ScientificJournalNUOLVolume6

ໃນການວໄິ ຈຄງັ້ ນກ້ີ ມຸ� ຜູ�ວິໄຈໄດ�ດາ� ເນີນການວເິ ຄາະຂ້�ມູນຕາມແບບສອບຖາມໃນແຕລ� ະຕອນດ່ງັ ນີ້: ຕອນທີ 1 ວເິ ຄາະຂ�ມ້ ູນກຽ� ວກັບຂມ�້ ູນສ�ວນຕວົ ຂອງຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ ໄດ�ແກ� ເພດ, ປະສົບການໃນ ການສດິ ສອນ, ລະດັບການສຶກສາ ແລະຕ�າແໜ�ງ. ວິເຄາະຂມ�້ ູນໂດຍການຫາຄວາມຖ່ີ ແລະຄິດຄ�າເປັນສ�ວນຮອ� ຍ. ຕອນທີ 2 ວິເຄາະຂມ້� ນູ ກ�ຽວກບັ ສະພາບບັນຫາ, ຄວາມຕອ� ງການ ແລະແນວທາງໃນການວິໄຈທາງການສຶກ ສາ ຂອງຄະນະວຊິ າຕ�າງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດດວ� ຍການຫາຄ�າຄວາມຖ,່ີ ຄາ� ສວ� ນຮ�ອຍ ແລະສະ ຫລບຸ ສງັ ລວມຂມ�້ ນູ ທໄີ່ ດ�ຈາກຄວາມຄິດເຫັນເພ່ີມເຕມີ . ຕອນທີ 3 ເປນັ ການສະຫລຸບສັງລວມຄວາມຄດິ ເຫັນຕາມແບບສອບຖາມປາຍເປີດ ແລ�ວຂຽນເປນັ ແບບ ຮຽງຄວາມຕາມຂ້ມ� ູນທ່ໄີ ດ�ຮັບ. III. ຜົນໄດ�ຮັບ, ອະພິປາຍຜົນ ແລະຂ້�ສະເໜີ 1. ຜົນໄດຮ� ັບ ຈາກຜົນການສກຶ ສາຄງ້ັ ນສ້ີ າມາດສະຫລຸບໄດວ� າ� ຜຕູ� ອບແບບສອບຖາມ ສ�ວນຫຼາຍເປນັ ເພດຊາຍ ເຊິ່ງ ກວມເອາົ 59,9%. ດາ� ນປະສົບການສອນ ສວ� ນຫາຼ ຍຢູ�ລະຫວາ� ງ 15 ປີຂນຶ້ ໄປ ເຊງິ່ ກວມເອົາ 45,2%. ສ�ວນ ດາ� ນລະດບັ ການສກຶ ສາເຫນັ ວາ� ສ�ວນຫາຼ ຍແມ�ນລະດບັ ປະລີນຍາໂທເຊິງ່ ກວມເອາົ 59,9% ແລະດາ� ນຕາ� ແໜງ� ງານ ສ�ວນຫາຼ ຍແມ�ນຢ�ູໃນຕ�າແໜ�ງ ອາຈານສອນ ເຊ່ິງກວມເອົາ 84,8%. ດາ� ນບນັ ຫາການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຂອງຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ພບົ ວາ� ບັນຫາດາ� ນຄວາມຮ,�ູ ຄວາມເຂາ້ົ ໃຈຕ�ກ່ ານວິໄຈທາງການສກຶ ສາ ພົບວາ� ການວິໄຈທາງການສກຶ ສາໃນຄະນະວຊິ າ ຕ�າງໆ ໃນມະ ຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ໂດຍລວມມີບນັ ຫາດ�ານຄວາມຮ�ູ, ຄວາມເຂົາ້ ໃຈຕກ່� ານວິໄຈທາງການສຶກ ສາ, ເມ່ືອຈາ� ແນກໃນແຕລ� ະດາ� ນພົບວ�າ ດາ� ນທີມ່ ບີ ັນຫາຫລາຍຄກື ານອອກແບບວິໄຈ ແລະການວິເຄາະຂມ້� ນູ . ສວ� ນບັນຫາທ່ີເຄີຍພບົ ໃນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາເມ່ອື ຈດັ ລຽງລາ� ດັບເຫນັ ວາ� ດາ� ນທີ່ມບີ ນັ ຫາຫລາຍກວ�າໝູ�ຄື ເວລາໃນການວໄິ ຈມີຈາ� ກດັ , ຂາດປະສບົ ການໃນການວິໄຈ, ຂາດການປະສານງານການຮວ� ມມືກັບພາກສ�ວນອ່ືນ, ເອກະສານທີກ່ �ຽວ ຂອ� ງບ�ພ່ ຽງພ,� ສວ� ນດ�ານທີ່ມບີ ນັ ຫາໜ�ອຍຄື ຂາດການຮ�ວມມໃື ນທມີ ງານວິໄຈ. ແຕລ� ະ ຄະນະວິຊາສ�ວນຫລາຍມບີ ັນຫາດາ� ນບຸກຄະລາກອນບ�ໄ່ ດຮ� ັບການເຝິກອົບຮົມ ບມ່� ີຄວາມຮູດ� �ານການວິໄຈທາງການ ສຶກສາ ແລະດາ� ນບກຸ ຄະລາກອນມໜີ �ອຍ. ການ ຂຶ້ນແຜນຂງ� �ບປະມານການວິໄຈທາງການສກຶ ສາ ເພ່ອື ການດາ� ເນນີ ການວໄິ ຈ ສ�ວນຫລາຍມີບັນຫາດ�ານງ�ບປະມານບ�ພ່ ຽງ ພ�, ການຕອບສະໜອງຍງັ ຊັກຊ�າ ແລະບາງຄັງ້ ບໄ�່ ດ�ຮັບການ ຕອບສະໜອງ. ດາ� ນແນວທາງແກໄ� ຂບນັ ຫາການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຂອງຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງ ຊາດ ແນວທາງໃນການແກໄ� ຂບັນຫາດາ� ນຄວາມຮ,�ູ ຄວາມເຂ້ົາໃຈໃນການວໄິ ຈທາງດ�ານການສຶກສາ ໃຫ�ກບັ ຄູ- ອາຈານໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຄວນມີການເຝິກອບົ ຮມົ ການວິໄຈທາງການສຶກສາ, ເຂ້ົາຮວ� ມການດ�າເນນີ ການວໄິ ຈ, ມກີ ານແນະນາ� ວິທີການດ�າເນນີ ການວິໄຈ ແລະ ມຜີ ູ�ນ�າພາດ�າເນນີ ການວິໄຈ, ເຊີນ ຊຽ� ວຊານການວໄິ ຈດາ� ນຕາ� ງໆ ມາສ�າມະນາ ແລະແນະນ�າການດ�າເນີນການວໄິ ຈ, ມທີ ມິ ງານວິໄຈທເີ່ ຂ້າົ ໃຈສະຖຕິ ິ ແລະສາມາດນ�າໃຊ�ວິທີວິເຄາະຂມ�້ ນູ , ຄວນຕອບສະໜອງງ�ບປະມານຕາມແຜນ, ສ�າງທີມງານວິໄຈໃຫເ� ຂມັ້ ແຂງ, ຄວນໃຫຫ� ສ� ະໝດຸ ກາງສາມາດເຊ່ືອມຕ່ກ� ບັ ສະຖາບນັ ຄນ້ົ ຄວ�າຂອງຕາ� ງປະເທດ ເພືອ່ ສະດວກໃນການຊອກ ເອກະສານທກີ່ �ຽວຂ�ອງ, ມີການຈດັ ຊວ້ື າລະສານທາງວິຊາການໃນແຕລ� ະສາຂາ. ມີການແລກປຽ� ນປະສບົ ການວິໄຈ ກັບເຄອື ຂ�າຍ ສາ� ງສນູ ວິໄຈ, ຕອບສະ ໜອງເຄືອ່ ງມື ແລະອປຸ ະກອນການວິໄຈຢ�າງພຽງພ�. ຕອບສະໜອງທຶນຕ�ອງ ໃຫ�ທ່ວົ ເຖງິ , ການຈັດສນັ ທຶນຕອ� ງເໝາະສົມກບັ ຫົວຂ�,້ ການຕອບສະໜອງຕ�ອງໃຫ�ທັນເວລາ ແລະຂ້ຶນແຜນແລວ� ຄວນໄດ�ຮບັ ອະນຸມດັ , ຄວນມງີ �ບປະມານຮບັ ໃຊ�ວຽກງານຄ້ນົ ຄວາ� ສະເພາະ, ສ�າງແຜນບູລມິ ະສດິ ຫລຍື ຸດທະສາດ. ຄວາມຕອ� ງການໃນການພດັ ທະນາຄວາມຮຄູ� ວາມເຂາ້ົ ໃຈຕກ່� ານວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ສ�ວນຫລາຍຄູ- ອາຈານມີ ຄວາມຕອ� ງການໃນການພັດທະນາຄວາມຮ�ູຄວາມເຂາ້ົ ໃຈໃນການວໄິ ຈທາງດາ� ນການສກຶ ສາ, ການເຂ້າົ 100

ຮ�ວມການດ�າເນີນການວິໄຈກບັ ພາກສວ� ນທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງ, ເຝິກອບົ ຮມົ ໄລຍະສ້ນັ ແລະເຝກິ ອບົ ຮົມໄລຍະຍາວພາຍໃນ ແລະຕ�າງ ປະເທດ. ນອກນນ້ັ , ຄ-ູ ອາຈານ ຍງັ ຕ�ອງການດ�າເນີນການວໄິ ຈດວ� ຍຕນົ ເອງ, ຕອ� ງການເຂ້ົາຮ�ວມກອງ ປະຊຸມວິຊາການໃນລະດັບ ນາໆຊາດ ເພືອ່ ແລກປ�ຽນຜົນການຄ້ົນຄວ�າ ແລະຕອ� ງການເຝກິ ອບົ ຮົມຢາ� ງໜອ� ຍປລີ ະ ເທ່ອື . ຕ�ອງການວໄິ ຈກຽ� ວກບັ ການພດັ ທະນາຫກັຼ ສດູ , ຜ�ູສອນ ແລະຜຮ�ູ ຽນ, ການພດັ ທະນາການຮຽນ-ການສອນ, ການວດັ ແລະປະເມີນຜົນການຮຽນ-ການສອນ, ການພດັ ທະນາການນ�າໃຊ�ສື່ການຮຽນ-ການສອນ, ການບ�ລິຫານ ວຊິ າການ, ການຄ�ມຸ ຄອງການບ�ລິ ຫານໂຮງຮຽນ ແລະຕອ� ງການໃນການເຂາົ້ ເປນັ ສາມະຊິກເຄອື ຂາ� ຍດ�ານການວິໄຈ ການສກຶ ສາ, ຄ້ນົ ຄວ�າແຫ່ງຼ ທຶນການວໄິ ຈຮ�ວມກັນ, ຕ�ອງການການສະນັບສະໜນູ ງ�ບປະມານດາ� ນການວິໄຈທາງການ ສກຶ ສາຈາກແຫງຼ່ ທນຶ ຕາ� ງໆຫລາຍທສີ່ ດຸ . ການວາງແຜນ, ຊກຸ ຍ�ູ ແລະ ສົ່ງເສມີ ດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ພບົ ວາ� ໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໂດຍສະເພາະ ຄະນະບດ� ໄີ ດສ� ງົ່ ເສມີ ແລະກະຕຸກຊຸກຍຸ�ໃນການປບັ ປງຸ ແລະການພັດທະນາຫລກັ ສູດ, ຈັດສັນງບ� ປະມານລາຍໄດທ� າງວຊິ າການໃຫແ� ກກ� ານວິໄຈ. ແຈ�ງການໃຫແ� ກ�ສະມາຊິກສະພາວຊິ າການ ຂຶ້ນແຜນສາ� ງໂຄງການ ຄົນ້ ຄວາ� , ຂ້ຶນແຜນດ�ານງບ� ປະມານ ແລະ ແຜນການຈດັ ຕງ້ັ ກອງປະຊມຸ ວິທະຍາສາດຂັນ້ ພາກວິຊາ ແລະຂ້ນັ ຄະນະ ວິຊາປີລະຄັງ້ , ຮວ� ມ ມື ແລະປະສານງານກບັ ສະຖາບັນອນ່ື ກຽ� ວກັບການຄົ້ນຄວ�າ, ສົ່ງເສີມບຸກຄນົ ຊອກຫາແຫລ�ງ ທຶນພ�ອມທັງຮວ� ມມືດາ� ເນີນການວິໄຈໃນດາ� ນຕາ� ງໆ ທັງພາຍໃນ ແລະຕ�າງປະເທດ. ກະຕນ�ຸ ໃຫນ� ັກວໄິ ຈໜຸ�ມນອ� ຍ ສ�າງ ແລະຂຽນແຜນວໄິ ຈ, ເຂ້ົາຝຶກອົບຮົມກຽ� ວກບັ ການວິໄຈທາງການສຶກສານ�າອງົ ການຕ�າງໆ, ຈດັ ຕ້ັງທມີ ວິໄຈພາຍ ໃນຄະນະເພ່ຶອຊກຸ ຍູ�ກມຸ� ຄ້ົນຄວ�າທຕ່ີ ິດພັນກບັ ການຮຽນ-ການສອນ ໂດຍການນຳໃຊງ� �ບປະມານທ່ີມີເພອື່ ຈັດຝກຶ ອບົ ຮົມດາ� ນການວໄິ ຈ. ຄວາມຫັຍງຸ ຍາກໃນການວາງແຜນ, ຊກຸ ຍ�ູ ແລະ ສງົ່ ເສມີ ດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາໃນຄະນະ ວຊິ າ ໄລຍະຜາ� ນມາພບົ ວ�າ ມີຄວາມຫຍງຸ� ຍາກໃນການເຂາ້ົ ຫາແຫລ�ງທນຶ , ງບ� ປະມານໃນການວິໄຈຍັງຊັກຊ�າ, ຫລາຍຄົນ ບສ່� ົນໃຈ ເພາະງ�ບປະມານຂອງລດັ ບສ�່ າມາດຕອບສະໜອງໃຫໄ� ດ,� ຄູ-ອາຈານມຄີ ວາມຮູ� ແລະປະສົບການດາ� ນກາ ວິໄຈທາງ ການສກຶ ສາຈາ� ກັດ, ຂາດຜ�ນູ າ� ພາ, ຂາດອປຸ ະກອນທດົ ລອງ ແລະເອກະສານອ�າງອີງ, ຄູ-ອາຈານສ�ວນໜ່ຶງ ບ�່ເຂົ້າໃຈໃນວິທກີ ານຂຽນບດົ ສະເໜີ ແລະຫຍຸ�ງຍາກໃນການວາງແຜນ, ການວເິ ຄາະຂມ�້ ນູ , ການກາ� ນົດຫົວຂ�້ວໄິ ຈ, ຜ�ມູ ີສ�ວນກ�ຽວຂ�ອງຂາດຄວາມຮບັ ຜິດຊອບ, ຂາດການຕດິ ຕາມ, ຄະນະນ�າບາງທ�ານຍັງບ່ທ� ັນເຂາ້ົ ໃຈໃນການວິໄຈ ແລະກີດກັ້ນ ໃນດາ� ນການປະ ຕບິ ດັ ງານວິໄຈ ແລະທນຶ ຈາ� ນວນໜ່ືງຍັງອາໄສຄຮ�ູ �ວມວິໄຈເປັນສ�ວນໃຫຍ� ດາ� ນລະບບົ ກນົ ໄກ ເພອ່ື ເຮດັ ໃຫກ� ານວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາດາ� ເນນີ ໄປຢາ� ງຕເ�່ ນອື່ ງຄວນມີການວາງແຜນ ຍດຸ ທະສາດທຊີ່ ດັ ເຈນ, ມກີ ານເຝິກອົບຮມົ ເພອ່ື ສງົ່ ເສມີ ຄວາມຮຂ�ູ ອງຄູ-ອາຈານ, ມງີ �ບປະມານ-ແຫລງ� ທືນ ຫລມື ີ ລະບົບອດຸ ໜນູ ການວໄິ ຈ, ມີລະບົບລະບຽບໃນການຄດັ ເລືອກຫວົ ຂວ້� ິໄຈທີດ່ ເີ ດັນ່ ໃນແຕ�ລະປີ, ຄວນມເີ ຄອື ຂາ� ຍ ການວໄິ ຈ ແລະເຜີຍແຜ�ເທກັ ນກິ ວທິ ກີ ານໃໝ�ໆໃນການວໄິ ຈດາ� ນການສຶກສາ, ມກີ ານແລກປ�ຽນຂ�ມ້ ູນຂ�າວສານ ເພ່ອື ດ�າເນີນການວິໄຈຢ�າງຕ່ເ� ນອື່ ງ, ສາ� ງລະບບົ ຄມ�ຸ ຄອງ, ລະບບົ ປະເມີນ, ມີລະບບົ ໃນການແຈງ� ການ, ມີ ແບບແຜນວິທີຄົ້ນຄວ�າວໄິ ຈ, ມີການຈັດຕງັ້ ສູນຄນ້ົ ຄວາ� ວໄິ ຈເພອ່ື ໃຫ�ຄູ-ອາຈານນັກຄ້ນົ ຄວ�າ ທມີ່ ຄີ ວາມສນົ ໃຈ ຄົ້ນຄວ�າ ແລະວຊິ າ ສະເພາະໃກຄ� ຽງກັນຮ�ວມກັນສ�າງໂຄງການ ແລະດ�າເນີນການຄົນ້ ຄວາ� ຮວ� ມກັນ. ແນວທາງການພັດທະນາການວິໄຈທາງການສກຶ ສາໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ຄວນສາ� ງແຜນການວິໄຈໃຫ�ຕ່� ເນ່ອື ງ, ມກີ ານປະເມນີ ຜນົ ຢ�າງຕເ�່ ນ່ອື ງ, ຈັດຕັ້ງກ�ມຸ ຄນົ້ ຄວາ� ກຽ� ວກັບ ການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາເພອ່ື ເພມີ່ ທະວກີ ານ ຮ�ວມມື ໃນການເຮດັ ວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ, ກ�ານົດແຜນງານການຄນົ້ ຄວາ� ວໄິ ຈທາງການສຶກສາ (ກ�ານດົ ໂຄງການບລູ ິ ມະສດິ ), ສາ� ງຂ�້ກາ� ນດົ ແລະສ�າງເງອື່ ນໄຂສະດວກໃຫຄ� ອູ າຈານ ແລະນກັ ຄົນ້ ຄວາ� ດ�າເນນີ ການຄ້ົນຄວາ� ເປນັ ປກົ ກະຕ,ິ ມກີ ານເກບັ ກ�າ, ຮິບໂຮມ ແລະເຜີຍແຜຜ� ນົ ການຄົ້ນຄວາ� ຂອງຄອູ າຈານໃນລະດບັ ຕາ� ງໆ ໃນແຕລ� ະປ,ີ ມີ ແຜນການຈດັ ສ�າມະນາ ໂດຍເຊີນອາຈານຈາກພາຍນອກ ຫລືຕາ� ງປະເທດມາເປນັ ວທິ ະຍາກອນ. ຄວນຈດັ ສັນຕອບ ສະໜອງງ�ບ ປະມານໃຫ�ທັນ ເວລາ ເພອ່ື ໃຫ�ມີການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ� ວໄິ ຈຢ�າງຕເ�່ ນ່ືອງ, ມກີ ານຈດັ ຕັງ້ ທິມເພອ່ື ເປນັ ເຄອື ຂາ� ຍ ຮວ� ມມືດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສຶກສາ ແລະດ�າເນນີ ການຝຶກອົບຮົມໄລຍະສັນ້ ແລະຍາວທັງພາຍໃນ 101

ແລະຕາ� ງປະເທດ, ຄວນມີການຈດັ ກອງປະຊຸມແລກປຽ� ນບດົ ຮຽນທາງວຊິ າການ ເພື່ອເປັນການສ່ງົ ເສີມໃນການສາ� ງ ທກັ ສະ ແລະສາ� ງນກັ ວຊິ າການມືອາຊີບ ເພ່ືອຕອບສະໜອງແນວທາງນະໂຍບາຍ ດາ� ນການຄນ້ົ ຄວາ� ໃຫສ� ອດຄ�ອງ ກບັ ແຜນຍດຸ ທະສາດແລະແຜນພັດທະນາ ຂອງ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ. 2. ອະພິປາຍຜນົ ດາ� ນບນັ ຫາການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຂອງຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ເນ່ືອງຈາກວາ� ໄລຍະຜ�ານມາ ຄະນະວຊິ າຕ�າງໆ ຍງັ ບທ່� ນັ ເຂ້ົາໃຈກຽ� ວກບັ ການວໄິ ຈທາງການສຶກສາ ເຊ່ິງສະແດງໃຫ�ເຫນັ ໃນດາ� ນ ຄວາມຮ,ູ� ຄວາມເຂາ້ົ ໃຈຕກ�່ ານວໄິ ຈທາງການສຶກສາຍັງມີບນັ ຫາຫລາຍກວາ� ໝ�ູ ແລະອີກດາ� ນໜຶ່ງຍ�ອນວ�າ ການໃຫ� ຄວາມສ�າຄັນຕກ�່ ບັ ການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຍັງມີໜ�ອຍ ຫລືບາງຄ້ງັ ບ່ໄ� ດ�ຄດິ ເຖງິ ເລີຍ. ສະນນ້ັ , ຈງຶ່ ມີຜົນຕກ່� ານພັດ ທະນາບຸກຄະລາກອນ ທາງການສກຶ ສາ ໂດຍສະເພາະການພັດທະນາຄວາມຮູ�ເຂົາ້ ໃຈຕ່�ການວິໄຈທາງການສຶກສາ ແລະດາ� ນ ງ�ບປະມານບພ່� ຽງພ� ຊ່ງຶ ສອດຄ�ອງກັບບດົ ວິໄຈຂອງ ສນູ ທອນ ພມົ ມະສອນ ແລະໂພສີ ຈັນມງິ່ ພອ� ມດ�ວຍຄະນະ ທີ່ໄດສ� ຶກສາກ�ຽວກບັ ທ�າແຮງ ດ�ານການຄ້ນົ ຄວາ� ວທິ ະຍາສາດ ຂອງມະຫາວິທະຍາໄລ ແລະສະຖາບັນຄນ້ົ ຄວ�າວິທະຍາສາດ ໃນ ສປປລາວ ຊງຶ່ ຜນົ ການວໄິ ຈພົບວ�າ ປັດໄຈສ�າຄນັ ກວ�າໝູ� ແມ�ນທັກສະໃນການຄົນ້ ຄວ�າ ແລະທນຶ . ດາ� ນແນວທາງແກໄ� ຂບນັ ຫາການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຂອງຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງ ຊາດ ຖ�າວາ� ທກຸ ພາກສ�ວນຮບັ ຮູ� ແລະນາ� ໄປຈດັ ຕັງ້ ປະຕບິ ດັ ຈະເຮັດໃຫຄ� ູ-ອາຈານ ເກີດມຄີ ວາມຮູ�, ມີຄວາມເຂ້າົ ໃຈສງູ ຕ່� ການດຳເນນີ ການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ແລະສາມາດປບັ ປງຸ ຂະບວນການຮຽນ-ການສອນ ໃນຄະນະວິຊາໃຫ�ມີ ສິດທພິ າບສງູ ເພາະຜາ� ນມາຍງັ ມີລັກສະນະຜີວເຜນີ ຊຶ່ງສະແດງໃຫເ� ຫັນໃນການເຮັດການວໄິ ຈຜ�ານມາໃນຄະນະວິ ຊາຕາ� ງໆ ລວ� ນແລວ� ແຕ�ເປັນການວິໄຈທາງດາ� ນວຊິ າສະເພາະເປນັ ຫລກັ , ແຕ�ບ�ທ່ ັນໄດ�ເນນ້ັ ເຖິງວາ� ຈະເຮດັ ແນວໃດ ເພອື່ ໃຫ�ຜູຮ� ຽນໄດຮ� ຽນຮູ� ແລະເຂາົ້ ໃຈໃນວຊິ າສະເພາະທີ່ເຂົາຮຽນຢູ� ເພືອ່ ໄປໃຊກ� ັບຕົວຈງິ ໃນສງັ ຄົມໄດ�. ຕ່�ແນວ ທາງທ່ກີ �າວມານັ້ນ ຊ່ງຶ ສອດຄອ� ງ ກບັ ບດົ ວິໄຈຂອງ ສູນທອນ ພມົ ມະສອນ ແລະໂພສີ ຈັນມ່ິງ ພອ� ມດ�ວຍຄະນະ ໄດສ� ຶກສາ ກຽ� ວກບັ ທາ� ແຮງດາ� ນການຄນ້ົ ຄວ�າວທິ ະຍາສາດ ຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລ ແລະສະຖາບັນຄົ້ນຄວ�າວິທະ ຍາສາດ ໃນ ສປປ ລາວ ຊຶງ່ ຜົນການວໄິ ຈ ພົບວາ� ເພ່ືອຊກຸ ຍູ�ການຄ້ົນຄວ�າຕ�ອງໄດເ� ພ່ມີ ທຶນ, ຝຶກອົບຮົມວທິ ີການຄົນ້ ຄວ�າວິທະຍາສາດ, ຮ�ວມມືກບັ ສນູ ຄ້ນົ ຄວ�າຕ�າງປະເທດ, ໃຫ�ຂ�້ມູນແຫ່ຼງທນຶ ແລະໃຫ�ມີຜົນຕ�່ຕ�າແໜ�ງວິຊາການ. ຄວາມຕອ� ງການໃນການພດັ ທະນາຄວາມຮຄ�ູ ວາມເຂາ້ົ ໃຈຕກ�່ ານວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ຕກ່� ບັ ຄວາມຕອ� ງການ ຂອງຄູອາຈານກຄ� ືຂອງຄະນະວຊິ າຕ�າງໆ ໃນມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ທີ່ກາ� ວມານ້ນັ ເປັນຄວາມຕອ� ງການທມີ່ ີ ຄວາມ ຈາ� ເປັນສ�າລັບການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ບວ�່ �າຈະເປນັ ການພດັ ທະນາຄວາມຮ�ູ, ຄວາມສາມາດຂອງຄອູ າຈານ ດ�ານການວໄິ ຈ, ຄວາມຕ�ອງການທາງດ�ານງບ� ປະມານ ເພື່ອສະໜັບສະໜູນການວໄິ ຈ ລວມທງັ ການເປີດໂອກາດໃຫ� ແກ�ຄູອາຈານ ໄດເ� ຂົາ້ ຮວ� ມການຄນົ້ ຄວາ� ວໄິ ຈຕາ� ງໆ ເພ່ອື ເປັນການເພມ່ີ ພນູ ຄວາມຮູ� ຊ່ຶງສອດຄອ� ງກັບບດົ ວິໄຈຂອງ ແພງເສຍີ ທິບ ທິ ລາດ, ກອງແກ�ວ ສສີ ົມພູ ພ�ອມດວ� ຍຄະນະ ໄດສ� ກຶ ສາກ�ຽວກບັ ການມີສ�ວນຮວ� ມຂອງຜ�ບູ ລ� ຫິ ານ ໃນການບ�ລິຫານ ງານວິຊາການໃນຄະນະວິຊາຕ�າງໆ ໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຊ່ງຶ ຜນົ ການວໄິ ຈພົບວາ� ສິງ່ ທ່ີ ຜ�ູບລ� ຫິ ານຄວນໄດ� ເອາົ ໃຈໃສຄ� ື ຜູ�ບ�ລຫິ ານຄວນ ໃຫໂ� ອກາດ ແລະເຂ້ົາຮ�ວມການຈດັ ສ�າມະນາ ແລະເຝິກອບົ ຮມົ ການຂຽນບດົ ວໄິ ຈ, ຊກຸ ຍ�ສູ ່ງົ ເສມີ , ພວົ ພນັ ຫາ ແຫລງ� ທຶນໃນການຄົ້ນຄວາ� ແລະໃຫ�ໂອກາດແກອ� າຈານສອນ ໄດ�ເຜີຍແຜຜ� ົນການຄ້ນົ ຄວາ� ອອກສສູ� ງັ ຄົມ ພອ� ມທັງ ຮ�ວມກບັ ອາຈານສອນນຳໃຊຜ� ນົ ການຄນ້ົ ຄວ�າວທິ ະຍາສາດ ແລະຜນົ ການຄົນ້ ຄວາ� ເຂ້າົ ໃນການພດັ ທະ ນາຄະນະ ວຊິ າຂອງຕນົ . ການວາງແຜນ, ຊກຸ ຍູ� ແລະ ສງ່ົ ເສມີ ດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ອາດເປນັ ເພາະວາ� ຜບ�ູ �ລຫິ ານໃນລະດັບ ຄະນະວິຊາ ໄດເ� ອົາໃຈໃສ�ໃນການກະຕກຸ ຊຸກຍຢູ� າ� ງຕ່ເ� ນືອ່ ງ, ມກີ ານວາງແຜນ, ການຊກຸ ຍູ� ແລະສງ່ົ ເສມີ ການວິໄຈໃຫ� ຄ-ູ ອາຈານພອ� ມທງັ ມີການຈດັ ສັນງບ� ປະມານ ແລະແນະນາ� ໃຫ�ຄ-ູ 102

ອາຈານຊອກຫາແຫລ�ງເພືອ່ ການຄ້ົນຄວາ� ວໄິ ຈ ຊ່ຶງ ສອດ ຄ�ອງກັບບດົ ວໄິ ຈຂອງແພງເສີຍ ທິບທິລາດ, ກອງແກ�ວ ສສີ ມົ ພູ ພ�ອມດ�ວຍຄະນະ (2012) ໄດສ� ຶກສາ ກຽ� ວກບັ ການມສີ �ວນຮວ� ມຂອງຜບ�ູ ລ� ຫິ ານໃນການບ�ລິຫານງານວິຊາການ ໃນຄະນະວິຊາຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວິທະຍາ ໄລແຫງ� ຊາດ ຊຶ່ງຜນົ ການວິໄຈພບົ ວາ� ຜບ�ູ �ລຫິ ານມີການວາງທດິ ທາງແຜນການ, ວາງນະໂຍບາຍ, ອອກລະບຽບ ການ ແລະມກີ ານ ຊຸກຍສູ� ົ່ງເສມີ ອາຈານສອນມກີ ານຄນ້ົ ຄ�ວາ ວທິ ະຍາສາດເປນັ ປກົ ກະຕິ, ຊອກຫາແຫລງ� ທຶນ ເພ່ອື ຈັດຕງັ້ ສາ� ມະນາຄົ້ນ ຄວ�າວທິ ະຍາສາດ, ມກີ ານຊກຸ ຍູ�ໃຫອ� າຈານທງັ ສອນ ທງັ ເຮດັ ວຽກຄົນ້ ຄວ�າວໄິ ຈໄປນ�າ, ມີການ ກະຕຸກຊກຸ ຍູ� ແລະສງ່ົ ເສີມໃຫ�ອາຈານສອນໃຫມ� ີໂອກາດໄດ� ສະເໜີຫົວຂ້ຄ� ົ້ນຄວາ� ທາງວິທະຍາສາດເປັນບກຸ ຄົນ ແລະເປນັ ກຸມ� . ຄວາມຫຍັ ງຸ ຍາກໃນການວາງແຜນ, ຊກຸ ຍູ� ແລະ ສງ່ົ ເສມີ ດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາໃນຄະນະ ວຊິ າ ໄລຍະຜາ� ນມາ ມຄີ ວາມຫຍ�ຸງຍາກໃນການເຂົ້າຫາແຫລງ� ທນຶ , ງ�ບປະມານໃນການວໄິ ຈຍງັ ຊັກຊ�າ, ຫລາຍຄນົ ບ�່ ສນົ ໃຈ ເພາະງບ� ປະມານຂອງລັດບ່�ສາມາດຕອບສະໜອງໃຫ�ໄດ,� ຄູ-ອາຈານມຄີ ວາມຮ�ູ ແລະປະສບົ ການດາ� ນການ ວິໄຈ ທາງການສກຶ ສາຈ�າກດັ , ຂາດຜູນ� າ� ພາ, ຂາດອຸປະກອນທົດລອງ ແລະເອກະສານອາ� ງອີງ, ຄູ-ອາຈານສວ� ນໜ່ຶງ ບ�່ເຂ້ົາໃຈ ໃນວທິ ກີ ານຂຽນບົດສະເໜີ ແລະຫຍ�ງຸ ຍາກໃນການວາງແຜນ, ການວເິ ຄາະຂ�ມ້ ນູ , ການກາ� ນດົ ຫວົ ຂວ�້ ໄິ ຈ, ຜມ�ູ ີສ�ວນກຽ� ວຂ�ອງຂາດຄວາມຮັບຜິດຊອບ, ຂາດການຕດິ ຕາມ, ຄະນະນາ� ບາງທ�ານຍງັ ບທ�່ ນັ ເຂົາ້ ໃຈໃນການວິໄຈ ແລະກີດກ້ັນໃນດາ� ນການປະຕບິ ັດງານວໄິ ຈ. ຈາກຜນົ ການວິໄຈດັງ່ ກ�າວ ອາດເນອ່ື ງມາຈາກຄະນະນາ� ມກີ ານວາງແຜນແຕ�ບຖ�່ ກື ການປະຕບິ ັດ, ຂາດການຕິດຕາມ, ຄູ-ອາຈານບ�່ມຄີ ວາມຮ�ູ ໃນການວິໄຈ ຈງຶ່ ເຮັດໃຫ�ມຄີ ວາມຫຍຸງ� ຍາກ ນບັ ແຕ� ການວາງແຜນ, ການກຳ ນົດຫວົ ຂ�້ ແລະການວິເຄາະຂ້�ມູນຊຶ່ງມີຄວາມສອດຄອ� ງ ກັບບດົ ວິໄຈຂອງ ແພງເສຍີ ທິບທລິ າດ, ກອງແກ�ວ ສສີ ົມພູ ພອ� ມດ�ວຍຄະນະ (2012) ໄດສ� ກຶ ສາກຽ� ວກບັ ການມສີ �ວນຮວ� ມຂອງຜູ�ບ�ລິຫານ ໃນການບລ� ຫິ ານງານວຊິ າການໃນຄະນະວຊິ າຕ�າງໆ ໃນມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ຜົນການວໄິ ຈພົບວ�າ ຜບ�ູ �ລຫິ ານ ມີການວາງແຜນ ແຕ�ໃນທດິ ທາງປະຕບິ ັດບາງດ�ານຍງັ ບ�ທ່ ັນເອົາໃຈໃສ�ເທ່າົ ທີ່ຄວນເຊ່ັນ ການຊອກຫາແຫລງ� ທນຶ ໃຫ� ພະນັກງານຍັງມີໜອ� ຍ, ການຄນົ້ ຄວາ� ວິທະຍາສາດຍງັ ບທ່� ັນເປັນຂະບວນຟົດຟື້ນ, ອາຈານສອນຍງັ ບ່�ໄດຮ� ັບການ ພັດທະນາດ�ານການເຮດັ ຄນົ້ ຄວ�າ, ການດາ� ເນີນການໃນວຽກງານການຄນ້ົ ຄວ�າຍງັ ມີໜ�ອຍ, ມລີ ັກສະນະຈ�າກັດ. ດາ� ນລະບບົ ກນົ ໄກ ເພອ່ື ເຮດັ ໃຫກ� ານວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາດາ� ເນນີ ໄປຢາ� ງຕເ່� ນອ່ື ງຄວນມກີ ານວາງແຜນ ຍຸດ ທະສາດທຊີ່ ດັ ເຈນ, ມີການເຝກິ ອົບຮມົ ເພື່ອສ່ງົ ເສີມຄວາມຮູຂ� ອງຄູ-ອາຈານ, ມີງ�ບປະມານ-ແຫລງ� ທືນຫລື ມີ ລະບບົ ອຸດໜນູ ການວິໄຈ, ມລີ ະບົບລະບຽບໃນການຄດັ ເລືອກຫວົ ຂ�້ວິໄຈທ່ີດີເດັ່ນໃນແຕ�ລະປີ, ຄວນມເີ ຄືອຂາ� ຍ ການວໄິ ຈ ແລະ ເຜີຍແຜເ� ທັກນິກວິທີການໃໝໆ� ໃນການວໄິ ຈດ�ານການສຶກສາ, ມກີ ານແລກປ�ຽນຂມ�້ ນູ ຂາ� ວສານ ເພອ່ື ດາ� ເນນີ ການວິໄຈຢາ� ງຕ່ເ� ນ່ືອງ, ສາ� ງລະບົບຄ�ມຸ ຄອງ, ລະບົບປະເມນີ , ມີລະບບົ ໃນການແຈງ� ການ, ມແີ ບບແຜນ ວທິ ຄີ ົນ້ ຄວ�າວໄິ ຈ, ມີການຈັດຕັ້ງສູນຄົ້ນຄວາ� ວໄິ ຈ ເພອື່ ໃຫ�ຄ-ູ ອາຈານນັກຄົນ້ ຄວ�າທມີ່ ຄີ ວາມສົນໃຈຄນົ້ ຄວ�າ ແລະ ວິຊາສະເພາະໃກ�ຄຽງກັນຮ�ວມກນັ ສ�າງໂຄງການ ແລະດາ� ເນນີ ການຄນົ້ ຄວ�າຮ�ວມກນັ . ຈາກຄວາມຄດິ ເຫນັ ດັ່ງກ�າວນນ້ັ , ມີຄວາມ ສອດຄ�ອງກບັ ຂ້�ກ�ານດົ ວ�າດ�ວຍການຄຸມ� ຄອງການຄ້ນົ ຄ�ວາ ວິທະຍາສາດຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ ປີ 2009 ໃນມາດຕາ 2 ໄດ� ກາ� ນົດໄວວ� າ� ຄຽງຄ�ູກັບການສິດສອນ, ການຄົນ້ ຄ�ວາວິທະຍາສາດ ແມ�ນຫນ່ງື ໃນຫນ�າທ່ຫີ ລັກຂອງ ມຊ ແລະທັງເປນັ ເງ່ືອນໄຂອັນຈຳເປນັ ສາ� ລັບຄູສອນໃນ ການຂ�ຕ່າ� ແໜງ� ວຊິ າການຂັ້ນຕາ� ງໆ. ການຄ້ົນຄ�ວາວທິ ະ ຍາສາດຂອງ ມຊ ເປນັ ການເພມີ່ ຄງັ ຂ�້ມນູ ທາງດ�ານວທິ ະຍາ ສາດເພອ່ື ຮບັ ໃຊກ� ານຮຽນ-ການສອນ, ການພັດທະນາເຕກັ ໂນໂລຊີ ແລະຮັບໃຊ�ການພດັ ທະນາເສດຖະກິດ- ສັງຄົມຂອງຊາດ. ແນວທາງການພັດທະນາການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ຄວນສາ� ງແຜນການວໄິ ຈໃຫຕ� �່ ເນືອ່ ງ , ມກີ ານປະເມນີ ຜນົ ຢາ� ງຕ່�ເນ່ືອງ, ຈດັ ຕັງ້ ກມ�ຸ ຄນົ້ ຄວາ� ກຽ� ວກບັ ການວໄິ ຈທາງການສຶກສາ ເພືອ່ ເພ່ມີ ທະວີການຮວ� ມມື ໃນການເຮດັ ວິໄຈທາງການສຶກສາ, ກ�ານົດແຜນງານ ການຄົ້ນຄວາ� ວໄິ ຈທາງການສຶກສາ (ກາ� ນດົ ໂຄງການບູລມິ ະ 103

ສິດ), ສາ� ງຂ�້ກາ� ນົດ ແລະສ�າງເງ່ືອນໄຂສະດວກ ໃຫ�ຄອູ າຈານ ແລະນັກຄ້ົນຄວ�າດ�າເນນີ ການຄ້ນົ ຄວາ� ເປນັ ປກົ ກະຕິ, ມີການເກັບກ�າ, ຮິບໂຮມ ແລະເຜີຍແຜ� ຜົນການຄ້ົນຄວ�າຂອງຄູອາຈານໃນລະດັບຕ�າງໆ ໃນແຕລ� ະປີ, ມແີ ຜນການ ຈດັ ສ�າມະນາໂດຍເຊີນອາຈານ ຈາກພາຍນອກຫລື ຕາ� ງປະເທດມາເປັນວທິ ະຍາກອນ. ຄວນຈັດສນັ ຕອບສະໜອງ ງບ� ປະມານໃຫທ� ັນເວລາເພ່ອື ໃຫມ� ກີ ານສຶກສາຄ້ນົ ຄວາ� ວໄິ ຈຢາ� ງຕ່ເ� ນື່ອງ, ມກີ ານຈັດຕງັ້ ທິມເພືອ່ ເປັນເຄືອຂາ� ຍຮ�ວມ ມື ດາ� ນການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາ ແລະດາ� ເນນີ ການຝຶກອບົ ຮົມໄລຍະສັ້ນ ແລະຍາວທັງພາຍໃນ ແລະຕາ� ງປະເທດ, ຄວນມກີ ານຈດັ ກອງປະຊມຸ ແລກປ�ຽນບດົ ຮຽນທາງວຊິ າການ ເພອື່ ເປັນການສ່ົງເສມີ ໃນການສ�າງທກັ ສະ ແລະສ�າງ ນັກວຊິ າການມືອາຊບີ ເພືອ່ ຕອບສະໜອງແນວທາງນະໂຍບາຍດາ� ນການຄ້ົນຄວາ� ໃຫສ� ອດຄ�ອງກັບແຜນຍຸດທະ ສາດ ແລະແຜນພັດທະນາຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ຊງຶ່ ຜົນການວິໄຈດ່ັງກາ� ວສອດຄອ� ງກັບບົດວໄິ ຈຂອງສນູ ທອນ ພົມມະສອນ ແລະໂພສີຈນັ ມງິ່ ພອ� ມດວ� ຍຄະນະໄດ�ສກຶ ສາກ�ຽວກບັ ທາ� ແຮງດາ� ນການຄົ້ນຄວາ� ວທິ ະຍາສາດ ຂອງມະຫາວທິ ະຍາໄລ ແລະສະຖາບນັ ຄົ້ນຄວາ� ວທິ ະຍາສາດໃນ ສປປ ລາວ ຜນົ ການວໄິ ຈພົບວ�າ ຢາກພັດທະນາ ການ ຄນ້ົ ຄວາ� ວິທະຍາສາດໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ຜບ�ູ ລ� ິຫານຕ�ອງເອາົ ໃຈໃສສ� າ� ງຄວາມສາມາດທາງດາ� ນການຄ້ົນຄວ�າ ວທິ ະຍາສາດ, ເຊ່ງີ ອາດຈະພວົ ພນັ ກັບການປັບປຸງຄຸນນະພາບການສກຶ ສາ, ການເອົາໃຈໃສສ� �າງຜູສ� າ� ເລດັ ການສກຶ ສາ ລະດບັ ປະລີນຍາໂທຕາມຮບູ ແບບການຄົນ້ ຄວ�າ ແລະເພມ່ີ ຜສ�ູ �າເລດັ ການສກຶ ສາລະດັບປະລີນຍາເອກ. ຄວນມີການ ສາ� ມະນາວທິ ີການຄົນ້ ຄວາ� , ວິທີຂຽນບົດຄົ້ນຄວາ� ລງົ ວາລະສານວິທະຍາສາດ, ສງ່ົ ເສມີ ໃຫນ� ັກຄ້ນົ ຄວາ� ໄດ�ໄປຮ�ວມ ກອງປະຊມຸ ລາຍງານຜົນການຄນົ້ ຄວາ� ລະດັບຕາ� ງໆ. ໃຫທ� ນຶ ການຄນ້ົ ຄວາ� ນັບມ້ືນບັ ຫຼາຍຂ້ຶນ, ເຊງີ່ ອາດມາຈາກງ�ບ ປະມານລັດຖະບານ, ອງົ ການຈັດຕ້ງັ ຕາ� ງໆທງັ ພາຍໃນ ແລະຕ�າງປະເທດ. ສາ� ງເຄອື ຂາ� ຍການຄ້ນົ ຄວາ� , ເຊງ່ີ ລວມທງັ ເຄືອຂ�າຍພາຍໃນປະເທດໃຫ�ເຂັ້ມແຂງ-ມປີ ະສດິ ທິຜນົ ແລະສ�າງເຄືອຂາ� ຍກັບສະຖາບັນຄ້ົນຄວ�າຕ�າງປະເທດ. V. ຂ�້ສະເໜແີ ນະ 1. ຂ�ສ້ ະເໜແີ ນະສາ� ລບັ ຜົນການວໄິ ຈທນ່ີ າ� ໄປໃຊ� 1. ຜູ�ບ�ລຫິ ານກຄ� ືອົງການທີ່ກ�ຽວຂອ� ງ ຄວນຕອບສະໜອງງ�ບປະມານໃນການວິໄຈໃຫ�ພຽງພ� ແລະແຈກ ຍາຍໃຫທ� ່ົວເຖງິ ຫລື ອາດກ�ານົດເປັນບູລມິ າສິດ. 2. ຄວນຈັດຫາງບ� ປະມານ ຫລືແຫລງ� ທຶນ ເພື່ອຝຶກອົບຮົມ, ຂກຸ ຍູ� ແລະສງ່ົ ເສມີ ການວໄິ ຈທາງການ ສຶກສາ ເພອ່ື ເປນັ ການສ�າງຄງັ ຄວາມຮທ�ູ າງດາ� ນການວໄິ ຈການສກຶ ສາໃຫແ� ກຄ� -ູ ອາຈານ. 3. ຄວນເກັບກ�າ, ຮິບໂຮມ ແລະ ເຜີຍແຜ�ຜົນການຄົນ້ ຄວາ� ຂອງຄອູ າຈານ ໃນລະດັບຕ�າງໆ ໃນແຕ�ລະປີ 2. ຂ�້ສະເໜແີ ນະສາ� ລບັ ການວໄິ ຈໃນຄງ້ັ ຕໄ່� ປ ຄວນສກຶ ສາ ແລະນາ� ເອົາຫົວຂ້�ການວໄິ ຈທາງການສຶກສາທີ່ໄດຈ� າກຄວາມຕ�ອງການ ຂອງຄູ - ອາຈານ ໃນ ການວໄິ ຈຄັ້ງນເ້ີ ພອື່ ເປນັ ແນວທາງໃນການວໄິ ຈຕ�່ໄປ. 1. ສກຶ ສາປັດໄຈທີພ່ າ / ສົງ່ ຜນົ ໃຫເ� ກີດປະກດົ ການຫຍ�ທ້ ້�ໃນກມ�ູ ນກັ ສຶກສາມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ 2. ການມີສວ� ນຮວ� ມຂອງຜ�ບລ� ຫິ ານໃນການພດັ ທະນາບຸກຄະລາກອນຄູ ເຮດັ ການວໄິ ຈ 3. ສຶກສາປດັ ໄຈທສ່ີ ່ງົ ຜນົ ຕ�ຄ່ ຸນນະພາບການຮຽນຂອງນັກສຶກສາ 4. ການມສີ ວ� ນຮວ� ມຂອງນັກສກຶ ສາຕ່�ກັບຂະບວນການເຄ່ອື ນໄຫວກດິ ຈະກ�າ 5. ສຶກສາສະພາບບນັ ຫາການຮຽນຮ�ວມລະຫວາ� ງນັກສຶກສາສາມັນ ແລະພະນັກງານ 6. ສຶກສາພດຶ ຕກິ �າຂອງຜບູ� �ລຫິ ານຕກ່� ານບ�ລຫິ ານບກຸ ຄະລາກອນທາງການສຶກສາ 7. ປະເມີນຜນົ ຂະບວນການຈັດຕງັ້ ປະຕບິ ັດຫັກຼ ສູດເພື່ອຍກົ ສູງຄຸນນະພາບການສກຶ ສາໃນ ມຊ 8. ປຽບທຽບຫຼກັ ສດູ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ກບັ ຫລັກສດູ ມະຫາວທິ ະຍາໄລຫວຽດນາມເພື່ອຍົກສງູ ຄຸນນະພາບການສກຶ ສາໃນ ມຊ ໃຫ�ຍບັ ເຂາ້ົ ໃກສ� າກົນ 9. ສກຶ ສາການພັດທະນາຄນຸ ນະພາບການສອນຂອງອາຈານໃນ ມຊ 10. ປດັ ໄຈທ່ສີ ງົ່ ຜນົ ສະທ�ອນຕ່ຂ� ະບວການຮຽນຂອງນກັ ສຶກສາໃນປັດຈຸບັນ 104

11. ການນາ� ໃຊ�ເຕກັ ໂນໂລຢີຂ້ມ� ູນຂ�າວສານເຂ້ົາໃນການຮຽນການສອນ. ເອກະສານອາ� ງອີງ ກອງປະຊຸມ, ການສາ� ງເຄອື ຂາ� ຍການວໄິ ຈທາງການສກຶ ສາຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆໃນມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ, 2012. ຂ�້ຕກົ ລົງ, ຂກ�້ າ� ນດົ ວາ� ດວ� ຍການຄມຸ� ຄອງການຄນ້ົ ຄວ� າວທິ ະຍາສາດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ� ຊາດ, 2009 ຄາ� ຜິວ ນາມລາ� ມນູ , ພາວະຜນ�ູ າ� ທາງວຊິ າການຂອງຜບ�ູ ລ� ິຫານພາກວຊິ າໃນວທິ ະຍາເຂດດງົ ໂດກ ມະຫາວທິ ະຍາໄລ ແຫງ� ຊາດລາວ. ວິທະຍານພິ ນົ ປະລິນຍາໂທສຶກສາສາດ ມະຫາວທິ ະຍາໄລ ແຫງ� ຊາດ, 2010 ສູນທອນ ພົມມະສອນ ແລະ ໂພສີ ຈັນມງິ່ ພ�ອມດ�ວຍຄະນະ, ທາ� ແຮງດາ� ນການຄນົ້ ຄວາ� ວທິ ະຍາສາດຂອງມະຫາ ວິທະຍາໄລ ແລະ ສະຖາບນັ ຄນົ້ ຄວາ� ວິທະຍາສາດ ໃນ ສປປ ລາວ, 2012. ຍດຸ ທະສາດແຫງ� ຊາດ ດາ� ນວທິ ະຍາສາດ ແລະ ເຕກັ ໂນໂລຊຂີ ອງ ສປປລາວ ແຕນ� ເີ້ ຖງິ ປີ 2020 ແຜນງານປະຕິບດັ ກດິ ຈະກ�າປທີ ີ 2 ( 08/05/2012) ຂອງໂຄງການພດັ ທະນາການສກຶ ສາໄລຍະສອງເພມ່ີ ເຕມີ (EDP II AF, IU-EAM) ຄະນະສຶກສາສາດ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ. ແພງເສຍີ ທບິ ທລິ າດ ແລະ ກອງແກ�ວ ສສີ ມົ ພູ ພອ� ມດ�ວຍຄະນະ, ການມສີ ວ� ນຮວ� ມຂອງຜບູ� ລ� ິຫານໃນການບລ� ຫິ ານ ວຽກງານວຊິ າການໃນຄະນະວຊິ າຕາ� ງໆ ໃນມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ, 2012. ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ແຜນຍຸດທະຍາສາດ ໄລຍະແຕ� ປີ 2011-2015, 2011 _______, ດາ� ລດັ , ທຳມະນນູ ແລະ ຂກ�້ າ� ນດົ ຕາ� ງໆກຽ� ວກບັ ມະຫາວິທະຍາໄລແຫງ� ຊາດ, 2007. ວາທາຍດຸ ລນຸ ລີ ການວໄິ ຈການສກຶ ສາ ຈັນ ວິດສະຣາພັນຍາ ປະໂຫຍດຂອງການວິໄຈການສຶກສາ chanwitsarapanyatet35021n. blogspot. com/2009/.../blog-post_8082.h… 105

ເດແຕກມນີ ງັ ແລະ ການຄຳນວນຕວົ ເລກຢໃ�ູ ນປະຕທິ ນິ ດວ� ຍຮບູ ແບບມາຕຣສິ ທອງສຸກ ໄຊບຸນເຮອື ງ, ສັກມອນ ສີຣິສັກ, ເພດັ ມະໂນ ມ�ອກຊົມ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ການສຶກສາກ�ຽວກບັ ເດແຕກມນີ ງັ ແລະການຄຳນວນຕົວເລກຢໃູ� ນປະຕິທິນ ດວ� ຍຮບູ ແບບມາຕຣສິ ໄດ�ມີ ຈຸດປະສງົ ເພື່ອສກຶ ສາຮູບແບບ ແລະວທິ ຄີ ິດໄລ�ເດແຕກມນີ ງັ ຂອງມາຕຣສິ ທມີ່ ຕີ ົວເລກປະກົດໃນປະຕິທນິ , ເພອ່ື ສກຶ ສາຮບູ ແບບມາຕຣິສ ທ່ໃີ ຊໃ� ນການຄຳນວນ ແລະທວາຍບັນຫາ ວນັ , ວນັ ທີ ແລະເດອື ນເກີດ. ຜ�ານການສກຶ ສາ ຕົວຈງິ ເຫນັ ວ�າ ປະຕິທນິ ເປັນສນັ ຍາລກັ ທາງຕວົ ເລກ ທີ່ປະດິດຄິດແຕງ� ຂຶນ້ ໃຫສ� ອດຄ�ອງລະຫວາ� ງມ້ໃື ນອາທດິ , ເດອື ນໃນປີ ແລະວັນໃນແຕ�ລະເດືອນ. ຈາກການສຶກສາສາມາດສະຫບ� ໄດວ� າ� : (1) ເດແຕກມນີ ງັ ຂອງມາຕຣສິ ທ່ມີ ີຕົວເລກຢູຕ� ດິ ກັນ 2 ແຖວ ແລະ 2 ຖນັ ໃດໆ ໃນປະຕິທນິ ຈະມຄີ າ� ເທົ່າ −7 (2) ເດແຕກມີນງັ ຂອງມາຕຣິສທ່ີມອີ ງົ ປະກອບເປນັ ຕວົ ເລກທີ່ຢ�ຕູ ິດກັນ 3 ແຖວ ແລະ 3 ຖັນໃດໆໃນປະຕິ ທິນມຄີ �າເທ່ົາ 0. (3) ເດແຕກມີນັງຂອງມາຕຣສິ ຂະໜາດ 4 × 4 ທມີ່ ີອງົ ປະກອບໃນແຕ�ລະແຖວເປນັ ອັນດບັ ທະວີບວກ, ຊງ່ຶ ຜນົ ຕາ� ງ ລວມເທົ່າ 1 ຢາ� ງໜ�ອຍ 3 ແຖວ ແລວ� ເດແຕກມີນັງຂອງມາຕຣິສດ່ງັ ກ�າວຈະເທ່ົາ 0. (4) ມບີ າງຮບູ ແບບຂອງມາຕຣສິ ຂອງຕວົ ເລກທີປ່ ະກົດຢູໃ� ນປະຕິທນິ ສາມາດນ�າໃຊ�ເຂາົ້ ໃນການແກສ� ົມຜົນມາຕຣສິ ເພອື່ ທວາຍບນັ ຫາ ວນັ , ວັນທີ ແລະ ເດອື ນເກດີ ໄດ.� (5) ບາງຮູບແບບຂອງສມົ ຜົນມາຕຣສິ ບຈ່� າ� ເປນັ ແກສ� ມົ ຜນົ ແຕ�ສາມາດຮ�ໃູ ຈຜນົ ຕ�າງໆຂອງມນັ ໄດ� Abstract Research about determinant of and calculation the numbers contained in Calendar in the form of Matrices has purposes to study the Matrix patterns to use in calculation and prediction birth day, date and month of birth. From this actual investigation, it is found that the calendar is sympbol of numbers designed to be consistent with days in the week, months in the year and days in the month. From the study, there are some results we can take into conclusion: (1) Determinant of matrix with dimension 2x2 of arbitrary successive two rows and two columns in the matrix is equal to − 7 . (2) Determinant of matrix with dimension 3x3 of arbitrary successive three rows and three columns is equal to 0. (3) Determinant of matrix with dimension 4 × 4 , when its elements in each row are arithmetic sequence at least three rows, then the determinant will be equal to 0. (4) There is some type of matrix established from the calendar can be used to solve equation to dictate existence day, date and month. (5) There is a matrix equation form from which the solution can be obtained without solving that equation. 107

I. ພາກສະເໜີ 1.1 ບນັ ຫາຂອງການສກຶ ສາ ລະບົບປະຕທິ ິນທ່ີພວກເຮົາໃຊຢ� ໃ�ູ ນປດັ ຈຸບັນນີ້ ເພ່ິນເອ້ີນວາ� ລະບົບປະຕິທິນເກຣໂອຣຽນ (Gregorian Calendar) ທ່ີມີຄວາມຄາດເຄ່ອື ນຈາກຄວາມຈງິ ທາງດາລາສາດໜອ� ຍທສີ່ ຸດ. ດວ� ຍເຫດນ້ນັ , ປະຕິທນິ ຈິ່ງມີບດົ ບາດສ�າຄັນໂດຍກງົ ຕກ�່ ບັ ຊວີ ດິ ການເປນັ ຢູ�ຂອງປະຊາກອນທອ່ີ າໄສຢູ�ເທງິ ໜ�າໂລກ ເພາະວ�າປະຕທິ ນິ ເປັນສນັ ຍາລັກ ທາງຕົວເລກ ທ່ີປະດິດຄດິ ແຕ�ງຂຶ້ນ ໃຫແ� ທດເໝາະກັບມື້ໃນອາທິດ, ເດືອນໃນປີ ແລະວນັ ໃນແຕລ� ະເດອື ນ ເພືອ່ ໃຫ� ປະຊາກອນໄດຮ� ຈູ� ັກເວລາ. ຈາກການສງັ ເກດ ແລະສຶກສາຄຸນລັກສະນຂອງຕົວເລກ ທີປ່ ະກດົ ໃນປະຕິທິນພົບວາ� ບັນດາຕວົ ເລກຕ�າງໆ ໃນປະຕທິ ນິ ລວ� ນແຕມ� ຄີ ວາມໝາຍ, ມີຄວາມສາ� ຄັນ ແລະໄດຈ� າກການຄຳນວນ ແລະການຄາດຄະເນທາງຄະນດິ ສາດ. ດງ່ັ ນ້ັນ, ຈິງ່ ເວ້ົາໄດວ� �າຄະນດິ ສາດມບີ ົດບາດໃນການກ�ານດົ ສິ່ງຕ�າງໆໃນປະຕທິ ນິ . ສະນນ້ັ , ເມ່ືອສັງເກດ ແລະສຶກສາຕວົ ເລກໃນປະຕິທິນ ຈະມຄີ ຸນລກັ ສະນະທີ່ໜ�າສນົ ໃຈຫາຼ ຍປະການ ຊງຶ່ ພວກຂ�າພະເຈົາ້ ມີຄວາມສນົ ໃຈກຽ� ວກບັ “ຕົວກາ� ນດົ ແລະການຄິດໄລຕ� ວົ ເລກຢ�ູໃນປະຕທິ ິນ ດ�ວຍຮບູ ແບບ ມາຕຣສິ ”. 1.2 ຈດຸ ປະສົງການສກຶ ສາ 1. ເພອື່ ສຶກສາຮບູ ແບບ ແລະວິທຄີ ິດໄລເ� ດແຕກມນີ ງັ ຂອງຕົວເລກທ່ີປະກົດໃນປະຕິທິນ. 2. ເພ່ອື ສກຶ ສາຮບູ ແບບມາຕຣສິ ທີໃ່ ຊ�ທວາຍ ວນັ , ເດືອນ, ປີ ເກີດ. 1.3 ຂອບເຂດການການສກຶ ສາ ການສຶກສາຄ້ົນຄວາ� ຄັ້ງນີ້ ເປນັ ການສກຶ ສາ ເດແຕກມນີ ງັ ແລະການຄິດໄລຕ� ົວເລກທີ່ປະກດົ ຢູ�ໃນປະຕິທິນ ດວ� ຍຮູບແບບມາຕຣສິ ຈະຕລຸ ດັ ເທາົ່ ນ້ັນ. ປະຕທິ ິນມີຫຼາຍຮບູ ແບບ ແຕ�ຈະອີງໃສ�ປະຕິທິນທ່ີມຮີ ບູ ແບບຕໄ�່ ປນ້:ີ ປະຕທິ ນິ ເດືອນກ�ລະກດົ ປີ 2012 1.4 ທົບທວນເອກະສານ ກົມມະຣັດນ’ ແນມມະນີ (2553) ໄດສ� ກຶ ສາເຖິງ “Determinant of Numbers in the Calendar” ຊ່ຶງໄດ�ກ�ານດົ ແລະຄດິ ໄລຕ� ົວກາ� ນົດຂອງຕວົ ເລກໃນປະຕທິ ິນໃນກ�ລະນເີ ປນັ ມາຕຣິສຂະໜາດ 3 × 3 ແລະ 4× 4 . ຜົນການສກຶ ສາເຫັນວາ� ຕວົ ກາ� ນດົ ມາຕຣິດຂອງຕົວເລກໃນປະຕທິ ນິ ຂະໜາດ 3 × 3 ແລະ 4× 4 ລວ� ນແຕ�ເທ່າົ 0, ແຕລ� າວຍງັ ບທ່� ັນໄດສ� ກຶ ສາເຖິງກລ� ະນເີ ປນັ ມາຕຣິດຂະໜາດ 2 × 2 ແລະໃຫຍ�ກວ�າຂະໜາດ 4× 4 . ດ່ງັ ນນ້ັ , 108

ພວກຂາ� ພະເຈ້ົາຈິ່ງມີຄວາມສົນໃຈຢາກສຶກສາເບ່ງິ ກລ� ະນເີ ປັນມາຕຣສິ ຂະໜາດ 2 × 2 ແລະກລ� ະນີທວ່ົ ໄປຂອງ ມາຕຣິສຂະໜາດ 4× 4 , ຫັງຼ ຈາກນ້ັນ ພວກຂາ� ພະເຈາົ້ ຍັງຈະສຶກສາຮູບແບບ ແລະຄຳນວນມາຕຣິສທ່ີໄດ� ເພ່ືອ ທວາຍວນັ ເກີດ, ວັນທີເກີດ, ເດອື ນເກີດ ແລະແກສ� ົມຜົນມາຕຣິສ ເພ່ອື ຊອກຫາໃຈຜນົ ຂອງສມົ ຜນົ . II. ວິທກີ ານສກຶ ສາ 2.1.1 ສກຶ ສາຮບູ ແບບ ແລະ ວທິ ຄີ ດິ ໄລເ� ດແຕກມນີ ງັ ຂອງຕວົ ເລກຢໃູ� ນປະຕທິ ນິ ໂດຍອີງໃສຕ� ົວເລກໃນປະຕິທິນໃນເດືອນກລ� ະກົດປີ 2012 ເທງິ ນ້ີ ຈະສາມາດຂຽນແທນໄດດ� �ວຍມາຕຣິສ ຂະໜາດຕາມໃຈໄດ�ດ່ງັ ນ:ີ້ A = 2 130, B = 15 16 17  C = 4 5 6 7 9 22 23 24, 11 12 13 14 29 30 31 18 19 20 21 25 26 27 28 ເຮາົ ສາມາດຊອກເດແຕກມນີ ັງຂອງມາຕຣສິ A, B ແລະ C ໄດ�ດງັ່ ນ້ີ:  detA = 2 3 = (2)(10) − (9)(3) = 20 − 27 = −7 9 10 15 16 17 15 16 17 15 16  detB = 22 23 24 = 22 23 24 22 23 29 30 31 29 30 31 29 30 = [(15)(23)(31) + (16)(24)(29) + (17)(22)(30)] −[(29)(23)(17) + (30)(24)(15) + (31)(22)(16)] = (10,695 +11,136 +11,220) − (11,339 +10,800 +10,912) = 33,051− 33,051 =0 12 13 14 11 13 14 11 12 14 11 12 13  detC = (4) 19 20 21 − (5) 18 20 21 + (6) 18 19 21 − (7) 18 19 20 26 27 28 25 27 28 25 26 28 25 26 27 = (4)(0) − (5)(0) + (6)(0) − (7)(0) = 0  ຫກຼັ ເກນ 1: ເມ່ືອ A ເປນັ ມາຕຣິສຂະໜາດ 2× 2 ຂອງອງົ ປະກອບເປັນຕົວເລກທຢີ່ ູ�ຕດິ ກັນ 2 ແຖວ ແລະ 2 ຖນັ ໃດໆໃນປະຕິທິນ, ເວລານັ້ນ detA = −7 ພສິ ດູ : ໃຫ� A ເປນັ ມາຕຣສິ ຂະໜາດ 2× 2 ຂອງອງົ ປະກອບເປັນຕົວເລກທ່ີຢຕ�ູ ດິ ກນັ 2 ແຖວ ແລະ 2 ຖັນໃດໆ ໃນປະຕິທນິ , ຈະໄດ�ວ�າ A =  a11 7 a11 +1 a11 + a11 + 8 109

ດັ່ງນນັ້ , detA = a11 a11 +1 a11 + 7 a11 + 8 = a11(a11 + 8) − (a11 + 7)(a11 +1) = a121 + 8a11 − (a121 + 7a11 + a11 + 7) = a 2 + 8a11 − (a 2 + 8a11 + 7) 11 11 = a 2 + 8a11 − a 121 − 8a11 − 7 11 = −7 ບນັ ຫາ 1: ເມື່ອ A, B ແລະ C ເປັນມາຕຣິສຂະໜາດ 3 × 3 ທີ່ມີອົງປະກອບຄືກນັ ທກຸ ຕົວ ຍົກເວນ້ັ ເສົາ ຫືຼ ແຖວ ທີ k ຂອງ A ເປັນຜນົ ບວກຂອງເສາົ ຫືຼ ແຖວທ່ີ k ຂອງ B ກັບ C ຈະໄດ:� detA = detB + detC a a +1 a + 2 a a +1 a + 2 0 a +1 a + 2 ເຮົາມີ: detA = a + 7 a + 8 a + 9 = a a+8 a+9 + 7 a+8 a+9 a +15 a +16 14 a +15 a +16 a +14 a +15 a +16 a a a a + 2 a 1 a + 2 0 a +1 a + 2 0 0 a + 2 = a a a +9 + a 8 a +9 + 7 a +1 a +9 + 7 7 a +9 a a a +16 a 15 a +16 14 a +1 a +16 14 14 a +16 ເນ່ອື ງຈາກເດແຕກມີນັງຂອງມາຕຣສິ ທ່ີມແີ ຖວ ຫືຼ ຖັນຄກື ນັ ຢາ� ງໜ�ອຍ 1 ຄູ�, ມຄີ �າເທາ່ົ 0 a 1 a + 2 0 a +1 a + 2 ດັງ່ ນັ້ນ, detA = a 8 a +9 + 7 a +1 a +9 15 a +16 14 a +1 a +16 a a 1 a +1 a 11 0 a +1 a + 2 0 a +1 0 = a 8 a +1 + a 8 8+7 a +1 a + 2 + 7 a +1 7 15 15 14 a + 1 a + 2 14 a + 1 14 a 15 a + 1 a =0+0+0+0 =0 ສະແດງວ�າເດແຕກມີນັງຂອງມາຕຣສິ ທີ່ມີອົງປະກອບເປນັ ຕົວເລກທີຢ່ ູຕ� ິດກນັ 3 ແຖວ ແລະ 3 ຖັນໃດໆ ໃນປະ ຕທິ ິນມີຄ�າເທົາ່ 0  ຫກັຼ ເກນ 2: ເມື່ອ A ເປນັ ມາຕຣສິ ຂະໜາດ 3 × 3 ຊຶງ່ ມີອົງປະກອບໃນແຕລ� ະແຖວເປນັ ອນັ ດັບທະວີ ບວກ, ຊຶ່ງ ຜົນຕາ� ງລວມເທ່ົາ 1, ເວລານນ້ັ detA = 0 ພສິ ດູ : ໃຫ� A ເປນັ ມາຕຣສິ ຂະໜາດ 3 × 3 ຊງ່ຶ ມອີ ົງປະກອບໃນແຕລ� ະແຖວເປັນອນັ ດບັ ທະວີບວກ, ຊງຶ່ ຜນົ ຕ�າງ ລວມເທົ່າ 1 110

a11 a11 + b1 a11 + 2b1  A = a 21 a 21 + b2  ຈະໄດວ� �າ a 31 + b3 a 21 + 2b2  a 31 a 31 + 2b2  ເມ່ອື b1, b2 ແລະ b3 ເປັນຈຳນວນຄງົ ຄາ� a11 a11 + b1 a11 + 2b1 a11 a11 a11 + 2b1 a11 b1 a11 + 2b1 ເຮົາມ:ີ detA = a 21 a 21 + b2 a 21 + 2b2 = a 21 a 21 a 21 + 2b2 + a 21 b2 a 21 + 2b2 a 31 a 31 + b3 a 31 + 2b2 a 31 a 31 a 31 + 2b2 a 31 b3 a 31 + 2b2 a11 b1 a11 + 2b1 a11 b1 a11 a11 b1 2b1 = 0 + a 21 b2 a 21 + 2b2 = a 21 b2 a 21 + a 21 b2 2b2 = 0 + 0 = 0 a 31 b3 a 31 + 2b2 a 31 b3 a 31 a 31 b3 2b2 ຈາກມາຕຣິສ C ເຫນັ ວາ� det C = 0 ສະແດງວ�າ ເດແຕກມນີ ງັ ຂອງມາຕຣິສທມ່ີ ີອົງປະກອບເປັນຕວົ ເລກທ່ຢີ ຕ�ູ ດິ ກັນ 4 ແຖວ ແລະ 4 ຖັນໃດໆໃນປະຕທິ ນິ ມີຄ�າເທາົ່ 0  ຫກຼັ ເກນ 3: ເມ່ອື A ເປັນມາຕຣສິ ຂະໜາດ 4 × 4 ທ່ມີ ີອົງປະກອບໃນແຕ�ລະແຖວເປນັ ອນັ ດັບທະວີ ບວກ, ຊງ່ຶ ຜນົ ຕາ� ງລວມເທົາ່ 1 ຢ�າງໜ�ອຍ 3 ແຖວ, ເວລານ້ັນ detA = 0 ພສິ ດູ : ໃຫ� A ເປນັ ມາຕຣສິ ທ່ມີ ີຂະໜາດ n × n ຊຶ່ງມອີ ົງປະກອບໃນແຕລ� ະແຖວເປນັ ອນັ ດັບທະວບີ ວກ, ຊ່ງຶ ຜນົ ຕາ� ງລວມເທົ່າ 1 ຢາ� ງໜ�ອຍ 3 ແຖວຈະໄດວ� າ� a11 a 12 a 13 a14  a 21 a 21 + b1 a 21 + 2b1  A = a 31 + b2 a 31 + 2b2 a 21 + 3b1  a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 31 a 31 + 3b 2  a 41 a 41 + 3b3   ເມອ່ື b1, b2 ແລະ b3 ເປນັ ຈຳນວນຄົງຄ�າ ເຮົາມີ: a11 a12 a13 a14 detA = a 21 a 21 + b1 a 21 + 2b1 a 21 + 3b1 a 31 + b2 a 31 + 2b2 a 31 + 3b2 a 31 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = a 21 a 21 a 21 a 21 + 0 b1 2b1 3b1 a 31 + b2 a 31 + 2b2 a 31 + 3b2 a 31 a 31 + b2 a 31 + 2b2 a 31 + 3b2 a 31 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 111

a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = a 21 a 21 a 21 a 21 + a 21 a 21 a 21 a 21 a 31 a 31 a 31 0 b2 2b2 3b 2 a 31 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 0 b1 2b1 3b1 + 0 b1 2b1 3b1 + a 31 a 31 a 31 0 b2 2b2 3b 2 a 31 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = 0 + a 21 a 21 a 21 a 21 + 0 b1 2b1 3b1 + 0 b2 2b2 3b2 a 31 a 31 a 31 a 31 0 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = a 21 a 21 a 21 a 21 + 0 b1 2b1 3b1 b2 2b2 3b2 a 31 a 31 a 31 a 31 0 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a 41 + b3 a 41 + 2b3 a 41 + 3b3 a 41 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = a 21 a 21 a 21 a 21 + a 21 a 21 a 21 a 21 0 b2 2b2 3b2 0 b2 2b2 3b2 a 41 a 41 a 41 a 41 0 b3 2b3 3b3 a11 a12 a13 a14 a11 a12 a13 a14 = 0 b1 2b1 3b1 + 0 b1 2b1 3b1 a 31 a 31 a 31 a 31 a 31 a 31 a 31 a 31 a 41 a 41 a 41 3b3 0 b3 b3 3b3 =0+0 =0 2.1.2 ສກຶ ສາຮບູ ແບບມາຕຣສິ ຂອງຕວົ ເລກຢໃ�ູ ນປະຕທິ ນິ ທໃີ່ ຊໃ� ນການຄາ� ນວນ ແລະທວາຍບນັ ຫາ ຕາ� ງໆ 2.2.1. ທວາຍເດອື ນເກດີ ແລະ ວນັ ທເີ ກດີ ໃຫ� A, B,C, D ແລະ E ເປັນມາຕຣສິ ຈະຕລຸ ັດຂະໜາດ 4 × 4 ທຕີ່ ອບສະໜອງຕາມເງອື່ ນໄຂ: + A ມອີ ົງປະກອບເປັນເລກຄີກ ແລະ ມີອົງປະກອບຕົວທຳອິດແມ�ນ 20 = 1 ເປນັ ຕົ້ນໄປ + B ມອີ ົງປະກອບແມ�ນຕວົ ເລກຕດິ ຕ່�ກນັ 2 ຕວົ ເລກ ແລ�ວຂ�າມອີກ 2 ຕວົ ແລະ ມອີ ົງປະກອບ 112

ຕວົ ທຳອິດແມ�ນ 21 = 2 ເປນັ ຕົ້ນໄປ + C ມອີ ງົ ປະກອບແມນ� ຕົວເລກຕິດຕ�່ກນັ 4 ຕວົ ເລກ ແລ�ວຂາ� ມອີກ 4 ຕົວ ແລະມີອງົ ປະກອບຕົວທຳອິດ ແມນ� 22 = 4 ເປນັ ຕົ້ນໄປ + D ມີອງົ ປະກອບແມ�ນຕວົ ເລກຕິດຕ�່ກນັ 8 ຕົວເລກ ແລວ� ຂ�າມອີກ 8 ຕົວ ແລະມອີ ງົ ປະກອບຕົວທຳອດິ ແມນ� 23 = 8 ເປັນຕ້ົນໄປ + E ມອີ ງົ ປະກອບແມ�ນຕົວເລກທລີ່ ຽງລ�າດບັ ແລະ ມອີ ງົ ປະກອບ ຕົວທ�າອິດແມ�ນ 24 = 16 ເປັນຕນົ້ ໄປຄ:ື 1 3 5 7 2 3 6 7 4 5 6 7  1253, 10 1253, C 12 15 A =  9 11 13 B = 18 11 14 = 20 13 14 23 19 21 19 22 21 22 17 25 27 29 31 26 27 30 31 28 29 30 31  8 9 10 11 16 17 18 19 12  20 23 D = 24 13 14 15  ແລະ E = 24 21 22 27 25 26 25 26 27 28 29 30 31 28 29 30 31 ຫກັຼ ການຂອງຜູ�ທວາຍ: ຂຽນມາຕຣສິ ນ້ີ ໃຫ�ຜທູ� ີຈ່ ະທວາຍໄວແ� ຕ�ບ່�ໃຫຜ� �ຈູ ະຕອບເຫັນມາຕຣສິ ດງັ່ ກ�າວ ໂດຍຜ�ູຈະທວາຍ ຈະເບ່ງິ ວ�າເດືອນ ຫືຼ ວັນທີ່ເກີດຂອງຕນົ ເອງກົງກັບວັນຫຍງັ ຫຼື ຕົວເລກຫຍັງໃນມາຕຣສິ ພຽງແຕບ� ອກຜຈ�ູ ະຕອບວ�າມີຢ�ູ ມາຕຣສິ A ຫວືຼ �າ B ຫວືຼ າ� C ຫືຼວ�າ D ຫືຼວາ� E ຫຼື “ A ແລະ B ” ຫືຼ “ A ແລະ C ” ຫວືຼ �າ …. ຫຼືວາ� “ຫຼື …ຫືຼ“ A ແລະ B ແລະ C ແລະ D ແລະ E ” ຫກຼັ ການຂອງຜຕ�ູ ອບ: ຖາ� ວາ� ຜທູ� ວາຍ ທວາຍວ�າເດືອນເກີດ ຫືຼວນັ ເກດີ ຂອງເຂົາມຢີ ມູ� າຕຣິສໃດ ໃຫ�ຜູ�ຕອບນາ� ເອົາ ຜົນບວກຂອງອົງປະ ກອບຕວົ ທ�າອດິ ຂອງມາຕຣສິ ເຫ່ົາຼ ນ້ັນເປນັ ຄາ� ຕອບທຕ່ີ ອ� ງການ ເຊັ່ນ: + ຖາ� ຜູ�ທວາຍ ທວາຍວ�າເດອື ນເກີດ ຫຼື ວນັ ເກດີ ຂອງເຂົາມຢີ ູມ� າຕຣິສ A ແລະ B ແລ�ວຜ�ູຕອບຈະເອາົ ຜນົ ບວກ ອົງປະກອບຕົວທຳອິດຂອງ 2 ມາຕຣິສຄື: 20 + 21 = 1 + 2 = 3 ໝາຍຄວາມ ວາ� ຜູທ� ວາຍດງ່ັ ກ�າວນັ້ນ ເກດີ ເດືອນ 3 ຫືຼ ວັນທີ 3 + ຖ�າຜູທ� ວາຍ ທວາຍວາ� ເດືອນເກດີ ຫຼື ວນັ ເກີດຂອງເຂົາມີຢມູ� າຕຣສິ B ແລະ C ແລ�ວຜຕູ� ອບຈະເອົາຜົນບວກ ອົງປະກອບຕວົ ທຳອດິ ຂອງ 2 ມາຕຣສິ ຄື: 21 + 22 = 2 + 4 = 6 ໝາຍຄວາມວາ� ຜູ� ທວາຍ ດ່ງັ ກາ� ວນັ້ນ ເກີດ ເດອື ນ 6 ຫືຼ ວນັ ທີ 6 2.2.2 ຮບູ ແບບຂອງສມົ ຜນົ ມາຕຣິສ ທຊີ່ ອກໃຈຜນົ ໄດໂ� ດຍບຕ່� ອ� ງແກສ� ມົ ຜນົ ສມົ ມຸດໃຫ� A ເປນັ ມາຕຣິສທແ່ີ ທນຈຳນວນຜ�ູຍິງໃນຄອບຄວົ ໜ່ງຶ . B ເປນັ ມາຕຣິສທ່ີມອີ ົງປະກອບທຸກໆຕວົ ແມນ� 3 ຫຼື ເອນ້ີ ວາ� ມາຕຣິສ 3, X ເປັນມາຕຣສິ ທບີ່ �່ຮູ�ຄ�າ ທ່ແີ ທນຈຳນວນຜຊ�ູ າຍໃນຄອບຄວົ ນັນ້ ແລະ T ເປັນ ມາຕຣສິ ທ່ີແທນຈຳນວນຄົນງານລວມທງັ ໝດົ ໃນຄອບຄົວນ້ນັ ທີ່ມີອົງປະກອບຕງັ້ ແຕ� 24 −1 ເປັນຕນ້ົ ໄປ ແລວ� ສມົ ຜົນໃນຮບູ ຮາ� ງ: 5[2A + B] + X = T ສາມາດຊອກຄາ� ຂອງ X ໄດໂ� ດຍບ�່ຕອ� ງແກສ� ົມຜນົ ເຊນ່ັ : 113

5 3 2 9 3 3 3 3 67 48 38 109 4 13, 3 3 60  A = 7 5 6 B = 3 3 3 3 ແລະ T = 91 67 76 25  4 2 3 3 56 40 72 103 124 47  5 8 10 6 3 3 3 3  79  x11 x12 x13 x14  2 3 3 4 x  5 2 1 0 ຈະໄດ� X = x 21 x 22 x 23 x 24  = 1 5 2 x 31 x 32 x 33 8 9 4 41 x 42 x 43 x 34  6 x 44  7  ການຊອກຫາອົງປະກອບຂອງມາຕຣສິ X ຈະມີຫກຼັ ການດ່ງັ ນ:ີ້ ຫກຼັ ການ: ອົງປະກອບໃດໆຂອງມາຕຣິສ T ມຄີ າ� ເທາ່ົ ກັບ 24 −1+10k, k ∈ Z, k ≥ 0 , ແລ�ວຈະມຈີ �ານວນ ຜ�ູຍິງເປັນ 0, 1, 2, 3,…, k ຄນົ ຕາມລາ� ດບັ ແລະ ຈະມຈີ �ານວນຜຊູ� າຍແມ�ນ xij = tij − (15 + 10k) , i = 1,2,3,.., j = 1,2,3,... ເຊັ່ນ: 1. ເມືອ່ ອງົ ປະກອບໃດໆຂອງມາຣສິ T ມຄີ �າເທາ່ົ ກັບ 16 ແລວ� ຈະມີຈາ� ນວນຜ�ູຍງິ 0 ແລະ ຊາຍ 1 ຄນົ ເພາະວາ� 16 = 24 −1+10(0) +1 2. ເມ່ອື ອງົ ປະກອບໃດໆຂອງມາຕຣສິ T ມຄີ າ� ເທາົ່ ກັບ 17 ແລ�ວຈະມີຈາ� ນວນຜ�ູຍງິ 0 ແລະຊາຍ 2 ຄົນ ເພາະວາ� 16 = 24 −1+10(0) + 2  3. ເມືອ່ ອງົ ປະກອບໃດໆຂອງມາຕຣິສ T ມີຄາ� ເທົາ່ ກບັ 24 ແລວ� ຈະມຈີ �ານວນຜ�ູຍິງ 0 ແລະຊາຍ 9 ຄນົ ເພາະວ�າ 24 = 24 − 1 + 10(0) + 9 4. ເມອ່ື ອງົ ປະກອບໃດໆຂອງມາຕຣິສ T ມີຄາ� ເທາົ່ ກັບ 25 ແລວ� ຈະມຈີ �ານວນຜູ�ຍິງ 1 ແລະຊາຍ 0 ຄນົ ເພາະວ�າ 25 = 24 − 1 + 10(1) + 0  5. ເມ່ອື ອງົ ປະກອບໃດໆຂອງມາຣິສ T ມຄີ າ� ເທົ່າກັບ 34 ແລວ� ຈະມີຈ�ານວນຜ�ູຍິງ 0 ແລະຊາຍ 9 ຄົນ ເພາະວ�າ 34 = 24 −1+10(1) + 9 ດັ່ງນັນ້ , ຈາກມາຕຣິສ T ຈະໄດ� ⇒ x11 = 67 − 24 − 1 + 10(5) = 2 ; x 21 = 60 − 24 − 1 + 10(4) = 5 x12 = 48 − 24 − 1 + 10(3) = 3  22 = 67 − 24 − 1 + 10(5) = 2; x13 = 38 − 24 − 1 + 10(4) = 3 x 23 = 76 − 24 − 1 + 10(6) = 1  x14 = 109 − 24 −1+10(9) = 4 x x 24 = 25 − 24 −1+10(1) = 0 x 31 = 91− 24 −1+10(7) = 6 x 41 = 72 − 24 −1+10(5) = 7  = 56 − 24 −1+10(4) = 1  42 = 103 − 24 −1+10(8) = 8 x = 40 − 24 −1+10(2) = 5 x 43 = 124 − 24 −1+10(10) = 9  32 ແລະ  x x 33 x34 = 47 − 24 −1+10(3) = 2 x 44 = 79 − 24 −1+10(6) = 4 114

III. ສະຫບ� ຜນົ ແລະຂ້ສ� ະເໜີ 3.1. ສະຫບ� ຜນົ ການການສກຶ ສາ ຜ�ານການສຶກສາຕວົ ຈງິ ເຫນັ ວາ� : ປະຕິທິນເປັນສນັ ຍາລກັ ທາງຕວົ ເລກ ທປ່ີ ະດດິ ຄດິ ແຕງ� ຂ້ຶນໃຫ�ສອດຄ�ອງ ລະຫວາ� ງມ້ືໃນອາທດິ , ເດືອນໃນປີ ແລະວັນໃນແຕລ� ະເດອື ນ. ຈາກການສກຶ ສາສາມາດສະຫບ� ໄດ�ວ�າ: (1) ເດແຕກມີນັງຂອງມາຕຣິສທ່ີມີຕົວເລກຢ�ຕູ ິດກັນ 2 ແຖວ ແລະ 2 ຖນັ ໃດໆ ໃນປະຕທິ ນິ ຈະມຄີ າ� ເທ່າົ − 7 (2) ເດແຕກມນີ ງັ ຂອງມາຕຣິສທ່ີມີອງົ ປະກອບເປັນຕວົ ເລກທີຢ່ ຕູ� ດິ ກນັ 3 ແຖວ ແລະ 3 ຖັນໃດໆໃນປະຕິ ທິນມຄີ າ� ເທົ່າ 0 (3) ເດແຕກມນີ ງັ ຂອງມາຕຣສິ ຂະໜາດ 4 × 4 ທີ່ມີອງົ ປະກອບໃນແຕ�ລະແຖວເປນັ ອັນດບັ ທະວບີ ວກ, ຊ່ງຶ ຜນົ ຕາ� ງລວມເທົາ່ 1 ຢາ� ງໜ�ອຍ 3 ແຖວ ແລ�ວ ເດແຕກມນີ ັງຂອງມາຕຣສິ ດ່ງັ ກ�າວຈະເທົ່າ 0. (4) ມບີ າງຮູບແບບຂອງມາຕຣສິ ຂອງຕວົ ເລກທປ່ີ ະກົດຢ�ູໃນປະຕິທິນສາມາດນ�າໃຊ�ເຂ້າົ ໃນການແກສ� ົມຜົນມາຕຣິສ ເພ່ອື ທວາຍບັນຫາ ວນັ , ວັນທີ ແລະເດືອນເກີດໄດ�. (5) ບາງຮບູ ແບບຂອງສມົ ຜນົ ມາຕຣສິ ບ�ຈ່ າ� ເປັນແກສ� ົມຜນົ ແຕ�ສາມາດຮ�ໃູ ຈຜົນຕາ� ງໆຂອງມັນໄດ� ຈາກການສກຶ ສາສາມາດສະຫບ� ໄດວ� �າ: 3.2 ຂສ�້ ະເໜີ ເນ່ອື ງຈາກການສຶກສາຂອງພວກຂາ� ພະເຈ້າົ ຄ້ງັ ນີ້ ຫາກ່�ສຶກສາກ�ລະນີທວາຍບນັ ຫາ ວນັ , ວນັ ທີ ແລະ ເດືອນເກດີ ແຕຍ� ັງບທ່� ັນໄດສ� ຶກສາເຖິງບັນຫາການທວາຍກ�ຽວກບັ ຊວົ່ ໂມງເກດີ ແລະປີເກີດ. ສະນັ້ນ, ຈິ່ງຂ�ຮຽນສະເໜມີ າຍງັ ພາກສວ� ນຕ�າງໆ ທ່ີມີຄວາມສນົ ໃຈສກຶ ສາກຽ� ວກບັ ຕວົ ເລກທປ່ີ ະກົດໃນ ປະຕິ ທິນ ນີ້ ໃຫສ� ຶກສາຕື່ມກ�ລະນີ ບັນຫາການທວາຍກຽ� ວກັບ ຊົວ່ ໂມງເກດີ ແລະປເີ ກດີ . ທັງນ້ກີ ເ� ພອ່ື ເຮດັ ໃຫ�ຂ້� ມນູ ມຄີ ວາມສົມບູນ ແລະຄບົ ຖ�ວນຍ່ງິ ໆຂນຶ້ . ເອກະສານອາ� ງອີງ [1]. ກມົ ມະຣຕັ ແນມມະນີ, ຕົວກາ� ນດົ ຂອງຕົວເລກໃນປະຕທິ ນິ , ບົດຄວາມວາລະສານວິທະຍາສາດ, ມະຫາວທິ ະຍາໄລຂອນແກນ� ປີ 2553, 38(1) [2]. Friedberg, S. H., Insel, A. J. and Spence, L. E. (2003).Linear Algebra. 4th ed. New Jersey: Prentice-Hall. [3]. Johnson, L. W., Riess, R. D. and Arnold, J. T.(1998). Introduction to Linear Algebra. 4th ed.Massachusetts : Addison-Wesley. [4]. Leon, S .J. (2006). Linear Algebra with Applications. 7th ed . New Jersey : Pearson Prentice-Hall. [5]. Lipschutz, S. and Lipson, M. L. (2002). Linear Algebra. New York : McGraw-Hill. [6]. Nicholson, W. K. (2004). Elementary Linear Algebra. 2nd ed. Boston : McGraw Hill. 115

ທດັ ສະນະຄະຕຂິ ອງນກັ ກດົ ຫມາຍຕໂ�່ ທດປະຫານຊວີ ດິ ຍງັ ມຄີ ວາມຈາ� ເປນັ ທຈີ່ ະຮກັ ສາໄວ� ຫລຍື ກົ ເລກີ ໃນກດົ ຫມາຍ ສປປ ລາວ. ວຽງວໄິ ລ ທຽ� ງຈນັ ໄຊ, ສມົ ຫມາຍ ສອີ ດຸ ມົ ພນັ ບນຸ ມີ ລາດຊະມໄີ ຊ ແລະຊະວະລດິ ແສງຊາດ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ໂທດປະຫານຊວີ ິດ ເປັນໂທດພເິ ສດສ�າລັບການການກະທາ� ຜິດທາງອາຍາ ທ່ີເປນັ ອນັ ຕະລາຍຮ�າຍແຮງເປນັ ພິເສດ ແລະເປນັ ການລົງໂທດສະເພາະ ຕາມທີ່ໄດກ� �ານົດໄວ,� ຈາ� ນວນນັກໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຢລູ� າວໄດ�ເພມ່ີ ຈາ� ນວນ ຂ້ຶນແຕປ� ີ 2001 ເປນັ ຕົ້ນມາ, ໃນດ�ານນຕິ ກິ �າກໄ� ດ�ສະແດງອອກຢ�ູໃນການປັບປງຸ ກດົ ໝາຍອາຍາທໄີ່ ດຮ� ບັ ຮອງເອາົ ເມ່ອື ເດອື ນ ພະຈິກປີ 2005 ໂດຍໄດເ� ພມ່ີ ຫາຼ ຍມາດຕາທກີ່ �ຽວຂອ� ງ ແລະມກີ ານລົງໂທດສງູ ສຸດເຖງິ ຂ້ນັ ປະຫານ ຊີວດິ ເຖິງວາ� ກດົ ໝາຍໄດກ� າ� ນດົ ໃຫ�ມໂີ ທດປະຫານຊີວິດຢລູ� າວກ�ຕາມໃນຕະຫຼອດໄລຍະສອງທດົ ສະວດັ ທຜ່ີ າ� ນມາ ນ້ີ ກ�ບ�່ມກີ ລ� ະນໃີ ດທີ່ຖກື ປະຫານຊີວິດ ຕາມທ່ີສານໄດ�ຕັດສນິ ລົງໂທດໄປແລວ� . ຕາມຄວາມເປນັ ຈງິ ແລວ� ສປປ ລາວ ບ່�ມີປະສົບການໃນການຈດັ ຕ້ງັ ປະຕບິ ັດ ແລະກບ� ່�ເຄຍີ ປະຕບິ ດັ ການປະຫານຊີວິດມາກອ� ນ ຊງ່ຶ ກ�ອາດເປນັ ໄປ ໄດ�ວ�າການລງົ ໂທດສະຖານນີອ້ າດຖືກພິຈາລະນາຍກົ ເລກີ ໃນອະນາຄົດ. ເຖິງຢາ� ງໃດກດ� ີ, ບນັ ຫານີ້ ຍງັ ເປັນຄ�າຖາມ ທ່ຕີ ອ� ງການຄວາມກະຈ�າງແຈ�ງໃນຕົວຂອງມັນຢູ�. ການວໄິ ຈຄ້ງັ ນ້ີເປັນການວິໄຈແບບປະລມິ ານ ຕົວຢາ� ງ ແມ�ນຖກື ສມ�ຸ ມາຈາກສອງອົງການຄືສານ ປະຊາຊນົ ແລະໄອຍະການປະຊາຊນົ ໃນຂອບເຂດທວ່ົ ປະເທດຈ�ານວນ 334 ຕົວຢ�າງ ດ�ວຍວທິ ີການແບງ� ຊັ້ນ. ການວິເຄາະຂ�້ ມູນແມນ� ໃຊ�ສະຖິຕິອາ� ງອງີ ດວ� ຍວທິ ພີ ະຫຸພດົ ຖດົ ຖອຍ ແລະໄດຮ� ບັ ຜນົ ຈາກການວເິ ຄາະຂ້�ມນູ ດັງ່ ນີ້: ໂທດປະ ຫານ ຊວີ ິດຍັງມຄີ ວາມຈ�າເປັນໃນຂະບວນການຍຕຸ ິທາ� ຂອງ ສປປ ລາວ ມຄີ ວາມສາ� ພັນໄປໃນທິດທາງດຽວກນັ ດ�ວຍລະ ດັບຄວາມເຊອ່ື ຫມນ້ັ ທາງດາ� ນສະຖຕິ ິທລີ່ ະດບັ 99% ໂທດປະຫານຊີວິດ ຍງັ ມຄີ ວາມເຫມາະສມົ ກບັ ສງັ ຄົມລາວ ມຄີ ວາມສ�າພັນໃນທດິ ທາງດຽວກນັ ດວ� ຍລະດບັ ຄວາມເຊ່ອື ຫມນັ້ ທາງດາ� ນສະຖຕິ ິທ່ີລະດບັ 99% ໂທດປະຫານ ຊີ ວດິ ສາມາດຍບັ ຢງ້ັ ຊ່ງັ ໃຈອາຊະຍາກາ� ໄດ� ມຄີ ວາມສາ� ພນັ ໄປໃນທິດທາງດຽວກນັ ດ�ວຍລະດບັ ຄວາມເຊ່ືອຫມ້ັນ ທາງດ�ານສະຖຕິ ິທີ່ລະດັບ 99% ສະຖານທ່ີເຮັດວຽກຂອງນັກກດົ ຫມາຍທ່ີຕອບແບບສອບຖາມ ໄອຍະການ ແລະ ສານ ມຄີ ວາມສາ� ພັນໄປໃນທິດທາງດຽວກນັ ດ�ວຍລະດບັ ຄວາມເຊື່ອຫມນ້ັ ທາງດ�ານສະຖິຕິທີ່ລະດັບ 95% ການ ລງົ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຂດັ ກບັ ຫລກັ ການຍຕຸ ິທາ� ມຄີ ວາມສາ� ພນັ ກັນໄປໃນທິດທາງກົງກນັ ຂາ� ມກັນ ດວ� ຍລະດບັ ຄວາມເຊ່ືອຫມນັ້ ທາງດ�ານສະຖິຕທິ ີ່ລະດບັ 95%. ການຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວດິ ໄວ� ຫລລື ົບອອກຈາກກດົ ຫມາຍ ສປປ ລາວ ຈະເຮັດໃຫ�ລະບົບຍຕຸ ທິ າ� ຂອງລາວ ມຜີ ົນຂ�າງຄຽງໃດແດນ� ັ້ນ ຈະຕອ� ງໄດທ� �າການສກຶ ສາຕ່ມື ອກີ ດ�ວຍການຂະຫຍາຍກມຸ� ປະຊາກອນຕວົ ຢ�າງ ອອກໄປໃຫ�ຫລາຍຂຶ້ນ ແລະກວ�າງອອກ ສາມາດກວມເອາົ ອງົ ການ ແລະຫນ�ວຍງານທກ່ີ �ຽວຂ�ອງໂດຍກົງ ຫລືທາງ ອອ� ມ ບວ່� າ� ຈະເປນັ ການວິໄຈແບບປະລິມານ ຫລືຄນຸ ນະພາບກດ� .ີ ສ�າລັບຫວົ ຂ້�ທກີ່ �ຽວຂ�ອງເລ່ືອງນ້ີນນ້ັ ຄະນະນັກວິ ໄຈສະເຫນໃີ ຫ�ນກັ ວິຊາການກດົ ຫມາຍທ�າການສກຶ ສາກ�ຽວກບັ ການຜອ� ນໂທດ, ການໃຫ�ອະໄພໂທດ, ການປ�ອຍ ນກັ ໂທດໄວກວ�າກ�າ ນດົ ໂທດນັນ້ ມສີ ວ� ນເຮດັ ໃຫຄ� ະດທີ ກ່ີ �ຽວຂອ� ງນ້ັນ ຫລດຸ ລົງ ຫລື ເພີມ່ ຂນຶ້ . ທງັ ນີ້, ກເ� ພ່ືອເປນັ ການສະຫນອງຂມ້� ູນໃຫແ� ກ�ທຸກໆ ຝ�າຍທີ່ກຽ� ວຂອ� ງນາ� ໄປພຈິ າລະນາການຕດັ ສນິ ໃຈ ເພອື່ ໃຫສ� ງັ ຄມົ ລາວມີອດັ ຕາ ການເກດີ ອາຊະຍະກ�າ ທ່ີເປັນຜົນຮ�າຍຕ່ຊ� ວີ ິດ, ຮ�າງກາຍ ແລະຊັບສນິ ນ້ນັ ນບັ ມນ້ື ັບຫລຸດຫນ�ອຍຖອຍລງົ . 1. ທມີ່ າ ແລະຄວາມສາ� ຄນັ ຂອງບນັ ຫາ 117

ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທປິ ະໄຕ ປະຊາຊນົ ລາວ ເປັນໜງ່ຶ ໃນ 11 ປະເທດອາຊຽນ ມີປະຊາກອນ 5,621 ລ�ານຄນົ , ອດັ ຕາການຮູ�ຫນງັ ສື 73 ສ�ວນຮອ� ຍ, ອດັ ຕາການນັບຖືສາສະຫນາພດຸ 69 ສວ� ນຮ�ອຍ, ອັດຕາການຈະເລີນພັນຕ�່ ເພດຍງິ 1 ຄນົ 4.5 ຄນົ , ອັດຕາການຕາຍລວມ 9.8 ສ�ວນຮອ� ຍ ແລະອາຍຸຍືນໂດຍສະເລ່ັຍເພດຍິງ 63 ປີ ສວ� ນ ເພດຊາຍ 59 ປີ. (ກມົ ສະຖຕິ ິແຫ�ງຊາດ, 2005) ເປນັ ປະເທດໜງ່ຶ ໃນໂລກທີ່ຍັງບັນຍັດໂທດປະຫານຊີວດິ ໃວ� ແລະຍັງຄົງໃວຊ� ຶງ່ ໂທດປະຫານຊວີ ິດເຖງິ ປັດຈຸບນັ . ໃນ ສປປ ລາວ ໂດຍສະເລ່ັຍແລ�ວໃນໜຶ່ງຮ�ອຍພນັ ຄນົ ໃດຂອງ ພົນລະເມືອງລາວຈະມນີ ັກໂທດປະຫານຊີວິດກວມອດັ ຕາສ�ວນເຖິງ 1,6 ຄນົ (ກົມຄມ�ຸ ຄອງ-ກວດກາແລະ ສະຖຕິ ິສານ, 2012) ຕາຕະລາງທີ 1.1 ຕາຕະລາງສະແດງຈາ� ນວນນັກໂທດປະຫານຊວີ ິດ ຕາມຄາ� ຕດັ ສນິ ຂອງສານ 15 10 5 0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 ແຫລງ� ທີ່ມາຂອງຂ້ມ� ນູ : (ກົມຄ�ມຸ ຄອງ-ກວດກາແລະສະຖຕິ ິສານ, 2012) ເມອ່ື ປີ 1990, ໂທດປະຫານຊີວິດ ເປັນໂທດພິເສດສ�າລບັ ການການກະທາ� ຜດິ ທາງອາຍາ ທີ່ເປນັ ອນັ ຕະລາຍຮ�າຍແຮງເປນັ ພເິ ສດ ແລະເປັນການລງົ ໂທດສະເພາະແຕ� 12 ພຶດຕິກາ� ທເ່ີ ຫັນວ�າເປນັ ອນັ ຕະລາຍຮາ� ຍ ແຮງຕ�່ສງັ ຄົມ ຕາມທໄ່ີ ດກ� າ� ນດົ ໃວໃ� ນພາກສະເພາະຂອງກດົ ໝາຍອາຍາແຫງ� ສປປລາວ ເຊນັ່ ການກະບົດຊາດ (ມ.52), ການທ�ລະຍົດຕຊ່� າດ (ມ.51), ການເປນັ ນັກສບື ສອດແນມ (ມ.53), ການຄາດຕະກ�າ (ມ.81), ການ ຂ່ົມຂນື ທາ� ຊ�າເລົາ (ມ.119) ແລະອື່ນໆ ຈາ� ນວນນັກໂທດປະຫານຊີວິດຢູ�ລາວໄດ�ເພມ່ີ ຈ�ານວນຂ້ຶນເລອ້ື ຍໆ ແຕປ� ີ 2001 ເປນັ ຕ້ນົ ມາເນື່ອງຈາກມີການປັບປງຸ ມາດຕະການລົງໂທດໃນມາດຕາ 135 ຂອງກດົ ໝາຍອາຍາ ວາ� ດວ� ຍ ການຄາ� ຂາຍຫຼືມຢີ າເສບຕດິ ໄວໃ� ນຄອບຄອງທ່ີໄດ�ປຽ� ນແປງຈາກການລງົ ໂທດສູງສຸດໂດຍເປັນໂທດຕັດອດິ ສະລະ ພາບ 5 ປີມາເປນັ ໂທດປະຫານຊວີ ິດຕ�ກ່ ານຜະລິດ, ຄາ� ຂາຍຫຼືມີຢາເສບຕິດໃວ�ໃນຄອບຄອງ (ສະພາແຫ�ງຊາດ, ກົດຫມາຍວ�າດວ� ຍອາຍາສະບັບປບັ ປງຸ , 2005) ຂະບວນການທາງກົດໝາຍໃນຍຸກໂລກາວິວັດໄດ�ກາຍເປນັ ສິງ່ ທ�າ ທາຍຕລ່� ະບບົ ກົດໝາຍລາວ ໄດສ� ະແດງໃຫເ� ຫນັ ເຖງິ ຄວາມຈາ� ເປັນໃນການປະຕິຮບູ ກົດໝາຍໃຫ�ມີຄວາມສອດຄ�ອງ ກບັ ການພັດທະນາເສດຖະກິດ - ສງັ ຄົມຂອງປະເທດ ແລະສາກົນຫຼາຍຂຶ້ນ. ສປປ ລາວ ເປັນໜຶ່ງໃນ 193 ປະເທດ ສະມາຊກິ ອົງ ການສະຫະປະຊາຊາດ, ເປນັ ສະມາຊິກຂອງປະຊາຄົມອາຊີຕາເວັນອອກສຽງໃຕ� ຫຼືເປນັ ພາຄີ ແລະ ໃຫ�ສດັ ຕະຍາບັນສນົ ທສິ ນັ ຍາສາກນົ ຫຼາຍສະບັບ. ນອກຈາກນ້,ີ ລາວກຍ� ັງໃຫ�ການສະໜັບສະໜູນການຕ�ານອາຊະ ຍາກ�າສາກນົ ແລະການກກ່� ານຮາ� ຍຢູ�ໃນໂລກ. ໃນດາ� ນນິຕິກາ� ກໄ� ດ�ສະແດງອອກຢໃູ� ນການປບັ ປຸງກດົ ໝາຍອາຍາ ທ່ີ ໄດ�ຮັບຮອງເອົາເມອື່ ເດອື ນພະຈກິ ປີ 2005 ໂດຍໄດເ� ພ່ມີ ຫຼາຍມາດຕາທກ່ີ ຽ� ວຂອ� ງ ແລະມີການລງົ ໂທດສງູ ສຸດເຖິງ ຂ້ັນປະຫານຊີວິດດ່ງັ ເຊັນ່ ການກະທາ� ຜິດກຽ� ວກບັ ອາວຸດເຄມີ (ມ.80), ການຈບັ ເປນັ ຕົວປະກນັ (ມ.101), ການ ຄາ� ມະນດຸ (ມ.134), ແລະການກະທ�າທ່ີກຽ� ວກບັ ລະບຽບຄວາມປອດໄພທາງເຮືອ, ເຮືອບນິ , ກ�າ່ ປນັ່ , ລົດ, ສະຫນາມບນິ , ທ�າກ�່າປ່ັນ ຫລືສະຖານລີ ົດ (ມ. 175 ໃຫມ)� (ສະພາແຫງ� ຊາດ, ກົດຫມາຍວ�າດວ� ຍອາຍາສະບັບ ປັບປງຸ , 2005) ເຖິງວ�າກດົ ໝາຍໄດກ� າ� ນດົ ໃຫມ� ີໂທດປະຫານຊີວດິ ຢູ�ລາວກ�ຕາມໃນຕະຫອຼ ດໄລຍະສອງທດົ ສະ ວັດທີ່ຜ�ານມານີ້ ກ�ບ�ມ່ ກີ ລ� ະນໃີ ດທຖີ່ ືກປະຫານຊວີ ດິ ຕາມທສີ່ ານໄດ�ຕດັ ສນິ ລົງໂທດໄປແລ�ວ. ຕາມຄວາມເປັນຈິງ ແລ�ວ, ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ຍງັ ມີຫຼາຍປດັ ໄຈທລ່ີ າວ ມຄີ ວາມຈາ� ເປັນໃຫ�ມໂີ ທດປະຫານຊີວິດທ່ີກາ� ນົດໃວ�ໃນກດົ ໝາຍ, ແຕກ� ບ� �່ມປີ ະສົບການໃນການຈດັ ຕງັ້ ປະຕບິ ັດ ແລະກບ� ເ່� ຄຍີ ປະຕບິ ດັ ການປະຫານຊວີ ດິ ມາກອ� ນ ຊງ່ຶ ກ�ອາດເປັນໄປ ໄດ�ວາ� ການລງົ ໂທດສະຖານນອ້ີ າດຖືກພຈິ າລະນາຍກົ ເລີກໃນອະນາຄດົ . ບັນຫານ້ີ ຍງັ ເປັນຄ�າຖາມທີ່ຕອ� ງການ 118

ຄວາມກະ ຈາ� ງແຈງ� ຂອງມນັ ຢ.�ູ ເຖິງຢ�າງໃດກດ� ີ, ສປປລາວ ຍງັ ຄົງຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວດິ ອີກຕ�່ໄປ ແລະ ພະຍາຍາມທຈ່ີ ະໃຫ�ມກີ ານຈັດຕັງ້ ປະຕິບດັ ໃນພາກຕວົ ຈິງຢາ� ງມຜີ ນົ ສກັ ສດິ , ສມົ ເຫດສົມຜົນທີ່ສຸດດ�ວຍການສ�າງ ນິຕິກາ� ແລະສ�າງລະບຽບການຕ�າງໆ ໃຫຮ� ດັ ກມຸ ຫາຼ ຍຂ້ຶນ. ຕາມຂັ້ນຕອນທຄີ່ ວນປະຕິບັດຕ�່ການລງົ ໂທດປະຫານ ຊີວິດນ້ັນ, ໃນເມອ່ື ສານຕດັ ສິນເປນັ ຂ້ັນສດຸ ທາ� ຍ ແລະມີຄ�າຊ້ີຂາດຂອງປະທານສານສູງສດຸ ແລ�ວພາຍໃນກ�ານົດ 30 ວັນ ນກັ ໂທດປະຫານຊີວິດມສີ ິດໃນການຮອ� ງຂ�ອະໄພຍະໂທດ ຊຶ່ງຜກ�ູ �ຽວຈະໃຊສ� ິດດງັ່ ກາ� ວຫບືຼ �່ກໄ� ດ� ແລະຫງຼັ ຈາກ ນນັ້ ກແ� ມນ� ຂັນ້ ຕອນປະຕບິ ັດຕວົ ຈິງ. ປັດຈບຸ ັນ ນກັ ໂທດສວ� ນໜ່ງຶ ກໄ� ດຍ� ື�່ນຂອ� ະໄພຍະໂທດຈາກປະທານປະເທດ ແລວ� ແລະກລ� ຖ� �າການຕົກລົງຂອງປະທານປະເທດຕໄ�່ ປ, ຊ່ງຶ ຕາມກົດໝາຍແລວ� ນ້ນັ ຖ�າປະທານປະເທດຕກົ ລງົ ປະຕເິ ສດຕ�ກ່ ານໃຫ�ອະໄພຍະໂທດ ຫືຼນັກໂທດປະ ຫານຊວີ ິດບໃ�່ ຊ�ສດິ ໃນການຮ�ອງຂອ� ະໄພຍະໂທດ ການປະຫານ ຊວີ ິດກຈ� ະກະທ�າຂຶ້ນຈາກນັ້ນໜງ່ຶ ປີ ນັບແຕວ� ັນທປ່ີ ະທານປະເທດອອກຂ�້ຕກົ ລົງ ຫນຼື ັບແຕວ� ັນທີນກັ ໂທດປະຫານ ຊີວດິ ເອງບ່ຍ� ືນ່ ຂ�ອະໄພຍະໂທດເປນັ ຕ້ົນໄປ. (ສະພາແຫ�ງຊາດ, ກດົ ຫມາຍວາ� ດ�ວຍການດ�າເນີນຄະດີອາຍາ, 2004) ປັດຈຸບັນນ,ີ້ ໄດມ� ີຫາຼ ຍແນວຄວາມຄດິ ແລະຂະບວນການທ່ີຢາກຮັກສາໂທດປະຫານຊວີ ດິ ແລະຝາ� ຍທີ່ ຢາກໃຫ�ລົບລ�າງໂທດປະຫານຊວີ ດິ ໃນຂອບເຂດທົ່ວໂລກ ຊງ່ຶ ໄດກ� າຍເປັນບັນຫາທາງສາກນົ ທກີ່ �າລງັ ຖກົ ຖຽງກັນຢູ� ໃນປດັ ຈຸບນັ . ມະຕຂິ ອງກອງປະຊຸມສະມັດຊາໃຫຍສ� ະຫະປະຊາຊາດ ຍັດຕິກຽ� ວກບັ ການໃຫຫ� ດ� ຜ�ອນການ ປະຫານຊວີ ດິ ນັກໂທດທຈີ່ ດັ ຂຶນ້ ໃນວນັ ທີ 18 ເດືອນທັນວາປີ 2007 ໄດຮ� ັບການສະໜບັ ສະໜູນຈາກ 104 ປະ ເທດ ຮວມທງັ ບນັ ດາປະເທດສະຫະພາບຢໂູ ລບທງັ ໝດົ ຢ�ດູ �ວຍ. ໃນທາງກົງກັນຂ�າມ, ສະຫະລດັ ອາເມລິກາ, ຈນີ ແລະຍ່ປີ ຸນ� ນນ້ັ ບເ່� ຫັນພ�ອມກບັ ຍັດຕດິ ັ່ງກາ� ວ ແລະກມ� ທີ າ� ທວີ າ� ຈະສືບຕ່�ປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊີວິດອີກຕ�ໄ່ ປ. ການຮັກສາໂທດປະຫານຊີວິດ ຫລືຍົກເລີກຈາກກົດຫມາຍລາວນັ້ນ ຕ�ກ່ ບັ ທດັ ສະນະຂອງນັກກົດຫມາຍ ນນ້ັ ຈະສາມາດໃຫ�ຂ້�ມນູ , ແນວຄວາມຄດິ ທີ່ເປັນປະໂຫຍດ ແລະສົມເຫດສົມຜນົ ທ່ີມສີ �ວນກຽ� ວຂ�ອງກັບການອອກ ກົດໝາຍກ�ຄືອົງການທນີ່ າ� ໃຊກ� ດົ ໝາຍ. ດ່ງັ ນ້ນັ , ບນັ ຫາດັງ່ ກາ� ວຈ່ຶງກາຍມາເປັນທີ່ມາ ແລະຄວາມສ�າຄັນຂອງການວິ ໄຈ ພ�ອມທັງການຕ້ັງຈດຸ ປະສົງໃນການວິໄຈໃນຄັງ້ ນີ້ໄວດ� ່ັງລມຸ� ຕ�່ໄປນີ້: 1.1 ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� ການຄົນ້ ຄວາ� ໃນຄັ້ງນໄີ້ ດເ� ລັງໃສ�ການວິເຄາະຄື: ວເິ ຄາະທັດສະນະຄະຕິຂອງນັກກົດຫມາຍທ່ີເຮັດວຽກປະຈາ� ຢ�ູໄອຍະການ ແລະສານ ຕ່�ກບັ ໂທດປະຫານ ຊີວິດ ໃນກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ. ວເິ ຄາະທັດສະນະຄະຕຂິ ອງນັກກດົ ຫມາຍທ່ີເຮັດວຽກປະຈາ� ຢູ�ໄອຍະການ ແລະສານ ຕ່�ກບັ ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ . ວິເຄາະທັດສະນະຄະຕຂິ ອງນັກກົດຫມາຍທີ່ເຮັດວຽກປະຈາ� ຢ�ູໄອຍະການ ແລະສານ ຕ�່ກບັ ຄວາມຈ�າເປນັ ທີຈ່ ະຮກັ ສາ ຫລຍື ກົ ເລີກໂທດປະຫານຊວີ ິດ ໃນກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ. 1.2 ຂອບເຂດການຄນ້ົ ຄວາ� ການວໄິ ຈກດົ ຫມາຍໂທດປະຫານຊວີ ິດຍັງມຄີ ວາມຈ�າເປັນທຈ່ີ ະຮັກສາໄວ�ໃນກດົ ຫມາຍ ສປປ ລາວ ໄດ� ກາ� ນດົ ຂອບເຂດໃນການວິໄຈດັ່ງລມຸ� ນີ້: ການວໄິ ຈຄງ້ັ ນ້ີໄດຕ� ັງ້ ເປົາ້ ໄປຍງັ ນກັ ກົດຫມາຍທີເ່ ຮດັ ວຽກປະຈາ� ແລະເປັນລັດຖະກອນສົມບູນໃນຂງົ ເຂດ ໄອຍະການ ແລະສານ ທີ່ຕກົ ເປັນກ�ຸມຕວົ ແທນທົວ່ ປະເທດ, ດ�ວຍການສອບຖາມຕາມທັດສະນະຄະຕິຕາມພາລະ ບດົ ບາດ ແລະຫນາ� ທີ່ຮັບຜິດຊອບ ຂອງສອງອົງການທກ່ີ ຽ� ວຂ�ອງກັບການນ�າໃຊ�ກດົ ຫມາຍໂດຍກງົ . ປະຊາກອນທ່ີທ�າການສກຶ ສາໃນຄ້ັງນຄີ້ ື ພະນກັ ງານວິຊາການກດົ ຫມາຍໃນຂງົ ເຂດ ໄອຍະການ ແລະສານ ທ່ວົ ປະເທດດວ� ຍຈາ� ນວນຕົວຢ�າງ 167 ຕວົ ຢາ� ງຈາກຕົວແທນໄອຍະການທວ່ົ ປະເທດ ແລະຈາ� ນວນຕວົ ຢາ� ງຈາກ ສານ 167 ຕົວຢ�າງ ຮວມທງັ ຫມດົ 334 ຕົວຢ�າງ. 119

ຕົວປຽ� ນທໃີ່ ຊເ� ຂົາ້ ໃນການສກຶ ສາຄັງ້ ນ້ີມີ 2 ປະເພດຕວົ ປ�ຽນໄດ�ແກ�: ຕວົ ປ�ຽນອສິ ະຫລະ ຄຸນລັກສະນະ ທວົ່ ໄປຂອງຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ, ທດັ ສະນະຄະຕຕິ ່ກ� ັບການລົງໂທດປະຫານຊວີ ິດ ແລະທັດສະນະຄະຕຕິ ່�ກບັ ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວິດ. ຕວົ ປ�ຽນຕາມໂທດປະຫານຊີວດິ ຍງັ ມຄີ ວາມຈາ� ເປັນທຈ່ີ ະຮກັ ສາໄວໃ� ນກດົ ຫມາຍ ຂອງ ສປປ ລາວ. ໄລຍະເວລາການດ�າເນນີ ເກັບກ�າຮວບຮວມຂ�້ມນູ ຕົວຈງິ ໃນຊ�ວງວັນທີ 01 ເດອື ນທັນວາ ເຖງິ ວັນທີ 12 ເດືອນທນັ ວາ 2011 ສາລບັ ພາກໃຕ�. ໃນຊ�ວງວັນທີ 01 ເຖງິ ວນັ ທີ 12 ເມສາ 2012 ສາລັບພາກ ກາງ ແລະພາກເຫນອື . 1.3 ຂຕ�້ ກົ ລງົ ເບອ້ື ງຕນ້ົ ຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� ຄາ� ຖາມທີເ່ ປນັ ຄາ� ຕອບປາຍເປີດນ້ນັ ຄະນະນກັ ວໄິ ຈຈະທ�າການຮວບຮວມ ຫາຄວາມຖ່ີ ຂອງປະແຕ�ລະ ປະເດນັ ທີ່ມີຄວາມຖີ່ສູງຕາມລາ� ດບັ ຫລາຍຫາຫນອ� ຍ ເພືອ່ ເປັນຂ້�ມູນສະຫນບັ ສະຫນູນອະທິບາຍຜນົ ການວິເຄາະຂ.້� ການສ�າພາດແບບເຈາະເລກິ ຕາມໂຄງສ�າງແບບສອບຖາມນນັ້ ຄະນະນັກວິໄຈໄດທ� າ� ການບນັ ທຶກສຽງ ແລະຖອດລະ ຫດັ ຕາມຄ�າຖາມ-ຕອບ ເພື່ອເປນັ ຂມ້� ນູ ສະຫນບັ ສະຫນນູ ການອະທບິ າຍຜົນການວິເຄາະຂ�້ມູນ. ການຄດິ ໄລ�ຕວົ ເລກ ສຸດທາ� ຍຈະໃຊ�ວທິ ີປດັ ຕົວເລກສຸດທ�າຍເພີ່ມ ຫລືຫລຸດລງົ ເພອ່ື ໃຫຄ� �າເຕມັ ເປນັ ຈາ� ນວນ 100% ໂດຍຍດຶ ຖືຫລັກ ການປະຕບິ ດັ ແບບນິຍົມຫລາຍທສ່ີ ດຸ ແລະເປນັ ທ່ຍີ ອມຮັບກນັ . 1.4 ຂຈ້� າ� ກດັ ໃນການຄນ້ົ ຄວາ� ການສຶກສາໃນຄັ້ງນມ້ີ ີຂ�້ຈ�າກັດໃນການຕອບແບບສອບຖາມ ເຊິງ່ ຄະນະນກັ ວໄິ ຈໄດ�ກາ� ນົດເອາົ ແຕນ� ກັ ວິຊາ ການໃນຂົງເຂດໄອຍະການ ແລະສານເທ່ົານນ້ັ . ສ�ວນນກັ ກດົ ຫມາຍໃນພາກສ�ວນອືນ່ ບ່�ໄດນ� າ� ເຂ້າົ ມາຮ�ວມໃນການ ຕອບແບບສອບຖາມໃນການວໄິ ຈຄ້ັງນແີ້ ຕ�ຢາ� ງໃດ. 1.5 ປະໂຫຍດຄາດວາ� ຈະໄດຮ� ບັ - ຈະໄດຮ� ບັ ຮເ�ູ ຖິງທັດສະນະຄະຕິ ຫລຄື ວາມຄິດເຫັນຂອງນັກວິຊາການກດົ ຫມາຍ ທເ່ີ ຮັດວຽກ ປະຈາ� ຢໄູ� ອຍະການ ແລະສານ ຕກ�່ ັບໂທດປະຫານຊີວິດ ໃນກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ. - ຈະໄດຮ� ບັ ຮູ�້ເຖງິ ທັດສະນະຄະຕິ ຫລຄື ວາມຄິດເຫັນຂອງນັກວິຊາການກົດຫມາຍ ທເີ່ ຮັດວຽກ ປະຈາ� ຢູໄ� ອຍະການ ແລະສານ ຕກ�່ ບັ ການປະຕິບັດໂທດປະຫານຊວີ ິດ ໃນກົດຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ. - ຈະໄດຮ� ັບຮເ�ູ ຖິງທັດສະນະຄະຕິ ຫລືຄວາມຄດິ ເຫັນຂອງນັກວຊິ າການກດົ ຫມາຍ ທເີ່ ຮັດວຽກ ປະຈາ� ຢໄູ� ອຍະການ ແລະສານ ຕກ�່ ັບໂທດປະຫານຊີວດິ ວາ� ຍັງມຄີ ວາມຈ�າເປນັ ທ່ີຈະຮກັ ສາໄວ� ຫລືຍກົ ເລີກ ໃນ ກົດຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ - ຜົນທ່ີໄດຮ� ບັ ຈະເປນັ ຖານຂ້�ມູນໃຫແ� ກ�ການປະກອບການຕັດສິນໃຈຂອງຝາ� ຍນິຕບິ ນັ ຍດັ , ໄອຍະ ການ, ສານ ແລະຝາ� ຍບ�ລຫິ ານທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງໂດຍກງົ ແລະອອ� ມ ຕ�ກ່ ັບການຄົງໄວ� ຫລຍື ກົ ເລີກໂທດປະຫານຊີວດິ . - ຜົນທ່ີໄດຮ� ັບຈະເປນັ ຖານຂ້�ມູນໃຫແ� ກນ� ັກວິຊາການ, ປັນຍາຊົນຮຽນຮູ� ໃນການຄົ້ນຄວ�າວິໄຈທາງ ດ�ານວິຊາການກດົ ຫມາຍໃນຮນ�ຸ ຕ່ໄ� ປ ເພອື່ ປະກອບເປັນສວ� ນຫນງຶ່ ໃນການພດັ ທະນາກດົ ຫມາຍ. 2. ວທິ ວີ ທິ ະຍາ 2.1 ປະຊາກອນ ແລະຕວົ ຢາ� ງ ການສກຶ ສາໃນຄ້ັງນ້ໄີ ດມ� �ຸງໄປຍັງປະຊາກອນທເ່ີ ຮດັ ວຽກໃນສາຂາກດົ ຫມາຍ ໂດຍສະເພາະແມ�ນເຮັດວຽກ ໄອຍະການສູງ, ຢໄູ� ອຍະການປະຊາຊົນພາກ, ໄອຍະການປະຊາຊົນຊນົ ແຂວງ ແລະສານສູງ, ສານປະຊາຊນົ ພາກ, ສານປະຊາຊນົ ແຂວງ (ຂົງເຂດໄອຍະການ, ສານ). ກມ�ຸ ປະຊາກອນທີ່ໄດຕ� ອບແບບສອບຖາມແມນ� ປະທານ, ຮອງ ປະທານ, ຫວົ ຫນາ� ພະແນກ, ຮອງຫົວຫນ�າພະແນກ ແລະນກັ ວິຊາການ. ສວ� ນປະຊາກອນທີ່ຮວ� ມຕອບສາ� ພາດ ແບບເຈາະເລກິ ແມ�ນທາ� ນປະທານ ແລະຮອງ ເທາົ່ ນນ້ັ . ກຸ�ມປະຊາກອນທ່ີໃຫສ� າ� ພາດແມ�ນຜ�ູທ່ີມີຫນ�າປະຈ�າການ 120

ນະວັນທ່ີນັກສາ� ພາດໄປສ�າພາດຕວົ ຈິງ. ກຸມ� ປະຊາກອນທີ່ຕົກເປນັ ຕົວແທນມທີ ັງຫມດົ 334 ຕົວຢາ� ງ ຊ່ຶງໄດມ� າ ຈາກ 11 ແຂວງໃນທ່ົວປະເທດທີ່ເຮດັ ວຽກຢ�ູໄອຍະການ, ສານ. ການສຸມ� ຕວົ ຢາ� ງໃຊ�ຫລັກເກນຄວາມຫນາ� ຈະເປນັ ດວ� ຍວິທີການແບ�ງຊ້ັນ. 2.2. ເຄອ່ື ງມທື ໃ່ີ ຊເ� ຂາ້ົ ໃນການຄນົ້ ຄວາ� ພາກທີ 1 ແມນ� ຄຸນລັກສະນະທົວ່ ໄປຂອງຜ�ຕູ ອບແບບສອບຖາມ ຫລືສະຖານະພາບສ�ວນ ບຸກຄົນນ້ັນເອງ ມີລັກສະນະເປັບຮູບແບບກວດກາລາຍການມຂີ ຄ້� າ� ຖາມຈ�ານວນ 6 ຂ�້. ພາກທີ 2 ແມ�ນທັດສະນະຄະຕິ ຫລທື ັດສະນະຕກ�່ ບັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ເປນັ ລກັ ສະນະການຖາມຕອບ ແບບຮວມມີທງັ ຫມດົ 9 ຂຄ້� �າຖາມ. ພາກທີ 3 ແມ�ນທັດສະນະຄະຕິ ຫລທື ດັ ສະນະຕ�່ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ເປັນລັກສະນະການ ຖາມຕອບແບບ (ແມນ� ຫລືບ່�ແມນ� ) ຮວມມທີ ັງຫມດົ 8 ຂ້�ຄ�າຖາມ. ສ�ວນຄວາມຄິດເຫັນແບບທ່ວົ ໄປກຽ� ວກັບການຄງົ ໄວ� ຫລືຍກົ ເລີກໂທດປະຫານຊວີ ິດໃນກດົ ຫມາຍລາວ. ເປນັ ການຖາມແບບເຈາະເລິກຄ�າຖາມມລີ ັກສະນະເປັນແບບປາຍເປີດຮວມມີ 2 ຂ້�ຄ�າຖາມ. 2.3. ການເກບັ ຮວບຮວມຂມ້� ນູ ຂັ້ນຕອນ 1 ໄດ�ຈດັ ຕ້ັງກອງປະຊມຸ ແບ�ງວຽກງານລະອຽດ ພອ� ມດວ� ຍຄວາມເຂ້າົ ໃຈໃນແບບສອບຖາມທີ່ ຈະນ�າໄປເກັບຂ້�ມນູ ໃຫ�ເປັນໄປໃນທດິ ທາງດຽວກັນ. ຂ້ັນຕອນ 2 ຄະນະນັກວໄິ ຈໄດ�ແບງ� ນກັ ສ�າພາດພາດອອກເປນັ 2 ຄະນະ ໄດ�ແກ:� ຄະນະທີ 1 ສາພາດນກັ ກດົ ຫມາຍໃນຂົງເຂດວຽກງານໄອຍະການປະຊາຊນົ ໃນ 11 ແຂວງ. ຄະນະທີ 2 ສ�າພາດນກັ ກົດຫມາຍໃນຂົງເຂດສານປະຊາຊົນໃນ 11 ແຂວງ. ຂນ້ັ ຕອນ 3 ຕິດຕປ່� ະສານງານໄປຍັງກມຸ� ປະຊາກອນເປາ້ົ ຫມາຍທຕີ່ ກົ ເປັນຕວົ ຢ�າງລວ� ງຫນາ� ກ�ອນທ່ີຄະນະ ນກັ ສ�າພາດຈະເດີນທາງໄປສ�າພາດຕົວຈິງ. ຂນັ້ ຕອນ 4 ບັນນາທິການໃນພາກສະຫນາມເລຍີ ພາຍຫລງັ ທສ່ີ �າພາດແລວ� ດ�ວຍຫົວຫນ�າຄະນະນັກວິໄຈ ເພອ່ື ຄວາມຖືກຕອ� ງສົມບູນຂອງແຕ�ລະສະບບັ ແລະແຕລ� ະຂ້ຄ� �າຖາມ-ຕອບ ໃນແບບສອບຖາມ. 2.4. ສະຖຕິ ທິ ໃ່ີ ຊເ� ຂາ້ົ ໃນການວເິ ຄາະຂມ້� ນູ ການວໄິ ຈຄ້ັງນ້ໄີ ດທ� າ� ການວເິ ຄາະຂ້ມ� ນູ ດ�ວຍ ສະຖຕິ ິສາ� ເລັດຮູບ ເພອື່ ການວິເຄາະສາ� ລບັ ສງັ ຄົມສາດ ຫລື SPSS Version 17.5 for window. ເພ່ອື ດາ� ເນີນການວິເຄາະຂ້�ມູນທາງດາ� ນສະຖິຕິດງ່ັ ນ:ີ້ ຂນັ້ ຕອນ 1 ການວິເຄາະເຖງິ ສະຖານະພາບ ຫລືຄຸນລກັ ສະນະທ່ວົ ໄປຂອງຜ�ູຕອບແບບສອບຖາມ, ທັດ ສະນະຄະຕຕິ ກ�່ ັບໂທດປະຫານຊີວດິ ແລະການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວິດ ເປນັ ການວເິ ຄາະດ�ວຍສະຖິຕິພນັ ລະນດວ� ຍການນາ� ສະເຫນໃີ ນຮູບແບບການແຈກແຈງຄວາມຖີ່ຕາຕະລາງໄຂວ� ຫລືການຫາຄວາມຖສ່ີ ອງທາງ ພອ� ມ ທງັ ສະແດງຮບູ ພາບແບບແທງ� ແລະຮບູ ພາບແຜນ� ວົງກົມທງັ ຫມົດຈະສະຫລຸບເປັນຄ�າຈ�ານວນຮ�ອຍລະ ຂນ້ັ ຕອນ 2 ການວເິ ຄາະຫາຄວາມສາ� ພນັ ລະຫວ�າງໂຕປຽ� ນອິສະຫລະມຄີ ວາມສ�າພັນກັບໂຕປຽ� ນ ຕາມໄປໃນທິດທາງໃດນ້ັນເປນັ ການວິເຄາະຂ�້ມູນດ�ວຍສະຖິຕິອາ� ງອງີ ໂດຍນາ� ໃຊ� ແລະໄດ�ກາ� ນົດລະດັບຄວາມຄາດ ເຄ່ືອນທີ່ຍອມ ຮັບໄດໃ� ນລະດັບ .05 ນ�າຕວົ ປ�ຽນທັງຫມົດເຂ້າົ ໃນສມົ ມະການດວ� ຍລະບບົ ທງັ ຫມດົ ຂນັ້ ຕອນ 3 ການວເິ ຄາະຂມ້� ນູ ຈາກການສ�າພາດແບບເຈາະເລກິ ນ້ນັ ໄດ�ໃຊ�ວິທກີ ານວິເຄາະເນືອ້ ໃນ ຈາກແບບສອບຖາມທເ່ີ ປນັ ຄ�າຖາມປາຍເປດີ ເປັນຂມ�້ ນູ ເພມ່ີ ເຕີມສະຫນັບສະການອະທບິ າຍຜນົ ການວໄິ ຈໃນຄ້ັງນ້.ີ 3. ຜນົ ການວເິ ຄາະຂມ້� ນູ 3.1. ຄນຸ ລກັ ສະນະທວົ່ ໄປຂອງຜຕູ� ອບແບບສອບຖາມ 121

ຮູບສະແດງທີ 3.1 ສະແດງຈ�ານວນ ແລະຄ�າຮ�ອຍລະຂອງເພດຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ. 83; 25% 251; 75% ເພດຊາຍ ເພດຍິງ ຈາກຮູບສະແດງທີ 3.1 ໄດສ� ະແດງໃຫ�ເຫນັ ວ�າເພດທ່ີຕອບແບບສ�າພາດແມ�ນເພດຊາຍມີສັດສ�ວນທີ ຫລາຍກວາ� ເພດຍິງຄື ເພດຊາຍ 75% ແລະເພດຍິງ 25%. ຕາຕະລາງທີ 3.1 ກຸມ� ອາຍຸຂອງຜຕ�ູ ອບແບບສອບຖາມ ກມຸ� ອາຍຸ ຈາ� ນວນ ຮອ� ຍລະ ນອ� ຍກວ�າ 24 ປີ 17 5.1 27.8 25 – 29 93 24.8 15.6 30 – 34 83 15.0 35 – 39 52 5.7 4.2 40 – 44 50 1.8 100.0 45 – 49 19 50 – 54 14 ຫລາຍກວ�າ 55 ປີ 6 ຮວມ 334 Mean: 34.34 Minimum: 22 Maximum: 59 ຈາກຕາຕະລາງທີ 3.1 ໄດສ� ະແດງໃຫເ� ຫນັ ວ�າກ�ມຸ ອາຍຸທ່ີຕອບແບບສອບຖາມແມ�ນ 25-30 ປີ ເທົ່າກບັ 27.8%. ຖດັ ຈາກນັນ້ ແມນ� ກມຸ� ອາຍຸ 30-34 ປີ ເທາ່ົ ກັບ 24.8%. ອາຍຸໂດຍສະເລັຍ່ ຂອງຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ ແມ�ນເທາ່ົ ກັບ 34.34 ປ.ີ ອາຍຸສູງສຸດແມນ� 59 ປີ ແລະອາຍຸຕ�່າສດຸ ແມນ� 22 ປີ. ຮູບສະແດງທີ 3.2 ລະດບັ ການສກຶ ສາຂອງຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ. 250 14 54 246 20 ອຸດົມ ຊັ້ນສູງ ປ. ຕີ ປ. ໂທ 200 150 100 50 0 122

ຈາກຮບູ ສະແດງທີ 3.2 ໄດສ� ະແດງໃຫ�ເຫນັ ວາ� ລະດບັ ການສຶກສາຂອງຜ�ູທ່ີຕອບແບບສອບຖາມສ�ວນ ຫລາຍມລີ ະດບັ ການສກຶ ສາຂນ້ັ ປະລິນຍາຕທີ າົ່ ກບັ 246 ທາ� ນ. ຮອງລົງມາແມນ� ລະດັບການສຶກສາຊັ້ນສູງມີ 54 ທ�ານ, ລະດບັ ປະລນິ ຍາໂທ 20 ທາ� ນ ແລະລະດບັ ມັດທະຍົມສມົ ບູນ 14 ທາ� ນ. ຮູບສະແດງທີ 3.3 ສະຖານະພາບການແຕ�ງງານຂອງຜ�ຕູ ອບແບບສອບຖາມ 103; 31% 231; 69% ໂສດ ແຕງ� ງານ ຈາກຮບູ ສະແດງທີ 3.3 ໄດ�ສະແດງໃຫເ� ຫນັ ວາ� ສະຖານະພາບການແຕງ� ງານຂອງຜູຕ� ອບແບບສອບຖາມ ສ�ວນຫລາຍແມ�ນມສີ ຖານະພາບການແຕ�ງງານແລ�ວເທາົ່ ກບັ 69%.ສະຖານພາບຍງັ ໂສດຢູ�ນ້ັນແມນ� ເທ່ົາກບັ 31%. ຮູບສະແດງທີ 3.4 ສະຖານະພາບການນັບຖືສາສະຫນາຂອງຜູ�ຕອບແບບສອບຖາມ. 21, 6% 313, 94% ສາສະຫນາພດຸ ອ່ນື ໆ ຈາກຮບູ ສະແດງທີ 3.4 ໄດສ� ະແດງໃຫ�ເຫນັ ວາ� ສະຖານະພາບການນັບຖືສາສະຫນາ ສ�ວນໃຫຍ�ແມນ� ມີ ການນັບຖືສາສະຫນາພດຸ ກວມເອົາເຖງິ 94%. ຮອງລງົ ມາແມນ� ສະຖານະພາບການນບັ ຖືສາສະຫນາອນ່ື 21,6%. 3.2 ທດັ ສະນະຄະຕຂິ ອງນກັ ກດົ ຫມາຍຕກ�່ ບັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຕາຕະລາງທີ 3.2 ຕາຕະລາງໄຂ�ວທັດສະນະຄະຕຂິ ອງນກັ ກດົ ຫມາຍແຍກຕາມບ�ອບປະຈ�າການ ບ�ອນປະຈາ� ການ ຕວົ ປຽ� ນ ໄອຍະການ ສານ 1 ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຄວນຈະຄງົ ໄວ� ຫລລື ບົ ອອກຈາກກົດຫມາຍລາວ ຈາ� ນວນ ຮ�ອຍລະ ຈາ� ນວນ ຮ�ອຍລະ ເຫນັ ດໃີ ຫຄ� ງົ ໄວ�ໃນກດົ ຫມາຍລາວ ເຫັນດໃີ ຫລ� ົບອອກຈາກກົດຫມາຍລາວ 112 67.1 121 72.5 ຮວມ 55 32.9 46 27.5 ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຍງັ ເປນັ ມາດຕະການຫນງ່ຶ ທຈີ່ າ� ເປນັ ໃນຂະບວນການຍຕຸ ິ 167 100.0 167 100.0 2 ທາ� ຍັງມີຄວາມຈາ� ເປນັ ຢູ� 116 69.5 120 71.9 123

ບ່�ມຄີ ວາມຈາ� ເປນັ 51 30.5 47 28.1 167 100.0 ຮວມ 167 100.0 114 68.3 3 ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ສາມາດຍບັ ຍງ້ັ ຊງ່ັ ໃຈຕ່ກ� ບັ ອາຊະຍາກາ� ທຈີ່ ະເກດີ ຂນຶ້ 53 31.7 ສາມາດຍບັ ຍັ້ງໄດ� 105 62.9 167 100.0 ບສ່� າມາດມາດຍບັ ຍງັ້ ໄດ� 62 37.1 102 61.1 65 38.9 ຮວມ 167 100.0 167 100.0 4 ການປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ແມນ� ການປະຕເິ ສດ ທບ່ີ ຫ�່ ວງັ ການປບັ ປງຸ ຟນື້ 108 64.7 ຟພູ ດຶ ຕກິ າ� ຂອງນກັ ໂທດ ຊງ່ຶ ແມນ� ຈດຸ ປະສງົ ຫລກັ ຂອງການລງົ ໂທດ 59 35.3 ແມ�ນ 78 46.7 167 100.0 ບແ�່ ມນ� 89 53.3 87 52.1 80 47.9 ຮວມ 167 100.0 167 100.0 5 ປະຈບຸ ນັ , ໂທດປະຫານຊວີ ິດມຄີ ວາມເຫມາະສມົ ກບັ ສງັ ຄມົ ລາວ 116 69.5 51 30.5 ເຫມາະສມົ 105 62.9 167 100.0 ບ�່ເຫມາະສົມ 62 37.1 35 21.0 ຮວມ 167 100.0 132 79.0 167 100.0 6 ການລງົ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຖວື າ� ເປນັ ການແກແ� ຄນ� ກບັ ຄວາມຜດິ ທີກ່ ຂ�່ ນ້ຶ ເປັນແກ�ແຄ�ນຢ�າງເຫມາະສມົ 70 41.9 ເປນັ ການແກ�ແຄ�ນຢາ� ງບ່�ເຫມາະສມົ 97 58.1 ຮວມ 167 100.0 7 ຖາ� ຫາກມກີ ານປະຊວີ ດິ ຈງິ ໄປແລວ� , ຄະດທີ ເີ່ ຫມືອນກນັ ຈະເກດີ ຂນ້ຶ ອກີ ເກດີ ຂຶນ້ ອີກ 115 68.9 ບເ�່ ກີດຂຶ້ນອີກ 52 31.1 ຮວມ 167 100.0 8 ຄວາມຜດິ ຂອງອາຊະຍາກອນສາມາດຖາ� ຍທອດດວ� ຍພນັ ທກຸ າ� ໄປສ�ອູ ກີ ຮນຸ� ຂອງສາຍເລອື ດ ຖ�າຍທອດໄປອີກຮນ�ຸ ໄດ� 40 24.0 ບ�່ສາມາດຖາ� ຍທອດໄປສອ�ູ ີກຮ�ນຸ ໄດ� 127 76.0 ຮວມ 167 100.0 9 ການປະຫານຊວີ ດິ ດກີ ວາ� ຂງັ ຕະຫລອດຊວີ ດິ , ເພາະລດັ ຖະບານປະຢດັ ຄາ� 57 34.1 53 31.7 ໃຊຈ� າ� ຍງບ� ປະມານ 110 65.9 114 68.3 ແມ�ນ 167 100.0 167 100.0 ບແ່� ມນ� ຮວມ ຈາກຕາຕະລາງທີ 3.2 ໄດສ� ະແດງໃຫ�ເຫນັ ວ�າທດັ ສະນະຄະຕິ ຫລືວາ� ຄວາມຄິດເຫັນຕ�່ກບັ ການ ຄງົ ໄວ� ຫລືລົບການລງົ ໂທດປະຫານຊວີ ິດອອກຈາກກົດຫມາຍ ສປປ ລາວ ໃນສ�ວນຂອງໄອຍະການ ແລະສານ ຕ�່ ກບັ ທດັ ສະ ນະຄະຕໂິ ທດປະຫານຊີວດິ ຄະນະນກັ ວິໄຈສັງເກດໄດວ� າ� ສັດສວ� ນຂອງຄ�າຕອບສ�ວນຫລາຍຈະແມ�ນ ສານ ທ່ີມີສດັ ສ�ວນຫລາຍກວາ� ຫນອ� ຍຫນ່ງຶ ທັງນ້ອີ າດຈະເກດີ ຂ້ຶນຈາກພາລະບົດບາດ ແລະການປະຕິບັດຫນາ� ທີ່ ຂອງສານ ທ່ີແຕກຕ�າງກນັ ກັບ ໄອຍະການ. 3.3 ທດັ ສະນະຄະຕຂິ ອງນກັ ກດົ ຫມາຍຕກ່� ບັ ວທິ ກີ ານປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຕາຕະລາງທີ 4.3 ຕາຕະລາງໄຂ�ວການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ແຍກຕາມບອ� ນປະຈ�າການ 124

ບອ� ນປະຈາ� ການ ຕວົ ປຽ� ນ ໄອຍະການ ສານ 1 ຜາ� ນມາມີການປະຫານຊວີ ິດຈງິ ຕາມຄາ� ຕດັ ສນິ ຂອງສານ ຈາ� ນວນ ຮ�ອຍລະ ຈາ� ນວນ ຮອ� ຍລະ ມກີ ານປະຫານຈງິ ບມ່� ກີ ານປະຫານ 40 24.0 61 36.5 ຮວມ 127 76.0 106 63.5 167 100.0 167 100.0 2 ຖາ� ຫາກຄງົ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ໄວ� ແຕບ� ່�ໄດຮ� ັບການປະຕບິ ດັ ຕວົ ຈງິ ຈະເຮດັ ໃຫຄ� ນົ ຢາ� ນກວົ ທຄ່ີ ດິ ຈະກະທາ� ຜດິ 48 28.7 51 30.5 ຢາ� ນກວົ 119 71.3 116 69.5 ບ�່ຢ�ານກວົ 167 100.0 167 100.0 ຮວມ 40 24.0 41 24.6 3 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຈງິ ຈະເຮດັ ໃຫຈ� າ� ນວນຄະດທີ ມ່ີ ໂີ ທດ 127 76.0 126 75.4 ປະຫານຊວີ ດິ 167 100.0 167 100.0 ມີຈ�ານວນເພີມ່ ຂຶ້ນ ມີຈ�ານວນຫລດຸ ລົງ 121 72.5 117 70.1 ຮວມ 46 27.5 50 29.9 4 ບມ�່ ກີ ານປະຫານຈງິ ຕາມຄາ� ຕດັ ສິນຂອງສານ ຈະເຮັດໃຫຈ� າ� ນວນຄະດທີ ມ່ີ ີ 167 100.0 167 100.0 ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ເພີມ່ ຂນຶ້ 60 35.9 65 38.9 ບ່ເ� ພມີ່ ຂຶນ້ 107 64.1 102 61.1 ຮວມ 167 100.0 167 100.0 5 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຂດັ ກບັ ຫລກັ ສາສະຫນາ ຂັດ ບ�່ຂັດ ຮວມ 6 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຂດັ ກບັ ຫລກັ ສິດທມິ ະນດຸ 51 30.5 40 24.0 ຂດັ ບ�ຂ່ ດັ 116 69.5 127 76.0 ຮວມ 167 100.0 167 100.0 7 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຂດັ ກບັ ຫລກັ ການຍຕຸ ທິ າ� 17 10.2 34 20.4 ຂັດ 150 89.8 133 79.6 ບ�່ຂັດ 167 100.0 167 100.0 ຮວມ 11 6.6 19 11.4 8 ການປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຂດັ ກບັ ຫລກັ ການອນື່ ໆ 156 93.4 148 88.6 ຂດັ 167 100.0 167 100.0 ບຂ່� ດັ ຮວມ 121 72.5 133 79.6 9 ພາຍຫລງັ ທຕ່ີ ດັ ສນິ ປະຫານຊວີ ິດໄປແລວ� , ໄລຍະເວລາໃນການປະຕິບດັ ໂທດ 125 ປະຫານຊວີ ິດຊາ� ເກນີ ກາ� ນດົ ແມນ�

ບ�່ແມ�ນ 46 27.5 34 20.4 ຮວມ 167 100.0 167 100.0 10 ການບໄ�່ ດຮ� ບັ ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຈະເຮດັ ໃຫຄ� ນົ ດຕ້ື ກ່� ດົ ຫມາຍ 108 64.7 119 71.3 ຄດິ ທຈີ່ ະກະທາ� ຄວາມຜດິ 59 35.5 48 28.7 ແມ�ນ ບ�່ແມ�ນ 167 100.2 167 100.0 ຮວມ 94 56.3 108 64.7 11 ການປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ເຮດັ ໃຫສ� ງັ ຄມົ ມຄີ ວາມສະຫງບ� ສກຸ , ເຮດັ 73 43.7 59 35.3 ປະຊາຊນົ ປອດໄພ 167 100.0 ແມ�ນ 167 100.0 ບແ່� ມ�ນ ຮວມ ຈາກຕາຕະລາງທີ 4.3 ແມ�ນການສະແດງທັດສະນະຄະຕິ ຫລວື �າຄວາມຄິດເຫນັ ຕກ�່ ບັ ການຄງົ ໄວ� ຫລືລບົ ກດົ ຫມາຍການປະຫານຊວີ ິດອອກຈາກກດົ ຫມາຍ ສປປ ລາວ ໃນສວ� ນຂອງໄອຍະການ ແລະສານ ຕ່�ກບັ ທດັ ສະ ນະຄະຕິການປະຕິບັດໂທດປະຫານຊີວດິ ຄະນະນກັ ວໄິ ຈສງັ ເກດໄດວ� າ� ສັດສ�ວນຂອງຄາ� ຕອບສວ� ນຫລາຍຈະແມນ� ໄອຍະການ ທ່ີມີສດັ ສວ� ນຫລາຍກວາ� ສານຫນອ� ຍຫນຶ່ງຢ�ູໃນພາກນ້ີ ທັງນອີ້ າດຈະເກີດຂ້ນຶ ຈາກພາລະບົດບາດ ແລະ ການປະຕິບັດຫນ�າທຕ່ີ ວົ ຈງິ ຂອງໄອຍະການທແີ່ ຕກຕາ� ງກັນກບັ ສານ. 3.2. ຜນົ ການວເິ ຄາະຫາຄວາມສາ� ພນັ β p-value ລດ ຕວົ ປຽ� ນອສິ ະຫລະ -0.004 0.753 I. ຄນຸ ລກັ ສະນະທວົ່ ໄປຂອງຜຕ�ູ ອບແບບສອຖາມ 0.018 0.276 0.018 0.195 1 ເພດ -0.007 0.635 2 ອາຍຸ -0.021 0.129 3 ລະດບັ ການສຶກສາ 0.037 0.009* 4 ສະຖານະພາບການແຕງ� ງານ 5 ສາສະຫນາ 0.772 0.000** 6 ບອ� ນປະຈາ� ການ 0.080 0.000** II. ທດັ ສະນະຄະຕຕິ ກ�່ ບັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ -0.023 0.088 7 ໂທດປະຫານຊີວິດຍັງເປັນມາດຕະການຫນຶ່ງທຈີ່ າ� ເປັນໃນຂະບວນການຍຸຕທິ �າ 0.161 0.000** 8 ໂທດປະຫານຊີວິດສາມາດຍັບຍັ້ງຊັງ່ ໃຈຕກ�່ ັບອາຊະຍາກ�າທຈີ່ ະເກດີ ຂ້ຶນ -0.016 9 ການປະຕິບັດໂທດປະຫານຊວີ ດິ ແມ�ນການປະຕິເສດທ່ບີ �ຫ່ ວງັ ການປັບປຸງຟືນ້ ຟູພດຶ ຕກິ �າ 0.009 0.292 0.ooo 0.521 ຂອງນັກໂທດຊຶ່ງແມ�ນຈຸດປະສງົ ຫລັກຂອງການລົງໂທດ 0.955 10 ປະຈບຸ ັນ, ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ມຄີ ວາມເຫມາະສົມກບັ ສງັ ຄມົ ລາວ 11 ການລົງໂທດປະຫານຊີວດິ ຖືວ�າເປັນການແກແ� ຄ�ນ ກບັ ຄວາມຜິດທີກ່ ຂ່� ນ້ຶ 12 ຖ�າຫາກມກີ ານປະຊວີ ິດຈງິ ໄປແລວ� , ຄະດທີ ີເ່ ຫມືອນກັນຈະເກດີ ຂຶ້ນອີກ 13 ຄວາມຜດິ ຂອງອາຊະຍາກອນສາມາດຖ�າຍທອດດວ� ຍພັນທຸກ�າໄປສ�ູອກີ ຮຸ�ນຂອງສາຍເລືອດ 126

14 ການປະຫານຊີວດິ ດກີ ວ�າຂັງຕະຫລອດຊີວດິ , ເພາະລດັ ຖະບານປະຢັດຄາ� ໃຊ�ຈາ� ຍງ�ບປະມານ 0.006 0.699 III. ການປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ -0.006 0.702 15 ຜ�ານມາມກີ ານປະຫານຊວີ ດິ ຈິງ ຕາມຄ�າຕັດສິນຂອງສານ 16 ຖ�າຫາກຄງົ ໂທດປະຫານຊີວິດໄວ� ແຕບ� ່�ໄດ�ຮບັ ການປະຕບິ ັດຕົວຈງິ ຈະເຮັດໃຫຄ� ົນຢາ� ນກວົ 0.004 0.785 -0.016 0.302 ທຄ່ີ ດິ ຈະກະທາ� ຜິດ 0.008 0.585 17 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຈິງຈະເຮັດໃຫ�ຈ�ານວນຄະດີທມີ່ ໂີ ທດປະຫານຊວີ ດິ 0.025 0.007 18 ບມ່� ີການປະຫານຈິງຕາມຄາ� ຕັດສນິ ຂອງສານຈະເຮດັ ໃຫຈ� �ານວນຄະດີທ່ີມໂີ ທດປະຫານຊີວິດ 0.008 0.582 19 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຂັດກັບຫລັກສາສາະຫນາ 0.031* 20 ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຂັດກບັ ຫລັກສດິ ທິມະນຸດ -0.03 0.338 21 ການປະຕິບັດໂທດປະຫານຊີວິດຂັດກັບຫລັກການຍຸຕິທາ� 0.013 22 ການປະຕບິ ັດໂທດປະຫານຊີວດິ ຂັດກັບຫລັກການອື່ນໆ 23 ພາຍຫລງັ ທີຕ່ ດັ ສນິ ປະຫານຊີວິດໄປແລ�ວ, ໄລຍະເວລາໃນການປະຕບິ ດັ ໂທດປະຫານຊວີ ິດ -0.019 0.169 ຊາ� ເກນີ ກາ� ນົດ -0.011 0.543 24 ການບ�່ໄດ�ຮບັ ການປະຕິບດັ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຈະເຮັດໃຫຄ� ົນດຕື້ ກ່� ດົ ຫມາຍຄິດທີຈ່ ະກະທ�າ 0.007 0.731 ຄວາມຜດິ 25 ການປະຕິບັດໂທດປະຫານຊີວດິ ເຮດັ ໃຫ�ສງັ ຄົມມີຄວາມສະຫງ�ບສຸກ, ເຮດັ ປະຊາຊົນປອດໄພ ຫມາຍເຫດ: ການສະແດງຄາ� ສະຖຕິ ິຂອງແບບຈ�າຮອງການທດົ ສອບສອບຄວາມສ�າພນັ F = 225.424 Sig = .000 ** Statistical Significant Level p-value = .000 * Statistical Significant Level p-value = 0.05 4. ສະຫລຸບ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຍງັ ມີຄວາມຈ�າເປນັ ໃນຂະບວນການຍຸຕທິ າ� ຂອງ ສປປ ລາວ ມີຄວາມສ�າພນັ ກັນກັບຕວົ ປຽ� ນຕາມຄື ກົດຫມາຍໂທດປະຫານຊີວດິ ຄວນຄງົ ໄວ� ຫລືຍກົ ເລກີ ຈາກກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ ໄປໃນທດິ ທາງ ດຽວກນັ ດ�ວຍລະດບັ ຄວາມເຊືອ່ ຫມນັ້ ທາງດາ� ນສະຖຕິ ິທ່ີລະດັບ .000 ກ�າວຄືຖ�າຫາກຕວົ ປ�ຽນອສິ ະຫລະເພມີ່ ຂຶນ້ 1 ຫວົ ຫນວ� ຍ ກ�ຈະສົງ່ ຜນົ ໃຫ�ແກກ� ານຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວິດເພມ່ີ ຂ້ນຶ ອກີ ຈ�ານວນ 29.041 ຫວົ ຫນວ� ຍ. ໂທດປະຫານຊີວດິ ຍັງມຄີ ວາມເຫມາະສົມກບັ ສງັ ຄົມລາວ ມຄີ ວາມສາ� ພນັ ກັບຕວົ ປຽ� ນຕາມໂທດປະຫານ ຊີວິດຄວນຄງົ ໄວ� ຫລືຍົກເລີກຈາກກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ ໃນທດິ ທາງດຽວກນັ ດ�ວຍລະດັບຄວາມເຊື່ອຫມນ້ັ ທາງດາ� ນສະຖິຕທິ ່ີລະດັບ .000 ກ�າວຄຖື າ� ຫາກຕວົ ປຽ� ນອສິ ະຫລະເພີມ່ ຂນຶ້ 1 ຫວົ ຫນ�ວຍ ກຈ� ະສງົ່ ຜົນໃຫ�ແກ� ການຮັກສາໂທດປະຫານຊວີ ດິ ໄວ�ເພມ່ີ ຂນ້ຶ ອີກຈາ� ນວນ 6.937 ຫົວຫນ�ວຍ. ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ສາມາດຍັບຢ້ັງຊງັ່ ໃຈອາຊະຍາກ�າໄດ� ມີຄວາມສາ� ພນັ ກນັ ກັບຕວົ ປຽ� ນຕາມຄື ໂທດ ປະຫານຊວີ ິດຄວນຮກັ ສາໄວ� ຫລຍື ກົ ເລີກຈາກກົດຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ ໄປໃນທດິ ທາງດຽວກັນ ດວ� ຍລະດບັ ຄວາມເຊ່ອື ຫມນ້ັ ທາງດ�ານສະຖິຕິທີ່ລະດັບ .000 ກາ� ວຄຖື �າຫາກຕວົ ປ�ຽນອສິ ະຫລະເພມ່ີ ຂ້ນຶ 1 ຫວົ ຫນວ� ຍ ກຈ� ະ ສງ່ົ ຜົນໃຫ�ແກກ� ານຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວິດໄວເ� ພມ່ີ ຂ້ນຶ ອກີ ຈາ� ນວນ 3.732 ຫວົ ຫນວ� ຍ. 127

ສະຖານທ່ີເຮດັ ວຽກຂອງນກັ ກົດຫມາຍທີ່ຕອບແບບສອບຖາມ ໄອຍະການ ແລະສານ ມີຄວາມສ�າພັນກນັ ກບັ ຕົວປຽ� ນຕາມຄື ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ຄວນຮັກສາໄວ� ຫລືຍກົ ເລກີ ຈາກກດົ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ ໄປໃນທດິ ທາງດຽວກັນ ດ�ວຍລະດັບຄວາມເຊອ່ື ຫມນ້ັ ທາງດ�ານສະຖຕິ ິທ່ີລະດບັ .05 ກາ� ວຄືຖາ� ຫາກຕວົ ປຽ� ນອິສະຫລະເພມ່ີ ຂ້ຶນ 1 ຫວົ ຫນວ� ຍ ກຈ� ະສ່ົງຜນົ ໃຫ�ແກກ� ານຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວິດໄວ�ເພ່ີມຂນ້ຶ ອກີ ຈ�ານວນ 2.618 ຫວົ ຫນວ� ຍ. ການລງົ ໂທດປະຫານຊີວດິ ຂັດກັບຫລກັ ການຍຕຸ ທິ �າ ມີຄວາມສ�າພນັ ກັນກບັ ຕວົ ປຽ� ນຕາມຄື ໂທດປະຫານ ຊວີ ດິ ຄວນຄົງໄວ� ຫລລື ບົ ອອກຈາກກົດ ຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວ ໄປໃນທດິ ທາງກງົ ກນັ ຂາ� ມກັນ ດວ� ຍລະດບັ ຄວາມເຊອື່ ຫມ້ນັ ທາງດ�ານສະຖິຕທິ ີ່ລະດບັ .05 ກ�າວຄືຖ�າຫາກຕົວປ�ຽນອສິ ະຫລະເພ່ມີ ຂນຶ້ 1 ຫວົ ຫນວ� ຍ ກ�ຈະ ສົງ່ ຜນົ ໃຫ�ແກກ� ານລບົ ກດົ ຫມາຍໂທດປະຫານຊີວດິ ອອກຈາກກດົ ຫມາຍ ສປປ ລາວ ຫລຸດລງົ ຈາ� ນວນ -2.162 ຫວົ ຫນ�ວຍ. 4.5. ຂສ້� ະເຫນີ ຖາ� ຫາກຄງົ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ໄວໃ� ນກົດຫມາຍຂອງ ສປປ ລາວແລວ� ກ�ຕ�ອງໄດ�ຄາ� ນຶງເຖິງການປະຕິບັດ ໂທດດງ່ັ ກ�າວ. ພາກຕົວຈິງຕ�ອງໃຫມ� ີຄວາມຊດັ ເຈນໃນເລ່ອື ງມາດຕະການປະຕິບດັ . ການຮກັ ສາໂທດປະຫານຊີວດິ ໄວ� ແຕບ� ປ�່ ະຕບິ ດັ ຈະເຮດັ ໃຫ�ຄົນທ່ີຄດິ ຈະກະທ�າຄວາມຜດິ ດດ້ື �ານຕກ�່ ດົ ຫມາຍ ເກດີ ຄວາມບ່�ເຂດັ ຫລາບ ທີ່ຈະ ກະທາ� ຄວາມຜິດ ແລະການກະທ�າຄວາມຜິດໃນສະພາບສງັ ຄົມລາວປະຈຸບນັ ເຫັນໄດ�ວ�າມຄີ ວາມຮນຸ ແຮງຂນຶ້ ຫລາຍກວາ� ເດມີ , ແນວໂນ�ມຄວາມຖ່ໃີ ນການເກດີ ອາຊະຍະກາ� ຢູ�ໃນທາ� ເພີ່ມຂຶ້ນ ການກະທ�າຄວາມຜດິ ທີ່ຮຸນແຮງ ນ້ັນ ໄດເ� ລີ່ມສະແດງອອກໃຫ�ເຫັນດວ� ຍເຫດຜົນທ່ງີ �າຍ ແລະຊັດເຈນ ນນ້ັ ເປນັ ການກະທ�າຜດິ ບ່�ເກງກົວກດົ ຫມາຍ. ຖາ� ຫາກຈະປຽບທຽບກບັ ຫລາຍໆ ປະເທດທຍີ່ ງັ ຄົງໂທດປະຫານຊີວິດໄວນ� ນ້ັ ປະກົດວາ� ຍັງມີຫລາຍປະເທດທ່ີຄງົ ໄວ� ບ�່ວາ� ຈະຢ�ໃູ ນລະບບົ ການເມອື ງເສດຖະກດິ ທ່ີເຫມອື ນກັນ ຫລືແຕກຕາ� ງກັນ, ລະດບັ ການສກຶ ສາ ວັດທະນະທາ� ທ່ີສູງ ຫລືຕ�າ່ , ຄວາມເຊື່ອຖືດາ� ນສາສະຫນາ ທ່ແີ ຕກຕ�າງກນັ ແລະໃນປະເທດທີ່ມີຄວາມຫລາກຫລາຍທາງດ�ານ ເຊອ້ື ຊາດ ແລະເຜ່າົ ພນັ . ຖ�າຫາກຍົກເລີກໂທດປະຫານຊີວດິ ອອກຈາກກົດຫມາຍລາວ ກຕ� �ອງໄດຄ� າ� ນງຶ ເຖງິ ຜນົ ສະທອ� ນໃນການ ຕອບໂຕ�ກບັ ອາຊະຍາກອນ ດ�ວຍມາດຕະການປ�ອງກັນ ແລະສະກັດກນັ້ ການກ່�ອາຊະຍາກາ� ຢາ� ງເອາົ ຈງິ ເອົາຈງັ ປອ� ງ ກັນດີກວາ� ແກ.� ຖ�າຫາກຈະຍກົ ເລີກອອກກຕ� �ອງຄາ� ນຶງເຖງິ ຄວາມຖຂີ່ ອງເຫດການຢ�ູໃນສະຖານະການທຄ່ີ ວບຄມຸ ໄດ� ຢໃ�ູ ນເກນທແີ່ ກໄ� ຂໄດ� ແລະຢໃ�ູ ນອັດຕາສ�ວນທນ່ີ ບັ ມນື້ ັບຫລດຸ ຫນ�ອຍຖອຍລງົ . ຄະນະນັກວິໄຈສງັ ເກດເຫນັ ວາ� ປະເທດທີ່ຍກົ ເລີກໂທດປະຫານຊວີ ດິ ອອກຈາກກົດຫມາຍຂອງຕົນນນັ້ ສວ� ນຫລາຍແມນ� ປະເທດທມີ່ ລີ ະບບົ ການ ປ�ອງກັນການກ່ອ� າຊະຍາກ�າທຮີ່ ຸນແຮງດີ ມຄີ ວາມຖ່ີຕກ�່ ານເກີດເຫດການຫນ�ອຍ ປະຊາກອນມີຄວາມຕ່ືນຕົວຕ�່ ລະບຽບກົດຫມາຍສງູ ເພາະປະຊາກອນເຫລາ່ົ ນນ້ັ ເຊ່ືອຫມັ້ນວ�າ ກດົ ຫມາຍສາມາດປົກປອ� ງເຂາົ ເຈ້ົາໄດ� ແລະເຂົາ ເຈ້ົາກ�ປະຕບິ ັດຕາມກດົ ຫມາຍຂອງເຂາົ ເຈົາ້ ດວ� ຍຄວາມເທ່ົາທຽມກັນຕຫ່� ນາ� ກດົ ຫມາຍ. ຄະນະນັກວໄິ ຈຂສ� ະເຫນີແນວທາງໃນການວິໄຈສາ� ລັບຄັ້ງຕ�ໄ່ ປ ແກນ� ກັ ວິໄຈທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງວ�າ: ການຮັກສາ ໂທດປະຫານຊວີ ດິ ໄວ� ຫລລື ບົ ອອກຈາກກົດຫມາຍ ສປປ ລາວ ຈະເຮດັ ໃຫປ� ະເທດຊາດ ແລະສງັ ຄມົ ໄດ� ຫລືເສັຍ ຫຍງັ . ຂະຫຍາຍກຸ�ມປະຊາກອນຕົວຢາ� ງອອກໄປໃຫຫ� ລາຍຂ້ຶນ ແລະກວາ� ງອອກ ສາມາດກວມເອາົ ອົງການ ແລະ ຫນ�ວຍງານທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງໂດຍກົງ ຫລທື າງອ�ອມ ບ່�ວາ� ຈະເປັນການວິໄຈແບບປະລມິ ານ ຫລືຄນຸ ນະພາບກດ� ີ. ສ�າລັບຫວົ ຂທ�້ ີ່ກຽ� ວຂ�ອງເລອື່ ງນນີ້ ນ້ັ ຄະນະນັກວິໄຈສະເຫນີໃຫນ� ກັ ວຊິ າການກດົ ຫມາຍ ທາ� ການສກຶ ສາ ກຽ� ວກັບການຜ�ອນໂທດ, ການໃຫ�ອະໄພໂທດ, ການປອ� ຍນັກໂທດໄວກວ�າກາ� ນດົ ໂທດນັນ້ ມສີ �ວນເຮດັ ໃຫ�ຄະດີທ່ີ ກຽ� ວຂອ� ງນນັ້ ຫລດຸ ລົງ ຫລືເພ່ີມຂນຶ້ . ທງັ ນີ,້ ກ�ເພືອ່ ເປັນການສະຫນອງຂ�້ມນູ ໃຫແ� ກທ� ກຸ ໆ ຝ�າຍທ່ີກ�ຽວຂອ� ງນ�າໄປ ພິຈາລະນາການຕດັ ສນິ ໃຈ ເພ່ອື ໃຫສ� ັງຄມົ ລາວມອີ ັດຕາການເກີດອາຊະຍະກາ� ທເ່ີ ປນັ ຜນົ ຮ�າຍຕ່�ຊີວິດ, ຮ�າງກາຍ ແລະຊັບສນິ ນ້ນັ ນບັ ມນ້ື ບັ ຫລຸດຫນອ� ຍຖອຍລົງ. ເອກະສານອາ� ງອີງ 128

ກມົ ຄ�ມຸ ຄອງ-ກວດກາແລະສະຖຕິ ສິ ານ. (2012). ບນັ ຊີຄາ� ພິພາກສານກັ ໂທດປະຫານຊີວິດ.ນະຄອນຫລວງວຽງ ຈນັ , ສປປລາວ: 12 ກລ� ະກດົ 2012. Rogers, S. (2012, March 27). www.guardian.co.uk/news/datablog/2012/mar/29/death- penalty-countries-world. Retrieved August 4, 2012, from www.guardian.co.uk: www.guardian.co.uk ກົມສະຖິຕິແຫ�ງຊາດ. (2005). ຜນົ ການສ�າຫລວດພົນລະເມືອງ ແລະທ່ີຢູ�ອາໄສ. ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ, ມີນາ 2006. ສະພາແຫງ� ຊາດ. (2004). ກດົ ຫມາຍວາ� ດ�ວຍການດ�າເນີນຄະດີອາຍາ.ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ: 2004. ສະພາແຫ�ງຊາດ. (2005). ກດົ ຫມາຍວາ� ດວ� ຍອາຍາສະບັບປັບປຸງ.ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ: 2005. 129

ທາ� ແຮງຄວາມເປນັ ໄປໄດໃ� ນການເຂາ້ົ ຮວ� ມໂຄງການຫລດຸ ຜອ� ນການປອ� ຍທາດອາຍພດິ ເຮອື ນແກວ� ຈາກການທາ� ລາຍປາ� ໄມ� ແລະການເສອ່ື ມໂຊມຂອງປາ� ໄມ� (REDD): ກລ� ະນສີ ກຶ ສາ ບາ� ນໜອງ ປງິ , ເມອື ງ ບວົ ລະພາ, ແຂວງ ຄາ� ມວ� ນ ດາວວອນທອງພນັ 1, ສົມວິໄລຈນັ ທະລນຸ ນະວົງ2, ທະວສີ ກັ ຈດິ ຕະກນຸ 3ແລະ ຕິກດາພອນຈາ� ຍາດ4 ຄະນະວິທະຍາສາດປາ� ໄມ�, ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ການຫລຸດໜ�ອຍຖອຍລງົ ແລະ ການເສອ່ື ມໂຊມຂອງປ�າໄມໃ� ນປະຈບຸ ນັ ແມ�ນສາຍເຫດໜງ່ຶ ທີ່ພາໃຫ�ເກີດ ບນັ ຫາທາງດາ� ນການເພີ່ມຂນຶ້ ຂອງອາຍພິດເຮຶອນແກວ� ໃນທ່ົວໂລກ ໂດຍສະເພາະແມ�ນເຂດຮ�ອນຊ�ມຸ ຫລືເຂດປາ� ໄມເ� ຂດຮ�ອນ. ໃນຊ�ວງຫລາຍທົດສະວດັ ທີ່ຜາ� ນມາໄດມ� ນີ ັກວທິ ະຍາສາດຈາກຫລາຍອົງກອນພະຍາຍາມຫາວິທີ ທາງໃນການແກໄ� ຂບັນຫາດ່ັງກາ� ວ ແລະຊອກຫາທາງເລືອກທເີ່ ໝາະສົມ ແລະມີຄ�າໃຊ�ຈາ� ຍໜ�ອຍທີສຸດໃນການ ຫລຸດ ຜ�ອນສະພາບການປຽ� ນແປງຂອງດິນຟ�າອາກາດ, ໃນນ້ນັ ໂຄງການຫລດຸ ຜ�ອນອາຍພດິ ອາຍພິດເຮືອນແກ�ວ ຈາກການທາ� ລາຍປ�າໄມ� (REDD+) ກ່ແ� ມ�ນທາງເລອື ກໃໝອ� ນັ ໜງຶ່ ທ່ຈີ ະຊວ� ຍໃນການແກໄ� ຂບນັ ຫາດ່ງັ ກາ� ວ. ບັນຫາດງັ່ ກ�າວ ແມ�ນສືບເນອື່ ງມາຈາກພິທີສານກຽວໂຕໃນການປະຊມຸ ຂອງສົນທິສນັ ຍາ ວາ� ດວ� ຍການປ�ຽນແປງ ສະພາບດນິ ຟາ� ອາກາດ (COP3) ແລະແຜນການປະຕິບັດທີ່ຕົກລງົ ກັນໃນການປະຊຸມທ່ບີ າຫລີ ປະເທດອິນໂດເນ ເຊຍ (COP13) ທ່ີບນັ ດາປະເທດຕາ� ງໆ ໄດ�ມີການສາ� ງແຜນຂອງຕນົ ເອງໃນການດາ� ເນນີ ໂຄງການ ເພອື່ ບັນລຸເປົາ້ ໝ າຍໃນການສະກດັ ກນັ້ ການສູນເສຍປ�າໄມ�. ສປປ ລາວ, ໃນຖານະທເ່ີ ປນັ ສະມາຊິກຂອງອງົ ການຄຮ�ູ ວ� ມຕະຫລາດ ກາກບອນປ�າໄມ� (FCPF) ກໄ�່ ດມ� ກີ ານກະກຽມແຜນຄວາມພອ� ມຂອງຕົນເອງ ເພອື່ ເຂ້າົ ຮ�ວມອງົ ການດັ່ງກາ� ວ. ການສຶກສາໃນຄ້ງັ ນແ້ີ ມນ� ໄດທ� �າການຄນ້ົ ຄວ�າຢບູ� າ� ນໜອງປິງເມືອງບວົ ລະພາແຂວງຄາ� ມວ� ນເຊີ່ງເປນັ ບາ� ນທີ່ ມີພນື້ ທໄີ່ ກ�ໆ ກັບປ�າສະຫງວນແຫງ� ຊາດ ຫນີ ໜາມໜ່� ເພ່ອື ສກຶ ສາເຖິງສະພາບເສດຖະກດິ -ສງັ ຄົມ ຂອງປະຊາຊົນ ເພ່ອື ກຽມຄວາມພ�ອມ ຖາ� ຫາກປາ� ສະຫງວນດັງ່ ກາ� ວອາດໄດ�ຖືກນາ� ໃຊ�ເຂົ້າໃນໂຄງການຕະຫລາດກາກບອນປາ� ໄມ� ໃນອານາຄດົ . ການຮຽນຮ�ູ ແລະເຂົ້າໃຈເຖິງສະພາບຄວາມເປັນຢ�ູຂອງປະຊາຊນົ ໃນພືນ້ ທີ່ ລວມເຖິງການນາ� ໃຊ� ຊບັ ພະຍາກອນປ�າໄມຂ� ອງເຂາົ ເຈົ້າຈະເປັນຂ້�ມູນພື້ນຖານທສ່ີ າ� ຄນັ ໃຫ�ແກ�ໂຄງການໃນອານາຄົດ ລວມທັງການສຶກສາ ທາ� ແຮງທາງດ�ານເສດຖະກດິ ແລະປະຫວັດການນ�າໃຊ�ຊັບພະຍາກອນປ�າໄມ�ໂດຍສະເພາະ ແມນ� ການທາ� ລາຍ ປາ� ໄມ�ແລະການເສື່ອມໂຊມຂອງປ�າໄມ.� ຮູບແບບການຄົ້ນຄວາ� ແມ�ນຈະໃຊ�ວທິ ີການສຶກສາແບບສະຫະວທິ ະຍາ ການສຶກສາ (Interdisciplinary) ເພອ່ື ໃຫຄ� ອບຄຸມທກຸ ປະເດັນໃນສະພາບການຂອງບ�ານ. ຜນົ ຂອງການສກຶ ສາ ໃນຄັງ້ ນ້ພີ ົບວ�າ ທຜ່ີ າ� ນມາແມ�ນມີປະຫວດັ ການນ�າໃຊຊ� ັບພະຍາກອນປ�າໄມເ� ຂາົ້ ໃນການທ�າມາຫາກນິ ເພອື່ ລ�ຽງຊບີ ຫລາຍສົມຄວນ ແລະອາດເປັນທາ� ແຮງໃນການດ�າເນນີ ໂຄງການ REDD+. ການສກຶ ສາທາ� ແຮງທາງດາ� ນ ເສດຖະກິດສມົ ທຽບກັບລາຍຮບັ ໃນປະຈບຸ ນັ ຂອປະຊາຊົນໃນບ�ານດ່ັງກາ� ວ ແມ�ນເຫນັ ວ�າສົມເຫດສມົ ຜົນ ເນອ່ື ງ ຈາກລາຍຮບັ ຂອງປະຊາຊນົ ຍງັ ຕາ�່ ຖ�າທຽບໃສໂ� ອກາດຂອງການເຂາ້ົ ຮວ� ມໂຄງການກາກບອນປ�າໄມໃ� ນອານາຄດົ . ແນວໃດກ�ຕ່ າມ ຍັງມຄີ ວາມບແ່� ນ�ນອນ ແລະສິງ່ ທ�າທາຍຫລາຍດາ� ນທຈ່ີ ະຕ�ອງໄດ�ດາ� ເນີນການ ຖາ� ຫາກຈະມກີ ານ ດ�າເນີນໂຄງການໃນອານາຄົດທັງນີເ້ ນອ່ື ງຈາກຍງັ ບທ�່ ນັ ມີຄວາມຊັດເຈນທາງດ�ານແນວທາງ ແລະກົນໄກການແບ�ງປນັ ຜນົ ປະໂຫຍດຂອງທັງພາກລັດ ແລະອງົ ກອນຕາ� ງປະເທດທຮີ່ ັບຜິດຊອບ (UNFCCC-REDD+) ພາກສະເໜີ ປະຈບຸ ນັ ປະມານ 15% ຂອງເນອ້ື ທ່ໃີ ນທວ່ົ ໂລກແມ�ນປກົ ຫມຸ� ດວ� ຍປາ� ໄມ�ເຂດຮ�ອນ ແລະສາມາດສະສົມ ປະລິມານກາກບອນໄດປ� ະມານ 25% ໃນຊນ້ັ ບັນຍາກາດຂອງໂລກ. ປາ� ໄມເ� ຂດຮ�ອນມີຄວາມສ�າຄນັ ທີ່ສຸດໃນການ ດດູ ຊມື ເອາົ ທາດອາຍກາກໂບນກິ (CO2) ແຕ�ໃນໄລຍະຫລາຍທດົ ສະວດັ ທ່ີຜາ� ນມາ ປາ� ໄມ�ປະເພດນີ້ໄດ�ຖືກທ�າລາຍ ຢ�າງມະຫາສານ ເຊ່ີງກວມເອົາປະມານ 13 ລາ� ນເຮກັ ຕາໃນແຕລ� ະປີ ແລະກາຍເປນັ ສາຍເຫດໜງ່ຶ ທ່ີພາໃຫ�ມີ 130

ສະພາວະໂລກຮ�ອນໃນປະຈບຸ ັນ (Parker et al, 2009). ການຫັນປຽ� ນຈາກສະພາບປາ� ໄມ�ຕາມຈດຸ ປະສົງຂອງ ການນາ� ໃຊທ� ່ີດນິ ເພື່ອການກະສກິ າ� ແລະອື່ນໆ; ໃນນນ້ັ ການເຮດັ ໄຮ�ເລອື່ ຍລອຍກຖ່� ືວາ� ເປນັ ສາເຫດສາ� ຄນັ ອນັ ໜ່ຶງຕ�່ ການສູນເສຍປາ� ໄມ�ປະເພດນີເ້ ຊັ່ນກັນ ນອກນັນ້ ກຍ່� ັງມີບັນດາໂຄງການພດັ ທະນາໂຄງລ�າງພນ້ື ຖານຕ�າງໆ, ການຂດຸ ຄ້ົນແຮ�ທາດຕາ� ງໆ ລວມທງັ ການຂດຸ ຄນ້ົ ໄມທ� ັງທ່ີຖກື ກົດໝາຍ ແລະຜິດກດົ ໝາຍ (Seidenberg et al, 2003; Vilayphone et.al. 2002) ສງິ່ ເຫລົ່ານີ້ ລວ� ນແຕເ� ປັນປັດໄຈສ�າຄນັ ໃນການທາ� ລາຍປ�າໄມ.� ການປ�ຽນແປງທາງດາ� ນສະພາບອາກາດໃນປະຈບຸ ນັ ໄດ�ກາຍເປນັ ບນັ ຫາໃຫຍທ� ່ີທ່ວົ ໂລກຕອ� ງໄດ�ຮວ� ມກັນ ຮບັ ຜດິ ຊອບດ່ັງທ່ີໄດກ� �າວມາຂາ� ງເທງິ ນນ້ັ ເຊ່ງີ ສະແດງໃຫ�ເຫນັ ວາ� ສະພາບໂລກຮອ� ນໄດ�ເຮດັ ໃຫ�ເກີດມີການ ປ�ຽນແປງທາງດາ� ນທາ� ມະຊາດຢາ� ງກວ�າງຂວາງເປນັ ຕນ້ົ ແມ�ນ ເກີດມໄີ ພແຫງ� ແລ�ງ ແລະນາ�້ ຖ�ວມເຊງ່ີ ມຜີ ນົ ສະທ�ອນ ໃຫ�ມີການຂາດແຄນທາງດ�ານສະບຽງອາຫານ. ຕບ�່ ັນຫາດັງ່ ກ�າວນັກວິທະຍາສາດ ແລະບນັ ດາຜ�ູນ�າຂອງປະເທດ ມະຫາອ�ານາດໃນໂລກໄດມ� ີຄວາມພະຍາຍາມຫາວທິ ີທາງ ເພື່ອແກໄ� ຂບັນຫາທາງດາ� ນສະພາບແວດລ�ອມທ່ີທວ່ົ ໂລກ ກ�າລງັ ປະເຊນີ ຢໃູ� ນປະຈບຸ ັນ. ສົນທິສນັ ຍາວ�າດວ� ຍການປຽ� ນແປງສະພາບດິນຟາ� ອາກາດ ຂອງອົງການສະຫະປະຊາ ຊາດ (UNFCCC) ແມ�ນອງົ ການໜຶ່ງທີ່ໄດຖ� ກື ສາ� ງຕັງ້ ຂ້ືນໃນປີ 1992 ແລະເລີ່ມຈດັ ຕງ້ັ ປະຕິບັດໃນການ ຫລດຸ ຜ�ອນຜົນກະທບົ ຂອງການປຽ� ນແປງສະພາບອາກາດ ຕ່ມ� ະນຸດຊາດ ແລະສະພາບແວດລ�ອມທ�າມະຊາດ. ຫລາຍປີຜ�ານມາອງົ ການດັ່ງກ�າວໄດມ� ີການຈດັ ກອງປະຊມຸ ລະດບັ ນາໆ ຊາດຂນຶ້ ຫລາຍຄ້ັງເຊັ່ນ: ກອງປະຊຸມບັນດາ ປະເທດພາຄີຄງັ້ ທີ 1 (COP1) ໄດ�ຈັດຂຶ້ນທ່ີນະຄອນແບັກແລງ (Berlin) ປະເທດເຢຍລະມນັ ໃນປີ 1995 ແລະ ໄດ�ມແີ ຜນງານຊດັ ເຈນ ຕ່ກ� ານຫລດຸ ຜອ� ນການປ�ອຍທາດອາຍພິດເຮອື ນແກວ� ພາຍຫລັງຈາກກອງປະຊມຸ ທ່ີກຽວໂຕ ປະເທດຍີ່ປນ�ຸ ຫລທື ່ີເອີນ້ ວາ� “ ສນົ ທິສນັ ຍາກຽວໂຕ” (Kyoto Protocole) ລວມທັງແຜນງານທີ່ໄດຕ� ົກລົງກນັ ໃນ ກອງປະຊມຸ ຄັງ້ ທີ 13 ທ່ເີ ມອື ງບາຫລີປະເທດອນິ ໂດເນເຊຍ. ພາຍໃຕກ� ອບຂອງ UNFCCC, ການຫລຸດຜ�ອນ ການປອ� ຍອາຍພິດເຮອື ນແກ�ວຈາກການທາ� ລາຍ ແລະການເສອື່ ມໂຊມຂອງປາ� ໄມ� (Reducing Emission from Deforestation and Forest Degradation (REDD)) ແມ�ນຫລກັ ການໃໝ�ອັນໜຶງ່ ທຫີ່ ວງັ ວາ� ຈະຊວ� ຍ ຫລຸດຜອ� ນການປອ� ຍອາຍພິດເຮືອນແກວ� ດ່ັງກ�າວ. ໂດຍປະຕິບັດຕາມກອງປະຊມຸ ຄັງ້ ທີ 13 ທີ່ໃຫມ� ີການວາງຂອບ ນະໂຍບາຍ ແລະການສາ� ງແຮງຈງູ ໃຈເຂົ້າໄວໃ� ນວທິ ີການຈັດຕັ້ງປະຕບິ ດັ ຂອງໂຄງການທ່ີກຽ� ວພັນກັບ REDD ໂດຍ ສະເພາະແມນ� ໃນບນັ ດາປະເທດທ່ກີ �າລງັ ພັດທະນາ ຕ�ອງເພ່ີມພນູ ບົດບາດຂອງການອານລຸ ັກປ�າໄມ,� ການຄ�ມຸ ຄອງປາ� ໄມ�ແບບຍນື ຍົງ ແລະຕອ� ງໄດເ� ພີ່ມປະສິດທພິ າບໃນການສະສົມ/ກກັ ເກັບທາດອາຍກາກໂບນກິ ຂອງປ�າໄມ�(Parker et al, 2009). ສາ� ລບັ ສປປ ລາວການຫລດຸ ລົງຂອງເນື້ອທີ່ປົກຫຸ�ມປ�າໄມແ� ມ�ນໄດຫ� ລດຸ ລົງເລອ້ື ຍໆ ນບັ ແຕຊ� ມຸ ປີ 1960 ຈນົ ຖງິ ປະຈບຸ ັນຈາກ 64% ເຫລອື ພຽງ 40% ຂອງເນ້ອື ທ່ີລວມທວົ່ ປະເທດ (MAF, 2005; MAP 2010), ແນນ� ອນວ�າສາຍເຫດຫລັກໃນການທາ� ລາຍປ�າໄມ� ກແ�່ ມນ� ມາຈາກການຖາງປາ� ເຮັດໄຮ,� ການຂຸດຄ້ນົ ໄມ�ທ່ຂີ າດ ປະສິດທພິ າບ, ການຫນັ ປຽ� ນເນ້ືອທີ່ປາ� ໄມເ� ພ່ອື ການກະສກິ �າເປັນຕ້ົນແມ�ນ ການປກູ ພືດເປນັ ສິນຄາ� , ການປູກໄມ� ເສດຖະກດິ ແລະການພັດທະນາພະລງັ ງານໄຟຟາ� ພະລັງນາ�້ . ໃນການກຽມຄວາມພອ� ມເພືອ່ ຮັບມກື ບັ ການປຽ� ນແປງສະພາບດິນຟາ� ອາກາດນນັ້ ລດັ ຖະບານ ສປປ ລາວ ກ່ໄ� ດສ� າ� ເລັດການສາ� ງ “ ບດົ ສື່ສານການປ�ຽນແປງດນິ ຟ�າອາກາດສະບບັ ທ�າອດິ ” ແລະໄດສ� ່ົງໃຫ�ສົນທສິ ັນຍາເພອ່ື ການ ປ�ຽນແປງດນິ ຟ�າອາກາດ (UNFCCC) ຂອງອງົ ການສະຫະປະຊາດ ໃນປີ 2000. ຫລັງຈາກນ້ນັ ກໄ່� ດມ� ີການ ອອກດາ� ລັດ ແລະຍດຸ ທະສາດທກ່ີ ຽ� ວຂອ� ງຈ�ານວນໜງຶ່ ເພື່ອປົກປກັ ຮັກສາສ່ງິ ແວດລອ� ມ ແລະຊບັ ພະຍາກອນທ�າມະ ຊາດ. ເປັນຕນົ້ ແມນ� ແຜນດາ� ເນນີ ງານແຫ�ງຊາດ ໃນການປັບຕວົ ເຂາົ້ ກບັ ການປຽ� ນແປງດິນຟາ� ອາກາດ, ກນົ ໄກການ ພັດທະນາສະອາດ (Lao Clean Development Mechanism (Lao-CDM)); ຍດຸ ທະສາດການປຽ� ນແປງດິນ ຟ�າອາກາດ; ການສາ� ງຕັ້ງອງົ ການ ເພື່ອຮັບຜິດຊອບໂດຍກົງກຄ່� ອື ົງການຊບັ ພະຍາກອນນາ�້ ແລະສິ່ງແວດລ�ອມທ່ີຖກື ສ�າງຕງັ້ ຂຶ້ນໃນປີ 2007 ແລະຄະນະກາ� ມະການການປ�ຽນແປງດນິ ຟາ� ອາກາດສາ� ງຂ້ນຶ ໃນປີ 2008 (ປະຈຸບັນອົງການ ດ່ງັ ກ�າວໄດມ� ກີ ານປ�ຽນແປງໄປຂ້ນຶ ກັບກະຊວງຊັບພະຍາກອນທ�າມະຊາດ ແລະສ່ງິ ແວດລ�ອມ). 131

ທຜີ່ �ານມາລດັ ຖະບານລາວ ໂດຍການເປນັ ເຈົ້າການຂອງກະຊວງກະສິກ�າ ແລະປ�າໄມໄ� ດສ� ່ງົ ໜງັ ສືເພື່ອເຂົ້າ ຮ�ວມຄ�ູຕະຫລາດກາກບອນປາ� ໄມ�ໃຫ�ຫອ� ງການທະນາຄານໂລກປະຈາ� ສປປ ລາວ ທ່ນີ ະຄອນຫລວງວຽງຈນັ ໃນປີ 2007. ພາຍໄດກ� ານຊ້ນີ �າຂອງກະຊວງກະສກິ �າ ແລະປ�າໄມ� ໂດຍແມ�ນກົມປາ� ໄມໄ� ດມ� ກີ ານເຊນັ ຂຕ້� ົກລງົ ໃນການ ຈັດຕັ້ງປະຕິບດັ ໂຄງການ REDD ກັບທະນາຄານໂລກ.ຫລັງຈາກນນັ້ ກ�່ໄດ�ມີການແຕງ� ຕັ້ງຄະນະຮບັ ຜດິ ຊອບໃນການຈັດຕັງ້ ປະຕິບັດ ໂຄງການດັ່ງກາ� ວຂືນ້ ໂດຍມຕີ ົວແທນຈາກຫລາຍພາກສວ� ນລວມທງັ ຜູ� ຊຽ� ວຊານເຂາ້ົ ຮວ� ມ (REDD Task Force Committee). ໂຄງການ REDD ຈະໄດມ� ີການດາ� ເນີນຢູ�ໃນສອງປະເພດປ�າເຊນ່ັ : ປ�າສະຫງວນ ແລະປ�າຜະລດິ . ໃນນນ້ັ ໂຄງການທີຈ່ ະມີການຈັດຕ້ັງປະຕິບດັ ໃນເຂດ ປ�າຜະລິດ ແມ�ນຈະເປນັ ຄວາມຮັບຜດິ ຊອບຂອງໂຄງການຈັດສນັ ປາ� ໄມ�ແບບຍນື ນານ ແລະພດັ ທະນາຊົນນະບດົ (SUFORD) ສວ� ນ ກິດຈະກ�າທີ່ນອນໃນເຂດປາ� ສະຫງວນແມນ� ໄດ�ຮບັ ການສະໜບັ ສະ ໜນູ ຈາກລດັ ຖະບານສະຫະພັນເຢຍລະມນັ ໂດຍຜ�ານທະນາຄານເພ່ືອ ການພດັ ທະນາຂອງເຢຍລະມັນ ແລະອົງການເພ່ືອການພດັ ທະນາຂອງ ປະເທດເຢຍລະມນັ (GTZ-KFW). ການສຶກສາໃນຄງ້ັ ນ້ີແມນ� ໄດທ� �າການຄົນ້ ຄວາ� ຢ�ູ ບ�ານໜອງປິງ, ເມືອງ ບົວລະພາ, ແຂວງ ຄາ� ມ�ວນ ເຊີງ່ ເປັນ ບາ� ນທມີ່ ີພນ້ື ທີ່ໃກ�ກັບປ�າສະຫງວນແຫ�ງຊາດ ຫນີ ໜາມໜ�່ ເພອື່ ສກຶ ສາເຖງິ ສະພາບເສດຖະກິດ-ສງັ ຄົມຂອງປະຊາ ຊົນ ເພື່ອກຽມຄວາມພ�ອມຖາ� ຫາກປາ� ສະຫງວນດັງ່ ກາ� ວໄດ�ຖືກນ�າໃຊ�ເຂ້າົ ໃນໂຄງການ REDDໃນອານາຄດົ . ການ ຮຽນຮູ� ແລະເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ສະພາບຄວາມເປັນຢູ�ຂອງປະຊາຊົນໃນພື້ນທີ່ ລວມເຖິງການນາ� ໃຊ�ຊບັ ພະຍາກອນປາ� ໄມ� ຂອງເຂາົ ເຈ້ົາຈະເປນັ ຂ້�ມູນພື້ນຖານທີ່ສ�າຄັນໃຫແ� ກໂ� ຄງການໃນອານາຄດົ . ຮູບແບບການຄນົ້ ຄວ�າແມນ� ໃຊວ� ທິ ີ “ ການສກຶ ສາແບບສະຫະວິທະຍາການ”(Interdisciplinary Approach) ເພອ່ື ໃຫ�ຄອບຄມຸ ທຸກປະເດນັ ໃນ ສະພາບການຂອງບ�ານໜອງປງີ ເຊງ່ີ ຄາດຫວັງວາ� ຜນົ ຂອງການສຶກສາໃນຄງັ້ ນຈ້ີ ະເປັນສວ� ນໜຶງ່ ໃນການສະໜອງຂ�້ ມນູ ໃຫແ� ກພ� າກສວ� ນທກີ່ �ຽວຂ�ອງໃນການຕດັ ສິນໃຈໃນການອອກຂ�້ກາ� ນດົ ແລະລະບຽບການຕາ� ງໆລວມທງັ ການ ຈັດຕ້ັງປະຕບິ ດັ ຂອງໂຄງການທກ່ີ �ຽວຂ�ອງກັບ REDDໃນອານາຄົດ. ຈດຸ ປະສງົ ລວມຂອງການຄ້ົນຄວ�າແມນ� ເພືອ່ ສກຶ ສາສະພາບເສດຖະກດິ -ສັງຄົມຂອງປະຊາຊນົ ແລະການ ປຽ� ນແປງການນ�າໃຊຊ� ບັ ພະຍາກອນທດີ່ ິນ ແລະປ�າໄມ� ໃນພືນ້ ທ່ີໄກຄ� ຽງຂອງປາ� ສະຫງວນ. ບັນດາຂ�້ມູນພ້ືນຖານທີ່ ຈ�າເປັນເຊນ່ັ : ຂມ�້ ູນລະດບັ ຄອບຄົວ, ການຄ�ຸມຄອງ ແລະນ�າໃຊຊ� ັບພະຍາກອນທ�າມະຊາດທງັ ໃນລະດບັ ທອ� ງຖິ່ນ ແລະການນາ� ໃຊ�ແບບປະເພນີ ເຊງ່ີ ຈະເປັນຕົວຊວ້ີ ດັ ແລະສາ� ງຄວາມເຂົາ້ ໃຈຕ�ເ່ ງອ່ື ນໄຂການດາ� ລງົ ຊີວິດຂອງປະຊາ ຊນົ . ແນວໃດກ່ຕ� າມ ແນວຄວາມຄິດກ�ຽວກັບການຈດັ ຕ້ັງປະຕບິ ັດໂຄງການ REDD ກຕ່� �ອງໄດ�ນາ� ສະເໜີໃຫ� ປະຊາຊນົ ຮບັ ຮໃູ� ນລະດັບໃດໜ່ຶງເພອ່ື ໃຫ�ເຫນັ ເຖິງພາບລວມຂອງແນວຄວາມຄດິ ດ່ງັ ກາ� ວ. ເພ່ືອໃຫສ� າມາດຕອບສະ ໜອງຂ�ມ້ ູນໄດຢ� �າງກວາ� ງຂວາງຈ່ງຶ ໄດມ� ີການວາງຈດຸ ປະສົງສະເພາະດັ່ງນີ້: 1. ເພອື່ ສກຶ ສາສະພາບການນ�າໃຊຊ� ບັ ພະຍາກອນປ�າໄມຂ� ອງປະຊາຊົນ ບາ� ນ ໜອງປງິ . 2. ສກຶ ສາເງ່ຶອນໄຂທາງດ�ານເສດຖະກິດ-ສງັ ຄມົ ຂອງບ�ານໜອງປງິ . 3. ສກຶ ສາບັນດາກິດຈະກາ� ທ່ີເປນັ ທ�າແຮງໃນການສ�າງລາຍຮບັ ໃຫ�ແກຊ� ມຸ ຊົນ ແລະຄອບຄົວເພືອ່ ສມົ ຄວາມເປັນໄປໄດໃ� ນການດ�າເນນີ ໂຄງການ REDD. ປ�າສະຫງວນແຫງ� ຊາດ ຫີນໜາມໜ�່ ໄດຮ� ບັ ການສາ� ງຕ້ັງຂນຶ້ ໃນປີ 1993 ຕາມດາ� ລັດ 169 ຂອງນາຍົກ ລັດຖະມົນຕີ. ພນ້ື ທີ່ດັ່ງກາ� ວແມນ� ເປນັ ເຂດປາ� ດົງດບິ ເຊ່ີງມພີ ັນໄມ�ຫລາຍຊະນິດທມ່ີ ີມູນຄ�າທາງດ�ານເສດຖະກິດສູງ. ປາ� ສະຫງວນແຫງ� ດງ່ັ ກ�າວ ເປນັ ເຂດທ່ີມີສດັ ປ�າຫລາຍຊະນິດອາໃສຢູ�. ປາ� ສະຫງວນແຫ�ງນເ້ີ ຊ່ີງໂດຍລວມແລ�ວແມ�ນ ເປນັ ພນື້ ທ່ີໆ ສາມາດເປນັ ທັງແຫລ�ງທ່ີຢ�ອູ າໃສຂອງສັດປ�ານາໆ ຊະນດິ ແລະປາ� ໄມສ� �າລບັ ປ�ອງກັນໄພທາງທາ� ມະ 132

ຊາດເພາະເປັນພ້ືນທໆີ່ ມີເຂດແດນຕດິ ກບັ ສສ ຫວຽດນາມ ທ່ີເປນັ ຊາຍແດນທາງທາ� ມະຊາດ (ສາຍພູຫລວງ) ຈະ ເຫັນໄດວ� າ� ເປັນສ�ວນໜງ່ຶ ທສີ່ ະລຄ� ວາມແຮງຂອງພາຍຸຕາມທາ� ມະຊາດ. ນອກຈາກເປນັ ແຫລ�ງທາ� ມະຊາດສ�າລັບ ສັດປ�າແລ�ວ ຍງັ ເປນັ ແຫລ�ງທອ� ງທຽ� ວທາງທາ� ມະຊາດ ທ່ີສາມາດສ�າງລາຍໄດໃ� ຫແ� ກ�ປະຊາຊນົ ທ�ອງຖນິ່ ທ່ີອາໃສຢູໃ� ນ ບ�ລເິ ວນໄກ�ຄຽງກັບປາ� ສະຫງວນພ�ສມົ ຄວນເປນັ ຕນ້ົ ແມ�ນ ແຫລງ� ທອ� ງທຽ� ວນາ້� ຕກົ ຕ�າງໆ ແລະພເູ ຂົາຫນີ ປູນຫລາຍ ແຫ�ງ. ແນວໃດກ່�ຕາມ ໃນຊວ� ງຫລາຍທົດສະວດັ ທ່ີຜາ� ນມາພືນ້ ທີປ່ �າໄມໃ� ນເຂດເຊ່ືອມຕ�ປ່ າ� ສະຫງວນ ກ່ໄ� ດຖ� ກື ນາ� ໃຊ�ເຂາ້ົ ໃນການຜະລິດກະສກິ າ� , ການຜະລດິ ເພ່ືອເປັນສນິ ຄ�າ ລວມທງັ ການຂຸດຄນ້ົ ໄມທ� ັງທຖີ່ ືກຕ�ອງຕາມລະບຽບ ການ ແລະຜດິ ກດົ ໝາຍ. ທັງນີ້ ກເ�່ ນອື່ ງຈາກມກີ ານຂະຫຍາຍຕົວຂອງເສດຖະກິດ ແລະຄວາມຕ�ອງການຂອງ ຕະຫລາດທເີ່ ປັນແຮງກະຕ�ນຸ ໃຫປ� ະຊາຊນົ ມກີ ານຂະຫຍາຍເນອ້ື ທ�າການຜະລດິ ອອກ ແລະບາງຄັ້ງກມ່� ກີ ານລ�ວງລ�້າ ເຂ້ົາໄປໃນເຂດຫວງຫາ� ມເພ່ືອຖາງປາ� ຕາມຈຸດປະສງົ ແຕກຕາ� ງກນັ ໄປ (Hirsch, et. al. 1994). ທຜີ່ າ� ນມາແນວຄວາມຄດິ ຂອງ REDD ກ�່ໄດ�ມີການສກຶ ສາ ແລະປຶກສາຫາລຫື ລາຍຄັງ້ ກັບຂອງອົງການທີ່ ກ�ຽວຂ�ອງແຕວ� �າກຍ່� ງັ ມຂີ �ຫ້ ຍຸງ� ຍາກ ແລະຫລາຍຄວາມເຫັນໃນການຈດັ ຕ້ັງປະຕິບັດ. ສາ� ລບັ ສປປ ລາວເອງ ກຍ່� ັງບ�່ ທນັ ມີວິທີການທີຊ່ ດັ ເຈນໃນການຈດັ ຕັ້ງປະຕບິ ັດ, ອກີ ດາ� ນໜ່ງຶ ການລະບພຸ າກສວ� ນທີ່ກ�ຽວຂ�ອງໂດຍສະເພາະແມ�ນ ທ�ອງຖນິ່ ຫລືຊຸມຊົນ ໃນການຮັບຜນົ ປະໂຫຍດຈາກໂຄງການດ່ັງກາ� ວກ�ຍັງບ�່ຊັດເຈນ. ແນວໃດກຕ່� າມແນວຄວາມ ຄິດດງ່ັ ກາ� ວນ້ີກ�ແ່ ມ�ນ ເພືອ່ ເປັນການຫລຸດຜ�ອນການສນູ ເສຍເນືອ້ ທີ່ປ�າໄມ� ແລະການເສືອ່ ມໂຊມຂອງປາ� ໄມ�ໂດຍ ການຈັດຕັງ້ ປະຕບິ ັດຄູຂ� ະໜານກັນກັບ ນະໂຍບາຍຂອງລດັ ຖະບານ ໃນການສາ� ງໂອກາດແກກ� ານສາ� ງລາຍໄດ�ຂອງ ຊມຸ ຊນົ ໄປພ�ອມໆ ກບັ ການອານລຸ ກັ ຊັບພະຍາກອນປ�າໄມໄ� ປ ແລະການພດັ ທະນາຊົນນະບດົ . ໃນຊ�ວງໄລຍະເວລາ ທ່ຜີ າ� ນມາ ລດັ ຖະບານລາວ ຍັງບ່�ທນັ ມລີ ະບຽບການ ແລະນະໂຍບາຍທ່ຈີ ະແຈງ� ກຽ� ວກບັ ກດິ ຈະກາ� ທຈີ່ ະປະຕິບັດ ໂຄງການ REDD ແລະປະຊາຊົນຕະຫລອດຮອດພະນັກງານໃນທ�ອງຖນ່ິ ກ່ຍ� ງັ ບ�ທ່ ັນເຂາ້ົ ໃຈແຈ�ງຕ�່ກບັ ແນວຄວາມ ຄິດຂອງໂຄງການດັງ່ ກາ� ວ (Liss, 2009). ແນວໃດກ່ຕ� າມລດັ ຖະບານ ພາຍໃຕ�ການເປນັ ເຈ້ົາການຂອງກົມປາ� ໄມ� ກະຊວງກະສກິ າ� -ປາ� ໄມ� ກໄ�່ ດ�ເດນີ ໜ�າເຮດັ ວຽກຮວ� ມກັບບັນດາອົງການຈດັ ຕງ້ັ ສາກົນຕາ� ງໆ ເພອ່ື ທ�າການສຶກສາ ຄວາມເປັນໄປໄດ� (Feasibility study) ໃນເຂດປາ� ສະຫງວນນ້�າແອດ-ພູເລີຍ ແລະນ້າ� ປຍຸ ໂດຍໄດຮ� ບັ ການ ຊວ� ຍເຫລືອຈາກລັດຖະບານເຢຍລະມັນຜາ� ນອົງການພດັ ທະນາສາກົນ ແລະທະນາຄານພດັ ທະນາຂອງເຢຍລະມນັ (GiZ-KFW). ສ�າລບັ ກິດຈະກ�າທີໂ່ ຄງການໄດ�ຈັດຕ້ັງປະຕບິ ດັ ແມ�ນມີດ່ັງນີ:້  ສາ� ງແຜນການນ�າໃຊ�ທດ່ີ ນິ ໃນເຂດທຕ່ີ ິດກັບປາ� ສະຫງວນ  ສ�າງເຂດກນັ ຊົນລະຫວາ� ງປປາ� ສະຫງວນກັບໝບູ ານທີ່ມຊີ າຍແດນຕດິ ກັບປ�າສະຫງວນ  ສົ່ງເສມີ ການບັງຄັບໃຊກ� ົດໝາຍ ແລະລະບຽບການຕ�າງໆ  ສົ່ງເສມີ ການສ�າງລາຍຮັບໃຫ�ແກ�ປະຊາຊົນໃນເຂດທຕ່ີ ິດກັບປ�າສະຫງວນ  ຈັດສັນອາຊບີ ຄົງທໆເໝາະສມົ ໃຫ�ແກປ� ະຊາຊນົ ສ�າລັບ ສປປ ລາວ ແລວ� ປາ� ໄມ�ແມ�ນເປັນຊັບພະຍາກອນທີມ່ ີຄວາມສາ� ຄນັ ຕ�ກ່ ານພັດທະນາທັງທາງດາ� ນ ເສດຖະກິດ ແລະການດາ� ລົງຊວີ ິດຂອງປະຊາຊນົ ໃນທ�ອງຖ່ິນ. ໃນປີ 2001 ລາຍຮບັ ຂອງລວມຍອດຜະລດິ ຕະພນັ ພາຍໃນ (GDP) ທໄີ່ ດຈ� າກປ�າໄມ� ແມນ� ເພມີ່ ຂນຶ້ ເຖິງ 3.2% ກວມເອາົ 25% ຂອງມນູ ຄາ� ການສົງ່ ອອກທັງໝດົ (GoL. 2005). ແນວໃດກ່�ຕາມ ການດ�າລງົ ຊີວດິ ຂອງປະຊາຊົນລາວສ�ວນໃຫຍ�ທ່ີອາໃສຢ�ູໃນເຂດຊນົ ນະບດົ ແລະ ຊານເມືອງແມນ� ປະກອບອາຊບີ ເປນັ ຊາວກະສກິ ອນ ບາງສ�ວນກອ່� າໃສການເກັບເຄອ່ື ງປາ� ຂອງດົງໃນການລ�ຽງຊີບ ເຊິ່ງລວ� ນແລ�ວແຕຕ� �ອງເພິງ່ ພາອາໃສຊັບພະຍາກອນປ�າໄມເ� ປນັ ຕນ້ົ ຕ� ໂດຍປະມານແລວ� ກວມເອາົ ອດັ ຕາສ�ວນ ປະມານ 80% ຂອງພົນລະເມືອງທັງໝົດ. ເພາະສະນນັ້ ການທີ່ຈະມີໂຄການໃດໜ່ງຶ ເຂາ້ົ ມາຈຶງ່ ມຄີ ວາມຈ�າເປນັ ສ�າ ລບັ ພາກລັດທຕີ່ ອ� ງໄດ�ມີການສກຶ ສາຂມ�້ ູນທາງດ�ານເສດຖະກດິ -ສງັ ຄົມຂອງທ�ອງຖ່ິນນນັ້ ໃຫ�ລະອຽດ ເພ່ອື ຫລກີ ລຽ� ງ ຜນົ ກະທບົ ທອີ່ າດເກດີ ຂນ້ຶ ຕປ່� ະຊາຊນົ ທອ່ີ າໃສຢໃ�ູ ນທອ� ງຖນ່ິ ນັ້ນໆ ເຊັນ່ ດຽວກນັ ກບັ ໂຄງການຂອງ REDD ກຕ່� �ອງ ໄດ�ມີການສກຶ ສາທ�າແຮງ ແລະກິດຈະກາ� ຕ�າງໆຂອງປະຊາຊນົ ໃນການລຽ� ງຊບີ ກອ� ນການຈັດຕງ້ັ ປະຕິບດັ ໂຄງການ. 133

ວິທກີ ານສກຶ ສາ ການສກຶ ສາໄດມ� ກີ ານດ�າເນີນສອງຮບູ ແບບຄື: ການນາ� ໃຊ�ພາບຖາ� ຍດາວທຽມໃນການວິເຄາະແນວໂນ�ມ ຂອງການປ�ຽນແປງການປກົ ຫຸ�ມໜາ� ດນິ (Land Cover) ແລະການສຶກສາເງ່ືອນໄຂທາງດ�ານເສດຖະກິດ-ສັງຄມົ ຂອງບ�ານ ເພ່ອື ວເິ ຄາະຄວາມເປັນໄປໄດໃ� ນການດ�າເນນີ ໂຄງການໃນຮບູ ແບບຂອງ REDD ລວມທັງການວິເຄາະ ເງອ່ື ນໄຂທາງດ�ານການເງນິ ຂອງໂຄງການໃນອານາຄດົ . ສ�າລບັ ການວິເຄາະການປ�ຽນແປງຄວາມປກົ ຫຸມ� ໜາ� ດນິ ແມ�ນໃຊພ� າບຖາ� ຍດາວທຽມ Land Sat TM 7 ຂອງປີ 2005 ແລະ 2010.ການສຶກສາຂ�້ມູນເສດຖະກດິ -ສງັ ຄົມ ພາກສະໜາມໂດຍການໃຊແ� ບບສອບຖາມ ແລະປະຍຸກໃຊ�ວທິ ກີ ານຕາ� ງໆ ຂອງໂຄງການປ�ອງກັນດນິ ຟ�າອາກາດ ໂດຍການຫລີກລຽ� ງການການນາ� ລາຍປາ� ໄມ� (CliPAD) ເພື່ອເປັນຕົວແບບໃນການວິເຄາະຂ້�ມນູ ໂດຍສະເພາະແມ�ນ ການວິເຄາະທາງດາ� ນການເງນິ ແລະໂອກາດສາ� ລບັ ການສາ� ງໂຄງການ REDD.  ເດນີ ສ�າຫລວດ ສະພາບ ແລະປະຫວດັ ການນາ� ໃຊທ� ດີ່ ນິ ແລະຊບັ ພະຍາກອນປ�າໄມ� ຂອງບານ  ໃຊ� ແບບສອບຖາມເສດຖະກິດ-ສງັ ຄົມ 100% ຂອງຈາ� ນວນຄອບຄົວທງັ ໝົດໃນບານ  ໃຊ�ວທິ ີການເດນີ ສ�າຫລວດ (Transect Walk) ເພ່ືອສກຶ ສາສະພາບການປ�ຽນແປງຂອງຊັບພະກອນປ�າ ໄມ� ແລະຮູບແບບການນ�າໃຊ�ທດ່ີ ນິ ເພອື່ ເປັນຂ�້ມນູ ອ�າງອງີ ໃນການແປພາບຖາ� ຍດາວທຽມ ສ�າລບັ ການສາ� ງແຜນທີ່ ການປຽ� ນແປງການປົກຫ�ມຸ ທດີ່ ນິ . ການວິເຄາະຂ�້ມູນທາງດາ� ນເສດກິດ-ສງັ ຄົມແມນ� ມີສອງຂນັ້ ຕອນ: ການວິເຄາະຂ້�ມນູ ທາງດ�ານເສດຖະກິດ- ສັງຄົມ ຂອງບາ� ນອງີ ຕາມການເກັບກ�າຂ້�ມູນ ໂດຍການໃຊ�ແບບສອບຖາມເຊງີ່ ໄດ�ເກັບຂມ� ູນ 100% ຂອງຈ�ານວນ ຄອບຄົວທງັ ໝົດ. ການສຶກສາຄວາມຍືນຍົງຂອງທາງດາ� ນເສດຖະກດິ (ການເງນິ ) ຂອງໂຄງການ ແລະການວິເຄາະ ທາງດ�ານຄວາມເປັນໄປໄດໃ� ນການສ�າງໂຄງການ ໂດຍອີງໃສ�ປະຫວັດການທາ� ລາຍ ແລະການເສ່ອື ມໂຊມຂອງປ�າໄມ� ຕາມເງອື່ ນໄຂຂອງ UN-REDD+. ຜນົ ຂອງການສກຶ ສາ ຂມ້� ນູ ເສດຖະກດິ -ສັງຄມົ ບາ� ນໜອງປງິ ໜອງປິງເປນັ ບ�ານທີມ່ ກີ ານຕງ້ັ ຖນິ່ ຖານມາຍາວ ແລະເປນັ ບາ� ນທ່ີມວີ ິຖີໃນການດ�າລົງຊີວດິ ອີງໃສທ� າ� ມະ ຊາດເປນັ ຫລັກ. ບ�ານດງ່ັ ກາ� ວຫ�າງຈາກເທດສະບານເມືອງບວົ ລະພາປະມານ 15 ກໂິ ລແມດັ ແຕ�ໂຄງສາ� ງພືນ້ ຖານ ຍັງບ�່ທນັ ໄດຮ� ັບຄວາມສະດວກ ໂດຍສະເພາະແມນ� ເສນັ້ ທາງທະລເຸ ຖິງບ�ານຍງັ ເປນັ ທາງນ�ອຍ ແລະເດີນທາງບ່� ສະດວກໂດຍສະເພາະລະດຝູ ນົ . ບທ�່ ນັ ມີໄຟຟ�າ ແລະສິ່ງອາ� ນວຍຄວາມສະດວກອນ່ື ໆ ທຈ່ີ າ� ເປນັ ແຕ�ບາ� ນດັງ່ ກ�າວມີ ສຸກສາລາ ແລະມີແພດປະຈາ� 2 ທາ� ນ, ມີໂຮງຮຽນປະຖມົ ສມົ ບູນ 1 ຫລັງ. ການສື່ສານແມ�ນສາມາດນາ� ໃຊ� ໂທລະສັບ (ບາງເຄອື ຂາ� ຍ) ໄດແ� ຕເ� ດອື ນທັນວາ 2011 ເປັນຕນ້ົ ມາ ສະພາບປະຊາກອນ ແລະຄວາມຮບັ ຜດິ ຊອບດາ� ນບດົ ບາດຍິງ-ຊາຍ ບາ� ນໜອງປງີ ມປີ ະຊາກອນ 497 ຄົນ, ຍງິ 238 ຄນົ ຂອງຈາ� ນວນຄອບຄົວທງັ ໝດົ 86 ຄອບຄວົ . ປະຊາຊນົ ສວ� ນໃຫຍແ� ມ�ນຊນົ ເຜົ່າຂະມ.ຸ ຊາວບາ� ນມີອາຊບີ ຫລກັ ໃນການເຮດັ ນາ, ເຮັດໄຮໝ� ນູ ວຽນ ແລະມີອາຊີ ບສາ� ຮອງໃນການລ�ຽງສັດ ແລະຮັບຈາ� ງ. ການດ�າລງົ ຊີວິດແມນ� ຕດິ ພນັ ກບັ ທ�າມະຊາດ ໂດຍສະເພາະແມ�ນອາໃສປາ� ໄມ�ເປນັ ແຫລງ� ໃນການສ�າງລາຍຮບັ ແລະການຊອກຫາອາຫານສ�າລບັ ຄອບຄວົ . ບ�ານໜອງປງິ ມີໂຄງສ�າງດາ� ນການ ສຶກສາພາກບັງຄັບໃນຂນັ້ ປະຖົມສົມບນູ ແຕໃ� ນທາງປະຕິບດັ ການສຶກສາຂ�ອນຂ�າງຕ�່າ ເນ່ືອງຈາກຄຸນນະພາບຂອງ ການຮຽນການສອນຍງັ ຕ�າ່ ເນື່ອງຈາກຂາດບຸກຄະລາກອນຄູ ແລະບັນຫາທາງດ�ານເສດຖະກດິ ເຮດັ ໃຫ�ປະຊາກອນ ສ�ວນໃຫຍ�ມັກຈະຢຸດການສົງ່ ເສມີ ລູກຫລານເຂາ້ົ ຮຽນສະເພາະແຕ�ປະຖົມເທາ່ົ ນັ້ນ ເພາະຖ�າຕ�ອງການສຶກສາຕ່ຕ� �ອງ ໄດເ� ຂ້ົາໄປຮຽນໃນເທດສະບານເມືອງເຊ່ງີ ມີຄ�າໃຊຈ� າ� ຍສູງ ແລະບ�່ສາມາດສ່ງົ ລກູ ຫລານຮຽນໄດ.� ສວ� ນທາງດ�ານ ສາທາລະນະສກຸ ເຖິງຈະມີສກຸ ສາລາ ແຕ�ລະບົບການບລ� ິການກ�່ຍງັ ບ�່ທັນສະດວກເທາ່ົ ທຄ່ີ ວນ ເພາະມີແພດປະຈາ� ພຽງ 2 ຄົນ ແລະເຄອື່ ງມືອຸປະກອນ ລວມທງັ ງບ� ປະມານທ່ີຂາດເຂີນເຮັດໃຫກ� ານບ�ລິການຍງັ ຂອ� ນຂາ� ງຕາມມີຕາມ ເກີດ. ທງັ ນ້ີລະບບົ ການຈັດຕັງ້ ທາງສງັ ຄົມຂອງບ�ານໜອງປງິ ກຍ່� ງັ ເປັນລັກສະນະດັງ່ ເດີມຄື ມກີ ານແບ�ງປັນໜ�າທ່ີ 134

ຮບັ ຜິດຊອບລະຫວ�າງ ຍງີ -ຊາຍ ພາຍໃນຄອບຄົວແບບອັດຕະໂນມດັ ຄື ເດັກນອ� ຍ ແລະແມ�ຍງີ ຈະເປັນຜ�ູ ຮັບຜດິ ຊອບວຽກງານໃນເຮອື ນເຊນັ່ : ຕາ� ເຂົ້າ, ແຕງ� ກນິ , ຫາຟືນ ຯລຯ ສ�ວນຜ�ູຊາຍຈະເປນັ ຜູ�ນ�າຄອບຄົວເຮດັ ໜາ� ທ່ີ ໃນການຕດັ ສນິ ບນັ ຫາຕ�າງໆ ລວມທງັ ວຽກງານທີ່ໜກັ ເຊັນ່ : ວຽກງານການຜະລິດກະສກິ າ� (ຖາງໄຮ�, ບກຸ ເບກີ ເນືອ້ ທນ່ີ າ, ເຂົ້າປ�າລາ� ສດັ , ການມສີ �ວນຮວ� ມໃນກດິ ຈະກາ� ຕ�າງໆຂອງບາ� ນ ສວ� ນໃຫຍ�ແລ�ວຈະແມນ� ຜ�ຊູ າຍ ຫລຫື ວົ ໜາ� ຄອບຄວົ ເປນັ ຫລັກ. ການຖຄື ອງທດ່ີ ນິ ການຖືຄອງທ່ີດນິ ຂອງປະຊາຊນົ ບາ� ນໜອງປງິ ແມ�ນມສີ ອງລກັ ສະນະຄ:ື ການຖຄື ອງຕາມຮດີ ຄອງປະເພນີ ແລະການຖຄື ອງທ່ມີ ີເອກະສານສິດ ພາຍຫລງັ ມີການມອບດນິ -ມອບປ�າ. ການຖືຄອງທມ່ີ ີລັກສະນະທາງປະເພນີ ນັນ້ ສ�ວນໃຫຍ�ແມນ� ການຖືຄອງທ່ີສບື ທອດກນັ ມາຈາກບັນພະບູລດຸ ແລະຮັບຮູ�ກນັ ພາຍໃນບ�ານ ໂດຍທ່ີມີເຖາົ້ ແກ� ແນວໂຮມບ�ານເປນັ ຫລັກ ແຕແ� ນວໃດກ່ຕ� າມ ການຖຄື ອງທັງສອງປະເພດກໄ່� ດ�ມກີ ານຮບັ ຮຈ�ູ າກອ�ານາດການ ປົກຄອງບ�ານ ແລະເມອື ງ ເນອື່ ງຈາກໄດມ� ີການເສຍພາສທີ ີ່ດິນເປນັ ປກົ ກະຕິ. ເອກະສານຢັ້ງຢນື ໃນການຖຄື ອງນນັ້ ມີ ພຽງແຕເ� ອກະສານສິດທໃິ ນການນ�າໃຊທ� ດ່ີ ິນ ແລະໃບຄດິ ໄລເ� ສຍພາສີເປັນຫລກັ ເນ່ອື ງຈາກບ�່ທນັ ມກີ ານອອກໄປ ຕາດິນຖາວອນ. ບາ� ນໜອງປິງມເີ ນື້ອທ່ີທາ� ການຜະລດິ 5 ປະເພດ ແລະ 1 ປະເພດດນິ ປຸກສາ� ງເຊນ່ັ : ນາ 36.56 ເຮກັ ຕາ, ໄຮ� 61.63 ເຮກັ ຕາ, ສວນ 9.49 ເຮັກຕາ, ສວນປູກໄມ� 0.66 ເຮກັ ຕາ ແລະໜອງປາ 1 ເຮັກຕາ ພອ� ມ ທງັ ດິນປກຸ ສາ� ງທງັ ໝົດ 26.43 ເຮກັ ຕາ. ລະບບົ ການຜະລດິ ກະສກິ າ� ບ�ານໜອງປິງເຖິງແມນ� ຈະເປນັ ບາ� ນທມ່ີ ວີ ິຖີຊວິ ິດຕດິ ພນັ ກັບທາ� ມະຊາດ ແຕກ� ່�ໄດມ� ກີ ານພດັ ທະນາລະບົບ ການຜະລິດກະສິກ�າມາເປັນໄລຍະ ໂດຍສະເພາະແມ�ນການຜະລິດເຂ້ົາ ເຊງ່ີ ເປນັ ພດື ຫລັກໃນການລຽ� ງຊບີ . ປະຊາ ຊົນໃນບ�ານນ້ີໄດ�ຢດຶ ຖືເອົາການເຮດັ ນາເປນັ ຫລັກມາແຕ�ດັງ່ ເດີມ ປະກອບກັບການເຮດັ ໄຮ� ແລະປກູ ພດື ສາ� ຮອງເພື່ອ ຮັບປະກັນທາດາ� ນສະບຽງອາຫານ ທງັ ຍງັ ເປັນການສາ� ງລາຍຮບັ ໃຫ�ແກຄ� ອບຄວົ ນາ� ອີກ. ເນ່ືອງຈາກພື້ນທດີ່ ງັ່ ກາ� ວຢູ� ຫາ� ງໄກສອກຫລກີ ແລະລະບບົ ຊນົ ລະປະທານຍັງບທ່� ນັ ມີ ປະຊາຊນົ ຈຶງ່ ບສ�່ າມາດເຮັດນາສອງລະດູໄດ� ແລະອາໃສ ນາ້� ຝນົ ເທ່ົານນ້ັ ໃນການເຮດັ ນາ ເຊ່ີງເຮັດໃຫ�ມີຄວາມສຽ� ງທັງໄພແຫ�ງແລ�ງ ແລະນ�້າຖວ� ມ. ພາຍຫລັງທໄີ່ ດມ� ີການດາ� ເນີນວຽກງານການມອບດນິ -ມອບປາ� ແລະມກີ ານກາ� ນົດໃຫ�ມກີ ານທ�າການຜະ ລິດໃນເຂດທໄ່ີ ດ�ມີການຈັດສັນໃຫ� ໂດຍສະເພາະ ການເຮດັ ໄຮຈ� ງ່ຶ ເຮັດໃຫຮ� ອບວຽນການຜະລດິ ສ້ັນລງົ ຈາກເມືອ່ ກ�ອນ 7–9 ປີ ມາເປນັ 2-3 ປີ ອັນເຮັດໃຫຄ� ນຸ ນະພາບຂອງດນິ ເສືອ່ ມ ເຊ່ງີ ສງ່ົ ຜນົ ກະທົບຕຜ່� ນົ ຜະລດິ ເຂາ້ົ ທ່ເີ ປັນ ສະບຽງອາຫານຫລກັ ຂອງຄອບຄວົ . ແນວໃດກ�ຕ່ າມ ໃນຊວງ� ທີ່ຜາ� ນມາກໄ່� ດມ� ີບາງບລ� ສິ ດັ ທ່ເີ ຂາ້ົ ໄປສ່ົງເສີມໃຫປ� ະ ຊາຊົນປກູ ພດື ເສດຖະກດິ ເຊ່ັນ: ສາລີ, ຖ່ົວດິນ, ຢາສູບ ແຕສ� �ວນໃຫຍ�ກບ�່ �ປ່ ະສບົ ຜົນສ�າເລັດເນ່ືອງຈາກລາຄາຜົນ ຜະລດິ ຕົກຕາ�່ ແລະທີ່ສ�າຄນັ ລະບົບເສ້ັນທາງຄມົ ມະນາຄົມບສ�່ ະດວກເຮດັ ໃຫກ� ານເກບັ ຊ້ືຂາດການເອາົ ໃຈໃສ� ແລະ ສຸດທາ� ຍປະຊາຊົນກຕ່� ອ� ງຢດຸ ຕໃິ ນການປູກພືດເປັນສນິ ຄາ� ດັ່ງກ�າວ. ໃນປີ 2011 ຜນົ ຜະລດິ ເຂ້ົາຂອງບາ� ນຖ�າທຽບໃສ�ເນອ້ື ທ່ີທ�າການຜະລິດແລ�ວເຫນັ ວາ� ຍັງຂອ� ນຂາ� ງຕາ່� ທງັ ນີ້ ສວ� ນໜ່ຶງແມນ� ເນື່ອງມາຈາກເນອື້ ທ່ນີ າຖກື ນາ້� ຖ�ວມ, ໄຮກ� ່�ມສີ ດັ ຕພູ ດື ທາ� ລາຍ, ບນັ ຫາການເສື່ອມໂຊມຄຸນນະພາບ ຂອງດນິ ຈາກການທາ� ການຜະລດິ ຖີເ່ ກີນໄປ. ຖາ� ເບ່ີງໂດຍລວມແລວ� ຄນຸ ນະພາບໃນການຜະລິດເຂາ້ົ ຈາກການ ສາ� ພາດປະຊາຊົນແມ�ນສະແດງໃຫເ� ຫັນວ�າຜົນຜະລິດສະເລ�ຍໃນການເຮດັ ນາມພີ ຽງ 1.1 ໂຕນ ຕ�່ເຮັກຕາ ເຊ່ີງຖືວາ� ຕາ່� ທ່ສີ ຸດໃນການເຮັດນາ ຖາ� ທຽບໃສມ� າດຖານການຜະລິດສະເລ�ຍຢ�ູທ່ີ 3.2 ຫາ 3.7 ໂຕນ ຕ�່ເຮກັ ຕາ (ແສງປະ ເສີດ ແລະ ຄະນະ, 2005). ສວ� ນການຜະລດິ ເຂ້າົ ໄຮກ� ໄ�່ ດ�ພຽງ 0.47 ໂຕນ ຕ່�ເຮັກຕາເທາົ່ ນນັ້ ເຊີ່ງຖວື າ� ຂ�ອນຂາ� ງ ຕາ�່ . ປົກກະຕກິ ານບລ� ໂິ ພກເຂ້ົາໂດຍສະເລ�ຍຕ່�ຫົວຄົນແມ�ນຕົກຢູ�ປະມານ 200 ກໂິ ລກຣາມເຂາ້ົ ສານ/ຄນົ /ປີ (Loening, 2011) ຖ�າເບີ່ງຕາມຜນົ ຜະລິດແລ�ວ ຈະເຫັນວ�າ ບາ� ນດງັ່ ກ�າວແມ�ນມຄີ ວາມຂາດແຄນເຂາົ້ ກິນ ຕະຫລອດປີ ຖ�າທຽບໃສ�ຈາ� ນວນປະຊາກອນທງັ ໝົດຂອງບ�ານໃນປີ 2011. ການລຽ� ງສດັ 135

ເນອື່ ງຈາກບາ� ນໜອງປິງ ນອນຢໃູ� ນພ້ນື ທີ່ຂຈ�້ າ� ກັດທງັ ທາງດ�ານພູມສາດ ແລະລະບົບອ�ານວຍຄວາມສະ ດວກທາງດ�ານໂຄງລາ� ງພນ້ື ຖານ. ປະຊາຊນົ ສວ� ນໃຫຍຈ� ່ຶງໄດມ� ີການຢດຶ ຖືການລ�ຽງສັດເປັນອາຊບີ ສາ� ຮອງເພ່ືອ ຮັບປະກັນຄວາມໝນ້ັ ຄົງທາງດາ� ນສະບຽງອາຫານ ແລະທງັ ເປັນແຫລ�ງລາຍຮັບທີ່ຂອ� ນຂ�າງໝັ້ນຄົງໃຫແ� ກ�ຊາວບາ� ນ ໂດຍສະເພາະແມ�ນສັດໃຫຍ�ເຊນ່ັ : ງວ� , ຄວາຍເປນັ ຕົ້ນ ສ�ວນສດັ ປກີ ແລະໝກູ ຍ�່ ງັ ເປັນສັດທ່ີປະຊາຊນົ ລຽ� ງເພື່ອເປັນ ອາຫານ ແລະຂາຍໃນກລ� ະນທີ ີ່ມຄີ ວາມຈາ� ເປັນໃນຊີວດິ ປະຈ�າວນັ . ສັງເກດໄດວ� �າ ບາ� ນດງ່ັ ກາ� ວ. ນອກຈາກລຽ� ງ ຄວາຍເພອື່ ເປນັ ທະນາຄານຂອງຄອບຄົວແລວ� ຍງັ ກເ່� ປນັ ການໃຊແ� ຮງງານໃນການລາກແກອ� ກີ ດ�ວຍເຊັ່ນ: ໄຖນາ, ຂົນເຂ້າົ . ອີງຕາມການສາ� ຫລວດຕວົ ຈິງໃນເດືອນ ມຖິ ຸນາ 2011 ບ�ານ ໜອງປງີ ມສີ ັດລຽ� ງຫລກັ ໆຢ�ູ 5 ປະເພດໄດ� ແກ:� ຄວາຍ 81 ໂຕ, ງວ� 50 ໂຕ, ໝູ 60 ໂຕ, ເປດັ 166 ໂຕ ແລະ ໄກ� 147 ໂຕ. ການນາ� ໃຊຊ� ບັ ພະຍາກອນປາ� ໄມ� ບາ� ນໜອງປງິ ເປັນພນື້ ທີໆ່ ປົກຫ�ຸມເນື້ອທປີ່ າ� ໄມແ� ບບປະການນາ� ໃຊຊ� ບັ ພະຍາກອນປາ� ໄມ� ແບບປະສົມ ລະຫວາ� ງປ�າຜດັ ໃບ ແລະປາ� ຫາ� ງ (Deciduouse & Unstocked Forest). ການນາ� ໃຊ�ຊບັ ພະຍາກອນປ�າໄມສ� ວ� ນ ໃຫຍ�ຈະເປນັ ການເກບັ ເຄືອ່ ງປາ� ຂອງດົງ ແລະການລາ� ສັດເພືອ່ ລ�ຽງຊີບ, ການແຜວ� ຖາງເນື້ອທປ່ີ �າໄມ�ເພອື່ ການຜະລິດ ກະສກິ າ� ລວມທງັ ການນ�າໃຊ�ໄມ�ເພື່ອກສ່� �າງທີ່ຢູ�ອາໃສ. ໂດຍອີງຕາມລະບຽບການໃນການນາ� ໃຊໄ� ມ�ໃນການປກຸ ສາ� ງ ຜທ�ູ ່ີຕອ� ງການໄມ�ປກຸ ສ�າງຕ�ອງໄດ�ສະເໜຈີ າກບ�ານ ແລະຂ�ອະນມຸ ັດຈາກເມອື ງ ພອ� ມທງັ ຕອ� ງເສຍຄ�າພັນທະໃນການ ບລູ ະນະປ�າໄມ�ຕາມລະບຽບການ ແຕ�ເນອ່ື ງຈາກບ�ານ ດ່ັງກ�າວເປນັ ບ�ານທທ່ີ ຸກຍາກສະນ້ນັ , ກນັ ຂ�ໄມປ� ກຸ ສາ� ງໃນທາງ ປະຕິບັດສວ� ນໃຫຍ�ແມນ� ຂ�ຈາກບາ� ນແລ�ວກ່�ຖວື າ� ປະຕິບດັ ເລີຍ. ການນາ� ໃຊສ� ດັ ປາ� ແລະເຄອື່ ງປາ� ຂອງດງົ ການນ�າໃຊ�ສດັ ປາ� ແລະເຄືອ່ ງປ�າຂອງດງົ ຂອງປະຊາຊົນບາ� ນໜອງປງິ ຍງັ ຄງົ ດ�າເນີນໄປເຖິງແມນ� ວ�າ ຈະມີ ການປະກາດຫ�າມຈາກທາງການ ແຕ�ໃຮຄວາມເປັນຈິງຊີວິດປະຈາ� ວນັ ຂອງຊາວບ�ານຍງັ ຄົງຕິດພັນກັບປ�າເພ່ອື ຫາ ລຽ� ງຊີບ ທັງເປນັ ອາຫານ ແລະຂາຍເປນັ ວນິ ຄາ� ທັງເປັນອາຫານ ແລະຂາຍເປັນສນິ ຄາ� . ແນວໃດກ�່ຕາມ ການລາ� ສດັ ສວ� ນໃຫຍ�ກເ່� ປັນການນາ� ໃຊ�ເຄື່ອງມືແບບປະຖົມປະຖານເຊນັ່ : ແຮວ� , ນໜ�້ າ� ເກກັ໊ , ກະບອກ, ກະຕ່�າ ເປນັ ຕ້ນົ ສ�ວນການນ�າໃຊປ� ືນກ�່ຍງັ ມີຢ�ແູ ຕ�ໜ�ອຍ ແລະມີລກັ ສະນະລກັ ລອບໃຊເ� ນ່ອື ງຈາກມີການຫ�າງຕ�າ່ ເປນັ ຕນົ້ ສ�ວນການ ນາ� ໃຊ�ປືນກຍ�່ ງັ ມຢີ ແ�ູ ຕໜ� �ອຍ ແລະມີລັກສະນະລກັ ລອບໃຊເ� ນອື່ ງຈາກມີການຫາ� ມຢາ� ງເປັນທາງການ. ແນວໃດກ�່ ຕາມຈາກການສາ� ພາດປະຊາຊນົ ບ�່ໄດໃ� ຫຂ� ມ້� ນູ ກາ� ວກັບລາຍຮບັ ຈາກການຂາຍສັດປາ� ທຊ່ີ ດັ ເຈນ ແຕ�ກສ່� າມາດ ສງັ ເກດເຫັນໄດວ� �າ ການຄາ� ຂາຍນັນ້ ແມ�ນຍງັ ມີຢ�ູພຽງແຕ�ອາດຈະເປນັ ການຂາຍພາຍໃນຊມຸ ຊນົ ຫລາຍກວ�າການລ�າ ເປັນອາຊີບ. ຕາຕະຕາຕະລາງທ1ີ : ການນາ� ໃຊ�ສດັ ປາ� ຂອງປະຊາຊົນບາ� ນໜອງປິງ 2011 ລ.ດ ປະເພດສດັ ການນາ� ໃຊ� ສະຖານທີ່ 1 ຟານ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊຂ� ອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 2 ໝູປ�າ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 3 ເຫງ�ນ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 4 ກະຮອກ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊມົ ໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປ�າສະຫງວນ 5 ໜູ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊມົ ໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປ�າສະຫງວນ 6 ນກົ ກິນ, ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊຂ� ອງບາ� ນ, ປາ� ສະຫງວນ 7 ກະແຕ ກິນ, ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 8 ຫອນ ກນິ , ຂາຍ ປາ� ຊົມໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປ�າສະຫງວນ 136

9 ລີງ ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບາ� ນ, ປ�າສະຫງວນ 10 ໄກປ� າ� ກິນ, ຂາຍ ປາ� ຊມົ ໃຊຂ� ອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 11 ແລນ ກິນ, ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບາ� ນ, ປ�າສະຫງວນ 12 ເຕົ່າ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊ�ຂອງບາ� ນ, ປາ� ສະຫງວນ 13 ປາຝາ ກິນ, ຂາຍ ປ�າຊມົ ໃຊ�ຂອງບາ� ນ, ປ�າສະຫງວນ 14 ຂາແດງ ກນິ , ຂາຍ ປ�າຊົມໃຊຂ� ອງບາ� ນ, ປ�າສະຫງວນ 15 ເຈຍ ກນິ , ຂາຍ ປາ� ຊມົ ໃຊ�ຂອງບາ� ນ, ປາ� ສະຫງວນ 16 ປາ ກິນ, ຂາຍ ປ�າຊມົ ໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ 17 � ກິນ, ຂາຍ ປາ� ຊົມໃຊ�ຂອງບ�ານ, ປາ� ສະຫງວນ ແຫລງ� ລາຍຮບັ ເຫນັ ໄດ�ວາ� ການສາ� ງລາຍຮບັ ຫລກັ ຂອງປະຊາຊົນບາ� ນໜອງປງີ ແມ�ນໄດ�ຈາກການລຽ� ງສດັ ໂດຍສະເພາະ ແມນ� ສັດໃຫຍເ� ຊນັ່ : ງ�ວ ແລະຄວາຍ. ແນວໃດກ່�ຕາມ ການສາມາດບັນລໄຸ ດ�ເຖິງ 202,675,000 ກີບ ໃນປີ 2011 ສະເລຍ� ແລ�ວ 2,441,867 ກບີ ຕ�ຄ່ ອບຄົວ ຕ່� ປີ ເຊີ່ງເປນັ ລາຍໄດສ� ູງສດຸ ຂອງກຸ�ມລາຍໄດ�. ນອກຈາກການ ລ�ຽງສັດແລວ� ຍັງພບົ ວາ� ການຮບັ ຈາ� ງເປນັ ແຫລ�ງລາຍຮບັ ອັນດັບທີສອງຂອງຄອບຄົວ ໂດຍການອອກໄປຮບັ ຈາ� ງນອກ ບາ� ນໃນນອກດູການຜະລດິ . ໃນການສກຶ ສາຍັງພົບວ�າພາຍໃນບາ� ນເຖິງຈະມຄີ ວາມຂາດແຄນທາງດາ� ນສະບຽງ ອາຫານແຕກ� �ຍ່ ງັ ມີບາງຄອບຄວົ ທີ່ສາມາດຂາຍຜນົ ຜະລດິ ກະສກິ �າຈາ� ນວນໜ່ງຶ ໂດຍສະເພາະແມນ� ເຂົາ້ ເປືອກ. ນອກ ນ້ັນ ເຄອ່ື ງປ�າຂອງດົງກສ່� າມາດສ�າງລາຍຮບັ ໃຫ�ບາ� ນໄດ�ເຖງິ 23,819,000 ກີບ. ລາຍຈາ� ຍຂອງຄອບຄວົ ລາຍຈ�າຍຂອງປະຊາຊນົ ພາຍໃນບາ� ນໜອງປງິ ແມ�ນຊ້ືເຂ້າົ ກນິ ເປນັ ອັນດບັ ແລກເນອື່ ງຈາກມີການຂາດແຄນ ເຂາ້ົ ກິນດັງ່ ທີໄ່ ດ�ກາ� ວມາແລ�ວໃນຂ�້ 6.1.4 ພ�ອມໆກັບການການຊ້ືອາຫານທ່ຈີ �າເປັນ ຕດິ ຕາມດວ� ຍການຊ້ເື ຄືອ່ ງນ�ງຸ ຫ່ມົ , ຢາປົວພະຍາດ ແລະການສກຶ ສາ. ແນວໃດກຕ�່ າມຖາ� ທຽບລາຍຮບັ ລວມຂອງບາ� ນກັບລາຍຈ�າຍລວມແລ�ວ ເຫັນວ�າລາຍຮັບຍງັ ຫລາຍກວາ� ລາຍຈ�າຍຢູ� 74,690,670 ກບີ ໃນປີ 2011 ຫລເື ທົາ່ ກບັ 899,888 ກີບ/ຄຄ/ປ.ີ ການປຽ� ນແປງການປກົ ຫມ�ຸ ທດ່ີ ນິ ການສກຶ ສາການປຽ� ນແປງການປົກຫມຸ� ທດີ່ ິນໃນເຂດບາ� ນໜອງປິງ ແມນ� ຂອ� ນຂາ� ງຍາກ ເນ່ອື ງຈາກບ່� ສາມາດກ�ານດົ ຂອບເຂດຊາຍແດນບ�ານໄດຊ� ດັ ເຈນ ເນ່ືອງຈາກຂ�້ມູນການມອບດນິ -ມອບປາ� ໃນປີ 2004 ເຊ່ີງໄດ� ມີ ການກາ� ນດົ ເຂດແດນນນ້ັ ບເ່� ຫັນຢູ�ໃນບ�ານ ແລະອກີ ຢ�າງໜຶ່ງແມ�ນໄດ�ມກີ ານໂຮມເອາົ ສອງບ�ານເຂົາ້ ກັນ (ໜອງປງິ ແລະທາ� ສະອາດ). ສະນ້ນັ ການສກຶ ສາໃນຄັ້ງນີ້ ຈຶ່ງໄດມ� ີການນາ� ໃຊລ� ະບົບຂ�້ມູນຂ�າວສານທາງໄກ (GIS & Remote Sensing) ຊວ� ຍໃນການສກຶ ສາການປຽ� ນແປງຄວາມປົກຫມ�ຸ ຂອງເນອ້ື ທີດ່ ິນໃນເຂດດັ່ງກາ� ວ. ການສກຶ ສາຈາກການແປພາບຖ�າຍດາວທຽມໄດ�ມີການຈດັ ແບງ� ປະເພດຄວາມປກົ ຫ�ຸມທີ່ດນິ ໂດຍອງີ ຕາມ ສິງທ່ີປະກົດໃນພາບຖາ� ຍ ສົມທົບກັບການເດີນສາ� ຫລວດໃນພ້ືນທ່ີຕົວຈງິ ເພອື່ ເປັນຂ�້ມນູ ອາ� ງອງີ . ຫລງັ ຈາກນ້ນັ ໄດມ� ີ ການກາ� ນດົ ປະເພດການປົກຫຸມ� ອອກເປັນ 14 ປະເພດເຊ່ັນ: ດິນກະສິກາ� , ເຂດປຸກສາ� ງ, ປາ� ປະສົມຜດັ ໃບ, ດນິ ປອກໂລ�ນ ແລະດານຫີນ, ດນິ ປອກໂລນ� , ດນິ ກະສກິ �າອ່ນື ໆ, ດນິ ນາ, ປາ� ເຫລ່າົ , ປ�າປກູ , ໄຮ,� ເສນ້ັ ທາງ, ປາ� ຟຸ�ມ, ປາ� ຫາ� ງ ແລະນ້�າ. ການປກົ ຫມຸ� ເນອື້ ທດີ່ ນິ ໃນປີ 2005 ຈາກການແປພາບຖ�າຍດາວທຽມໃນປີ 2005 ໃນເຂດທີ່ໄດ� ກາ� ນດົ ເອົາເປັນຕົວຢາ� ງການສຶກສາ ປະມານ 1,081.85 ເຮັກຕາ ພບົ ວາ� 137

ຍັງມຄີ ວາມອຸດມົ ສົມບນູ ຂອງປາ� ໄມ� ໂດຍສະເພາະປ�າປະສມົ ຜັດໃບ (524.85 ຮຕ). ໃນຂະນະດຽວກັນເນືອ້ ທ່ໆີ ສາມາດສັບຊາ� ວເປນັ ນາໄດມ� ເີ ຖິງ 126.99 ເຮກັ ຕາ ແຕ�ວ�າເນ້ອື ທີ່ໄຮເ� ຫລ່ົາກມ່� ີເຖງິ 201.42 ເຮັກຕາ. ຂ�ມ້ ນູ ນີ້ສະ ແດງໃຫເ� ຫນັ ວາ� ໃນໄລຍະທຜ່ີ �ານມາໄດ�ມກີ ານຖາງປ�າເຮດັ ໄຮ�ເຂັ້ມຂ�ນຸ ພສ� ົມຄວນ ເຊີ່ງກສ່� ອດຄ�ອງກັບແນວທາງຂອງ REDD ທ່ີໃຫ�ຄວາມສ�າຄນັ ໃນການຟ້ືນຟປູ �າຈາກການເຮດັ ໄຮ�ນ.ີ້ ແນວໃດກ�່ຕາມ ການເຮັດກະສິກາ� ໃນພື້ນທີ່ ດັ່ງກາ� ວກຂ່� �ອນຂາ� ງຫລາກຫລາຍ ເຊງ່ີ ໄດ�ມກີ ານນ�າໃຊ�ພນ້ື ທ່ີໃນການທ�າການກະເສດເຖິງ 90.45 ເຮັກຕາ. ນອກຈາກເນ້ືອທເີ່ ດ່ັນໆທກ່ີ �າວມາແລ�ວຍັງມອີ ີກຫລາຍປະເພດການປົກຫມ�ຸ ທກ່ີ າ� ວມາຂ�າງເທງີ . ການປກົ ຫມ�ຸ ເນື້ອທດີ່ ນິ ໃນປີ 2010 ການປກົ ຫມ�ຸ ທ່ີດິນໃນປີ 2010 ເຫນັ ວ�າມກີ ານປ�ຽນແປງທໜ່ີ າ� ສົນໃຈເຊນັ່ : ເນອ້ື ທດີ່ ິນກະສິກາ� ໄດມ� ີການ ຫລຸດລົງ ຈາກປີ 2005 ເຖິງ 36.45 ເຮກັ ຕາ (90.45 ຮຕ ໃນ ປີ 2005 ແລະ 54 ຮຕ ໃນປີ 2010), ໃນຂະນະທປ່ີ າ� ປະສມົ ຜັດໃບ ຫລດຸ ລົງ 93.15 ເຮັກຕາ (524.85 ຮຕ ໃນ ປີ 2005 ແລະ 431.70 ຮຕ ໃນປີ 2010), ປ�າເຫລົ່າມີການຫລຸດລງົ ເຊ່ນັ ດຽວກັນ ຈາກ 201.42 ເຮັກຕາໃນປີ 2005 ເປນັ 198.84 ເຮັກຕາ ໃນປີ 2010 (ຫລດຸ ລົງ 2.58 ຮຕ), ເຊງີ່ ຖວື າ� ໜ�ອຍທສ່ີ ດຸ ຖ�າທຽບກບັ ການເພີ່ມຂຶ້ນ ຂອງເນື້ອທໄ່ີ ຮ� ຈາກ 15.44 ເຮກັ ຕາ ໃນປີ 2005 ເປັນ 101.74 ເຮກັ ຕາ (ເພີ່ມຂນ້ຶ 86 ຮຕ) ສວ� ນດນິ ນາກ�ເພີ່ມຂ້ຶນຈາກ 126.99 ໃນປີ 2005 ເປັນ 140.83 ເຮັກຕາ ໃນປີ 2010 (ເພ່ມີ ຂນ້ຶ 13.84 ຮຕ).ສວ� ນປະເພດທ່ີດິນອື່ນກ່�ມີການປຽ� ນແປງ ເລັກໜ�ອຍເຊງີ່ ບ�່ຄອ� ຍມຜີ ົນເທ່ົາໃດໃນການທ່ີຈະດາ� ເນີນໂຄງການ REDD, ແຕ�ທ່ີເປນັ ບນັ ຫາ ຄກື ານເພີ່ມຂ້ນຶ ຂອງ ເນ້ືອທ່ີໄຮ�ເຊີງ່ ຈະເປນັ ທາງກົງກນັ ຂ�າມກບັ ແນວຄວາມຄດິ ຂອງ REDD ໃນການຫລດຸ ຜ�ອນການທ�າລາຍປາ� ໄມ� ແລະການເສອ່ື ມໂຊມຂອງປ�າໄມ�. ມຕິ ກິ ານປຽ� ນແປງການປກົ ຫມ�ຸ ທດ່ີ ນິ ລະຫວາ� ງປີ 2005 ແລະ 2010 ໃນການສກຶ ສາຄັ້ງນີ້ ໄດ�ມກີ ານສງັ ເກດເຫັນວາ� ປະຊາຊົນໄດ�ມີການນາ� ໃຊ�ເນ້ືອທ່ີປາ� ໄມ�ເຂ້ົາໃນການຜະລິດ ກະສກິ �າຫລາຍຂນ້ຶ ໂດຍສະເພາະແມນ� ການເຮດັ ໄຮທ� ີ່ເດ່ນັ ທ່ີສຸດເພມ່ີ ຂຶ້ນເຖິງ 86.30 ເຮັກຕາ ຈາກ 15.44 ເຮັກຕາ ໃນປີ 2005 ເປນັ 101.74 ເຮັກຕາ ໃນປີ 2010 ເຊ່ີງສະແດງໃຫເ� ຫນັ ວ�າການເຮດັ ໄຮຍ� ັງຄົງເປນັ ບນັ ຫາ ສາ� ຄັນໃນການປກົ ປັກຮກັ ສາປ�າໄມໃ� ນພນ້ື ທ່ີດງັ່ ກ�າວ. ການປ�ຽນແປງສ�າຄນັ ແມ�ນມາຈາກເນ້ືອທ່ີມາຈາກປ�າປະສົມ ຜດັ ໃບ (34.18 ຮຕ) ແລະປາ� ເຫລ່າົ (39.48 ຮຕ). ໃນຂະນະດຽວກນັ ປ�າປະສມົ ຜດັ ໃບເຊ່ງີ ເປນັ ປະເພດການ ປົກຫມ�ຸ ທສ່ີ ງູ ທສ່ີ ດຸ ໃນພືນ້ ທີ່ໄດຖ� ືກຫນັ ປຽ� ນໄປເປນັ ປະເພດອື່ນຫລາຍຂ້ນຶ ເຊນ່ັ : ຖກື ປ�ຽນເປັນປ�າເຫລ່ົາເຖງິ 71.79 ເຮກັ ຕາ, ໄຮ� 34.18 ເຮັກຕາ, ດນິ ກະສກິ �າ 19.64 ເຮກັ ຕາ, ດິນກະສກິ າ� ອືນ່ ໆ 11.79 ເຮັກຕາ, ນາ 8.25 ເຮກັ ຕາ ແລະດນິ ປອກໂລ�ນ ແລະດານຫນີ 6.64 ເຮັກຕາ ຕາມລາ� ດັບ. ແນວໃດກ່ຕ� າມໂອກາດໃນການຟືນ້ ຈາກປ�າ ເຫລາົ່ ເປັນປ�າປະສມົ ຜດັ ໃບກມ່� ີພ�ສມົ ຄວນເຊງ່ີ ເຫັນໄດວ� າ� ປາ� ດ່ັງກ�າວກາຍເປັນປ�າປະສມົ ຜັດໃບໃນຊ�ວງ 5 ປີ ມີເຖິງ 30.92 ເຮັກຕາ ແຕຖ� າ� ທຽບກບັ ການສນູ ເສຍເນ້ືອທ່ີປາ� ສ�າຄນັ ເຊັນ່ ປ�າປະສົມຜັດໃບແລວ� ເຫັນວ�າຍງັ ມີໜ�ອຍ ( ເພ່ີມຂຶນ້ 30.92 ຮຕ ແຕ�ສນູ ເສຍ 93.15 ຮຕ). ການສະສມົ ທາດກາກບອນປາ� ໄມ� ການສຶກສາການສະສມົ ທາດກາກບອນປ�າໄມສ� າ� ລບັ ສ ປ ປ ລາວ ແມ�ນມີຂ້�ຈາ� ກັດ ແລະມີຂ�້ມນູ ໜ�ອຍ. ທີ່ຜ�ານມາການສກຶ ສາການສະສມົ ທາດກາກບອນປາ� ໄມ� ແມ�ນມີພຽງກລ� ະນດີ ຽວທ່ີສຶກສາໃນເຂດອ�າງເກບັ ນ�າ້ ເລິກ ໃນເຂດປ�າສະຫງວນແຫງ� ຊາດພູເຂົາຄວາຍ (Sogreah, 1997 ໃນ Moore et al, 2011). ກົມປ�າໄມ� ໂດຍ ໂຄງການຈດັ ສັນປາ� ຜະລິດແບບຍືຍນານ ແລະພດັ ທະນາຊນົ ນະບົດ (SUFORD) ໄດມ� ກີ ານນ�າໃຊ�ຂມ້� ູນຂອງກອງ ສາ� ຫລວດປ�າໄມ� ໃນການຄດິ ໄລປ� ະລິມານມວນສານຊວີ ະພາບ ແລະທາກກາກບອນປ�າໄມ�ໃນເຂດປ�າຜະລິດ ຂອງ ໂຄງການ ເຊງ່ີ ໄດຊ� ີ້ໃຫເ� ຫັນວາ� ການສະສົມມວນສານຊີວະພາບໃນພນ້ື ທປີ່ �າໄມ� ທີ່ມກີ ານປກົ ຫມ�ຸ ເຮືອນຍອດ 138

70% ຂຶນ້ ໄປມີປະລມິ ານຫລາຍກວາ� ພ້ືນທ່ປີ �າຊຸດໂຊມທີ່ມຄີ ວາມປົກຫມ�ຸ ເຮອື ນຍອດ 20-70% ເຖິງສອງເທາ່ົ (Dickinson, n.d ໃນ Mooree et al, 2011). ໂດຍອາ� ງອງີ ຈາກການສຶກສາຂອງ ທ�ານ ຄ�ລ�ລນິ ມ�ລ� ແລະ ຄະນະ ປີ 2011 ພົບວາ� ການສະສມົ ທາດກາກບອນປາ� ໄມໃ� ນເຂດປາ� ປະສມົ ຜັດໃບໃນເຂດປາ� ສະຫງວນແຫ�ງຊາດນາ້� ປຸຍ ແຂວງໄຊຍະບູລີພບົ ວາ� ມີ 101 ໂຕນ/ເຮກັ ຕາ (tC/ha). ແນວໃດກຕ່� າມຕາຕະລາງລມ�ຸ ນແີ້ ມ�ນການຄາດຄະເນການ ສະສົມທາດກາກບອນປ�າໄມຕ� າມປະເພດຂອງການປກົ ຫຸ�ມທດີ່ ິນທັງ Above Ground Biomas & Below Ground Biomas (AGB & BGB). ຕາຕະລາງທ2ີ : ການສະສມົ ທາດກາກບອນປ�າໄມ� ປະເພດການປົກຫມຸ� ທດ່ີ ນິ AGB (tC/ha) BGB ລວມ(tC/ha) (tC/ha) 1. ເນອື້ ທປ່ີ າ� ໄມ� ປາ� ດງົ ດິບ 240 61 301 ປ�າປະສມົ ຜດັ ໃບ (ສະເລ�ຍ) 81 20 101 ປາ� ປະສົມຜດັ ໃບ (ຄວາມໜາແໜນ� ສງູ ) 107 27 134 ປາ� ປະສົມຜັດໃບ (ຄວາມໜາແໜນ� ຕ�າ່ ) 54 13 67 2. ເນອື ທບ່ີ ແ່� ມນ� ປາ� ໄມ� ດິນກະສກິ �າ - - 13 ປາ� ຫາ� ງ/ປ�າຊຸດໂຊມ - - 28 ດນິ ນາ, ຫນົ ທາງ, ເຂດປກຸ ສ�າງ ຯລຯ - -0 ແຫລ�ງຂ້ມ� ນູ : Colin Moore et al, 2011 ການສະສມົ ທາດກາກບອນປາ� ໄມໃ� ນເຂດສກຶ ສາປີ 2005 ແລະ 2010 ເນ່ືອງຈາກການສຶກສາບ່�ໄດມ� ີການສາ� ຫລວດພາກສະໜາມໃນການວັດແທກປະລິມານທາດກາກບອນປ�າ ໄມ.� ສະນນ້ັ ຈ່ຶງໄດມ� ີການນາ� ໃຊຂ� ມ້� ນູ ຈາກການສຶກສາອນື່ ເພືອ່ ເປັນບ�ອນອງີ ໃນການຄດິ ໄລ�ປະລິ ມານການສະສົມ ທາດກາກບອນ ເຊີ່ງອງີ ຕາມການຂມ້� ູນຈາກການແປພາບຖ�າຍດາວທຽມເປັນຕົວກາ� ນົດໃນການຄດິ ໄລ�. ຈາກການ ນ�າໃຊ�ຂມ້� ູນດັ່ງກ�າວສາມາດຄດິ ໄລການສະສມົ ທາດກາກບອນດັ່ງນ:້ີ ຕາຕະລາງທີ3: ການສະສົມທາດກາກບອນປາ� ໄມໃ� ນເຂດສກຶ ສາ ປີ 2005 ປະເພດການປກົ ຫມຸ� ທດີ່ ນິ ເນອື້ ທ່ີ (ຮຕ) ປະລມິ ານທາດກາກບອນ (tC) ດິນກະສິກາ� 90.45 - 1,175.85 ເຂດປກຸ ສາ� ງ 8.79 53,009.85 ປາ� ປະສມົ ຜັດໃບ 524.85 - ດນິ ປອກໂລນ� ແລະ ດານຫນີ 56.16 - 203.56 ດິນປອກໂລນ� 0.22 - ດນິ ກະສິກາ� ອື່ນໆ 9.69 - ດິນນາ 126.99 - ປາ� ເຫລາ່ົ 201.42 - ປ�າປກູ 0.36 - ໄຮ� 15.44 - ເສ້ັນທາງ 4.45 - ປ�າຟມຸ� 4.95 ປ�າຫ�າງ 7.27 139

ນາ້� 30.81 - ລວມ 1,081.85 54,389.26 ການນສະສມົ ທາດກາກບອນໃນປີ 2005 ສະແດງໃຫເ� ຫັນວ�າສະພາບປ�າໄມ�ຍງັ ມີຄວາມສົມບູນ ແລະ ສາມາດເກບັ ກັກທາດກາກບອນໄດຫ� ລາຍກວາ� ປີ 2010 ເນອື່ ງຈາກສະພາບປ�າໄມ�ໄດມ� ກີ ານປ�ຽນຮບູ ແບບການນ�າໃຊ� (ປກົ ຫຸມ� ) ໄປເປນັ ປະເພດອ່ືນ ເຊງ່ື ເຮດັ ໃຫ�ເສຍໂອກາດໃນການສະສົມທາດກາກບອນຕາມທໄ່ີ ດສ� ະແດງໃຫເ� ຫນັ ໃນ ຕາຕະລາງລ�ຸມນ:້ີ ຕາຕະລາງທ4ີ : ການສະສົມທາດກາກບອນປາ� ໄມ�ໃນເຂດສຶກສາ ປີ 2010 ປະເພດການປກົ ຫມຸ� ທດີ່ ນິ ເນອ້ື ທ່ີ (ຮຕ) ປະລມິ ານທາດກາກບອນ (tC) ດິນກະສກິ �າ 54.00 - 702.00 ເຂດປກຸ ສາ� ງ 12.98 43,601.70 ປ�າປະສມົ ຜັດໃບ 431.70 - ດິນປອກໂລ�ນ ແລະ ດານຫີນ 47.72 - 7.28 ດນິ ປອກໂລນ� 0.72 - ດິນກະສກິ າ� ອື່ນໆ 56.11 - ດິນນາ 140.83 - ປາ� ເຫລາ່ົ 198.84 - ປ�າປກູ 0.36 - ໄຮ� 101.74 - ເສັນ້ ທາງ 4.45 - ປາ� ຟມຸ� 1.33 ປ�າຫ�າງ 0.26 - ນ້າ� 30.81 ລວມ 1,081.85 44,310.98 ໂອກາດ ແລະ ສງ່ິ ທາ� ທາຍໃນການດາ� ເນນີ ໂຄງການ REDD ກ. ຂຈ�້ າ� ກດັ ການສາ� ງເງື່ອນໄຂໃນການດ�າເນີນໂຄງການພາຍໃຕແ� ນວຄວາມຄດິ ຂອງ REDD ນັ້ນເປນັ ສງິ່ ທທີ �າທາຍ ແລະສະຫລບັ ຊັບຊ�ອນ ມີເງື່ອນໄຂທຂ່ີ ອ� ນຂ�າງລະອຽດອ�ອນ. ທັງນ້ີ ທ່ີຜ�ານມາກ່ຍ� ງັ ມີຂຈ�້ າ� ກດັ ໃນການຊອກຫາ ຕະຫລາດ ລວມທງັ ການກາ� ນົດກອບໃນການຈດັ ຕງັ້ ປະຕບິ ັດ ແລະລາຄາໃນການຊືຂ້ າຍ. ຍງັ ບ່�ທັນເປັນທ່ີແນນ� ອນ ວ�າຮບູ ແບການຂາຍສິນເຊ່ອື ກາກບອນນັ້ນຈະເປນັ ໄປໃນທດິ ທາງໃດແທ� ແຕ�ກໄ�່ ດມ� ກີ ານກາ� ນົດເປນັ ກອບໄວສ� ອງ ຮບູ ແບບຄ:ື 1.) ການຊ້ຂີ າຍໃນຕະຫລາດແບບສະມັກໃຈ (VCS) ແລະ 2.) ໃນຕະຫລາດທ່ວົ ໄປ ໝາຍຄວາມວ�າ ບນັ ດາປະເທດທ່ຮີ ງ່ັ ມີ ຫລືປະເທດທປີ່ �ອຍອາຍພດິ ເຮອື ນແກ�ວຫລາຍຕອ� ງໄດ�ຈາ� ຍເງິນເຂົາ້ ເປນັ ກອງກາງເພ່ືອຈ�າຍ ໃຫ�ກບັ ບນັ ດາປະເທດທ່ມີ ີການດາ� ເນນີ ໂຄງການ REDD. ນອກຈາກນ້ີກນົ ໄກການຈາ� ຍສິນເຊື່ອກຍ່� ງັ ເປນັ ບັນຫາ ເພາະການທີ່ປະເທດນ້ງຶ ຈະຂາຍສນິ ເຊອ່ື ກາກບອນໄດຕ� ອ� ງໄດມ� ີການສາ� ງຄາ� ທຽບຖານກາກບອນ (Reference Emission Level) ໃນລະດບັ ປະເທດໃຫ�ໄດ�ກອ� ນຈຶ່ງຈະມກີ ານຊືຂ້ າຍເກດີ ຂຶນ້ . 140

ນອກຈາກຂຈ�້ າ� ກັດຫລາຍດ�ານທກ່ີ າ� ວມາຂ�າງເທິງແລ�ວ ການພັດທະນາໂຄງລາ� ງພ້ນື ຖານ ແລະໂຄງການ ພັດທະນາດາ� ນເສດຖະກດິ ຫລາຍໂຄງການເຊນັ່ : ການຂຸດຄນ້ົ ບ�ແ່ ຮ�, ການພດັ ທະນາໄຟຟາ� ພະລັງນ�້າ, ການຂະຫຍາຍ ພ້ນື ທີ່ກະສກິ າ� ໂດຍສະເພາະແມນ� ການປູກພືດອຸດສາຫະກາ� ຯລຯ ກ່�ເປັນປັດໄຈສາ� ຄນັ ທີ່ມຜີ ນົ ຕກ�່ ານສູນເສຍເໜືອ ທ່ີປ�າໄມເ� ຊ່ີງຈະເປນັ ຂ�ຫ້ ຍງ�ຸ ຍາກໃນການສ�າງເສ້ນັ ທຽບຖານກາກບອນ (REL). ອີກດ�ານໜຶ່ງ ການກະຈາຍຂມ້� ນູ ຂ�າວສານ ແລະການສ�າງຄວາມເຂ້າົ ໃຈກຽ� ວ REDD ແມນ� ຍງັ ຕາ�່ ທ່ີສຸດ ເພາະນກັ ວຊິ າການທ່ີກຽ� ວຂອ� ງກບັ ການ ຮກັ ສາຊັບພະຍາກອນສ�ວນໃຫຍກ� �ຍ່ ັງບທ�່ ັນເຂາົ້ ໃຈແນວຄວາມຄິດດັງ່ ກ�າວ ເຊງ່ີ ເປນັ ຜນົ ໃຫໂ� ຄງການນີ້ຕ�ອງໃຊເ� ວລາ ໃນການດາ� ເນນີ ການຕາມຂ້ນັ ຕອນຕ�າງໆ. ບັນຫາສ�າຄນັ ສ�າລບັ ສ ປ ປ ລາວ ກແ່� ມ�ນການສ�າງເສັ້ນທຽບຖານ ເຊ່ີງຈະຕອ� ງໄດເ� ຮດັ ທ່ວົ ປະເທດ ແຕ�ຍງັ ຂາດບກຸ ຄະລາກອນ ແລະງບ� ປະມານໃນການດາ� ເນີນການ. ສະນນັ້ , ເພືອ່ ເປັນການສ�າງຄວາມອາດສາມາດໄປພ�ອມ ກັນກັບການສ�າງຕວົ ແບບຈ່ຶງໄດມ� ີໂຄງການປ�ອງກັນດນິ ຟາ� ອາກາດດ�ວຍຫລຸດຜ�ອນການທ�າລາຍປາ� ໄມ� (CliPAD) ໂດຍໄດ�ຮັບການຊ�ວຍເຫລືອທາງດ�ານເຕກັ ນກິ ແລະການເງິນຈາກລດັ ຖະບານສະຫະພັນເຢຍລະມນັ . ຂ. ທາ� ແຮງ ສາ� ລບັ ສ ປ ປ ລາວ ແລ�ວເຖິງແມນ� ໂຄງການ REDD ຈະເປນັ ສ່ງິ ທ່ີຍາກລ�າບາກ ແລະທ�າທາຍທງັ ທາງ ດາ� ນທນຶ ຮອນ ແລະບກຸ ຄະລາກອນໃນການດ�າເນີນໂຄງການ ແຕກ� ່�ບ່�ໄດ�ໝາຍຄວາມວາ� ຈະເປນັ ໄປບ�່ໄດ�. ເນອ່ື ງ ຈາກລາວຍັງມີພ້ນື ທປີ່ າ� ໄມ�ທີໄ່ ດມ� ີການກາ� ນົດເປັນປ�າສະຫງວນແຫ�ງຊາດຫລາຍແຫ�ງ ແລະກວມເອົາເນືອທຈີ່ �ານວນ ຫລວງຫລາຍຂອງປະເທດ ຈ່ງຶ ເປນັ ທ�າແຮງສ�າຄນັ ໃນການດາ� ເນນີ ໂຄງການດງັ່ ກ�າວ ເນື່ອງຈາກປ�າສະຫງວນແຫງ� ຊາດເປນັ ເຂດຫວງຫາ� ມໃນການຂຸດຄົ້ນໄມ�. ສາ� ລັບເຂດພນື້ ທີ່ການສກຶ ສາໃນຄັງ້ ນ້ີເຫັນວາ� ຍງັ ມີທາ� ແຮງໃນການພດັ ທະນາໂຄງການສິນເຊື່ອກາກບອນ ປາ� ໄມໄ� ດຢ� �ູ ເນ່ືອງຈາກເປນັ ເຂດທຕີ່ ິດກບັ ປາ� ສະຫງວນແຫ�ງຊາດ ຫີນໜາມໜ່� ຈຶງ່ ມສີ ັກກະຍາພາບຫລາຍດາ� ນເຊັ່ນ: ປະຊາກອນຍັງໜ�ອຍ, ຄວາມໜາແໜນ� ຂອງປະຊາກອນຍັງຕ�່າ ລວມທັງຍງັ ບ�່ທນັ ມໂີ ຄງການພດັ ທະນາດາ� ນເສດ ຖະກິດຂະໜາດໃຫຍເ� ຂາ້ົ ມາໃນພືນ້ ທີ່ ຈງຶ່ ຍັງມີທາ� ແຮງທີ່ຈະພັດທະນາອາຊີບອື່ນທເ່ີ ໝາະສມົ ໃຫແ� ກ�ປະຊາຊົນ ເພ່ອື ຫລີກລ�ຽງການລບົ ກວນປ�າໄມ� ໂດຍສະເພາະແມນ� ແນວຄວາມຄດິ ຂອງໂຄງການສິນເຊ່ອື ກາກບອນປ�າໄມ.� ຄ. ໂອກາດທາງດາ� ນການເງນິ ຂອງກນົ ໄກ REDD ໃນເຂດການສກຶ ສາ ໂດຍອີງຕາມການເກບັ ຂ້�ມນູ ພາກສະໜາມທາງດ�ານເສດຖະກິດ - ສັງຄມົ ໂດຍສະເພາະລາຍຮບັ ລວມຂອງ ບ�ານເຫັນວາ� ຍັງຂ�ອນຂາ� ງຕາ່� ຖ�າທຽບກັບຄວາມເປັນໄປໄດໃ� ນການຂາຍສິນເຊ່ືອກາກບອນ ຖ�າຫາກມກີ ານປົກປກັ ຮກັ ສາປາ� ໄມຕ� າມກນົ ໄກຂອງ REDDD ປະຊາຊົນຈະມີໂອກາດໃນການສາ� ງລາຍຮັບຈາກໂຄງການດັ່ງກ�າວຫລາຍ ກວາ� ແນນອນຖ�າຫາກມີໂຄງການເກີດຂຶນ້ . ໂດຍທົວ່ ໄປແລວ� ລາຄາໃນການຂາຍສິນເຊອ່ື ກາກບອນແມນ� ຂ້ນຶ ຢູ�ກັບການດາ� ເນີນການຂອງເຈາົ້ ຂອງໂຄງ ການວ�າຈະສາມາດດືງດດູ ຄວາມສນົ ໃຈຈາກຜູຊ� ້ືໄດຫ� ລາຍປານໃດ ແນວໃດກ່�ຕາມເຖງິ ວາ� ຈະຍັງບທ�່ ັນມຄີ ວາມຊັດ ເຈນທາງດ�ານລາຄາ. ອີງຕາມການບດົ ລາຍງານການສຶກສາຄວາມເປັນໄປໃນເຂດປາ� ສະຫງວນແຫ�ງຊາດ ນາ�້ ປຍຸ ຂອງ ທ�ານ ຄລ� ລ� ນິ ມລ� � ແລະທມີ ງານ (2011) ກ່�ໄດມ� ີການຄາດກະວາ� ການຊ້ືຂາຍສິນເຊື່ອດງ່ັ ກ�າວມີ 3 ລະດັບອີງ ຕາມຄວາມເດ່ັນຂອງການດ�າເນີນກດິ ຈະກ�າຂອງໂຄງການດງັ່ ນີ:້ • ລາຄາຂ້ັນຕ່າ� : ເລມ່ີ ຈາກ 2 ໂດລາ ຕ�່ 1 ໂຕນກາກບອນ (tC) ໃນໄລຍະ 5 ປທີ �າອດິ ແລະເພີ່ມ ເປນັ 2.5 ໂດລາ ຫລັງຈາກນ້ັນ. ໃນກ�ລະນີຂອງເຂດສກຶ ສາໃນປີ 2005 ມກີ ານສະສມົ ກາກບອນທັງໝົດ 54,389.26 ໂຕນ ກຈ�່ ະສາມາດສ�າງລາຍຮັບຈາກການຂາຍກາກບອນ ປະມານ 108,778.52 ໂດລາ ຕປ�່ ີ ໃນ 5 ປີ ທ�າອິດ ແຕ�ຖາ� ຫາກບ່ມ� ີການຮັກສາປ�າໄມດ� ງັ່ ທ່ີປະກົດໃນປີ 2010 (44,310.98 ໂຕນ/ ຫລຸດລງົ ສະແດງວ�າ ປ�າໄມຖ� ກື ທາ� ລາຍ) ໂອກາດໃນການສ�າງລາຍຮບັ ຈາກໂຄງການ ກຈ�່ ະບ�່ມເີ ລີຍເພາະບສ�່ າມາດຮັກສາລະດບັ ການກກັ ເກບັ ກາກບອນໃຫ�ຢໃູ� ນເສັ້ນຄາ� ທຽບຖານໄດ�. 141

• ລາຄາລະດບັ ກາງ: ເລີ່ມຈາກ 5 ໂດລາ ຕ່� 1 ໂຕນກາກບອນ (tC) ໃນໄລຍະ 5 ປທີ າ� ອດິ ແລະ ເພ່ີມເປນັ 7.5 ໂດລາ ຫລັງຈາກນ້ັນ. ໃນກ�ລະນຂີ ອງເຂດສກຶ ສາ ໃນປີ 2005 ມກີ ານສະສົມກາກບອນທງັ ໝດົ 54,389.26 ໂຕນ ກ່�ຈະສາມາດສ�າງລາຍຮັບຈາກການຂາຍກາກບອນ ປະມານ 271,946.30 ໂດລາ ຕປ່� ີ ໃນ 5 ປີ ທ�າອິດ ເຊ່ນັ ດຽວກນັ ຖ�າຫາກບ�່ມກີ ານຮກັ ສາປາ� ໄມ�ດງັ່ ທີ່ປະກດົ ໃນປີ 2010 ໂອກາດໃນການສາ� ງລາຍຮັບຈາກ ໂຄງການກຈ່� ະບ�ມ່ ເີ ລຍີ ເຊັ່ນດຽວກັນ. • ລາຄາລະດັບສູງ: ເລ່ີມຈາກ 10 ໂດລາ ຕ�່ 1 ໂຕນກາກບອນ (tC) ໃນໄລຍະ 5 ປທີ �າອດິ ເພີ່ມ ເປນັ 25 ໂດລາ ຫລງັ ຈາກນ້ນັ . ໃນກລ� ະນຂີ ອງເຂດສຶກສາ ໃນປີ 2005 ມກີ ານສະສມົ ກາກບອນທັງໝົດ 54,389.26 ໂຕນ ກຈ່� ະສາມາດສາ� ງລາຍຮັບຈາກການຂາຍກາກບອນ ປະມານ 543,892.60 ໂດລາ ຕປ�່ ີ ໃນ 5 ປີ ທ�າອິດ ແລະຈະບ�່ໄດ�ຮບັ ການຊືຂ້ າຍ ເຊນັ່ ກັນຖາ� ຫາກປະລມິ ານຂອງການສະສມົ ທາດກາກບອນຫລດຸ ລົງ ນນ້ັ ໝ າຍເຖິງ ມີການທາ� ລາຍປາ� ໄມໃ� ນເຂດພ້ືນທ່.ີ ສະຫລບຸ ໂຄງການສິນເຊ່ືອກາກບອນປາ� ໄມເ� ປນັ ແນວຄວາມຄດິ ເພ່ອື ປົກປັກຮັກສາຊບັ ພະຍາກອນປາ� ໄມ�ໄປພ�ອມໆ ກບັ ການສ�າງໂອກາດໃນການພັດທະນາອາຊບີ ເພືອ່ ສ�າງລາຍຮັບໃຫ�ແກຊ� ມຸ ຊນົ ແລະຄອບຄົວ. ໃນກອບຂອງໂຄງ ການດັ່ງກ�າວແມນ� ມຄີ ວາມສະຫລັບຊບັ ຊອ� ນ ແລະກຽ� ວຂ�ອງກບັ ທຸກຂະແໜງການ ຈງ່ຶ ຕ�ອງໄດມ� ກີ ານສກຶ ສາລາຍ ລະອຽດຂອງທຸກໆຂະແໜງການ ແລະອົງປະກອບຂອງປດັ ໄຈທກ່ີ ຽ� ວຂ�ອງທງັ ໝົດ. ການພັດທະນາກົນໄກຕ�າງໆ ກ�ຽວກັບໂຄງການສິນເຊ່ອື ກາກບອນປ�າໄມ� ເຖງິ ແມ�ນ ຈະມີມາດຖານຕາມການແນະນ�າຂອງອົງການທກີ່ ຽ� ວຂ�ອງ ເຊນ່ັ : ສນົ ທສິ ນັ ຍາວາ� ດວ� ຍການປຽ� ນແປງດນິ ຟາ� ອາກາດສາກນົ (UNFCCC) ແຕກ� ຕ�່ ອ� ງໄດ�ອງີ ໃສ�ຄວາມເໝາະສົມ ຂອງແຕລ� ະປະເທດໃນການພດັ ທະນາກນົ ໄກຕາ� ງໆ. ສາ� ລບັ ກ�ລະນສີ ຶກສາໃນເຂດເມອື ງບົວລະພາ ແຂວງຄາ� ມວ� ນ ທາງດາ� ນເສດຖະກດິ -ສັງຄົມ ເຫັນວ�າມີ ຄວາມເປັນໄປໄດຖ� າ� ຫາກມກີ ານລເິ ລ່ີມໂຄງການ ເນ່ືອງຈາກປະຊາຊົນຍງັ ມີອາຊີບຕດິ ພນັ ກັບທ�າມະຊາດ ແລະ ຄວາມໜາແໜ�ນຂອງປະຊາກອນຍັງຕ່າ� ຈງ່ຶ ເປັນໂອກາດດີທຈ່ີ ະສະເໜີແນວຄວາມຄດິ ໃຫ�ປະຊາຊົນ ແລະອາ� ນາດ ການປົກຄອງທອ� ງຖ່ນິ ໃຫ�ເຫນັ ໄດ�ຄວາມສ�າຄັນຂອງການຄມ�ຸ ຄອງຊັບພະຍາກອນປາ� ໄມ.� ນອກນ້ນັ ປະຫວດັ ການນ�າ ໃຊ�ຊັບພະຍາກອນປາ� ໄມ�ໂດຍສະເພາະການເຮັດໄຮກ� ເ�່ ປນັ ທ�າແຮງດ�ານບວກໃຫ�ແກກ� ານສະເໜແີ ນວຄວາມຄິດຂອງ REDD ເພາະວາ� REDD ມີຈຸດປະສົງໃນການຟນ້ື ຟປູ າ� ໄມຈ� າກການເຮັດໄຮເ� ພື່ອເປັນຖານຂມ້� ນູ ໃນການສາ� ງການ ສະສມົ ທາດກາກບອນປ�າໄມ�. ການປ�ຽນແປງການປກົ ຫມ�ຸ ທີ່ດິນ ເປນັ ສິງ່ ທີຄ່ ວນຈະຕ�ອງໄດຮ� ັບການສກຶ ສາໃຫ�ລະອຽດຕ່ມື ຖາ� ຫາກຈະມີ ໂຄງການດັ່ງກ�າວເຂາົ້ ມາໃນພນ້ື ທ່ີ ເນືອ່ ງຈາກການສກຶ ສາໃນຄ້ັງນີ້ ບໄ�່ ດ�ລງົ ສ�າຫລວດສະພາບປ�າໄມ� ແລະບມ�່ ີການ ສາ� ງດອນຕົວຢາ� ງເພືອ່ ສກຶ ສາຄວາມໜາແໜນ� ຂອງປ�າໄມ�. ແນວໃດກ�່ຕາມ ການແປພາບຖ�າຍດາວທຽມກ່ໄ� ດສ� ະ ແດງໃຫ�ເຫນັ ຄວາມຊັດເຈນຂອງການປ�ຽນແປງການປກົ ຫມຸ� ທດີ່ ິນ ໂດຍສະເພາະ ແມນ� ເນື້ອທປ່ີ າ� ໄມ� ແລະປະຫວັດ ການເຮດັ ໄຮຂ� ອງປະຊາຊົນທອ່ີ າໃສຢເ�ູ ຂດບາ� ນໜອງປິງ. ການສກຶ ສາເງອ່ື ນໄຂທາງດ�ານການເງິນ ເປັນການສກຶ ສາໃນຮບູ ແບບການສົມທຽບຂມ�້ ນູ ຈາກການສກຶ ສາ ຂອງໂຄງການອືນ່ ສະນັ້ນ ອາດຈະມີການຄາດເຄືອ່ ນ ແລະຕອ� ງໄດມ� ີການພຈິ າລະນາໃນຫລາຍໆດ�ານໃນການນ�າໃຊ� ຂ�້ມນູ ຈາກບົດລາຍງານສະບບັ ນ້ີ. ແນວໃດກຕ�່ າມ ຂ້�ມູນພນື້ ຖານນ້ີບ�່ໄດໝ� າຍຄວາມວາ� ສົມບນູ ທັງໝດົ ຈງ່ຶ ຕ�ອງໄດ� ພຈິ າລະນາໃຫຖ� ີຖ່ ວ� ນກອ� ນນາ� ໄປໃຊ.� ທງັ ນກ້ີ ານສຶກສາຄວາມເປັນໄປໄດດ� າ� ນການເງິນນີ້ເປັນໄປໃນທາງບວກທງັ ໝດົ . ແນວໃດກ�່ຕາມ ໃນປະຈຸບນັ ຍ່� ງັ ບທ� ນັ ມປີ ະເທດໃດປະສົບຜນົ ສ�າເລດັ ຈາກໂຄງການດັ່ງກ�າວຢ�າງສົມບູນພຽງ ແຕມ� ີການທດົ ລອງ ແລະຂາຍສິນເຊ່ອື ດ່ງັ ກ�າວໃນຮູບແບບອາສາມກັ ເທົາ່ ນັ້ນ (ໃນອາເມລິກາລາຕນິ ແລະອາຟຣກິ າ) ສະນ້ັນຕົວເລກທຄ່ີ ູນອອກມາເປນັ ເງນິ ນັ້ນຈງຶ່ ເປັນພຽງຂ້�ມູນພືນ້ ຖານບ່�ໝາຍຄວາມວ�າຈະໄດຮ� ັບຕາມນນ້ັ ທັງໝດົ ຖາ� ຫາກມີການດ�າເນີນໂຄງການ. ນອກຈາກນ້ັນ ການສກຶ ສານີບ້ ່�ໄດ�ສກຶ ສາມູນຄາ� ການລງົ ທຶນຂອງໂຄງການຈຶງ່ ບສ່� າມາດ ຄດິ ໄລ�ເປນັ ຕວົ ເລກທ່ີຊດັ ເຈນໄດ� ເນືອ່ ງຈາກການສກຶ ສາດງັ່ ກາ� ວຕ�ອງໄດໃ� ຊ�ງບ� ປະມານ ແລະເວລາຫລາຍໃນການ 142

ສກຶ ສາ ລວມທັງ ຖ�າຈະມີການສຶກສາ ເພື່ອອອກແບບໂຄງການຕອ� ງໄດ�ສຶກສາທງັ ໝດົ ຂອງພນື້ ທ່ໆີ ຕດິ ກັບປາ� ສະຫງວນ ຫລືທກຸ ເມືອງທ່ີມີຊາຍແດນຕດິ ກບັ ປາ� ສະຫງວນ (Jurisdictional Approach). ເອກະສານອາ� ງອງີ ແສງປະເສດີ ຣາດຊະບັນດດິ , ກວ�າງ ດວງສີລາ ແລະ ຖານີ ແກ�ວວງົ ວິຈິດ, 2005. ການຜະລດິ ເຂົ້າຢູ� ໃນ ສ ປ ປ ລາວ. ໂຄງການຮ�ວມມື ລາວ-ອຣີ ,ີ ສະຖາບນຄົນ້ ຄວາ� ກະສກິ າ� -ປ�າໄມ,� ກະຊວງ ກະສິກ�າ ແລະປ�າໄມ:� ວາລະສານ ກະສກິ າ� ແລະ ປາ� ໄມ� ສະບບັ ເດອື ນ ກ�ລະກດົ -ເດືອນທັນວາ 2005. Government of Laos, 2005. Forestry Strategy to the Year 2020 of the Lao PDR. Hirsch, Phillips, Phanvilay, Khamla and Kanungnit, Tubtim. 1994. \"Nam Ngum Watershed Management Study Phase1: final report to IDRC and Department of Forestry, Vientiane, Lao P.D.R\". Liss, Bernd-Markus. 2009. Report on the programme preparation mission preparation of technical cooperation module. Lao-German Cooperation Programme for Forest and Climate Change Protection/ REDD. Deutche Gesellschaff fur Technische Zusammenarbeit Gmbh (GTZ), 2030. Loening, Josef L, 2011. Lao People's Democratic Republic: responding to rice price ination. MPRA Paper No. 33443, posted 16. September 2011. Online at http://mpra.ub.uni-muenchen.de/33443/ Colin Moore, Gabriel Eickhoff, Jeremy Ferrand & Xaisavan Khiewvongphachan, 2011. Technical Feasibility Assessment of the Nam Phui National Protected Area REDD+ Project in Lao PDR: Climate Protection through Avoided Deforestation Programme (CliPAD), November 2011; Version 1.4 Parker, C., Mitchell, A.,Trivedi, M., Mardas, N. 2009. The little REDD+Book. Global Canopy Programme; John Krebs Field Station. Oxford OX2 8QJ, UK. Seidenberg, Charlotte; Merts, Ole and Kias, Bilde Morten. 2003. Fallow, labour and livelihood in shifting cultivation: implications for deforestation in northern Lao PDR. Danish Journal of Geography; 103(2): 71-80. Stephen, Peter. 2009. REDD Capacity Building for Grassroots Forest Sector Stakeholders: A Training Manual. Regional Community Forestry Training Center for Asia and the Pacific (RECOFTC). Bangkok, Thailand. Trockenbodt, M. 2009.“Climate Sensitive Environment & Natural Resource Management” TC Measure: “Forest and Climate Protection / REDD”.A Proposed Concept presentation at the meeting of REDD Task Force at Department of Forestry on 19, June 2009. Programme Proposal; Lao-German Development Cooperation. Vilayphone Anoulom, Boualapha Fongkeo, Silikoon Bounheng and Douangmany Sisouvan. 2002. Impact of Land Allocation on Food Security. A report submitted to the Resource Tunure in Community-Based Natural Resources Management Project. Vientiane: National University of Laos. 143

ຜົນກະທົບຂອງການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ດວ� ຍວທິ ນີ າ� ໃຊ� ຫົວບົດສອບ ເປນັ ລາຍບກຸ ຄົນຕຂ່� ະບວນການຮຽນຂອງນັກສຶກສາ Individualized Questions in Examination Paper’s Impact on Students’ Learning Process ໄຊຍາ ແຈມ� ແຈ�ງ, ບຸນແສງ ກນັ ຍາວົງ, ບວົ ພນັ ວງົ ດວງແກວ� , ອ�ອນແກ�ວ ສວີ ິໄຊ, ສກຸ ນາລີ ທຸມມາ, ແສງສະຫວນັ ພອນສະນດິ , ທະນົງສກັ ໄຊຊະນະປນັ ຍາ, ແລະສລຸ ດິ າ ອນິ ທະວິໄລ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ຜນົ ກະທົບຂອງການນ�າໃຊຫ� ົວບົດກວດກາ ແລະສອບເສັງເປັນລາຍບຸກຄົນຕ່ຂ� ະບວນການຮຽນຂອງນກັ ສຶກສາ ເປັນຫົວບດົ ວໄິ ຈ ເຊິ່ງມຈີ ດຸ ປະສງົ ຢາກສກຶ ສາຄວາມແທດເໝາະຂອງລະບົບນີ້ຕກ່� ບັ ສະພາບການການຮຽນ- ການສອນຢູມ� ະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ, ມຈີ ຸດດີຈຸດອອ� ນແນວໃດ, ມອີ ຸປະສກັ ແນວໃດ. ອກີ ດ�ານໜຶງ່ , ຄູອາຈານ ແລະນກັ ສຶກສາທ່ີໄດ�ໃຊລ� ະບົບນ້ມີ ີຄວາມຄດິ ເຫນັ ແນວໃດ ເພອ່ື ກາ� ນດົ ວທິ ີການທີ່ເໝາະສມົ ໃຫແ� ກກ� ານພດັ ທະນາ ຄຸນນະພາບຂອງການສກຶ ສາຂອງພວກເຮົາ. ບົດວໄິ ຈນ້ີ ໄດໃ� ຊ�ທດິ ສະດີພ້ືນຖານຂອງວິທີສິດສອນຂອງກີ້ບຣຸດໂຊ� ແລະທດິ ສະດີການພັດທະນາແບບ ຍນື ຍົງ ເປນັ ການເຍືອງທາງ, ໄດສ� �າງເຄື່ອງມືວໄິ ຈ ໃນການຕິດຕາມຂະບວນການຄ້ົນຄວາ� ຮ່�າຮຽນຂອງນັກສກຶ ສາ ຈ�ານວນ 251 ຄນົ ຜາ� ນໄລຍະເວລາ ແຕ� 1 ປີຮຽນຫາ 2 ປເີ ຄງີ່ . ຂ�້ມນູ ຈາກການໃຫ�ການຕອບແບບສອບຖາມ, ຈາກການຕິດຕາມການເຄື່ອນໄຫວຮ່�າຮຽນຂອງນກັ ສກຶ ສາ ແລະການສ�າພາດຄູອາຈານ ໄດຖ� ືກວເິ ຄາະ ເພ່ືອ ພະຍາຍາມຊອກຫາອປຸ ະສັກທກີ່ ດົ ໜວ� ງການປັບປງຸ ຄນຸ ນະພາບ ຂອງການຈັດການຮຽນ - ການສອນຢ�ູມະຫາ ວິທະຍາໄລແຫ�ງຊາດ. ຜົນທີ່ໄດຮ� ັບຕາມຈດຸ ປະສົງໂດຍລວມແລວ� ແມ�ນການພິກປ້ນີ ສະຖານະການຈາກອດັ ຕາສ�ວນນັກສຶກສາ ເດມີ ສ�ວນໃຫຍ�ຂາດຄວາມກະຕລື ືລນົ້ ແລະຄວາມຕ້ັງໃຈໃນການຄນົ້ ຄວ�າຮ�າ່ ຮຽນຫວັງແຕ�ຈະທດຸ ຈະລິດການສອບ ໄດກ� າຍເປນັ ການກະຕຸກຊຸກຍຢູ� າ� ງແຂງແຮງໃຫ�ແກຂ� ະບວນການຄົ້ນຄວ�າຮ�່າຮຽນ, ເຮດັ ໃຫຄ� ູອາຈານ ແລະນກັ ສຶກ ສາຕ�າງຝາ� ຍຕ�າງຄືນສຄ�ູ ວາມຮບັ ຜດິ ຊອບຕ�່ພາລະບດົ ບາດຂອງຕນົ ຢາ� ງແທ�ຈິງ, ແຕ�ວາ� ການນ�າໃຊລ� ະບົບນີ້ຍັງມີບາງ ອັນທ່ີຍງັ ບ�່ທັນແທດເໝາະ ໂດຍສະເພາະຮຽກຮ�ອງຄວາມທຸມ� ເທຂອງຄອູ າຈານຂ�ອນຂ�າງສງຸ ແລະຕ�່ນັກສກຶ ສາທ່ີມີ ລະດບັ ອອ� ນເກີນໄປທີ່ບສ່� າມາດປບັ ຕວົ ໄດ.� ບົດວໄິ ຈນນີ້ ອກຈາກສກຶ ສາຜົນກະທບົ ໂດຍລະອຽດແລ�ວ, ຍງັ ໄດ�ໃຫ� ຄາ� ແນະນ�າ ແກຄ� ອູ າຈານ ແລະຜບູ� �ລິຫານການສຶກສາທປີ່ ະສົງຢາກພດັ ທະນາຄນຸ ນະພາບການສຶກສາຢ�າງແທຈ� ງິ ໂດຍ ການນ�າໃຊ�ລະບບົ ກວດການ ແລະສອບເສັງເປນັ ລາຍບກຸ ຄນົ . ABSTRACT 145

Individualized Questions in Examination Paper’s Impact on Students’ Learning Process is a research project which has objectives to study in one hand, the adaptability of this examination system for the Lao education situation, its potentials, its inconvenience and obstacles. In another hand, to study how teachers and students, having used this system, think about this. The overall purpose is to contribute to develop the educational quality. This research topic refers to Guy Brousseau’s Didactic of Mathematic Foundations and Methodes and his didactic situations theory and the Sustainable Development as theorethical framework. Monitoring 251 students through out from one to two and half years as population sample, using questionnaire and interview, observing students learning activities, including students’behavior in examination room, data are collected and analysed to detect osbstacles which oppose to Lao educational quality development. The overall of objective result is a reversing of situation: from an initial major ratio of unenthousiastic and lax students, most of these became more serious an attentive. Students and teachers both come back to their respective’s role and really become fully responsible. However, this examination system reveals also some inconvenience, aspecially a quite important investisment from teachers and too weak students whom could not adapt to the system. This research report analyses the impact on students learning process and provides recommendations for teachers and educational educators who wish to develop educational quality by using individualized examination papers. I. ພາກສະເໜີ 1. ບນັ ຫາຂອງການສກຶ ສາ ຂະບວນການຮຽນບ່�ຟົດຟືນ້ , ຂະບວນການທດຸ ຈະລດິ ການສອບ ແຜ�ຫາຼ ຍສ�າງຄວາມລ�າຄານໃຈ ໃຫແ� ກ�ກ�າມະການເຝ້ົາຫອ� ງສອບເປັນຢາ� ງຍິງ່ ເພາະວ�າຍາກທ່ີຈະສາມາດຮັກສາຈນັ ຍາບນັ ຂອງກາ� ມະການສອບ ເສັງໄດ.� ດ�ວຍຄວາມເປນັ ຫວ� ງໃຍຕ່ກ� ັບການເສື່ອມຄຸນນະພາບ ຂອງການຈດັ ການກວດກາ ແລະສອບເສັງ, ການສາ� ງສິ່ງແວດລ�ອມການຮຽນທເ່ີ ໝາະສົມ ເພອ່ື ສະກັດກ້ັນຄວາມຫຍທ�້ �້ດ່ງັ ກາ� ວຈງຶ່ ເປັນຈຸດສຸມຂອງທມິ ງານ ວໄິ ຈຂອງພວກເຮາົ . ການນາ� ໃຊຫ� ົວບົດກວດກາ ແລະສອບເສງັ ແບບເປນັ ລາຍບກຸ ຄົນກແ� ມນ� ວິທກີ ານໜງຶ່ ທີ່ ພວກເຮົາຄິດວ�າຈະສາມາດແກໄ� ຂບັນຫານີໄ້ ດ�, ດງັ່ ນນ້ັ ຈງ່ຶ ໄດ�ສະເໜີ ໂຄງການນ້ີ ເພ່ືອສກຶ ສາຜົນກະທົບຂອງ ມັນ ຕໍກ�່ ບັ ຂະບວນການຮຽນການສອນຂອງນັກສຶກສາ ໃນສາຍສ�າງຄູວິທະຍາສາດທ�າມະຊາດຂອງພວກເຮາົ . 2. ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຄນົ້ ຄວາ� • ເພ່ືອສຶກສາວາ� ການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ແບບໃຊ�ຫົວບດົ ເປັນລາຍບກຸ ຄົນມີຈຸດດີ ຈດຸ ອອ� ນ ແນວໃດ, ແທດເໝາະກັບສະພາບການຈັດການຮຽນ-ການສອນຢໃ�ູ ນມະຫາວິທະຍາໄລ ແຫງ� ຊາດແນວໃດ ແລະ ຍງັ ມີອປຸ ະສັກໃດຍັງກດົ ໜວ� ງບ່� • ເພ່ືອສກຶ ສາວ�າຄູອາຈານຜທ�ູ ່ີໄດນ� າ� ໃຊ�ລະບົບກວດກາເປັນລາຍບກຸ ຄົນມາແລວ� ມີຄວາມຄດິ ເຫນັ ແນວໃດຕ່ກ� ັບຄວາມພະຍາຍາມຂອງຕົນທີ່ຈະສາ� ງສິງ່ ແວດລ�ອມ ແລະເງອ່ື ນໄຂທຈີ່ ະເອາົ ລະບົບການຮຽນການສອນ ແບບເອາົ ນັກຮຽນເປັນໃຈກາງ. • ເພື່ອສກຶ ສາກ�ຽວກບັ ຄວາມຄິດເຫນັ ຂອງນກັ ສຶກສາຜູ�ທໄ່ີ ດຮ� ັບການກວດກາ ແລະສອບເສັງ ໂດຍ ໃຊ�ຫົວບົດສອບແບບລາຍບຸກຄນົ ຕກ�່ ບັ ການຄ້ົນຄວາ� ຮາ�່ ຮຽນຂອງເຂາົ ເຈ້າົ . • ເພອ່ື ກ�ານົດວທິ ີການທ່ີເໝາະສົມໃນການແກ�ໄຂສະຖານະການໃນເງອ່ື ນໄຂທ່ພີ �ເຮັດໄດ.� II. ວິທວີ ທິ ະຍາການຄນົ້ ຄວາ� 146

ເພອ່ື ຕອບສະໜອງຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຄົນ້ ຄວາ� , ພວກເຮາົ ໄດຕ� ັງ້ ຄາ� ຖາມຂອງການວິໄຈ ແລ�ວອງິ ໃສຂ� ອບ ທດິ ສະດພີ ນ້ື ຖານຂອງວທິ ີສດິ ສອນຂອງກບີ້ ຣຸດໂຊ� ແລະການພັດທະນາແບບຍນື ຍົງ ເພື່ອສາ� ງເຄອ່ື ງມື ແລະວເິ ຄາະ ຂມ້� ນູ ແນໃສກ� ານຕອບຄ�າຖາມວິໄຈ. ໃນການກາ� ນດົ ປະຊາກອນ ການວໄິ ຈພວກເຮາົ ໄດເ� ລືອກເອົານກັ ສກຶ ສາ ຈາ� ນວນ 251 ຄນົ ໃນເຈດັ ຫ�ອງ ເປນັ ກຸ�ມເປາ້ົ ໝາຍ ເຊິ່ງໃນນ້ນັ ມທີ ງັ ວິຊາທ່ີໃຊ�ການສອບແບບໃຊ�ຫວົ ບົດລວມ ແລະ ວຊິ າທໃີ່ ຊ�ການສອບແບບໃຊຫ� ົວບດົ ເປັນລາຍບກຸ ຄນົ . ເຄອື່ ງມືເກັບກ�າຂ້ມ� ູນມີ: ແບບສອບຖາມ, ການຕິດຕາມການຂ້ືນຫອ� ງຂອງນກັ ສຶກສາຕາມວຊິ າທີ່ມອີ າຈານ ຂນ້ື ຫອ� ງ (ການມາບ�່ທນັ ໂມງ, ການຂາດຮຽນ, ການຂອ� ະນຍຸ າດລາພັກ), ການສັງເກດພຶດຕກິ າ� ຂອງນກັ ສຶກສາ ໃນ ຫ�ອງກວດກາ ແລະໃນຫ�ອງສອບເສງັ . ສ�ວນວ�າຄະແນນຜົນການຮຽນຂອງນກັ ສຶກສາຈະໃຊ�ເປນັ ເຄອື່ ງມກື ານເກບັ ກ�າຂ້�ມູນການວິໄຈ ໄດ�ກສ� ະເພາະແຕໃ� ນວິຊາທ່ີໃຊຫ� ວົ ບົດກວດກາ ແລະສອບເສັງ ແບບເປັນລາຍບກຸ ຄົນເທົາ່ ນັ້ນ ເພາະວ�າສາ� ລບັ ວຊິ າທໃີ່ ຊກ� ານກວດກາ ແລະສອບເສງັ ດ�ວຍຫົວບດົ ດຽວບ�່ສາມາດສະກັດກນັ້ ການທດຸ ຈະລດິ ການ ສອບຂອງນັກສຶກສາໄດ� ແລະເຮດັ ໃຫ�ຄະແນນນ້ັນບສ່� າມາດປະເມນີ ຍງັ ໄດ.� ນອກຈາກນີກ້ �ມກີ ານສາ� ພາດຄອູ າຈານ ທ່ີໃຊ�ການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ເປນັ ລາຍບຸກຄົນ. 2.1 ຄາ� ຖາມຂອງການຄນ້ົ ຄວາ� ການນ�າໃຊຫ� ົວບດົ ກວດກາ ແລະສອບເສັງ ເປນັ ລາຍບຸກຄນົ ມີຜນົ ກະທບົ ແນວໃດທສ່ີ ະແດງອອກ ໃຫ� ເຫນັ ໄດຕ� �ກ່ ບັ ຂະບວນການຮຽນຂອງນັກສກຶ ສາ ? ນັກສຶກສາທ່ີຖກື ຮຽນໃນລະບບົ ກວດກາແລະສອບເສງັ ໂດຍໃຊ�ຫວົ ບົດເປັນລາຍບຸກຄນົ ມຄີ ວາມຄດິ ເຫນັ ແນວໃດຕ່ກ� ບັ ການນາ� ໃຊ�ລະບບົ ນີ້ ? ຄູອາຈານສອນທ່ວົ ໄປມຄີ �າເຫັນແນວໃດຕ�ກ່ ັບການນາ� ໃຊວ� ທິ ີການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ໂດຍໃຊຫ� ວົ ບດົ ເປນັ ລາຍບຸກຄນົ ? ການນາ� ໃຊກ� ານກວດກາ ແລະສອບເສັງໂດຍໃຊ�ຫວົ ບດົ ເປັນລາຍບຸກຄນົ ມີຄວາມແທດເໝາະກບັ ສະພາບ ການຮຽນການສອນຢມູ� ະຫາວທິ ະຍາໄລແຫ�ງຊາດ ແນວໃດ ? 2.2 ທດິ ສະດີ ແລະເອກະສານທກີ່ ຽ� ວຂອ� ງ ກີ້ບຣຸດໂຊ� ໄດກ� າ� ນດົ ໃນທິດສະດີພນື້ ຖານຂອງການສດິ ສອນວາ� ດ�ວຍພນັ ທະລະຫວ�າງຄູ ແລະນກັ ຮຽນ ເຊ່ິງກ�ານດົ ພາລະບົດບາດຂອງແຕລ� ະຝ�າຍຕ�່ກບັ ການສດິ ສອນ ແລະຮ່�າຮຽນ. ຄສູ ະເໜກີ ດິ ຈະກ�າການສອນຂອງຕນົ ດວ� ຍການຈດັ ສະຖານະການຕງັ້ ບັນຫາໃຫແ� ກນ� ັກຮຽນບນົ ພ້ນື ຖານສ່ືການສອນ ແລະລະບບົ ຄ�າຖາມທຕີ່ ົນໄດກ� ະ ກຽມໄວ�. ນັກຮຽນຜາ� ນການແນະນ�າກິດຈະກ�າຈາກຄຈູ ະຕ�ອງພະຍາຍາມຊອກຫາຄາ� ຕອບ ຕ່�ກັບຄາ� ຖາມຂອງຄູ ດວ� ຍຕນົ ເອງຫືຼ ໂດຍການຊ�ວຍເຫອືຼ ຂອງໝູ�ເພອື່ ນ. ຂະບວການການທນ່ີ ັກຮຽນຮັບອາ� ນາດໃນການແກໄ� ຂບນັ ຫາ ຈາກຄຮູ ຽກວາ� ການຖາ� ຍໂອນອ�ານາດ. ໃນຊ�ວງເວລານີ້, ສະໝອງນັກຮຽນແມ�ນພວມເຄື່ອນໄຫວໜກັ ຄພື ວມຮິນ່ ຕອງເພືອ່ ຈະຕ�ອງໄດຄ� �າຕອບດວ� ຍຕນົ ເອງ. ນີແ້ ມນ� ຂະບວນການຮຽນຮ�ູທ່ແີ ທຈ� ງິ ຂອງນັກຮຽນ, ໂດຍປາສະຈາກ ການແຊກແຊງຈາກຄໃູ ນເວລາທີ່ພນັ ທະລະຫວ�າງຄູ ແລະນກັ ຮຽນເຄື່ອນໄຫວໄດດ� ີ ໂດຍບ�່ມບີ ນັ ຫາ. ແຕວ� າ� ໃນ ຕວົ ຈິງແລວ� , ພນັ ທະລະຫວາ� ງຄູ ແລະນກັ ຮຽນມກັ ຈະຖືກລະເມດີ : ຄູຕອບຄ�າຖາມແທນນກັ ຮຽນ ແລະນກັ ຮຽນກ� ເຊາົ ມພີ ນັ ທະໃນການປະຕິບດັ ອາ� ນາດ ໃນການຮບັ ແກບ� ນັ ຫາ, ເຮັດໃຫ�ຂະບວນການຮຽນຢ�າງຕ້ັງໜາ� ຂອງນັກຮຽນ ຖກື ບັນທອນ. ເຊ່ັນດຽວກນັ ກັບການປອ� ຍໃຫ�ນກັ ສອບເສງັ ລະເມີດກດົ ລະບຽບການສອບ, ຜົນທ່ີໄດຮ� ັບກຄ� ື ນກັ ຮຽນຈະເຊົາຕັງ້ ໃຈຮຽນ ເພາະຜນົ ອອກມາຈາກການສອບມີ “ ຄາ� ” ເທ່າົ ກັນພຽງແຕວ� າ� ບຈ�່ �າເປັນຄນ້ົ ຄວ�າຮ່າ� ຮຽນ ໃຫ�ອິດ ເໝືອ່ ຍ. ຕາມທດິ ສະດກີ ານພັດທະນາແບບຍນື ຍົງ, ທກຸ ໆການພັດທະນາ, ຈະມຄີ ວາມຍືນຍງົ ຢູ�ໄດກ� ຕ� �່ເມື່ອຜົນປະ ໂຫຍດແຕລ� ະດ�ານ ໃນສາມຂົງເຂດຖກື ຮບັ ປະກັນ. ສາມຂົງເຂດດງັ່ ກ�າວ ໄດແ� ກຊ� ບັ ພະຍາກອນທາ� ມະຊາດ, ເສດ ຖະກດິ ແລະຂົງເຂດວດັ ທະນະທ�າສັງຄມົ . ຄູເປັນຊບັ ພະຍາກອນມະນຸດ ແລະເປນັ ຫຼັກແຫ່ຼງຕົ້ນຕໃ� ນການພັດທະນາ 147

ໂດຍຜາ� ນການພັດທະນາຊັບພະກອນມະນຸດ. ທີຕ່ ັງ້ ແລະພາລະບົດບາດຂອງຄູມີອນັ ສະເພາະທຽບໃສຂ� ະແໜງການ ອາຊີບອນຶ່ ໆຄື ເປນັ ບ�ອນທ່ີຕ�ອງການໃຊທ� ຶນຮອນຫຼາຍ ແຕ�ບ່�ສາມາດຮັບຜນົ ປະໂຫຍດໄດໃ� ນໄລຍະສ້ນັ . ການສຶກສາ ແມ�ນຂງົ ເຂດການລົງທນຶ ໄລຍະຍາວ ແລະໃຫຜ� ນົ ໃນໄລະຍະຍາວ. ກອ� ນອ່ນຶ , ຜ�ທູ ່ຈີ ະສາມາດເປັນຄູໄດຕ� ອ� ງໄດຮ� ັບ ການສກຶ ສາ ເປນັ ໄລຍະຍາວຖາ� ທຽບໃສ�ຂະແໜງການວິຊາຊີບອ່ນຶ ໝາຍຄວາມວາ� ຕ�ອງໄດ�ລງົ ທຶນຮອນມະຫາສານ ກອ� ນຈະສາ� ເລັດເປັນຄໄູ ດ.� ຖ�າສັງຄົມບສ�່ າມາດຕອບແທນຄນຸ ຄາ� ຂອງການເປນັ ຄູຢາ� ງເໝາະສມົ ແລວ� ຄກູ �ຈ�າເປັນຕອ� ງ ໄດດ� ີ້ນຮນົ ຫາກິນດ�ວຍອາຊບີ ເສີມ ເຊງ່ິ ໂດຍທວົ່ ໄປແລວ� ມກັ ຈະກາຍເປັນອາຊບີ ຕນົ້ ຕ�ທາງລາຍໄດ� ແລະທ�າໜ�າທ່ີ ເປນັ ຄູ ເປັນລາຍໄດສ� າ� ຮອງ. ຖ�າເປນັ ຄືແນວນ້,ີ ຢາກໃຫ�ຄູແຕລ� ະຄົນຍດຶ ໝນັ້ ໃນອາຊີບຂອງຕນົ ດວ� ຍຈັນຍາບັນທ່ີ ໜກັ ແໜນ� ຍ�ອມຈະເປັນໄປໄດຍ� າກ. ດງັ່ ນັ້ນ, ຜບ�ູ �ລິຫານການສກຶ ສາຄວນຈ�າແນກບັນຫາກຽ� ວກບັ ພນັ ທະຂອງການ ເປນັ ຄູໃຫດ� ີ. ຄທູ ່ີຍດຶ ໝ້ນັ ໃນຈັນຍາບນັ ແລະອາຊີບຂອງຕນົ ຍອ� ມຈະແຕກຕາ� ງກບັ ຄທູ ີ່ປະຕິບດັ ໜ�າທີ່ຂອງຕົນແບບ ພແ� ລວ� ຮດີ , ເອາົ ແຕກ� ານລາຍງານດອກໄມ.� ຜ�ູບ�ລຫິ ານຕ�ອງຮຈູ� າ� ແນກອນັ ໃດເປນັ ຜນົ ປະໂຫຍດສະເພາະໜາ� ແລະ ອັນໃດເປນັ ຜົນປະໂຫຍດຍາວນານ. ໂດຍສະເພາະແລວ� , ທາງດ�ານການສກຶ ສາຄວນໄດຮ� ັບບລຸ ມິ ະສດິ ທາງດາ� ນຜົນ ປະໂຫຍດຍາວນານ, ນບັ ທງັ ການລົງທນຶ ແລະການປະຕິບັດນະໂຍບາຍ. III. ຜນົ ໄດຮ� ບັ ຈາກການຄນົ້ ຄວາ� 3.1 ນກັ ສກຶ ສາພວກເຮາົ ໃຊເ� ວລາຄນົ້ ຄວາ� ຮາ່� ຮຽນດ�ວຍຕນົ ເອງໜອ� ຍ ຈ�ານວນ ໜ�ອຍກວ�າ 20 ຊົ່ວ 21 ຫາ 35ຊົວ່ ໂມງຕ່� 36 ຫາ 48 ຊົວ່ ໂມງ ຫາຼ ຍກວາ� 48 ຊົວ ປະຊາກອນ ໂມງຕອ່� າທດິ ອາທດິ ຕອ�່ າທິດ ໂມງຕ�່ອາທິດ 251 62 104 59 24 % 24,7% 41,4% 23,5% 9,6% ນກັ ສກຶ ສາໃຊ�ເວລາຮຽນດ�ວຍຕົນເອງໜ�ອຍເກິນໄປ (ປະມານ 1 ໃນ 4 ໃຊ�ເວລາຮຽນໜອ� ຍກວາ� 3 ຊວົ່ ໂມງຕມ�່ ື້) ຖ�າທຽບໃສນ� ັກສຶກສາຕາ� ງປະເທດ, ມບີ ຮ�່ ອດ 10% ໃຊ�ເວລາຮຽນຫຼາຍກວ�າ 48 ຊ່ົວໂມງຕອ�່ າທິດ. 3.2 ຄວາມຮບັ ຮຂ�ູ ອງນກັ ສກຶ ສາຕກ�່ ບັ ການວດັ ແລະປະເມນີ ຜນົ ບຄ່� ບົ ຖວ� ນ ປະຊາກອນ ປບັ ປຸງ ລາຍງານ ເຕືອນສະຕິ ວັດແທກ ເອົາຄະແນນ ໃນ 251 25 10 8 198 55 9,96 3,98 78,89 % 3,19 21,91 ນກັ ສຶກສາສວ� ນໃຫຍ�ບອກໄດໃ� ຫຮ� ວ�ູ �າການກວດກາ ແລະສອບເສັງ ມີບົດບາດໃນການວັດແທກຄວາມຮູ� (78,89%), ຫືຼ ເພອ່ື ເອາົ ຄະແນນ (21,9%) ແຕ�ວ�າພວກເຂາົ ເຈ້ົາມກັ ຈະມອງຂ�າມບດົ ບາດຂອງການເຕືອນສະຕິ ຕ່�ການຄນ້ົ ຄວາ� ຮາ�່ ຮຽນ (ມີພຽງ 3,19%) ຫກຼື ານປບັ ປງຸ ຄວາມຮູ� (ມພີ ຽງ 9,96%) ທີໄ່ ດລ� ະບຸເຖິງບົດບາດ ດັງ່ ກ�າວໃນການຕອບແບບສອບຖາມ. ຄວາມເຫນັ ຕກ�່ ບັ ການບັນລເຸ ປົ້າໝາຍຂອງການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ໂດຍທວ່ົ ໄປ : ນກັ ສຶກສາ 148 ຄນົ ມຄີ າ� ເຫັນວ�າບບ່� ນັ ລໄຸ ດຕ� າມເປ້ົາໝາຍຂອງການກວດກາ ແລະສອບເສງັ ຕ່�ກັບ 80 ຄນົ ວ�າບນັ ລຸໄດ�. ຜ�ູທບ່ີ ອກວ�າໄດ� ຄາດໝາຍແລ�ວມເີ ຫດຜົນພຽງແຕວ� �າຖາ� ສອບໄດ�ຄາດໝາຍແລ�ວກ�ຖືວາ� ການກວດກາ ແລະສອບເສັງ ແມ�ນບນັ ລຸໄດ� ເປາົ້ ໝາຍ. ສ�ວນຝາ� ຍກງົ ກັນຂາ� ມມເີ ຫດຜົນວາ� ທກຸ ການກວດກາຫຼື ສອບເສງັ ຖ�າປ�ອຍໃຫ�ມີການທດຸ ຈະລິດການ 148

ສອບເສງັ ແລ�ວ ລວ� ນແຕ�ບສ�່ າມາດບນັ ລເຸ ປ້ົາໝາຍຂອງການສອບເສັງໄດ.� ຕາມແບບສອບຖາມນ,້ີ ນກັ ສກຶ ສຈາ� ນວນ 183 ຄົນ ໄດລ� ະບຕຸ ກ່� ັບການທຸດຈະລິດການສອບເສງັ ເຊິງ່ ກວມເຖງິ 72,9%. ຄວາມຮັບຮຕ�ູ ່�ກບັ ການນ�າໃຊຫ� ົວບດົ ເປນັ ລາຍບກຸ ຄົນ: ນັກສກຶ ສາ 1 ໃນ 6 ເຂ້ົາໃຈວ�າ ເປນັ ການສຽ� ງໂຊກ, ມີ 66,7% ເຂົ້າໃຈວາ� ແມນ� ເພື່ອສະກດັ ກັນ້ ການທດຸ ຈະລິດການສອບ ເພ່ອື ປະເມນີ ຜນົ ການຮຽນໄດ�ຢາ� ງຊດັ ເຈນ. ຕ�່ໍ ກັບຄວາມເປນັ ເອກະພາບຂອງຫວົ ບົດສອບເປນັ ລາຍບຸກຄນົ , ນກັ ສກຶ ສາ 52.2% ບອກວາ� ມຄີ ວາມເປນັ ເອກະ ພາບຕ່ກ� ັບ 45,8% ທີ່ມີຄາ� ເຫັນກງົ ກັນຂາ� ມກນັ . ຕ�່ກບັ ຄວາຍຕຸ ິທ�າຂອງຫົວບດົ ເປັນລາຍບຸກຄົນ, 68,5% ບອກວາ� ມີຄວາມຍຕຸ ິທາ� ຕກ�່ ບັ 28,3% ທີ່ ບອກວາ� ບມ່� ີຄວາມຍຕຸ ທິ �າ. ຕກ່� ບັ ຄວາມພ�ໃຈ, ຜນົ ຂອງການນ�າໃຊ�ລະບົບກວດກາ ແລະສອບເສງັ ເປັນລາຍບຸກຄນົ ນັກສກຶ ສາ 73,3% ສະແດງຄວາມພ�ໃຈຕກ�່ ບັ 24,7 ບພ່� �ໃຈ ; 80% ບອກວາ� ເປນັ ຜົນດຕີ �່ກັບ 19,1% ທ່ີເຫນັ ວາ� ບ່�ເປນັ ຜນົ ດີ ເພາະຈະສອບຕົກຫຼາຍ (10,3%) ; 46,2% ໃຫເ� ຫດຜນົ ວາ� ເປັນຜົນດີເພາະຕນົ ເອງຈະໄດຕ� ງັ້ ໃຈຮຽນຫຼາຍ ຂືນ້ . 3.3 ຜນົ ກະທບົ ຕຂ່� ະບວນການຮຽນຂອງນກັ ສກຶ ສາ ນັກສກຶ ສາຈາກແຕກ� ອ�ນມັກຂາດຮຽນ ໂດຍບ່�ມກີ ານຂອ� ະນຍຸ າດລາພັກ, ແຕ�ພາຍຫງັຼ ການນ�າໃຊລ� ະບບົ ກວດກ ແລະສອບເປັນລາຍບຸກຄນົ ມາກມ� ກີ ານປ�ຽນແປງມາເປັນຂ�ອະນຍຸ າດລາພັກເປັນທາງການ, ໂດຍສະເພາະ ໃນຊ�ວງບນຸ ກິນຈຽງ ແລະບຸນປໃີ ໝລ� າວ, ຈາ� ນວນມື້ຂ�ລາພກັ ຈາກຫາຼ ຍກວາ� 1 ອາທດິ ຂນື້ ໄປ ໄດຫ� ລຸດລງົ ເຫອືຼ 3 ຫາ 5 ວນັ ເປນັ ສວ� ນຫຼາຍ. ບາງຄົນແຕກ� ອ� ນເຄີຍລາພກັ ຫາຼ ຍມປື້ ຽ� ນຈນົ ບ່�ພກັ ເລີຍ. ຈາກການຕດິ ຕາມການຂນື້ ຫ�ອງ, ການໝາຍຂາດຮຽນ ແລະການມາຮຽນບ່�ທນັ ໂມງຂອງນັກສຶກສາ ໃນ ການຂື້ນຫອ� ງແຕ�ລະຄງັ້ ຊໃ້ີ ຫ�ເຫນັ ໄດວ� າ� ອດັ ຕາສ�ວນການຂາດຮຽນຂອງນັກສຶກສາ ໃນວຊິ າທບີ່ ່�ໃຊ�ຫວົ ບດົ ເປັນ ລາຍບກຸ ຄນົ ແມນ� ນອນຢໃູ� ນລະຫວ�າງ 4,3 ຫາ 6,65% ແລະອດັ ຕາສວ� ນການມາບ�ທ່ ນັ ໂມງ ແມນ� ແຕ� 1,28 ຫາ 9,5% ຕກ�່ ັບ 2,94% ແລະ 1,82% ໃນກມຸ� ທ່ີໃຊ�ຫົວບດົ ເປັນລາຍບກຸ ຄນົ . ຂະບວນການຮຽນຂອງນກັ ສຶກສາໂດຍລວມແມ�ນມທີ າ� ຟົດຟນ້ື ຂ້ນື ເມ່ອື ທຽບໃສ�ຫ�ອງທ່ີບ່ໃ� ຊ�ລະບບົ ກວດ ກາ ແລະສອບເສັງເປັນລາຍບກຸ ຄນົ . ນກັ ສກຶ ສາຫຼາຍຄົນ, ຈາກແຕກ� �ອນບ່�ມກັ ຂ້ນື ຫ�ອງຄ້ົນຄວ�າກໄ� ດປ� �ຽນມາດຸໝັ່ນ ຂື້ນຫອ� ງ. ຫຼາຍຄົນຈາກແຕ�ກອ� ນ ໄດຄ� ະແນນ ແຕ�ບ�ຄ່ ອ� ຍພມູ ໃຈ, ໄດ�ໃຫຄ� າ� ເຫນັ ວາ� ເຖງິ ວາ� ຄະແນນທໄ່ີ ດ�ຮັບຈາກ ການກວດກາ ແລະສອບໂດຍໃຊຫ� ວົ ບົດເປນັ ລາຍບກຸ ຄນົ ໄດ�ຕ່�າກວ�າວິຊາອຶນ່ ໆ ແຕ�ຕົນເອງກຮ� ູສ� ກຶ ວາ� ພາກພມູ ໃຈ ຫາຼ ຍກວາ� ຍອ� ນວາ� ໄດ�ມາສມົ ກບັ ການຕ້ັງໃຈຄົ້ນຄວາ� ຮາ�່ ຮຽນທີ່ຕນົ ເອງໄດໃ� ຫ�ແທ.� ຈາກການສງັ ເກດພຶດຕິກາ� ຂອງນກັ ສຶກສາໃນເວລາກວດກາ ແລະສອບເສງັ ເຫັນໄດ�ວ�າໃນຫ�ອງທໃ່ີ ຊລ� ະ ບົບຫົວບົດເປັນລາຍບຸກຄົນ, ນັກສກຶ ສາ ແຕລ� ະຄົນຈະຕັງ້ ໃຈສມຸ ໃສ�ການແກບ� ົດສອບຂອງຕົນເອງຢ�າງຈົດຈ�່ ເຊ່ິງ ແຕກຕາ� ງກນັ ກບັ ຫ�ອງສອບທໃ່ີ ຊ�ຫົວບດົ ລວມ ເຊງ່ິ ນັກສອບຊອມແຕຈ� ະຊອກວິທີທຸດຈະລິດການສອບ ແທນທີ່ ຈະຕ້ັງໃຈແກບ� ດົ ຂອງຕົນ, ທັງລົບກວນໝ�ເູ ພອ່ື ນໃນເວລາສອບ. ການຄຸ�ມຄອງລະບຽບການສອບກ�ງາ� ຍກວ�າ ໂດຍ ບຕ່� ອ� ງຄ�ານຶງເຖງິ ຈາ� ນວນນກັ ສອບ ຕ່ຫ� ອ� ງອກີ ທະແນມແຕວ� າ� ບ່�ແອອດັ ເກນີ ໄປ. IV. ວພິ າກບນັ ຫາ ການທນີ່ ກັ ສກຶ ສາໃນຫອ� ງ ທໃີ່ ຊຫ� ົວບົດສອບເປັນລາຍບຸກຄນົ ມີຄວາມເປນັ ລະບຽບຮຽບຮ�ອຍ ໃນວລາ ກວດກາ ແລະສອບເສງັ ດກີ ວາ� ໃນຫ�ອງທີ່ໃຊຫ� ົວບດົ ສອບລວມນນ້ັ ແມ�ນປະກົດການທ່ີສະແດງເຖີງການຮຽນຮທ�ູ ່ີ ແທຈ� ງິ , ເພາະໃນຂະບວນການຮຽນຮ�ູນັ້ນຄນົ ເຮົາຍອ� ມຈະຕອ� ງກຽມຕວົ ແກໄ� ຂບັນຫາດ�ວຍຕົນເອງເສຍກອ� ນ ເຊ່ງິ ນອນຢູ�ໃນຂະບວນການການໂອນອາ� ນາດ ໃນການແກບ� ັນຫາ. ຢໃູ� ນຫ�ອງທີ່ໃຊ�ຫົວບົດລວມນັກສຶກສາຖືເບົາການ ຄນ້ົ ຄວາ� ຮ່າ� ຮຽນເປັນສວ� ນໃຫຍ�, ລຖ� �າແຕຍ� າມສອບແລ�ວຈ່ງິ ມາ “ ຮຽນ” ແຕຖ� �າເວ້ົາໃຫ�ຖືກແທ� ແມນ� ຈິງ່ ມາກາ� ຍ 149

ເຊງ່ິ ເປນັ ການເບືອ່ ເມົາຂະບວນການຮຽນຮ�ຂູ ອງເຂາົ ເອງ. ໃນຫອ� ງທໃ່ີ ຊ�ຫວົ ບົດເປນັ ລາຍບຸກຄົນ, ເຂາົ ເຈາົ້ ຖືກບງັ ຄັບ ໃຫ�ຂືນ້ ຫ�ອງຄນົ້ ຄວ�າຮ່າ� ຮຽນມາກອ� ນ ເພື່ອປະເຊນີ ໜ�າກັບຂສ້� ອບເຊ່ງິ ເຂາົ ເຈ້າົ ຕອ� ງໄດ�ຮບັ ຜດິ ຊອບແກເ� ອງ. ນ້ີຄື ການກັບຄນື ສພ�ູ າລະບດົ ບາດຂອງນັກສຶກສາແຕ�ລະຄນົ ຕກໍ່� ບັ ການຮ�າ່ ຮຽນຂອງເຂາົ . ທີ່ຈງິ ແລ�ວ, ຢຕ�ູ �າງປະເທດ, ນັກສກຶ ສາລວ� ນແຕຖ� ກື ເຝກິ ແອບໃຫນ� ັບຖືກົດລະບຽບຢາ� ງເຂ້ັມງວດ, ເຖິງຈະ ໃຊ�ຫວົ ບດົ ສອບເສັງລວມກສ� າມາດເຮດັ ໄດ� ໂດຍທີ່ພັນທະຕກ�່ ານຮຽນຂອງນກັ ສຶກສາຍງັ ຄງົ ຮັກສາໄດ.� ແຕຢ� ໃ�ູ ນປະ ເທດເຮາົ , ເງອ່ື ນໄຂນອກຕົວເຮດັ ໃຫນ� ກັ ສກຶ ສາເສັຍຄວາມເຂມ້ັ ງວດ ແຕ�ໃດມາແລວ� ຈະເຄັງ່ ລະບຽບຄືນບາດດຽວ ແມ�ນຫຍ�ຸງຍາກຫາຼ ຍຈນົ ອາຈານສວ� ນຫຼວງຫຼາຍບ່�ເອຍີ່ ຫານ�າ, ແຕລ� ະຄນົ ລວ� ນແຕເ� ຮດັ “ ຫໜູ ວກກນິີ ຟານ” . ນ້ີຄື ຄວາມແທດເໝາະຂອງລະບບົ ທີ່ໃຊຫ� ົວບດົ ເປນັ ລາຍບຸກຄນົ ເພ່ືອພິກປີນ້ ສະຖານນະການໃຫຄ� ືນສ�ກູ ານຮຽນຮ�ູຢ�າງ ແທຈ� ງິ , ແຕກ� ເ� ປັນການຮຽກຮອ� ງໃຫ�ຄູອາຈານຕ�ອງໄດ�ທຸມ� ເທຢາ� ງໃຫຍ�ຫວຼ ງ. V. ສະຫລບຸ ແລະຂສ້� ະເໜີ 5.1 ສະຫລບຸ ການທຈຸ ະລກິ ການສອບ ແລະການອາ� ນວຍຄວາມສະດວກໂດຍບ�່ຕັ້ງໃຈ ໃຫແ� ກກ� ານລະເມດີ ລະບຽບ ດງ່ັ ກ�າວ ແມ�ນຈຸດບອດທີ່ເຮັດໃຫ�ການສກຶ ສາຂອງພວກເຮົາເສອ່ື ມຄນຸ ນະພາບ. ກ�າມະການຄວບຄູມຫອ� ງສອບ, ອາຈານ ແລະນກັ ສກຶ ສາຕ�າງຝາ� ຍຕາ� ງບເ�່ ຄາົ ລົບນບັ ຖືພນັ ທະຂອງຕນົ ເຮດັ ໃຫ�ການຮຽນຖກື ເບອື່ ເມົາ, ຜູຮ� ຽນບຮ�່ ູ� ທາດແທ� ແລະຄນຸ ຄາ� ຂອງການຮຽນ, ຫວັງແຕຄ� ະແນນຫຼືໃບປະກາດ ເຊ່ິງບ່�ພຽບພອ� ມໄປດ�ວຍຄວາມຮ�ຄູ ວາມ ສາມາດ. ການນາ� ໃຊຫ� ວົ ບົດສອບເປັນລາຍບກຸ ຄນົ ສາມາດຊ�ວຍກອບກສູ� ະຖານະການໃຫ�ຄນື ສ�ູສະພາບການຮຽນ ທຖ່ີ ກື ຕອ� ງໄດແ� ຕພ� ັດຮຽກຮອ� ງໃຫຄ� ູອາຈານ ແລະນັກສຶກສາຕອ� ງໄດ�ທມຸ� ເທເຂ້ົາໃສ�. 5.2 ຂສ�້ ະເໜີ ຕກ່� ັບຄອູ າຈານຜ�ູທ່ຈີ ະຕັດສນີ ໃຈນາ� ໃຊ�ລະບົບນີ້ຕອ� ງໄດກ� �າຫານຮັບຮຄ�ູ ວາມເປນັ ຈງິ , ກາ� ເຮດັ ແທທ� �າຈງິ ແລະສູ�ຊນົ ຢ�າງເປັນລະບົບ, ໜກັ ແໜ�ນ. ອາຈານຜູ�ທຈ່ີ ະນ�າໃຊ�ລະບບົ ນີຕ້ �ອງບກຸ ບນື ລົງທນຶ ສ�າງ ແລະສະສມົ ຫວົ ບົດສອບເສັງ, ເຊງ່ິ ຈະຕອ� ງໄດ�ອດົ ທນົ ຫຼາຍໃນເບື້ອງຕົ້ນ ແຕ�ກຈ� ະສະບາຍໄປໃນເມອື ໜ�າ. ຕ່�ນັກສຶກສາຈະຕ�ອງໄດ�ອົດທນົ ຕັ້ງໃຈ ຄົນ້ ຄວາ� ຮາ�່ ຮຽນ ເພາະບ່�ດັງ່ ນັນ້ ຈະສ�ຽງຕກ່� ານສອບຕກົ . ຕ່�ຝາ� ຍຜູ�ບ�ລຫິ ານການສກຶ ສາກຕ� ອ� ງເຂາົ້ ໃຈເຖງິ ຄວາມຈ�າ ເປນັ ໃນການເຮດັ ວຽກທໜີ່ ັກແໜນ� ບົນພ້ືນຖານຄວາມຮັບຜດິ ຊອບອັນເດັດຂາດ. ຄວນຈາ� ແນກໃຫຈ� ະແຈ�ງ ລະ ຫວ�າງແນວທາງການສກຶ ສາມະຫາຊົນ ແລະ “ ນະໂຍບາຍອະນຸໂລມ” ໂດຍຮ�ູໃຫ�ບລຸ ມິ ະສດິ ແກ�ຜົນປະໂຫຍດອນັ ຍາວນານ ໂດຍສະເພາະແມນ� ການລົງທນຶ ໃສກ� ານສກຶ ສາ. ເອກະສານອາ� ງອງິ Brousseau G. « Fondements et methodes de la didactique des mathematiques » in Recherche en didactique des mathematiques, La Pensee Sauvage, Grenoble, 1986 Brousseau G. Theorie des situations didactiques, La Pensee Sauvage, Grenoble, 1998 De Ketele J-M & Collaborateurs, Guide du Formateur, 2nd edition, Bruxelles, 1989 ໄຊຍາແຈມ� ແຈງ� ແລະທິມງານວິໄຈຂອງພາກວຊິ າສ�າງຄູວທິ ະຍາສາດທ�າມະຊາດ, ບດົ ລາຍງານວິທະຍາສາດກ�ຽວ ກັບຜົນກະທບົ ຂອງການກວດກາ ແລະສອບເສັງດ�ວຍວທິ ີນ�າໃຊ�ຫວົ ບດົ ສອບເປັນລາຍບຸກຄນົ ຕຂ�່ ະບວນການຮຽນ ຂອງນກັ ສຶກສາ, 2010 150

ຜນົ ກະທົບຂອງການສອບເສງັ ປາກເປົາ່ ໃນການຮຽນ ແລະການສອນວຊິ າວນັ ນະຄະດີທີ່ໃຊ�ນິທານ ພ້ືນເມອື ງ The Effects of Oral Assessment in Teaching and Learning Legends and Folktales ລະດມົ ຈັນ ຂນັ ຕຣີ ບດົ ຄັດຫຍ�້ ຈຸດປະສງົ ຂອງການຄນ້ົ ຄ�ວາແມນ� ເພ່ອື ຊອກຫາຜົນກະທບົ ຂອງການນ�າໃຊ�ວທິ ສີ ອບເສັງປາກເປ່າົ ໃນການຮຽນ ແລະ ການສອນວິຊາວນັ ນະຄະດທີ ໃີ່ ຊ�ນທິ ານພື້ນເມືອງ. ບດົ ຄນົ້ ຄ�ວານ້ີ ແມນ� ໄດລ� ວມເອົາການຄ້ນົ ຄວາ� ເຊງີ ຄຸນນະພາບ ແລະ ປະລິມານ ເພອ່ື ປຽບທຽບຜນົ ການທດົ ລອງລະຫວ�າງກ�ຸມນກັ ສກຶ ສາທ່ີນາ� ໃຊ�ວທິ ີສອບເສງັ ປາກເປາ່ົ ແລະວທິ ເີ ສັງເປນັ ບດົ ຂຽນ. ໄດມ� ກີ ານພດັ ທະນາກິດຈະກ�າ ແລະບດົ ເສງັ ທ່ີກ�ຽວພັນກບັ ເນື້ອໃນ ແລະຈດຸ ປະສົງທ່ກີ �ານດົ ໄວ�ໃນລາຍວິຊາດງັ່ ກາ� ວຂື້ນມາ ເພື່ອໃຫກ� ຸມ� ທົດລອງໄດ�ມໂີ ອກາດໃນການເວົ້າພາສາອງັ ກິດພາຍໃນ 64 ຊ່ົວໂມງຂອງການຮຽນ ການສອນໃນວຊິ າດງ່ັ ກາ� ວ. ການສອບເສງັ ແມ�ນໄດ�ຈດັ ນັກສຶກສາເສງັ ເປັນຄສ�ູ ນົ ທະນາເປັນພາສາອັງກິດ ທກ່ີ �ຽວຂອ� ງກບັ ກດິ ຈະກາ� ທພ່ີ ວກເຂົາເລືອກໄດ� ແລະອາຈານຈະເປັນຜ�ຊູ �ວຍ, ສງັ ເກດ ແລະໃຫຄ� ະນະແນນຕາມມາດຖານທີ່ໄດວ� າງໄວ� ໂດຍໄດຕ� ີລາຄາຜນົ ການສອບເສັງ ເປນັ ຄະແນນສອບເສງັ ຄວາມກ�າວໜາ� ໃນການຮຽນ ແລະເສັງກາງພາກຮຽນ. ຜນົ ຂອງການທົດລອງຊ້ໃີ ຫ�ເຫັນວາ� ການ ພດັ ທະນາກິດຈະກາ� , ຄາ� ຖາມທຈີ່ ະນ�າໃຊ�ເຂາ້ົ ໃນການສອບເສງັ ແລະມາດຖານການໃຫຄ� ະແນນທ່ກີ ຽ� ວພັນກັນຈຸດປະສົງ ແລະເນອ້ື ໃນຂອງຫກັຼ ສູດ ແລະລະດບັ ຂອງນກັ ສກຶ ສາແມ�ນມີສວ� ນເຮັດໃຫກ� ານສອບເສງັ ມີຜົນກະທົບໃນດ�ານດີຕ່ກ� ານຮຽນ- ການສອນ. ນອກນັນ້ ການທມີ່ ທີ ັດສະນະທີດ່ ີຕ�ວ່ ິຊາ, ເຄອ່ື ງມກື ານສອບເສັງ ແລະການຮບັ ຮເູ� ຖິງການມສີ ວ� ນຮວ� ມໃນ ກິດຈະກາ� ແລະມາດ ຖານການຕີລາຄາ ແລະການໃຫ�ຄ�າເຫັນນກັ ສຶກສາໃນເວລາສາ� ເລດັ ການສອບເສງັ ກ�ຈະສາມາດເຮດັ ນັກສກຶ ສາເຫັນໄດ�ເຖິງຄນຸ ຄ�າ ແລະຄວາມສາມາດຂອງຕນົ ເອງ ແລວ� ກາ� ວເປນັ ເຖິງການການບຸກບນື ໃນການພດັ ທະນາທກັ ສະການເວົ້າຂອງຕນົ ໃຫດ� ີຂືນ້ . Abstract The study investigated the areas affected by the use of the oral assessment in teaching and learning Legends and Folktales. The research combined quantitative and qualitative research methods within a comparative study between an experimental group and a controlled group. The subject consisted of 44 students within class 5D and 5E in the afternoon program of the English Department, Faculty of Letters in the National University of Laos. Data was collected by means of pre- and posttest, questionnaires, classroom observations and students’ semi-structure interviews and then results obtained were interpreted and explored in depth. Speaking tests were developed to promote and provide opportunities for students over one semester (64 hours) to speak English in the classroom more actively through the designed tasks relating to the content and the objectives of the course. The speaking test was administered through a pair-speaking test as the progress and diagnostic tests with a teacher’s role as a facilitator and an assessor who critically analyzed the value of her contribution to promote the speaking skills in the classroom and the test was evaluated using established oral-test criteria. Grading was relative, looking at the learning progress rather than level of achievement. Results showed that careful consideration on tasks designs, test items and rubric to match students’ level and the course objectives can create the positive effects of the test on learning. Additionally, the students’ positive attitudes towards the subject and the mode of the assessment and the awareness of their involvement of the tasks relating to the test can result in the active participation in the lessonsand through providing feedbacks to students of those tests can be a valuable additional means of improving oral abilities. 152

I. Background of the study English is one of the foreign languages required to study in Laos and it is widely used in many working areas. In order to ensure the quality of teaching and learning, there is much effort has been made to improve teaching of English in many educational places for many years by both Lao and foreign teachers, but it is still seen that the traditional grammar- translation method, careful explanation of word meaning and usage followed by drilling and mechanical exercises are still widely used in many contexts throughout the country. To increase the effectiveness of speaking competence and knowledge and to meet the needs of many employers in Laos who suggested that English speaking skills are the most desirable for the staff to have in order to work with them (Member of staff in the English Department (2008-2010) on Need Analysis for the Department of English Curriculum Improvement), so learners must be conscious of the structural or grammatical features of the target language, be able to associate those features to their functional usage, and have the ability to use both forms and functions properly for establishing meaningful communication. This results in introducing more tasks and activities which students have to work hard while the teachers work as controllers, facilitators, and/or assessors. English is mainly used as a mean of instruction in English Department, Faculty of Letters, National University of Laos. There are two similar Bachelor programs for the same degree as Bachelor of Arts, major in English: a normal course and a special course. The two programs consist of five academic years or ten semesters for year 1 to year 5 and each academic year lasts for eight months, and it is divided into two semesters. Each semester consists of different subjects. Legends and Folk Tales is one of the subjects taught in the final year (year 5), semester one for two sessions a week over the sixteen-week term: one session (90 minutes) for a lecture and the other for a seminar. The course aims at developing the year 5 students’ reading, writing, speaking and critical thinking skills through 6 different types of stories: Fables, Animal Tales, Fairy Tales, Trickster Tales, Elaborate Jokes and Legends. The main objectives of the course are to develop students’reading, writing and critical thinking skills as they read and analyse six different types of literature from different countries. At present, most of the assessments used in the English Department are mainly in essence knowledge - rather than skill-based. Students’ language competence is then mostly assessed using written exam papers where neither listening nor speaking skills are not tested in the formal examination or in the final achievement tests. The consequence of this is that, although many students manage to pass their tests, most of them do not succeed in using the language to communicate effectively since it provides students less opportunities to practice speaking English in the classroom and they are also aware of being assessed through the written assignment so they are not so active to do the speaking tasks set in the classroom. This paper focuses on assessing the student orally; using English of the subject study in different tasks and then administer oral tests to evaluate their progress in learning the subject and the researcher believe that the use of the oral test in the Legend and Folktale subject can be applied to other subjects to motivate our students to use the language orally with confidence and provide students more opportunities to practice speaking skills in the class where it is the only place they can speak English more often with their peers. This study aims to investigate the students’ attitudes toward the oral assessment, the factors relating to teaching and learning Legends and Folktales influenced by the use of oral assessmentand to find out whether students participating in the oral assessment make more progress in their speaking skills or not. To achieve the objectives mentioned above this study addresses the following questions:1)What are the students’ attitudes toward the oral assessment? 2)Which factors of teaching and learning Legends and Folktales areinfluenced by the use of oral assessment? 3)To what extend do students participating in the oral assessments (the 153