รอบ ๕ ปี และการบริโภคภาคเอกชนลดลงร้อยละ ๔ ในช่วงครึ่งปีแรก (ทศพร ศิริสัมพันธ์, ๒๕๖๓) ผู้ประกอบการในกลุ่ม SMEs ได้รับผลกระทบทางลบประมาณ ๑.๓๓ ล้านราย คิดเป็นร้อยละ ๔๕ ของ ผู้ประกอบการในธุรกิจทั้งหมด (สำนักงานส่งเสริมวิสาหกิจขนาดกลางและขนาดย่อม, ๒๕๖๓) ขณะท่ี ศูนย์วิจัยกสิกรไทย (๒๕๖๓) ประเมินว่าการระบาดของโรคติดเชื้อโควิด-๑๙ ส่งผลกระทบโดยตรงต่อ ธุรกิจท่องเที่ยวทำให้มีรายได้เหลือเพียง ๔.๘๕-๕.๔๕ แสนล้านบาท ทั้งนี้ในภาพรวมการขยายตัวของ GDP ในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ ตดิ ลบร้อยละ ๖.๑ ซ่งึ จะมปี ระชากรจำนวนหนึ่งประสบปัญหารายได้ไม่เพียงพอ ต่อรายจ่าย เกิดการชะลอการลงทุนและการเลิกกิจการ ในไตรมาสแรกของปี พ.ศ. ๒๕๖๔ มีการเลิก จ้างแรงงานจำนวน ๗.๖ แสนคน (สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ, ๒๕๖๔) ดังนั้น ประเทศไทยควรใช้โอกาสนี้เร่งเพ่ิมพูนทักษะใหม่ (Upskill, Reskill, New skill) ท่ีจำเป็นให้กับ ผู้ที่ว่างงานหรือผู้ที่กำลังเข้าสู่ตลาดแรงงาน รวมถึงการส่งเสริมการสร้างผู้ประกอบการโดยเฉพาะใน กลุ่มที่เกี่ยวข้องกับนวัตกรรม และความคิดสร้างสรรค์เพื่อรองรับการปรับโครงสร้างทางเศรษฐกิจไทย ไปสู่การผลิตสินค้าและบริการฐานนวัตกรรม การปรับตัวและการฟ้ืนตัวจากการเปล่ียนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ประเทศไทยจดั อยู่ใน กลุ่มประเทศที่คาดว่าจะได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศในระยะ ๓๐ ปีข้างหน้า มากเป็นอันดับท่ี ๑๔ จาก ๑๗๐ ประเทศ ที่ผ่านมาภาคเกษตรได้รับผลกระทบจากภยั พิบัติธรรมชาติมา อยา่ งต่อเนือ่ ง ยทุ ธศาสตร์การเปลย่ี นแปลงสภาพภูมอิ ากาศดา้ นการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๖๔ ระบุว่าในช่วงระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๓๒-๒๕๕๕ มีพื้นที่ทางการเกษตรเสียหายจาก การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ โดยปีที่ได้รับความเสียหายมาก เช่น ปี พ.ศ. ๒๕๓๗ มีพื้นท่ี ประสบภัยแล้งมากถึง ๑๗ ล้านไร่ ปี พ.ศ. ๒๕๕๔ มีพื้นที่ประสบอุทกภัยจำนวน ๒๙ ล้านไร่ และใน หลายพื้นที่ประสบปัญหาทั้งน้ำท่วมและภัยแล้งในปีเดียวกัน แต่ละปีรัฐบาลต้องใช้งบประมาณบรรเทา ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศประมาณ ๓ พันล้านบาท และปี พ.ศ. ๒๕๕๔ รัฐบาลต้องใช้งบประมาณเพื่อเยียวยาเกษตรกรประมาณ ๓.๔ หมน่ื ลา้ นบาท ดังน้นั การคาดการณ์การ เปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ ความสามารถในปรับตัว การฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วเป็นสิ่งที่ประเทศ ไทยต้องเร่งพฒั นาใหเ้ กดิ ขึน้ โดยเรง่ ด่วน ๕) การใช้ทรัพยากรสรา้ งมลู ค่าทางเศรษฐกิจอยา่ งคมุ้ คา่ ความจำกัดของทรัพยากรขณะทจ่ี ำนวนประชากรเพิ่มขึ้นและมีความต้องการนำทรัพยากรที่มี อย่ไู ปสร้างการเติบโตของประเทศ ดังนนั้ การนำหลกั คดิ ของเศรษฐกจิ หมนุ เวยี นมาใชจ้ ึงเป็นสิ่งจำเป็น ทรัพยากรจำนวนมากสูญเสียจากปัญหา Food loss และ Food waste ประเทศไทยเป็น แหล่งผลิตอาหารของโลก ในปี พ.ศ. ๒๕๖๒ ประเทศไทยส่งออกอาหารรวมกันมากกว่า ๑.๐ ล้านล้านบาท แต่หากพิจารณาถึงความยั่งยืนของอุตสาหกรรมเกษตรและอาหารของไทย ตามเป้าหมายการพัฒนาท่ี ยั่งยืน SDG ๑๒.๓ มีเป้าหมายลดการสูญเสียอาหารและขยะอาหารให้ได้ครึ่งหนึ่งภายในปี พ.ศ. ๒๕๗๓ พบวา่ ภาคการเกษตรไทยมกี ารสูญเสีย Food loss โดยเฉลยี่ ประมาณร้อยละ ๓๐ จากการเก็บเกี่ยว การ จัดเก็บ การขนส่ง การเลือกบรรจุภัณฑ์ที่ไม่เหมาะสมทำให้ไม่สามารถยืดอายุอาหารได้นานเท่าที่ควร (ศูนย์วิจัย Krungthai COMPASS, ๒๕๖๒) สำหรับ Food waste ประเทศไทยยังไม่มีข้อมูลปริมาณ อาหารท่ผี ลติ และปริมาณการท้ิงขยะอาหารท่ีชัดเจน มีเพียงข้อมลู ปริมาณขยะมูลฝอยท่ีเป็นขยะอินทรีย์ซ่ึง กรมควบคุมมลพิษระบวุ ่า ในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ มปี รมิ าณมากถงึ ๑๗.๕๖ ลา้ นตัน คิดเปน็ สัดสว่ นร้อยละ ๖๔ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๔๕
ของปริมาณขยะมูลฝอยทั้งหมด หรือ ๒๕๔ กิโลกรัมต่อคนต่อปี โดยตัวเลขนี้เป็นปริมาณขยะมูลฝอยที่ จัดเก็บโดยเทศบาลเท่านั้น ยังไม่รวมขยะอาหารหรือปริมาณอาหารส่วนเกินของภาคธุรกิจที่มีการจ้าง บรษิ ทั เอกชนบรหิ ารจดั การ ทัง้ นี้การไม่คดั แยกขยะเป็นอุปสรรคสำคัญของการรีไซเคิล (สถาบันวิจัยเพื่อ การพัฒนาประเทศไทย, ๒๕๖๒) การจัดการกับขยะอินทรีย์ที่ไม่ดีพอจะทำให้เกิดก๊าซเรือนกระจกและ สง่ ผลกระทบตอ่ การเปลย่ี นแปลงสภาพภูมอิ ากาศในท่สี ุด การหมุนเวียนใช้ทรัพยากรมีข้อจำกดั ปี พ.ศ. ๒๕๖๒ ปรมิ าณขยะมลู ฝอยชุมชนท่ัวประเทศ มีจำนวน ๒๘.๗ ล้านตัน ประมาณร้อยละ ๒๐ ของขยะมีการกำจัดอย่างไม่ถูกวิธี (กรมควบคุมมลพิษ, ๒๕๖๓) ปัญหาขยะพลาสติกตกค้างเป็นอีกความท้าทายของเศรษฐกิจหมุนเวียน ประเทศไทยมีการใช้ พลาสติกสูงเป็นอันดับที่ ๒ ในอาเซียนรองจากประเทศมาเลเซีย (ประมาณ ๖๖.๔ กิโลกรัม/คน) ใน ปี พ.ศ. ๒๕๖๑ ขยะพลาสติกทั่วประเทศมีปริมาณกว่า ๒ ล้านตัน/ปี ในจำนวนนี้ถูกทิ้งรวมกับขยะทั่วไป ๑.๕ ล้านตัน ถูกนำเข้าสู่กระบวนการ recycle เพียง ๐.๕ ล้านตันเท่านั้น (กรมควบคุมมลพิษ, ๒๕๖๓) ผลจากการระบาดของโควิด-๑๙ พฤติกรรมการสั่งซื้อสินค้าออนไลน์และการสั่งซื้ออาหาร Delivery ที่ เพิ่มขึ้น ทำให้สัดส่วนขยะพลาสติกเพิ่มขึ้นอีกกว่าร้อยละ ๖๐ ในเขตกรุงเทพมหานคร ขยะที่ถูกกำจัดไม่ ถูกวิธีก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพประชาชน เกิดการหลุดรอดสู่ทะเลและสร้าง ผลกระทบตอ่ ระบบนเิ วศในทส่ี ดุ ท้งั น้ี ปี พ.ศ. ๒๕๖๐ ประเทศไทยถกู จดั อยู่ในอนั ดับท่ี ๖ ของประเทศที่ ทิ้งขยะทางทะเลมากที่สุด โดยมีปริมาณมากกว่า ๑ ล้านตัน ต่อปี ซึ่งส่วนใหญ่เป็นขยะพลาสติก ส่งผล กระทบต่อระบบนิเวศทางทะเลและเกิดการเปื้อนของไมโครพลาสติกในห่วงโซอ่ าหาร การใช้ทรัพยากรมีประสิทธิภาพตำ่ ข้อมูลของ UNESCAP (๒๐๑๖) ชี้ว่าปริมาณการใช้วัสดุ ภายในประเทศ (domestic material consumption) หรือ DMC ต่อ GDP ของประเทศไทยในช่วงปี พ.ศ. ๒๕๕๙ อยทู่ ่ี ๒.๐๖ กโิ ลกรมั ต่อเหรยี ญสหรฐั สูงกว่าค่าเฉลย่ี ของกลุ่มประเทศในเอเชียแปซิฟิกและ ค่าเฉลี่ยของกลุ่ม OECD ชี้ให้เห็นว่าประสิทธิภาพของการใช้ทรัพยากรพื้นฐาน (ชีวมวล โลหะ อโลหะ และพลังงานฟอสซิล) ต่อการพัฒนาเศรษฐกิจของไทยยังต่ำ ซึ่งสอดคล้องกับข้อมูลของสำนักงานสภา นโยบายการอดุ มศึกษา วทิ ยาศาสตร์ วิจัยและนวตั กรรมแหง่ ชาติ (๒๕๖๓) ที่ระบุวา่ ในช่วง ๑๐ ปีทผ่ี ่าน มาการใชว้ สั ดุภายในประเทศต่อประชากร (DMC/Capita) เพ่มิ ขึ้นร้อยละ ๒๘ และมูลค่าเพ่มิ จากการใช้ ทรัพยากรต่ำกว่าประเทศที่พัฒนาแล้ว ๕-๖ เท่าตัว ดังนั้น จึงเป็นความท้าทายของประเทศไทยในการ ยกระดบั ประสิทธภิ าพ และการเพ่มิ มูลคา่ การใช้ทรัพยากรให้สงู ข้ึนด้วยโมเดลเศรษฐกจิ หมนุ เวียน ๖) ปัญหามลพิษและปัญหาสิ่งแวดล้อมได้รับการแก้ไขได้อย่างย่ังยืน ต้นทนุ สิ่งแวดล้อมและต้นทุนทางสงั คมเพอ่ื การจดั การปัญหามลพิษและผลกระทบของไทย อยู่ในระดับที่สูง เช่น ในกรณีปัญหาฝุน่ ละอองขนาดเล็ก ๒.๕ ไมครอน หรือ PM 2.5 ที่ไม่เพียงแต่สร้าง ความเสียหายให้กับสุขภาพของคนไทยเท่านั้น แต่ยังสร้างความสูญเสียต่อระบบเศรษฐกิจในแต่ละปีไม่ ต่ำกว่า ๖ พันล้านบาท ในช่วงเวลาเพียง ๑ เดือน (ศูนย์วิจัยกสิกรไทย, ๒๕๖๓) สาเหตุหลักของปัญหา PM 2.5 พบว่ามาจากการเผาในที่โล่งโดยเฉพาะการเผาในไร่นา เช่น การเผาตอซังข้าว การเผาใบอ้อย หากสามารถหมุนเวียนนำชีวมวลดังกล่าวมาใช้ประโยชน์นอกจากจะช่วยแก้ปัญหา PM 2.5 แล้ว ยัง สามารถสร้างมลู ค่าเพิม่ ทางเศรษฐกิจได้อีกทางหนึ่งด้วย การเพิ่มขึ้นของจำนวนนักท่องเที่ยวแบบกระจุกตัวส่งผลให้ทรัพยากรถูกทำลาย และสร้าง ปัญหาในการจัดการของเสีย ผลการศึกษาขีดความสามารถในการรองรับด้านนันทนาการและท่องเที่ยว (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลอ่ื นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๔๖
ของอุทยานแห่งชาติในระหว่างปี พ.ศ. ๒๕๔๘-๒๕๖๒ พบว่าจุดท่องเที่ยวบริเวณอุทยานแห่งชาติใน หมู่เกาะสิมิลัน หาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี หมู่เกาะลันตา อ่าวพังงา อยู่ในระดับเกินขีดความสามารถ ในการรองรับสูงสุดโดยเฉพาะด้านนิเวศวิทยาทางทะเล (คุณภาพน้ำทะเลและทรัพยากรปะการัง) มีผลต่อ การเกิดปรากฏการณป์ ะการังฟอกขาวในปี พ.ศ. ๒๕๕๘ ทำใหท้ รพั ยากรปะการังเกดิ ความเสื่อมโทรมมาก ขึ้น (มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ๒๕๖๑ และ ๒๕๖๒ และมหาวิทยาลยั รามคำแหง ๒๕๕๕ และ ๒๕๕๘) ๗) การรักษาระดับการเติบโตทางเศรษฐกิจเมื่อสังคมก้าวสู่สังคมผ้สู งู อายุ แรงงานในภาคเกษตรกว่าครึ่งมีอายุระหว่าง ๔๐-๕๙ ปี เป็นสัญญาณของการเข้าสู่สังคมสูงวัย ของครัวเรือนเกษตรไทย อายุเฉล่ยี ของหัวหน้าครัวเรือนเกษตรไทยสูงข้ึนจาก ๕๔ ปี ในปี พ.ศ. ๒๕๕๑ เป็น ๕๘ ปี ในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ แรงงานเกษตรที่มีอายุมากมีความสัมพันธ์กับการเรียนรู้และตอบรับเทคโนโลยี สมัยใหม่ โดยเกษตรกรที่มีหัวหน้าครอบครัวอายุน้อยมีความเป็นไปได้ที่จะเรียนรู้ และเลือกใช้ เครื่องจักรกลสมัยใหม่ได้ดีกว่าหัวหน้าครัวเรือนที่มีอายุมาก ด้วยเหตุนี้ครัวเรือนที่มีหัวหน้าครอบครัว อายุน้อยจึงมีผลิตภาพ (Productivity) สูงกว่าครัวเรือนที่มีหัวหน้าครอบครัวอายุเกิน ๔๐ ปีขึ้นไป (โสมรัศมิ์ จันทรัตน์ และคณะ, ๒๕๖๒) ราคาเครื่องจักรที่สูง เช่น ราคารถตัดอ้อยมีราคา ๑๐-๑๒ ล้าน บาทต่อคัน เป็นเหตุให้เกษตรกรเลือกใช้การเผาใบอ้อยเพื่อความสะดวกในการเก็บเกี่ยวให้กับแรงงาน ในฤดูกาลผลิต ปี พ.ศ. ๒๕๖๒/๒๕๖๓ อ้อยไฟไหมม้ ีสัดสว่ นรอ้ ยละ ๔๙ ของปริมาณออ้ ยรวม (สำนกั งาน คณะกรรมการอ้อยและน้ำตาลทราย, ๒๕๖๓) และเป็นหนึง่ ในสาเหตุของการเกิดปญั หาฝ่นุ ละอองขนาด เล็ก (PM 2.5) ด้วยมาตรการช่วยเหลือเกษตรกร เช่น ให้เงินสนับสนุนในอัตรา ๑๒๐ บาท/ตันอ้อยสด รวมถึงมาตรการสนับสนุนในด้านต่างๆ เช่น ส่งเสริมการรับซื้อใบอ้อย การสนับสนุนสินเชื่อดอกเบี้ยต่ำ เพื่อการซื้อจักรกลการเกษตร ด้วยความร่วมมือของทุกฝ่าย ส่งผลให้ในฤดูกาลผลิต ปี พ.ศ. ๒๕๖๓/ ๒๕๖๔ ออ้ ยไฟไหม้มีสดั สว่ นลดลงเหลอื รอ้ ยละ ๒๖ ของปริมาณอ้อยรวมและมเี ป้าหมายลดเปน็ ศูนย์ในปี พ.ศ. ๒๕๖๖/๒๕๖๗ ๓.๑.๕ การเรง่ รัดพัฒนาเศรษฐกจิ ของต่างประเทศ ทุกประเทศลว้ นมีเป้าหมายท่ีเหมือนกันคือ ต้องการเรง่ รัดพัฒนาประเทศเพื่อความเติบโตทาง เศรษฐกจิ การยกระดบั คุณภาพชีวติ และม่งุ สกู่ ารพฒั นาทีย่ ัง่ ยืน ดว้ ยการใชจ้ ดุ แข็งของตนเองเป็นฐานใน การพัฒนาร่วมกับการใช้ความรู้ ความก้าวหน้าของเทคโนโลยีและนวัตกรรมเพื่อเร่งรัดการพัฒนา ประเทศให้บรรลุเป้าหมายที่กำหนดไว้ องค์ประกอบสำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนาเศรษฐกิจซึ่ง ประสบผลสำเร็จในหลายประเทศ คือ ๑) การกำหนดเป้าหมายที่มีความท้าทาย เช่น ประเทศจีนกำหนดเป้าหมายเพิ่มการเติบโต ทางเศรษฐกจิ ชีวภาพเท่าตวั ในระยะเวลา ๓ ปี หรือประเทศเยอรมนีกำหนดให้ไฟฟ้าทใ่ี ช้ร้อยละ ๔๐-๔๕ ในปี พ.ศ. ๒๕๖๘ มาจากพลังงานหมุนเวียน และเพิ่มผลิตภาพการใช้ทรัพยากรเป็น ๒ เท่า ในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ เปรียบเทียบกับปี พ.ศ. ๒๕๓๗ (International Advisory Council on Global Bioeconomy, ๒๐๒๐) ๒) การขับเคล่ือนด้วยการจดั สรรงบประมาณทเี่ พียงพอและต่อเน่ือง เช่น ประเทศเยอรมนี จัดสรรงบประมาณ ๓.๖ พันล้านยูโรเพื่อการดำเนินงานสนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพระหวา่ งปี พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๗ งบประมาณ ๑.๑ พันล้านยูโรเพื่อสนับสนุนการวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยี (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคล่ือนการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๔๗
ทีเ่ กี่ยวขอ้ งกบั เศรษฐกจิ ชวี ภาพ และงบประมาณ ๑๒๐ พันล้านยูโรสนบั สนุนการพฒั นาเศรษฐกิจสีเขียว และประเทศมาเลเซียจัดต้ังกองทนุ “Biotechnology Commercialization Fund” สนับสนุนเงินกู้ ดอกเบี้ยต่ำเพื่อนำมาใช้ลงทุนซื้อเครื่องจักร การปรับปรุงกระบวนการผลิตและคุณภาพ และยกระดับ ผลติ ภัณฑ์ให้ไดม้ าตรฐานสากล ๓) การเร่งรัดพัฒนาความสามารถกำลังคน และเทคโนโลยีและนวัตกรรม จีนใช้เครือข่าย ต่างประเทศในการดูดซับเทคโนโลยีจากต่างประเทศ เช่น ตั้งสถาบันวิจัยร่วมกับต่างประเทศ (Joint research institutes) เชน่ US-China Clean Energy Research Center (CERC) หรือ จัดต้ัง Bioeconomy International ภายใต้ความร่วมมือ EU-China 2020 Strategic Agenda for Cooperation รวมถึงให้ ความสำคัญกับการบรู ณาการระหวา่ งสหสาขาเทคโนโลยี เชน่ เศรษฐกจิ หมุนเวยี นใหค้ วามสำคัญกับการ พัฒนาเทคโนโลยใี น ๓ กลุ่ม ได้แก่ (๑) กลุ่มเทคโนโลยีดิจิทัลสมัยใหม่ เช่น เทคโนโลยีไอโอที Big data, Blockchain, RFID ซึ่งเทคโนโลยีเหล่านีม้ ีบทบาทในการช่วยติดตามการใช้ทรัพยากรและการเกิดของเสีย (๒) กลุ่มเทคโนโลยีกายภาพ เช่น 3D printing, Robotics, Energy storage, Modular design technology ช่วยลดต้นทุน ทรัพยากรและผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม และ (๓) กลุ่มเทคโนโลยีชีวภาพ ช่วยเร่งรัดการพัฒนาผลิตภัณฑ์ฐานชีวภาพเพื่อทดแทนเชื้อเพลิงฟอสซิล สำหรับสหรัฐอเมริกาและ สหภาพยุโรปให้ความสำคัญกับการพัฒนาเทคโนโลยีพื้นฐานด้านชีววิทยาและระบบนิเวศ เช่น Genetic engineering, DNA sequencing และ Automated high-throughput manipulations of biomolecules ๔) การพัฒนาตลาดภายในประเทศให้มีขนาดใหญ่เพียงพอ เป็นปัจจัยเร่งใหเ้ กิดการพัฒนา ผลิตภัณฑ์นวัตกรรมออกสู่ตลาด โดยเฉพาะผลิตภัณฑ์ในกลุ่มวัสดุและเคมีชีวภาพ หรือวัตถุดิบที่เป็น Secondary raw materials ซ่งึ มตี ้นทุนสงู กวา่ ผลติ ภัณฑ์คู่แขง่ (ผลิตภณั ฑ์จากฟอสซลิ ) ต้องมีมาตรการ ส่งเสริมการเข้าสูต่ ลาดโดยเฉพาะในช่วงแรก เชน่ การจดั ซือ้ ของภาครัฐ (Government procurement) ถูกนำมาใช้ในหลายประเทศ เช่น สหรัฐอเมริกา สหภาพยุโรป หรือใช้มาตรการทางการเงนิ และการคลัง มาช่วยลดความเสียเปรียบด้านต้นทุนในรูปของการจัดเก็บภาษีการปล่อยก๊าซเรือนกระจก (Carbon & green tax) การกำหนดราคาขายโดยคำนึงถึงผลกระทบหรือความเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การพัฒนา มาตรฐานเพอื่ สร้างความเชื่อมน่ั ให้กับผบู้ ริโภค เชน่ การพฒั นามาตรฐานสำหรบั วสั ดรุ ไี ซเคลิ (Recycled content or secondary materials) ในบรรจภุ ัณฑ์ ๕) การสรา้ งความตระหนักของผบู้ รโิ ภค เป็นสว่ นสำคัญในการสรา้ งตลาด สง่ิ ที่สำคัญคือการ สร้างความตระหนัก จิตสำนึก ทัศนคติ และความเชื่อให้กับหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชา สังคม ตลอดจนประชาชนทั่วไป ให้เห็นถึงความสำคัญของการบรรลุเป้าหมาย และร่วมกันสร้างความ เปลี่ยนแปลงให้เกิดขึ้น ตัวอย่างเช่น ฟินแลนด์กำหนดให้บรรจุเรื่องเศรษฐกิจหมุนเวียนในหลักสูตรการ เรียนการสอนในทุกระดับการศึกษา มีการสร้างชุดความรู้ Circular economy in lifelong learning และผลักดันให้เศรษฐกิจหมนุ เวียนเปน็ กระแสหลักในสังคม เชน่ การสอดแทรกหลักเศรษฐกิจหมุนเวียน ในการจัดงาน/มหกรรมต่าง ๆ เยอรมนีพัฒนาฉลาก Blue Angle สำหรับผลิตภณั ฑ์ชีวภาพเพ่ือเพิม่ การ รบั รู้ของผู้บรโิ ภค ๖) การขับเคลื่อนด้วยกฎหมาย ทั้งการปลดล็อก แก้ไขกฎหมายเดิมที่เป็นอุปสรรคต่อการ ดำเนินงาน และการออกกฎหมายใหม่เพื่อกระตุ้นให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของสังคม อาทิ สหรัฐอเมริกาเน้น การปรับปรุงกฎระเบียบให้เอื้อต่อการดำเนินธุรกิจ ลดขั้นตอนของการขึ้นทะเบียนผลิตภัณฑ์เพื่อให้ ผลิตภัณฑ์เข้าสู่ตลาดได้รวดเร็วขึ้น บราซิลปรับปรุงกฎหมายการเข้าถึงและแบ่งปันผลประโยชน์ และ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลื่อนการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๔๘
กฎหมายดูแลความปลอดภัยทางชีวภาพเพื่อใช้ประโยชน์จากความก้าวหน้าของเทคโนโลยีชีวภาพ ญี่ปุ่น และสหภาพยุโรปใช้การออกกฎหมาย EPR (Extended producer responsibility) และใช้กลไกมัดจำคืน เงิน (Deposit-refund system) ใช้เรยี กคนื บรรจุภณั ฑ์ และสรา้ งแรงจูงใจใหผ้ ู้บรโิ ภคแยกขยะและส่งคืนขยะ บรรจภุ ัณฑ์เข้าส่รู ะบบการจดั การ ๗) การมีหน่วยงานที่ทำหน้าที่ประสานเชื่อมโยงระหว่างหน่วยงาน ทั้งภาครัฐและเอกชน และผู้กำหนดนโยบาย เพื่อให้เกิดการระดมทรัพยากรและความเชี่ยวชาญเพื่อเร่งรัดผลักดันให้การ ดำเนินงานบรรลุเป้าหมายได้อย่างมีประสิทธิภาพ ตัวอย่างเช่น เยอรมนีมีการจัดตั้ง “Inter-Ministerial Working Group on the Bioeconomy” เพื่อทำหน้าที่ขับเคลื่อนและเชื่อมประสานระหว่างกระทรวง ต่าง ๆ จัดตั้ง Bioeconomy Council ซึ่งประกอบด้วยผู้เชี่ยวชาญหลากหลายสาขา และ นักวิทยาศาสตร์ชั้นนำของประเทศเพื่อให้คำปรึกษารัฐบาลในการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ ขณะท่ี มาเลเซียมอบให้กระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมเป็นหน่วยงานรับผิดชอบในการ ขับเคลื่อนแผนการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ และจัดตั้งสภาที่ปรึกษาด้านเศรษฐกิจชีวภาพที่มี นายกรัฐมนตรีเป็นประธาน ทำหน้าที่พัฒนายุทธศาสตร์และกลยุทธ์เพื่อการเร่งรัดพัฒนาอุตสาหกรรม ชีวภาพของประเทศมาเลเซยี ๓.๑.๖ ความจำเป็นของการจัดทำแผนปฏิบตั กิ าร คณะรฐั มนตรี มีมตเิ หน็ ชอบเม่ือวันท่ี ๑๙ มกราคม ๒๕๖๔ ใหก้ ารขบั เคล่ือนการพัฒนาเศรษฐกิจ ชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน เศรษฐกิจสีเขียว (Bio-Circular-Green Economy : BCG Model) โมเดล เศรษฐกิจสู่การพัฒนาที่ยั่งยืนเป็นวาระแห่งชาติ ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๖๔ เป็นต้นไป และให้คณะกรรมการ บรหิ ารการพัฒนาเศรษฐกิจชวี ภาพ-เศรษฐกิจหมนุ เวียน-เศรษฐกิจสีเขียว (Bio-Circular-Green Economy : BCG Model) พิจารณากำหนดและดำเนินแผนงาน/โครงการต่าง ๆ ให้สอดคล้องกับแผนปฏิบัติการด้าน การขบั เคล่อื นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ นัน้ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรมในฐานะเลขานุการของคณะกรรมการบริหารฯ จึงจัดทำแผนปฏิบัติการด้านการ ขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ เพื่อเป็นกรอบการทำงาน สำหรบั หนว่ ยงานตา่ ง ๆ ในการรว่ มขบั เคลื่อนวาระแห่งชาตินี้ ใหเ้ กดิ ผลเปน็ รปู ธรรมโดยเร็วและยัง่ ยืน ประเทศไทยตั้งอยู่ในพื้นที่ที่มีความหลากหลายทางชีวภาพที่มีความสำคัญสูงอันดับ ๑๕ ของ โลก จึงมีความหลากหลายสูงทั้งระบบนิเวศ ชนิดพันธุ์ และ พันธุกรรม ซึ่งถือเป็นสินทรัพย์หรือทุนการ พัฒนาประเทศที่สำคัญ ผืนป่าชายเลนที่อุดมสมบูรณ์ช่วยป้องกันการกัดเซาะชายฝั่ง ทำให้เกิดความ สมดุลของระบบนิเวศ เป็นแหล่งอนุบาลสัตว์น้ำ รวมถึงมีการสั่งสมภูมิปัญญาที่เกี่ยวข้องกับการใช้ ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพมายาวนาน เช่น การใช้ประโยชน์จากสมุนไพรในรูปอาหาร และยารักษาโรค และการใช้จุลินทรีย์ในการผลติ อาหารหมกั ดอง ประเทศไทยเป็น ๑ ใน ๖๐ ประเทศที่ให้ความสำคัญกับการพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพ รูปแบบของพัฒนาเศรษฐกิจชีวภาพของประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นการผลิตสินค้าและบริการที่มี มลู ค่าเพม่ิ นอ้ ย เนื่องจากขาดการพัฒนานวัตกรรมในประเทศ ประเทศไทยมเี ปา้ หมายเพิ่มการผลิตสินค้า และบริการนวัตกรรม ทั้งการใช้ความได้เปรียบด้านวัตถุดิบที่มีจำนวนมากเป็นปัจจัยดึงดูดให้นักลงทุน ตา่ งประเทศใชป้ ระเทศไทยเป็นฐานการผลติ ผลิตภัณฑ์มูลคา่ สงู เชน่ การผลติ พลาสติกชีวภาพของบริษัท (ร่าง) แผนปฏิบตั กิ ารด้านการขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๔๙
Total-Corbion ซึ่งมีกำลังการผลิตมากเป็นอันดับ ๒ ของโลก หรือการดึงดูดบริษัทสไปเบอร์ มาลงทุน ตง้ั โรงงานผลิตใยโปรตนี ชวี ภาพในนิคมอตุ สาหกรรมอิสเทรนิ ์ซีบอร์ดเนอื่ งจากประเทศไทยเป็นแหล่งผลิต น้ำตาลรายใหญ่ของโลก ผู้ประกอบการรายใหญ่ของประเทศไทยปรับตัวสู่การผลิตภัณฑ์ที่มีนวัตกรรม เพิ่มขึ้น ดังเช่น บริษัท ปตท. จำกัด (มหาชน) ขยายการลงทุนจากธุรกิจพลังงานไปสู่ธุรกิจด้านชีววิทยา ศาสตร์ (Life science) รวมถึงการที่รัฐบาลไทยตัดสินใจลงทุนจัดตั้งโรงงานไบโอรีไฟเนอรีในพื้นที่เขต นวตั กรรมระเบียงเศรษฐกิจพเิ ศษภาคตะวันออก (EECi) ถอื เป็นโครงสรา้ งพ้นื ฐานดา้ นนวัตกรรมที่สำคัญ ของประเทศไทยในการนำทรัพยากรชีวภาพที่ประเทศไทยมีมากไปสรา้ งมลู ค่าเพ่มิ เพือ่ ขับเคลื่อนประเทศ ด้วยเศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) โดยเฉพาะด้านการเกษตรและอาหารที่เป็นจุดแข็งของประเทศ ไทย และการพัฒนาผลิตภัณฑ์สินค้าและบริการมูลค่าสูงที่สามารถพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ในกลุ่ม อาหารเสรมิ สขุ ภาพ เครอื่ งสำอาง ผลิตภณั ฑว์ สั ดหุ รอื เคมีชีวภาพ และผลติ ภณั ฑย์ า เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) สำหรับประเทศไทยการดำเนินงานของ เศรษฐกิจหมนุ เวยี นอยใู่ นระยะเร่ิมแรก ดงั เห็นได้จากมลู ค่าทางเศรษฐกจิ ท่ีมีมูลคา่ เพียง ๑ แสนล้านบาท ในปี พ.ศ. ๒๕๖๐ (กระทรวงอตุ สาหกรรม, ๒๕๖๐) อยา่ งไรก็ดี ความต้องการใชท้ รัพยากรท่เี พม่ิ ข้นึ อย่าง ตอ่ เนอ่ื งภายใต้การมีอยู่อย่างจำกัดของทรัพยากร เป็นแรงผลักดันให้ทิศทางการพัฒนาเศรษฐกิจของทั่ว โลกเพิม่ การใหค้ วามสำคญั กบั การใชท้ รพั ยากรอย่างคุ้มคา่ ลดการใช้ทรพั ยากรใหน้ ้อยลง และปลดปล่อย ของเสียสู่สิ่งแวดล้อมให้น้อยเพื่อให้มนุษย์อยู่ร่วมกับธรรมชาติได้อย่างสมดุล ส่งเสริมการผลิตและการ บริโภคที่ยั่งยืนซึ่งเป็นแนวทางที่ช่วยให้ประเทศบรรลุความตกลงปารีสในการลดการปล่อยก๊าซเรือน กระจก พร้อมกับการสร้างเศรษฐกิจใหม่ ทั้งนี้ การพัฒนาเศรษฐกิจหมุนเวียนได้รับความสำคัญจาก ประเทศท่ีพัฒนาแลว้ โดยเฉพาะประเทศในสหภาพยโุ รป มกี ารคาดการณ์ว่าในปี พ.ศ. ๒๕๗๓ เศรษฐกิจ หมนุ เวียนจะเพ่ิมมูลค่าทางเศรษฐกิจของโลกเพิม่ ขึ้นประมาณ ๔.๕ ล้านล้านเหรยี ญสหรัฐ สหภาพยุโรป ประเมินว่าการพัฒนาเศรษฐกิจหมุนเวียนจะเพิ่มประสิทธิภาพการใช้ทรัพยากรเพิ่มขึ้นร้อยละ ๓๐ พร้อม การเพ่มิ GDP ร้อยละ ๑ และสร้างงานใหม่ ๒ ลา้ นตำแหนง่ (European Commission, n.d.) ในหลาย ประเทศมอี ัตราการรไี ซเคิลขวดพลาสติกสงู ถงึ ร้อยละ ๘๓ สำหรบั ประเทศญป่ี ุ่นและร้อยละ ๙๔ สำหรบั ประเทศเยอรมนี สำหรับประเทศไทยอัตราการรีไซเคิลบรรจุภัณฑ์พลาสติกยังต่ำกว่าครึ่ง ดังนั้น จึงมี ศักยภาพที่จะเพิ่มอัตราการรีไซเคิลให้สูงขึ้น นอกจากสาขาพลาสติกแล้ว การลดการสูญเสียและขยะ สินค้าเกษตรและอาหาร (Food loss and waste) และลดการใช้ทรัพยากรในการผลิตวัสดุก่อสร้างจะ เป็นส่วนสำคัญที่ทำให้ประเทศไทยลดการใช้ทรัพยากรลงได้ไม่น้อยกว่า ๑ ใน ๔ รวมถึงลดการปล่อย กา๊ ซเรอื นกระจกซงึ่ เปน็ สาเหตสุ ำคญั ของการเปลีย่ นแปลงสภาพภมู ิอากาศไปพร้อมกนั ดว้ ย เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) เป็นสิ่งที่ประเทศไทยจำเป็นต้องเร่งรัดการพัฒนา เนื่องจากประเทศคู่ค้าโดยเฉพาะสหภาพยุโรปมีความความตื่นตัว และเริ่มนำมาตรการทางสิ่งแวดล้อม มาใช้เป็นมาตรการกีดกันทางการค้ามากขึ้น ในฐานะที่ประเทศไทยเป็นส่วนของสายโซ่อุปทานของโลก และพึ่งพาการส่งออก จงึ มคี วามจำเปน็ ท่ีต้องปฏิบตั ิตามเง่ือนไขดังกล่าวโดยเฉพาะการลดการปล่อยก๊าซ เรือนกระจก และปรับเปลี่ยนระบบการผลิตไปสู่การเป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมเพื่อรักษาความสามารถใน การแข่งขัน รวมถึงสามารถใชเ้ ป็นจดุ แข็งในการดึงดูดการลงทุนจากบรษิ ัทที่ให้คุณค่ากบั เศรษฐกิจสีเขียว ในหลายประเทศมีการกำหนดเป้าหมายที่ท้าทาย เช่น สหราชอาณาจักร มีเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซ เรือนกระจกลงร้อยละ ๖๘ สหภาพยุโรปมีเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกลงร้อยละ ๕๕ สหรฐั อเมริกามีเป้าหมายลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจกลงร้อยละ ๕๐ ขณะทีป่ ระเทศไทยมีเป้าหมายลด (รา่ ง) แผนปฏบิ ัตกิ ารดา้ นการขับเคลื่อนการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๐
การปล่อยก๊าซเรือนกระจกลงร้อยละ ๒๐-๒๕ ในปี พ.ศ.๒๕๗๓ ทั้งนี้ จำเป็นต้องมีมาตรการกระตุ้นทั้ง นโยบายรัฐ มาตรการสนับสนุนทางการเงินเพื่อการนำเทคโนโลยีสีเขียวที่ดียิ่งขึ้นมาปรับใช้ใน กระบวนการผลติ รวมไปถงึ ความรว่ มมือแบบจตุภาคีของท้ังในและตา่ งประเทศเพ่ือส่งเสริมให้เป้าหมาย ดงั กล่าวบรรลไุ ดเ้ ร็วยิง่ ขึน้ โมเดลการพัฒนาเศรษฐกิจ BCG ถือเป็นเครื่องยนต์สำคัญในการขับเคลื่อนการพัฒนา เศรษฐกิจด้วยการต่อยอดจากสิ่งที่เป็นจุดแข็งของประเทศทั้งความหลากหลายทางชีวภาพ และ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม ด้วยรูปแบบที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทยโดยใช้วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวตั กรรมเป็นฐานในการพัฒนาประเทศมุง่ สกู่ ารเปน็ ประเทศทพี่ ัฒนาแล้ว ๓.๑.๖.๑ เปลีย่ นความท้าทายเป็นโอกาส (๑) จุดแข็งของประเทศไทย ๑.๑) ประไทยมีความมั่นคงด้านอาหารสูงมากเมื่อเทียบกับประเทศอื่น ๆ และอยู่ในฐานะ ครัวของโลก ในปี พ.ศ. ๒๕๖๒ ประเทศไทยส่งออกอาหารรวมกันคิดเป็นมูลคา่ มากกว่า ๑ ล้านล้านบาท มีสินค้าหลายชนิดที่ประเทศไทยผลิตได้มากเป็นอันดับต้น ๆ ของโลก ได้แก่ ข้าว มันสำปะหลัง และ น้ำตาลทราย แม้ประเทศไทยจะส่งออกสินค้าเกษตรได้เป็นจำนวนมากแต่ประมาณร้อยละ ๘๐ อยู่ในรูป ของสินค้าแปรรปู ขน้ั ต้น ๑.๒) ไทยมีความเข้มแข็งด้านระบบสาธารณสุข ดังเห็นได้จากประเทศไทยได้รับการจัด อันดับให้เป็นประเทศที่ดีด้านการฟื้นตัว (Global Recovery Index) อันดับที่ ๔ ของโลก แต่ต้อง นำเข้ายา วัสดุ และอุปกรณ์ทางการแพทย์ในสัดส่วนท่ีสูง โดยประเทศไทยนำเข้ายาคิดเป็นร้อยละ ๗๐ ของมูลค่ารวม ๑.๙ แสนล้านบาท ๑.๓) ไทยมีความร่ำรวยของทรัพยากรธรรมชาติ/วัฒนธรรม แต่เน้นการท่องเที่ยวเชิง ปริมาณมากกว่าเชิงคุณภาพ ปี`พ.ศ. ๒๕๖๒ ประเทศไทยมีรายได้จากการท่องเที่ยว ๓ ล้านล้านบาท มากเป็นอันดับที่ ๔ ของโลก มีนักท่องเที่ยวเดินทางมาท่องเที่ยวประเทศไทยกว่า ๔๐ ล้านคน กระจุก ตัวอยู่เพียง ๘ จังหวัด และยิ่งกว่านั้น ค่าใช้จ่ายด้านการท่องเที่ยวต่อหัวของกลุ่มนักท่องเที่ยวหลัก ค่อนข้างต่ำ (ศูนย์วิจัยกรุงศรี, ๒๕๖๒) และค่าใช้จ่ายการท่องเที่ยวของนักท่องเที่ยวต่างชาติค่อนข้าง คงทท่ี ่ปี ระมาณ ๕,๐๐๐ บาท/หวั ต้งั แตป่ ี พ.ศ. ๒๕๕๘-ปี พ.ศ. ๒๕๖๒ (สำนักงานสถิตแิ ห่งชาติ, ๒๕๖๓) (๒) โอกาสของประเทศไทย ๒.๑) โลกหันมาให้ความสำคัญกับการผลิตและพัฒนาอย่างสมดุลและยั่งยืน เนื่องจาก ภัยธรรมชาติท่ีเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องและรุนแรงจากการท่ีมนุษย์ไม่ให้ความสำคัญต่อการดูแลธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อม ดังนั้น เพื่อป้องกันไม่ให้สถานการณ์เลวร้ายยิ่งขึ้น ทุกประเทศจึงเห็นพ้องต้องกันใน การตั้งเป้าหมายแห่งการพฒั นาทีย่ ัง่ ยืนซ่ึงประกอบด้วย ๑๗ เป้าหมายย่อย จึงเป็นโอกาสท่ีประเทศไทย จะขยายตลาดไปสู่การผลิตสนิ ค้าท่ีเป็นมิตรต่อส่ิงแวดล้อมดว้ ยการพัฒนาต่อยอดจากฐานทรัพยากรจาก ความหลากหลายทางชีวภาพ ความหลากหลายทางวัฒนธรรม และการเกษตรทเ่ี ป็นจดุ แขง็ ของประเทศ (รา่ ง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๑
๒.๒) ตลาดต้องการสินค้า/บริการที่มีคุณภาพ สะอาด ปลอดภัย ได้มาตรฐานระดับ สากล โดยเฉพาะในช่วงหลังโควิด-๑๙ มีความต้องการสินค้าอาหารของประเทศไทยเพิ่ม โดยเฉพาะ อาหารสำเร็จรูป (บะหมี่สำเร็จรูป อาหารกระป๋อง ซอส เครื่องปรุงรส) เนื่องจากความเชื่อมั่นด้าน ความปลอดภัยของสินค้าของประเทศไทย ๒.๓) ตลาดสำหรับผลิตภัณฑ์และบริการสุขภาพเติบโตสูงจากพฤติกรรมที่เปลี่ยนแปลง ไปสู่การให้ความสำคัญกับการดูแลสุขภาพให้แข็งแรงเพื่อการเข้าสู่วัยผู้สูงอายุอย่างมีคุณภาพ ถือเป็น โอกาสสำหรับประเทศไทยเนื่องจากประเทศไทยมีความหลากหลายทางชีวภาพโดยเฉพาะความ หลากหลายของพืชพรรณที่มีคุณค่าทางโภชนาการ และสรรพคุณในการเป็นยาและเวชสำอาง รวมทั้งมี ผปู้ ระกอบการสว่ นหนึ่งของไทยมีการลงทุน/พัฒนาผลิตภัณฑ์และบริการสุขภาพมาระยะหนึ่งแล้ว (๓) โอกาสของประเทศไทยในเวทีโลก ๓.๑) มุ่งเน้นการเป็นครัวของโลกที่สะอาด ถูกสุขลักษณะ ปลอดภัยได้มาตรฐานโลก (Hygienic kitchen of the world) องค์การสหประชาชาติคาดการณ์ว่าจำนวนประชากรโลกมี แนวโนม้ เพ่ิมข้นึ จาก ๗.๖ พนั ล้านคนในปี พ.ศ. ๒๕๕๙ เป็น ๙.๘ พันล้านคน ในปี พ.ศ. ๒๕๙๓ สง่ ผลให้ ความตอ้ งการอาหารเพิ่มขนึ้ ร้อยละ ๗๐ กลุ่มประเทศกำลังพัฒนาเป็นประเทศที่มีแนวโน้มการเพิ่มขึ้น ของประชากรมากที่สุด ประเทศไทยจึงควรใช้โอกาสนี้ในการขยายตลาดด้วยการยกระดับผลิตภัณฑ์ อาหารไทยให้มีมาตรฐานที่สูงขึ้นโดยเฉพาะด้านความปลอดภัย และสุขอนามัยที่ดี ๓.๒) เพิ่มมูลค่าภาคการผลิตและบริการด้วยนวัตกรรมและความคิดสร้างสรรค์ (High value-added products from innovation and creativity) ประเทศไทยควรใช้โอกาสของการ มีแหลง่ วตั ถดุ ิบเกษตรเป็นจำนวนมากและผลติ ไดต้ ลอดท้งั ปี มีเศษวสั ดแุ ละของเสียอีกจำนวนหน่ึงท่ีไม่ได้ นำไปใช้ประโยชน์ นำไปพัฒนาเป็นผลติ ภัณฑ์ที่หลากหลายโดยมีการคาดการณ์ว่าตลาดวัสดุชีวภาพจะ ขยายตัวเพิ่มเป็น ๓.๔๘ แสนล้านเหรียญสหรัฐในปี พ.ศ. ๒๕๗๐ (Grandview research, ๒๐๒๐) ผลิตภัณฑ์เคมีชีวภาพที่ตลาดโลกมีโอกาสเติบโตจาก ๖.๕ พันล้านเหรียญสหรัฐ ในปี พ.ศ. ๒๕๕๙ เป็น ๒.๔ หมนื่ ล้านเหรยี ญสหรฐั ในปี พ.ศ. ๒๕๖๘ ๓.๓) การมีสุขภาพทีด่ ี (Healthy people) เพื่อเป้าหมายให้คนไทยมีสุขภาวะที่ดี มีอายุ ที่ยืนยาว และลดภาระค่าใช้จ่ายด้านสุขภาพของประเทศ ทั้งนี้สำนักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหง่ ชาติคาดการณว์ ่าในปี พ.ศ. ๒๕๖๔ ประเทศไทยจะก้าวเข้าสสู่ ังคมสงู วยั อย่างสมบูรณ์และในปี พ.ศ. ๒๕๘๓ ประเทศไทยจะมีผู้สูงอายุมากถึง ๒๐ ล้านคนหรือคิดเป็นสัดส่วน ๑ ใน ๓ ของจำนวน ประชากร ทั้งนี้การพัฒนาผลิตภัณฑ์ด้านสุขภาพและการแพทย์ภายในประเทศได้จำนวนหนึ่งถือเป็น ยทุ ธศาสตรท์ จ่ี ะนำไปสกู่ ารเพม่ิ โอกาสในการเขา้ ถึงผลิตภัณฑ์ได้ท้งั ในยามปกตแิ ละภาวะวิกฤติ ๓.๔) แหล่งพำนักที่สร้างความสุข (Happy destination) เป็นการท่องเที่ยวท่ีเน้นความ ปลอดภัย การท่องเที่ยวรูปแบบใหม่ที่ยั่งยืน มีเป้าหมายกระจายรายได้สู่ชุมชน นักท่องเที่ยวสัมผัส ประสบการณ์ของการอยู่ดี กินดี และมสี ุขภาพท่ีดี (Medical and wellness tourism) ตลอดเวลาที่มา (ร่าง) แผนปฏิบตั กิ ารด้านการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๒
ท่องเทยี่ วหรือพำนกั ในประเทศไทย เปน็ การปรบั ตำแหน่งของการท่องเท่ียวใหม่ไปสู่การท่องเที่ยวที่เน้น คุณภาพบนฐานความเข้มแข็งของประเทศไทย ๓.๕) สังคมท่ียอมรบั ความตา่ งและการพฒั นาที่ยั่งยนื (Harmonious and sustainable society) เป็นการพัฒนาประเทศทม่ี งุ่ ให้เกิดการกระจายการเติบโตทางเศรษฐกิจไปสใู่ นภาคสว่ นต่าง ๆ ไดอ้ ยา่ งเป็นธรรมขน้ึ รวมถึงการอนรุ กั ษ์ ฟื้นฟู และใช้ประโยชนจ์ ากทรัพยากรให้เกิดความคุม้ ค่ามากท่ีสดุ ๓.๑.๖.๒ หลกั การและกลไกการทำงานของโมเดลเศรษฐกจิ BCG ๑. หลักการของโมเดลเศรษฐกิจ BCG เพื่อให้ประเทศไทยสามารถใช้ความพร้อมด้านทรัพยากรจากความหลากหลายทางชีวภาพ และวัฒนธรรม สร้างศักยภาพในการพัฒนาประเทศและนำพาความอยู่ดี กินดี มีความสุขอย่างทั่วถึง ดว้ ยความย่ังยนื ของฐานทรพั ยากรไดอ้ ยา่ งแท้จรงิ ภายใต้ ๓ แนวทางหลกั ประกอบด้วย ๑.๑) น้อมนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง มุ่งสู่การพัฒนาที่ยั่งยืน หลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง (Sufficiency Economy Philosophy: SEP) เป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนา โมเดลการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยที่เป็นรูปธรรมภายใต้โมเดลเศรษฐกิจ BCG โดยการผนึก ๓ เศรษฐกิจเข้าด้วยกัน คือเศรษฐกิจชีวภาพ (Bioeconomy) เศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) และ เศรษฐกิจสีเขียว (Green Economy) มุ่งสู่เป้าหมายของการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals: SDGs) โดยใช้องค์ความรู้ด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมเป็นตัวขับเคลื่อนสําคัญ อย่างเป็นรูปธรรม (ดังแสดงในรูปท่ี ๒) ๑.๒) การสร้างความเข้มแข็งจากภายใน เชื่อมไทยสู่ประชาคมโลก โมเดลเศรษฐกิจ BCG เป็นการพัฒนาจากฐานความเข้มแข็งจากภายในอันประกอบด้วย “ความหลากหลายทางชีวภาพ”และ “ความหลากหลายทางวฒั นธรรม” มาต่อยอดและยกระดบั มลู ค่าในห่วงโซ่การผลิตสนิ ค้าและบริการที่มี มลู ค่าสงู ข้ึน การพัฒนาเศรษฐกิจ BCG เป็นการพฒั นาโดยการเรม่ิ ตน้ จากการสรา้ งความเขม้ แขง็ ในระดับ พน้ื ท่ี ขยายไปสปู่ ระเทศและเชื่อมโยงไทยสู่ประชาคมโลกทั้งในฐานะเป็นส่วนหนง่ึ ของสายโซอ่ ุปทานของ โลก (Global supply chain) การเข้าถึงความรู้ เทคโนโลยีและนวตั กรรมจากสถาบันชั้นนำของโลกเพื่อ นำมาพฒั นาตอ่ ยอดเป็นผลิตภัณฑห์ รอื บรกิ ารนวตั กรรม ๑.๓) เดนิ หน้าไปด้วยกนั ไมท่ ิ้งใครไวข้ า้ งหลัง โมเดลเศรษฐกิจ BCG ให้ความสำคัญกับการ พัฒนาท่ีนำไปสู่การเดินหน้าไปด้วยกัน และไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง เป็นการเติบโตของทุกภาคส่วน รวมถึง การใช้ศักยภาพของพื้นที่ด้วยการระเบิดจากภายใน เน้นตอบสนองความต้องการในแต่ละพื้นที่ ควบคู่ ไปกับการดำรงไว้ซึ่งอัตลักษณ์ของแต่ละพื้นท่ี โดยการผนึกพลัง ภาครัฐ-เอกชน/ชุมชน/สังคม- มหาวิทยาลัย/สถาบันวิจัย-เครือข่ายต่างประเทศในลักษณะ “จตุภาคี” (Quadruple helix) เพื่อ “เปลี่ยนข้อได้เปรียบเชิงเปรียบเทียบ (Comparative advantage) ที่ประเทศไทยมีความ หลากหลายทางชีวภาพและความหลากหลายทางวัฒนธรรม ให้เป็นความสามารถในการแข่งขัน (Competitive advantage) หรือปรับระบบการผลิตและบริการไปสู่การทำน้อยได้มาก ด้วย วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม (Science, technology & innovation: STI) เพ่ือให้เกิด เศรษฐกิจ BCG ที่เติบโตแข่งขนั ไดใ้ นระดบั โลกพร้อม ๆ กับการกระจายรายได้สู่ชุมชน ลดความ เหลอื่ มลำ้ ชมุ ชนเขม้ แข็ง มคี วามเป็นมิตรกับสงิ่ แวดลอ้ ม นำไปส่กู ารพฒั นาทยี่ ัง่ ยืน” (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขบั เคลอ่ื นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๓
รูปที่ ๓ โมเดลเศรษฐกิจ BCG ภายใตย้ ุทธศาสตร์การขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทย โมเดลเศรษฐกจิ BCG เปน็ กลไกขับเคลอ่ื นการเติบโตทางเศรษฐกจิ ของประเทศรปู แบบใหม่ ท่ี มุ่งเน้น “การเติบโตอย่างมีคุณภาพ” สร้างความสมดุลของเศรษฐกิจที่เน้นการสร้างมูลค่า (Value- based economy) การเติบโตที่เน้นการมีส่วนร่วม (Inclusive growth) และสังคมที่มีการ หมุนเวียนการใชท้ รัพยากร (Circular society) อย่างชาญฉลาดเพ่ือใหท้ รัพยากรเพิ่มพนู รูปท่ี ๔ หลกั คดิ ของโมเดลเศรษฐกิจ BCG (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขับเคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๔
๒. กลไกการทำงานของโมเดลเศรษฐกิจ BCG หลักการของโมเดลเศรษฐกิจ BCG คือการบูรณาการการพัฒนาตั้งแต่ต้นทางถึงปลายทาง ใช้องค์ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรม (วทน.) สร้างมูลค่าเพิ่ม (Value creation) จากฐานความหลากหลายของทรพั ยากรชีวภาพ (Nature) วฒั นธรรม (Culture) และ ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ (Nurture) เพื่อนำไปสู่การพึ่งพาตนเอง การมีภูมิคุ้มกัน และการฟื้นตัวเร็ว ภายใต้กลไกจตุภาคีซึ่งประกอบด้วยหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน สถาบันวิจัย/สถาบันการศึกษา และภาคประชาชน กิจกรรมหลักภายใตโ้ มเดลเศรษฐกจิ BCG ประกอบดว้ ย ๕ เร่อื งทสี่ ำคัญ ไดแ้ ก่ (๑) อนรุ กั ษ์ ฟื้นฟู พัฒนา เพิ่มพูนทรัพยากร ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม (๒) บริหารจัดการ การใชป้ ระโยชนแ์ ละบริโภค อยา่ งย่งั ยนื (๓) ลดและใช้ประโยชน์ของท้ิงจากกระบวนการผลิตสินค้า และบริการ (๔) เพิ่มมูลค่า (Value creation) ตลอดห่วงโซ่มูลค่าตั้งแต่ภาคเกษตรที่เป็นต้นทาง จนถึงภาคการผลิตและบริการ และ (๕) สร้างภูมิคุ้มกัน พึ่งพาตนเอง และเพิ่มสมรรถนะในการฟ้ืน ตัวอยา่ งรวดเรว็ รูปที่ ๕ โมเดลเศรษฐกิจ BCG พฒั นาบนฐานความเข็มแขง็ ของประเทศ โมเดลเศรษฐกิจ BCG เป็นการยกระดับรูปแบบการเกษตร “แบบเดิม” ที่ทำมากได้น้อย ใช้ ทรัพยากรจำนวนมากแต่ผลผลิตต่ำ ดิน น้ำ เสื่อมโทรมหรือด้อยคุณภาพลง มีการเผาเศษวัสดุเหลือทิ้ง ทางการเกษตร สรา้ งมลพิษ และปัญหาสขุ ภาพ ไปสกู่ ารเกษตรที่มี “ผลติ ภาพ” หรือ ทำนอ้ ยได้มากด้วย การใช้องค์ความรู้ทางด้านวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมไปสู่ การผลิตสินค้าพรีเมียม ประสทิ ธภิ าพการผลติ ที่สงู ข้ึน ลด/นำของเหลอื ทิ้งกลับมาใช้ประโยชน์ท้งั ในส่วนการปรับปรุงคุณภาพดิน การสร้างมลู ค่าเพิ่มใหก้ ับเศษวสั ดุ เชน่ ผลิตแผ่นกนั ความรอ้ นและแผน่ ดดู ซบั เสยี งจากฟางขา้ ว ทำใหเ้ กิด การอนุรักษ์ ฟื้นฟู พัฒนาและเพิ่มพูนทรัพยากร รวมถึงแก้ปัญหามลพิษและสิ่งแวดล้อม นอกจากนี้ยัง (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขบั เคลือ่ นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๕
มุ่งใช้นวัตกรรมเพื่อ “สร้างมูลค่าเพิ่ม” ตัวอย่างเช่น การสร้างตลาดสินค้าใหม่ โดยการแปรรูปผลผลิต เกษตรไปเป็นอาหารเพื่อสุขภาพซ่งึ ต้องเช่ือมโยงความรูท้ างการแพทย์ และการผลิตอาหาร ใช้เทคโนโลยี สำหรับการสกัดสารออกฤทธิ์ที่มีคุณภาพหรือด้วยกระบวนการที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม การทดสอบ รับรองคุณภาพ และขึ้นทะเบียนสารออกฤทธิ์ อาหาร และการรักษา ปรับปรุงกฎหมาย กฎระเบียบให้ ทนั สมยั การขนสง่ สนิ คา้ เกษตรต้องมีการเช่ือมโยงความรู้ด้านปัญญาประดิษฐ์ กับระบบการขนส่งอาหาร ท่คี วบคมุ อณุ หภมู ิ (Cold chain) และเทคโนโลยีสำหรบั การรกั ษาคุณภาพสนิ ค้าเกษตร การผลิตอาหาร สุขภาพท่มี ีคุณภาพต้องใช้วัตถุดบิ ทางการเกษตรที่มีคุณภาพตั้งแต่ต้นทาง การเกษตรต้องมีการปรับปรุง พันธุ์ หรือคัดเลอื กพันธุ์ทีใ่ ห้สารออกฤทธ์ิปริมาณมากและสม่ำเสมอ ใช้เทคโนโลยีการเพาะปลูกและการ จัดการฟาร์มที่มีประสิทธิภาพ ใช้เทคโนโลยีในการควบคุมปัจจัยการผลิตที่มีความแม่นยำเหมาะสมกับ สภาพพื้นที่ ลดการใช้ทรัพยากร เพื่อให้ผลผลิตได้มาตรฐาน และเป็นสินค้าพรีเมียมตรงตามความ ตอ้ งการของตลาดใหม่ รปู ท่ี ๖ ตวั อยา่ งกลไกการทำงานของโมเดลเศรษฐกจิ BCG (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๖
ความสำเร็จของการพัฒนาประเทศด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG จำเป็นต้องนำกลไก ๗ ปรับมา หนนุ เสริมใหก้ ารทำงานขา้ งต้นดำเนนิ การได้อย่างมีประสิทธิภาพและเกดิ ประสทิ ธิผล ดงั นี้ ๑. ปรับจากรัฐเป็นผู้ลงทุนหลัก ไปสู่เอกชนลงทุน ภาครัฐเป็นผู้ส่งเสริมโดยสร้างระบบ นิเวศท่ีเกื้อหนุนให้เอกชนลงทุนในการพัฒนาที่สูงกว่ารัฐ ๒. ปรับการใช้จ่ายภาครัฐเพื่อแก้ปัญหา ไปสู่การลงทุนภาครัฐเพื่อการพัฒนาและ แก้ปัญหาแบบเบ็ดเสร็จ ๓. ปรับระบบการจัดสรรงบประมาณจากรายปีไปสู่ระบบการจัดสรรงบประมาณแบบ บูรณาการเพื่อการลงทุนแบบผูกพันต่อเน่ือง ๔. ปรับการสนับสนุนทุนวิจัยรายโครงการ ไปสู่การสนับสนุนทุนวิจัยครบวงจร (วิจัย พัฒนา สู่การผลิตและจำหน่าย: (Research, Development, Innovation, Manufacturing)) ๕. ปรับการพัฒนาเศรษฐกิจที่ยึดโยงอุตสาหกรรมเดิม ไปสู่การสร้างอุตสาหกรรม ยุทธศาสตร์ใหม่ ๖. ปรับการเติบโตของประเทศโดยการพึ่งพาปัจจัยจากภายนอกประเทศ ไปสู่การเติบโต ด้วยการสร้างความแข็งแกร่งจากภายใน และเชื่อมโยงเศรษฐกิจโลก ๗. ปรับจากการทำงานแบบต่างคนต่างทำ ไปสู่การเดินหน้าไปด้วยกัน ผนึกกำลังจตุภาคี ๓.๒ สาระสำคัญของแผนปฏิบัติการด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ ๓.๒.๑ วสิ ัยทศั น์ เศรษฐกิจเติบโตอย่างมีคุณภาพและยั่งยืน ประชาชนมีรายได้ดี คุณภาพชีวิตดี รักษาและ ฟื้นฟูฐานทรัพยากรจากความหลากหลายทางชีวภาพให้มีคุณภาพที่ดี ด้วยการใช้ความรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ๓.๒.๒ วัตถปุ ระสงค์ ๑. การอนุรักษ์ ฟืน้ ฟู จดั การการใช้ประโยชน์ทรพั ยากรชวี ภาพและวัฒนธรรม เพือ่ เป็นทุนใน การพฒั นาเศรษฐกจิ ท่ียง่ั ยืนและยกระดับคุณภาพชวี ิตของประชาชนให้ดียงิ่ ขน้ึ ๒. การสร้างคุณค่าเพิ่ม (Value creation) ให้กับทรัพยากรชีวภาพและวัฒนธรรมเพื่อการพัฒนา อุตสาหกรรม BCG เดิมและการพฒั นาต่อยอดสู่อุตสาหกรรม BCG ใหม่ นำไปสู่การลดความเหลื่อมล้ำทางสังคม ๓. การสร้างความสามารถในการพึ่งตนเองทางเทคโนโลยี นวัตกรรม เพิ่มความสามารถใน การปรบั ตัว การฟืน้ ตวั จากวิกฤตตา่ งๆ ได้อย่างรวดเร็ว ๓.๒.๓ เป้าหมาย และตัวช้ีวัด การขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ มงุ่ รักษา ฟื้นฟู และใช้ประโยชน์จากฐานทรัพยากรจากความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมอย่างคุ้มค่า และเตม็ ศกั ยภาพ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๗
ตารางที่ ๒ เป้าหมายและตัวชี้วัดแผนปฏบิ ัติการด้านการขบั เคล่ือนการพัฒนาประเทศไทย ด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ เปา้ หมาย ตวั ชี้วดั ๑. เพิ่มอตั ราการเตบิ โต ๑.๑ มูลค่า GDP ของเศรษฐกจิ BCG เพม่ิ ข้นึ ๑ ล้านลา้ นบาท จากปี ทางเศรษฐกิจ พ.ศ. ๒๕๖๑ ๑.๒ สดั ส่วนผลติ ภณั ฑ์และบรกิ ารมูลค่าสูงเพิ่มข้ึนไม่น้อยกว่าร้อยละ ๒๐ ๑.๓ การเพิ่มข้นึ ของรายได้ของเศรษฐกจิ ฐานรากไมน่ อ้ ยกวา่ ร้อยละ ๕๐ ๒. ลดความเหล่ือมลำ้ ๒.๑ ลดความเหลื่อมลำ้ ทางรายได้ ๑๐ ล้านคน ของสังคม ๒.๒ จำนวนผปู้ ระสบปัญหาขาดแคลนอาหารและทุพโภชนาการตำ่ กว่า ร้อยละ ๕ ๒.๓ จำนวนผูเ้ ข้าถึงยา เวชภณั ฑ์และเครื่องมือแพทย์ราคาแพงได้ แมใ้ นภาวะวิกฤตได้เพมิ่ ขน้ึ ไม่นอ้ ยกวา่ ๓ แสนคน ๒.๔ จำนวนชมุ ชนมคี วามสามารถในการพ่งึ พาตนเองด้านพลงั งาน เพมิ่ ข้ึนไมน่ อ้ ยกว่ารอ้ ยละ ๒๐ ๓. สร้างความยั่งยนื ๓.๑ ลดการใชท้ รพั ยากรลง ๑ ใน ๔ จากปจั จบุ ัน ของธรรมชาติและ ๓.๒ ลดการปลอ่ ยก๊าซเรอื นกระจกไม่นอ้ ยกวา่ รอ้ ยละ ๒๐-๒๕ สิง่ แวดล้อม ในปี พ.ศ. ๒๕๗๓ เม่ือเปรียบเทียบกบั ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ๓.๓ เพิ่มพ้ืนทป่ี า่ ไมไ้ มน่ อ้ ยกว่า ๓.๒ ล้านไร่ ๔. การพง่ึ พาตนเอง ๔.๑ จำนวนผู้ที่ไดร้ ับการพัฒนาใหม้ ที กั ษะทสี่ ูงข้ึน ไมน่ ้อยกว่า ๑ ล้านคน ๔.๒ จำนวนสตาร์ทอัพและ IDEs (Innovative Driven Enterprises) ที่ เก่ียวขอ้ งกบั BCG ๑,๐๐๐ ราย ๔.๓ ดุลการชำระเงนิ ทางเทคโนโลยีขาดดุลลงลงไม่น้อยกวา่ รอ้ ยละ ๒๐ ๔.๔ การนำเขา้ ผลิตภณั ฑท์ างการแพทยแ์ ละสุขภาพลดลง ไม่น้อยกวา่ รอ้ ยละ ๒๐ ๓.๒.๔ แนวทางการดำเนินการ/พฒั นาในภาพรวม (๑) แผนที่นำทางการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ แสดงดังรูปที่ ๗. โดยระยะแรกของการดำเนินการผู้เกี่ยวข้องสามารถเก็บเกี่ยวผล บางสว่ นไดเ้ นอื่ งจากเปน็ กจิ กรรมที่มีการดำเนินงานมาระยะหนง่ึ แล้ว สำหรบั ในระยะถดั ไปคือระยะของ การขยายผล รวมถึงการริเริ่มการดำเนินการใหม่เพื่อเป็นการวางรากฐานการพัฒนาประเทศให้ สอดคล้องกับบริบทโลกและประเทศ ทั้งน้ีกิจกรรมต่างๆ ภายใต้แผน เป็นการเริ่มดำเนินการพร้อมกัน เพอื่ ไมใ่ หเ้ กดิ ความลา่ ช้า และมผี ลสัมฤทธ์ิเกดิ ข้นึ ตลอดระยะเวลาของแผนปฏิบัติการ (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขบั เคลอ่ื นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๘
รปู ท่ี ๗ แผนท่นี ำทางการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG ปี พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ การขบั เคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG มสี ิง่ ท่ตี ้องพิจารณาอย่างน้อย ๙ ประการ ไดแ้ ก่ ๑. การพัฒนาอุตสาหกรรมเดมิ ใหเ้ ขม้ แข็ง แขง่ ขนั ไดท้ ง้ั ผลิตภัณฑน์ ำเขา้ และคแู่ ข่งในตลาดโลก ๒. การพัฒนาอุตสาหกรรมใหม่เพื่อการสร้างคุณค่าใหม่ ตอบสนองต่อความต้องการของตลาด ทีเ่ ปลยี่ นแปลงไปดว้ ยมาตรการสนบั สนุนทง้ั การเงนิ และการคลัง เช่น Competitiveness Fund ๓. การสร้างความสามารถในการเข้าถึง รักษา และขยายตลาดทั้งในประเทศ ภูมิภาค และ ตลาดโลกสำหรับผลติ ภณั ฑ์และบริการชนิดใหม่ เชน่ กลไกตลาดภาครฐั ๔. การพัฒนาเชิงพ้นื ที่เพ่อื ให้เกดิ การเติบโตอย่างทว่ั ถึงโดยคำนึงถึงจุดแข็ง และอตั ลักษณข์ องแตล่ ะพ้ืนที่ ๕. การปลดล็อก ข้อจำกัด กฎหมาย กฎระเบียบเพื่อส่งเสริมการดำเนินธุรกิจ และการเพ่ิม โอกาสในการเขา้ ถึงทรพั ยากรและบริการภาครัฐ ๖. จัดเตรียมโครงสร้างพื้นฐานสำคัญและส่ิงอำนวยสะดวก เช่น โครงสร้างพื้นฐานสำหรับ เทคโนโลยขี น้ั แนวหน้า โครงสรา้ งพ้นื ฐานระบบคุณภาพ ๗. การยกระดับเครือข่ายพันธมิตรต่างประเทศเพื่อการเร่งรัดพัฒนาความก้าวหน้าทาง เทคโนโลยี รวมถงึ การขยายตลาด ๘. การพัฒนากำลังคน ผู้เชี่ยวชาญ และผู้ประกอบการทั้งกำลังคนในอุตสาหกรรมเดิมและ อุตสาหกรรมใหม่ทั้งการพัฒนาด้วยตนเองและการดึงดูดผู้เชี่ยวชาญระดับสูงต่างประเทศด้วยอำนวย ความสะดวก เช่น การขอวซี า่ และใบอนญุ าตในลักษณะของ Fast track ๙. การพัฒนาเทคโนโลยีและองค์ความรู้ขั้นแนวหน้าเพื่อการสร้างคุณค่าและมูลค่าเพิ่มให้กับ สินค้าและบริการ การสร้างความสามารถในการตอบสนองตอ่ กระแสการเปลี่ยนแปลงของโลกและการ เพมิ่ ความสามารถในการพึ่งตนเองด้านเทคโนโลยี (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขบั เคลื่อนการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๕๙
รปู ท่ี ๘ สิ่งทต่ี ้องพจิ ารณาสำหรบั การขับเคลือ่ นการพัฒนาประเทศไทย ดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG ปี พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ (๒) ยุทธศาสตร์การขับเคลอ่ื น วตั ถปุ ระสงคห์ ลกั ทง้ั ๓ ประการ สามารถบรรลุไดโ้ ดย ๔ ยทุ ธศาสตร์ ดังนี้ ๑. การอนุรักษ์ ฟื้นฟู จัดการการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรชีวภาพและวัฒนธรรมสามารถ บรรลุเปา้ หมายดว้ ยยทุ ธศาสตร์ที่ ๑ และ ๒ ๒. การสรา้ งคุณค่าเพิม่ (Value creation) จากทรพั ยากรชวี ภาพและวัฒนธรรมสามารถบรรลุ เป้าหมายด้วยยทุ ธศาสตรท์ ่ี ๒ และ ๓ ๓. การสร้างความสามารถในการพึง่ ตนเอง สามารถบรรลเุ ปา้ หมายด้วยยทุ ธศาสตร์ท่ี ๔ รูปท่ี ๙ ความเชื่อมโยงระหว่างวตั ถปุ ระสงคแ์ ละยุทธศาสตร์ (ร่าง) แผนปฏบิ ัตกิ ารดา้ นการขับเคลื่อนการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๐
แผนปฏิบัติการด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ จัดทำขึ้นเพื่อการเปลี่ยนผ่านประเทศไทยจากฐานความเข้มแข็งของประเทศไปสู่การ เติบโตอย่างสมดุลทั้งทางเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดล้อม รวมถึงบรรลุเป้าหมายและตัวชี้วัดที่กำหนด ภายใตก้ ารดำเนนิ งานของยุทธศาสตร์ ๔ ด้าน ไดแ้ ก่ ยุทธศาสตร์ท่ี ๑ : การสรา้ งความย่ังยืนของฐานทรัพยากร ความหลากหลายทางชีวภาพ และ วัฒนธรรมดว้ ยการจดั สมดุลระหวา่ งการอนุรกั ษ์และการใช้ประโยชน์ เน้นการนำความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม ไปบริหารจัดการให้เกิดความสมดุลระหว่างการ อนรุ ักษแ์ ละการใชป้ ระโยชน์เพ่ือความยั่งยนื ของฐานทรัพยากรและความหลากหลายทางชวี ภาพ ซ่ึงเป็น ทุนพนื้ ฐานตอ่ การพฒั นาเศรษฐกจิ ให้เติบโตเพื่อส่งต่อสู่คนรนุ่ ต่อไป รวมถึงส่งเสริมให้เกิดการปรับเปล่ียน ทัศนคติจากการมองว่า “Nature as Resource” เป็น “Nature as Source” ดังนั้น ธรรมชาติจึง ไมใ่ ชแ่ คเ่ พยี งทรัพยากรหรือปัจจัยการผลิตเท่าน้นั แต่ธรรมชาติคือแหล่งกำเนิดของชีวิตและทุกสรรพส่ิง บนโลก เป็นพื้นฐานของความเป็นอยู่ที่ดีของมนุษย์ ด้วยเหตุนี้ จึงต้องรักษาสมดุลระหว่างการมีอยู่และ ใช้ไป รวมถงึ การนำกลับมาใช้ซ้ำตามหลักการหมนุ เวยี น ๑. เปา้ หมายและตัวช้ีวัด เปา้ หมาย ความหลากหลายชีวภาพได้รับการคุ้มครอง ป้องกัน อนุรักษ์ ฟื้นฟู เพิ่มจำนวน และใช้ ประโยชน์อยา่ งมคี ณุ คา่ และย่งั ยืน ตวั ช้วี ดั ๑. คลังข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมดิจิทัล โดยบูรณาการทุกภาคส่วน เพื่อสนับสนุนการขับเคลื่อนโมเดลเศรษฐกิจ BCG Model การตัดสินใจเชิงพื้นที่ และการเจรจา พนั ธกรณรี ะหวา่ งประเทศในอนสุ ัญญาความหลากหลายทางชวี ภาพ ๒. เทคนิคและนวัตกรรมในการอนุรักษ์ ฟื้นฟู ติดตามการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ สภาพสิ่งแวดล้อม ในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่งที่สำคัญเช่น ป่าชายเลน หญ้าทะเล และปะการัง ๕ เทคโนโลยี ๓. ผลิตภัณฑ์จากความหลากหลายทางชีวภาพ การพัฒนาต่อยอดจากเศษวัสดุเหลือทิ้งจาก การผลติ ให้เหลอื ศูนย์ หรือบรกิ ารมลู คา่ เพิ่มที่ถูกยกระดับและมีการรับรองมาตรฐานทีส่ ามารถแข่งขันได้ ๕๐ ผลิตภัณฑ์ ๔. ชุมชน ๒๕๐ ชุมชน มีความรู้ความเข้าใจ มีทักษะการในการใช้ความหลากหลายทาง ชีวภาพสร้างเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสีเขยี ว และมีศักยภาพเพียงพอในการ บรหิ ารจดั การยคุ ใหมใ่ หท้ ันสถานการณโ์ ลก ๕. การบรหิ ารจดั การน้ำมรี ะดับประสิทธภิ าพและคุณภาพท่สี ูงข้ึนดว้ ยนวตั กรรม (รา่ ง) แผนปฏบิ ัตกิ ารด้านการขบั เคลือ่ นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๑
๒. แนวทางการดำเนนิ การ การความยั่งยืนของฐานทรัพยากร ความหลากหลายทางชีวภาพ และวัฒนธรรมด้วยการจัด สมดลุ ระหว่างการอนุรักษแ์ ละการใชป้ ระโยชน์ มแี นวทางการดำเนนิ การ ดงั นี้ ๑. การพฒั นาคลังข้อมูลดจิ ิทัลความหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมเพ่ือการบรหิ ารจัดการให้ เกดิ ความสมดุลระหว่างการอนรุ ักษ์และใชป้ ระโยชน์ ๒. การนำทุนทางทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพและวฒั นธรรมไปสรา้ งอัตลักษณ์ของ ชุมชนเพอ่ื การพัฒนาเศรษฐกจิ ฐานราก ๓. การพัฒนาและยกระดับผลิตภัณฑ์สินค้าและบริการมูลค่าสูงจากความหลากหลายทาง ชวี ภาพดว้ ยการยกระดบั มาตรฐาน การสร้างนวัตกรรม ตลอดจนการจัดการวัตถดุ บิ เหลือทง้ิ จากการผลิต ให้เป็นศูนย์ ๔. การฟ้นื ฟูพนื้ ท่ีป่าเสื่อมโทรม เพิ่มพ้ืนท่สี เี ขียว ฟ้นื ฟพู น้ื ทท่ี ะเล ชายฝ่งั ทะเลไทย และลดการ กัดเซาะชายฝง่ั ด้วยนวตั กรรมทางเทคโนโลยีและนวตั กรรมทางสงั คม ๕. การบริหารจัดการน้ำให้เกิดความยั่งยืนด้วยการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ และการพัฒนา แพลตฟอร์มเพื่อลดการใช้ ลดการสูญเสีย การนำกลับมาใช้ซ้ำ และยกระดับคุณภาพน้ำดื่ม น้ำใช้ให้ สงู ข้ึน ๖. การสร้างนักวิจัยรุ่นใหม่ในสาขาที่เกี่ยวข้องกับความหลากหลายทางชีวภาพ และการเพ่ิม ทกั ษะการบรหิ ารจัดการทรพั ยากรให้แกช่ มุ ชนและคนรนุ่ ใหม่ แนวทางที่ ๑ : การพัฒนาคลังและระบบข้อมูลความหลายทางชีวภาพระดับชาติเพื่อการบริหาร จดั การใหเ้ กิดความสมดุลระหวา่ งการอนรุ ักษแ์ ละใชป้ ระโยชน์ ข้อมูลวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพ อัตลักษณ์ชุมชนในรูปแบบดิจทิ ัลเป็นคลัง ความรู้ท่มี ีคณุ คา่ และเปน็ แหลง่ ทรพั ยากรตน้ ทางใหก้ บั การสรา้ งนวัตกรรมเพ่อื ส่งเสรมิ และสนับสนุนการ สร้างความสมดุลระหว่างการอนุรักษ์และการใช้ประโยชน์ ส่งเสริมให้ชุมชนรู้คุณค่าของทรัพยากร ชีวภาพและสิ่งแวดล้อมในระบบนิเวศที่ตนเองอาศัยอยู่ ส่งเสริมการขับเคลื่อนภาคอุตสาหกรรมการ ท่องเที่ยว และธุรกิจดิจทิ ลั โดยกระบวนการขบั เคลือ่ นให้เกิดข้อมูลดจิ ิทัลดงั กล่าว เรมิ่ ต้นจากการพัฒนา ระบบจัดเก็บข้อมูลวัฒนธรรมและชีวภาพอัตลักษณ์ชุมชน เพื่อส่งเสริมให้ผู้ที่เกี่ยวข้องด้านวัฒนธรรม และความหลากหลายทางชีวภาพ ทั้งชุมชน หน่วยงาน สถาบัน ได้จัดเก็บข้อมูลภายใต้มาตรฐานการ จดั เกบ็ ขอ้ มลู ทเ่ี หมาะสมกับสื่อวัฒนธรรมและชวี ภาพอัตลักษณ์ชุมชนในแตล่ ะรูปแบบ โดยเจา้ ของข้อมูล สามารถกำหนดสิทธิ์ในการเข้าถึงข้อมูลเพื่อเป็นการปกปักษ์รักษาข้อมูลสำคัญทางวัฒนธรรมและ ชีวภาพอัตลักษณ์ของชุมชนที่มีความละเอียดอ่อนได้ และทำการรวบรวมข้อมูลจากแหล่งข้อมูลที่มีอยู่ แล้วจากแหล่งทรพั ยากรอ่ืน ท้งั ภายในประเทศและภายนอกประเทศ ข้อมูลตัง้ แต่ระดับดีเอ็นเอ ไปจนถึง ระบบนิเวศ ประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น สถานที่ บุคคล การใช้ประโยชน์ เพื่อนำมาจัดเก็บ และพัฒนาให้เกิดโครงสร้างข้อมูลซึ่งสามารถเชื่อมโยงข้อมูลเข้าหากันได้เกิดเป็นเครือข่ายข้อมูล วัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพขนาดใหญ่ โดยโครงข่ายข้อมูลดังกล่าวสามารถนำมา เปิดเผยสู่สาธารณะในรูปแบบเว็บให้บริการและพัฒนาต่อยอดเป็นแอปพลิเคชันเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ การท่องเที่ยวโดยชุมชน การพัฒนาต่อยอดเชิงเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจ (ร่าง) แผนปฏิบตั กิ ารด้านการขับเคล่ือนการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๒
หมุนเวียน ก่อให้เกิดการรับรู้และเข้าถึงข้อมูลได้อย่างมีประสิทธิภาพ การให้บริการดังกล่าวจะเป็นการ ส่งเสริมให้เกิดการต่อยอดการใช้งานข้อมูลทั้งข้อมูลวัฒนธรรมและข้อมูลชีวภาพ อัตลักษณ์ชุมชนไป สร้างมลู ค่าทางเศรษฐกจิ และสงั คมไดใ้ นอนาคต เปา้ หมาย : ขอ้ มลู ทรัพยากรชวี ภาพ ความหลากหลายทางชีวภาพตงั้ แต่ระดับดีเอ็นเอ ไปจนถึง ระบบนิเวศ และวัฒนธรรมได้รับการรวบรวม จัดเก็บอย่างเป็นระบบ และประมวลผลให้เป็นเครือข่าย คลังข้อมลู ดิจิทัลขนาดใหญ่ เพื่อนำไปบรหิ ารจัดการให้เกิดการคมุ้ ครอง ปอ้ งกัน อนรุ กั ษ์ และฟื้นฟู และ สรา้ งมูลคา่ เพมิ่ ภายใต้แนวทาง เศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมนุ เวยี น และเศรษฐกจิ สเี ขยี ว เกิดการสรา้ ง ความสมดุลระหว่างการอนุรักษแ์ ละใชป้ ระโยชน์ ตวั ชี้วัด : ๑. คลงั ข้อมลู ดิจทิ ัลความหลากหลายทางชวี ภาพของสิ่งมชี วี ิต ▪ คลงั ข้อมลู ดจิ ทิ ลั ความหลากหลายทางชวี ภาพของส่ิงมีชีวิตในระดบั พนั ธุกรรม ๑,๕๐๐ แหล่งพนั ธุ์ (คำจำกัดความระดับพันธกุ รรม คอื แหล่งพันธ์ุ DNA ในพื้นทีแ่ ต่ละแหล่ง) ▪ ข้อมูลความหลากหลายระดับชุมชนไม่น้อยกวา่ ๑๐๐ ชุมชน ▪ ข้อมูลความหลากหลายระดับพื้นที่ ๕๐ พื้นท่ี (คำจำกัดความของพื้นที่ คือ สถานที่ สำคัญๆ ของประเทศ เช่น พื้นที่มรดกโลก พื้นที่มรดกอาเซียน พื้นที่สงวนและ ชีวมณฑล พื้นที่ชุ่มน้ำที่มีความสำคัญระหว่างประเทศ (Ramsar Site) พื้นที่อุทยาน ธรณี พนื้ ทีส่ วนพฤกษศาสตร์ และสวนรกุ ขชาติ) ๒. มีระบบและกลไกประเมินคุณค่าและศักยภาพเชิงเศรษฐกิจของทรัพยากรชีวภาพใน ประเทศไทย โดยให้ความสำคัญกับการยกระดับอุตสาหกรรมของประเทศไทยตามเศรษฐกิจ BCG ๑ ระบบ ๓. มีระบบแพลตฟอร์มดิจิทัลออนไลน์สำหรับทรัพยากรชีวภาพ (Bioresource digital platform) ของประเทศเพื่อการพัฒนาสาขาเศรษฐกิจ BCG เช่น เกษตรและอาหาร พลังงาน วัสดุเคมี ชีวภาพ การท่องเที่ยวและเศรษฐกิจสร้างสรรค์ และกลุ่มเศรษฐกิจหมุนเวียน เพื่อยกระดับการพัฒนา อตุ สาหกรรมให้แขง่ ขนั ได้อยา่ งยั่งยืน กจิ กรรม : ระยะเวลาดำเนินการ ผรู้ ับผดิ ชอบ กจิ กรรม ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪เกบ็ ขอ้ มลู DNA ของ อว., สผ., อส., ทช., ส่ิงมชี ีวติ เนน้ พชื สตั ว์ จุลนิ ทรยี ์ ทอ่ี ยใู่ นบญั ชี ปม.,กปม., กวก. ไซเตส และอยใู่ นบญั ชี แดงของ IUCN และท่ีมี ศักยภาพทางเศรษฐกจิ สังคม และสิ่งแวดลอ้ ม (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขับเคล่อื นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๓
กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผูร้ ับผดิ ชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪เกบ็ ข้อมูลความ อว., ทส., กษ., วธ. หลากหลายทางชวี ภาพ วัฒนธรรม และภูมิปญั ญา ท้องถ่ินในชมุ ชนท้องถิ่น ▪ยกระดับแพลตฟอรม์ อว., ทส., ดศ. จดั เกบ็ ขอ้ มลู ดีเอน็ เอ และระบบบรหิ ารจดั การ และใช้ประโยชนข์ อ้ มูล ความหลากหลายทาง ชีวภาพ วฒั นธรรมและ ภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ ▪สนับสนนุ การวิจัยและ อว., ทส., กษ. พัฒนาด้านอนกุ รมวิธาน อว., สผ. เพ่ือจำแนกขอ้ มูลเพอื่ อว., ทส. สนบั สนุนการพัฒนา ฐานเศรษฐกิจจากความ อว., ทส., ดศ. หลากหลายทางชีวภาพ ▪จัดตง้ั ระบบและกลไกการ ดำเนินงานของ ผ้เู ชี่ยวชาญกลางและ เฉพาะกลมุ่ ในการ ตรวจสอบขอ้ มลู ความ หลากหลายทางชวี ภาพ ของประเทศไทยให้ ครอบคลมุ กลมุ่ สิง่ มชี ีวิตท่ี มอี ยู่ ▪พัฒนาระบบและกลไก การดำเนินงานของ ผูเ้ ชย่ี วชาญกลางและ เฉพาะกลมุ่ ในการ ตรวจสอบขอ้ มลู ความ หลากหลายทางชีวภาพ ของประเทศไทยให้ ครอบคลมุ กลุ่มส่งิ มชี วี ิตที่ มีความสำคัญของ ประเทศไทยท้ังในเชิง อนรุ กั ษ์และชนิดพนั ธ์ทุ ม่ี ี คุณค่าทางเศรษฐกจิ ▪พฒั นาระบบแพลตฟอรม์ ดจิ ิทลั ออนไลน์ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคล่ือนการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๔
กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผู้รับผดิ ชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ (Bioresource digital platform) เพอื่ ยกระดับ อว., ทส. อุตสาหกรรม BCG ให้ แขง่ ขนั ได้ ▪ขยายผลระบบขอ้ มลู เครือข่าย (Database network) ให้ครอบคลุม ทว่ั ประเทศ แนวทางท่ี ๒ : การนำทุนทางทรพั ยากร ความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมไป สร้างอัตลักษณข์ องชุมชนเพื่อการพัฒนาเศรษฐกจิ ฐานราก ประเทศไทยมีความสมบูรณ์และหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติ มีการสั่งสมภูมิปัญญา ท้องถิ่นที่เกี่ยวข้องกับการใช้ประโยชน์จากความหลากหลายทางชีวภาพ และมีความเข้มแข็งของ วัฒนธรรมที่โดดเดน่ ในแต่ละพื้นท่ี ซึ่งมีศักยภาพในการนำอัตลกั ษณ์ในแต่ละพื้นทีไ่ ปสรา้ งความได้เปรียบ ทางการการค้า (Nature monopoly) เช่น ข้าวสังข์หยด จังหวัดพัทลุง อย่างไรก็ดี สินค้าและบริการ ท้องถิ่นมีปัญหาเรื่อง คุณภาพ มาตรฐาน ความปลอดภัย และการสร้างเรื่องราว (Storytelling) สำหรับ การตลาด ส่งผลใหก้ ารเพมิ่ มลู ค่าของผลิตภัณฑ์และการขยายตลาดในกลุ่มนักท่องเที่ยวอยู่ในวงจำกดั การ ใช้วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรม ปรับปรุงคุณภาพ และความปลอดภัยของสินค้าและบริการท่ี เปน็ เอกลักษณ์ของแตล่ ะท้องถน่ิ ท้ังด้านความปลอดภยั ทางอาหาร บรรจภุ ณั ฑ์ รวมถึงการจัดการเศษวัสดุ เหลอื ใชใ้ ห้เป็นศูนย์ จึงเป็นแนวทางในการพัฒนาเศรษฐกจิ ตามโมเดล BCG ทีม่ ปี ระสิทธิภาพ เป้าหมาย : นำทุนทางทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมไปสร้าง อัตลักษณ์ของชุมชน พัฒนาเศรษฐกิจฐานรากของชุมชนให้เกิดการเพิ่มมูลค่า สร้างเศรษฐกิจชีวภาพ สร้างเศรษฐกิจหมุนเวยี น และเศรษฐกิจสีเขยี ว ตวั ช้ีวัด : ๑. มีคลังข้อมูลผลิตภัณฑ์และการบริการจากความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชนตั้งแต่ ระยะจากต้นทาง กลางทาง จนถึงปลายทาง จำนวนประมาณ ๕๐ ผลิตภัณฑ์ เพื่อสร้างเศรษฐกิจฐานราก ให้ชุมชนเขม้ แข็ง ๒. ผลิตภัณฑ์หรือบริการได้รับการยกระดับด้วยความคิดสร้างสรรค์ นวัตกรรมชุมชน และ เทคโนโลยีสมัยใหมป่ ระมาณ ๕๐ ผลิตภณั ฑ์ ๓. มี AI platform เพื่อวิเคราะห์และประมวลผลแนวโน้มการตลาดสินค้าความหลากหลาย ทางชวี ภาพและเศรษฐกิจชีวภาพ (Biodiversity and bioeconomy trend) (ร่าง) แผนปฏิบตั กิ ารดา้ นการขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๕
กจิ กรรม : กิจกรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผ้รู บั ผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪รวบรวมและศึกษาสายโซ่ ส พ ภ . , อ ว . ,ช ุ ม ช น การผลิตผลิตภณั ฑ์จาก ท้องถน่ิ ความหลากหลายทาง ชวี ภาพของชมุ ชนทอ้ งถนิ่ ตั้งแตต่ น้ ทาง กลางทาง และปลายทาง พรอ้ ม พัฒนาเป็นคลังขอ้ มลู ผลิตภณั ฑฐ์ านชีวภาพเพอ่ื นำไปพฒั นาตอ่ ยอด ▪วิเคราะหส์ ายโซก่ ารผลติ อว., สพภ. และเสนอแนวทางการ สรา้ งสมดลุ ระหว่างการ อนรุ กั ษว์ ัตถุดบิ ไว้ใน ธรรมชาตใิ หเ้ กดิ สมดลุ ระหว่างการเพม่ิ จำนวน ตามธรรมชาติและการ นำไปสร้างมูลค่าเพิ่ม ▪สง่ เสรมิ การใช้ อว., สพภ. วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรมยกระดับ ผลิตภณั ฑจ์ ากความ หลากหลายทางชวี ภาพ ▪พัฒนา AI platform เพือ่ อว., สพภ. วิเคราะหแ์ ละประมวลผล แนวโนม้ การตลาด (Biodiversity and Bioeconomy market trend) แนวทางที่ ๓ : การพัฒนาและยกระดับผลิตภัณฑ์และบริการมูลค่าสูงจากความหลากหลายทาง ชีวภาพด้วยการยกระดบั มาตรฐาน และการสรา้ งนวัตกรรม ประเทศไทยนำความหลากหลายทางชีวภาพไปสร้างประโยชน์ต่อชุมชนท้องถิ่นและต่อเนื่อง ไปส่เู ศรษฐกิจมหภาคไดต้ ่ำกวา่ ศักยภาพ ดังนนั้ จำเป็นต้องส่งเสริมการนำความหลากหลายทางชีวภาพ ไปพัฒนาต่อยอดดว้ ยวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และนวัตกรรมข้ันสงู เพือ่ ขับเคล่ือนเศรษฐกิจของประเทศ ตัวอยา่ ง เชน่ เหด็ เศรษฐกิจของประเทศไทย ซ่ึงสามารถแปรรูปเปน็ ผลิตภัณฑ์โปรตีนทางเลือก สมุนไพร (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขับเคล่อื นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๖
ไทยที่มีฤทธิ์ทางชีวภาพหลากหลายสามารถพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ยา หรืออาหารเสริมสุขภาพ เป็นต้น โมเดลการพัฒนาในลักษณะนี้ เป็นการทำให้เศรษฐกิจฐานรากมีขนาดใหญ่ขึ้นเพื่อให้ทุกคนมี ส่วนแบง่ รายไดท้ ่ีเพิม่ ขึ้น ลดความเหลอื่ มลำ้ รวมถงึ เปน็ การวางรากฐานเพ่ือการพัฒนาต่อยอดไปสู่ธุรกิจ หรืออตุ สาหกรรมใหม่ที่มีมลู คา่ สงู ในอนาคต เป้าหมาย : ยกระดับการพัฒนาอุตสาหกรรมชีวภาพจากความหลากหลายทางชีวภาพภายใต้ โมเดลเศรษฐกจิ BCG ตวั ชว้ี ดั : มผี ลติ ภณั ฑ์ตน้ แบบจากความหลากหลายทางชีวภาพหรือบริการมูลคา่ สงู ที่สามารถ แขง่ ขนั ได้ทัง้ ในประเทศและตา่ งประเทศ ๕ ผลติ ภณั ฑ์ กจิ กรรม : กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผรู้ ับผดิ ชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪คดั เลือกผลติ ภณั ฑ์ทีม่ ี ท ส ., อ ก ., พ ณ ., ก ก ., ศกั ยภาพสูงทส่ี ามารถ มท. แขง่ ขันได้ในตลาดทัง้ ใน ประเทศและตา่ งประเทศ โดยการวิจยั และพฒั นาให้ ครบวงจรตัง้ แต่การ รวบรวมสายพนั ธุ์ แหล่ง พันธุ์ คดั เลือก ปรบั ปรงุ พันธุ์ ปจั จยั การผลติ กระบวนการผลติ การ แปรรปู และตลาดท้ังใน และตา่ งประเทศ ▪การส่งเสริมการใช้ อ ว ., ท ส ., อ ก ., พ ณ ., เทคโนโลยแี ละนวตั กรรม กก., มท. มาแปรรูปผลติ ภณั ฑโ์ ดย ใชอ้ ัตลักษณ์ ศลิ ปะ วฒั นธรรม ความคดิ สรา้ งสรรค์ รวมถึงการนำ เอาเศษวสั ดเุ หลือใช้มา หมนุ เวยี น อยา่ งเชน่ การ พฒั นาผลิตภณั ฑ์ชวี เภสัช ภัณฑ์จากสมุนไพร การ พฒั นาบรรจภุ ณั ฑท์ ี่ ทนั สมัย สวยงาม สะดวก ในการขนสง่ (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขับเคลอื่ นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๗
กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผู้รบั ผดิ ชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪การส่งเสริมใหผ้ ลติ ภณั ฑ์- อว., ทส., อก.,กษ.,พณ., บริการไดร้ บั การรบั รอง กก., มท. มาตรฐาน คณุ ภาพการ ผลติ และมาตรฐานของ คุณภาพ เช่น มาตรฐาน อย. มกอช. GI เพ่อื สนับสนุนการขยายตลาด ทงั้ ในและต่างประเทศ ▪การสง่ เสรมิ การเข้าถงึ มท., สถาบันการเงิน แหล่งเงินทุน ของรัฐ ▪การสง่ เสริมการเข้าถงึ มท., ทส., พณ., สถาบัน ตลาด การเงนิ ของรฐั แนวทางท่ี ๔ : การอนรุ กั ษ์ ฟืน้ ฟทู รพั ยากรดว้ ยนวัตกรรมทางเทคโนโลยีและนวตั กรรมทางสังคม การใช้ประโยชน์จากทรัพยากรที่ขาดความระมัดระวังทำให้เกิดความเสื่อมโทรม และบางส่วน นำไปสู่การสูญหาย ดังนั้น จึงจำเป็นต้องพัฒนาแพลตฟอร์มเพื่อยกระดับมาตรฐานการจัดเก็บ รักษา ทรัพยากรที่อยู่ในชุมชนเพื่อการอนุรักษ์ ฟื้นฟู และการเพิ่มพูนความหลากหลายและทรัพยากรในชุมชน เชน่ ธนาคารความหลากหลายทางชีวภาพระดับชุมชน (Community biodiversity bank) สนับสนุนศูนย์ เรียนรู้ความหลากหลายทางชีวภาพและภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อดำเนินการรักษาให้ทรัพยากรอยู่ในสภาพท่ี ใกล้เคียงกับธรรมชาติ เก็บรักษาได้ยาว และนำกลับมาปลูก เลี้ยงใหม่ได้ รวมถึงเชื่อมโยงกับธนาคาร ทรัพยากรชีวภาพแห่งชาติ มุ่งพัฒนาโครงสร้างพื้นฐานของประเทศในการเก็บรักษาทรัพยากรชีวภาพของ สง่ิ มีชีวติ การพัฒนาแพลตฟอร์มเพิ่มประสิทธิภาพการฟ้ืนฟูทรัพยากร เชน่ เพิม่ อัตรารอดของกล้าไม้ หญ้า ทะเล ปะการัง การส่งเสริมการนำนวัตกรรมโกงกางเทียมมาใช้แก้ปัญหาการกัดเซาะชายฝั่ง ตลอดจนการ ส่งเสริมการนำนวัตกรรมทางสังคม โดยเฉพาะวัฒนธรรมท้องถิ่นมาบูรณาการร่วมด้วย เช่น พิธีการบวชปา่ ป่าชมุ ชน และการสบื ชะตาแม่น้ำ เป้าหมาย : ทรัพยากรได้รับการฟื้นฟู ชะลอการเกิดปัญหา เพิ่มจำนวนเพื่อเป็นทนุ การพัฒนา เศรษฐกจิ และลดผลกระทบจากเปลี่ยนแปลงของการเปลี่ยนแปลงสภาพภมู ิอากาศ และการเปลี่ยนแปลง สง่ิ แวดล้อม ตัวชว้ี ัด : ๑. เพิ่ม ฟื้นฟู และปลูกซ่อมแซมพื้นที่ป่าไม้ทั้งบนบกและชายฝั่งทะเลเพื่อการอนุรักษ์และ เศรษฐกจิ จำนวน ๓.๒ ล้านไร่ เพอ่ื สรา้ งแหล่งสะสมและเกบ็ กกั คารบ์ อนเพ่ิมข้ึน ๒. เพิ่มศักยภาพชุมชนในการรับมือการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศและการเปลี่ยนแปลง ของสิ่งแวดลอ้ ม และเกดิ การอนุรกั ษ์ ฟ้ืนฟทู รพั ยากรท้องถ่ิน จำนวน ๓๐๐ ชมุ ชน ๓. เทคโนโลยีและนวัตกรรมในการป้องกันและลดการกัดเซาะชายฝั่งในพื้นที่วิกฤตและการ ท่องเท่ยี วท่สี ำคญั ของประเทศอยา่ งนอ้ ย ๕ เทคโนโลยี (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารดา้ นการขบั เคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๘
กจิ กรรม : กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผรู้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪ศกึ ษาวิจยั ความสมบูรณ์ ทส., อว. ของพื้นท่ปี ่าไม้ พ้นื ท่ี สมบูรณแ์ ละเส่ือมโทรม และฟ้นื ฟูให้สมบรู ณ์โดย เนน้ ความหลากหลาย ทางชวี ภาพและระบบ นิเวศ ▪พฒั นาเทคโนโลยแี ละ อว. นวัตกรรมในการอนรุ ักษ์ และฟืน้ ฟูความ หลากหลายทางชีวภาพ ใหส้ มบูรณข์ ้นึ ใน ระยะเวลาทล่ี ดลง ▪พฒั นาศกั ยภาพชมุ ชนใน อ ว ., ท ส ., ม ท ., ก ษ ., การลดสภาวะโลกร้อน ชุมชน และรับมือหรือปรับตัวต่อ สภาวะโลกรอ้ น ▪พฒั นากลไกสง่ เสรมิ การ ทส., อว., มท., เอกชน, ปลกู ป่า โดยการมสี ่วน ชุมชน รว่ มของภาคเอกชนและ ประชาสงั คม แนวทางท่ี ๕ : การบริหารจัดการน้ำให้เกิดความยั่งยืนด้วยการอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ และการพัฒนา แพลตฟอรม์ เพิ่มประสทิ ธภิ าพและคุณภาพนำ้ ครบวงจร น้ำเป็นทรัพยากรที่สำคัญในการบริโภค อุปโภค การผลิต เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์น้ำ รวมถงึ การรกั ษาระบบนิเวศ เม่ือจำนวนประชากรทเี่ พิ่มขน้ึ การขยายตวั ของกจิ กรรมทางเศรษฐกิจต่างๆ ส่งผลให้ความต้องการใช้น้ำเพิ่มขี้น ขณะที่น้ำมีปริมาณแปรเปลี่ยนไปตามสภาพภูมิอากาศ บ่ อยคร้ัง ประเทศไทยเผชิญภาวะภัยแล้งรุนแรง เกิดปัญหาการแย่งชิงน้ำระหว่างกิจกรรมทางเศรษฐกิจต่าง ๆ ดว้ ยเหตนุ ้ี จึงตอ้ งการการบริหารจัดการท่ีมีประสิทธภิ าพเพ่ือให้มีปริมาณนำ้ เพียงพอซึง่ แนวทางหลักคือ การอนุรักษ์ป่าต้นน้ำ ควบคู่กับการพัฒนาแพลตฟอร์มเพื่อลดการใช้ ลดการสูญเสีย การนำกลับมาใช้ รวมถงึ การยกระดับคุณภาพน้ำดม่ื นำ้ ใชใ้ หส้ ูงข้ึน (รา่ ง) แผนปฏิบตั กิ ารด้านการขบั เคลอ่ื นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๖๙
เป้าหมาย : ประเทศไทยมีระบบการบริหารจัดการน้ำที่ลดบรรเทาปัญหาน้ำท่วม น้ำแล้ง ซ้ำซาก ลดปัญหาการแย่งชิงน้ำระหว่างภาคส่วนต่าง ๆ รวมไปถึงน้ำมีคุณภาพที่ดีขึ้น เช่น ไม่มีสาร ตกค้างของสารเคมี หรือโลหะหนัก ตัวชวี้ ัด : ๑. ความม่ันคงดา้ นต้นทุนทรัพยากรน้ำปรบั จากระดับปานกลางเปน็ ดี ๒. คุณภาพนำ้ ปรับจากระดบั พอใชเ้ ป็นระดบั ปานกลาง กิจกรรม: กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผรู้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪ การจดั ทำแผนการ สทนช., มท., กษ., อว., บรหิ ารจดั การนำ้ ระดบั ภาคเอกชน, ชมุ ชน พื้นที่ ▪ การขยายผลการจัดการ สทนช., มท., กษ., อว. น้ำชุมชนยง่ั ยนื ทส.,ภาคเอกชน, ชุมชน ▪ การส่งเสรมิ การใช้และ สทนช., อว., กษ., มท., พฒั นานวัตกรรมการจดั ภาคเอกชน, ชมุ ชน น้ำเพม่ิ ประสิทธภิ าพ การบริหารจัดการนำ้ ทุก ระดับ ▪ การส่งเสรมิ การใชแ้ ละ สทนช., อว., กษ., มท., พฒั นานวัตกรรมบำบดั ภาคเอกชน ,ชุมชน ฟน้ื ฟูแหล่งนำ้ ที่ประสบ ปญั หาการตกคา้ งของ สารเคมี และโลหะหนกั ▪ การส่งเสริมการใช้และ สทนช., อว., สธ., มท., พัฒนานวัตกรรมเพอื่ ให้ ภาคเอกชน ,ชมุ ชน ชมุ ชนเข้าถึงนำ้ สะอาด เพอ่ื การอปุ โภค บริโภค อย่างทั่วถึง ▪ สิทธปิ ระโยชน์แก่ BOI, กค., มท. ภาคเอกชนทมี่ ีศกั ยภาพ ในการสนับสนุน องคก์ ารปกครองสว่ น ท้องถิน่ แกป้ ัญหานำ้ ทว่ ม นำ้ แล้ง และเพิ่ม ประสทิ ธภิ าพการ บริหารจดั การน้ำ (รา่ ง) แผนปฏบิ ัตกิ ารด้านการขับเคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๐
แนวทางท่ี ๖ : การสรา้ งนักวจิ ัยร่นุ ใหมใ่ นสาขาทเี่ กี่ยวข้องกบั ความหลากหลายทางชีวภาพ และ การเพิ่มทกั ษะ การบรหิ ารจัดการทรพั ยากรใหแ้ ก่ชมุ ชนและคนรนุ่ ใหม่ ประเทศมีความร่ำรวยทางชีวภาพที่จะสามารถสร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจได้โดยอาศัยกำลังคน ที่มีความเชี่ยวชาญในปริมาณที่เพียงพอต่อการขับเคลื่อนการอนุรักษ์และใช้ประโยชน์จากความ หลากหลายทางชีวภาพอย่างยั่งยืน อย่างไรก็ดี ประเทศไทยประสบปัญหาการขาคแคลนผู้เชี่ยวชาญ โดยเฉพาะสาขาอนกุ รมวิธาน จากการสำรวจจำนวนนักอนุกรมวิธานของประเทศในปี พ.ศ. ๒๕๖๑ มีทั้งหมด ๓๒๕ คน แต่มีสิ่งมีชีวิตจำนวนมากที่ยังไม่ได้ค้นพบ นอกจากนักอนุกรมวิธานแล้ว นักเทคโนโลยีท่ี เกี่ยวข้องกับการต่อยอดใช้ประโยชน์ นักวิจัยท้องถิ่น ผู้นำชุมชน ล้วนต้องได้รับการพัฒนาทักษะให้มี ความรู้ความสามารถในการปกป้องทรัพยากรชีวภาพในท้องถิ่นของตนเพื่อรองรับการเปล่ี ยนแปลง สถานการณ์ต่างๆ ของโลก ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงสภาวะภูมิอากาศ การสร้างเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน และเศรษฐกิจสีเขียว รวมถึงต้องส่งเสริมให้เกิดการทำงานในลักษณะบูรณาการ โดยประยกุ ต์ใช้ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่ ร่วมกับความรู้และวิทยาการสมัยใหม่ เปา้ หมาย : ชมุ ชนและคนรุ่นใหมม่ ีความรู้ ความเข้าใจ มีทักษะการในการใชค้ วามหลากหลาย ทางชีวภาพสรา้ งเศรษฐกิจชวี ภาพ เศรษฐกิจหมนุ เวียน และเศรษฐกิจสีเขยี ว และมีศักยภาพเพียงพอใน การบริหารจดั การยคุ ใหม่ใหท้ ันสถานการณก์ ารเปลย่ี นแปลงของประเทศและของโลก ตวั ชวี้ ัด : ๑. ชมุ ชนทมี่ คี วามสามารถอนรุ ักษ์ และเพ่ิมคณุ คา่ และมูลค่าจากความหลากหลายทางชีวภาพ และวัฒนธรรมได้อย่างนอ้ ย ๒๕๐ ชมุ ชน ๒. สรา้ งนักวิจัยรุน่ ใหมด่ ้านอนุกรมวิธาน เทคโนโลยี และนวตั กรรม อยา่ งนอ้ ย ๒๐๐ คน กจิ กรรม : ระยะเวลาดำเนนิ การ ผูร้ บั ผิดชอบ กิจกรรม ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪การสร้างระบบการจดั การ อว., ทส., กษ. องคค์ วามรู้ (Knowledge management) จาก อว. ผูเ้ ชย่ี วชาญสาขาทข่ี าดแคลน เชน่ นกั อนกุ รมวธิ านที่กำลัง เกษียณและใหผ้ เู้ กษยี ณอายุ ทำหนา้ ที่เปน็ พเ่ี ลยี้ งให้แก่ นักวิจัยรุ่นใหม่ ▪พฒั นาหลักสตู รท้งั การศกึ ษา ระดบั พน้ื ฐาน-อุดมศึกษา รวมถงึ การเรียนออนไลน์ดา้ น การปกปอ้ งส่งิ แวดลอ้ ม การ เพิม่ มูลค่าทางเศรษฐกิจ และ (ร่าง) แผนปฏบิ ัตกิ ารดา้ นการขบั เคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๑
กิจกรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผูร้ บั ผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ การสรา้ งฐานความแขง็ แรง ของชมุ ชน ▪สร้างเครอื ข่ายข้อมูลข่าวสาร อว., อพวช., อพ.,สธ. การจัดการเรยี นการสอน ใหม่ๆ เชน่ การสอนทางไกล การฝกึ อบรม การสือ่ สารกับ ประชาชน การถา่ ยภาพ อบรมไกดท์ อ้ งถน่ิ การสรา้ ง นักวจิ ัยทอ้ งถน่ิ ฯลฯ ▪สร้างนกั วิจยั รนุ่ ใหมใ่ นสาขาที่ อว., ทส., กษ. เกี่ยวขอ้ งกบั ความหลากหลาย ทางชีวภาพทข่ี าดแคลนเพ่อื ทดแทนคนรุ่นเกา่ ทีท่ ยอย เกษยี ณอายรุ าชการ ๓. โครงการสำคญั (Big rock) : ๑. โครงการคลงั ข้อมลู ดิจทิ ัลความหลากหลายทางชีวภาพ และวัฒนธรรม เป็นการบูรณาการทุกภาคส่วน เพื่อสนับสนุนการขับเคลื่อน BCG ได้เกิดผลอย่างมี ประสิทธิภาพ เป็นการใช้นวตั กรรมดิจทิ ัล ในการเก็บข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรม ตั้งแต่ระดับดีเอ็นเอ ไปจนถึงระบบนิเวศ ประเพณี วัฒนธรรม ภูมิปัญญาท้องถิ่น สถานที่ บุคคล การใช้ ประโยชน์ เพอ่ื นำมาจัดเก็บ และพฒั นาให้เกิดโครงสรา้ งข้อมลู เชงิ ความหมายซึ่งสามารถเช่ือมโยงข้อมูล เข้าหากันได้เกิดเป็นเครือข่ายข้อมูลวัฒนธรรมและความหลากหลายทางชีวภาพขนาดใหญ่ และนำมา พัฒนาต่อยอดเป็นแอปพลิเคชันเพื่อส่งเสริมการเรียนรู้ การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ การท่องเที่ยว โดยชุมชน การพัฒนาต่อยอดเชิงเศรษฐกิจชีวภาพ เศรษฐกิจหมุนเวียน ก่อให้เกิดการรับรู้และเข้าถึง ขอ้ มูลไดอ้ ย่างมปี ระสิทธิภาพ สรา้ งมลู คา่ ทางเศรษฐกจิ และสังคมไดใ้ นอนาคต หน่วยงานรว่ มดำเนินการ : หน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก : สำนกั งานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม และสำนกั งานพัฒนาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแหง่ ชาติ หน่วยงานผู้รับผิดชอบรอง : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กรมทรัพยากรทาง ทะเลและชายฝั่ง กรมป่าไม้ กรมประมง กรมวิชาการเกษตร สำนักงานพัฒนาเศรษฐกจิ จากฐานชีวภาพ โครงการอนรุ ักษ์พันธกุ รรมพชื อันเนื่องมาจากพระราชดำริ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราช กุมารี (อพ.สธ.) องคก์ ารพพิ ธิ ภัณฑว์ ทิ ยาศาสตร์แหง่ ชาติ (อพวช.) และ สถาบนั การศกึ ษา ส่งิ สง่ มอบ : ๑. ขอ้ มูลความหลากหลายทางชีวภาพและวฒั นธรรมในพืน้ ทท่ี อ่ งเทีย่ วชุมชน ในรปู แบบ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๒
ดิจิทลั ไฟลเ์ สียง ไฟลว์ ีดโี อ ไม่น้อยกว่า ๒๐,๐๐๐ รายการ ๒. ระบบข้อมลู ความหลากหลายทางชวี ภาพและวฒั นธรรม ๑ ระบบ ๓. ผผู้ า่ นการอบรม เชน่ ไกดท์ อ้ งถิ่น ผนู้ ำชุมชนไมน่ ้อยกวา่ ๒,๐๐๐ คน ๔. ขอ้ มลู สนับสนนุ การตดั สนิ ใจในการวางแผนบริหารจดั การแผนการอนุรักษแ์ ละใช้ประโยชน์ ๑ ระบบ ๕. พัฒนาชอ่ งทางตลาดออนไลนส์ ำหรับผลติ ภณั ฑช์ ุมชนไมน่ อ้ ยกวา่ ๑๐๐ ผลติ ภัณฑ์ ๖. สือ่ ออนไลน์เพอื่ ประชาสัมพันธ์การทอ่ งเท่ียว ๑๐๐ ชมุ ชน งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๒๕๐ ลา้ นบาท ๒. โครงการ Thailand Biodiversity Genome Project เปน็ การใช้นวัตกรรมด้านเทคโนโลยีจโี นมิกส์และเมตาโบลิกส์ ศึกษาเชงิ ลึกในระดับโครงสร้าง ดีเอ็นเอและจีโนมของสิ่งมีชีวิตในประเทศไทย ในกลุ่มที่อยู่ในบัญชีไซเตส บัญชีแดงเพื่อการอนรุ ักษ์ตาม IUCN และชนิดที่มีศักยภาพในเชิงเศรษฐกิจ เพื่อการอนุรักษ์และเพิ่มขยายขนาดประชากรในถิ่นกำเนดิ การปรับปรุงพันธุ์ เพื่อลดการใช้ทรัพยากรชีวภาพจากแหล่งกำเนิดเดิม นำมาใช้ในการพัฒนาต่อยอด อุตสาหกรรมชีวภาพ และนำไปใช้ในการเป็นหลักฐานอ้างอิงทรัพย์สินทางปัญญาของประเทศ ป้องกัน การสวมทะเบยี นรปู พรรณของสัตว์ป่าสงวนและคมุ้ ครองในประเทศไทย หนว่ ยงานร่วมดำเนินการ : หนว่ ยงานผู้รับผิดชอบหลัก : สำนักงานพฒั นาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแหง่ ชาติ หน่วยงานผู้รับผิดชอบรอง : กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช กรมทรัพยากรทาง ทะเลและชายฝ่งั กรมป่าไม้ กรมประมง กรมวิชาการเกษตร และสถาบนั การศึกษา สิง่ สง่ มอบ : ๑. ความหลากหลายทางพันธกุ รรมและจีโนมของพืชสมนุ ไพรและผกั พน้ื บ้าน ๘๐ ชนิด ๒. ความหลากหลายทางพันธกุ รรมและจีโนมของพืชปา่ ชายเลนของไทย ๘๐ ชนดิ ๓. ความหลากหลายทางพันธกุ รรมและจโี นมของสตั ว์พื้นเมืองและสตั วป์ ่าสงวนและคุ้มครอง ของไทย ๕๐ ชนดิ ๔. ความหลากหลายทางพันธุกรรมของปะการัง ๕๐ ชนิด ๕. ความหลากหลายทางพนั ธุกรรมและจีโนมของจุลินทรีย์และเห็ดรา ๘๐ ชนดิ งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๖๐๐ ล้านบาท ๓. โครงการจดั ทำแผนท่ใี ต้สมุทรและฟนื้ ฟูทรัพยากรชีวภาพทางทะเลและชายฝั่งทะเลไทย เป็นการใช้วิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี นวัตกรรมด้าน IoT และเรือสำรวจผิวสมุทรโดยใช้ พลังงานแสงอาทิตย์ สำรวจและติดตามการเปลี่ยนแปลงพื้นที่ใต้ทะเลและปัจจัยสิ่งแวดล้อมที่เป็น (ร่าง) แผนปฏบิ ัตกิ ารด้านการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๓
ปัจจัยกำหนดความอุดมสมบูรณ์หรือปัจจัยคุกคามแหล่งกำเนิดของหญ้าทะเล ปะการัง และป่า ชายเลน หน่วยงานรว่ มดำเนนิ งาน : หนว่ ยงานผรู้ บั ผดิ ชอบหลกั : กรมทรพั ยากรทางทะเลและชายฝ่ัง กรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตวป์ ่า และพันธพุ์ ืช และสำนักงานพฒั นาวิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยีแห่งชาติ หน่วยงานผู้รับผิดชอบรอง : กรมเจ้าท่า กรมโยธาธิการและผังเมือง สถาบันการศึกษา หนว่ ยงานในท้องถนิ่ ชุมชนท้องถน่ิ ภาคเอกชน ส่ิงส่งมอบ : ๑. แผนทใ่ี ต้สมทุ รของพน้ื ที่ทางทะเลในแหลง่ ท่องเทีย่ วทางทะเลเขตอนั ดามัน (สตลู กระบี่ และภูเกต็ ) ๒. คลังข้อมูลปัจจยั สิ่งแวดล้อมใตท้ ะเลไทยเขตอันดามัน (สตูล กระบี่ และภูเก็ต) และการ ตดิ ตามผ่าน Application งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๔๐๐ ลา้ นบาท ๔. โครงการพฒั นาการศกึ ษาอนกุ รมวิธานและซิสเตมาตคิ สข์ องประเทศไทย ประเทศไทยมีความร่ำรวยของทรัพยากรชีวภาพมาก แต่สิ่งมีชีวิตทีศ่ ึกษามาแล้วเม่ือเทียบกับ ที่คาดว่าอยู่ในประเทศไทย ยังคงมีสัดส่วนที่น้อย แม้แต่พืชที่มีการศึกษามากยังต้องศึกษาเพิ่มเติม มากกว่ารอ้ ยละ ๔๐ ของจำนวนท่ีมีอยู่ ความเส่อื มโทรมของทรัพยากรปา่ ไม้หรือทรัพยากรทางทะเล ยัง เป็นปัจจยั เรง่ การสูญพันธ์ุเพม่ิ ขึน้ อีกดว้ ย สิง่ เหลา่ น้ที ำใหต้ ้องเร่งคน้ หาสง่ิ มชี ีวติ ให้เร็วขึน้ การศึกษาอนุกรมวิธานเป็นส่วนหนึ่งที่มีความสำคัญมากในการพัฒนางานด้านความ หลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย ด้วยความห่วงใยดังกล่าว จึงได้มีการจัดตั้งคณะกรรมการ เครือข่ายการวิจัยความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศ ตามแนวพระราชดำริ สมเด็จพระ กนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ เพื่อสำรวจนักอนุกรมวิธานในประเทศไทยใน ปี พ.ศ. ๒๕๖๑ พบว่า นักอนุกรมวิธานในประเทศไทยมีจำนวนลดลงเนื่องมาจากการเกษียณอายุ ราชการ การปรับลดตำแหน่งนักอนุกรมวิธานในหน่วยงานต่างๆ คนรุ่นใหม่ที่สนใจเรียนต่อด้าน อนุกรมวิธานมีจำนวนน้อยลง และไม่มีการสนับสนุนเงินวิจัยให้กับนักอนุกรมวิธาน จึงทำให้เกิดสภาวะ ขาดแคลนนักอนกุ รมวธิ านเพมิ่ ขึน้ หัวใจสำคัญสำหรับงานอนุกรมวิธาน และนักอนุกรมวิธานระดับสากลได้แก่ การดูแล และ ตรวจสอบตัวอยา่ งต้นแบบ และตัวอย่างอ้างอิงทเ่ี รียกว่า “voucher specimens” อยา่ งเข้มข้น การนำ ตัวอยา่ งอ้างอิงไปเชื่อมโยงกบั ผลงานตีพิมพ์การจัดจำแนก ชือ่ วิทยาศาสตร์ และการยนื ยันด้วยข้อมูลเชิง โมเลกุล การนำข้อมูลทางอนุกรมวิธาน และรายชื่อนักอนุกรมวิธานเข้าสู่สากล Pulling taxonomy and taxonomists together on the web ข้อมูลที่สมบูรณ์ดังกล่าว จะทำให้สามารถบริหารจัดการ ทรัพยากรความหลากหลายทางชีวภาพ และประกอบการการเจรจาพันธกรณีระหว่างประเทศใน อนสุ ญั ญาความหลากหลายทางชวี ภาพไดอ้ ย่างมีประสิทธิภาพ (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขับเคลือ่ นการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๔
ประเภทสงิ่ มีชีวิต จำนวนสง่ิ มีชีวติ ที่ จำนวนส่งิ มชี ีวติ สดั สว่ นที่ค้นพบ/ จำนวน คาดว่ามใี นประเทศ ที่ศกึ ษาแลว้ จำนวนสิ่งมชี ีวิต ผเู้ ชี่ยวชาญ ไทย (ชนดิ ) (ชนดิ ) ที่คาดวา่ มี (ชนดิ ) (คน) แบคทเี รีย ๒๐,๐๐๐ ๑,๖๐๐ ๘ ๖๐ รา ๑๕๐,๐๐๐ ๘,๘๐๐ ๖ N/A สาหร่าย ๕,๐๐๐ ๒,๓๐๐ ๔๖ แมลง ๑๐๕,๐๐๐ ๑๒,๐๐๐ ๑๑ ๖๐ สัตวไ์ ม่มกี ระดกู ๘๒,๐๐๐ ๑๐,๔๐๐ ๑๓ ๒๘ สันหลัง (ไม่รวมแมลง) สัตวม์ ีกระดูก ๕,๐๐๐ ๔,๒๐๐ ๘๔ N/A สันหลัง สตั วท์ ่ีมที อ่ ลำเลียง ๑๐,๐๐๐ ๖,๑๐๐ ๖๑ ๑๒๘ หน่วยงานรว่ มดำเนินการ : หน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก : ศูนย์ความเป็นเลิศด้านความหลากหลายทางชีวภาพ และ สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี ห่งชาติ หนว่ ยงานรบั ผดิ ชอบรอง : กรมอทุ ยานแหง่ ชาติ สัตวป์ า่ และพนั ธุ์พชื กรมทรัพยากรทางทะเล และชายฝั่ง กรมประมง กรมวชิ าการเกษตร สถาบันการศกึ ษา และ อพวช. ส่ิงสง่ มอบ : ๑.ข้อมลู ใหมด่ ้านอนกุ รมวิธานของสง่ิ มีชวี ติ ปีละ ๓๐ กลุ่ม ๒.พัฒนานักอนุกรมวธิ านรนุ่ ใหม่ ๒๐๐ คน ๓.การจัดการตัวอยา่ งตน้ แบบหรอื ตัวอย่างอา้ งองิ ไม่น้อยกวา่ ๒๐,๐๐๐ รายการ ๔.สร้าง Consortium การวจิ ัยอนกุ รมวิธานในประเทศไทย ๕.เกดิ Data Center for taxonomy ในสวนพฤกษศาสตร์หรือพิพิธภัณฑ์ธรรมชาติใน ประเทศไทยเพือ่ เป็นแหลง่ เรียนรู้และการบริหารจัดการเชิงพื้นที่ งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๓๕๐ ลา้ นบาท ๕. โครงการพัฒนาการพัฒนาเกษตรเศรษฐกิจจากจุลินทรีย์และเห็ดราเพื่อสร้างเศรษฐกิจ ฐานรากของชุมชนตามแนวทางเศรษฐกจิ BCG Model เห็ดเป็นอาหารที่มีคุณค่าโภชนาการสูง มีโปรตีนและใยอาหารปริมาณมาก มีไขมันน้อย นับเป็นอาหารท่ีดีต่อสขุ ภาพ การบริโภคเห็ดมีแนวโน้มเติบโตขึ้นตามทิศทางตลาดอาหารเพื่อสุขภาพทัง้ ในประเทศและต่างประเทศ การเพาะเห็ดสร้างอาชีพรายได้ให้กับเกษตรกร ปริมาณการผลิตเห็ด เศรษฐกิจของประเทศไทยในปี พ.ศ. ๒๕๖๓ ประมาณ ๑๕๐,๐๐๐ ตัน คิดเป็นมูลค่า ๙,๐๐๐ ล้านบาท และมีอนาคตในการเจริญเติบโตท่ีสูงขึน้ จึงควรมีการจัดการความรู้และยกระดบั การผลิตเห็ดของเกษตรกร สร้างอาชพี และรายได้ ในประเด็นสำคัญ ได้แก่ ๑) สง่ เสรมิ การวจิ ยั พัฒนาคณุ ภาพหัวเชอ้ื เหด็ ๒) การปรบั ปรุง พันธุ์ การจัดการความรู้จากภูมิปัญญาของเกษตรกร ๓) การทำมาตรฐานการผลิตก้อนเชื้อเห็ดเพื่อจำหน่าย (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขบั เคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๕
๔) สร้างเครือข่ายเกษตรกรกลุ่มผู้ผลิตเห็ด ๕) สร้างแรงจูงใจให้กับคนรุ่นใหม่หรือ Young smart farmer ๖) การแปรรูปผลติ ภัณฑ์ และ ๗) การจดั การวสั ดเุ หลอื ทงิ้ จกาการผลติ หนว่ ยงานรว่ มดำเนนิ การ : หน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก : สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ และ สมาคมผูเ้ พาะเล้ียงเห็ดแห่งประเทศไทย หน่วยงานผ้รู ับผดิ ชอบรอง : กรมวชิ าการเกษตรและสถาบนั การศกึ ษา สง่ิ ส่งมอบ : ๑. หวั เชือ้ เห็ดคณุ ภาพสม่ำเสมอ ๑๐ สายพันธุ์ ๒. พันธเุ์ ห็ดเศรษฐกิจ ๑๐ สายพันธ์ุ ๓. คลังข้อมูลสารออกฤทธท์ิ างชวี ภาพจากเห็ด ๑๐ สายพนั ธ์ุ ๔. ผลิตภณั ฑ์เพ่อื สขุ ภาพและผสู้ ูงวัยแปรรูปจากเหด็ ๕ ผลติ ภัณฑ์ งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๒๒๕ ล้านบาท ๖. โครงการเพม่ิ พน้ื ท่ีป่าเศรษฐกจิ ของประเทศไทยโดยการสง่ เสรมิ การปลูกไม้เศรษฐกิจ เป็นการนำไผ่มาใช้เป็นกลไกหนึ่งที่จะขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานรากด้วยการประยุกต์ใช้ เทคโนโลยีบริหารจัดการและเพิ่มมูลค่าของไผ่เชิงธุรกิจชุมชนตลอดห่วงโซ่คุณค่า ด้วยการขยายพันธุ์ไผ่ ด้วยเทคนิคการเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อที่สามารถผลิตต้นพันธุ์ได้ในปริมาณมาก ได้ต้นพันธุ์ที่ตรงต่อพันธ์ุ ที่เหมาะสมกับแต่ละอุตสาหกรรม ประยุกต์ใช้เทคโนโลยีดิจิทัลในการบริหารจัดการตั้งแต่ต้นทางถึง ปลายทาง โดยภาครฐั สนับสนุนการพัฒนาโครงการสร้างพื้นฐานและระบบเบ้ืองต้น สรา้ งผู้ประกอบการ รุ่นใหม่ข้ึนมาบริหารจัดการกจิ กรรมเพอ่ื ใหเ้ กดิ ความย่งั ยืนต่อไป หนว่ ยงานรว่ มดำเนินงาน : หน่วยงานผรู้ บั ผิดชอบหลัก : กรมป่าไม้ องค์การอตุ สาหกรรมปา่ ไม้ สำนกั งานพัฒนา วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยแี หง่ ชาติ หน่วยงานผรู้ ับผดิ ชอบรอง : ชมุ ชนทอ้ งถิน่ กรมส่งเสริมการเกษตร สถาบันการศึกษา ภาคเอกชน และธนาคารเพื่อการเกษตรและสหกรณ์ (ธกส.) ส่งิ ส่งมอบ : ๑. พ้ืนที่ปา่ ไมเ้ ศรษฐกิจเพมิ่ ขน้ึ ไมน่ ้อยกวา่ ๑,๐๐๐ ไร่ ๒. ผลิตภัณฑจ์ ากไผอ่ ยา่ งนอ้ ย ๑๐ ผลติ ภัณฑ์ ๓. ระบบฐานข้อมูลพันธุกรรมไผ่และมาตรฐานผลิตภัณฑ์ เพื่อตรวจสอบย้อนกลับแหล่งที่มา ๑ ระบบ ๔. ขยายผลเกษตรกร ๑,๐๐๐ รายใน ๑๒ จังหวดั งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๗๐) ๑๒๐ ล้านบาท (รา่ ง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขบั เคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๖
๗. โครงการจดั ทำคลงั ข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพและภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ ของพืช ปา่ ชายเลนในพื้นทส่ี งวนชีวมณฑลระนองเพื่อใชใ้ นการนำเสนอขึน้ ทะเบยี นเป็นพนื้ ท่ีมรดกโลกทาง ธรรมชาตแิ ละการจดั การอย่างย่ังยืน พื้นที่สงวนชีวมณฑลระนอง เป็นพื้นที่ตัวอย่างของระบบนิเวศป่าชายเลน ที่ได้รับการรับรอง ภายใต้โครงการมนษุ ย์และชวี มณฑล ขององคก์ ารศึกษา วทิ ยาศาสตรแ์ ละวฒั นธรรม แห่งสหประชาชาติ หรือ ยูเนสโก โดยมีวัตถุประสงค์หลัก ๓ ประการ คือ ประการแรก เพื่อการอนุรักษ์ความหลากหลาย ของพันธุ์พืช พันธุ์สัตว์ และระบบนิเวศ ประการที่สอง เพื่อส่งเสริมการพัฒนาทางด้านเศรษฐกิจและ สังคมอย่างยั่งยืน และประการสุดท้าย เพื่อการศึกษาวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการอนุรักษ์และการพัฒนา รวมทั้งเป็นแหล่งอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิง่ แวดล้อม ป่าชายเลนพื้นที่สงวนชีวมณฑลระนอง มี พ้ืนทที่ ้ังหมดประมาณ ๓๐๐ ตารางกโิ ลเมตร เป็นปา่ ชายเลนที่มีขนาดใหญแ่ ละมีความอุดมสมบูรณ์มาก แหง่ หน่ึงของภมู ภิ าคเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต้ เปน็ ส่วนหน่งึ ของพน้ื ทีแ่ หล่งอนุรกั ษอ์ นั ดามันซงึ่ อยู่ระหว่าง การประกาศเปน็ พ้นื ท่ีมรดกโลกทางธรรมชาติ ซึ่งจะเปน็ พน้ื ทเี่ ป้าหมายสำคัญของนักท่องเที่ยวในอนาคต การบริหารจัดการพื้นที่ที่มีลักษณะเด่นและเป็นเอกลักษณ์แห่งนี้ให้สามารถขับเคลื่อนเศรษฐกิจและ สังคมของท้องถิ่นและประเทศโดยรวม โดยมีการกระจายรายได้สู่ชุมชนและมีความเป็นมิตรกับ สง่ิ แวดลอ้ มท่จี ะนำไปสกู่ ารพฒั นาท่ยี ่งั ยนื หน่วยงานร่วมดำเนินการ : หน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก : ส่วนวิจัยทรัพยากรป่าชายเลน กองอนุรักษ์ทรัพยากรป่าชายเลน กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ัง และสำนักงานพฒั นาวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยแี หง่ ชาติ หนว่ ยงานรับผดิ ชอบรอง : สถาบันการศึกษา และชมุ ชนทอ้ งถิน่ สง่ิ ส่งมอบ : ๑. เทคโนโลยกี ารเปลี่ยนแปลงพนื้ ท่ีและสงั คมพืชป่าชายเลน ๑ ระบบ ๒. ความหลากหลายทางชวี ภาพของพชื สัตว์ และจุลนิ ทรียใ์ นพ้นื ทีป่ ่าชายเลน โดยใช้ เทคโนโลยี e DNA ๓. ฐานข้อมลู เศรษฐกจิ สังคม และภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน ๔. การเก็บรกั ษาเมลด็ และขยายพนั ธุ์ไม้ปา่ ชายเลนหายากตามบญั ชี IUCN Red List เพือ่ นำมาเพมิ่ มูลคา่ สร้างรายได้ใหก้ บั ชุมชนทอ้ งถ่ิน เช่น นำ้ ลำแพน บอนไซ ๕. (รา่ ง) เอกสารขอรับการเปน็ มรดกโลกทางธรรมชาตขิ อง UNESCO งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๖-๒๕๖๙) ๑๐๖ ล้านบาท ๘. โครงการการส่งเสรมิ เศรษฐกิจฐานรากจากความหลากหลายทางชีวภาพสคู่ วามมั่งคงั่ ม่นั คง และยั่งยืน ประเทศไทยมีความสมบูรณ์ทางความหลากหลายทางชีวภาพท้ังด้านชนิดและปริมาณ พืช สัตว์ และจุลินทรีย์ สูงเป็นอันดับ ๑๕ ของโลก ในระยะที่ผ่านมาประเทศไทยเผชิญกับปัญหาการกัดเซาะ ชายฝั่ง (Coastal Erosion) หรือการถอยร่นของชายฝั่ง (Retreat of Coastline) คิดเป็นมูลค่าความ เสยี หายถึง ๔,๖๕๗ ล้านบาท ระบบนเิ วศและแหล่งทรัพยากรธรรมชาติ ประกอบด้วย ป่าชายเลน หญ้า (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขบั เคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๗
ทะเล และแนวปะการังล้วนได้รับผลกระทบเช่นเดียวกัน ที่ผ่านมา สวทช. มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และบริษัท อาร์โต้ เอ็นจิเนียร์ จำกัด ได้ร่วมกันศึกษาการใช้โกงกางเทียมซีออส (C-Aoss) ซึ่งเป็น นวัตกรรมใหม่ทางเลือกในการแก้ไขปัญหาการกัดเซาะชายฝั่ง โดยติดตั้งแปลงทดสอบต้นแบบที่บริเวณ สถานตากอากาศบางปู จ.สมุทรปราการ ซึ่งสภาพพื้นที่เป็นหาดเลน ในเดือนกันยายน ๒๕๕๘ และได้มี การขึ้นทะเบียนบัญชีนวัตกรรมไทยในเดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ผลการติดตั้งโกงกางเทียมซีออส ใน รปู แบบตัว U พบวา่ มปี ระสทิ ธิภาพช่วยชะลอแรงคลืน่ ปะทะในแนวต้ังฉาก สามารถเร่งการดกั ตะกอนดิน หลงั แนวโกงกางเทียมซีออส เกดิ ตะกอนดินสะสมอยา่ งต่อเนื่อง อดั แน่นข้นึ ๒๐ เซน็ ติเมตร ภายใน ๔-๕ เดือน คุณภาพน้ำและดินตะกอนทั้งก่อนและหลังติดตั้งโกงกางเทียมซีออสอยู่ในเกณฑ์ปกติ ปริมาณ โลหะหนักในดินตะกอนอยู่ในเกณฑ์ไม่เป็นมลพิษต่อสัตว์น้ำ สิ่งมีชีวิตหน้าดินสามารถดำรงชีวิตได้ปกติ และหลังตดิ ตง้ั มาแลว้ ๕ ปี วสั ดยุ งั อยใู่ นสภาพดี แขง็ แรง ทนทาน ซงึ่ แสดงให้เห็นถงึ ประสิทธภิ าพในการ เร่งการตกตะกอนของพน้ื ทหี่ าดเลน หนว่ ยงานรว่ มดำเนนิ การ : หน่วยงานผู้รับผิดชอบหลัก : สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฎจันทรเกษม กรมเจ้าท่า กรมทรัพยากรทางทะเลและ ชายฝ่งั หนว่ ยงานรับผดิ ชอบรอง : บริษทั อารโ์ ต้ เอ็นจิเนยี ร์ จำกดั สง่ิ สง่ มอบ : ๑. แปลงไมโ้ กงกางเทียมในพื้นทีเ่ ป้าหมาย ๕ พื้นท่ี ความยาว ๒,๐๐๐ เมตร ๒. แพลตฟอรม์ AI จำนวน ๑ แพลตฟอร์ม ๓. ระบบ Citizen science จำนวน ๑ ระบบ ๔. ตน้ แบบเทคโนโลยี จำนวน ๑ ตน้ แบบ งบประมาณ : งบตลอดโครงการ (พ.ศ. ๒๕๖๕) = ๘๐ ล้านบาท งบประมาณรวมของโครงการสำคัญ (Big rock) : ล้านบาท โครงการ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ รวม ๒๕๐ ๑. โครงการคลงั ขอ้ มลู ดิจทิ ลั ความ ๐ ๕๐ ๕๐ ๕๐ ๕๐ ๕๐ ๖๐๐ หลากหลายทางชีวภาพและวฒั นธรรม ๔๐๐ ๓๕๐ โดยบรู ณาการทกุ ภาคส่วนเพอื่ สนบั สนุนการขบั เคลือ่ น BCG ได้ เกดิ ผลอย่างมปี ระสิทธภิ าพ ๒. โครงการ Thailand Biodiversity ๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ ๑๒๐ Genome Project ๓. โครงการการจดั ทำแผนทใี่ ตส้ มทุ รและ ๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ๘๐ ฟ้นื ฟทู รพั ยากรชีวภาพางทะเลและ ชายฝง่ั ทะเลไทย ๔. โครงการพัฒนาการศึกษาอนุกรมวิธาน ๐ ๗๐ ๗๐ ๗๐ ๗๐ ๗๐ และซสิ เตมาตคิ สข์ องประเทศไทย (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขบั เคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๘
โครงการ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ รวม ๒๒๕ ๕. โครงการพัฒนาการพฒั นาเกษตร ๐ ๔๕ ๔๕ ๔๕ ๔๕ ๔๕ ๑๒๐ ๑๐๖ เศรษฐกิจจากจลุ นิ ทรยี ์และเห็ดราเพอื่ ๖๔ สร้างเศรษฐกิจฐานรากของชมุ ชนตาม แนวทางเศรษฐกิจ BCG Model ๖. โครงการเพิ่มพื้นที่ป่าเศรษฐกิจของ ๐ ๓๐ ๓๐ ๔๐ ๑๐ ๑๐ ประเทศไทยโดยการส่งเสริมการปลูก ไม้เศรษฐกจิ ๗. โครงการจัดทำคลังขอ้ มลู ความ ๐ ๓๕ ๓๕ ๓๕ ๑ ๐ หลากหลายทางชีวภาพและภมู ิปญั ญา ทอ้ งถนิ่ ของพืชป่าชายเลนในพน้ื ที่สงวน ชีวมณฑลระนองเพอื่ ใชใ้ นการนำเสนอ ข้ึนทะเบยี นเป็นพื้นที่มรดกโลกทาง ธรรมชาติและการจัดการอยา่ งย่ังยนื ๘. โครงการการส่งเสรมิ เศรษฐกจิ ฐานราก ๘๐ ๐ ๐๐๐๐ จากความหลากหลายทางชีวภาพสู่ ความมัง่ ค่งั มั่นคง และย่ังยนื รวม ๘๐ ๔๓๐ ๔๓๐ ๔๔๐ ๓๗๖ ๓๗๕ ๒,๑๓๑ ๔. แผนปฏบิ ตั ิการท่ีเก่ยี วข้อง ▪ แผนการปฏิรูปประเทศดา้ นทรพั ยากรธรรมชาติและสิง่ แวดลอ้ ม ▪ แผนแมบ่ ทรองรับการเปล่ยี นแปลงสภาพภูมิอากาศ พ.ศ. ๒๕๕๘–๒๕๙๓ ▪ แผนปฏบิ ตั ิ (Action plan) ทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง ๒๐ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๐-๒๕๗๙) ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ ม ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจาก ฐานชีวภาพ (องคก์ ารมหาชน) ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓ – ๒๕๖๕) กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพนั ธุ์พชื ยุทธศาสตรท์ ่ี ๒ : การพัฒนาชุมชนและเศรษฐกิจฐานรากให้เข้มแข็ง ด้วยทุนทรพั ยากร อตั ลกั ษณ์ ความคิดสร้างสรรค์ และเทคโนโลยีสมัยใหม่ ใช้ศักยภาพของพื้นที่โดยการระเบิดจากภายใน เน้นการตอบสนองความต้องการในแต่ละ พื้นที่เป็นอันดับแรก ควบคู่ไปกับการสร้างความเข้มแข็งในระดับพื้นที่ การดำรงไว้ซึ่งอัตลักษณ์ รวมถึง การใช้ประโยชนจ์ ากความเข้มแข็งจากภายในอันประกอบด้วย “ความหลากหลายทางชีวภาพ” “ความ หลากหลายทางวัฒนธรรม” และ “ความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่” มาต่อยอดและยกระดับมูลค่าในห่วงโซ่การ ผลติ สนิ คา้ และบริการใหม้ มี ลู คา่ สูงขึน้ ดว้ ยการใชค้ วามคดิ สร้างสรรค์ เทคโนโลยสี มัยใหมใ่ นการยกระดับ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลอ่ื นการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๗๙
มาตรฐาน สร้างคุณค่าใหม่รวมถึงการนำหลักการของการเศรษฐกิจหมุนเวียนมาใช้เพื่อการลดการใช้ ทรัพยากร การดำเนินการดังกล่าวมุ่งหวังให้เกิดการพัฒนาที่นำไปสู่การเดินหน้าไปด้วยกัน และไม่ทิ้ง ใครไว้ข้างหลัง เป็นการเติบโตของทุกภาคส่วนไปพร้อม ๆ กัน เพื่อเพิ่มโอกาสของชุมชน และ ผู้ประกอบการที่อยู่ในภูมิภาคได้รับการพัฒนา รวมถึงการเข้าถึงทรัพยากรได้อย่างทัดเทียมกันมาก ยิ่งขึ้น นอกจากนี้ ยังให้ความสำคัญกับการนำความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมมาเพิ่มโอกาสในการ เข้าถึงบริการหรือแก้ปัญหาสุขภาพ ปัญหามลพิษ ยกระดับคุณภาพ ความปลอดภัยของอาหาร ตลอดจนการเสริมสร้างความสามารถในการพ่ึงพิงแหล่งพลังงานทางเลือกในพ้ืนท่ีได้เพิ่มข้ึน ๑. เปา้ หมายและตวั ชีว้ ดั เป้าหมาย เศรษฐกิจฐานรากเติบโตอย่างมีคุณภาพพร้อมช่องว่างของความเหลื่อมล้ำทางสังคม ที่ลดลง ตวั ชี้วัด ๑. อัตราการขยายตัวของ GDP ของภูมิภาคเติบโตเพิ่มขึ้นไม่น้อยกว่าร้อยละ ๕๐ จากปี พ.ศ. ๒๕๖๕ ๒. ความเหลื่อมลำ้ ทางรายได้ลดลงไมน่ ้อยกว่า ๑๐ ลา้ นคน ๒. แนวทางการดำเนนิ การ การพัฒนาชุมชนและเศรษฐกิจฐานรากให้เข็มแข็งด้วยทุนทรัพยากร อัตลักษณ์ ความคิด สรา้ งสรรค์ และเทคโนโลยีสมัยใหม่ มีแนวทางการดำเนนิ การ ดังนี้ ๑. การพัฒนาเศรษฐกิจภูมิภาคให้เติบโตด้วยรูปแบบของระเบียงเศรษฐกิจ BCG เพื่อให้เกิด การทำงานเชิงบูรณาการตอบสนองความต้องการในพน้ื ที่ เชือ่ มโยงการผลิตและการตลาด ๒. การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากให้เติบโตด้วยการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมแบบบูรณาการ ผา่ นกลไกจตภุ าคี เชน่ กลไกมหาวิทยาลยั สูต่ ำบล อทุ ยานวิทยาศาสตร์ และคลัสเตอร์ ๓. การสร้างและพัฒนาบุคลากรให้มีทักษะด้านนวัตกรรมที่เอื้อต่อการพัฒนาเศรษฐกิจฐาน รากทั้งระบบ เช่น การยกระดับประสิทธิภาพการผลิต การควบคุมความปลอดภัย ความคิดสร้างสรรค์ ระบบประกันคณุ ภาพ ๔. การพัฒนาตลาดและศักยภาพในการเข้าถึงตลาดทั้งในและนอกพื้นที่ด้วยการใช้อัตลักษณ์ ความคดิ สร้างสรรค์ และแพลตฟอร์มการเชอ่ื มโยงตลาด แนวทางที่ ๑ : การพฒั นาเศรษฐกิจภมู ภิ าคใหเ้ ตบิ โตดว้ ยรูปแบบของระเบียงเศรษฐกิจ BCG การพัฒนาเศรษฐกิจที่ผ่านมาส่งผลให้เกิดการพัฒนาแบบกระจุกตัว เกิดความเหลื่อมล้ำ ระหว่างส่วนกลางและภูมิภาค หรือระหว่างเมืองและชนบทสูง ดังน้นั เปน็ การเตบิ โตอยา่ งมีคุณภาพต้อง อยู่บนพื้นฐานของการเร่งรัดให้เกิดการพัฒนาเศรษฐกิจของภูมิภาคและท้องถิ่น ด้วยการเพิ่มโอกาสใน การนำความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมไปปรับใช้โดยยึดความต้องการของพื้นที่เป็นตัวตั้ง สร้างการ เติบโตทางเศรษฐกิจแบบไม่ทิ้งใครไว้ข้างหลัง เน้นการทำงานเชิงบูรณาการตอบสนองความต้องการใน (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๐
พื้นที่ และขับเคลื่อนภายใต้จุดแข็งและศักยภาพที่แตกต่างกัน เชื่อมโยงการผลิตและการตลาด โดยให้มี การกระจายระเบียงเศรษฐกิจ BCG ให้ครบทุกภูมิภาค เช่น ระเบียงเศรษฐกิจ BCG ภาคเหนือ ระเบียง เศรษฐกิจ BCG ภาคตะวนั ออกเฉียงเหนือ ระเบยี งเศรษฐกิจ BCG ภาคตะวนั ออก และระเบียงเศรษฐกิจ BCG ภาคใต้ เป้าหมาย : เศรษฐกิจฐากรากมีอัตราการเติบโตในอัตราที่สูงกว่าอัตราการเติบโตของภาพรวม ของประเทศ ตวั ชีว้ ดั : อตั ราการขยายตัวของ GDP ของภมู ิภาคเติบโตเพิ่มขน้ึ ไม่น้อยกว่าร้อยละ ๕๐ จากปี พ.ศ. ๒๕๖๕ กจิ กรรม : กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผรู้ บั ผดิ ชอบ ▪จัดทำแผนพฒั นาเศรษฐกจิ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ภมู ิภาคด้วยการใชโ้ มเดล เศรษฐกจิ BCG องิ จากจุด มท., อว., กษ., พณ., แข็ง ความต้องการ และ ศักยภาพรว่ มกับหนว่ ยงาน อก., กก., วฒ., ที่เกย่ี วข้อง ภาคเอกชน, ชมุ ชน ▪การขับเคล่ือนการพัฒนา เศรษฐกจิ BCG แตล่ ะ มท., อว., กษ., พณ., ภมู ิภาค อก., กก., วธ., ภาคเอกชน, ชุมชน •ระเบยี งเศรษฐกจิ BCG ภาคเหนอื •ระเบียงเศรษฐกจิ BCG ภาคะวนั ออกเฉียง เหนอื •ระเบียงเศรษฐกจิ BCG ภาคตะวันออก •ระเบยี งเศรษฐกจิ BCG ภาคกลาง •ระเบียงเศรษฐกจิ BCG ภาคใต้ แนวทางที่ ๒ : การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากให้เติบโตด้วยการใช้เทคโนโลยีและนวัตกรรมแบบ บูรณาการผ่านกลไกจตุภาคี เช่น กลไกมหาวิทยาลัยสู่ตำบล อุทยานวิทยาศาสตร์ เครอื ขา่ ยทางสงั คม และคลัสเตอร์ (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๑
การพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากให้เติบโตไปสู่การผลิตสินค้าและบริการมีมูลค่าสูงนั้น จำเป็น อย่างยิ่งที่จะต้องส่งเสริมให้ผู้ที่อยู่ในเศรษฐกิจฐานรากได้เข้าถึงและใช้ประโยชน์จากความก้าวหน้าของ ความรู้ เทคโนโลยีและนวตั กรรมในวงกวา้ งโดยการใช้กลไกจตภุ าคี เชน่ กลไกมหาวิทยาลัยสู่ตำบลที่ได้มี การดำเนินการและประสบความสำเร็จเป็นอย่างดี หรือจัดให้มีที่ปรึกษาด้านเทคโนโลยีและนวัตกรรม สำหรับชุมชน โดยการทำงานร่วมกันระหว่างมหาวิทยาลัยและชุมชนอย่างใกล้ชิด ซึ่งเป็นกระบวนการ เรียนรู้ที่จะนำไปสู่การพัฒนาเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่สอดรับกับความต้องการในพื้นที่ได้ดียิ่งขึ้นและ เป็นตัวอย่างเชิงประจักษ์ในการแสดงให้เห็นคุณค่าของเทคโนโลยีและนวัตกรรมที่มีผลต่อการยกระดับ รายได้ และคุณภาพชีวิตของประชาชน รวมถึงการทำงานเชื่อมโยงกับเครือข่ายทางสังคม เช่น สภา เกษตรกรแห่งชาติ สำนักงานกองทุนฟื้นฟูและพัฒนาเกษตรกร (กฟก.) สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน (องค์การมหาชน) (พอช.) สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) เครือข่ายองค์กร ภาคประชาสังคม ภายใต้แนวคดิ 3 ร่วม ไดแ้ ก่ “รว่ มคดิ ร่วมทำ และร่วมรับประโยชน์” เป้าหมาย : การเพิ่มโอกาสให้ชุมชนเข้าถึงองค์ความรู้ เทคโนโลยี และนวัตกรรมเพื่อเป็นกลไก ยกระดบั ประสิทธิภาพการผลิต เพิ่มมลู คา่ ของสินคา้ และบริการ สรา้ งสินคา้ และบรกิ ารมูลค่าสงู รูปแบบใหม่ จากฐานทรพั ยากรและความหลากหลายทางชีวภาพและวัฒนธรรมไดเ้ ตม็ ศักยภาพ ตัวชี้วัด : อัตราการขยายตัวของ GDP ของภูมภิ าคเตบิ โตเพ่มิ ขึน้ ไมน่ ้อยกวา่ ร้อยละ ๕๐ จาก ปี พ.ศ. ๒๕๖๕ กจิ กรรม : กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผรู้ บั ผิดชอบ ▪การสง่ เสริมใหเ้ กดิ การ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ พฒั นาเศรษฐกิจฐานราก แบบภาคประชาสังคมมี สภาเกษตรกรแหง่ ชาติ, ส่วนร่วม กฟก., พอช., สสส., การขยายผลโครงการ ยกระดับเศรษฐกจิ และ เครือขา่ ยองค์กรภาค สังคมรายตำบลแบบบูรณา การ (๑ ตำบล ๑ ประชาสงั คม,อว., มท., มหาวทิ ยาลยั (University to Tambon : U2T) ให้ กษ., พณ., อก., กก., ครอบคลมุ ทกุ ตำบล ▪พฒั นาระบบแพลตฟอรม์ วธ.,ภาคเอกชน, ชุมชน ดจิ ทิ ลั ออนไลน์เพื่อ อว., มท., กษ., พณ., เช่อื มโยงระหวา่ งปญั หา ความตอ้ งการของชมุ ชน อก., กก., วธ., กบั ฐานข้อมูลความรู้ เทคโนโลยแี ละนวตั กรรม ภาคเอกชน, ชุมชน อว., กษ., ภาคเอกชน (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขับเคล่อื นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๒
กิจกรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผูร้ ับผดิ ชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ท่ีพร้อมใช้ รวมถงึ ผเู้ ชย่ี วชาญในแตล่ ะดา้ น เพื่อเพม่ิ โอกาสในการ เขา้ ถงึ และใช้ประโยชน์ จากความรู้ และ เทคโนโลยสี มยั ใหมใ่ นการ นำไปพฒั นาเศรษฐกจิ หรือแก้ปัญหาหลกั ของ พนื้ ที่ ▪ปรับแต่งชุดความรู้ อว., กษ., ภาคเอกชน เทคโนโลยแี ละนวัตกรรม ที่ตอบโจทย์ความ ต้องการในลักษณะองค์ รวมของแต่ละพื้นที่ ▪ยกระดบั มาตรฐาน อว., กษ., มท. คณุ ภาพและการพฒั นา นวตั กรรมของสนิ ค้าและ บริการดว้ ยการเชอื่ มโยง อุทยานวทิ ยาศาสตรใ์ น ภูมิภาค รวมถึงบรกิ ารที่ ปรึกษาวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยแี ละนวตั กรรม เพอ่ื ชุมชน (Community based technology and innovation assistance Project: CTAP) แนวทางท่ี ๓ : การสรา้ งและพฒั นาบคุ ลากรให้มที ักษะทเี่ อ้ือต่อการพัฒนาเศรษฐกิจฐานรากใหเ้ ข้มแข็ง การปรับเปลี่ยนโครงสร้างไปสู่การผลิตสินค้าและบริการฐานนวัตกรรม จำเป็นอย่างยิ่งที่ต้อง ยกระดับบคุ ลากรทเ่ี ชย่ี วชาญตลอดทั้งระบบให้สงู ข้ึน บคุ ลากรที่มคี วามรู้ ความเชย่ี วชาญทงั้ ในสาขาหลัก และสาขาสนบั สนนุ เช่น การควบคณุ ภาพ ความปลอดภัย การพัฒนาผลติ ภัณฑ์ใหม่ ความคดิ สรา้ งสรรค์ และระบบประกนั คุณภาพทีก่ ระจายอยูใ่ นภมู ิภาคทีเ่ พียงพอ เป้าหมาย : บุคลากรที่อยู่ในเศรษฐกิจฐานรากได้รบั การพัฒนาให้มีสมรรถนะ ทักษะที่จำเป็น ต่อการขับเคล่อื นเศรษฐกิจฐานรากดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG ตวั ชว้ี ัด : ผทู้ ่ีผา่ นการพฒั นาทักษะไมน่ ้อยกวา่ ๑๐ ลา้ นคน (รา่ ง) แผนปฏิบัตกิ ารด้านการขบั เคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๓
กิจกรรม : กิจกรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผ้รู บั ผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪การสำรวจความตอ้ งการ อว., ศธ., สธ., งง., พฒั นาทักษะเพ่อื วาง อก., มท., ทส., กก., แผนการพฒั นาให้ตรงตาม วธ. ความตอ้ งการทแี่ ทจ้ ริง ▪การพฒั นาบคุ ลากรสาขา อว., ศธ., สธ., งง., BCG ดว้ ยการ Reskill, อก., มท., ทส., กก., Upskill และ New skill วธ. เพ่อื ยกระดับประสิทธภิ าพ การผลติ คณุ ภาพสนิ ค้าและ การบรกิ าร รวมถึง เตรยี มพรอ้ มรับกับการ เปล่ียนแปลงของเทคโนโลยี หรืออบุ ตั กิ ารณ์ใหม่ที่เกดิ ขึน้ ▪พัฒนาชดุ ความรู้ เทคโนโลยี อว., ศธ. ,สธ. ,งง., และนวตั กรรม BCG และ อก. มท. ,ทส., กก., ช่องทางในการเผยแพร่ท่ี วธ., ภาคเอกชน หลากหลาย เพื่อใหเ้ ข้าถึง กล่มุ เป้าหมายในกว้าง รวมถงึ การมกี ลไกการดึงดูดให้คนรุ่น ใหมเ่ ข้ามารว่ มในการจดั ทำ และเผยแพร่ความรู้ ▪การพฒั นาและเช่ือมโยง อว., อก., กก., รง., เครือข่ายคลสั เตอร์ ภาคเอกชน ผเู้ ชย่ี วชาญและ ผู้ประกอบการ ▪พัฒนากลไกสง่ เสรมิ ให้ กค., รง. ผปู้ ระกอบการรายใหญ่เขา้ มี ส่วนรว่ มในการพฒั นาทกั ษะ ของผทู้ อี่ ยู่ในสายโซ่อุปทาน เช่น ใหไ้ ด้รบั สทิ ธิประโยชน์ หักลดหยอ่ นภาษี เทียบเท่า การพัฒนาบคุ ลากรของ บริษัท ▪การจัดให้มคี ูปองรายปีเพอื่ กค., รง., อว. การพฒั นาบุคลากรทอี่ ยใู่ น เศรษฐกิจฐานรากเพอื่ การ พฒั นาทกั ษะและความ เชีย่ วชาญเพม่ิ เตมิ ตลอดขีวติ โดยเฉพาะในหลกั สตู ร (ร่าง) แผนปฏิบัตกิ ารดา้ นการขับเคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๔
กิจกรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผ้รู ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ พืน้ ฐานในการประกอบ อาชพี สำหรบั หลักสตู ร เฉพาะทางอาจสนบั สนนุ ใน ลักษณะร่วมจ่าย แนวทางที่ ๔ : การพัฒนาตลาดและศักยภาพในการเข้าถึงตลาดทั้งในและนอกพื้นที่ด้วยการใช้ อัตลกั ษณ์ ความคิดสรา้ งสรรค์ และเทคโนโลยี การเข้าถึงตลาดและขยายตลาดเป็นข้อจำกัดสำคัญในการเติบโตของผู้ประกอบการรายเล็ก และรายกลาง ดังนั้น นอกเหนือจากการยกระดับประสิทธิภาพการผลิต และการสร้างนวัตกรรมแล้ว การมีความสามารถในการเข้าถึงและขยายตลาด เป็นกลไกสำคัญในการเพิ่มส่วนแบ่งตลาดให้กับ ผู้ประกอบการทอ่ี ย่ใู นเศรษฐกิจฐานราก นำไปสูก่ ารขยายการลงทนุ และการเตบิ โตของเศรษฐกจิ ฐานราก อย่างย่งั ยืน เป้าหมาย : ผลิตภณั ฑส์ ินค้าและบรกิ ารมียอดขายเตบิ โตอย่างตอ่ เนื่อง ตัวชว้ี ดั : อตั ราการขยายตวั ของ GDP ของภมู ิภาคเตบิ โตเพิ่มข้ึนไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ ๕๐ จาก ปี พ.ศ. ๒๕๖๕ กิจกรรม : กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผรู้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪ การพัฒนาความสามารถ อก., พณ., กก. ของเกษตรกร ผู้ประกอบการ SMEs วิสาหกิจชุมชน วสิ าหกิจ เพอื่ สังคม ในการสรา้ ง/ เขา้ ถึงตลาดทง้ั รปู แบบเดมิ และการพฒั นา ตลาดออนไลนใ์ นรูปแบบ ของการฝึกอบรมระยะ สนั้ หรือการศึกษาผา่ น ระบบ e-learning ▪ การยกระดบั คณุ ภาพ อว., สศส. มาตรฐานผลติ ภณั ฑ์และ บริการ สร้างความ แตกตา่ งด้วยการใช้ อตั ลกั ษณ์ และความคดิ สรา้ งสรรคโ์ ดยการ (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขับเคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๕
กจิ กรรม ระยะเวลาดำเนินการ ผูร้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ เช่ือมโยง กับสถาบนั การศกึ ษาในพนื้ ท่ีเพอ่ื ทำ หนา้ ทเ่ี ป็นพีเ่ ลย้ี งให้กับ ชมุ ชนและผู้ประกอบการ ▪ พฒั นาแพลตฟอร์ม อ ว ., ด ศ ., ม ท ., ส ธ ., เช่อื มโยงระหวา่ งอปุ สงค์- อก., ทส., กก. อุปทาน สนิ ค้าและ บรกิ าร BCG เพื่อ แกป้ ัญหาราคาสินคา้ ตกตำ่ หรอื ผลผลติ ไม่ถูก นำไปใช้ประโยชน์ ▪ การใช้กลไกตลาดในพ้นื ท่ี กค., มท., สธ., อก., กก. เชน่ โรงงาน โรงแรม โรงพยาบาล โรงเรยี น รองรับผลผลิตสินค้าท่ี ผลติ ในชมุ ชนโดยการ วางแผนเช่ือมโยงการ ผลติ -การตลาดให้ สอดคลอ้ งกบั ความ ต้องการในพื้นท่ี ๓. โครงการสำคัญ (Big rock) : การขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ที่ ๒ ไม่ได้กำหนดโครงการสำคัญไว้เป็นการเฉพาะ เนื่องจาก โครงการดังกล่าวควรเป็นการพัฒนาร่วมกันของหน่วยงานในระดับพืน้ ที่ อย่างไรก็ดี โครงการที่บรรจุไว้ ภายใต้ยทุ ธศาสตรท์ ่ี ๑ ยทุ ธศาสตร์ ๓ และ ยทุ ธศาสตรท์ ่ี ๔ มีสว่ นสนบั สนนุ การพัฒนาเศรษฐกิจฐาน รากด้วย ๔. แผนปฏิบัติการท่ีเก่ยี วขอ้ ง ▪ แผนปฏบิ ตั ิราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) กระทรวงมหาดไทย ▪ แผนปฏบิ ัตริ าชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติ และส่ิงแวดลอ้ ม ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) สำนักงานพัฒนาเศรษฐกิจจาก ฐานชีวภาพ (องคก์ ารมหาชน) ▪ แผนปฏิบัติราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) สำนักงานปลัดกระทรวง อตุ สาหกรรม ▪ แผนปฏิบตั ิราชการระยะ ๓ ปี (พ.ศ. ๒๕๖๓-๒๕๖๕) สำนักงานปลัดกระทรวงพาณชิ ย์ (รา่ ง) แผนปฏบิ ัตกิ ารด้านการขับเคลือ่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๖
ยทุ ธศาสตรท์ ่ี ๓ : การยกระดับการพัฒนาอตุ สาหกรรมภายใต้เศรษฐกจิ BCG ใหส้ ามารถแขง่ ขนั ไดอ้ ยา่ งย่ังยืน เน้นการยกระดับความสามารถในการแข่งขันของภาคการผลิตและบริการเดิมให้สามารถ เติบโตได้อย่างต่อเนื่องด้วยการนำความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมมายกระดับประสิทธิภาพการผลิต ลดความสูญเสียในกระบวนการผลิตให้เป็นศูนย์ การหมุนเวียนทรัพยากรกลับมาใช้ หรือการนำไปสร้าง มลู คา่ เพิ่มตามหลกั เศรษฐกิจหมุนเวยี น ยกระดบั มาตรฐานสู่การเป็นแหล่งผลิตและให้บริการที่มีคุณภาพ มีความปลอดภัย มีสุขอนามัยที่ดี ให้ความสำคัญกับระบบการผลิตที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม มาตรการ ผลิตที่ยั่งยืนเทียบเท่ามาตรฐานสากล รวมถึงการยกระดับผลิตภัณฑ์หรือบริการด้วยการใช้นวัตกรรม เข้มข้น เช่น ระบบการผลิตพืชในโรงเรือนอัจฉริยะ (Plant factory) การให้บริการด้านสุขภาพที่มีความ แม่นยำสูง หรือการแพทย์เฉพาะบุคคล โดยมีเป้าหมายเพื่อเป็นผู้นำในการผลิตและการให้บริการทั้งใน ระดับประเทศและเวทีโลก ครอบคลุม ๔+๑ สาขา คือ การเกษตรและอาหาร สุขภาพและการแพทย์ พลังงาน วสั ดุและเคมชี วี ภาพ การทอ่ งเทีย่ วและเศรษฐกจิ สร้างสรรค์ และเศรษฐกิจหมุนเวียน ๑.เปา้ หมายและตัวชี้วดั เป้าหมาย อุตสาหกรรมและบรกิ าร BCG เดมิ และใหม่มขี ดี ความสามารถในการแขง่ ขันทสี่ งู ข้ึนอยา่ ง ย่งั ยืน ตวั ชว้ี ดั ๑. อตั ราการขยายตวั ของ GDP ไม่น้อยกวา่ ๑ ลา้ นล้านบาท ๒. สดั สว่ นของผลติ ภัณฑ์และบรกิ ารมูลคา่ สูงเพมิ่ ขนึ้ ไม่นอ้ ยกว่าร้อยละ ๒๐ ๓. ปรมิ าณการใชท้ รัพยากรลดลง ๑ ใน ๔ ๔. ปรมิ าณการปลอ่ ยกา๊ ซคารบ์ อนไดออกไซดล์ ดลงไม่น้อยกว่า ๑๐ ลา้ นตันคาร์บอน การยกระดบั การพฒั นาอุตสาหกรรมภายใต้เศรษฐกิจ BCG ให้สามารถแข่งขนั ไดอ้ ยา่ งยง่ั ยืน มี แนวทางการดำเนนิ การในแตล่ ะสาขายทุ ธศาสตร์ ดงั น้ี (๑) สาขาการเกษตรและอาหาร ๑. เป้าหมายและตัวชี้วัดความสำเรจ็ เป้าหมายการเกษตร ปรับเปลี่ยนระบบการเกษตรของประเทศไทยสู่ ๓ สูง คือ ประสิทธิภาพสูงด้วยการใช้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมผสานภูมิปัญญาท้องถิ่น มุ่งยกระดับผลผลิตเกษตรสู่มาตรฐานสูงด้วยระบบ การผลิตที่ยั่งยืน ครอบคลุมทั้งด้านคุณภาพผลผลิต โภชนาการ ความปลอดภัย สิ่งแวดล้อม และ สังคม วัฒนธรรม เพื่อเป้าหมายให้การทำการเกษตรเป็นอาชีพที่สร้างรายได้สูง ด้วยการผลิตสนิ ค้าเกษตรท่ี เนน้ ความเปน็ พรเี มยี ม มคี วามหลากหลาย และกำหนดราคาขายไดต้ ามคุณภาพของผลผลติ เกษตร (รา่ ง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๗
ตวั ช้วี ัด ๑. เพิ่ม GDP สาขาเกษตร ๓ แสนล้านบาท โดยสัดส่วนของสนิ ค้าเกษตรมลู คา่ สงู สินคา้ พรีเมียม ไมน่ ้อยกวา่ รอ้ ยละ ๓๐ ๒. รายไดค้ รวั เรือนเกษตรเพ่ิมขึน้ ไม่นอ้ ยกว่า ๑๐๐,๐๐๐ บาท/ครัวเรอื น/ปี ๓. เกษตรกรเข้าถึง ใช้ความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมในกระบวนการผลิตสินค้าเกษตร เพ่ิมข้ึน ๒ เท่าตัว เปา้ หมายอุตสาหกรรมอาหาร เป็นแหล่งผลิตอาหารที่มีคุณภาพ มีความปลอดภัย และมีโภชนาการที่ดี เพื่อตอบสนอง ความตอ้ งการของผ้บู ริโภคภายในประเทศและตลาดโลกในทุกสถานการณ์ ตวั ช้ีวัด ๑. เพ่มิ GDP สาขาอาหาร ๓ แสนลา้ นบาท ๒. การจ้างงานในอตุ สาหกรรมอาหารกลุม่ ใหญเ่ พ่ิมขึน้ ๔. ประชาชนมคี วามมน่ั คงทางอาหาร เข้าถึงอาหารท่ปี ลอดภัย มคี ุณค่าทางโภชนาการและมีความ พอเพยี งตลอดทั้งปี ๕. ลดการสูญเสยี อาหาร (Food loss) จากร้อยละ ๓๐ ให้เหลอื รอ้ ยละ ๑๕ ในปี พ.ศ. ๒๕๖๗ และร้อยละ ๑๐ ในปี พ.ศ. ๒๕๗๓ ๒. แนวทางการดำเนนิ การ การปรับโครงสร้างการผลิตสินคา้ เกษตร และอาหารไปสูผ่ ลติ ภณั ฑ์มลู ค่าสูง มีแนวทางการ ดำเนนิ การ ดงั นี้ ๑. การปรับเปลี่ยนระบบการเกษตรสู่ประสิทธิภาพสูง มาตรฐานสูง และมูลค่าสูงด้วยการใช้ การวิจัย เทคโนโลยีและนวัตกรรม (วทน.) สนับสนุนการยกระดับประสิทธิภาพการผลิตให้สูงขึ้น การ ผลิตสินคา้ เกษตรพรเี มยี ม เกษตรปลอดภยั และเพิ่มความหลากหลายชนดิ สนิ ค้า ๒. การขบั เคลอื่ นเกษตรส่กู ารเป็นทั้ง B, C และ G ดว้ ยการบูรณาการเชงิ พ้นื ที่ (Area based) ๓. การแปรรูปสินค้าเกษตรขั้นสูง ด้วยการแปรรูปเป็นอาหารสุขภาพ อาหารทางการแพทย์ สารออกฤทธิ์ สารสำคญั เพ่อื เปน็ วตั ถดุ ิบของอุตสาหกรรมต่อเน่ือง รวมถึงโปรตนี จากแมลงหรือพชื ๔. การยกระดับประสิทธิภาพการผลิตด้วยการนำแพลตฟอร์มดิจิทัล เทคโนโลยีขั้นสูง ระบบ อตั โนมัติมาใช้บรหิ ารจัดการกระบวนการผลิต และการกระจายสนิ คา้ สู่ผบู้ รโิ ภค ๕. ปรับปรุงกระบวนการผลิตสู่ระบบการผลิตสีเขียวและการผลิตที่ยั่งยืน ลดการสูญเสีย ระหวา่ งการผลิตและขยะอาหาร และการยกระดับกระบวนการผลิตด้วยเทคโนโลยขี ้นั สงู ๖. การยกระดับคุณภาพ ความปลอดภัยและมาตรฐานของอาหารท้องถิ่น (Street food/ วสิ าหกิจชุมชน) ด้วย food machinery และมาตรฐานการประกอบการท่ดี ี ๗. การสรา้ งแบรนดอ์ าหารไทยในตลาดโลกดว้ ยอตั ลกั ษณแ์ ละวัฒนธรรมไทย ๘. การลงทุนและยกระดับโครงสร้างพื้นฐานด้านนวัตกรรมอาหาร เช่น หน่วยวิเคราะห์ ทดสอบด้านอาหารฟังก์ชัน โรงงานต้นแบบผลิตอาหารฟังก์ชันและสารประกอบ Functional ingredient มาตรฐาน GMP (รา่ ง) แผนปฏิบตั กิ ารดา้ นการขบั เคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๘
แนวทางที่ ๑: การปรับเปลี่ยนระบบการเกษตรสู่ประสิทธิภาพสูง มาตรฐานสูง และมูลค่าสูงด้วย การใช้การวิจัย เทคโนโลยีและนวัตกรรม (วทน.) สนับสนุนการยกระดับ ประสทิ ธิภาพการผลิตให้สูงขึน้ การผลิตสินคา้ เกษตรพรีเมียม เกษตรปลอดภัย และ เพมิ่ ความหลากหลายชนิดสินค้า ภาคเกษตรเกย่ี วข้องกับเกษตรกรมากกว่า ๑๒ ล้านคน โดยเป็นเกษตรกรท่ีอยใู่ นส่วนของฐาน ของพีระมิดมีจำนวนรวมกันประมาณร้อยละ ๗๐ ปลูกพืชหลักเพียงไม่กี่ชนิด และเป็นสินค้าที่ทั่วโลก ผลิตได้มาก ราคาสินค้าเกษตรจึงมีความผันผวนตามสภาพภูมิอากาศและอุปทานในตลาดโลก กลุ่มนี้มี ประสทิ ธภิ าพการผลิตคอ่ นขา้ งต่ำ เน่อื งจากรปู แบบการผลิตส่วนใหญ่เป็นการผลิตท่ีใช้รูปแบบเดิม มีการ พึ่งพิงธรรมชาติสูง เกษตรกรกลุ่มนี้ส่วนใหญ่มีรายได้ต่ำไม่เพียงพอต่อรายจ่าย มีปัญหาหนี้สินสูง ดังนั้น การปรบั โครงสรา้ งการเกษตรให้มีประสิทธภิ าพสูงขึน้ จึงเป็นแนวทางที่จะยกระดบั รายได้ พรอ้ มกับการ เพม่ิ ขดี ความสามารถในการแข่งขันของอุตสาหกรรมต่อเน่ือง การยกประสิทธิภาพการผลติ ใหส้ งู ขึ้นทำได้ ด้วยการส่งเสริมการใช้เทคโนโลยีสมัยใหม่ ใช้พันธุ์ และปัจจัยการผลิตที่มคี ุณภาพ เช่น การใช้พันธุ์พืช/ สัตว์ที่ให้ผลิตภาพสูง ทนทานต่อสภาพแวดล้อมวิกฤต โรคและแมลง สารชีวภัณฑ์ทางการเกษตร วัคซีนสัตว์ เมล็ดพันธุ์ดี การนำเครื่องจักรกลการเกษตรและระบบอัตโนมตั มิ าใช้เพื่อทดแทนแรงงานท่มี ี อายุมากขึ้น การนำนวัตกรรมทางสังคมมาส่งเสริมให้เกิดการรวมกลุ่มเพื่อสร้างอำนาจต่อรองในการ กระจายผลประโยชน์ส่เู กษตรกรอย่างเปน็ ธรรมยิง่ ขึน้ สำหรับเกษตรกรในส่วนกลางและยอดของพีระมิดที่มีจำนวนรวมกันประมาณร้อยละ ๓๐ ของจำนวนเกษตรกรรวม กล่มุ น้ีมีการยอมรับและนำเทคโนโลยีมาปรับใช้ จงึ ควรสง่ เสรมิ ให้เข้าสู่ระบบ การเกษตรทีม่ มี าตรฐานทีส่ ูงครอบคลุมท้งั ด้านคุณภาพ โภชนาการ ความปลอดภัย และระบบการผลิตท่ี เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม จัดให้มีระบบตรวจสอบย้อนกลับ (Traceability) เพื่อสร้างความเชื่อมั่นใน ความเป็นสินค้าพรีเมียม เพิ่มความหลากหลายของชนิดสินค้าเกษตร เช่น สมุนไพร ไม้ผล ไม้ดอก ไม้เศรษฐกิจ เมล็ดพันธ์ุ แมลง ผง้ึ เปน็ ต้น ผลกั ดนั ให้ประเทศไทยมีบทบาทเปน็ ผู้กำหนดราคาขายสินค้า ได้ตามคุณภาพของผลผลิต ทั้งนี้ นวัตกรรมเกษตรที่จะมีบทบาทสำคัญ เช่น พันธุ์พืช/สัตว์ที่ออกแบบ ตามความต้องการ การปลกู พชื /เลี้ยงสตั ว์ในระบบโรงเรือน การใช้เซน็ เซอร์เพ่ือการตรวจวัดความสุกแก่ ของไม้ผล ระบบการให้น้ำ ปุ๋ย อาหารสัตว์ด้วยระบบอัตโนมัติเพื่อให้เกิดการประหยัดทรัพยากร ระบบ การผลิตที่ลดการพึ่งพิงธรรมชาติ เช่น ระบบโรงเรือนอัจฉริยะ (Plant factory) การพัฒนากลไกตลาด ขายตรง (Farmer-directed market) เพื่อการเพิ่มกำไร การเชื่อมโยงตลาดภายในพื้นที่ เช่น ตลาด โรงพยาบาล โรงเรียน โรงแรม รวมถึงตลาดท่องเที่ยว เช่น ข้าวหลากสี รวมถึงการมีโครงสร้างพื้นฐาน ด้านระบบคุณภาพที่ได้มาตรฐานสากล ทั้งนี้ การปรับเปลี่ยนการผลิตสินค้าเกษตรของทั้งสองกลุ่ม ต้องการส่งเสริมการพัฒนาทักษะเกษตรกร การใช้คลังข้อมูลในการวางแผนการผลิต การตลาด ใช้ เทคโนโลยสี มยั ใหม่ การใชป้ ัจจัยการผลติ ทม่ี ีคุณภาพ เคร่อื งจกั รกลการเกษตรและระบบอตั โนมตั ิ เปา้ หมาย : ภาคเกษตรมอี ตั ราการขยายตวั เพิม่ ขน้ึ อย่างต่อเน่ือง และเกษตรกรมรี ายได้สูงขน้ึ ตัวชี้วดั : ๑. เกษตรกรเข้าถึง และใชค้ วามรู้ เทคโนโลยี และนวตั กรรมในกระบวนการผลิตสินค้าเกษตร เพม่ิ ขึน้ ๒ เทา่ ตวั (ร่าง) แผนปฏบิ ัตกิ ารด้านการขบั เคลอื่ นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๘๙
๒. เพิ่ม GDP สาขาเกษตร ๓ แสนล้านบาท โดยสัดส่วนของสินค้าเกษตรมูลค่าสูง สินค้าพรี เมียม ไม่น้อยกวา่ ร้อยละ ๓๐ กิจกรรม : ๑) การเตรียมกำลังคน และผู้เชี่ยวชาญสาขา BCG เกษตรด้วยการสร้างตัวคูณในพื้นท่ี ๒) จดั สมดลุ การผลิต-การตลาดดว้ ยการใชค้ ลงั ขอ้ มลู ขนาดใหญ่ (Big data) ๓) การส่งเสริมการสร้างและประยุกต์ใช้ความรู้ เทคโนโลยีและนวัตกรรมให้ทั่วถึงด้วยกลไก ทางการเงินและการคลัง ๔) การสร้างความพร้อมและสามารถในการเข้าถึงปัจจยั การผลิตท่ีมคี ุณภาพดว้ ยการจัดระบบ นิเวศนวัตกรรม ๑. การเตรียมกำลงั คน และผู้เชี่ยวชาญสาขา BCG เกษตรด้วยการสร้างตวั คณู ในพน้ื ที่ ประกอบด้วยกจิ กรรมยอ่ ย ดังตอ่ ไปน้ี กิจกรรมยอ่ ย ระยะเวลาดำเนนิ การ ผ้รู ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪New skill: การสรา้ ง อว., กษ., ธกส. นวตั กรเกษตรในพ้ืนทีจ่ าก การยกระดับเกษตรกรรนุ่ ใหม่ และสตารท์ อัพ ทางด้านเทคโนโลยเี กษตร ทำหนา้ ท่สี รา้ ง พัฒนา และกระจายเทคโนโลยี เกษตรสมยั ใหม่เพือ่ ยกระดับส่กู ารผลติ สินคา้ เกษตรพรีเมียม สินคา้ เกษตรมาตรฐานสงู เพ่ือให้ การทำเกษตรเป็นอาชีพที่ สรา้ งรายได้สูงและกำหนด ราคาขายไดต้ ามคุณภาพ ของผลผลติ เกษตร ▪Reskill/Upskill : การ กษ., อว. พฒั นาอาสาสมคั รเกษตรให้ มคี วามรูแ้ ละทักษะพนื้ ฐาน ด้านเกษตรสมยั ใหม่เพ่ือทำ หนา้ ทเ่ี ปน็ ตัวคณู ในระดับ หมูบ่ า้ นประสานการ ถา่ ยทอดความรกู้ ารใช้ เทคโนโลยีและนวัตกรรม ผสานภมู ิปญั ญาสเู่ กษตรกร ในวงกว้าง (รา่ ง) แผนปฏบิ ัตกิ ารดา้ นการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๙๐
กิจกรรมยอ่ ย ระยะเวลาดำเนินการ ผ้รู บั ผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪Reskill/Upskill/New กษ., อว., ธกส. skill: การสร้างและ พัฒนาบคุ ลากรสาย สนบั สนนุ การยกระดบั คณุ ภาพ มาตรฐานสนิ ค้า เกษตรโดยการประยกุ ต์ ใช้แพลตฟอรม์ ดา้ นไอที สนบั สนนุ ประสิทธิภาพใน การปฏิบัติงาน เช่น การ บันทกึ ข้อมลู แทนฟอรม์ แบบกระดาษ การ รายงานผลไปยัง ผ้เู กี่ยวขอ้ งโดยอตั โนมตั ิ การนำระบบคิวอาร์โค้ด ใชใ้ นการตรวจสอบ ย้อนกลับทั้งระบบ ▪การยกระดับศูนยบ์ ม่ เพาะ กษ., อว. เกษตรกรรุ่นใหม่ ๗๗ ศูนย์ ให้เป็นศนู ย์บ่มเพาะ นวัตกรรมเกษตรสมยั ใหม่ ท่ขี ยายผลความรใู้ นวง กวา้ งในระดบั พืน้ ท่ี ▪การพัฒนาหลักสตู ร อว. เกษตรสมัยใหมท่ เี่ ปน็ เชิง บรู ณาการร่วมระหวา่ ง ความรู้ด้านการเกษตร และวทิ ยาการสมยั ใหม่ โดยเฉพาะในสาขาทข่ี าด แคลน เชน่ นกั ปรับปรงุ พนั ธ์ุ อเิ ลก็ ทรอนกิ ส์- เกษตรอัจฉรยิ ะ ▪จดั ให้มีสถานีวจิ ยั และ อว. เรียนรู้ (RIDT Center) ใน ภมู ภิ าคเพื่อให้เกดิ การ วจิ ยั สรา้ งนวตั กรรมและ การเขา้ ถึงความรู้ เทคโนโลยเี กษตรสมยั ใหม่ โดยมหาวทิ ยาลยั และ ศูนยว์ จิ ยั เกษตรในพนื้ ท่ี (ร่าง) แผนปฏบิ ตั กิ ารด้านการขับเคล่ือนการพัฒนาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๙๑
๒) จัดสมดุลการผลติ -การตลาด ดว้ ยการใชค้ ลังขอ้ มลู ขนาดใหญ่ (Big data) กิจกรรมย่อย ระยะเวลาดำเนินการ ผรู้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ▪ระบบบรหิ ารจดั การ อว., ดศ., อก., พณ. ศนู ย์กลางให้บรกิ าร ,กก., สธ., กษ., สศก., คลังข้อมูลทางดา้ น ดส., สสน., เอกชน การเกษตรของประเทศไทย (THAGRI data collaboration platform) ▪แพลตฟอรม์ แสดงผลจาก อว., ดส., สสน., กษ., คลงั ขอ้ มูลบรหิ ารจดั การ เอกชน ขอ้ มูลขนาดใหญ่ รว่ มกบั ข้อมลู ระดับพน้ื ทีแ่ บบราย จงั หวัด ด้วยการสรา้ งภาพ จากขอ้ มลู (Data visualization) ▪ระบบบรหิ ารจดั การขอ้ มลู อว., สศช., กษ., สศก., การพฒั นาครวั เรอื นเกษตร ธกส. แบบชีเ้ ปา้ เพ่ือยกระดับ รายได้เกษตรกร ▪แพลตฟอรม์ คลังขอ้ มูลโรค อว., กษ., กข., กวก., พืชและแมลงศตั รพู ืช สศก., เอกชน พร้อมแอปพลเิ คชัน ถา่ ยภาพเพ่ือตรวจวินิจฉัย โดยใช้ปญั ญาประดิษฐ์ ▪ระบบแจ้งเตือนภยั โรคพชื กษ., กวก., กข., อว., แมลงศัตรพู ชื สภาพ สสน., ดส., ธกส., ภมู อิ ากาศ ปรมิ าณนำ้ เอกชน แหล่งรบั ซื้อผลผลิต ดว้ ย ขอ้ มลู ที่เกีย่ วข้องกบั การเกษตรแบบทันที (Real- time) ไปยงั เกษตรกรบน แพลตฟอรม์ โมบาย ▪ระบบบรกิ ารภมู ิสารสนเทศ อว., กษ., สศก., ดส., เพ่อื การเกษตรในการ สสน., ธกส., เอกชน เพาะปลูกระดับแปลง ▪ระบบพื้นท่ีศักยภาพสำหรับ อว., กษ., สศก., ดส., การเพาะปลกู พืชเศรษฐกิจ สสน., เอกชน เชงิ กายภาพ สังคม เศรษฐกิจ และสภาพภูมอิ ากาศท่ี (รา่ ง) แผนปฏิบตั กิ ารดา้ นการขบั เคลอ่ื นการพฒั นาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๙๒
กจิ กรรมยอ่ ย ระยะเวลาดำเนินการ ผู้รับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ เปล่ียนแปลงแบบพลวตั ร (Dynamic zoning) ▪ระบบตดิ ตามสถานการณ์ อว., กษ., สศก., ดส., การเพาะปลูกพืชเศรษฐกิจ สสน., ธกส., เอกชน ในจงั หวดั นำร่อง เตรยี ม ยกระดับขยายผลครอบทัว่ ประเทศ ▪ระบบตดิ ตามการเจริญเตบิ โต อว., กษ., สศก., ดส., ความสมบูรณ์ สขุ ภาพของพืช สสน., ธกส., เอกชน เพ่ือประกันภยั ผลผลิต การเกษตร ▪พัฒนาระบบคาดการณ์ อว., กษ., สศก., ดส., ผลผลติ พืชโดยการ สสน., อบจ., อบต., ประยุกตใ์ ชป้ ัญญาประดิษฐ์ เอกชน และข้อมลู จากดาวเทียม รว่ มกบั ข้อมูลระดบั พนื้ ที่ ▪คลังขอ้ มลู สารสนเทศ อว., กษ., ธกส., เอกชน การเกษตรให้บริการความรู้ กบั เกษตรกรครอบคลุม การปลกู พืช การเล้ียงสตั ว์ การเพาะเลย้ี งสตั วน์ ำ้ ใหบ้ รกิ ารผ่านสอ่ื สังคมแบบ สาธารณะ ▪คลงั ขอ้ มลู พันธุพ์ ชื /สตั ว์ อว., กษ. แสดงถงึ อตั ลกั ษณ์ ลกั ษณะ สำคัญ ศกั ยภาพการใหผ้ ล ผลิต การปรบั ตวั เข้ากบั ส่งิ แวดลอ้ ม และระบบการ เลอื กใชพ้ นั ธทุ์ ่ีลดความ เสีย่ งในการผลติ ๓) การสร้างความพรอ้ มและสามารถในการเข้าถึงปจั จัยการผลิตท่มี คี ณุ ภาพดว้ ยการ จดั ระบบนเิ วศนวตั กรรม กิจกรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผ้รู ับผดิ ชอบ ▪การสนบั สนนุ ใหเ้ กษตรกร ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ เข้าถงึ ปจั จยั การผลติ เกษตรปลอดภยั ทม่ี ี กษ., อว., มท., ธกส. คณุ ภาพและผลติ ไดเ้ องใน (ร่าง) แผนปฏบิ ัตกิ ารดา้ นการขบั เคลื่อนการพัฒนาประเทศไทยด้วยโมเดลเศรษฐกจิ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๙๓
กิจกรรม ระยะเวลาดำเนนิ การ ผูร้ ับผิดชอบ ๒๕๖๕ ๒๕๖๖ ๒๕๖๗ ๒๕๖๘ ๒๕๖๙ ๒๕๗๐ ประเทศ ครอบคลมุ แหล่ง นำ้ ขนาดเลก็ เมลด็ พันธุพ์ ืช ลูกพนั ธ์ุ ชวี ภัณฑท์ ดแทน สารเคมี อาหารเสริม สุขภาพสตั ว์ วคั ซีนสตั ว์ จุลนิ ทรีย์บำบดั นำ้ เสยี จาก ฟาร์ม ▪สรา้ งผู้ประกอบการ/ กษ., อว., พณ, ธกส. วิสาหกจิ ผลติ ปัจจัยการ ผลติ โดยการสง่ เสรมิ สินเชอื่ ต้นทนุ ต่ำเพอ่ื เข้าถึง เทคโนโลยแี ละนวตั กรรม ของภาครัฐนำไปพฒั นาต่อ ยอดสกู่ ารผลิตหรอื บรกิ าร นวัตกรรมและการส่งเสรมิ ให้เกดิ ตลาดภาครฐั ใน ระยะแรก ▪พัฒนาโครงสร้างพ้นื ฐานท่ี กษ., อว., เอกชน ไดม้ าตรฐานสำหรบั การ ทดสอบประสทิ ธภิ าพปัจจัย การผลิตท่ีพัฒนาข้ึนใน ประเทศเพื่อใหไ้ ด้ปจั จยั การ ผลติ ทม่ี คี ณุ ภาพไปสูก่ าร ผลติ และกระจายสเู่ กษตรกร เชน่ หอ้ งปฏิบัติการ ตรวจสอบอตั ลักษณ์ และ การปลอมปนพันธุพ์ ืช ระบบ เพาะเลย้ี งสัตว์น้ำสำหรบั การทดสอบ Challenge model เปน็ ตน้ ▪ยกระดบั ความสามารถ กษ., , อว., สธ., โครงสรา้ งพนื้ ฐานผลติ ภาคเอกชน วัคซนี สัตว์ใหไ้ ดม้ าตรฐาน GMP เพอื่ ผลติ วคั ซีนสตั ว์ ใช้เองได้ในประเทศ ▪ยกระดบั ความสามารถของ กษ., อว., สธ ห้องปฏิบัตกิ ารตรวจ วิเคราะห์ทดสอบ สอบ เทยี บเครื่องมอื และรบั รอง ระบบให้ได้มาตรฐานสากล (รา่ ง) แผนปฏิบตั กิ ารดา้ นการขับเคลือ่ นการพฒั นาประเทศไทยดว้ ยโมเดลเศรษฐกิจ BCG พ.ศ. ๒๕๖๔-๒๕๗๐ หน้า ๙๔
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
- 211
- 212
- 213
- 214
- 215
- 216
- 217
- 218
- 219
