ระบบนิเวศกับการอนุรักษ์ทางทะเล

ระบบนิเวศกบั การอนุรักษ์ทางทะเล 43 ภาพที่�่ 2.3 อิิทธิิพลของกระแสลมต่อ่ กระแสน้ำ��ำ ในมหาสมุทุ ร (บุญุ เสฐีียร, 2550) ภาพที่�่ 2.4 อิิทธิิพลของกระแสลมต่อ่ กระแสน้ำ��ำ ในมหาสมุทุ ร (บุญุ เสฐีียร, 2550)

44 ระบบนิเวศกบั การอนุรกั ษท์ างทะเล ภาพที่�่ 2.5 แสดงกระแสน้ำ��ำ บริเิ วณพื้้น� ผิิว (Surface currents) และกระแสน้ำ��ำ ลึึก (Deep currents) (บุญุ เสฐีียร, 2550) ผลกระทบของอิิทธิิพลของกระแสน้ำ��ำ ที่�่มีีต่อ่ ระบบนิิเวศและสิ่่�งมีี ชีีวิติ ในระบบนิิเวศจะพบเนื่�่องจากน้ำ��ำ มีีคุณุ สมบััติิในการเก็็บความร้อ้ นได้้ ดีีกว่า่ พื้้น� ดินิ กล่า่ วคืือ ใช้เ้ วลาในการสะสมความร้อ้ นและเย็น็ ตััวลงนาน กว่า่ พื้้น� ดินิ ดัังนั้น้� กระแสน้ำ��ำ ที่�่พื้้น� ผิิวมหาสมุทุ รจึึงนำ�ำ พาพลัังงานความร้อ้ น ไปด้ว้ ยเป็็นระยะทางไกล ทำ�ำ ให้เ้ กิิดผลกระทบต่อ่ ภูมู ิิอากาศและระบบ นิิเวศบนพื้้น� ที่�่ชายฝั่�่งเป็็นอย่า่ งยิ่�ง กระแสน้ำ��ำ อุ่�นทำ�ำ ให้น้ ้ำ��ำ ระเหยเป็็นไอน้ำ��ำ แล้ว้ ควบแน่น่ ตกลงมาเป็็นฝน อากาศชื้น� พืืชพรรณอุดุ มสมบูรู ณ์ ์ กระแส น้ำ��ำ เย็น็ ทำ�ำ ให้อ้ ากาศแห้ง้ จมตััวลง เกิิดภูมู ิิอากาศแบบทะเลทราย

ระบบนเิ วศกบั การอนรุ ักษ์ทางทะเล 45 3.แก๊๊สละลายในน้ำ��ำ ทะเล (dissolved gases in the seawater) ก๊๊าซ ในน้ำ��ำ ทะเลมีีก๊๊าซละลายปนอยู่�ด้ว้ ย ที่�่มีีมากคืือ ไนโตรเจน ออกซิเิ จน คาร์บ์ อนไดออกไซด์์ คาร์บ์ อนไดออกไซด์ใ์ นน้ำ��ำ ทะเลมีีมากกว่า่ คาร์บ์ อนไดออกไซด์ใ์ นอากาศ 18 –27 เท่า่ ก๊๊าซในน้ำ��ำ ทะเลส่ว่ นใหญ่่น้ำ��ำ ทะเลดูดู มาจากบรรยากาศ บางส่ว่ นมาจากภูเู ขาไฟใต้ท้ ะเลหรืือพวกอิิน ทรีียวััตถุทุ ี่�่เน่า่ เปื่�อย หรืือได้จ้ ากสารประกอบบางอย่า่ ง ออกซิเิ จนเป็็นสิ่่�ง สำ�ำ คััญต่อ่ สิ่่�งมีีชีีวิติ ที่�่อาศััยอยู่�ในน้ำ��ำ ทะเล คาร์บ์ อนไดออกไซด์เ์ ป็็นอาหาร ของสาหร่า่ ยสีีเขีียวและสีีน้ำ��ำ ตาล น้ำ��ำ ทะเลที่�่เย็น็ จะเก็็บก๊๊าซได้ม้ ากว่า่ น้ำ��ำ ทะเลที่�่อุ่�น เมื่�่อน้ำ��ำ ทะเลที่�่พื้้น� ท้อ้ งมหาสมุทุ รทางขั้ว้� โลกไหลมาทาง เส้น้ ศูนู ย์ส์ ูตู รจะอุ่�นขึ้น้� และจะปล่อ่ ยก๊๊าซบางส่ว่ นกลัับไปในอากาศ บางทีี น้ำ��ำ ทะเลไหลขึ้น้� มาจะอุ่�นขึ้น้� จะปล่อ่ ยก๊๊าซบางส่ว่ นกลัับไปในอากาศเช่น่ เดีียวกััน ซึ่่ง� จะพบว่า่ คาร์บ์ อนไดออกไซด์ม์ ีีอิิทธิิพลต่อ่ ค่า่ pH ของน้ำ��ำ ทะเล ปกติคิ ่า่ pH ของน้ำ��ำ ทะเลอยู่�ระหว่า่ ง 7.5-8.4 และค่า่ จะสูงู ขึ้น้� เมื่�่อ คาร์บ์ อนไดออกไซด์ ์ ถูกู ดึึงไปใช้ใ้ นกระบวนการสัังเคราะห์แ์ สง (บุญุ เสฐีียร, 2550)

46 ระบบนเิ วศกบั การอนรุ ักษท์ างทะเล 4. คลื่่�น (wave) คลื่�น่ เกิิดจากการเคลื่�อ่ นที่�่ของน้ำ��ำ ทะเล โดยเกิิดจากกระแสลม เมื่�่อลมกระทบกัับผิิวหน้า้ น้ำ��ำ ทำ�ำ ให้น้ ้ำ��ำ นูนู ขึ้น้� เป็็นคลื่�น่ เคลื่�อ่ นเข้า้ หาฝั่�่งตาม ทิิศทางของลม คลื่�น่ มีีความสำ�ำ คััญอย่า่ งมากต่อ่ ระบบนิิเวศชายฝั่�่ง โดย เฉพาะอย่า่ งยิ่�งทางด้า้ นธรณีีวิทิ ยาชายฝั่�่ง หาดทราย และลัักษณะชายฝั่�่ง ที่�่ปรากฏให้เ้ ราเห็น็ ในธรรมชาติิ สาเหตุขุ องการเกิิดคลื่�น่ คลื่�น่ อาจเกิิด ขึ้น้� ได้จ้ ากสาเหตุดุ ัังต่อ่ ไปนี้้� เช่น่ ลม แผ่น่ ดินิ ไหว ภูเู ขาไฟระเบิดิ แผ่น่ ดินิ ใต้น้ ้ำ��ำ ถล่ม่ แรงดึึงดูดู จากดวงอาทิิตย์แ์ ละดวงจัันทร์์ การเปลี่�ย่ นแปลง ความกดดัันอากาศ ข้อ้ แตกต่า่ งของความหนาแน่น่ ระหว่า่ งมวลน้ำ��ำ ชั้น้� บน และล่า่ ง และเมื่�่อกระแสน้ำ��ำ ไหลผ่า่ นพื้้น� ท้อ้ งทะเลซึ่ง� ไม่เ่ รีียบ คลื่�น่ ที่�่ปรากฏให้เ้ ราเห็น็ เป็็นประจำ�ำ ทุกุ วััน เป็็นคลื่�น่ ที่�่เกิิดจากลมเป็็นส่ว่ น ใหญ่่ (wind waves) ส่ว่ นคลื่�น่ ที่�่เกิิดจากสาเหตุอุ ื่�่น เรามัักจะมองไม่เ่ ห็น็ เพราะเกิิดขึ้น้� ในระหว่า่ งชั้น้� ของน้ำ��ำ (internal waves) หรืือเป็็นคลื่�น่ ที่�่มีี ยอดคลื่�น่ เตี้้ย� มาก(บุญุ เสฐีียร, 2550) คลื่�น่ ที่�่ก่่อให้เ้ กิิดความเสีียหายมากที่�่สุดุ คืือ สึึนามิิหรืือคลื่�น่ ใต้้ สมุทุ ร (Tsunami) คลื่�น่ ชนิิดนี้้เ� กิิดจากแผ่น่ ดินิ ไหวหรืือภูเู ขาไฟปะทุใุ ต้้ ทะเล หรืือเกิิดจากการเลื่�อ่ นตััวของหิินใต้พ้ื้้น� มหาสมุทุ ร ก่่อให้เ้ กิิดความ เสีียหายต่อ่ ระบบนิิเวศทางทะเล และสามารถเปลี่�ย่ นสภาพพื้้น� ที่�่ชายฝั่�่ง ระบบนิิเวศแนวปะการัังได้ร้ัับความเสีียหายอย่า่ งมาก

ระบบนิเวศกบั การอนุรกั ษ์ทางทะเล 47 สััตว์ท์ ะเลที่เ่� ป็็ นสััตว์ป์ ่่ าสงวนและตัวั อย่่างสััตว์ใ์ นระบบนิิเวศ ทางทะเลที่ค่� วรรู้�จักั และควรอนุุรัักษ์์ สิ่่�งมีีชีีวิติ ที่�่อาศััยอยู่�ในทะเล หลายชนิิดต้อ้ งมีีการปรัับตััวและ หลายชนิิดตายและมีีปริมิ าณที่�่ลดลง อาจเนื่�่องจากสภาพที่�่อยู่�อาศััยมีีการ เปลี่�ย่ นไปทั้ง้� จากสาเหตุภุ ััยธรรมชาติแิ ละเกิิดจากประชากรมนุษุ ย์ท์ ี่�่เพิ่่�ม มากขึ้น้� ทำ�ำ ให้ส้ ััตว์ห์ ลายชนิิดที่�่นอกจากจะถูกู ล่า่ โดยศััตรููทางธรรมชาติิ แล้ว้ ยัังถูกู ล่า่ ด้ว้ ยมนุษุ ย์ ์ ทั้ง้� ถูกู ล่า่ จากการนำ�ำ มาเป็็นอาหาร หรืือล่า่ เพื่�่อ กีีฬาและความบัันเทิิง ทำ�ำ ให้บ้ างชนิิดแทบจะสูญู พัันธุ์์� สััตว์ใ์ นระบบนิิเวศ ทางทะเลที่�่ควรรู้ �จั กและควรอนุรุ ัักษ์์ สััตว์ท์ ะเลที่�่เป็็นสััตว์ป์ ่่าสงวน ได้แ้ ก่่ พะยูนู หรืือหมูนู ้ำ��ำ (Dugong dugon), วาฬบรููด้า้ (Balaenoptera edeni), วาฬโอมูรู ะ (Balaenoptera omurai), เต่า่ มะเฟืื อง (Dermochelys coriacea) และ ฉลามวาฬ (Rhincodon typus) ดัังภาพที่�่ 2.7 และภาพที่�่ 2.9 สััตว์ท์ ี่�่ อาศััยอยู่�ในทะเลที่�่จััดอยู่�ในสััตว์ป์ ่่าสงวน

48 ระบบนิเวศกบั การอนุรกั ษท์ างทะเล ภาพที่�่ 2.7 สััตว์ท์ ี่�่อาศััยอยู่�ในทะเลที่�่จััดอยู่�ในสััตว์ป์ ่่าสงวน (kaset1009.com, 2564)

ระบบนเิ วศกับการอนุรกั ษ์ทางทะเล 49 ภาพที่�่ 2.8 สััตว์ท์ ี่�่อาศััยอยู่�ในทะเลที่�่จััดอยู่�ในสััตว์ป์ ่่าสงวน (kaset1009.com, 2564)

50 ระบบนิเวศกับการอนุรักษท์ างทะเล พะยููน ชื่�่อสามััญ (common name) : Dugong ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : หมูนู ้ำ��ำ หมูดู ุดุ ดูหู ยง เงืือก วััวทะเล และดูกู อง ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Dugong dugon (Müller, 1776) ลัักษณะทั่่�วไป : เป็็นสััตว์เ์ ลี้้ย� งลูกู ด้ว้ ยน้ำ��ำ นมที่�่อาศััยอยู่�ในทะเล มีีลำ�ำ ตััวรููปกระสวยคล้า้ ยโลมา ลำ�ำ ตััวมีีสีีเทาอมชมพูหู รืือน้ำ��ำ ตาลเทา พะยูนู มีีขนสั้น้� ๆ ประปรายตลอดลำ�ำ ตััวและมีีขนเส้น้ ใหญ่่อยู่�อย่า่ งหนา แน่น่ บริเิ วณปาก มีีตาและหูขู นาดเล็ก็ อย่า่ งละคู่� ส่ว่ นของหูเู ป็็นรููเปิิดเล็ก็ ๆ ไม่ม่ ีีใบหู ู มีีรููจมูกู อยู่่�ชิิดกัันหนึ่่ง� คู่่� รูจมูกู มีีลิ้้น� ปิิด-เปิิด พะยูนู หายใจทุกุ 1-2 นาทีี มีีครีีบด้า้ นหน้า้ หนึ่่ง� คู่�อยู่่�สองข้า้ งของลำ�ำ ตััวและมีีติ่่�งนมอยู่�ด้า้ นหลััง ของฐานครีีบ ครีีบทั้ง้� สองเปลี่�ย่ นแปลงมาจากขาคู่่�หน้า้ ภายในครีีบ ประกอบด้ว้ ยนิ้้ว� 5 นิ้้ว� ปกติพิ ะยูนู ว่า่ ยน้ำ��ำ ช้า้ ด้ว้ ยความเร็ว็ 1.8-2.2 กิิโลเมตร/ชั่่�วโมง พะยูนู มีีกระดูกู ที่�่มีีโครงสร้า้ งแน่น่ และหนัักซึ่ง� เหมาะกัับ วิถิ ีีชีีวิิตของพะยูนู ที่�่อาศััยหากิินอยู่�ที่�่พื้้น� พะยูนู ไม่ม่ ีีอาวุธุ ป้อ้ งกัันตััว มีี เพีียงลำ�ำ ตััวที่�่ใหญ่่ มีีหนัังหนาซึ่่ง� อาจป้อ้ งกัันอัันตรายจากการกััดหรืือ ทำ�ำ ร้า้ ยจากสััตว์อ์ื่�่นเช่น่ ฉลาม เมื่�่อมีีบาดแผลเลืือดแข็็งตััวได้เ้ ร็ว็ มาก ส่ว่ น ลูกู อ่อ่ นจะอยู่่�กัับแม่แ่ ละอาศััยตััวแม่เ่ ป็็นโล่ก่ ำ�ำ บัังที่�่ดีี ดัังภาพที่�่ 2.9

ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษ์ทางทะเล 51 พฤติกิ รรมการกิินอาหารของพะยูนู พะยูนู จะกิิน สาหร่า่ ยทะเล หญ้า้ ทะเลเป็็นอาหาร ได้แ้ ก่่ หญ้า้ อำ�ำ พััน หญ้า้ เงาใส หญ้า้ ชะเงาหรืือหญ้า้ คาทะเล กุยุ ช่า่ ยทะเล กุยุ ช่า่ ยเข็็ม หญ้า้ ชะเงาเต่า่ หญ้า้ ชะเงาใบมน หญ้า้ ชะเงาใบฟัันเลื่�อ่ ย และต้น้ หอม ทะเล หญ้า้ ทะเลที่�่พบมากในกระเพาะคืือ หญ้า้ อำ�ำ พัันหรืือหญ้า้ ใบมะกรููด กุยุ ช่า่ ยทะเล หญ้า้ ชะเงาใบมนและใบฟัันเลื่�อ่ ย ภาพที่�่ 2.9 พะยูนู และพฤติกิ รรมของพะยูนู (SeaLife Differently on Instagram, 2564)

52 ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล วาฬบรููด้้า ชื่�่อสามััญ (common name) : Bryde’s whale, Eden’s whale ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : วาฬบรููด้า้ หรืือ วาฬแกลบ ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Balaenoptera edeni ลัักษณะทั่่�วไป : วาฬบรููด้า้ หรืือ วาฬแกลบ (อัังกฤษ: Bryde’s whale, Eden’s whale; ชื่�่อวิิทยาศาสตร์:์ Balaenoptera edeni) เป็็นวาฬ ขนาดใหญ่่ เป็็นสััตว์เ์ ลี้้ย� งลูกู ด้ว้ ยนม จััดอยู่�ในวงศ์์ Balaenopteridae โดย ชื่�่อ วาฬบรููด้า้ เป็็นการตั้ง้� เพื่�่อให้เ้ ป็็นเกีียรติิ แก่่กงสุลุ ชาวนอร์เ์ วย์์ ใน ประเทศแอฟริกิ าใต้้ ที่�่ชื่�่อโยฮััน บรููด้า้ มีีจุดุ เด่น่ ที่�่ครีีบหลัังที่�่มีีรููปโค้ง้ อยู่� ค่อ่ นไปทางด้า้ นปลายหาง แพนหางวางตััวตาม แนวราบ และมีีรอยเว้า้ เข้า้ ตรงกึ่่�งกลาง ครีีบคู่�หน้า้ มีีปลายแหลม ซี่�่บนแผ่น่ กรองค่อ่ นข้า้ งหยาบ และเป็็นสััตว์ท์ ี่�่ใกล้ส้ ูญู พัันธุ์์� จึงได้ร้ัับการคุ้�มครองเป็็นสััตว์ป์ ่่าสงวนตามพ ระราชบััญญััติิสงวนและคุ้�มครองสััตว์ป์ ่่า พุทุ ธศัักราช 2562 ห้า้ มมีีการ ค้า้ ขายวาฬบรููด้า้ ระหว่า่ งประเทศ พฤติกิ รรมการกิินอาหารของวาฬบรููด้า้ : กิินอาหารโดยการกรอง มีีซี่�่กรองคล้า้ ยหวีีสีีเทา จำ�ำ นวน 250-370 ซี่�่ อาหารส่ว่ นใหญ่่เป็็นแพลง ตอน เคย ปลาขนาดเล็ก็ และหมึึก แสดงพฤติกิ รรมการหาอาหาร ดัังภาพที่�่ 2.10

ระบบนเิ วศกับการอนรุ ักษ์ทางทะเล 53 ภาพที่�่ 2.10 วาฬบรููด้า้ แสดงพฤติกิ รรมการหาอาหาร (การท่อ่ งเที่�่ยวแห่ง่ ประเทศไทย, 2564)

54 ระบบนเิ วศกบั การอนุรักษท์ างทะเล วาฬโอมููระ ชื่�่อสามััญ (common name) : Bryde’s whale, Eden’s whale ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : วาฬโอมูรู ะ ชื่�่อวิทิ ยาศาสตร์์ (scientific name) : Balaenoptera omurai ลัักษณะทั่่�วไป ลัักษณะเด่น่ : จััดอยู่�ในกลุ่�ม สััตว์เ์ ลี้้ย� งลูกู ด้ว้ ยนม (Mammals) ที่�่อาศััยในทะเล ตััวเต็ม็ วััยมีีขนาด 10-11.5 เมตร น้ำ��ำ หนัักไม่่ เกิิน 20 ตััน เป็็นวาฬสายพัันธุ์ห์� ายากที่�่มีีความคล้า้ ยคลึึงกัับวาฬ บรููด้า้ ถูกู ค้น้ พบครั้ง้� แรกจากซากของมัันในปีี ค.ศ. 2003 และเมื่�่อ พิิจารณาจากซากแล้ว้ จึึงพบว่า่ มีีความต่า่ งจากวาฬบรููด้า้ โดยวาฬ โอมูรู ะ นั้น้� มีีขนาดเล็ก็ กว่า่ รอยจีีบใต้ล้ ำ�ำ คอมีีจำ�ำ นวนมากกว่า่ คืือ 80 – 90 รอยจีีบ มีีครีีบหลัังที่�่สูงู กว่า่ และมีีความโค้ง้ น้อ้ ยกว่า่ ของวาฬบรููด้า้ และ วาฬโอมูรู ะมีีสัันบริเิ วณตรงกลางของส่ว่ นหััว 1 สััน ดัังภาพที่�่ 2.11

ระบบนเิ วศกบั การอนุรักษ์ทางทะเล 55 ภาพที่�่ 2.11 วาฬโอมูรู ะ (Whale and dolphin conservation society, 2564)

56 ระบบนิเวศกบั การอนุรกั ษ์ทางทะเล เต่า่ มะเฟืื อง ชื่�่อสามััญ (common name) : Leatherback sea turtle Dermochelys coriacea ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : เต่า่ มะเฟืื อง ชื่�่อวิทิ ยาศาสตร์์ (scientific name) : Dermochelys coriacea (Vandel- li, 1761) ลัักษณะทั่่�วไป : เต่า่ มะเฟืื องจััดเป็็นสััตว์ท์ ะเลหายากและใกล้ส้ ูญู พัันธุ์ท์� ี่�่ ได้ร้ัับความสำ�ำ คััญจากนานาประเทศ เนื่�่องจากการอพยพย้า้ ยถิ่�นระยะ ไกล จึึงมีีแหล่ง่ อาศััยในพื้้น� ที่�่ทางทะเลระหว่า่ งประเทศ เต่า่ มะเฟืื อง เป็็นเต่า่ ทะเลที่�่มีีขนาดใหญ่่ที่�่สุดุ ในโลก ขนาดโตเต็ม็ ที่�่ยาว 210 เซนติเิ มตร หนััก 900 กิิโลกรััม กระดองเป็็นหนัังหนาสีีดำ�ำ มีีจุดุ ประสีีขาว มีี ร่อ่ งสัันนูนู ตามยาว 7 สััน อาศััยอยู่�ในทะเลเปิิด ดัังภาพที่�่ 2.12 พฤติกิ รรมการกิินอาหารของเต่า่ มะเฟืื อง เต่า่ มะเฟืื อง กิินแมงกะพรุุนเป็็นอาหารหลััก ในประเทศไทยพบวางไข่่ เฉพาะบริเิ วณชายหาดฝั่�่งตะวัันตกของจัังหวััดพัังงาและภูเู ก็็ต

ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล 57 ภาพที่�่ 2.12 เต่า่ มะเฟืื อง เต่า่ ทะเลที่�่มีีขนาดใหญ่่ที่�่สุดุ ในโลก (กรมอุทุ ยานแห่ง่ ชาติ ิ สััตว์ป์ ่่า และพัันธุ์์�พืช, 2564)

58 ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล ฉลามวาฬ ชื่�่อสามััญ (common name) : whale shark ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ฉลามวาฬ ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Rhincodon typus (Smith, 1828) ลัักษณะทั่่�วไป : ฉลามวาฬเป็็นปลาที่�่มีีขนาดใหญ่่มาก โตเต็ม็ ที่�่มีีขนาด ใหญ่่กว่า่ 10 เมตร ฉลามวาฬตััวใหญ่่ที่�่สุดุ ที่�่เคยมีีการบัันทึึกมีีความยาว ถึงึ 20 เมตร หนัักถึงึ 42 ตัันจากไต้ห้ วััน ฉลามวาฬพบได้ใ้ นทะเลเขตร้อ้ น และอบอุ่�น อาศััยอยู่�ในทะเลเปิิด มีีช่ว่ งอายุปุ ระมาณ 70 ปีี ดัังภาพที่�่ 2.13 ฉลามวาฬ นัับเป็็นหนึ่่ง� ในชนิิดของฉลามที่�่ใกล้ส้ ูญู พัันธุ์แ์� ล้ว้ ของโลก เนื่�่องจากถูกู จัับทำ�ำ เป็็นหูฉู ลาม พฤติกิ รรมการกิินอาหารของฉลามวาฬ : ฉลามวาฬหากิินด้ว้ ยการกรอง แพลงตอน และสััตว์ท์ ะเลตััวเล็ก็ ๆ เป็็นอาหาร ด้ว้ ยการอ้า้ ปากกรองน้ำ��ำ ทะเลราวๆ 5,000 ลิติ รต่อ่ ชั่่�วโมงผ่า่ นซี่�่กรอง (gill raker)

ระบบนิเวศกบั การอนรุ กั ษ์ทางทะเล 59 ภาพที่�่ 2.13 ฉลามวาฬ (Nu, 2564)

60 ระบบนเิ วศกบั การอนุรกั ษ์ทางทะเล ฉลาม ปลาฉลามครีีบดำ�ำ หรืือ ปลาฉลามหูดู ำ�ำ ชื่�่อสามััญ (common name) : Blacktip reef shark ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ฉลามครีีบดำ�ำ หรืือ ฉลามหูดู ำ�ำ ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Carcharhinus melanopterus ลัักษณะทั่่�วไป : ฉลามครีีบดำ�ำ หรืือ ฉลามหูดู ำ�ำ เป็็นปลาฉลามชนิิดหนึ่่ง� มีี รููปร่า่ งเพรีียวยาว ปากกว้า้ ง มีีแถบดำ�ำ ที่�่ครีีบหลััง ครีีบไขมััน ครีีบก้น้ และ ครีีบหางตอนล่า่ ง เป็็นที่�่มาของชื่�่อ กิินปลาและสััตว์น์ ้ำ��ำ ขนาดเล็ก็ เป็็น อาหาร มีีนิิสััยไม่ด่ ุรุ ้า้ ยเมื่�่อเทีียบกัับปลาฉลามชนิิดอื่�่น ๆ นิิยมอยู่�รวมเป็็น ฝูงู บริเิ วณใกล้ช้ ายฝั่�่ง และอาจเข้า้ มาในบริเิ วณน้ำ��ำ กร่อ่ ย ดัังภาพที่�่ 2.14

ระบบนเิ วศกบั การอนุรักษท์ างทะเล 61 ภาพที่�่ 2.14 ฉลามครีีบดำ�ำ Blacktip reef shark (National Geographic, 2564)

62 ระบบนิเวศกบั การอนุรักษ์ทางทะเล ฉลามขาวยักั ษ์์ ชื่�่อสามััญ (common name) : Great White Shark ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ฉลามขาวยัักษ์์ ชื่�่อวิทิ ยาศาสตร์์ (scientific name) : Carcharodon Carcharias ลัักษณะทั่่�วไป : ปลาฉลามขาวตััวเต็ม็ วััยจะมีีขนาดประมาณ 4–4.8 เมตร หนัักประมาณ 880–1,100 กิิโลกรััม ตััวเมีียมัักจะมีีขนาดใหญ่่กว่า่ ตััวผู้้� ฉลามขาวเป็็นสััตว์ก์ ิินเนื้้อ� เหยื่�่อที่�่มัันเลืือกจะล่า่ มีี ปลา (รวมทั้ง้� ปลากระเบนและฉลามที่�่ตััวเล็ก็ กว่า่ ) โลมา แมวน้ำ��ำ และเต่า่ ทะเล ปลา ฉลามขาวยัังประสบความสำ�ำ เร็จ็ ในการล่า่ เหยื่�่อที่�่มีีความว่อ่ งไวสูงู อย่า่ ง สิงิ โตทะเลได้้ ปลาฉลามขาวอาศััยอยู่่�ตามแถบทะเลชายฝั่�่งเกืือบทั่่�วทุกุ มุมุ โลกที่�่มีีอุณุ หภูมู ิิระหว่า่ ง 12–24 °C แต่จ่ ะอาศััยอยู่�หนาแน่น่ บริเิ วณ อ่า่ วประเทศออสเตรเลีีย ทางตอนใต้ข้ องทวีีปแอฟริกิ า แคลิฟิ อร์เ์ นีีย และ ตอนกลางของทะเลเมดิเิ ตอร์เ์ รเนีียน ภาพที่�่ 2.15

ระบบนิเวศกับการอนรุ ักษ์ทางทะเล 63 ภาพที่�่ 2.15 ฉลามขาวยัักษ์์ Great White Shark (BBC NEWS, 2560)

64 ระบบนิเวศกบั การอนรุ ักษท์ างทะเล ปลาฉลามมาโก ชื่�่อสามััญ (common name) : Mako shark ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ฉลามมาโก ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Isurus oxyrinchus (Rafinesque, 1810) ลัักษณะทั่่�วไป : ปลาฉลามมาโก จััดเป็็นปลาฉลามที่�่มีีความปราดเปรีียว ว่อ่ งไว เป็็นปลาฉลามที่�่ว่า่ ยน้ำ��ำ ได้เ้ ร็ว็ ที่�่สุดุ ในโลก โดยทำ�ำ ความเร็ว็ ได้ถ้ ึงึ 50-70 กิิโลเมตรต่อ่ ชั่่�วโมง ทั้ง้� นี้้เ� ป็็นผลมาจากการขยัับหางที่�่เว้า้ เป็็นรููป พระจัันทร์เ์ สี้้ย� วขนาดใหญ่่ ซึ่่ง� สามารถเพิ่่�มความเร็ว็ ได้ใ้ นช่ว่ งระยะเวลา เสี้้ย� ววิินาทีี เพื่�่อใช้ใ้ นการล่า่ เหยื่�่อประเภทต่า่ ง ๆ เช่น่ โลมา, แมวน้ำ��ำ หรืือ เต่า่ ทะล จากการจู่�โจมจากด้า้ นล่า่ ง อีีกทั้ง้� ยัังสามารถกระโดดได้พ้ ้น้ น้ำ��ำ ได้้ สูงู ถึงึ 9 เมตรอีีกด้ว้ ย เป็็นปลาที่�่มีีดวงตากลมโตสีีดำ�ำ สนิิท ภายในปากมีี ฟัันแหลมคมจำ�ำ นวนมากจนล้น้ ออกนอกปาก จััดเป็็นปลาฉลามอีีกจำ�ำ พวก หนึ่่ง� ที่�่ทำ�ำ อัันตรายมนุษุ ย์ไ์ ด้ ้ ดัังภาพที่�่ 2.16 พฤติกิ รรมการกิินอาหารของฉลามมาโก้้ : ว่า่ ยน้ำ��ำ ได้เ้ ร็ว็ เพื่�่อใช้ใ้ นการล่า่ เหยื่�่อประเภทต่า่ ง ๆ เช่น่ โลมา, แมวน้ำ��ำ หรืือเต่า่ ทะเล จากการจู่�โจมจาก ด้า้ นล่า่ ง

ระบบนเิ วศกับการอนุรักษ์ทางทะเล 65 ภาพที่�่ 2.16 ฉลามมาโก (Timeless History, 2564)

66 ระบบนเิ วศกบั การอนุรกั ษท์ างทะเล กระเบนแมนต้้าปะการััง ชื่�่อสามััญ (common name) : Reef manta ray ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ปลากระเบนแมนตาแนวปะการััง หรืือ ปลากระเบนราหูแู นวปะการััง ชื่�่อวิิทยาศาสตร์์ (scientific name) : Mobula alfredi (Krefft, 1868) ลัักษณะทั่่�วไป : เป็็นปลากระดูกู อ่อ่ นจำ�ำ พวกหนึ่่ง� จััดเป็็นปลากระเบนที่�่มีี ขนาดใหญ่่ ครีีบหูพู ััฒนาเป็็น ติ่่�งลัักษณะคล้า้ ยเขา หรืือที่�่เรีียกว่า่ ครีีบหััว อยู่�บริเิ วณด้า้ นหน้า้ ของหััวแบน ๆ ครีีบดัังกล่า่ วเจริญิ ขึ้น้� ในช่ว่ งตััว พฤติกิ รรมการกิินอาหารของกระเบนแมนต้า้ ปะการััง: โดยปกติแิ ล้ว้ กิินแพ ลงก์ต์ อน, ตััวอ่อ่ นปลา และสิ่่�งมีีชีีวิิตเล็ก็ ๆ ทั่่�วไปโดยการกรองน้ำ��ำ ที่�่ไหล เข้า้สู่่�ปากโดยใช้ซ้ี่�่เหงืือก ซึ่่ง� เรีียกว่า่ แรม-เจ็็ต (Ram-jet). ดัังภาพที่�่ 2.17

ระบบนิเวศกับการอนรุ กั ษ์ทางทะเล 67 ภาพที่�่ 2.17 ปลากระเบนแมนตาแนวปะการััง (Naturphoto, 2564)

68 ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษ์ทางทะเล ปลาหมอทะเล ชื่�่อสามััญ (common name) : giant grouper, Queensland grouper, brindle grouper or mottled-brown sea bass ชื่�่อท้อ้ งถิ่�น หรืือ ชื่�่ออื่�่น : ปลาเก๋๋ามัังกร ชื่�่อวิทิ ยาศาสตร์์ (scientific name): Epinephelus lanceolatus (Bloch, 1790) ลัักษณะทั่่�วไป : อยู่�ในวงศ์ป์ ลากะรััง เป็็นปลากระดูกู แข็ง็ ที่�่มีีขนาดใหญ่่ ที่�่สุดุ ในแนวปะการััง มีีความยาวเต็ม็ ที่�่ได้ถ้ ึงึ 2.7 เมตร น้ำ��ำ หนัักประมาณ 400 กก. มีีหััวค่อ่ นข้า้ งโต ปากกว้า้ ง ตาเล็ก็ ครีีบหลัังมีีก้า้ นครีีบแข็็งอยู่� ตอนหน้า้ ตามด้ว้ ยก้า้ นครีีบแข็็งและต่อ่ ด้ว้ ยครีีบอ่อ่ น ดัังภาพที่�่ 2.18 พฤติกิ รรมการกิินอาหาร: เป็็นปลากิินเนื้้อ� มีีพฤติกิ รรมกิินอาหารโดยการ ฮุบุ กลืืนเข้า้ ไปทั้ง้� ตััว อาจจะกิินปลาฉลามขนาดเล็ก็ หรืือเต่า่ ทะเลวััยอ่อ่ น ได้ ้ ฟัันในปากมีีขนาดเล็ก็ เป็็นปลาที่�่สายตาไม่ด่ ีี ออกหากิินในเวลากลาง คืืน พบอาศััยอยู่�ในทะเลเขตร้อ้ นและเขตอบอุ่�นในแถบอิินโด-แปซิฟิ ิิก ออสเตรเลีียทางตอนเหนืือ จนถึงึ อ่า่ วเปอร์เ์ ซีีย

ระบบนเิ วศกบั การอนรุ กั ษ์ทางทะเล 69 ภาพที่�่ 2.18 ปลาหมอทะเล (ภูเู ก็็ตอะควาเรีียม, 2564)

70 ระบบนเิ วศกับการอนรุ กั ษ์ทางทะเล ระบบนิิเวศทุ่ �งหญ้้าในทะเล หญ้า้ ทะเลเป็็นแหล่ง่ ที่�่ให้ผ้ ลผลิติ ชีีวมวลจำ�ำ นวนมากแก่่ท้อ้ ง ทะเลในแต่ล่ ะปีี ที่�่ได้จ้ าก ลำ�ำ ต้น้ ใบ ราก ของหญ้า้ ทะเล ซึ่่ง� ชีีวมวลเหล่า่ นี้้� จะย่อ่ ยสลายเป็็นสารอิินทรีีย์์ และธาตุอุ าหารแก่่สิ่่�งมีีชีีวิิตน้อ้ ยใหญ่่ใน ทะเล หญ้า้ ทะเลสามารถกัักเก็็บคาร์บ์ อนที่�่ละลายอยู่�ในน้ำ��ำ ทะเลเอาไว้้ ในรููปของชีีวมวล เช่น่ ลำ�ำ ต้น้ ใบ และราก ซึ่่ง� แหล่ง่ หญ้า้ ทะเลเป็็นหนึ่่ง� ใน แหล่ง่ กัักเก็็บคาร์บ์ อนในทะเลที่�่รู้�จักกัันว่า่ เป็็น Blue Carbon ในแหล่ง่ หญ้า้ ทะเลที่�่สมบูรู ณ์น์ ั้น้� สามารถกัักเก็็บปริมิ าณคาร์บ์ อนต่อ่ พื้้น� ที่�่ ได้ม้ าก หญ้า้ ทะเลเป็็นเสมืือนปอดของทะเล เนื่�่องจากหญ้า้ ทะเลนั้น้� สามารถ สามารถปลดปล่อ่ ยออกซิเิ จนสู่่�น้ำ��ำ ทะเลได้จ้ ากกระบวนการสัังเคราะห์แ์ สง ใบของหญ้า้ ทะเลที่�่มีีความซัับซ้อ้ น สามารถชะลอกระแสน้ำ��ำ ทำ�ำ ให้เ้ กิิดการ ตกตะกอนของสารอิินทรีีย์ท์ ัับถมกััน สร้า้ งความสมบูรู ณ์ใ์ ห้แ้ ก่่ท้อ้ ง ทะเลในบริเิ วณแหล่ง่ หญ้า้ ทะเล และช่ว่ ยให้น้ ้ำ��ำ ทะเลมีีความใสสะอาด ใน ทุ่�งหญ้า้ ที่�่มีีความสมบูรู ณ์น์ ั้น้� หญ้า้ ทะเลจะมีีรากที่�่สานกัันเป็็นร่า่ งแหที่�่ ช่ว่ ยยึึดผิิวหน้า้ ดินิ พื้้น� ทะเลไม่ใ่ ห้ถ้ ูกู กััดเซาะชะล้า้ งออกไปโดยกระแสน้ำ��ำ และคลื่�น่ ลม

ระบบนิเวศกับการอนรุ ักษ์ทางทะเล 71 โครงสร้า้ งที่�่ซัับซ้อ้ นและพื้้น� ทีีผิิวของใบหญ้า้ ทะเลเป็็นแหล่ง่ อาศััย และแหล่ง่ หลบภััยของสััตว์ท์ ะเลขนาดเล็ก็ และสััตว์ท์ ะเลวััยอ่อ่ น โดยสััตว์์ เหล่า่ นี้้จ� ะอาศััยในบริเิ วณช่อ่ งว่า่ งระหว่า่ งต้น้ หญ้า้ บนส่ว่ นต่า่ งๆของต้น้ ราก ใบหญ้า้ และใต้ผ้ ิิวดินิ รอบๆ ต้น้ หญ้า้ ทำ�ำ ให้ห้ ญ้า้ ทะเลเป็็นเสมืือน แหล่ง่ อนุบุ าลสััตว์น์ ้ำ��ำ วััยอ่อ่ นขนาดใหญ่่ของท้อ้ งทะเล เป็็นแหล่ง่ วางไข่่ ของปลาและสััตว์ท์ ะเลที่�่มีีความสำ�ำ คััญทางเศรษฐกิิจหลายๆ ชนิิด (ภาพที่�่ 2.19) หญ้า้ ทะเลเป็็นแหล่ง่ อาหารที่�่สำ�ำ คััญของสััตว์ท์ ะเลหายากใกล้ส้ ูญู พัันธุ์์� เช่น่ เต่า่ ตนุุ และ พะยูนู เป็็นต้น้ (ภาพที่�่ 2.20) ภาพที่�่ 2.19 หญ้า้ ทะเลเป็็นแหล่ง่ วางไข่ข่ องสััตว์น์ ้ำ��ำ (กรมทรััพยากรทาง ทะเลและชายฝั่�่ง, 2564)

72 ระบบนเิ วศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล ภาพที่�่ 2.20 สััตว์ท์ ี่�่อาศััยหากิินในแหล่ง่ หญ้า้ ทะเล (กรมทรััพยากรทางทะเลและชายฝั่�่ง, 2564)

ระบบนเิ วศกบั การอนรุ ักษ์ทางทะเล 73 บทที่�่ 3 ระบบนิิเวศหาดทราย Sandy beach ecosystem

74 ระบบนิเวศกบั การอนุรักษท์ างทะเล 3.1 สภาพของระบบนิิเวศหาดทราย หาดทรายเป็็นบริเิ วณที่�่ได้ร้ัับอิิทธิิพลจากปััจจััยสิ่่�งแวดล้อ้ มที่�่มีีผล ต่อ่ การเปลี่�ย่ นแปลงทั้ง้� ทางชีีวภาพและกายภาพ ที่�่เกิิดจากการกระทำ�ำ ของคลื่�น่ ลม น้ำ��ำ ขึ้น้� น้ำ��ำ ลง และความร้อ้ นจากดวงอาทิิตย์ ์ อิิทธิิพลของ คลื่�น่ ลมมีีผลต่อ่ ลัักษณะของพื้้น� ทะเลและขนาดเม็ด็ ทราย นอกจากนี้้ย�ัังมีีความเสถีียรหรืือความคงตััวของหาดทราย โดย หาดทรายจะมีีขนาดแตกต่า่ งกัันตามลัักษณะทางภูมู ิิศาสตร์แ์ ละฤดูกู าล อิิทธิิพลของคลื่�น่ ทำ�ำ ให้เ้ ม็็ดทรายสภาพเหมืือนเครื่อ�่ งบดหรืือโม่เ่ ล็ก็ ๆ น้ำ��ำ ขึ้น้� น้ำ��ำ ลงเป็็นปััจจััยสำ�ำ คััญในการกำ�ำ หนดเวลาการหาอาหาร และการหายใจของสิ่่�งมีีชีีวิิตบริเิ วณหาดทราย จากผลกระทบต่า่ งๆที่�่กล่า่ วมาทำ�ำ ให้พ้ บความหลากหลายของสิ่่�ง มีีชีีวิิตในระบบนิิเวศของหาดทรายน้อ้ ยกว่า่ ระบบนิิเวศอื่�่นๆ จะไม่ค่ ่อ่ ยพบ พืืชขนาดใหญ่่แต่จ่ ะพบพวกไดอะตอมที่�่อาศััยอยู่�หน้า้ ดินิ หรืือตามเม็็ด ทราย ดัังนั้น้� สััตว์ท์ ี่�่อาศััยอยู่�บริเิ วณหาดทรายจะมีีการปรัับตััว มีีความ สามารถในการฝัังตััว เช่น่ ปูหู นุมุ าน มีีขาที่�่แบนเป็็นใบพาย ใช้ใ้ นการว่า่ ย น้ำ��ำ และคุ้�ยทรายมาฝัังตััวเอง หาดทราย หมายถึงึ พื้้น� ที่�่ระหว่า่ งขอบฝั่�่งกัับแนวน้ำ��ำ ลงเต็ม็ ที่�่ พื้้น� ที่�่ นี้้โ� ดยทั่่�วไปเรีียกฝั่�่งทะเลหรืือชายทะเลมีีลัักษณะเป็็นพื้้น� ที่�่ราบเรีียบ โดยมีี รายละเอีียดในแต่ล่ ะเขต (ภาพที่�่ 3.1)

ระบบนเิ วศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล 75 1 เขตเหนืือแนวระดัับน้ำ��ำ ขึ้น้� สูงู สุดุ (Supratidal zone) เป็็นพื้้น� ที่�่ที่�่ อยู่�เหนืือจากระดัับน้ำ��ำ เมื่�่อน้ำ��ำ ขึ้น้� สูงู สุดุ อยู่่�ทางด้า้ นในต่อ่ เนื่�่องกัับแผ่น่ ดินิ บริเิ วณนี้้จ� ะได้ร้ัับผลกระทบจากไอเค็ม็ ของทะเล แต่จ่ ะไม่ม่ ีีช่ว่ งที่�่จมใต้น้ ้้ 2. เขตน้ำ��ำ ขึ้น้� และน้ำ��ำ ลง (Intertidal zone) เป็็นบริเิ วณที่�่อยู่�ระหว่า่ ง ช่ว่ งน้ำ��ำ ขึ้น้� สูงู สุดุ และน้ำ��ำ ลงต่ำ��ำ สุดุ เมื่�่อน้ำ��ำ ลงบริเิ วณนี้้จ� ะเปิิดสู่่�อากาศเมื่�่อน้ำ��ำ ขึ้น้� จะจมอยู่�ใต้น้ ้ำ��ำ บริเิ วณนี้้จ�ึึงเป็็นบริเิ วณที่�่มีีการเปลี่�ย่ นแปลงตลอดเวลา สิ่่�งมีีชีีวิิตที่�่อาศััยบริเิ วณนี้้ต� ้อ้ งมีีการปรัับตััวอย่า่ งมาก เช่น่ การฝัังตััวใต้พ้ื้้น� ทรายหรืือการสร้า้ งท่อ่ การมีีเปลืือกแข็ง็ เพื่�่อป้อ้ งกัันการเสีียดสีีจากทราย 3. เขตที่�่อยู่่�ต่ำ��ำ กว่า่ ระดัับน้ำ��ำ ลงต่ำ��ำ สุดุ (Subtidal zone) เป็็นพื้้น� ที่�่ที่�่ อยู่�นอกสุดุ ของแนวหาดทราย และในช่ว่ งที่�่น้ำ��ำ ลงต่ำ��ำ สุดุ ส่ว่ นนี้้จ� ะจมอยู่�ใต้้ ระดัับน้ำ��ำ หรืืออาจจะโผล่พ่ ้น้ น้ำ��ำ ได้บ้ ้า้ งบางส่ว่ น ตะกอนส่ว่ นมากเป็็น ทรายละเอีียดปนดินิ เหนีียว หรืือ ดินิ เหนีียวปนทรายแป้ง้ เนื่�่องจากได้ร้ัับ อิิทธิิพลของคลื่�น่ จากทะเลด้า้ นนอกในการสะสมตััว ภาพที่�่ 3.1 แสดงการแบ่ง่ โซนระบบนิิเวศหาดทราย

76 ระบบนเิ วศกบั การอนุรักษท์ างทะเล 3.2 พืชื และการปรัับตัวั ของพืชื ในระบบนิิเวศหาดทราย พืืชจััดเป็็นผู้�ผลิติ เบื้้อ� งต้น้ ซึ่่ง� ผู้�ผลิติ ในระบบนิิเวศหาดทรายที่�่ สำ�ำ คััญคืือ แพลงก์ต์ อนพืืช ซึ่่ง� กล่ม่ แพลงก์ต์ อนที่�่พบได้แ้ ก่่ ไดอะตอม (ภาพที่�่ 3.2) ซึ่่ง� เป็็นสาหร่า่ ยเซลล์เ์ ดีียวที่�่มีีขนาดเล็ก็ และมีีรููปร่า่ งแตกต่า่ ง กัันไป มีีขนาดเล็ม็ มองด้ว้ ยตาเปล่า่ ไม่เ่ ห็น็ ต้อ้ งใช้ก้ ล้อ้ งจุลุ ทรรศน์ส์ ่อ่ ง ภาพที่�่ 3.2 แสดงแพลงก์ต์ อนพืืช ไดอะตอม

ระบบนิเวศกบั การอนรุ ักษท์ างทะเล 77 ส่ว่ นสาหร่า่ ยทะเล (Seaweeds) ที่�่พบเช่น่ สาหร่า่ ยสีีเขีียว(Green algae) ดัังภาพที่�่ 3.3 สาหร่า่ ยสีีน้ำ��ำ ตาล (Brown algae) ดัังภาพที่�่ 3.4 สาหร่า่ ยสีีแดง (Red algae) ดัังภาพที่�่ 3.5 และ สาหร่า่ ยสีีเขีียวแกม น้ำ��ำ เงิิน (Blue-green algae) ดัังภาพที่�่ 3.6 ภาพที่�่ 3.3 สาหร่า่ ยสีีเขีียว(Green algae)

78 ระบบนเิ วศกับการอนรุ กั ษ์ทางทะเล ภาพที่�่ 3.4 สาหร่า่ ยสีีน้ำ��ำ ตาล (Brown algae)

ระบบนเิ วศกบั การอนรุ กั ษท์ างทะเล 79 ภาพที่�่ 3.5 สาหร่า่ ยสีีแดง (Red algae)

80 ระบบนเิ วศกับการอนุรักษท์ างทะเล ภาพที่�่ 3.6 สาหร่า่ ยสีีเขีียวแกมน้ำ��ำ เงิิน (Blue-green algae)

ระบบนเิ วศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล 81 พืชชายหาด ระบบนิเวศหาดทรายพืชกลมุ่ แรกท่ีพบถดั จากเขตน�ำ้ ขึน้ น้�ำ ลง ตลอดแนวชายฝ่ัง จะเปน็ พืชลม้ ลุกทนน้ำ�เคม็ ซึง่ ได้รับผลกระทบโดยตรง จากไอเกลือทะเล ไดแ้ ก่ หญ้าลอยลม (Spinifex littoreus Merr.) หญ้าไหว ทาม (Ischaemum muticum L.) กกทะเล (Fimbristylis servicer R.Br.) และ ตัวอยา่ งเชน่ ผักบุ้งทะเลผกั บุง้ ทะเล ดังภาพที่ 3.7 ภาพที่�่ 3.7 ผัักบุ้�งทะเล

82 ระบบนิเวศกับการอนุรักษ์ทางทะเล ถััดมาจะพบพวกไม้พุ้่�มเตี้้ย� บนสัันทราย ประกอบไปด้ว้ ยไม้พุ้่�ม หลายชนิิด เช่น่ พลัับพลึึงทะเล รัักทะเล (Scaevola taccada (Roxb.) โกงกางหูชู ้า้ ง (Guettarda speciosa L.) สำ�ำ มะงา (Clerodendrum inerme L.) ช้า้ เลืือด (Premna obtusifolia R.Br.) และ เตยทะเล (Pandanus odoratissimus L.f.) ดัังภาพที่�่ 3.8 ภาพที่�่ 3.8 เตยทะเล

ระบบนิเวศกับการอนรุ ักษ์ทางทะเล 83 นอกจากนี้้จ� ะพบพวกไม้ย้ืืนต้น้ เช่น่ กระถิินณรงค์์ (Acacia auriculiformis A. Cunn. Ex Benth.) กระถิินเทพา (A. mangium wild.) ชะคราม ปอทะเล หูกู วาง กระทิิง โพธิ์์�ทะเล เทีียนทะเล สนทะเล (Casuarina equisetifolia J.R. & G. Forst.) ดัังภาพที่�่ 3.9 ภาพที่�่ 3.9 สนทะเล

84 ระบบนิเวศกบั การอนรุ กั ษ์ทางทะเล บางครั้ง้� เราอาจจะแบ่ง่ กลุ่�มพืืชของป่่าชายหาดตามเขต โดยแบ่ง่ ตามเขตที่�่ชััดเจน 2 เขตคืือ ป่่าชายหาดด้า้ นหน้า้ และป่่าชายหาดด้า้ นใน ที่�่อาจมีีการปรัับตััวของพืืชแตกต่า่ งกัันเล็ก็ น้อ้ ย เป็็น โครงสร้า้ งและการ แพร่ก่ ระจายของพืืชป่่าชายหาด ดัังภาพที่�่ 3.10 โครงสร้า้ งและการแพร่ก่ ระจายของพืืชป่่าชายหาด ภาพที่�่ 3.10 โครงสร้า้ งและการแพร่ก่ ระจายของพืืชป่่าชายหาด (กรมทรััพยากรทางทะเลและชายฝั่�่ง, 2564)

ระบบนิเวศกับการอนรุ ักษท์ างทะเล 85 บริเิ วณป่่าชายหาดด้า้ นหน้า้ นั้น้� จะประกอบด้ว้ ยพืืชหลายกลุ่�มมีี การขึ้น้� ที่�่เรีียงลำ�ำ ดัับตามความสูงู ของเรืือนยอด ตามลำ�ำ ดัับดัังนี้้� ด้า้ นนอกสุดุ ที่�่อยู่�บริเิ วณระดัับน้ำ��ำ ขึ้น้� -ลง จะพบกลุ่�มไม้เ้ ลื้้อ� ยชิิดดินิ เช่น่ หญ้า้ ลอยลม ผัักบุ้�งทะเล ถั่่�วคล้า้ เป็็นต้น้ กลุ่�มไม้พุ้่�ม จะพบถััดเข้า้ มาใน แนวชายฝั่�่ง ไม้พุ้่�มมัักขึ้น้� กัันอยู่�เป็็นกลุ่�มหนาแน่น่ เช่น่ รัักทะเล พลัับพลึึง ทะเล ผัักหวานทะเล กลุ่�มไม้ย้ืืนต้น้ เตี้้ย� ๆพืืชกลุ่�มนี้้จ� ะพบในบริเิ วณที่�่ถััด เข้า้ มาแต่ไ่ ม่ล่ ึึกมากอาจพบขึ้น้� ปะปนกัับกลุ่�มไม้พุ้่�ม ซึ่่ง� พืืชกลุ่�มนี้้� ได้แ้ ก่่ เตยทะเล ตีีนเป็็ดทะเล กลุ่�มไม้ย้ืืนต้น้ สูงู กลุ่�มนี้้อ� าจพบตั้ง้� แต่แ่ นวชายฝั่�่ง จนกระทั่่�งลึึกเข้า้ มาในแผ่น่ ดินิ เช่น่ ต้น้ จิิกทะเล ต้น้ เมา ปััจจััยสำ�ำ คััญที่�่กระทำ�ำ ต่อ่ ชายหาดได้แ้ ก่่ คลื่�น่ ลม และกระแสน้ำ��ำ คลื่�น่ จะเป็็นตััวการนำ�ำ ทรายเข้า้ มาสะสม และพััดทรายออกสู่่�ทะเลรวมทั้ง้� เป็็นตััวทำ�ำ ให้เ้ กิิดไอเค็ม็ ที่�่จะถูกู พััดพาเข้า้สู่่�ชายฝั่�่งโดยลม และทรายบาง ส่ว่ นที่�่อยู่�บนหาดก็็จะถูกู พััดเข้า้สู่่�ชายฝั่�่งโดยลม ซึ่่ง� มัักเป็็นทรายที่�่มีี อนุภุ าคเล็ก็ แห้ง้ และเบา เมื่�่อลมพััดทรายมาปะทะกัับชั้น้� เรืือนยอดต่า่ งๆ ทำ�ำ ให้เ้ กิิดการชะลอตััวและอนุภุ าคทรายก็็จะตกทัับถมบริเิ วณด้า้ นหน้า้ แนวป่่า พืืชคลุมุ ดินิ จะทำ�ำ หน้า้ ที่�่รัักษาทรายไม่ใ่ ห้ถ้ ูกู ลมพััดได้อ้ีีกส่ว่ นใน บริเิ วณน้ำ��ำ ขึ้น้� สูงู สุดุ เมื่�่อน้ำ��ำ ขึ้น้� ผัักบุ้�งทะเลจะดัักทรายที่�่ถูกู คลื่�น่ พััดพามา จากทะเลให้เ้ กิิดการทัับถมของทรายสูงู ขึ้น้� และเมื่�่อทรายเสถีียร พืืชกลุ่�ม ต่า่ งๆก็็จะรุุกคืืบออกไปได้้

86 ระบบนิเวศกบั การอนุรักษท์ างทะเล และระบบรากที่�่แผ่ก่ ว้า้ งและซัับซ้อ้ นของพืืชกลุ่�มที่�่เป็็นไม้พุ้่�ม และไม้้ ยืืนต้น้ จะทำ�ำ หน้า้ ที่�่ยึึดดินิ และทรายให้ม้ ีีความมั่่�นคงขึ้น้� ส่ว่ นไอเค็ม็ ที่�่ถูกู เรืือนยอดสูงู ๆดัักไว้ท้ ำ�ำ ให้ไ้ ม่ส่ ามารถพััดไปได้ไ้ กล ในบริเิ วณหลัังเขต แนวป่่าชายหาดจึึงมีีกลุ่�มพืืชที่�่ไม่ส่ ามารถทนไอเค็ม็ ได้ส้ ามารถพััฒนาก่่อ ตััวขึ้น้� มาเป็็นสัังคมพืืชป่่าชายหาดด้า้ นใน และหากไม่ถ่ ูกู รบกวนนานเข้า้ ก็็ จะกลายเป็็ นป่่ าบกในที่�่สุดุ 3.3 สััตว์แ์ ละการปรัับตัวั ของสััตว์ใ์ นระบบนิิเวศหาดทราย มีีการปรัับตััวได้ห้ ลายด้า้ น เช่น่ การปรัับตััวด้า้ นรููปร่า่ งสััณฐาน พฤติกิ รรม สรีีรวิิทยา และการผสมพัันธุ์์� ซึ่ง� การปรัับตััวจะทำ�ำ ให้ส้ ััตว์ม์ ีีชีีวิิต รอดได้ใ้ นช่ว่ งที่�่น้ำ��ำ ลดลง พืืชและสััตว์ท์ ี่�่อาศััยอยู่�บริเิ วณชายฝั่�่งจึึงต้อ้ งมีี สภาพร่า่ งกายที่�่ทนต่อ่ สภาวะแวดล้อ้ มที่�่รุุนแรง ไม่ว่ ่า่ จะเป็็นการต้อ้ งเจอ แสงแดดเป็็นเวลานาน ๆ หรืืออุณุ หภูมู ิิและความเค็ม็ ที่�่เพิ่่�มสูงู ขึ้น้� ดัังนั้น้� พืืชและสััตว์จ์ึึงต้อ้ งมีีการปรัับสรีีระของร่า่ งกายให้ต้ ่อ่ สู้้�กัับเงื่�อนไขของสิ่่�ง แวดล้อ้ มได้้ เช่น่ สััตว์ท์ ี่�่อยู่�ในเขตน้ำ��ำ ขึ้น้� น้ำ��ำ ลงจะปรัับตััวทางด้า้ นพฤติกิ รรม โดยการอาศััยในรููเพื่�่อหลบจากแสงแดดในตอนกลางวััน และออกหากิิน ในเวลากลางคืืน การปรัับตััวทางด้า้ นร่า่ งกาย เช่น่ การมีีขนปกคลุมุ ตััว เพื่�่อดูดู ซัับน้ำ��ำ เอาไว้ท้ ำ�ำ ให้ร้ ่า่ งกายชุ่�มชื้ น� ตลอดเวลา หรืือการมีีเปลืือกหุ้�ม ภายนอกที่�่ค่อ่ นข้า้ งหน้า้ เพื่�่อต่อ่ ต้า้ นการบดของเม็ด็ กรวดทราย การปรัับ ตััวทางด้า้ นวงจรชีีวิติ คืือ เมื่�่อถึงึ ฤดูวู างไข่ม่ ัันจะกลัับลงสู่่�ทะเล

ระบบนเิ วศกบั การอนุรักษ์ทางทะเล 87 โดยจะเป็็นไปตามการขึ้น้� ลงของน้ำ��ำ นอกจากนี้้ส� ััตว์ท์ ี่�่อาศััยอยู่่�ตามหาด ทรายจะมีีความสามารถพิิเศษในการฝัังตััว เช่น่ ปูหู นุมุ านมีีขาที่�่แบนเป็็น ใบพาย ช่ว่ ยในการว่า่ ยน้ำ��ำ และพุ้�ยทรายฝัังตััวเอง ดัังภาพที่�่ 3.10 และห่ว่ ง โซ่อ่ าหารของปูหู นุมุ าน ดัังภาพที่�่ 3.11 ส่ว่ นไส้เ้ ดืือนทะเลมีีการสร้า้ ง หิินปูนู หรืือพวกที่�่มีีลำ�ำ ตััวอ่อ่ นนุ่�มจะมีีอวััยวะที่�่ช่ว่ ยในการขุดุ รูู ดัังภาพที่�่ 3.12 และหอยเสีียบจะมีีเท้า้ ขนาดใหญ่่ช่ว่ ยในการฝัังตััว หอยตลัับจะมีี เปลืือกหนาแข็ง็ แรง และจะยื่�่นท่อ่ น้ำ��ำ เข้า้ น้ำ��ำ ออกเหนืือพื้้น� ทรายในช่ว่ ง เวลาน้ำ��ำ ขึ้น้� เป็็นต้น้ ภาพที่�่ 3.10 ปูหู นุมุ านมีีขาที่�่แบนเป็็นใบพาย

88 ระบบนเิ วศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล ภาพที่�่ 3.11 ภาพแสดงห่ว่ งโซ่อ่ าหารปูหู นุมุ าน ภาพที่�่ 3.12 ไส้เ้ ดืือนทะเล

ระบบนิเวศกับการอนุรักษ์ทางทะเล 89 สััตว์พ์ื้้น� ทะเลบริิเวณหาดทราย สััตว์พ์ื้้น� ทะเลบริเิ วณหาดทราย ประกอบด้ว้ ยหอยฝาเดีียว และหอยสองฝา สััตว์ใ์ นไฟลััมแอนนิิลิดิ า และไฟลััมอาร์โ์ ทรโพดา ได้แ้ ก่่ ฟองน้ำ��ำ เคลืือบผิิว (Haliclona spp.) หนอนตััวแบน (Pseudoceros spp.) บุ้้�งทะเล (Chloeia spp.) ไส้เ้ ดืือนทะเล (Glycera spp.) แม่เ่ พรีียง (Eunice spp.) เพรีียงทราย (Perinereis spp.) ไส้เ้ ดืือนทะเลปลอกเรีียบ (Branchiomma spp.) หนอนท่อ่ หอยหมวกเจ๊๊ก (Patelloida saccharina) หอยน้ำ��ำ พริกิ (Nerita albicilla) หอยเจดีีย์์ (Clypeomorus bifasciata) และดอกไม้้ ทะเล (Epiactis spp.) ดัังภาพที่�่ 3.13 เป็็นต้น้

90 ระบบนเิ วศกับการอนรุ กั ษท์ างทะเล ภาพที่�่ 3.13 ดอกไม้ท้ ะเล (วิิกิิพิิเดีีย, 2564)

ระบบนเิ วศกบั การอนุรกั ษ์ทางทะเล 91 บทที่่� 4 ระบบนิิเวศแนวปะการััง Coral reef ecosystem

92 ระบบนิเวศกับการอนุรกั ษท์ างทะเล นิิเวศวิิทยาปะการััง ปะการัังเป็็นสััตว์ไ์ ม่ม่ ีีกระดูกู สัันหลัังอยู่�ใน Phylum Coelenterate ลัักษณะเด่น่ ของสััตว์ใ์ นกลุ่�มนี้้ � คืือ มีีโพรงในลำ�ำ ตััว มีีเนื้้อ� เยื่�่อ 2 ชั้น้� ระหว่า่ งเนื้้อ� เยื่�่อทั้ง้� สอง มีีลัักษณะเป็็นวุ้�น มีีช่อ่ งปาก แต่ไ่ ม่ม่ ีีทวารหนััก มีี หนวดซึ่่ง� มีีเซลล์เ์ ข็ม็ พิิษ เพื่�่อป้อ้ งกัันตััวหรืือจัับเหยื่�่อ เป็็น อาหาร เรีียงรายอยู่�รอบปาก สััตว์ก์ ลุ่�มนี้้จ� ะรวมไปถึงึ ปะการัังไฟ แมงกะพรุุน กััลปัังหา ดอกไม้ท้ ะเล และปะการัังอ่อ่ น ดัังภาพที่�่ 4.1 ภาพที่�่ 4.1 ปะการัังและดอกไม้ท้ ะเล