หนังสอื อา นนอกเวลา วชิ าประวตั ิศาสตรไทย ระดับประถมศึกษา กลุมสาระการเรยี นรูส งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชุด พระมหากษัตรยิ ไ ทย ๙ รัชกาล เลมท่ี ๙ เร่ือง พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว รชั กาลที่ ๙ สํานกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน 5802019L01m.indd 1 2/4/16 1:33 PM
หนงั สืออา นนอกเวลา วชิ าประวัตศิ าสตรไทย ระดับประถมศกึ ษา กลุมสาระการเรยี นรสู งั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ชดุ พระมหากษตั รยิ ไ ทย ๙ รัชกาล เลม ที่ ๙ เรือ่ ง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั รชั กาลท่ี ๙ ลขิ สิทธ์ขิ องสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ผจู ดั พมิ พ กลมุ พฒั นาสอื่ การเรยี นรู สาํ นกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ถนนราชดาํ เนนิ นอก เขตดสุ ติ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๐๐ โทรศพั ท ๐ ๒๒๘๘ ๕๗๓๗ โทรสาร ๐ ๒๒๘๑ ๒๖๐๒ พมิ พครง้ั ที่ ๑ แจกสถานศึกษาและหนว ยงานทีเ่ กยี่ วขอ ง พ.ศ. ๒๕๕๘ จาํ นวน ๓๒,๐๐๐ เลม ISBN : 978-616-395-633-0 พมิ พครง้ั ท่หี นึง่ พ.ศ. ๒๕๕๙ จํานวนพมิ พ ๓,๐๐๐ เลม ISBN : 978-616-317-792-6 จดั พิมพโดยองคก ารคาของ สกสค. พิมพทโ่ี รงพมิ พ สกสค. ลาดพราว ๒๒๔๙ ถนนลาดพราว แขวงสะพานสอง เขตวงั ทองหลาง กรุงเทพมหานคร ๑๐๓๑๐ โทรศพั ท ๐ ๒๕๓๘ ๓๐๒๒, ๐ ๒๕๑๔ ๔๐๓๓ โทรสาร ๐ ๒๕๓๙ ๓๒๑๕ www.suksapan.or.th
คาํ นาํ เรอื่ ง พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลที่ ๙ เปน หนงั สอื เลม ที่ ๙ ในชดุ “พระมหากษตั รยิ ไ ทย ๙ รชั กาล”กรมวชิ าการ (เดมิ ) กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ไดม อบหมายใหค ณะกรรมการจดั ทาํ หนงั สอื อานภาษาไทยเก่ียวกับสถาบันพระมหากษัตริย สําหรับเด็กและ เยาวชน จดั ทาํ และนายทองตอ กลว ยไม ณ อยธุ ยา เปน ผปู รบั ปรงุ เนื้อหาและภาพประกอบ และจัดพิมพเปนหนังสืออานเพิ่มเติม ระดบั ประถมศกึ ษา ตามหลกั สตู รประถมศกึ ษา พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๑ มีเน้ือหาเก่ียวกับพระมหากษัตริยและประวัติศาสตรไทยรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๙ คณะกรรมการจัดทํา และคดั เลอื กหนงั สอื อา นนอกเวลาวชิ าประวตั ศิ าสตรไ ทยและหนา ที่ พลเมือง สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐานพิจารณา เห็นวาหนังสือเลมนี้มีแนวการเขียนในการนําเสนอเน้ือหาท่ีคํานึง ถึงความเหมาะสมกบั วยั ความสามารถทางการอานและจิตวทิ ยา การเรียนรูของนักเรียนในระดับประถมศึกษา จึงไดประกาศ ใหเปนหนังสืออานนอกเวลา กลุมสถาบันพระมหากษัตริยและ กลุมประวัติศาสตรไ ทย สาํ หรบั นักเรียนระดับประถมศึกษา ในการจัดพิมพครั้งน้ี สํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน ไดมอบหมายใหนางสายไหม จบกลศึก ท่ีปรึกษา เกี่ยวกับงานดานเอกสารและหนังสือ สํานักพระราชวัง นางสาว พรรณงาม แยม บญุ เรอื ง ขา ราชการบาํ นาญ สาํ นกั งานคณะกรรมการ 5802019L01m.indd 3 2/4/16 1:33 PM
การศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน และนางปราณี ปราบรปิ ู ขา ราชการบาํ นาญ สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน เปน ผตู รวจเพม่ิ เตมิ เน้ือหาและภาพประกอบใหเหมาะสมย่งิ ข้นึ โดยใชโครงสรา งเดิมที่ ผทู รงคุณวฒุ ิไดเ รยี บเรยี งไว สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐานหวงั เปน อยา งยง่ิ วา หนังสืออา นนอกเวลาเลมน้ี จะชวยใหเกดิ ผลสมั ฤทธ์ทิ างการเรยี น และสรางบรรยากาศในการจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน รวมท้ัง การจัดการเรียนการสอนวิชาประวัติศาสตรไทยใหนาสนใจและ บูรณาการคานิยมหลัก ๑๒ ประการไปพรอมกัน ขอขอบคุณ คณะกรรมการจัดทําและคัดเลือกหนังสืออานนอกเวลาฯ และ ผูมีสวนเก่ียวของที่ไดรวมมือกันทําใหหนังสือสําเร็จลุลวงดวยดีมา ณ โอกาสน้ี (นายกมล รอดคลาย) เลขาธกิ ารคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ๑ ธันวาคม ๒๕๕๗ 5802019L01m.indd 4 2/4/16 1:33 PM
สารบญั หนา บทนาํ ๑ ๑. พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหวั ของชาวไทย ๗ ๒. พระราชกรณียกิจเพือ่ ชาตแิ ละประชาชน ๑๐ ๓. โครงการพัฒนาอันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริ ๒๒ ๔. พระราชกรณยี กจิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ๔๔ ๕. การบําบดั ทกุ ข บาํ รุงสขุ พระราชทานพร และ ๕๘ กาํ ลังใจ ๖. นกั วิทยาศาสตรด ินเพ่ือมนุษยชาติ ๗๕ ๗. เหนอื เกลา ชาวไทย ๗๘ 5802019L01m.indd 5 2/4/16 1:33 PM
พระราชพิธบี รมราชาภิเษก พุทธศกั ราช ๒๔๙๓ 5802019L01m.indd 6 2/4/16 1:33 PM
บทนาํ เมื่อคนไทยไดรวมกันเปนปกแผนและสรางอาณาจักร สุโขทัยขึ้นใน พ.ศ ๑๘๐๐ นั้น ประชาชนมีพระพุทธศาสนา และพระมหากษัตริยเปนท่ีพ่ึงที่ยึดเหน่ียวทางจิตใจอยางม่ันคง ทง้ั สองสถาบนั ดังกลา วธํารงอยูค บู านคูเ มอื งตลอดมา ทง้ั สมยั กรุง ศรอี ยธุ ยา กรงุ ธนบรุ แี ละกรงุ รตั นโกสนิ ทร แตเ ดมิ พระมหากษตั รยิ ทรงมีภาระหนาท่ีในการปกครองประเทศ เมื่อมีขาศึกศัตรูมา รุกราน จะทรงเปนผูนํากองทัพออกไปทําสงครามปองกันรักษา บา นเมอื ง ในยามสงบกท็ รงดแู ลทกุ ขส ขุ ของอาณาประชาราษฎรแ ละ ทาํ นุบํารงุ ประชาชนใหอยเู ยน็ เปนสุข บานเมอื งจึงเจรญิ รงุ เรอื งยงิ่ ขึ้นสบื มา แมป ระเทศไทยจะมกี ารปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตย มรี ฐั บาลเปน ฝา ยรบั ผดิ ชอบการบรหิ ารประเทศตง้ั แต พ.ศ. ๒๔๗๕ เปน ตนมากต็ าม รชั กาลปจจบุ นั คอื พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทร มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช กย็ งั คงทรงปฏบิ ตั พิ ระราชภารกจิ เพอื่ ประเทศ และเพ่ือประชาชนอยูตลอดเวลา นับแตเสด็จขึ้นครองราชย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ ตราบถงึ ปจ จุบัน เปนที่ประจักษวา ทรงคํานึงถึงประโยชนสุขของราษฎร เปนสําคัญ สวนใหญในปหนึ่งๆ เปนเวลาไมนอยกวา ๘ เดือน ที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรม ๑ 5802019L01m.indd 1 2/4/16 1:33 PM
ราชินีนาถ พระราชโอรสและพระราชธิดา จะเสดจ็ ประทบั แรม ณ พระราชฐานในตา งจงั หวดั ภาคเหนอื ท่ีภพู งิ คราชนเิ วศน จังหวดั เชียงใหม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือท่ีภูพานราชนิเวศน จังหวัดสกลนคร ภาคใตที่ทักษิณราชนิเวศน จงั หวดั นราธวิ าส และภาคกลางทว่ี งั ไกลกงั วล อําเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ หรือ ทพ่ี ระราชวงั บางปะอนิ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา พระองคไ ดเ สดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงเยยี่ มเยยี น ประชาชนหมนุ เวยี นกนั ไป เพอ่ื ทรงตดิ ตามความ 5802019L01m.indd 2 เสดจ็ พระราชดําเนินทรงเยี่ยมราษฎร ภาคเหนอื ภาคกลาง ภาคใต และ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ในถิ่นทุรกันดาร ๒ 2/4/16 1:33 PM
กาวหนาของโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ 2/4/16 1:33 PM โดยมุงหวังจะบําบัดทุกขบํารุงสุขใหแกประชาชนทั่ว ประเทศอยางทัดเทียมกัน ในการเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมราษฎร ไมวาจะเปนถิ่นทุรกันดารอยางไร แมในหมูบาน ท่ีพาหนะใดๆ เขาไมถึง ก็ทรงพระดําเนินขามเขา ขา มหว ยเขา ไปจนถงึ อยา งไมย อ ทอ เพอ่ื ทอดพระเนตร ความเปน อยแู ละความทกุ ขส ขุ ของราษฎรดว ยพระองคเ อง ทรงไตถ ามขา ราชการและราษฎรในทอ งทอี่ ยา งละเอยี ด จนทราบปญ หาความตอ งการพนื้ ฐานของประชาชน และ ทรงศกึ ษาปญ หานนั้ ๆ อยา งถถ่ี ว น แลว ทรงพระกรณุ า โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหดําเนินการชวยเหลือ ทง้ั ในลกั ษณะการแกป ญ หาเฉพาะหนา และพระราชทาน พระราชดาํ รใิ หร ฐั บาลจดั ตง้ั คณะทาํ งานเพอื่ แกป ญ หา ระยะยาวดว ยมพี ระราชดาํ รวิ า การชว ยเหลอื ราษฎรใหไ ดผ ล ๓ 5802019L01m.indd 3
5802019L01m.indd 4 จะตอ งเปนการชว ยเหลอื เพอื่ ใหเ ขาชวยตวั เอง ไดตลอดไป ซ่ึงอยูในหลักของ “การพัฒนา อยางยั่งยืน” ดังมีโครงการอันเนื่องมาจาก พระราชดําริ นับเนื่องถึง พ.ศ. ๒๕๕๗ มี จํานวนมากถึง ๔,๓๕๐ โครงการ จงึ ทรงไดรบั การถวายพระราชสมัญญาอยางหลากหลาย เชน พระมหากษตั ริยนกั พัฒนา กษัตริยเกษตร พระบดิ าแหงฝนหลวง เปน ตน “โครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ร”ิ คือหัวใจของการพัฒนาประเทศอยางย่ังยืน โดยเฉพาะการพัฒนาชนบท เพื่อยกระดับ ชีวิตความเปนอยูของประชาชนท่ียากไรในทุก พื้นที่ท่ัวประเทศใหสามารถพึ่งตนเองไดอยาง ย่ังยืน เนนการพัฒนาแหลงนํ้า การเกษตร สงิ่ แวดลอ มและการสง เสรมิ อาชพี ไปพรอ มๆ กนั กําหนดวิธีพัฒนาอยางครบวงจร เรียกวา “บริการรวมจุดเดียว” คือ “โครงการศูนย ศึกษาการพัฒนาตามพระราชดําริ” มีจํานวน ๖ ศูนยเพ่ือรองรับโครงการดังกลาว เปนการ พฒั นาหลายรูปแบบ ลักษณะคอยเปนคอ ยไป อยางเปนข้ันเปนตอนตามความพรอมของ แตละทองถ่ิน การดําเนินงานผานมาแลว ๔ 2/4/16 1:34 PM
เปน เวลายาวนาน จงึ สามารถสนองพระราชดาํ ริ ไดอยางมีประสิทธิภาพและสัมฤทธิผล อันสอดคลองกับแนวคิดของสหประชาชาติ เรื่องการพัฒนาสงั คมชนบทและเกษตรกรไทย ทาํ ใหต ระหนกั ไดว า พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มไิ ดท รงเปน องคพ ระประมขุ ของประเทศเทา นนั้ ยังทรงเปน “ยอดแหงนกั ปราชญ” “ยอดแหง นักวิชาการ” ท่ไี มม ีใครทดั เทียมได พ.ศ. ๒๕๔๙ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงครองราชยครบ ๖๐ ป ทรงเปนพระมหา กษตั ริยพระองคเดียวในบรรดาพระมหา กษัตริยไทยท่ีผานมาแลวทุกกาลสมัย ที่ทรงครองราชยยาวนานท่ีสุด พระองค ทรงพระอัจฉริยภาพลํ้าเลิศในสรรพศาสตรและศิลปะหลายสาขา น้ําพระราชหฤทัยเปยมดวยพระเมตตาและทรงหวงใยพสกนิกร อยา งมอิ าจประมาณได พระราชจรยิ วตั รดง่ั ดวงตะวนั ฉายแสงสอ งสวา ง สพู น้ื ทท่ี กุ หนแหง ของประเทศ กลา วไดว า ไมม ที ใ่ี ดของผนื แผน ดนิ ไทย ที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินไปไมถึง ๕ 5802019L01m.indd 5 2/4/16 1:34 PM
หรอื ไมม ีใครรจู กั ประชาชนและประเทศไทยไดเ ทากบั พระองค พระราชกรณยี กจิ เพอื่ ประชาชนและเพอื่ ความเจรญิ รงุ เรอื งของ ประเทศอยา งมากมายมหาศาลน้ี จงึ ทรงเปน ศนู ยร วมใจไทยทงั้ ชาติ ตา งเทดิ ทนู พระองคว า เปน “พอ แหง แผน ดนิ ” และพรอ มใจกนั จดั งาน ถวายราชสกั การะอยา งยง่ิ ใหญใ นวนั คลา ยวนั พระบรมราชสมภพ ตรงกบั วนั ที่ ๕ ธนั วาคม เปน ประจาํ ทกุ ป เรยี กวา “วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา” และในมหามงคลทกุ ๆ โอกาส ประเทศไทยมีสถาบันพระมหากษัตริยเปนเสาหลักใน การสรางความเปนปกแผนม่ันคงแกชาติและประชาชน ดังที่ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงสรางสรรคพัฒนาประเทศให อุดมสมบูรณอยางย่ังยืนทุกดาน ซ่ึงมิไดหลอเลี้ยงชีวิตความเปน อยูเฉพาะแตเพียงชาวไทยเทานั้น หากแตยังเกื้อกูลออกไปสู มวลมนุษยชาติอ่ืนๆ อีกดวย สมควรที่จะเผยแพรพระเกียรติคุณ ใหป ระชาชนโดยเฉพาะเยาวชนไทยไดท ราบ เพอ่ื เปน เครอ่ื งเตอื นใจ ใหเจริญรอยตามเบื้องพระยุคลบาทในหลักของการทรงงาน เพอื่ พฒั นาประเทศ ตามกําลงั สติปญ ญาของแตละบุคคลสบื ไป ๖ 5802019L01m.indd 6 2/4/16 1:34 PM
๑. พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ของชาวไทย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เสด็จขึ้นครองราชยเปนพระมหากษัตริยในระบอบประชาธิปไตย เม่ือวันที่ ๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ ทรงเปนพระมหากษัตริย ในพระบรมราชจักรีวงศ รัชกาลที่ ๙ แหงกรุงรัตนโกสินทร ขณะพระชนมพรรษา ๑๘ พรรษา เปนเวลาท่ีอยูในระหวาง ทรงศกึ ษา ณ ประเทศสวติ เซอรแ ลนด ครน้ั เมอื่ ทรงรบั ราชสมบตั แิ ลว จึงเสด็จพระราชดําเนินกลับไปทรงศึกษาตอ โดยทรงเลือกเรียน วชิ านติ ศิ าสตรแ ละรฐั ศาสตร วา ดว ยเรอื่ งกฎหมายและการปกครอง ระหวางท่ีมิไดประทับอยูในประเทศ มีคณะผูสําเร็จราชการแทน พระองคปฏิบัติพระราชภารกิจแทน เม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๓ เสด็จ นิวัตประเทศไทย อภิเษกสมรสกับหมอมราชวงศสิริกิต์ิ กิติยากร และทรงสถาปนาเปนสมเด็จพระราชินี เมื่อวันท่ี ๒๘ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ เพ่ือความสมบูรณแหงพระมหากษัตริยตามโบราณราช ประเพณี ทรงรับพระบรมราชาภิเษกเมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ เฉลมิ พระปรมาภไิ ธยวา “พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทร สยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร” ในการพระราชพิธีน้ัน ทรงมี ๗
พระปฐมบรมราชโองการ อนั เปน สจั ปฏญิ าณวา “เราจะครองแผน ดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชนส ขุ แหง มหาชนชาวสยาม” แลว ทรงสถาปนาสมเดจ็ พระราชนิ ี เปน “สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ราชนิ ”ี เบอ้ื งตน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯพระบรมราชนิ ี ประทบั ณ พระท่ีนั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ตอ มาจงึ ไดม าประทบั ณ พระตาํ หนกั จติ รลดา เสดจ็ เลียบพระนครในมหามงคล รโหฐาน ในสวนจติ รลดา ทรงมพี ระราชโอรสและ ทรงครองสริ ิราชสมบตั คิ รบ ๒๕ ป พระราชธดิ ารวม ๔ พระองค ตามลาํ ดบั ดงั น้ี ในพระราชพธิ ีรชั ดาภเิ ษก พ.ศ. ๒๕๑๔ พ.ศ. ๒๔๙๔ สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา อบุ ลรตั นราชกญั ญา สิรวิ ัฒนาพรรณวดี พ.ศ. ๒๔๙๕ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร พ.ศ. ๒๔๙๘ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าเจา ฟา มหาจกั รสี ริ นิ ธร รฐั สมี าคณุ ากรปย ชาติ สยามบรมราชกมุ ารี พ.ศ. ๒๕๐๐ สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ- อัครราชกุมารี ๘ 5802019L01m.indd 8 2/4/16 1:34 PM
พระบรมฉายาลักษณ ทรงฉายพรอมกับ พระราชโอรสและพระราชธดิ าเมือ่ ยงั ทรงพระเยาว พระราชโอรส และพระราชธิดาทุกพระองค ลวนยึดมั่น ในการบําเพ็ญประโยชนเพ่ือชาติบานเมืองและเพื่อประชาชน ชาวไทย สนองพระราชปณธิ านพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ตง้ั แต ทรงพระเยาว ไดต ามเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เพอื่ ทรงงาน ทกุ วาระสมํา่ เสมอตราบปจจุบัน ๙ 5802019L01m.indd 9 2/4/16 1:34 PM
๒. พระราชกรณียกิจเพอ่ื ชาตแิ ละประชาชน ประเทศไทยเม่ือแรกท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว เสด็จขึ้นครองราชยน้ันทองท่ีในภูมิภาคทั่วไปยังเปนถ่ินทุรกันดาร ไมเ จรญิ ดว ยถนนหนทางและตกึ รามบา นชอ งเชน ปจ จบุ นั ประชาชน สว นมากแรน แคน ยากจน ไมม อี าชพี เลย้ี งตวั ไมม กี ารศกึ ษา หา งไกล ท้ังการแพทยและความรูเร่ืองสุขอนามัยพ้ืนฐาน ความยากจน อดอยากทําใหเกิดภัยจากนอกประเทศเปนลัทธิคอมมิวนิสต เขาแทรกซมึ คกุ คามบา นเมอื งอยรู ะยะหนง่ึ ภาพประวัติศาสตรส ญั ลักษณความผกู พันระหวา งพระมหากษัตรยิ แ ละประชาชน ๑๐
โปรดเกลาฯ ใหร าษฎรไดเ ขา เฝา ฯ อยางใกลช ดิ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเอาพระราชหฤทัยใส ศึกษาสภาพความเปนอยูและการทํามาหากินของอาณา ประชาราษฎรอยา งท่ัวถึงจริงจัง เรมิ่ จากการเสด็จพระราชดําเนนิ ไปทรงเย่ียมเยียนราษฎรท่ัวทุกภูมิภาค เพ่ือทอดพระเนตร สภาพความเปน อยทู แ่ี ทจ รงิ ของประชาชนทว่ั ประเทศ ซง่ึ สว นใหญ คือ เกษตรกรท่ีทํานา ทําสวน ทําไร ทรงพบวา ปญ หาของคนไทย สวนใหญขณะน้ันคือ การขาดแคลนท่ีทํากิน การประสบภัย ธรรมชาติ ความยากจน และสง่ิ ทก่ี ระทบอนั จะเปน ปญ หาสาํ คญั ของ ประเทศในเวลาตอ มา คือ การเพม่ิ จาํ นวนประชากรอยางรวดเรว็ ของคนในชนบท ๑๑ 5802019L01m.indd 11 2/4/16 1:34 PM
ทรงรว มพจิ ารณาขอ มลู เกย่ี วกบั การปรบั ปรงุ พน้ื ทใ่ี หร าษฎรเขา อยอู าศยั ทาํ กนิ ทรงวางแนวพระราชดําริ อันเปนตนเคาท่ีมาของคําวา โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ ท่ีมีจํานวนเพิ่มมากขึ้น ในเวลาตอ มา พระราชประสงคใ นครงั้ นน้ั สว นหนง่ึ คอื เพอื่ ผอ นปรน ความเดือดรอนในการแกปญหาเฉพาะหนาของประชาชนกอน อีกสวนหน่ึงทรงวางแผนงานระยะยาว คอยๆ แกปญหาอยาง เปนขัน้ เปน ตอน เฉพาะแนวพระราชดําริทีท่ ําอยางตอ เนอ่ื ง ไดแก การพัฒนาปรับปรุงที่ดินท่ีรกรางวางเปลา ซึ่งมีเน้ือท่ีกวางใหญ ไพศาลในทุกภูมิภาค เพื่อนํามาใชประโยชนใหชาวบานไดเขามา ๑๒ 5802019L01m.indd 12 2/4/16 1:34 PM
ทาํ มาหากนิ พรอ มทง้ั ปอ งกนั การบุกรุกทําลายปาสงวน อยางรูเทาไมถึงการณ ทรงมุงพัฒนาการเกษตร ใหค วามรูเ รื่องการปลูกพชื เล้ียงสัตว รวมทั้งการ จําหนายพืชผลใหไดราคา โครงการทดลองการปลูกขา ว ที่เปนธรรม เพ่ือชาวไร ในเขตพระราชฐาน ชาวนาจะสามารถเลย้ี งชพี บรเิ วณสวนจิตรลดา พระราชวังดสุ ติ พงึ่ ตวั เองไดต ลอดไป โครงการระยะแรกนี้ เรยี กวา “โครงการสวน พระองค” พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลา โปรดกระหมอมพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคให เจาหนาที่ทําการศึกษาคนควาทดลอง เพ่ือนําไปสู “การพัฒนา การเกษตร” ในบริเวณท่ีดินรอบๆ พระตําหนักจิตรลดารโหฐาน ในพระราชวังดุสิตกอนท่ีจะนําไปดําเนินการในท่ีดินแหงอื่น เม่ือการทดลองประสบผลสําเร็จ จึงพระราชทานพระราชดําริ และแนวทางวิธีการปฏิบัติใหสวนราชการที่เกี่ยวของ ดําเนินการ เผยแพรออกไปยังชาวนา ชาวไร สภู ูมภิ าคท่วั ประเทศตอ ไป ๑๓ 5802019L01m.indd 13 2/4/16 1:34 PM
พระราชวังของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวตางจาก พระราชวงั ของกษตั รยิ ป ระเทศใดๆ ในโลก เพราะมีแปลงนาขา ว พืน้ ทเี่ ลีย้ งโค บอเลี้ยงปลา โรงงานผลิตนม แปลงกลาไมพนั ธตุ า งๆ ฯลฯ บางโครงการเพ่ือขยายปริมาณใหเพียงพอแกการแจกจาย บางโครงการเปนตน แบบแหงการเรียนรู บางโครงการเพอ่ื อนรุ กั ษ และพฒั นา นอกจากนน้ั เปน สถานทส่ี าํ หรบั งานวจิ ยั เพอ่ื พฒั นาการ เกษตรในชนบท พัฒนาอาชีพการเกษตรในชนบทและโรงเรียน จึงทรงไดรับการยกยองวาเปน “กษัตริยเกษตร” ทรงงานเพ่ือ ปากทอ งพสกนกิ ร ยกฐานะความเปน อยจู ากความยากจนใหส ามารถ เลยี้ งตัวเองไดอยางมสี ขุ ในสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต มีโครงการทดลองกอน เผยแพรอ อกสปู ระชาชน ดงั ตอ ไปนี้ การทําแปลงนาในสวนจติ รลดา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชประสงคใ หเ กษตรกร และหนวยราชการท่ีมีหนาที่ เขาใจวิธีการปลูกขาววาการทํานา จะใหไดผลผลิตสูง จะตองใชขาวพันธุดี รูจักวิธีปลูกที่ถูกตอง และมีการบํารุงดิน พันธุขาวท่ีดีน้ันจะใหผลผลิตสูง ตานทานโรค และแมลงไดดี ดงั นนั้ เมอื่ พ.ศ. ๒๕๐๔ หลงั จากเสรจ็ งานพระราชพธิ พี ชื มงคล จรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ณ มณฑลพิธีทองสนามหลวงแลว ทรงพระกรณุ าใหน ําขาวพันธดุ ชี ่อื ขาว “นางมล” มาทดลองปลูก ๑๔ 5802019L01m.indd 14 2/4/16 1:34 PM
พระราชพิธี พชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวญั ขยายพนั ธใุ นแปลงนาสวนจติ รลดา เพอื่ เกบ็ เกย่ี วไวใ ชใ นงานพระราช พิธใี นปต อไป และเพอื่ พระราชทานแจกจา ยแกราษฎรทว่ั ประเทศ ในฤดูท่มี กี ารปลูกขาวปถัดไป แปลงนาทดลองตัวอยางทําเปน ๓ แปลง ปลูกทั้ง ๓ วธิ ี คือ นาดํา นาหยอด และ นาหวา น ใชปุยคอก ปุยหมัก และ ปยุ เคมี ตา งๆ กนั ใหช าวนาเขามาชมเพือ่ นําวิธกี ารไปใช แลวขยาย การปลกู ขา วเจา ขา วเหนียว และพืชไรอืน่ ๆ ในปตอๆ มา เฉพาะ นอกฤดูทํานา ทรงใหปลูกพืชตระกูลถั่ว ไดแก ถ่ัวลิสง ถ่ัวแดง ถ่ัวเขียวและถั่วเหลือง อันเปนการเพ่ิมผลผลิตพืชไร หมายถึง การเพ่ิมรายได และซากพชื เม่ือไถกลบจะเปน ปยุ สด ใหประโยชน ชวยบํารุงดิน ปรับปรุงผืนนาใหเปนดินท่ีอุดมสมบูรณดวยแรธาตุ เปน ผลดีตอ การปลูกขา ว ๑๕ 5802019L01m.indd 15 2/4/16 1:34 PM
การปลูกขาว นาดํา นาหยอด และนาหวาน เปนขาว ท่ตี อ งการนํา้ มาก แตประเทศไทยมพี ันธขุ าวท่ปี ลกู ข้ึนในท่ีน้าํ นอย อาศัยนํ้าเฉพาะนํ้าฝนจากฟาอยางเดียว เรียกวาขาวไร ปลูกบน ท่เี นินสงู บนเขา และทีร่ าบสูงตามสภาพภูมิศาสตร เจรญิ เตบิ โตได แมฝ นจะตกนอย ทนทานความแหงแลง มีหลายพันธุ คอื ขา วไร สาํ หรบั พนื้ ทส่ี งู พนื้ ทตี่ าํ่ และขา วทลี่ มุ ซง่ึ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทอดพระเนตรเห็นจากการเสด็จเยือนราษฎรไปท่ัวทุกหนแหง จึงทรงมีพระราชดาํ ริสง เสรมิ การปลูกขาวไร พระราชทานพระราชดํารใิ นการจัดรูปท่ดี นิ เพอ่ื ใชท ีด่ นิ ใหไ ดประโยชนส งู สดุ ๑๖ 5802019L01m.indd 16 2/4/16 1:34 PM
พ.ศ. ๒๕๑๗ ทรงทําแปลงนาทดลองปลูกขาวไร โดยนําดินจากจังหวัดตางๆ ทั้ง ๔ ภาค มาเปนดินทดลองปลูก เพราะทกุ ภาคของประเทศจะมพี นั ธขุ า วไรเ ฉพาะทอ งถน่ิ อยทู กุ ภาค เปน การรกั ษาพนั ธดุ ง้ั เดมิ และปรบั ปรงุ พฒั นาพนั ธใุ หม คี ณุ ภาพขนึ้ การทดลองปลูกขา วไรในแปลงนาสวนจติ รลดา จงึ ไดขา วสายพนั ธุ ทพ่ี ฒั นาคณุ ภาพ สามารถขยายผลออกไปอยา งกวา งขวางสจู งั หวดั ตางๆ ท่ีอยูในภูมิภาคแหง แลง เปนการชวยใหมีการผลิตขาวเพือ่ การบรโิ ภคอยา งเพยี งพอท่วั ประเทศอีกทางหน่งึ พันธุขาวท่ีปลูกในสวนจิตรลดา เปน “พันธุขาวทรงปลูก พระราชทาน” สวนหนึง่ เตรยี มไวสาํ หรบั การพระราชพิธีพชื มงคล จรดพระนังคลั แรกนาขวญั อีกสว นหนึ่งนําบรรจุซองพระราชทาน แกช าวไรช าวนาทวั่ ประเทศ เพอื่ เปน สริ มิ งคลแกก ารเพาะปลกู ของ เกษตรกร การดาํ เนนิ งานดงั กลา วยังคงถือปฏบิ ตั อิ ยถู ึงทุกวนั น้ี โรงสขี า วตวั อยา ง โรงสีขาวในบริเวณสวนจิตรลดา มเี ครอื่ งจักรสีขา วทสี่ รา ง ข้ึนภายในประเทศ มยี งุ ฉางแบบตางๆ ท้ังท่สี รา งดว ยไม ดว ยเหล็ก และคอนกรีต มีวัตถุประสงคเพ่ือศึกษาทดลองวิธีการสีขาวใหได ผลดีท่ีสุด ตลอดจนการเก็บรักษาขาวเปลือก แลวเก็บเปนขอมูล สาํ หรบั การศึกษาวจิ ัยตอ ไป ๑๗ 5802019L01m.indd 17 2/4/16 1:34 PM
สว นแกลบหรอื เปลอื กขา ว ซง่ึ ไดจ ากการสขี า ว นาํ ไปทาํ ปยุ ดวยการบดผสมกับสารเคมีสูตรตางๆ หรืออัดแทงเปนเชื้อเพลิง สาํ หรบั ใชแ ทนฟน ได การเลี้ยงโคนมในสวนจิตรลดา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชประสงคใ หเ ดก็ ไทย ดื่มนม เพอื่ เสรมิ สรางสรรี ะรา งกาย บาํ รงุ สมองและใหม ีสุขภาพดี อีกประการหน่ึง ทรงเห็นความสําคัญของอาชีพเลี้ยงโคนม ซึ่งเปนอาชีพที่สามารถเล้ียงครอบครัวเกษตรกรได อันจะมี สวนชวยประหยัดเงินตราตางประเทศ ท่ีชาวไทยสั่งซ้ือนํ้านม จากตางประเทศเขามาบริโภค ซ่ึงปหนึ่งๆ เปนจํานวนเงินสูงมาก ดังน้ัน ใน พ.ศ. ๒๕๐๕ จึงทรงสรางโรงโคนมทดลอง สําหรับ เล้ียงโคนมท่ีมีผูนํามาถวายไว ๖ ตัว ไดรีดนมเม่ือโคนมเหลานั้น ตกลูก น้ํานมสวนที่เหลือจากการเลี้ยงลูกโค ไดจําหนายใหแก ขา ราชบรพิ ารในสวนจติ รลดา การดาํ เนนิ งานระยะนน้ั คอื แนวทาง การวางโครงการผลติ นมทีส่ มบูรณแ บบตอ ไป ระยะแรกของการสงเสริมเกษตรกรเลี้ยงโคในประเทศ หลายกลมุ เผชญิ ปญ หาจาํ หนา ยนา้ํ นมไมห มด บดู เสยี เปน สว นมาก ตองเททิ้งอยางนาเสียดาย เปนความเดือดรอนท่ีคอนขางวิกฤติ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระกรุณาคิดคนวิธีทํานํ้านมท่ี เหลอื ใหเ ปน นมผง ซง่ึ สามารถเกบ็ ไวจ าํ หนา ยในโอกาสตอ ไปได ทรง ออกแบบเครอ่ื งจกั รกลและสรา งโรงงานผลติ นมผง นมอดั เมด็ ใกลๆ โรงโคนมดวยพระราชทรัพยสวนพระองค เปดดําเนินการเม่ือ ๑๘ 5802019L01m.indd 18 2/4/16 1:34 PM
พ.ศ. ๒๕๑๒ พระราชทานช่ือ นมผงทผี่ ลติ นว้ี า “นมผงสวนดสุ ติ ” เพื่อใหเปนแบบอยางแกผูเขาไป ศกึ ษาและมเี ปา หมายในการเลอื ก อาชพี นี้ พ.ศ. ๒๕๑๖ ไดจัดตั้ง “ศูนยรวมนมสวนจิตรลดา” โรงนมผงสวนดุสติ รับน้ํานมดิบจากสหกรณโคนมตางๆ มาผลิตเปนน้ํานมที่ผาน การฆาเช้ือ แลวนําออกจําหนายตามโรงเรียนตางๆ เปนการ เผยแพรและสงเสริมการบริโภคผลิตภัณฑนมใหกวางขวางตาม พระราชประสงคแตต น นอกจากน้ํานมโคแลว มูลโคก็ยังใหประโยชนเพราะเปน แกสชีวภาพเชื้อเพลิงอยางดี โดยการหมักมูลโคในถังใหเกิด แกสชีวภาพ และนํามาใชหุงตมอาหารในครัวเรือน หากมีเปน จาํ นวนมาก สามารถจาํ หนา ยได กจ็ ะเปน การสรา งรายไดอ กี ทางหนงึ่ พระราชปณิธานเพ่ือสรางอาชีพแกประชาชน เสริมสราง เยาวชนใหมีสุขภาพกาย มีปญญาดี สรางแบบอยางการพัฒนา อุตสาหกรรมทางอาหาร ยังคง ดําเนินตอไปอยางเขมแข็งและ กา วหนาตราบจนถงึ ปจจุบนั ๑๙ 5802019L01m.indd 19 2/4/16 1:34 PM
การเลี้ยงปลาในสวนจติ รลดา ความหวงใยสุขภาพและพลานามัยของประชาชนใน ชาติ กอใหเกิดพระราชกรณียกิจท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ไดทรงทุมเทเพื่อใหบังเกิดผลมาต้ังแตตนรัชกาล แมกาลเวลา ผา นมากวา ๖๐ ป ชาวไทยยังคงซาบซงึ้ ในน้าํ พระราชหฤทัยของ พระองคไมเสื่อมคลาย โดยเฉพาะการที่ทรงเพาะเล้ียงปลาน้ําจืด ทรงขยายพนั ธปุ ลา หลากหลายพันธุเพ่ือใหเปนอาหารท่ีมีแรธาตุโปรตีนบํารุงรางกาย และเพอ่ื ใหม ปี รมิ าณมากพอแกก ารเล้ียงประชาชนทั้งประเทศ ตั้งแตโบราณ ปลาน้ําจืดเปนอาหารหลักอยางหน่ึงของ ชาวไทย มรี สอรอ ยยอยงาย อยใู นแหลง น้าํ ธรรมชาติ แตป ริมาณ ๒๐ 5802019L01m.indd 20 2/4/16 1:34 PM
ไดลดนอยลงและหายากมากข้ึนเนื่องจากมีประชากรเพ่ิมขึ้น และขาดแหลงน้ํา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดโปรดเกลาฯ ใหเ พาะเลย้ี งพนั ธปุ ลาทโ่ี ตเรว็ และแพรพ นั ธไุ ดจ าํ นวนมากๆ ในสระนาํ้ สวนจติ รลดา ทง้ั พนั ธปุ ลาไทยและปลาตา งประเทศ ตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๙๕ ไดแก ปลาหมอเทศ และ พ.ศ ๒๕๐๘ เม่ือกษัตริยอากิฮิโต แหงประเทศญี่ปุน ครั้งยังทรงเปนมกุฎราชกุมาร ทรงนําพันธุ ปลานิลมาถวาย โปรดเกลาฯ ใหขยายพันธุใหมาก สวนหนึ่งทรง แจกจา ยใหแกประชาชน และอีกสว นหนง่ึ ทรงมอบใหกรมประมง ขยายปรมิ าณนบั เปน จาํ นวนลา นๆ ตวั เพอื่ ทาํ ประโยชนใ หก วา งขวาง ดังเชน เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๗ เกิดทุพภิกขภัยในประเทศบังกลาเทศ รุนแรงมาก ชาวเมืองอดอยากเพราะ ขาดแคลนอาหาร พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหรัฐบาล ไทยสงพันธุปลานิล ๕๐๐,๐๐๐ ตัว ปลาหมอเทศ ใหรฐั บาลบงั กลาเทศ เพ่ือปลอ ยลงในแหลง น้ําธรรมชาติ เปนการ สรางแหลงอาหารใหม ีเพยี งพอแกการบรโิ ภคทั้งประเทศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงวางพ้ืนฐานการสราง อาหาร “ปลาน้ําจืด” สําหรับประชากรไทยและประชากรโลก เพอ่ื เลยี้ งชวี ติ มาแตต น ใหเ ปน แบบอยา งในการผลติ เพอ่ื การพฒั นา ยังประโยชนยงั่ ยืนถงึ ปจจุบนั ๒๑ 5802019L01m.indd 21 2/4/16 1:34 PM
๓. โครงการพฒั นาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริ การทาํ มาหากนิ ของชาวไทยผกู พนั กบั วถิ เี กษตร ตอ งอาศยั น้าํ ดนิ และภูมิอากาศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงแสวงหา วิธีบรรเทาปญ หาตา งๆ ตลอดเวลา ดว ยเหตุนี้ พระราชกรณียกจิ ดานการเกษตรจึงเกิดขึ้นพรอมๆ กันหลายดาน โดยเฉพาะทรง ฟนฟู “การพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ” เพอ่ื เปน กาํ ลงั ใจแกเกษตรกร พระราชกรณียกิจดานพัฒนาการเกษตร เร่ิมตนในสวน จิตรลดา การจดั หานํา้ คอื การชลประทาน ซึ่งมีโครงการมากทีส่ ดุ นอกจากนั้น ไดแก การเพาะปลกู ดินและการจัดการดนิ สหกรณ ปา ไม ปศสุ ตั วแ ละประมง ทกุ ดา นทก่ี ลา วมา ลว นมโี ครงการพฒั นา อนั เนื่องมาจากพระราชดาํ ริจํานวนมากรองรบั ทงั้ สน้ิ โครงการชลประทานอันเนือ่ งมาจากพระราชดาํ ริ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเอาพระราชหฤทัยใส เรอ่ื งนา้ํ สมาํ่ เสมอตราบปจ จบุ นั ทรงใหค วามสาํ คญั วา “นาํ้ คอื ชวี ติ ” พระราชดํารสั ท่ีทรงยํ้าใหเ ขาใจอยา งลกึ ซึ้งอกี วา “หลักสาํ คัญตอ ง มนี ้ําบรโิ ภค นา้ํ ใช นา้ํ เพ่ือการเพาะปลูก เพราะวา สิ่งมชี ีวติ อยทู ่ีน่นั ถามนี ้าํ คนอยูได ถา ไมม นี าํ้ คนอยไู มไ ด ไมมไี ฟฟาคนอยูได แตถา มี ไฟฟา ไมมนี าํ้ คนอยูไ มได” ๒๒
โครงการชลประทาน อันเนื่องมาจากพระราชดําริ หรอื เรียกวา “โครงการพัฒนา แหลงนํ้าอันเนื่องมาจาก พระราชดาํ ร”ิ โครงการแรกคอื อา งเกบ็ นํ้า จังหวดั เพชรบุรี อา งเกบ็ นา้ํ เขาเตา ตาํ บลหนองแก อาํ เภอหวั หนิ จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ เรม่ิ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๙๖ สรา งเสรจ็ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๐๖ เปนโครงการเก็บกักนํ้าจืดสําหรับบริโภค และการเกษตร ตลอดจนทรงวางรากฐานการพัฒนาตนนํ้า เพื่อ การปลกู ปา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงเกอ้ื กลู ชมุ ชนภาคเหนอื ทงั้ ชาวไทย พ้ืนราบและชาวไทยภูเขาท่ีอยูบน ดอยสูง สวนชาวไทยภาคใต และ ชาวไทยมสุ ลิมทอี่ ยูใ นพืน้ ทต่ี ดิ ทะเล ทรงหาวธิ กี ารปอ งกนั นา้ํ เคม็ มใิ หไ หล เขา แมน าํ้ ซง่ึ จะทาํ ใหน าํ้ กรอ ย นา้ํ เคม็ ไมสามารถนาํ มาใชเ พาะปลกู ได จงึ ทอดพระเนตรการขุดคลองปลอ ยนํ้าเสีย ทําคลองระบายน้ําท่ีขังในพรุออก จากพรบุ าเจาะลงสทู ะเล ณ อาํ เภอบาเจาะ จงั หวดั นราธวิ าส สูทะเลและสกัดก้ันมิใหไหลกลับ พื้นท่ีพรุกวางขวางมีดินเปน กรด จงึ ปรบั ปรงุ แกไ ขใหใ ชป ระโยชนท าํ กนิ ได สาํ หรบั ภาคกลางซงึ่ เปน พน้ื ทท่ี มี่ นี า้ํ ทว ม นา้ํ หลาก กใ็ ชว ธิ ผี นั และกกั เกบ็ นาํ้ ดว ย “แกม ลงิ ” ๒๓ 5802019L01m.indd 23 2/4/16 1:34 PM
เพือ่ นํานา้ํ มาใชป ระโยชนใ นฤดแู ลง สวนภาคตะวันออกเฉยี งเหนือ เปนภูมิภาคที่มีแตความแหงแลง ฝนไมตกตามฤดูกาล พ้ืนดิน มีแตร อยแตกระแหง เปนลกู เนินทรี่ าบสงู กวางใหญ ราษฎรอสี าน ขาดแคลนน้ํากินน้ําใชรุนแรงที่สุดย่ิงกวาภาคใดๆ ทรงพัฒนา ระบบลมุ นา้ํ ในอสี านเหนอื และอสี านใต ขดุ ลอกแหลง นาํ้ ธรรมชาติ นอยใหญ นับตั้งแต หวย หนอง คลอง บึง สระ ปรับปรุง สภาพพื้นท่ีลํานํ้าหลักของแตละจังหวัด ใหน้ําหลอเลี้ยงทั่วถึง สรา งอา งเกบ็ น้าํ ขนาดใหญ บางแหง ใชวิธผี ันนํา้ ลอดใตอโุ มงคจ าก พื้นท่ีสูงมาสพู ้นื ลา ง เปน ตน ๒๔ 5802019L01m.indd 24 2/4/16 1:34 PM
ความแหง แลงของภาคอีสาน การชลประทานและพัฒนาแหลง นา้ํ ทัว่ ประเทศ ประมวล ไดถ งึ เมอื่ ทรงดาํ รงสริ ริ าชสมบตั คิ รบ ๕๐ ป เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๙ มโี ครงการ ถึง ๒,๒๓๕ โครงการ เปนแหลงน้ําลักษณะตางๆ ประกอบดวย เขอ่ื น อา งเกบ็ นาํ้ ฝาย ประตนู า้ํ คลองสง นาํ้ สระนา้ํ จะเปน ประเภทใด ขนึ้ อยกู บั สภาพทางภมู ศิ าสตร แบงตามภาคตางๆ ไดดังนี้ เข่ือนแมง ัดสมบรู ณชล จงั หวัดเชยี งใหม ภาคเหนอื มี ๙๓๕ โครงการ เชน อางเกบ็ น้าํ ทํานบ ฝาย และเขื่อน เฉพาะเขือ่ นขนาดใหญในจังหวัดเชียงใหม ๒ แหง คือ “เขอื่ นแมง ดั สมบรู ณช ล” อาํ เภอแมแ ตง และ“เขอื่ นแมก วงอดุ มธารา” อาํ เภอดอยสะเกด็ เขอื่ นทง้ั สองแหง สามารถจา ยนาํ้ ออกไปสชู มุ ชนใน จังหวัดโดยรอบได สว นฝายใหญท่ีสดุ คอื “ฝายแมย ม” อําเภอสอง จงั หวดั แพร ๒๕ 5802019L01m.indd 25 2/4/16 1:34 PM
ทรงหว งใยทุกขสขุ ของราษฎร ในเขตพ้นื ทน่ี า้ํ ทวมกรุงเทพมหานคร อางเกบ็ น้าํ รัตนยั จังหวดั เพชรบูรณ เขอ่ื นแมกวงอุดมธารา จังหวัดเชียงใหม ภาคกลางมี๓๑๕โครงการเชน “เขอื่ นเจา พระยา”จงั หวดั ชยั นาท “เขอื่ นวชิราลงกรณ” และ “เขอ่ื นศรีนครนิ ทร” จงั หวดั กาญจนบรุ ี “เข่ือนแกงกระจาน” จังหวัดเพชรบุรี “เขื่อนปาสักชลสิทธิ์” จงั หวดั ลพบรุ ี “เขอื่ นขนุ ดา นปราการชล (เขอ่ื นคลองทา ดา น)” จงั หวดั นครนายก “คลองระบายนา้ํ เจริญราษฎร” จงั หวัดสมุทรปราการ “คลองระบายนา้ํ ชลหารพจิ ติ ร” จงั หวดั สมทุ รปราการ “สระเกบ็ นาํ้ พระรามเกา” จงั หวัดปทมุ ธานี เขอ่ื นเจา พระยา จังหวัดชัยนาท ๒๖ เขอ่ื นขุนดานปราการชล 2/4/16 1:34 PM (เขอ่ื นคลองทาดาน) จังหวัดนครนายก 5802019L01m.indd 26
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มี ๔๘๘ โครงการ เปน อางเกบ็ นํา้ และอโุ มงคผ ันนํ้า เชน “อา งเก็บนํ้าลาํ นางรอง” อําเภอ โนนดินแดง จังหวัดบุรีรัมย “เข่ือนนํ้าเชิน” อําเภอชุมแพ “บงึ กดุ เคา ” อาํ เภอมญั จาครี ี จังหวดั ขอนแกน “โครงการพฒั นา ลุม นํา้ กาํ่ ” ทไ่ี หลผานจงั หวดั สกลนครและนครพนม “อางเกบ็ นํ้า หวยเดียก” “อางเกบ็ นํ้าลาํ ปลายมาศ” จงั หวดั นครราชสีมา ฝายหว ยน้าํ พรา จงั หวัดอุตรดิตถ คลองสง น้าํ จากฝายหวยน้ําพรา จังหวัดอุตรดติ ถ ๒๗ ลมุ นาํ้ ก่าํ จังหวัดสกลนคร 5802019L01m.indd 27 2/4/16 1:35 PM
ภาคใต มี ๔๙๗ โครงการ เชน “พรุควนเคร็ง” ท่ีลุมน้ําปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช “คลองระบายนํ้าปาก คลองมูโนะ” จงั หวดั นราธวิ าส “คนั กน้ั น้ําเค็ม” รอบเกาะสะทอ น จังหวัดสงขลา ประตรู ะบายน้าํ บางนรา จังหวดั นราธวิ าส ประตูระบายน้าํ อทุ กวภิ าชประสิทธิ์ โครงการพฒั นาพ้นื ทล่ี มุ น้ําปากพนงั จังหวัดนครศรีธรรมราช ตรวจสภาพแมน าํ้ ปากพนงั จังหวัดนครศรีธรรมราช แนวปองกันน้ําเซาะตลิ่งวัดเลียบ จังหวัดปตตานี การพัฒนาชลประทานและแหลงน้ําแตละแหง กอใหเกิด ประโยชนแกส วนรวมและอาชพี ตา งๆ ตามมาหลายประการ ไดแ ก * พลงั น้าํ จากเขอื่ นนาํ มาผลิตกระแสไฟฟาใหแสงสวา ง * เกิดอาชีพประมงนา้ํ จืด * เปน แหลง ทอ งเทยี่ วและทศั นศกึ ษาเปน สถานทพี่ กั ผอ นหยอ นใจ ๒๘ 5802019L01m.indd 28 2/4/16 1:35 PM
ฝนหลวง เมอ่ื ฝนทง้ิ ชว ง ไมต กใน พ้ืนท่ีท่ีเกษตรกรตองการ เกดิ ความแหงแลง พชื ผล เสยี หาย โดยเฉพาะทีภ่ าค ตะวันออกเฉียงเหนือ เม่ือ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทอดพระเนตรเหน็ ความแหง แลง และราษฎรยากจน ขณะประทบั เคร่ืองบินพระที่นั่งผานเทือกเขา ภพู าน ทรงสงั เกตเหน็ วา ทอ งฟา บรเิ วณนน้ั มเี มฆมาก แตเ มฆไมส ามารถกอ ตวั เปน หยดนาํ้ จงึ มพี ระราชดาํ รศิ กึ ษา วิชาการอุตุนิยมวิทยาและการดัดแปรสภาพอากาศทําใหเกิดฝน ทรงศกึ ษาคน ควา ตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๙๙ มาอยางตอเนื่อง ทรงทดลองคร้ังแรก บริเวณเหนืออุทยานแหงชาติ เขาใหญ อาํ เภอปากชอ ง จงั หวดั นครราชสมี า เมอ่ื วนั ท่ี ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๑๒ โดยนกั บนิ ทดลองบนิ ขนึ้ ไปหยอดนาํ้ แขง็ แหง บนยอดเมฆ สูง ๑๐,๐๐๐ ฟุต เกิดการกลน่ั รวมตัวหนาแนน กอยอดสูงข้ึนเปน เมฆฝนใหญ เคล่อื นตวั ตามลมไปทางหลงั เขาและตกลงสูพน้ื ทีน่ ้นั การปฏิบัติและทดลองทางวิชาการควบคูกันเปนผลสําเร็จเมื่อ พ.ศ. ๒๕๑๒ สามารถทําใหฝ นตกลงในพ้นื ท่ีตามตอ งการได ๒๙ 5802019L01m.indd 29 2/4/16 1:35 PM
จากนนั้ ชอ่ื “ฝนหลวง” หรอื “ฝนพระราชทาน” ไดแ กป ญ หา ฝนแลง ของเกษตรกรไทยทั่วถงึ ทัง้ ประเทศ ปหนงึ่ ๆ ไมตา่ํ กวา ๒๔ จงั หวดั คาํ นวณเปน พนื้ ทเ่ี พาะปลกู มากกวา ๓๐ ลา นไร นอกจากนน้ั ยังชวยเสริมเสนทางคมนาคมทางน้ํา เพิ่มปริมาณน้ําในบริเวณ ที่แมนํ้าต้ืนเขิน เจือจางและบําบัดน้ําเสีย เพิ่มปริมาณนํ้าในเขื่อน และแหลง เก็บนาํ้ ตา งๆ ผลิตกระแสไฟฟา ตลอดจนดบั ไฟปา และ หมอกควนั จากไฟปา อกี ดว ย วนั ที่ ๑๙ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๑๕ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มีพระราชบัญชาสาธิตการทําฝนหลวงใหคณะผูแทนจากประเทศ สิงคโปรชม ทรงควบคุมใหเมฆนําพาฝนไปตกลงสูพื้นท่ีเปาหมาย ณ เข่ือนแกง กระจาน จงั หวดั เพชรบรุ ี ในเวลา ๕ ช่วั โมง ตรงเวลา ตามทกี่ ําหนด ดังนนั้ เม่อื วันท่ี ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ รฐั บาล ไดมีมติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเปน “พระบดิ าแหง เทคโนโลยขี องไทย” และกาํ หนดใหว นั ท่ี ๑๙ ตลุ าคม ของทกุ ปเ ปน “วันเทคโนโลยขี องไทย” พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว ทรงคิดคน กระบวนการทํา ฝนหลวงใหไ ดผ ลดียง่ิ ขึ้น คือเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดพ ระราชทานตาํ ราฝนหลวง ซง่ึ ประดษิ ฐเ ปน ภาพแสดงขน้ั ตอนการปฏบิ ตั ดิ ว ยคอมพวิ เตอร เพอื่ ผปู ฏบิ ตั ยิ ดึ ถอื เปน แนวเดยี วกนั นอกจากนนั้ ทรงพระกรณุ าเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงสอน เร่ืองฝนหลวง แกนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา โรงเรยี นวงั ไกลกงั วล ณ ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารฝนหลวง สนามบินบอฝาย จังหวัดประจวบคีรีขันธ ๓๐ 5802019L01m.indd 30 2/4/16 1:35 PM
ออกอากาศรายการศกึ ษาทศั น ถา ยทอด ทางไกลผา นดาวเทยี ม ใหไ ดเ รยี นรทู วั่ กนั อยางกวา งขวาง การพัฒนาท่ีดินเพอ่ื จดั สรรทีท่ ํากิน การที่ประชากรเพ่ิมแตท่ีดิน ทาํ กนิ กลบั ลดนอ ยลง เกษตรกรสว นใหญ ตองเชาที่ทํากิน ที่ดินบางแหงมีสภาพ เส่ือมโทรมขาดความอุดมสมบูรณ เปน สาเหตุใหราษฎรทําผิดกฎหมาย บุกรุก ปาสงวนแหง ชาตอิ ยา งรูเทาไมถึงการณ ทรงสอนนักเรียนโรงเรียนวังไกลกังวล สมยั กอน มีพืน้ ทีท่ ่ีไรประโยชน รกรา งวางเปลา ไมส ามารถ ทํากนิ ได กระจายอยเู กือบทกุ ภูมิภาคของประเทศ เกดิ จากสาเหตุ หลายประการ คือ ภาคเหนือ โคนไมทําลายปา ทําไรเลื่อนลอย ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ตัดไมโ ดยไมม ีการปลกู ทดแทน ภาคใต เปน ดินเปรี้ยวและดนิ พรุ สว นภาคกลาง ทด่ี นิ เสอ่ื มโทรม หนา ดิน ถูกทําลายจนแหงแลง พ้ืนดินขาดน้ํากลายเปนดินดาน ซึ่งการ แกปญหาแตละภาค เพื่อใหดินมีคุณภาพสําหรับการเพาะปลูก ตองอาศัยหลักวิชาการพัฒนาแกไขหลายวิธีการ ซึ่งตางไมซํ้ากัน ตามสภาพภูมศิ าสตร พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวทรงชว ยเหลือ ใหราษฎรมที ่ที าํ กินอยา งจรงิ จังมาตงั้ แต พ.ศ. ๒๕๐๖ ทรงเรง รัด พัฒนาพื้นท่ีจํานวนมากเหลานี้ใหมีคุณภาพ เพ่ือเปดใหเปนท่ี ๓๑ 5802019L01m.indd 31 2/4/16 1:35 PM
ทํากิน การฟนฟูดินใหเปน ทรัพยากรที่มีคุณคาน้ัน บางแหงไดประโยชนมาก เพราะไดอ นรุ กั ษแ หลง ตน นาํ้ เปนการชะลอการบุกรุก ทาํ ลายปา ดวย การจัดสรรที่ดิน ทอดพระเนตรเรอื นเพาะชาํ กลา ไมปลกู ปา ทดแทนเพอื่ รกั ษาตน นา้ํ ทํากินใหแกเกษตรกร อยางเพียงพอและยุติธรรม แตไมมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินน้ัน ทรงมีพระราชดําริใหทางราชการ จัดในรูปแบบ “สหกรณการเกษตร” สมาชิกทุกครัวเรือนมีสิทธ์ิ ทํามาหากินบนผืนแผนดินนั้นช่ัวลูกชั่วหลาน แตไมสามารถนํา ทีด่ นิ ไปขาย จาํ นองหรอื โอนใหแ กผใู ดได เพราะเปน ของสวนรวม คอื ของสหกรณก ารเกษตร ในระยะกอรางสรางตวั ชาวนา ชาวไร จะไดร บั การชว ยเหลอื ในดา นเงนิ ทนุ ปยุ เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชท จี่ าํ เปน รวมทั้งคาํ แนะนําจากทางราชการ ตราบกระทง่ั เลย้ี งตวั เองได การจดั สรรทด่ี นิ ใหแ กร าษฎรยากจนในลกั ษณะดงั กลา ว รฐั บาล ไดสนองพระราชดําริดําเนินงานในพ้ืนที่พัฒนาไปแลวทั่วประเทศ ในเวลาตอมา ทสี่ าํ คัญอยา งยงิ่ เม่อื พ.ศ. ๒๕๑๘ พระบาทสมเด็จ พระเจา อยหู วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา โปรดกระหมอ มพระราชทาน ท่นี าเน้ือที่ ๕๑,๙๖๗ ไร ในพื้นท่ี ๘ จงั หวดั คอื พระนครศรอี ยธุ ยา ฉะเชงิ เทรา นครปฐม สพุ รรณบรุ ี เพชรบุรี สระบรุ ี ปทุมธานแี ละ ๓๒ 5802019L01m.indd 32 2/4/16 1:35 PM
นครนายก อันเปนทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย ใหรัฐบาลวาง โครงการปฏริ ปู ที่ดนิ เพ่ือชว ยเหลอื เกษตรกรทยี่ ากจนตามรูปแบบ สหกรณก ารเกษตรทจี่ ดั มากอ นแลว พรอ มทง้ั ใหส าํ นกั งานทรพั ยส นิ สวนพระมหากษตั ริยต ัง้ กองทนุ สนับสนนุ สหกรณด ว ย การพระราชทานที่ดินแกชาวไรชาวนาท่ัวไปไดทํากิน คือ “ภูมิทาน” จากน้ําพระราชหฤทัย “พอของแผนดิน” ท่ีทรง เมตตารักและหวงใยประชาชน ประดุจลูกของแผนดินอยางไม เส่ือมคลาย เปนพระมหากรุณาธิคุณลนพน และเปนบุญของ ชาวไทยที่ไดเกิดมาบนผนื แผน ดนิ ไทย หมูบา นสหกรณการเกษตร ในการจัดสรรที่ทํากินแกราษฎรน้ัน พระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว มีพระราชดําริแนะนําใหจัดต้ัง “หมูบานสหกรณ การเกษตร” แตละหมูบานมีคณะกรรมการบริหาร มีสํานักสงฆ สถานีอนามัย บานสหกรณ และสถานบรกิ ารสาธารณูปโภคอ่นื ๆ ๓๓ 5802019L01m.indd 33 2/4/16 1:35 PM
ท่เี ปนประโยชน ดงั นน้ั เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๔ “หมบู า นสหกรณ การเกษตรหบุ กะพง”ณอาํ เภอ ชะอาํ จงั หวดั เพชรบรุ ีจงึ เกดิ ขนึ้ ตามพระบรมราโชบายของ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนแหงแรก มีพระราชประสงค ใหสมาชิกของหมูบานรวมตัวกันในการประกอบการพาณิชย เพอ่ื ไดร บั ผลตอบแทนเตม็ เมด็ เตม็ หนว ย ไมถ กู พอ คา คนกลางกดราคา ผลผลิต การกอ ต้งั เปนหมูบ านดังกลา ว สามารถนาํ ไปสกู ารพัฒนา ที่เปนองครวม เชน การสรางถนน แหลงนํ้า การสาธารณูปโภค การปลกู พชื การบาํ รงุ ดนิ การเลย้ี งโคพนั ธุ การทาํ ปยุ การฝก อาชพี อนื่ ๆ ตลอดจนสรา งโรงงานสําหรบั ผลผลติ ในแตละหมูบาน ซ่ึงการรวม ตวั เปน กลมุ ยอ มมพี ลงั ความคดิ ทส่ี ามารถสรา งความมน่ั คงทงั้ ตนเอง และทอ งถน่ิ ได กจิ การสหกรณจ ึงมีโอกาสเติบโตและขยายออกไป กวา งขวางทวั่ ประเทศ ในเวลาตอ มาไดข ยายโครงงานเปน ศนู ยส าธติ เพื่อทดลองกิจกรรมทางการเกษตรออกไปอยางกวางขวาง เปน แบบอยา งใหเกษตรกรในหลายทอ งทดี่ ําเนนิ ตามอยา งสัมฤทธิผล ธนาคารโคกระบอื เพอื่ เกษตรกรอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ เม่ือวันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๒ พระบาท สมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมราษฎร จังหวัดปราจีนบุรี (ปจจุบันพื้นท่ีนี้อยูในเขตจังหวัดสระแกว) ไดพบวา ชาวไร ชาวนา ประกอบอาชีพไมพอเล้ียงครอบครัว ๓๔ 5802019L01m.indd 34 2/4/16 1:35 PM
เน่ืองจากเม่ือขายผลผลิตแลวถูกหักคาเชาโคกระบือ ท่ีเชามาใช แรงงานดว ยราคาแพงมาก เปน วงจรชวี ติ ทห่ี นคี วามยากจนไมห ลดุ พน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชดาํ รใิ หก รมปศสุ ตั ว กระทรวงเกษตรและสหกรณ ดาํ เนนิ โครงการ “ธนาคารโคกระบอื เพื่อเกษตรกรอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ” ชวยแบงเบาคาเชา ของเกษตรกรและเปดโอกาสใหไดเปนเจาของโคกระบือดวย เบื้องตนพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคและโคกระบือ ทมี่ ีผนู อมเกลา ฯ ถวาย ใหเปนทนุ ดําเนินการ กรมปศุสัตวสนองพระราชดําริ โดยนําโคกระบือใน ครอบครองจํานวน ๒๘๐ ตัว ออกมาดําเนินการตามระบบของ ธนาคารเพื่อชวยเหลือใหราษฎรท่ียากจนเชาซ้ือและผอนสงคืน ในเวลา ๓ ป กาํ หนดใหบรกิ ารลกั ษณะตา งๆ คอื ใหเ ชา ซอื้ ผอนสง ระยะยาว ใหเ ชา เพอ่ื ใชง าน ใหย มื เพอ่ื นาํ ไปผสมพนั ธุ และใหย มื ใชง าน โดยมีบัญชีดแู ล รักษา แจกจา ยตามหลกั การของธนาคาร โครงการธนาคารโคกระบือในเวลานั้นนับวาเปนเรื่องใหม แตเปนที่นิยมของเกษตรกรท่ียากจนมาก กิจการธนาคารขยาย ออกกวา งขวางท่วั ประเทศ ต้ังแตเ ร่มิ ดาํ เนนิ การเม่ือ พ.ศ. ๒๕๒๒ - พ.ศ. ๒๕๕๗ มีเกษตรกรไดรับความชวยเหลือโคกระบือแลว ๒๑๐,๐๑๖ ราย มีเกษตรกรท่ียังอยูในความดูแลของโครงการฯ จาํ นวน ๑๑๓,๒๗๔ ราย จาํ นวนโคกระบอื รวมทง้ั สนิ้ ๑๑๔,๔๓๗ ตวั เปน โค จาํ นวน ๗๘,๕๔๖ ตวั และเปน กระบอื จาํ นวน ๓๕,๘๙๑ ตวั เชน ธนาคารโคกระบือท่ีหมูบานกระบืองาม ตําบลดอนชาง อําเภอเมืองขอนแกน จังหวัดขอนแกน ธนาคารโคกระบือ อาํ เภอนาโยง จังหวดั ตรัง เปน ตน ๓๕ 5802019L01m.indd 35 2/4/16 1:35 PM
ศูนยศกึ ษาการพัฒนาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงวางรากฐานการศกึ ษาแก ประชาชนหลายรปู แบบ พรอ มๆ กบั การสง เสรมิ ใหร าษฎรอยดู กี นิ ดี เพอื่ นาํ พาประเทศไปสคู วามเขม แขง็ ทง้ั การศกึ ษาในระบบโรงเรยี น และนอกโรงเรียน เฉพาะการศึกษานอกโรงเรียน หมายถึง การ เรียนรูตลอดชีวิต ดังเชน “ศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมา จากพระราชดําริ” แหลงความรูทางเกษตรกรรมสําหรับวิชาชีพ ซึ่งเกดิ ขึน้ ระหวา ง พ.ศ. ๒๕๒๓-๒๕๒๗ ศูนยฯ ดังกลาวเปนสถานที่ศึกษา ทดลอง คนควา วิจยั และสาธิต แลวเผยแพร ผลสําเร็จแกเกษตรกรเพ่ือนําไปใช เปนการ ใหบริการทางวิชาการและเทคโนโลยีทาง เกษตรกรรมทุกสาขา ไดแก การเพาะปลูก พืชสวน พชื ไร ขาว การบาํ รงุ ดนิ และฟน ฟูดนิ เชน ดินทราย ดินดาน ดินเปรี้ยว ดินพรุ การประมงนาํ้ จืด นํา้ เค็มและนํ้ากรอย ปา ไม ปา บก ปา ชายเลน การจดั สรรนา้ํ หรอื ชลประทาน เปนการรวมมือของหนวยงานราชการ ดําเนินงานในลักษณะพิพิธภัณฑธรรมชาติ ทมี่ ชี วี ติ เพอ่ื บรกิ ารผมู าขอความรอู ยา งเบด็ เสรจ็ ในสถานท่เี ดยี ว มจี ํานวนศูนย ๖ แหง ใน ๖ ๓๖ 5802019L01m.indd 36 2/4/16 1:35 PM
จังหวดั ทุกภาคของประเทศ เพราะทุกภาคมอี งคค วามรเู ฉพาะถนิ่ ท่ีเกิดจากการทดลองคนควา ในพืน้ ทน่ี ัน้ ๆ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จพระราชดําเนินไป ทรงงาน ณ ศนู ยท ้ัง ๖ แหง ดงั กลา วดว ยพระองคเองอยา งตอเนอ่ื ง ดวยมีพระราชประสงคใหเปนองคความรูใหมท่ีนําไปถายทอด ใชไดจริง เกิดผลสัมฤทธ์ิในการชว ยพัฒนาอาชีพและคุณภาพชวี ิต ราษฎรใหด ีขน้ึ ท่วั กัน ดังนี้ ๑. ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหินซอนอันเน่ืองมาจาก พระราชดําริ อาํ เภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา ดาํ เนนิ การ ดานพฒั นาดินทรายและการปลูกปา ๒. ศูนยศึกษาการพัฒนาอาวคุงกระเบนอันเนื่องมาจาก พระราชดําริ อําเภอทาใหม จังหวัดจันทบุรี เปนการอนุรักษปา ชายเลน และการบาํ บดั นํ้าเสียจากการเลี้ยงกุงกลุ าดาํ ๓. ศูนยศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจาก พระราชดําริ อาํ เภอเมอื งนราธวิ าส จงั หวดั นราธิวาส ดําเนินการ ปรบั ปรุงดนิ เปรยี้ วดวยทฤษฎแี กลงดนิ และพฒั นาพื้นทปี่ าพรุ ๔. ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยฮองไครอันเน่ืองมาจาก พระราชดาํ ริ อาํ เภอดอยสะเกด็ จงั หวดั เชียงใหม ดําเนินการสรา ง ฝายชะลอความชุมช้ืน เพ่ือรักษาปาตนนํ้า การปลูกปา ๓ อยาง ไดประโยชน ๔ อยา ง ๕. ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยทรายอันเนื่องมาจาก พระราชดาํ ริ อาํ เภอชะอาํ จงั หวดั เพชรบรุ ี ดาํ เนนิ การปอ งกนั ไฟปา ๓๗ 5802019L01m.indd 37 2/4/16 1:35 PM
ดวยระบบปาเปยก และการใชห ญาแฝกแกป ญ หาดนิ ดาน ๖. ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาภพู านอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ อําเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร ดําเนินการทดลองเร่ือง พนั ธุพืช พนั ธุสัตว ขาวหอมมะลิ ๑๐๕ เหด็ ภพู าน และสุกรภพู าน ดวยพระราชวิสัยทัศนอันกวางไกลของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยหู ัว ณ บดั น้ี ทกุ ศนู ยไดท าํ หนาท่ี “พิพิธภณั ฑธรรมชาติ ทม่ี ชี วี ติ ” และเปน “แหลง เรยี นร”ู ใหเ กษตรกรในพน้ื ทแ่ี ละประชาชน ท่ัวไปไดเขามาศึกษาเพ่ือนําความรูกลับไปพัฒนาชีวิตและชุมชน ตลอดทั้งเปนสถานที่ทัศนศึกษาที่ใหค วามเพลดิ เพลินอกี ดวย โครงการพัฒนาสงิ่ แวดลอ ม สิ่งแวดลอม คือ ทรัพยากรธรรมชาติ ประกอบดวย ดิน นาํ้ และปา ไม สง่ิ แวดลอ มเกอื บทวั่ ประเทศของไทยไดถ กู ทาํ ลายไป ในลักษณะตางๆ ในการปรับปรุงสิ่งแวดลอมที่ถูกทําลายเหลานี้ ใหฟนคืนความสมบูรณทรงมีพระราชดําริใหจัดโครงการอนุรักษ ๓ โครงการ คือ ๑. อนุรักษและพัฒนาทรัพยากรดิน โดยใหความรู แกเกษตรกรถึงวิธีอนุรักษและบํารุงดินใหสมบูรณอยูเสมอ ตามพระราชดาํ รสั พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทว่ี า “การปรบั ปรงุ ทด่ี ินนนั้ ตองอนรุ กั ษผิวดนิ ซึ่งมีความอุดมสมบรู ณไว ไมใหไ ถหรือ ลอกหนาดินท้ิงไป สงวนไมยืนตนท่ียังเหลืออยู เพ่ือท่ีจะรักษา ความชมุ ชนื้ ของดินไว” ๓๘ 5802019L01m.indd 38 2/4/16 1:35 PM
ปลูกหญา แฝก ๒. อนุรักษทรัพยากรแหลงน้ํา ทรงพระกรุณาใหกอตั้ง ศูนยพัฒนาหวยฮองไครอันเนื่องมาจากพระราชดําริ เพ่ือศึกษา คน ควา รปู แบบความเหมาะสมสาํ หรบั การพฒั นาพน้ื ทตี่ น นา้ํ ลาํ ธาร ซ่งึ เปนตน แบบกระจายออกไปท่วั ทุกภมู ภิ าค ๓. อนรุ กั ษท รพั ยากรปา ไม เนื่องจากทรพั ยากรปาไมและ ทรพั ยากรแหลง นาํ้ เปน สง่ิ คกู นั การทาํ ลายปา ทอี่ ดุ มสมบรู ณ ซงึ่ เปน แหลงตนน้ํา ลําธาร และซึมซับนํ้าเก็บไว ทําใหแหลงนํ้าสูญหาย ไปดวย เม่ือไมมีปาซึมซับน้ําฝนที่ตกลงมาก็สูญเปลา บางแหงก็ หล่งั ไหลลงทว มพน้ื ท่ีทาํ กิน พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวโปรดให ปลกู ปา ทดแทนปาเส่อื มโทรม ดวยวิธี “ปลกู ปา โดยไมตอ งปลกู ” ปลุกจติ สํานึกใหคนไทยรกั ปา ชวยกันปลูกปา รักษาปา เพียงแต “อยา รงั แกและรบกวน” ปา กจ็ ะขน้ึ เองโดยธรรมชาติ สรา งแหลง นาํ้ ใหเล้ยี งตนไม และปลูกพันธุไมบ างอยา งเสรมิ ๓๙ 5802019L01m.indd 39 2/4/16 1:35 PM
โครงการพฒั นาการเกษตร โครงการพฒั นาการเกษตร ครอบคลมุ พน้ื ที่ ๒ ลกั ษณะ คอื ๑. โครงการพฒั นาเกษตรในทส่ี งู ไดแ ก โครงการหลวง ๒. โครงการพัฒนาเกษตรในชนบท เปนโครงการ สว นพระองคท ท่ี รงทดลองในบรเิ วณพนื้ ทร่ี อบพระตาํ หนกั จติ รลดา รโหฐาน ในพระราชวังดุสิต แลวแพรออกมาสูเกษตรกรทั่วไป ทุกภูมิภาค และโครงการพัฒนาอาชีพเกษตรกรในชนบท เปน เกษตรกรที่ไดรับการจัดสรรที่ทํากินในพื้นที่ทุรกันดารที่มีปญหา เร่ืองคุณภาพดนิ มากอน ฉายในไรถั่วแดงของชาวเขาเผา มง ท่พี ระราชทานเมล็ดพันธุใ หปลกู แทนการปลกู ฝน ณ อาํ เภอฝาง จงั หวัดเชียงใหม โครงการพัฒนาเกษตรในท่ีสูง “โครงการหลวง” ลกั ษณะภมู ิประเทศตอนเหนอื ของประเทศไทย เปนภเู ขา และหุบเขาเปนสวนใหญ มีความสูงจากระดับนํ้าทะเล ระหวาง ๔๐ 5802019L01m.indd 40 2/4/16 1:35 PM
๕๐๐ - ๕,๒๖๕ เมตร อากาศหนาวเย็น บางแหง หนาวจดั น้าํ กลาย เปน นา้ํ แขง็ ในฤดหู นาว ทส่ี งู มคี วามสาํ คญั มากเพราะเปน แหลง ตน นาํ้ ลําธาร เดิมชาวไทยภูเขาจะถางปา ทําไรเลื่อนลอยและปลูกฝน ซึ่งเปนปญหาบ่ันทอนสังคมและเศรษฐกิจ สงผลถึงภาพลักษณ ของประเทศในสายตาชาวโลก ทรงเยีย่ มชาวไทยภูเขาเผาตางๆ เพ่อื สงเคราะหป ลูกพืชเมืองหนาว และเลกิ การปลูกฝน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงตั้งโครงการหลวง เพื่อพัฒนาชาวไทยภูเขาและเกษตรกรในท่ีสูง เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๒ มีวัตถปุ ระสงคคือ ๑. ชวยเหลือชาวไทยภเู ขาเพ่ือมนุษยธรรม ๒. ลดการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาติ ปา ไม ตน นาํ้ ลาํ ธาร ๔๑ 5802019L01m.indd 41 2/4/16 1:35 PM
๓. กําจดั การปลกู ฝน ๔. อนุรักษดินและการใชพ้ืนที่อยางถูกตอง ใหปาอยูใน สวนที่ควรเปน ปา ทําไรทาํ สวนในสวนท่คี วรเพาะปลกู ไมรุกลํ้ากัน ๕. ผลติ พชื ผลเพอ่ื เพมิ่ ประโยชนท างเศรษฐกจิ แกป ระเทศ ทรงตั้งสถานีทดลองปลูกพืช เมืองหนาวแทนการปลูกฝน วิจัยการ ปลกู พชื ในทส่ี งู ไดแ ก ปลกู ไมด อก ไมผ ล พืชผักเมืองหนาว เล้ียงสัตว โครงการ แบง ออกเปน ๓ ลกั ษณะ คืองานวจิ ยั งานพฒั นา และงานการตลาด งานวิจยั วา ดว ยการเพาะเลย้ี ง พืชเมืองหนาวและกาแฟ มีสถานีวิจัย ทรงเยย่ี มโครงการหลวงดอยอนิ ทนนท ทสี่ ถานเี กษตรหลวงอา งขาง อาํ เภอฝาง สถานเี กษตรหลวงปางดะ อาํ เภอสะเมงิ และสถานีโครงการหลวงดอยอินทนนท อําเภอจอมทอง จังหวัด เชียงใหม งานพัฒนา ตั้งศูนยเพ่ือการพัฒนา ๓๔ แหง นําผล การวิจัยไปสูราษฎร ๕ จังหวัด คือ จังหวัดเชียงใหม เชียงราย ลําพูน แมฮ อ งสอน และพะเยา งานการตลาด ปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว การขนสง การคดั บรรจุ การแปรรปู และวจิ ยั การตลาด ๔๒ 5802019L01m.indd 42 2/4/16 1:35 PM
โครงการหลวงสามารถเพมิ่ รายไดท ดแทนการปลกู ฝน ใหแ ก ชาวไทยภเู ขา มโี รงงานอาหารสาํ เรจ็ รปู เกดิ ขน้ึ ๓ แหง พ.ศ. ๒๕๓๑ ไดร บั รางวลั มาตรฐานสนิ คา สง ออก รบั รางวลั แมกไซไซ สาขาความ เขา ใจระหวา งประเทศ ในฐานะเปน ตน แบบของการกาํ จดั พชื เสพตดิ โดยสนั ติวธิ ี พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดจดทะเบยี นเปนมลู นธิ โิ ครงการหลวง มกี ารจดสทิ ธบิ ตั รหญา แฝก ซงึ่ เปน พชื ทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงทดลองวจิ ยั และทรงสนบั สนนุ ใหป ลกู ในพน้ื ทตี่ า งๆ รวมทง้ั พน้ื ที่ ลาดชนั เชน พน้ื ทโ่ี ครงการหลวง สวนโครงการพัฒนาเกษตรในชนบท และโครงการ พัฒนาอาชีพเกษตรกรในชนบท คือพระราชกรณียกิจอันเปน โครงการสวนพระองคที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงริเร่ิม ไวในบริเวณสวนจิตรลดา ซึ่งเปนตนแบบแหงการเรียนรูมาอยาง ตอเน่ืองตราบถึงปจจุบัน เกษตรกรสามารถศึกษาหาความรู เพิ่มเติมไดจาก “โครงการศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจาก พระราชดาํ ร”ิ ณ แหลง ตางๆ ท้งั ๖ ศนู ย ท่ที รงตัง้ พระราชหฤทัย ไวสําหรับเกื้อกูลเกษตรกรของชาติในการสรางอาชีพและพัฒนา ตนเองอยา งยงั่ ยืน ๔๓ 5802019L01m.indd 43 2/4/16 1:36 PM
๔. พระราชกรณยี กจิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม พระราชทานปรญิ ญาบตั ร บณั ฑิตวทิ ยาลยั เทคโนโลยี และอาชีวศึกษา พ.ศ. ๒๕๒๓ ทรงงานดา นคอมพวิ เตอร พระราชกรณียกจิ ดา นการศกึ ษา การศึกษาและการเรียนรูเปนเคร่ืองมือในการพัฒนาชีวิต ตอเนื่องไปถึงการพัฒนาสังคมและประเทศชาติ พระบาทสมเด็จ พระเจา อยหู วั ทรงมบี ทบาทในการพฒั นาการศกึ ษานบั ตงั้ แตท รงขน้ึ ครองราชย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ ตราบกระท่ังทรงดํารงสิริราชสมบัติ ครบ ๖๐ ป เม่ือ พ.ศ. ๒๕๔๙ มีการศึกษาหลากหลายลักษณะ ทงั้ ในระบบและนอกระบบโรงเรยี น การศกึ ษาตามอธั ยาศยั ครอบคลมุ ทกุ ระดบั ชน้ั ทง้ั กอ นวยั เรยี น ประถมศกึ ษา มธั ยมศกึ ษา อาชวี ศกึ ษา อุดมศกึ ษา การศกึ ษาพเิ ศษ และการศกึ ษาทางไกลผานดาวเทยี ม ลวนเปนพระราชกรณียกิจที่ทรงทุมเทบําเพ็ญเพื่อประชาชน ชาวไทยใหมีความรูต ลอดมาตราบทกุ วันนี้ ๔๔
Search
