ธรรมบทภาค8

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 151ตตถฺ \"วิมลนตฺ ิ: อพภฺ าทมิ ลรหติ .สทุ ธฺ นตฺ ิ: นิรปุ กฺกิเลส.วิปปฺ สนฺนนตฺ :ิ ปสนฺนจติ ฺต.อนาวิลนฺต:ิ กิเลสาทิมลรหติ .๑นนทฺ ภิ วปรกิ ฺขีณนตฺ ิ: ตสี ุ ภเวสุ ปรกิ ฺขณี ตณหฺ  ตมหพรฺ าหฺมณ วทามตี ิ อตโฺ ถ.เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปณุ ึสตู .ิ จนฺทาภตเฺ ถรวตถฺ .ุ ๓๑. สวี ลติ เฺ ถรวตถฺ .ุ (๒๙๔) \"โย อมิ นตฺ ิ อมิ  ธมมฺ เทสน สตถฺ า กุณฑฺ ิโกฬยิ  นสิ สฺ ายกุณฺฑธานวเน วหิ รนโฺ ต สวี ลติ เฺ ถร อารพฺภ กเถส.ิ เอกสมฺ ึ หิ สมเย สปุ ปฺ วาสา นาม โกฬิยธตี า สตตฺ วสสฺ านิคพภฺ  ธาเรตวฺ า สตตฺ าห มฬู หฺ คพภฺ า ทุกขฺ าหิ ตพิ พฺ าหิ กฏก าหิเวทนาหิ ผฏุ า, \"สมฺมาสมฺพทุ ฺโธ วต โส ภควา, โย อมิ สฺเสว๒รปู สสฺ ทกุ ขฺ สสฺ ปหานาย ธมมฺ  เทเสติ; สปุ ฏปิ นฺโน วตสสฺภควโต สาวกสงโฺ ฆ, โย อมิ สฺเสว รูปสฺส ทกุ ขฺ สฺส ปหานายปฏปิ นโฺ น; สุสขุ  วต นพิ พฺ าน, ยตถฺ ิท เอวรูป ทกุ ฺข น สว ิชฺชตตี ิอเิ มหิ ตีหิ วิตกเฺ กหิ ต ทกุ ฺข อธวิ าเสนตฺ ี สามกิ  สตฺถุ สนฺตกิ ๑. สี. นิกฺกเิ ลส กเิ ลสาวลิ ตฺตรหติ . ม. กเิ ลสาวิลตตฺ รหิต. ๒. ม. อมิ สฺส เอวรปู สสฺ .

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 152เปเสตวฺ า, เตน ตสสฺ า วจเนน สตถฺ ุ วนทฺ นาย อาโรจิตาย,\"สุขนิ ี โหตุ สปุ ปฺ วาสา โกฬยิ ธตี า อโรคา, อโรค ปตุ ตฺ วชิ ายตูติ สตฺถารา วุตตฺ กฺขเณเยว สขุ นิ ี อโรคา อโรค ปุตฺตวิชายิตฺวา พุทฺธปฺปมขุ  ภิกฺขุสงฺฆ นมิ นฺเตตวฺ า สตฺตาห มหาทานอทาสิ. ปุตโฺ ตปสสฺ า ชาตทิวสโต ปฏาย ธมกรก อาทายสงฆสฺส อทุ ก ปรสิ ฺสาเวส.ิ โส อปรภาเค นิกฺขมติ ฺวา ปพฺพชโิ ตอรหตตฺ  ปาปณุ .ิ อเถกทิวส ภิกขฺ ู ธมมฺ สภาย กถ สมุฏ าเปสุ\"ปสฺสถ อาวโุ ส: เอวรูโป นาม อรหตตฺ สสฺ อปุ นิสสฺ ยสมฺปนโฺ นภิกฺขุ เอตฺตก กาล มาตุ กจุ ฉฺ ิสฺมึ ทุกฺข อนุโภสิ, กมึ งฺค ปนอเฺ ; พหุ วต อิมินา ทุกฺข นติ ถฺ นิ นฺ นตฺ .ิ สตถฺ า อาคนตฺ ฺวา\"กาย นุตถฺ ภิกขฺ เว เอตรหิ กถาย สนนฺ ิสนิ นฺ าติ ปจุ ฺฉิตวฺ า,\"อิมาย นามาติ วุตเฺ ต, \"อาม ภกิ ขฺ เว มม ปุตฺโต เอตฺตกาทกุ ขฺ า มุจฺจิตวฺ า อทิ านิ นิพฺพาน สจฺฉกิ ตฺวา วหิ รตตี ิ วตวฺ าอมิ  คาถมาห \"โย อิม ปลปิ ถ ทุคคฺ  สสาร โมหมจจฺ คา ตณิ ฺโณ ปารคโต ฌายี อเนโช อกถก ถ,ี อนุปาทาย นพิ ฺพุโต, ตมห พรฺ ูมิ พฺราหมฺ ณนตฺ .ิ ตสฺสตโฺ ถ: โย ภิกขฺ ุ อมิ  ราคปถเฺ จว๑ กิเลสทคุ คฺ จฺสสารวฏฏ จฺ จตนุ ฺน อริยสจจฺ าน อปปฺ ฏวิ ิชฺฌนกโมหฺจ อตโี ต,๑. ส.ี ย.ุ ราคาทปิ ลิปถ เจว. ม. ราคปลิปถ เจว.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 153จตตฺ าโร โอเฆ ตณิ โฺ ณ หตุ ฺวา ปาร อนุปฺปตฺโต, ทวุ เิ ธน ฌาเนนฌาย,ี ตณฺหาย อภาเวน อเนโช, กถก ถาย อภาเวน อกถก ถ,ีอปุ าทานาน อภาเวน อนุปาทิยติ วฺ า, กเิ ลสนิพฺพาเนน นิพฺพโุ ต;ตมห พรฺ าหมฺ ณ วทามตี ิ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทนี ิ ปาปุณึสตู .ิ สวี ลิตฺเถรวตฺถ.ุ ๓๒. สนุ ฺทรสมุทฺทตฺเถรวตฺถุ. (๒๙๕) \"โยธ กาเมติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเน วหิ รนโฺ ตสุนฺทรสมุทฺทตเฺ ถร อารพฺภ กเถส.ิ สาวตถฺ ยิ  กิเรโก กลุ ปุตฺโต สนุ ฺทรสมทุ ทฺ กมุ าโร นามจตฺตาลสี โกฏวิ ภิ เว มหากเุ ล นิพพฺ ตโฺ ต. โส เอกทวิ ส ปจฉฺ าภตตฺ ๑คนฺธมาลาทิหตฺถ มหาชน ธมมฺ สสฺ วนตถฺ าย เชตวน คจฉฺ นตฺ ทิสวฺ า \"กห คจฺฉถาติ ปุจฉฺ ติ วฺ า, \"สตถฺ ุ สนฺติก ธมมฺ สสฺ วนตฺถายาติวตุ ฺเต, \"อห คมิสฺสามีติ วตวฺ า เตน สทธฺ ึ คนฺตฺวา ปรสิ ปรยิ นเฺ ตนิสีทิ. สตถฺ า ตสสฺ อชฺฌาสย วิทติ ฺวา อนปุ ุพพฺ ีกถ กเถส.ิโส \"น สกฺกา อคาร อชฺฌาวสนฺเตน สงฺขลขิ ิต พฺรหมฺ จรยิ จริตนุ ฺติ สตถฺ ุ กถ นสิ สฺ าย ปพฺพชชฺ าย ชาตสุ สฺ าโห,๑. สี. ยุ. ปจจฺ าภตเฺ ต.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 154ปริสาย ปกกฺ นตฺ าย, สตฺถาร ปพพฺ ชชฺ  ยาจิตฺวา \"มาตาปตูหิอนนุ ฺ าต ตถาคตา น ปพพฺ าเชนตฺ ีติ สุตฺวา เคห คนตฺ วฺ ารฏ ปาลกุลปตุ ฺตาทโย วยิ มหนฺเตน วายาเมน มาตาปตโรอนชุ านาเปตฺวา สตฺถุ สนตฺ เิ ก ปพฺพชิตฺวา ลทธฺ ปู สมปฺ โท \"กิมฺเมอธิ วาเสนาติ ตโต นิกขฺ มติ วฺ า ราชคห คนตฺ วฺ า ปณฑฺ ายจรนโฺ ต วตี ินาเมสิ. อเถกทวิ ส สาวตฺถยิ  ตสสฺ มาตาปต โร เอกสมฺ ึ ฉณทิวเสมหนฺเตน สิริโสภคเฺ คน ตสสฺ สหายกุมาเร กฬี มาเน ทสิ วฺ า\"อมหฺ าก ปตุ ฺตสฺส อทิ  ทลุ ลฺ ภ ชาตนตฺ ิ ปรเิ ทวสึ .ุ ตสฺมึ ขเณเอกา คณิกา ต กุล คนฺตฺวา ตสสฺ มาตร โรทมาน นิสินฺนทิสฺวา \"อมมฺ กึการณา โรทสตี ิ ปจุ ฉฺ ิ. \"ปุตฺต อนุสฺสริตฺวาโรทามตี ิ. \"กห ปน โส อมฺมาต.ิ \"ภกิ ฺขสู ุ ปพพฺ ชิโตต.ิ \"กึอุปปฺ พฺพาเชตุ น วฏฏ ตีติ. \"วฏฏ ต,ิ น ปน อจิ ฺฉติ, อโิ ตนิกขฺ มติ ฺวา ราชคห คโตติ. \"สจาห ต อปุ ปฺ พพฺ าเชยฺย, กิมเฺ มกเรยฺยาถาต.ิ \"อมิ สฺส เต๑ กลุ สสฺ กุฏม ฺพสามนิ ึ กเรยฺยามาติ.\"เตนหิ เม ปริพพฺ ย เทถาติ ปรพิ พฺ ย คเหตฺวา มหนเฺ ตนปรวิ าเรน ราชคห คนตฺ วฺ า ตสฺส ปณ ฑฺ าย จรณวีถึ สลลฺ กเฺ ขตวฺ าตตเฺ ถก นิวาสเคห คเหตฺวา ปาโตว ปณีต อาหาร ปฏิยาเทตฺวาเถรสสฺ ปณ ฺฑาย ปวฏิ กาเล ภกิ ฺข ทตฺวา กตปิ าหจฺจเยน\"ภนเฺ ต อเิ ธว นสิ ีทิตวฺ า ภตฺตกิจฺจ กโรถาติ ปตฺต๑. ส.ี เม.๗

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 155คณหฺ .ิ โส ปตตฺ  อทาส.ิ อถ น ปณีเตนาหาเรน ปรวิ ิสติ ฺวา\"ภนฺเต อเิ ธว ปณ ฑฺ าย จรติ ุ ผาสกุ นฺติ วตฺวา กติปาหอาลินฺเท นสิ ที าเปตฺวา โภเชตฺวา ทารเก ปเู วหิ สงคฺ ณหฺ ิตวฺ า\"เอถ ตุมฺเห, เถรสสฺ าคตกาเล, มยิ วาเรนฺติยาป, อิธาคนตฺ ฺวารช อฏุ าเปยฺยาถาติ อาห. เต ปุนทวิ เส เถรสสฺ โภชนเวลายตาย วารยิ มานาป รช อฏุ  าเปสส. สา ปนุ ทิวเส \"ทารกาวาริยมานาป มม วจน อสสฺ ุณิตฺวา อิธ รช อฏุ าเปนตฺ ิ,อนฺโตเคเห นิสที ถาติ อนโฺ ต นิสีทาเปตวฺ า กติปาห โภเชส.ิ ปนุทารเก สงฺคณฺหติ ฺวา \"ตุมฺเห มยา วาริยมานาป เถรสสฺ โภชนกาเลมหาสทฺท กเรยยฺ าถาติ อาห. เต ตถา กรสึ ุ. ปนุ ทวิ เส\"ภนเฺ ต อมิ สมฺ ึ าเน อติวยิ มหาสทโฺ ท โหติ, ทารกา มยาวารยิ มานาป มม วจน น คณหฺ นตฺ ิ; อปุ ริ ปาสาเทเยว นิสีทถาติวตฺวา, เถเรน อธวิ าสเิ ต, เถร ปรุ โต กตฺวา ปาสาท อภริ ุหนตฺ ีทวฺ ารานิ ปท หมานาว ปาสาท อภิรุห.ิ เถโร อกุ กฺ ฏ สปทานจารโิ กสมาโนป รสตณฺหาย พทโฺ ธ ตสฺสา วจเนน สตฺตภมู กิ  ปาสาทอภริ หุ .ิ สา เถร นสิ ีทาเปตฺวา \"จตตฺ าลสี าย๑ ขลุ สมมฺปณุ ณฺ มุข าเนหิ อติ ฺถี ปุรสิ  อจฺจาวทติ วชิ มฺภติ วนิ มติวิลสติ วลิ ชชฺ ติ นเขน นข ฆฏเฏติ ปาเทน ปาท อกกฺ มติกฏเน ปวึ วลิ ขิ ต๒ิ ทารก อุลลฺ งเฺ ฆติ โอลงเฺ ฆต๓ิ กฬี ติ กฬี าเปติจมุ พฺ ติ จุมพฺ าเปติ ภุ ฺชติ ภุ ฺชาเปติ ททาติ อายาจติ๑. ชาตกฏกถา. ๘/๓๖๖. ๒. ตตฺถ วิเลขตตี ิ ปฺ ายติ ๓. ตตเฺ ถว อุลลฺ งฺฆาเปตีต.ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 156กตมนุกโรติ อจุ ฺจ ภาสติ นจี  ภาสติ อาวจิ ฺจ ภาสติ ววิ ิจจฺ  ภาสตินจเฺ จน คเี ตน วาทเิ ตน โรทเิ ตน วลิ สิเตน วภิ สู ิเตน ชคฺฆติเปกขฺ ติ กฏึ จาเลติ คุยหฺ ภณฑฺ ก จาเลติ อรู ร วิวรติ อูรรปท หติ ถน ทสฺเสติ กจฺฉ ทสฺเสติ นาภึ ทสฺเสติ อกขฺ ึ นขิ นติภมกุ  อุกฺขิปติ โอฏ  ปลิขติ ชวิ ฺห นิลฺลาเลติ ทสุ สฺ  มุจฺ ติทุสสฺ  พนฺธติ สริ ส มุ จฺ ติ สริ ส พนธฺ ตตี ิ เอว อาคต อิตถฺ กี ุตฺตอติ ถฺ ลี ีฬหฺ  ทสฺเสตวฺ า ตสฺส ปุรโต ติ า อมิ  คาถมาห \"อลลฺ ตตฺ กกตา ปาทา ปาทกุ ารยุ หฺ เวสยิ า, ตวฺ ฺจาป ทหโร มม อหป ทหรา ตว, อุโภป ปพฺพชิสฺสาม [๑] ชณิ ฺณา ทณฺฑปรายนาติ.อถ เถรสสฺ \"อโห วต เม ภาริย อนุปธาเรตวฺ า กตกมมฺ นตฺ ิมหาสเวโค อทุ ปาทิ. ตสมฺ ึ ขเณ สตถฺ า ปจฺ จตตฺ าลีสโยชนมตถฺ เกเชตวเน นสิ ินฺโนว ต การณ ทสิ วฺ า สติ  ปาตวฺ ากาส.ิอถ น อานนทฺ ตฺเถโร ปุจฺฉิ \"ภนเฺ ต โก นุ โข เหตุ โกปจฺจโย สติ สสฺ ปาตกุ มฺมายาต.ิ \"อานนทฺ ราชคหนคเรสตฺตภูมกิ ปาสาทตเล สนุ ทฺ รสมุททฺ สสฺ จ ภิกขฺ โุ น คณิกาย จ สงคฺ าโมวตฺตตตี ิ. \"กสสฺ นุ โข ภนเฺ ต ชโย ภวสิ ฺสติ, กสสฺ ปราชโยต.ิสตถฺ า \"อานนทฺ สุนทฺ รสมทุ ทฺ สฺส ชโย ภวิสสฺ ต,ิ คณิกายปราชโยติ เถรสสฺ ชย ปกาเสตฺวา ตตฺถ นิสนิ นฺ โกว โอภาสผรติ วฺ า \"ภกิ ขฺ ุ อโุ ภป กาเม นริ เปกโฺ ข ปชหาติ วตวฺ า อิมคาถมาห๑. สี. ย.ุ เอตฺถนฺตเร \"ปจฺฉาติ อตถฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 157 \"โยธ กาเม ปหนตฺ วฺ าน อนาคาโร ปรพิ ฺพเช, กามภวปริกฺขีณ ตมห พรฺ ูมิ พฺราหฺมณนตฺ ิ. ตสสฺ ตฺโถ: โย ปคุ คฺ โล อธิ โลเก อโุ ภป กาเม หติ วฺ าอนาคาโร หตุ ฺวา ปรพิ พฺ ชติ, ต ปริกขฺ ีณกามฺเจว ปริกขฺ ีณภวฺจอห พรฺ าหฺมณ วทามีติ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน เถโร อรหตฺต ปตฺวา อิทฺธิพเลน เวหาสอพฺภคุ คฺ นฺตวฺ า กณฺณกิ ามณฺฑล วินวิ ชิ ฺฌิตฺวา สตฺถุ สรรี  โถเมนโฺ ตเยวอาคนตฺ ฺวา สตถฺ าร วนฺท.ิ ธมฺมสภายป กถ สมฏุ  าเปสุ \"อาวโุ สชิวฺหาวิ เฺ ยยฺ  รส นสิ สฺ าย มน นฏโ สุนทฺ รสมทุ ทฺ ตเฺ ถโร,สตฺถา ปนสสฺ อวสสฺ โย ชาโตต.ิ สตถฺ า ต กถ สุตวฺ า \"นภิกขฺ เว อิทาเนว, ปพุ ฺเพปาห เอตสสฺ รสตณหฺ าย พชฺฌมานสสฺอวสฺสโย ชาโตเยวาติ วตวฺ า เตหิ ยาจโิ ต ตสสฺ ตถฺ สฺส ปกาสนตถฺ อตตี  อาหริตฺวา \"น กริ ตถฺ ิ รเสหิ ปาปโย อาวาเสหิ วา สนถฺ เวหิ วา, วาตมคิ  คหนนสิ สฺ ติ  วสมาเนติ รเสหิ สฺชโยติอิม วาตมิคชาตก๑ วติ ฺถาเรตวฺ า \"ตทา สุนฺทรสมุทโฺ ท วาตมิโคอโหส,ิ อิม ปน คาถ วตฺวา ตสสฺ วิสฺสชชฺ าปโ ต รโฺ มหามจโฺ จ อหเมวาติ ชาตก สโมธาเนส.ิ สุนทฺ รสมุททฺ ตเฺ ถรวตถฺ .ุ๑. ข.ุ ชา. เอก. ๒๗/๕ ตทฏกถา. ๑/๒๓๗.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 158 ๓๓. โชตกิ ตเฺ ถรวตฺถ.ุ (๒๙๖) \"โยธ ตณหฺ นตฺ ิ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เวฬวุ เน วิหรนโฺ ตโชตกิ ตเฺ ถร อารพภฺ กเถส.ิ ตตฺราย อนุปุพฺพกี ถา: \"อตเี ต กริ พาราณสิย เทวฺ ภาตโร กฏุ ม พฺ ิกา มหนฺตอจุ ฉฺ กุ ฺเขตฺต กาเรสส. อเถกทิวส กนฏิ  ภาตา อจุ ฺฉุกเฺ ขตฺต คนฺตวฺ า\"เอก เชฏภาติกสสฺ ทสสฺ ามิ, เอก มยหฺ  ภวิสสฺ ตตี ิ เทวฺอจุ ฺฉยุ ฏ โิ ย รสสสฺ อนกิ ฺขมนตถฺ าย ฉินนฺ ฏาเน พนธฺ ิตฺวา คณหฺ .ิตทา กริ อจุ ฉฺ นู  ยนเฺ ตน ปฬ นกจิ ฺจ นตฺถ,ิ อคฺเค วามเู ล วา ฉนิ ฺทติ วฺ า อกุ ขฺ ิตตฺ กาเล ธมกรกโต อทุ ก วยิ สยเมวรโส นิกฺขมต.ิ ตสสฺ ปน เขตตฺ โต อจุ ฉฺ ยุ ฏ ิโย คเหตวฺ าอาคมนกาเล คนธฺ มาทนปพฺพเต ปจเฺ จกพทุ ฺโธ สมาปตฺติโต วฏุ าย\"กสฺส นุ โข อชฺช อนคุ คฺ ห กรสิ สฺ ามีติ อปุ ธาเรนโฺ ต ตอตตฺ โน าณชาเล ปวฏิ   ทิสฺวา สงคฺ ห กาตุ สมตถฺ ภาวฺจสฺสตวฺ า ปตฺตจวี รมาทาย อิทฺธยิ า อาคนฺตวฺ า ตสสฺ ปุรโตอฏ าส.ิ โส ต ทสิ วฺ า ว ปสนนฺ จติ ฺโต อตุ ตฺ รสาฏก อจุ จฺ ตเรภมู ิปปฺ เทเส อตถฺ ริตฺวา \"ภนฺเต อธิ นสิ ีทถาติ ปจเฺ จกพทุ ฺธนิสีทาเปตฺวา \"ปตฺต อปุ นาเมถาติ อจุ ฺฉุยฏิยา พนธฺ นฏานโมเจตวฺ า ปตตฺ สฺส อุปริ อกาสิ. รโส โอตริตฺวา ปตตฺ  ปูเรส.ิปจเฺ จกพุทฺเธน ตสฺมึ รเส ปเ ต, \"สาธกุ  วต เม อยเฺ ยน รโส

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 159ปโต, สเจ เม เชฏ ภาติโก มูล อาหราเปสสฺ ติ, มลู  ทสฺสามิ;สเจ ปตตฺ ึ อาหราเปสฺสติ, ปตตฺ ึ ทสสฺ ามีติ จินฺเตตวฺ า \"ภนฺเตปตตฺ  อุปนาเมถาติ ทุตยิ ป  อจุ ฉฺ ุยฏึ โมเจตฺวา รส อทาส.ิ\"ภาตา เม อุจฺฉุกฺเขตฺตโต อฺ  อจุ ฉฺ ฉ อาหริตฺวา ขาทิสฺสตีติเอตฺตกป กริ สสฺ วฺจนจิตฺต นาโหสิ. ปจฺเจกพทุ ฺโธ ปน ปมอุจฉฺ ุรสสสฺ ปตตตฺ า ต อุจฺฉรุ ส อฺเหิ สทธฺ ึ สวิภชติ ุกาโมหตุ วฺ า คเหตฺวาว นสิ ีท.ิ โส ตสสฺ อาการ ตวฺ า ปจฺ ปปฺ ติฏเิ ตนวนทฺ ติ วฺ า \"ภนฺเต โย อย มยา ทินโฺ น อคฺครโส, อิมสฺส นสิ ฺสนเฺ ทนเทวมนุสฺเสสุ สมฺปตตฺ ึ อนุภวติ วฺ า ปรโิ ยสาเน ตุมฺเหหิปตฺตธมมฺ เมว ปาปเุ ณยฺยนฺติ ปตถฺ น เปสิ. ปจฺเจกพทุ ฺโธปสสฺ\"เอว โหตูติ วตฺวา \"อิจฺฉิต ปตถฺ ิต ตยุ หฺ นฺติอาทีหิ ทวฺ หี ิคาถาหิ อนุโมทน กตวฺ า, ยถา โส ปสสฺ ต,ิ เอวอธิฏหิตวฺ า อากาเสน คนฺธมาทน คนฺตวฺ า ปจฺ นฺนปจฺเจกพทุ ธฺ สตาน รส อทาสิ. โส ต ปาฏิหารยิ  ทสิ วฺ า ภาตุสนฺตกิ  คนตฺ ฺวา, \"กห คโตสตี ิ วตุ ฺเต, \"อุจฺฉกุ เฺ ขตตฺ  โอโลเกตุคโตมหฺ ตี ิ, \"กึ ตาทิเสน อุจฺฉกุ ฺเขตตฺ  คเตน, นนุ นาม เอก วาเทฺว วา อจุ ฉฺ ยุ ฏิโย อาทาย อาคนฺตพฺพ ภเวยยฺ าติ ภาตรา วุตฺโต,\"อาม ภาตกิ , เทฺว เม อุจฉฺ ุยฏ ิโย คหติ า, เอก ปน ปจฺเจกพทุ ฺธทสิ วฺ า มม อุจฺฉยุ ฏิโต รส ทตวฺ า `มลู  วา ปตตฺ ึ วาทสสฺ ามีติ ตมุ หฺ ากป  เม อจุ ฺฉยุ ฏโิ ต รโส ทนิ ฺโน; กินฺนุ โขตสสฺ มลู  คณหฺ ิสสฺ ถ อุทาหุ ปตตฺ นิ ตฺ ิ อาห. \"กึ ปน

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 160ปจเฺ จกพทุ ฺเธน กตนฺติ. \"มม อจุ ฉฺ ุยฏ ิโต รส ปว ิตวฺ า ตุมฺหากอจุ ฺฉุยฏ โิ ต รส อาทาย อากาเสน คนฺธมาทน คนฺตวฺ า ปจฺ สตานปจฺเจกพทุ ฺธาน อทาสีติ. โส, ตสมฺ ึ กเถนฺเตเยว, นริ นตฺ รปต ิยา ผุฏสรโี ร หตุ วฺ า \"เตน เม ปจฺเจกพุทฺเธน ทิฏ ธมฺมสฺเสวอธิคโม ภเวยฺยาติ ปตถฺ น อกาสิ. เอว กนฏิ เ น ตสิ ฺโส สมปฺ ตตฺ ิโยปตฺถติ า, เชฏเ น ปน อรหตฺต ปตถฺ ติ นตฺ ิ. อิท เตส ปพุ พฺ กมฺม. เต ยาวตายุก ตฺวา ตโต จุตา เทวโลเก นพิ พฺ ตตฺ ติ วฺ าเอก พทุ ฺธนตฺ ร เขปยึส.ุ เตส เทวโลก คตกาเลเยว วปิ สสฺ ีสมมฺ าสมฺพุทฺโธ โลเก อปุ ฺปชฺชิ. เตป เทวโลกโต จวิตฺวาพนฺธมุ ตยิ  เอกสมฺ ึ กลุ เคเห เชฏโ  เชฏโ ว หตุ วฺ า กนฏิ โกนิฏโ ว หตุ วฺ า ปฏสิ นฺธึ คณฺหสึ .ุ เตสุ เชฏสฺส \"เสโนตินาม อกส ,ุ กนฏิ สสฺ \"อปราชโิ ตติ. เตสุ วยปฺปตฺตกาเล กฏุ ม พฺ สณฺ เปตวฺ า วหิ รนฺเตสุ \"พทุ ธฺ รตน โลเก อปุ ฺปนนฺ , ธมมฺ รตน,สงฺฆรตน, ทานานิ เทถ, ปุ ฺานิ กโรถ, [๑] อชชฺ จาตทุ ทฺ ส,ีอชชฺ ปณณฺ รส,ี อุโปสถ กโรถ, ธมมฺ  สณุ าถาติ ธมฺมโฆสกสสฺพนธฺ มุ ตีนคเร โฆสน สตุ ฺวา มหาชน ปุเรภตตฺ  ทาน ทตฺวาปจฺฉาภตตฺ  ธมมฺ สฺสวนาย คจฺฉนฺต ทสิ วฺ า เสนกฏุ มฺพิโก\"กห คจฺฉถาติ ปุจฉฺ ติ วฺ า, \"สตถฺ ุ สนตฺ ิก ธมมฺ สฺสวนายาติวุตเฺ ต, \"อหป  คมสิ สฺ ามีติ เตหิ สทธฺ เึ ยว คนตฺ วฺ า ปริสปรยิ นเฺ ตนสิ ีท.ิ สตถฺ า ตสสฺ อชฺฌาสย วทิ ติ ฺวา อนปุ พุ ฺพีกถ กเถส.ิ๑. ส.ี ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร \"อชฺช อฏมีติ อตฺถ.ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 161โส สตถฺ ุ ธมมฺ  สุตวฺ า ปพพฺ ชชฺ าย อุสสฺ าหชาโต สตฺถารปพพฺ ชชฺ  ยาจ.ิ อถ น สตถฺ า \"อตฺถิ ปน เต อปโลเกตพฺพาาตกาติ ปจุ ฉฺ ิ. \"อตฺถิ ภนฺเตต.ิ \"เตนหิ อปโลเกตฺวา เอหีต.ิโส กนฏิ  สฺส สนตฺ กิ  คนตฺ ฺวา \"ย อิมสมฺ ึ กุเล สาปเตยยฺ , ตสพฺพ ตว โหตูติ อาห. \"ตมุ ฺเห ปน สามตี ิ. \"อห สตถฺ ุสนฺติเก ปพพฺ ชสิ ฺสามีติ. \"สามิ กึ วเทถ, อห, มาตริ มตาย,มาตร วิย, ปตริ มเต, ปต ร วิย ตุมเฺ ห อลตถฺ ; อทิ  กลุ มหาโภค, เคเห ิเตเนว สกกฺ า ปุ ฺ านิ กาตต, มา เอวกริตถฺ าต.ิ \"มยา สตฺถุ สนตฺ เิ ก ธมโฺ ม สุโต, น สกกฺ า ตอคารมชฺเฌ ิเตน ปูเรตต; ปพฺพชิสฺสาเมวาห, ตวฺ  นิวตตฺ าหตี ิ.;เอว โส กนิฏ  นวิ ตฺตาเปตฺวา สตถฺ ุ สนตฺ เิ ก ปพพฺ ชติ ฺวาลทฺธูปสมปฺ โท น จิรสเฺ สว อรหตฺต ปาปุณิ. กนิฏโป \"ภาตุปพฺพชิตสฺส สกกฺ าร กรสิ สฺ ามตี ิ สตตฺ าห พุทธฺ ปปฺ มขุ สสฺ ภิกขฺ ุสงฆฺ สสฺทาน ทตวฺ า ภาตร วนทฺ ิตฺวา อาห \"ภนฺเต ตุมเฺ หหิ อตตฺ โนภวนิสฺสรณ กต, อห ปน ปฺจหิ กามคุเณหิ พทฺโธ, นกิ ขฺ มติ ฺวาปพพฺ ชิตุ น สกโฺ กม;ิ มยฺห เคเห ติ สฺเสว อนุจฉฺ วกิ  มหนฺตปุฺกมฺม อาจกิ ฺขถาต.ิ อถ น เถโร \"สาธุ ปณฑฺ ิตสตถฺ ุ คนฺธกุฏึ กาเรหีติ อาห. โส \"สาธตู ิ สมฺปฏิจฺฉิตฺวานานาทารูนิ อาหราเปตวฺ า ถมฺภาทนี  อตฺถาย ตจฺฉาเปตฺวา เอกสวุ ณฺณขจิต เอก รชตขจติ  เอก มณิขจิตนฺติ สพพฺ านิ สตตฺรตนขจติ านิ กาเรตวฺ า เตหิ คนฺธกฏุ ึ กาเรตฺวา สตตฺ รตนขจิตาเหว

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 162ฉทนิฏกาหิ ฉาทาเปส.ิ คนธฺ กฏุ ยิ า กรณกาเลเยว ปน ต อตฺตโนสมานนามโก อปราชโิ ตเยว นาม ภาคิเนยฺโย อปุ สงฺกมิตวฺ า\"อหป กริสสฺ าม,ิ มยหฺ  ปตฺตึ เทถ มาตลุ าติ อาห. \"น เทมิตาต, อเฺ หิ อสาธารณ กริสสฺ ามีติ. โส พหหป ยาจิตวฺ าปตตฺ ึ อลภมาโน \"คนฺธกฏุ ิยา ปุรโต กุ ชฺ รสาล ลทฺธุ วฏฏ ตตี ิสตฺตรตนมย กุ ฺชรสาล กาเรส.ิ โส อมิ สมฺ ึ พทุ ธฺ ุปฺปาเทเมณฑฺ กเสฏี หุตวฺ า นพิ ฺพตฺติ. คนฺธกุฏิย ปน สตตฺ รตนมยานิตณี ิ มหาวาตปานานิ อเหสส. เตส อภมิ ุเข เหฏา สุธาปริกมมฺ กตาตสิ ฺโส โปกฺขรณโิ ย กาเรตฺวา จตุชฺชาตกิ คนฺโธทกสฺสปูเรตวฺ า อปราชิตคหปติ ปจฺ วณฺณานิ กสุ ุมานิ โรปาเปสิ [๑]สตตฺ สุ รตเนสุ โกฏเฏตพฺพยตุ ฺตก โกฏเฏตวฺ า อติ ร สกลเมวคเหตวฺ า ชนฺนุมตฺเตน โอธนิ า คนฺธกุฏึ ปริกขฺ ปิ ตวฺ า ปริเวณปูเรสิ. เอว คนธฺ กฏุ ึ นฏิ  าเปตวฺ า อปราชโิ ต คหปติ ภาตกิ ตเฺ ถรอุปสงฺกมิตวฺ า อาห \"ภนเฺ ต นิฏ ิตา คนธฺ กุฏ,ี ปริโภคมสสฺ าปจฺจาสึสามิ, ปริโภเคน กิร มหนตฺ  ปุ ฺ  โหตีต.ิ โส สตฺถารอปุ สงฺกมิตวฺ า \"ภนฺเต อิมินา กริ โว กุฏมพฺ ิเกน คนฺธกุฏีการติ า, อิทานิ ปรโิ ภค ปจจฺ าสสึ ตีติ อาห. สตถฺ า อฏุ ายาสนา๑. อิโต ปร เอว วากยฺ  เยภยุ ฺเยน ขายต:ิ ตถาคตสสฺ อนฺโต นิสนิ ฺนกาเลวาตเวเคน สมฏุ ติ าหิ เรณวุ ฏฏหี ิ สรีรสฺส โอกิรณตฺถ. คนฺธกุฏถิ ูปกาย กปลลฺ รตฺตสวุ ณณฺ มย อโหส,ิ ปวาลมยา สิขรา, เหฏ า มณมิ ยา ฉทนฏิ กา, อติ ิ สานจจฺ นโฺ ต วยิ โมโร โสภมานา อฏ าสิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 163คนธฺ กฏุ อี ภมิ ุข คนฺตวฺ า คนฺธกฏุ ึ ปรกิ ฺขปิ ตฺวา ปกฺขติ ฺต รตนราสึโอโลเกนโฺ ต ทฺวารโกฏ เก อฏ าสิ. [๑] เตน ปน \"ภนเฺ ต มเมวรกขฺ า ภวสิ สฺ ติ, ตมุ เฺ ห ปวสิ ถาติ๒ วตุ ฺเต, ปาวิสิ. กุฏม พฺ ิโกปสมนตฺ า รกขฺ  เปตวฺ า มนสุ เฺ ส อาห \"ตาต อุจฉฺ งเฺ คน วาปจฺฉปิ ปฺ สพิ ฺพเกหิ วา อาทาย คจฉฺ นเฺ ต วาเรยฺยาถ, หตเฺ ถนคเหตวฺ า คจฺฉนเฺ ต ปน มา วารยิตฺถาติ. อนฺโตนคเรป อาโรจาเปสิ\"มยา คนธฺ กุฏปิ รเิ วเณ สตฺต รตนานิ โอกณิ ณฺ านิ,สตถฺ ุ สนตฺ ิเก ธมมฺ  สตุ ฺวา คจฉฺ นฺตา ทุคฺคตมนุสฺสา อุโภ หตเฺ ถปเู รตฺวา คณหฺ นฺตุ, สุขปปฺ ตฺตาป เอเกน หตเฺ ถน คณฺหนตฺ ูต.ิเอว กิรสสฺ อโหสิ \"สทธฺ า ตาว ธมมฺ  โสตุกามา คมสิ ฺสนตฺ ิเยว,อสสฺ ทฺธา ปน ธนโลเภน คนฺตฺวา ธมฺม สตุ ฺวา ทุกขฺ โตมจุ ฺจิสสฺ นฺตีติ; ตสมฺ า ชนสงฺคหตฺถาย เอว อาโรจาเปส.ิ มหาชโนเตน วตุ ฺตนิยาเมเนว รตนานิ คณฺห.ิ สกึ โอกณิ ฺณรตเนสุ ขเี ณสุ๑. อิโต ปร เอว วากฺย เยภยุ ฺเยน ขายต:ิ อถ น กุฏม พฺ ิโก \"ปวิสถ ภนเฺ ตติอาห, สตถฺ า ตตฺเถว ตฺวา ตติยวาเร ตสสฺ ภาตกิ ตเฺ ถร โอโลเกสิ. โสโอโลกติ ากาเรเนว ตวฺ า กนฏิ ภาตร อาห \"เอหิ ตาต, `มเมว รกขฺ า ภวสิ สฺ ติ, ตุมเฺ หยถาสุข วสถาติ สตถฺ าร วเทหีต.ิ โส ตสฺส วจน สตุ ฺวา สตถฺ าร ปจฺ ปปฺ ติฏ เิ ตนวนทฺ ติ วฺ า \"ภนเฺ ต ยถา มนุสฺสา รกุ ขฺ มเู ล ปวิสติ วฺ า อนเปกฺขา ปกฺกมนฺต,ิ ยถาวา นทึ ตรติ วฺ า อฬุ ุมฺป อนเปกขฺ า ปรจิ จฺ ชนตฺ ;ิ เอว อนเปกฺขา หุตฺวา ตุมเฺ หวสถาติ อาห. กิมตถฺ  ปน สตฺถา อฏ าสิ? เอว กริ สฺส อโหสิ \"พทุ ฺธานสนตฺ ิก ปุเรภตตฺ ป ปจฉฺ าภตตฺ ป  พหู อาคจฺฉนตฺ ,ิ เตสุ รตนานิ อาทาย ปกกฺ มนฺเตสุน สกฺกา อมฺเหหิ วาเรตต; ปริเวณมหฺ ิ เอตฺตเก รตเน โอกณิ เฺ ณ, อตฺตโน อุปฏาเกหรนฺเตป น วาเรตตี ิ กุฏม พฺ โิ ก มยิ อาฆาต กตฺวา อปายปุ โค ภเวยฺยาต,ิ อิมนิ าการเณน อฏ าส.ิ ๒. สี. ม. วสถ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 164ยาวตตยิ  ชนนฺ มุ ตฺเตน โอธนิ า โอกริ าเปสิเยว. สตถฺ ุ ปน ปาทมเู ลติปุสมตฺต อนคฺฆมณริ ตน เปสิ. เอว กริ สสฺ อโหสิ \"สตถฺ ุสรรี โต สุวณฺณวณณฺ าย ปภาย สทธฺ ึ มณิปปฺ ภ โอโลเกนตฺ านตติ ฺติ นาม น ภวสิ สฺ ตตี ;ิ ตสฺมา เอวมกาสิ. มหาชโนป อติตฺโต วโอโลเกสิ. อเถกทวิ ส เอโก มจิ ฺฉาทฏิ  กิ พรฺ าหฺมโณ \"สตถฺ ุกริ ปาทมเู ล มหคฆฺ  มณริ ตน นกิ ขฺ ิตฺต, หรสิ สฺ ามิ นนตฺ ิ วหิ ารคนฺตวฺ า สตถฺ าร วนทฺ ิตุ อาคตสฺส มหาชนสสฺ อนฺตเรน ปาวสิ .ิกุฏม พฺ ิโก ตสสฺ ปวสิ นากาเรเนว \"มณึ คณหฺ ิตกุ าโมติสลลฺ กฺเขตฺวา \"อโห วต น คณเฺ หยยฺ าติ จินเฺ ตสิ. โสป สตถฺ ารวนฺทนฺโต วยิ ปาทมเู ล หตถฺ  เปตฺวา มณึ คเหตฺวา โอวฏฏ กิ ายกตฺวา ปกฺกามิ. กฏุ ม ฺพโิ ก ตสฺมึ จติ ตฺ  ปสาเทตุ นาสกขฺ ิ. โสธมฺมกถาวสาเน สตฺถาร อุปสงฺกมิตวฺ า [อาห] \"ภนเฺ ต มยาติกฺขตตฺ ุ คนฺธกฏุ ึ ปรกิ ขฺ ปิ ต ฺวา ชนนฺ มุ ตฺเตน โอธนิ า สตตฺ รตนานิโอกณิ ณฺ านิ, ตานิ เม คณหฺ นเฺ ตสุ อาฆาโต นาม นาโหส,ิ จิตฺตภยิ โฺ ย ภยิ ฺโย ปสที ิเยว: อชฺช ปน `อโห วตาย พฺราหฺมโณมณึ น คณเฺ หยฺยาติ จินเฺ ตตฺวา, ตสฺมึ มณึ อาทาย คเต,จติ ตฺ  ปสาเทตุ นาสกฺขนิ ฺต.ิ สตฺถา ตสฺส วจน สตุ ฺวา \"นนุอุปาสก อตตฺ โน สนตฺ ก ปเรหิ อนาหรณีย กาตุ น สกโฺ กสีติ๗นย อทาสิ. โส สตถฺ ารา ทินฺนนเย ตวฺ า สตถฺ าร วนฺทติ วฺ า\"ภนฺเต อชชฺ อาทึ กตฺวา มม สนตฺ ก ทสกิ สุตฺตป  มอภภิ วติ วฺ า อเนกสตาป ราชาโน วา โจรา วา คณหฺ ติ ุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 165สมตถฺ า นาม มา โหนตฺ ,ุ อคคฺ ินาป มม สนตฺ ก มา ฑยหฺ ตุอทุ เกนป มา วยุ หฺ ตูติ ปตฺถน อกาสิ. สตถฺ าปสฺส \"เอว โหตตู ิอนุโมทน อกาส.ิ โส คนธฺ กฏุ มิ ห กโรนฺโต อฏ สฏ ิยาภกิ ขฺ ุสตสหสฺสสฺส อนโฺ ตวหิ าเรเยว นว มาเส มหาทาน ทตวฺ าปรโิ ยสาเน สพฺเพส ติจีวรมทาส.ิ สงฺฆนวกสฺส จวี รสาฏกาสหสสฺ คฺฆนกา อเหสส. โส เอว ยาวตายกุ  ปุฺ านิ กรติ ฺวา ตโต จโุ ต เทวโลเกนพิ พฺ ตฺตติ ฺวา เอตตฺ ก กาล เทวมนุสฺเสสุ สสริตฺวา อมิ สฺมึ พุทฺธปุ ฺปาเทราชคเห เอกสฺมึ เสฏ กิ เุ ล ปฏิสนธฺ ึ คเหตวฺ า อฑฒฺ มาสาธเิ กนว มาเส มาตุ กจุ ฺฉยิ  วส.ิ ชาตทวิ เส ปนสฺส สกลนคเรสพฺพาวธุ านิ ปชฺชลสึ ุ. สพเฺ พส กายารฬุ ฺหานิ อาภรณานปิ  ปชชฺ ลิตานิวิย โอภาส มุฺจสึ ุ. นคร เอกปฺปชโฺ ชต อโหสิ. เสฏปี ปาโตว ราชปุ ฏ าน อคมาส.ิ อถ น ราชา ปจุ ฺฉิ \"อชฺชสพฺพาวุธานิ ปชฺชลึส,ุ นคร เอกปปฺ ชโฺ ชต ชาต; ชานาสิ นโุ ขเอตฺถ การณนฺต.ิ \"ชานามิ เทวาติ. \"กึ เสฏ ีต.ิ \"มม เคเหตมุ หฺ าก ทาโส ชาโต, ตสสฺ ปุฺเตเชเนว อโหสตี ิ. \"กึ นุโข โจโร ภวสิ สฺ ตตี .ิ \"นตฺเถต เทว, ปุ ฺ วา สตโฺ ตกตาภนิ หี าโรต.ิ \"เตนหิ น สมฺมา โปเสตุ วฏฏ ติ, อทิ มสสฺขรี มลู  โหตตู ิ เทวสกิ  สหสฺส ปฏเปสิ. อถสฺส นามคฺคหณทวิ เสสกลนครสสฺ เอกปฺปชฺโชตภิ ูตตฺตา \"โชตโิ กเตฺวว นาม กรสึ .ุ อถสฺสวยปฺปตฺตกาเล เคหกรณตฺถาย ภมู ติ เล โสธิยมาเน, สกกฺ สสฺ ภวน

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 166อณุ หฺ าการ ทสเฺ สส.ิ สกโฺ ก \"กึ นุ โข อิทนฺติ อุปธารยมาโน\"โชตกิ สสฺ เคหฏ าน คณฺหนฺตีติ ตวฺ า \"นาย เอเตหิ กตเคเหวสิสสฺ ติ, มยา เอตฺถ คนตฺ ุ วฏฏ ตตี ิ วฑฺฒกเิ วเสน ตตถฺ คนตฺ ฺวา\"กึ กโรถาติ อาห. \"โชติกสฺส เคหฏาน คณหฺ ามาต.ิ \"อเปถ,นาย ตมุ เฺ หหิ กตเคเห วสิสฺสตีติ วตวฺ า โสฬสกรีสมตตฺ  ภมู ิปฺปเทสโอโลเกส.ิ โส ตาวเทว กสิณมณฺฑล วิย สโม อโหส.ิ ปนุ\"อมิ สมฺ ึ าเน ปวึ ภนิ ทฺ ิตฺวา สตฺตรตนมโย สตฺตภูมกิ ปฺปาสาโทอฏุ หตูติ จินฺเตตฺวา โอโลเกส.ิ ตาวเทว [ตถารูโป]ปาสาโท อฏุ ห.ิ ปุน \"อิม ปรกิ ฺขปิ ตวฺ า สตตฺ รตนมยา สตฺตปาการา อฏุ  หนตฺ ูติ จินฺเตตวฺ า โอโลเกสิ. ตถารปู า ปาการาอุฏ หึสุ. อถ \"เนส ปรยิ นเฺ ต กปฺปรุกขฺ า อฏุ  หนตฺ ูติ จนิ ฺเตตวฺ าโอโลเกส.ิ ตถารูปา กปปฺ รกุ ขฺ า อฏุ หึส.ุ \"ปาสาทสฺส จตูสุกณเฺ ณสุ จตสโฺ ส นิธิกมุ ภฺ โิ ย อุฏหนตฺ ตู ิ จนิ เฺ ตตวฺ า โอโลเกสิ.สพฺพ ตเถว อโหส.ิ นธิ ิกมุ ภฺ สี ุ ปน เอกา โยชนิกา อโหสิ,เอกา ติคาวุตกิ า, เอกา อทฒฺ โยชนิกา, เอกา คาวุตปฺปมาณา [๑]-สตตฺ สุ ทฺวารโกฏเกสุ สตตฺ ยกขฺ า รกขฺ  คณฺหสึ .ุ๑. อโิ ต ปร เอว วากฺย เยภยุ ฺเยน ขายต:ิ โพธสิ ตฺตสสฺ นิพฺพตตฺ นธิ ิกุมฺภนี  ปน เอตมขุ ปฺปมาณ อโหส,ิ เหฏา ปวีปริยนตฺ าว อเหสส. โชตกิ สฺส นพิ พฺ ตฺตนิธิกมุ ฺภีนมุขปปฺ มาณ น กถติ . สพพฺ า มขุ จฺฉินฺนตาลผล วิย ปริปุณณฺ าว อุฏหสึ .ุ ปาสาทสฺสจตูสุ กณเฺ ณสุ ตรุณตาลกขฺ นธฺ ปปฺ มาณา จตสฺโส สุวณฺณมยา อุจฺฉยุ ฏ โิ ยนิพฺพตตฺ สึ ุ. ตาส มณมิ ยานิ ปตฺตานิ โสวณณฺ มยานิ ปพฺพานิ อเหสส. ปุพฺพกมมฺ สสฺทสฺสนตถฺ  กิเรตา นิพพฺ ตฺตสึ ุ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 167ปมทฺวารโกฏ เก ยมโมล๑ิ นาม ยกโฺ ข อตฺตโน ปรวิ าเรนยกฺขสหสเฺ สน สทฺธึ รกฺข คณฺห,ิ ทุติเย อุปฺปโล นาม อตตฺ โนปรวิ ารยกขฺ าน ทฺวหี ิ สหสเฺ สหิ สทธฺ ,ึ ตติเย วชิโร นาม ตีหิ สหสเฺ สหิสทฺธึ, จตตุ เฺ ถ วชริ พาหุ นาม จตูหิ สหสฺเสหิ สทธฺ ึ, ปจฺ เม สกโฏ๒นาม ปจฺ หิ สหสเฺ สหิ สทธฺ ,ึ ฉฏเ  สกฏตฺโถ๓ นาม ฉหิสหสเฺ สหิ สทฺธ,ึ สตฺตเม ทสิ ามโุ ข นาม สตตฺ หิ สหสฺเสหิสทฺธึ รกฺข คณหฺ .ิ เอว ปาสาทสสฺ อนโฺ ต จ พหิ จ คาฬฺหรกขฺ าอโหส.ิ \"โชตกิ สฺส กริ สตตฺ รตนมโย สตฺตภมู กิ ปฺปาสาโทอฏุ  ิโต, สตฺต ปาการา สตตฺ ทวฺ ารโกฏกา จตสโฺ ส นิธกิ มุ ภฺ โิ ยอุฏ ิตาติ สตุ ฺวา พมิ ฺพสิ าโร ราชา เสฏ จิ ฉฺ ตฺต ปหณิ ิ. โสโชตกิ เสฏ ี นาม อโหสิ. เตน ปน สทธฺ ึ กตปุฺกมฺมา อิตฺถีอตุ ตฺ รกุรูสุ นพิ ฺพตตฺ ิ. อถ น เทวตา ตโต อาเนตฺวา สริ คิ พฺเภนสิ ที าเปสส. สา อาคจฉฺ มานา เอก ตณฑฺ ุลนาฬึ ตโย จโชตปิ าสาเณ คณหฺ ิ. เตส ยาวชีว ตาเยว ตณฺฑุลนาฬิยา ภตตฺ อโหส.ิ สเจ กริ เต สกฏสตป  ตณฑฺ ุลาน ปเู รตกุ ามา โหนฺต,ิสา ตณฺฑลุ นาฬิเยว หตุ วฺ า ตฏิ  ต.ิ ภตฺตปจนกาเล ตณฑฺ ุเลอุกฺขลิย ปกขฺ ิปต ฺวา เตส ปาสาณาน อปุ ริ เปนฺติ. ปาสาณาตาวเทว ปชชฺ ลติ ฺวา, ภตฺเต ปกฺกมตเฺ ต, นิพฺพายนตฺ .ิ เตเนวสฺาเณน ภตฺตสสฺ ปกฺกภาว ชานนฺต.ิ สูเปยยฺ าทปิ จนกาเลป๑. ส.ี ยมกโจล.ี ย.ุ ยมโมลี. ม. ยมโกฬ.ี ๒. ม. กสกนโฺ ท.๓. ส.ี ม. ย.ุ กฏตโฺ ถ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 168เอเสว นโย. เอว เตส โชตปิ าสาเณหิ อาหาโร ปจจฺ ติ,มณิอาโลเกน วสนฺต,ิ อคฺคสิ สฺ วา ทปี สสฺ วา โอภาสเมว นชานสึ .ุ โชตกิ สฺส กริ เอวรูปา สมปฺ ตฺติ สกลชมฺพุทีเป ปากฏาอโหสิ. มหาชนา ยานาทีนิ โยเชตวฺ า ทสฺสนตถฺ าย อาคจฺฉนตฺ .ิโชตกิ เสฏ ี อาคตาคตาน อตุ ตฺ รกุรตุ ณฑฺ ุลาน ภตฺต ปจาเปตวฺ าทาเปสิ; \"กปฺปรกุ เฺ ขหิ วตถฺ านิ คณฺหนตฺ ,ุ อาภรณานิ คณหฺ นฺตตู ิอาณาเปสิ, คาวุตกิ นธิ กิ ุมภฺ ยิ า มุข วิวราเปตวฺ า \"ยาปนมตตฺ ธน คณหฺ นตฺ ูติ อาณาเปสิ. สกลชมฺพุทีปวาสเิ กสุ ธน คเหตวฺ าคจฉฺ นฺเตสุ, นธิ กิ มุ ภฺ ิยา มขุ ๑ องคฺ ุลมิ ตตฺ ป  อูน นาโหสิ.คนฺธกุฏิปรเิ วเณ วาลกุ  กตฺวา โอกณิ ฺณรตนาน กิรสฺส เอโสนสิ สฺ นฺโท. เอว มหาชเน วตฺถาภรณานิ เจว ธนจฺ ยถิจฺฉกอาทาย คจฉฺ นฺเต, พิมพฺ ิสาโร ตสสฺ ปาสาท ทฏกุ าโมป, มหาชเนอาคจฺฉนเฺ ต, โอกาส นาลตถฺ . อปรภาเค ยถจิ ฺฉก อาทาย คตตฺตามนสุ เฺ สสุ มนฺทีภูเตสุ, ราชา โชติกสสฺ ปตร อาห \"ตว ปุตตฺ สสฺปาสาท ทฏ ุกาโมมฺหีติ. โส \"สาธุ เทวาติ วตวฺ า คนฺตฺวาปตุ ฺตสสฺ กเถสิ \"ตาต ราชา เต ปาสาท ทฏ ุกาโมต.ิ โส \"สาธุตาต, อาคจฺฉตูติ. ราชา มหนเฺ ตน ปริวาเรน สทธฺ ึ ตตถฺ อคมาสิ.ปมทฺวารโกฏ เก สมมฺ ชฺชติ ฺวา กจวรจฉฺ ฑฺฑิกา ทาสี รโฺ หตถฺ  อทาสิ. ราชา \"เสฏชิ ายาติ สฺ าย ลชชฺ มาโน ตสสฺ าพาหาย หตฺถ น เปสิ. เอว เสสทวฺ ารโกฏ เกสุป ทาสโิ ย.\"เสฏ ิภริยาโยติ มฺ มาโน ตาส พาหาย หตถฺ  น เปสิ.๑. ม. อย ปาโ นตฺถ.ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 169โชติโก อาคนตฺ วฺ า ราชาน ปจฺจคุ คฺ นฺตวฺ า วนฺทิตวฺ า ปจฉฺ โต หตุ วฺ า\"ปรุ โต ยาถ เทวาติ อาห. รฺโ มณปิ วี สตโปริสปฺปปาโตวิย หตุ ฺวา อุปฏาต.ิ โส \"อิมินา มม คหณตฺถาย โอปาโตขนโิ ตติ มฺมาโน ปาท นิกฺขิปต ุ น วสิ ห.ิ โชตโิ ก \"นายเทว โอปาโต, มม ปจฉฺ โต อาคจฉฺ ถาติ ปรุ โต อโหสิ. ราชาเตน อกกฺ นตฺ กาเล ภูมึ อกฺกมติ ฺวา เหฏ มิ ตลโต ปฏ าย ปาสาทโอโลเกนโฺ ต วจิ ร.ิ ตทา อชาตสตฺตุ กุมาโร ปต ุ องฺคุลึ คเหตฺวาวิจรนฺโต จนิ ฺเตสิ \"อโห อนธฺ พาโล มม ปต า, คหปติเก นามสตฺตรตนมเย ปาสาเท วสนฺเต, เอส ราชา หตุ วฺ า ทารุมเยเคเห วสติ, อหนทฺ านิ ราชา หตุ วฺ า อมิ สสฺ อิมสมฺ ึ ปาสาเท วสิตุน ทสสฺ ามตี ิ. รฺโ อปุ ริมตลานิ อภิรุหนฺตสเฺ สว, ปาตราสเวลาชาตา. โส เสฏึ อามนฺเตตวฺ า \"มหาเสฏิ อเิ ธว ปาตราสภุฺชสิ ฺสามาติ. \"ชานามิ เทว, สชชฺ โิ ต เทวสสฺ าหาโรต.ิ โสโสฬสหิ คนฺโธทกฆเฏหิ นหาตฺวา รตนมเย เสฏ ิสสฺ นิสีทนมณฑฺ เปปฺตฺเต ตสฺเสว นสิ ที นปลลฺ งเฺ ก นสิ ที .ิ อถสสฺ หตถฺ โธวนุทกทตวฺ า สตสหสสฺ คฆฺ นิกาย สวุ ณณฺ ปาติยา กลิ นิ ฺนปายาส วฑเฺ ฒตฺวาปรุ โต ปยสึ ุ. ราชา \"โภชนนตฺ ิ สฺาย ภุชฺ ิตุ อารภ.ิเสฏี \"นยทิ  เทว โภชน, กลิ นิ ฺนปายาโส เอโสติ.อฺ ิสสฺ า สวุ ณณฺ ปาตยิ า โภชน วฑฺเฒตวฺ า ปรุ ิมปาติย ปยึสุ.ตโต อุฏิตอุตนุ า๑ กริ ต ภุ ฺชิตุ สขุ  โหติ. ราชา มธรุ โภชน๑. สี. อุฏิตาน.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 170ภุ ฺชนโฺ ต ปมาณ น อฺ าส.ิ อถ น เสฏ ี วนทฺ ิตวฺ า อชฺ ลึปคฺคยหฺ \"อล เทว, เอตตฺ กเมว โหตุ, อโิ ต อุตตฺ รึ ชีราเปตุน สกฺกาติ อาห. อถ น ราชา อาห \"กึ คหปติ ครุก กตวฺ าณกเถสิ อตฺตโน ภตฺตนตฺ ิ. \"เทว นตฺเถต, ตุมหฺ าก๑ สพฺพสฺสาปหิ พลกายสสฺ อทิ เมว ภตตฺ , อิท สูเปยยฺ , อปจ โข อหอยสสฺส ภายามตี ิ. \"กึการณาติ. \"สเจ เทวสสฺ กายาลสยิ มตฺตภเวยยฺ , `หิยฺโย รฺ า เสฏ สิ ฺส เคเห ภตุ ฺต, เสฏนิ า กิ ฺจิกต ภวิสฺสตตี ิ วจนสฺส ภายามิ เทวาติ. \"เตนหิ ภตตฺ  หร,อทุ ก อาหราติ. รโฺ  ภตฺตกิจฺจาวสาเน สพฺโพ ราชปรวิ าโรตเทว ภตฺต ภุชฺ .ิ ราชา สุขกถาย นสิ ินฺโน เสฏ ึ อามนเฺ ตตฺวา\"กึ อมิ สฺมึ เคเห ตว ภรยิ า นตถฺ ีติ อาห. \"อตถฺ ิ เทวาติ.\"กห สาต.ิ \"สิรคิ พเฺ ภ นสิ นิ ฺนา เทวสฺส อาคตภาว น ชานาตตี ิอาห. กิ ฺจาป หิ ปาโตว ราชา สปริวาโร อาคโต, สาปน ตสฺส อาคตภาว น ชานาติ. ตโต เสฏี \"ราชา เมภรยิ  ทฏ กุ าโมติ ตสฺสา สนฺติก คนฺตวฺ า \"ราชา อาคโต, กึตว ราชาน ทฏุ น วฏฏ ตตี ิ อาห. สา นปิ นนฺ กา ว \"โก โสสามิ ราชา นามาติ วตฺวา, \"ราชา นาม อมฺหาก อิสสฺ โรติวุตฺเต, อนตฺตมนต ปเวเทนตฺ ี \"ทกุ กฺ ฏานิ วต โน ปุ ฺ กมฺมานิ,เยสนโฺ น อสิ ฺสโรป อตถฺ ,ิ อสฺสทธฺ าย นาม ปุ ฺกมมฺ านิ กตฺวามย สมฺปตตฺ ึ ปาปณุ ิตฺวา อฺสฺส อิสสฺ รยิ ฏ าเน นพิ พฺ ตตฺ มหฺ า;๑. ส.ี อมหฺ าก.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 171อทฺธา อมเฺ หหิ อสสฺ ททฺ หิตวฺ า ทาน ทนิ นฺ  ภวสิ สฺ ต,ิ ตสเฺ สตผลนฺติ วตวฺ า \"กึทานิ กริสสฺ ามิ สามตี ิ อาห. \"ตาลวณฏฺ อาทาย อาคนตฺ วฺ า ราชาน วีชาหีติ. ตสสฺ า ตาลวณฺฏ อาทายอาคนฺตฺวา ราชาน วชี นฺตยิ า, รโฺ  เวนสฺส คนธฺ วาโต ตสฺสาอกฺขีนิ ปหร.ิ อถสสฺ า อกขฺ หี ิ อสสฺ ุธารา ปวตตฺ สึ .ุ ต ทิสวฺ าราชา เสฏึ อาห \"มหาเสฏ ิ มาตคุ าโม นาม อปปฺ พทุ ธฺ ิโก`ราชา เม สามิกสฺส สมปฺ ตตฺ ึ คณฺเหยฺยาติ ภเยน โรทติ มเฺ ,อสสฺ าเสหิ น, น เม ตว สมฺปตตฺ ยิ า อตโฺ ถต.ิ \"น เอสา เทวโรทตีติ. \"อถ กึ เอตนฺต.ิ \"ตุมหฺ าก เวนสฺส คนฺเธนสฺสาอสฺสนู ิ ปวตตฺ ึสุ, อย หิ ทโี ปภาส วา อคฺคิโอภาส วา อทสิ วฺ ามณิอาโลเกเนว ภุ ชฺ ติ จ นสิ ที ติ จ นปิ ชชฺ ติ จ; เทโว ปนทีปาโลเกน นสิ นิ ฺโน ภวสิ ฺสตตี .ิ \"อาม เสฏ ตี .ิ \"เตนหิ เทวอชชฺ ปฏ าย มณอิ าโลเกน นสิ ที ถาติ มหนตฺ  ตปิ สุ มตตฺ  อนคฆฺ มณริ ตน อทาส.ิ ราชา เคห โอโลเกตวฺ า \"มหนตฺ า๑ วต โชติกสฺสสมปฺ ตฺตีติ วตฺวา อคมาสิ..๒ อยนฺตาว โชตกิ สสฺ อุปฺปตตฺ ิ. อทิ านิ ชฏลิ สฺส อปุ ปฺ ตตฺ ิ เวทติ พฺพา: พาราณสิย หิ เอกาเสฏธิ ตี า อภริ ูปา อโหส.ิ ต ปณฺณรสโสฬสวสฺสทุ เฺ ทสิกกาเลรกขฺ นตถฺ าย เอก ทาสึ ทตวฺ า สตตฺ ภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อปุ รมิ ตเล๑. ม. มหตี. ๒. อิโต ปร ชฏิลตฺเถรวตฺถุ ปจฉฺ า ปกขฺ ติ ตฺ  ภเวยยฺ .

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 172สริ คิ พฺเภ วาสยสึ .ุ ต เอกทิวส วาตปาน วิวริตวฺ า พหิ โอโลกยมานอากาเสน คจฉฺ นโฺ ต เอโก วชิ ชฺ าธโร ทสิ ฺวา อุปฺปนฺนสเิ นโหวาตปาเนน ปวิสติ ฺวา ตาย สทธฺ ึ สนฺถวมกาสิ. สา เตน สทธฺ ึสว าสมนฺวาย น จริ สเฺ สว คพภฺ  ปฏิลภิ. อถ น สา ทาสีทสิ วฺ า \"อมมฺ กึ อทิ นตฺ ิ วตวฺ า \"โหต,ุ มา กสสฺ จิ อาจกิ ฺขีติตาย วตุ ฺตา ภเยน ตณุ ฺหี อโหส.ิ สาป ทสมาสจฺจเยนปตุ ฺต วชิ ายิตฺวา นวภาชน อาหราเปตวฺ า ตตถฺ ต ทารกนิปชฺชาเปตวฺ า ต ภาชน ปท หติ ฺวา อปุ ริ ปปุ ผฺ ทามานิ เปตฺวา\"อมิ  สเี สน อกุ ขฺ ปิ ต ฺวา คนตฺ ฺวา คงฺคาย วสิ สฺ ชฺเชหิ, `กึ อิทนตฺ ิจ ปฏุ า `อยฺยาย เม พลกิ มมฺ นตฺ ิ วเทยฺยาสตี ิ ทาสึ อาณาเปสิ.สา ตถา อกาสิ. เหฏ าคงฺคาย จ เทฺว อติ ถฺ ิโย นหายมานา ตภาชน อุทเกนาหริยมาน ทิสฺวา, เอกา อติ ฺถี \"มยหฺ เมต ภาชนนฺติอาห. เอกา \"ย เอตสฺส อนโฺ ต, ต มยฺหนฺติ วตฺวา,๑ ภาชเนสมปฺ ตเฺ ต ต อาทาย ถเล เปตวฺ า ววิ รติ ฺวา ทารก ทสิ วฺ า, เอกา\"มม ภาชนนฺติ วตุ ฺตตตฺ า ทารโก มเมว โหตตี ิ อาห. เอกา\"ย ภาชนสสฺ อนฺโต, ต มเมว โหตตี ิ วุตตฺ ตฺตา มม ทารโกติอาห. ตา ววิ ทมานา วินจิ ฺฉย คนฺตฺวา ตมตถฺ  อาโรเจตฺวา,อมจเฺ จสุ วนิ จิ ฉฺ ิตุ อสกฺโกนฺเตส,ุ รฺโ สนตฺ กิ  อคมส ุ. ราชาตาส วจน สุตฺวา \"ตวฺ  ทารก คณหฺ , ตวฺ  ภาชน คณหฺ าติอาห. ยาย ปน ทารโก ลทฺโธ, สา มหากจจฺ ายนตฺเถรสฺส๑. อาห. (?)

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 173อุปฏ ายิกา อโหสิ. ตสมฺ า ต ทารก \"อิม เถรสสฺ สนฺตเิ กปพพฺ าเชสฺสามตี ิ โปเสสิ. ตสฺส ชาตทวิ เส คพภฺ มลสสฺ โธวติ วฺ าอนปนีตตาย เกสา ชฏติ า หตุ วฺ า อฏ ส ,ุ เตนสฺส \"ชฏิโลเตฺววนาม กรสึ ุ. ตสฺส ปทสา วิจรณกาเล เถโร ต เคห ปณฺฑายปาวสิ ิ. อุปาสิกา เถร นสิ ีทาเปตวฺ า อาหารมทาสิ. เถโร ทารกทสิ วฺ า \"กึ อุปาสิเก ทารโก เต ลทโฺ ธติ ปุจฺฉ.ิ \"อาม ภนฺเต,อมิ าห `ตมุ หฺ าก สนตฺ เิ ก ปพฺพาเชสฺสามตี ิ โปเสสึ, ปพฺพาเชถ๘นนตฺ ิ อทาส.ิ เถโร \"สาธูติ ต อาทาย คจฉฺ นโฺ ต \"อตถฺ ิ นุโข อิมสฺส คหิ สิ มฺปตฺตึ อนภุ วติ ุ ปุ ฺกมมฺ นตฺ ิ โอโลเกนฺโต\"มหาปุ ฺโ สตโฺ ต มหาสมปฺ ตฺตึ อนุภวิสสฺ ติ, ทหโร เอสตาว, าณปสสฺ ปริปาก น คจฉฺ ตีติ จนิ เฺ ตตฺวา ต อาทายตกกฺ สลิ าย เอกสสฺ อุปฏ ากสฺส เคห อคมาสิ. โส เถร วนฺทติ ฺวา.โิ ต, ต ทารก ทิสฺวา \"ทารโก โว ภนเฺ ต ลทโฺ ธติ ปจุ ฉฺ ิ\"อาม อุปาสก, ปพฺพชสิ ฺสต,ิ ทหโร ตาว, ตว สนตฺ เิ ก โหตูต.ิโส \"สาธุ ภนเฺ ตติ ต ปุตตฺ ฏ าเน เปตฺวา ปฏิชคคฺ .ิ ตสฺสปน เคเห ทฺวาทส วสฺสานิ ภณฺฑก อุสสฺ นฺน โหต.ิ โส คามนตฺ รคจฺฉนโฺ ต สพฺพป ภณฺฑ อาปณ หริตฺวา ทารก อาปเณนสิ ที าเปตวฺ า ตสสฺ ตสฺส ภณฺฑกสสฺ มลู  อาจิกฺขติ ฺวา \"อทิ ฺจทิ จฺเอตตฺ ก นาม ธน คเหตวฺ า ทเทยฺยาสีติ วตฺวา ปกกฺ าม.ิ ตทิวสนครปริคคฺ าหกา เทวตา อนฺตมโส มรจิ ชิ ิรกมตเฺ ตนาป อตถฺ ิเกตสฺเสว อาปณาภมิ ุเข กรสึ ุ. โส ทวฺ าทส วสสฺ านิ อสุ สฺ นนฺ 

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 174ภณฺฑก เอกทวิ เสเนว วกิ ฺกีณิ. กฏุ ม พฺ ิโก อาคนฺตฺวา อาปเณกิจฺ ิ อทิสวฺ า \"สพฺพ เต ตาต ภณฑฺ  นาสิตนตฺ ิ อาห.\"น นาเสมิ, สพพฺ  ตมุ เฺ หหิ วุตตฺ นเยเนว วกิ กฺ ีณ,ึ อิท อสกุ สสฺมูล, อทิ  อสุกสสฺ าต.ิ กฏุ มพฺ ิโก ปสที ิตฺวา \"อนคโฺ ฆ ปรุ ิโสยตถฺ กตฺถจิ ชีวติ ุ สมตฺโถติ อตตฺ โน เคเห วยปปฺ ตฺต ธีตรตสสฺ ทตฺวา \"เคหมสฺส กโรถาติ ปรุ ิเส อาณาเปตฺวา, นฏิ เิ ตเคเห, \"คจฉฺ ถ ตมุ ฺเห, อตฺตโน เคเห วสถาติ อาห. อถสสฺเคหปฺปวิสนกาเล เอเกน ปเทน อุมมฺ าเร อกฺกนตฺ มตเฺ ต, เคหสสฺปจฺฉิมภาเค ภูมึ ภนิ ทฺ ติ วฺ า อสตี หิ ตโฺ ถ สวุ ณณฺ ปพพฺ โต อฏุ  หิ.ราชา \"ชฏลิ กุมารสฺส กริ เคเห ภมู ึ ภนิ ทฺ ติ ฺวา สวุ ณฺณปพฺพโตอุฏ โิ ตติ สตุ ฺวาว ตสสฺ เสฏิจฺฉตฺต เปเสส.ิ โส ชฏลิ เสฏ ีนาม อโหสิ. ตสสฺ ตโย ปตุ ฺตา อเหสส. โส เตส วยปฺปตฺตกาเล3ปพพฺ ชฺชาย จิตฺต อปุ ปฺ าเทตวฺ า \"สเจ อมฺเหหิ สมานโภค เสฏกิ ลุ ภวิสสฺ ติ, ปพฺพชิตุ ทสสฺ นตฺ ;ิ โน เจ, น ทสฺสนฺต;ิ อตถฺ ิ นุ โขชมฺพทุ เี ป อมฺเหหิ สมานโภค กลุ นตฺ ิ วมี สนตฺถาย สวุ ณณฺ มย อฏิ  กสุวณฺณมย ปโตทลฏ ึ สวุ ณฺณมย ปาทุกจฺ การาเปตวฺ า ปรุ สิ านหตเฺ ถ ทตวฺ า \"คจฉฺ ถ, อมิ านิ อาทาย กิจฺ ิเทว โอโลกยมานา วยิชมฺพุทีปตเล วจิ รติ ฺวา อมเฺ หหิ สมานโภคสฺส เสฏิกลุ สสฺ อตฺถภิ าววา นตถฺ ิภาว วา ตฺวา อาคจฺฉถาติ ปหิณ.ิ เต จาริก จรนตฺ าภทฺทยิ นคร ปาปุณสึ .ุ อถ เน เมณฑฺ กเสฏ ี ทสิ วฺ า \"ตาตา กึกโรนตฺ า วจิ รถาติ ปจุ ฺฉติ ฺวา, \"เอก โอโลเกนตฺ า วจิ รามาติ วุตฺเต,

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 175\"อิเมส อิมานิ คเหตวฺ า กิจฺ ิเทว โอโลเกตุ วิจรณกจิ ฺจ นตถฺ ,ิเสฏ ึ๑ ปริคคฺ ณหฺ มานา วจิ รนฺตีติ ตวฺ ว \"ตาตา อมหฺ ากปจฉฺ ิมเคห ปวิสิตวฺ า โอโลเกถาติ อาห. เต ตตถฺ อฏ กรสี มตฺเตาเน หตฺถอิ สฺสอสุ ภุ ปฺปมาเณ ปฏ ยิ า ปฏ ึ อาหจฺจ ปวึภนิ ทฺ ิตฺวา อุฏ ิเต เหฏา วตุ ฺตปฺปกาเร สวุ ณฺณเมณฑฺ เก ทสิ ฺวาเตส อนตฺ รนฺตรา วิจรติ ฺวา นิกขฺ มสึ ุ. อถ เน เสฏ ี \"ตาตาย โอโลเกนตฺ า วจิ รถ, ทิฏโ โว โสติ ปจุ ฺฉิตฺวา, \"ปสสฺ ามสามตี ิ วุตเฺ ต, \"เตนหิ คจฺฉถาติ อุยฺโยเชสิ. เต ตโตว คนฺตวฺ า,อตตฺ โน เสฏนิ า \"กนิ ตฺ าตา ทฏิ   โว อมฺหาก สมานโภคเสฏิกุลนตฺ ิ วตุ ฺเต, \"สามิ ตุมหฺ าก กึ อตถฺ ,ิ ภทฺทิยนคเรเมณฺฑกเสฏ โิ น เอวรโู ป นาม วภิ โวติ สพฺพนฺต ปวตฺตึอาจิกฺขสึ ุ. ต สุตฺวา เสฏี อตฺตมโน หุตวฺ า \"เอกนตฺ าว เสฏกิ ุลลทฺธ, อปรป นุ โข อตฺถตี ิ สตสหสฺสคฆฺ นก กมพฺ ล ทตวฺ า\"คจฉฺ ถ ตาตา, อฺป เสฏิกลุ  วจิ นิ ถาติ ปหณิ ิ. เต ราชคหคนตฺ ฺวา โชติกสสฺ เคหโต อวิทูเร ทารรุ าสึ กตวฺ า อคคฺ ึ ทตวฺ าอฏส ุ. \"กึ อิทนฺติ ปฏุ  กาเล จ \"เอก โน มหคฺฆ กมพฺ ลวกิ ฺกณี นฺตาน, กยโก นตถฺ ,ิ คเหตฺวา วจิ รนฺตาป โจราน ภายาม,เตน ต ฌาเปตฺวา คมสิ สฺ ามาติ วทึสุ. อถ เน โชตกิ เสฏ ีทิสวฺ า \"อเิ ม กึ กโรนตฺ ีติ ปจุ ฉฺ ติ ฺวา ตมตฺถ สุตฺวาปกโฺ กสาเปตฺวา \"กอึ คฆฺ นโก กมพฺ โลติ ปจุ ฺฉิตฺวา,๑. สี. ม. ยุ. รฏ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 176\"สตสหสสฺ คฺฆนโกติ วตุ เฺ ต, สตสหสฺส ทาเปตฺวา \"ทวฺ ารโกฏกสมฺมชชฺ ิตวฺ า กจวรจฉฺ ฑฺฑิกาย ทาสยิ า เทถาติ เตสเยว หตฺเถปหณิ .ิ สา กมพฺ ล คเหตฺวา โรทมานา สามกิ สสฺ สนฺตกิ  คนฺตวฺ า \"กึม สาม,ิ อปราเธ สต,ิ ปหริตุ น วฏฏต,ิ กสฺมา เม เอวถลู กมฺพล ปหณิ ติ ฺถ, กถาห อมิ  นวิ าเสสสฺ ามิ วา ปารุปส สฺ ามิวาต.ิ \"นาห ตว เอตทตถฺ าย ปหณิ ,ึ เอต ปน กมพฺ ลปลิเวเตวฺ า ตว สยนมเู ล เปตฺวา นิปชฺชนกาเล คนฺโธทเกน โธตานปาทาน ปุฉฺ นตถฺ าย เต ปหณิ ,ึ กึ เอตป  กาตุ น สกโฺ กสีต.ิสา \"เอต ปน กาตุ สกขฺ สิ ฺสามตี ิ คเหตฺวา อคมาส.ิ เต จปรุ สิ า ต การณ ทิสฺวา อตฺตโน เสฏ ิสฺส สนฺตกิ  คนตฺ ฺวา \"กึตาตา ทฏิ  โว เสฏิกลุ นตฺ ิ วตุ ฺเต, \"สามิ กึ ตมุ หฺ าก อตถฺ ,ิราชคหนคเร โชติกสฺส เสฏสิ สฺ เอวรปู า นาม สมปฺ ตตฺ ีติ สพฺพเคหสมปฺ ตฺตึ อาโรเจตวฺ า ต ปวตตฺ ึ อาจกิ ขฺ สึ .ุ เสฏี เตส วจนสุตวฺ า ตฏุ มานโส \"อทิ านิ ปพพฺ ชิตุ ลภิสฺสามตี ิ รโฺ  สนตฺ กิ คนฺตฺวา \"ปพพฺ ชิตุกาโมมฺหิ เทวาติ อาห. \"สาธุ มหาเสฏิปพพฺ ชาหีติ. โส เคห คนฺตวฺ า ปุตฺเต ปกโฺ กสาเปตฺวา สวุ ณฺณ-ทณฑฺ  วชริ ผาล กุทฺทาล เชฏปตุ ฺตสสฺ หตฺเถ เปตวฺ า \"ตาตปจฉฺ มิ เคเห สวุ ณฺณปพฺพตโต สวุ ณณฺ ปณฑฺ  อุทธฺ ราหตี ิ อาห.กทุ ทฺ าล อาทาย คนฺตวฺ า สวุ ณณฺ ปพฺพต ปหร.ิ ปฏ ิปาสาเณปหฏกาโล วยิ อโหส.ิ ตสฺส หตถฺ โต กทุ ฺทาล คเหตวฺ ามชฌฺ มิ ปตุ ตฺ สฺส หตเฺ ถ ทตฺวา ปหณิ .ิ ตสฺสป สุวณณฺ ปพฺพต ปหรนตฺ สสฺ ,

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 177ปฏ ิปาสาเณ ปหฏกาโล วยิ อโหสิ. อถ น กนิฏปตุ ตฺ สฺสหตเฺ ถ ทตวฺ า ปหณิ ิ. ตสสฺ ต คเหตฺวา [๑] โกฏเฏตวฺ าราสกิ ตาย มตตฺ ิกาย ปหฏกาโล วิย อโหส.ิ อถ น เสฏี\"เอหิ ตาต, อล เอตฺตเกนาติ วตฺวา อิตเร เทวฺ เชฏ ภาติเกปกโฺ กสาเปตฺวา \"อย สวุ ณฺณปพฺพโต น ตุมหฺ าก นพิ พฺ ตโฺ ต,มยฺหฺจ กนิฏสฺส จ นิพพฺ ตโฺ ต, อมิ ินา สทฺธึ เอกโต หตุ วฺ าปรภิ ุ ชฺ ถาติ อาห. \"กสมฺ า ปน โส เตสเมว นพิ พฺ ตฺตติ, กสมฺ าชฏิโล ชาตกาเล อทุ เก ปาตโิ ตต.ิ อตฺตนา กตกมเฺ มเนว. กสสฺ ปสมฺมาสมพฺ ุทฺธสสฺ หิ เจติเย กริยมาเน, เอโกขณี าสโว เจตยิ ฏาน คนฺตฺวา โอโลเกตฺวา \"ตาตา กสมฺ าเจตยิ สฺส อตุ ตฺ เรน มุข น อฏุ  หตตี ิ ปจุ ฉฺ .ิ \"สวุ ณณฺ นปปฺ โหตตี ิ. \"อห อนฺโตคาม ปวสิ ิตฺวา สมาทเปสฺสามิ, ตุมเฺ หอาทเรน กมมฺ  กโรถาต.ิ โส เอว วตวฺ า นคร ปวสิ ติ วฺ า\"อมฺมตาตา อมฺหาก เจติยสสฺ เอกสมฺ ึ มุเข สวุ ณฺณ นปฺปโหติ,สุวณฺณ ชานาถาติ มหาชน สมาทเปนโฺ ต สุวณณฺ การกุลอคมาสิ. สวุ ณฺณกาโรป ตข ณเยว ภริยาย สทธฺ ึ กลห กโรนโฺ ตนิสนิ โฺ น โหติ. อถ น เถโร \"เจติเย ตมุ ฺเหหิ คหิตมขุ สสฺสุวณฺณ นปปฺ โหติ, ต ชานติ ุ วฏฏ ตตี ิ อาห. โส ภรยิ ายโกเปน \"ตว สตฺถาร อทุ เก ขปิ ตฺวา คจฺฉาติ อาห. อถ นสา \"อติสาหสกิ  กมฺม เต กต, มม กุทฺเธน เต อหเมว๑. ส.ี ม. เอตถฺ นตฺ เร `ปหรนตฺ สฺสาติ ปท อตฺถิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 178อกฺโกสิตพฺพา วา ปหริตพพฺ า วา, กสฺมา อตีตานาคตปฺปจฺจุปฺปนฺเนสุพุทฺเธสุ เวรมกาสีติ อาห. สวุ ณฺณกาโร ตาวเทว สเ วคปปฺ ตฺโตหตุ ฺวา \"ขมถ เม ภนฺเตติ วตฺวา เถรสฺส ปาทมเู ล นปิ ชฺช.ิ\"ตาต อห ตยา น กิ ฺจิ วุตฺโต, สตฺถาร ขมาเปหตี .ิ \"กนิ ตฺ ิกตวฺ า ขมาเปมิ ภนเฺ ตต.ิ \"สุวณณฺ ปปุ ฺผาน ตโย กุมฺเภ กตฺวาอนโฺ ตธาตนุ ิธาเน ปกฺขิปต ฺวา อลลฺ วตโฺ ถ อลฺลเกโส หตุ ฺวาขมาเปหิ ตาตาติ. โส \"สาธุ ภนฺเตติ สวุ ณณฺ ปุปฺผานิ กโรนโฺ ตตสี ุ ปตุ เฺ ตสุ เชฏ ปุตฺต ปกโฺ กสาเปตวฺ า \"เอหิ ตาต, อหสตถฺ าร เวรวจเนน อวจ; ตสมฺ า อมิ านิ ปปุ ฺผานิ กตวฺ าธาตนุ ธิ าเน ปกขฺ ปิ ตวฺ า ขมาเปสสฺ ามิ, ตวฺ ป โข เม สหาโยโหหีติ อาห. โส \"น ตวฺ  มยา เวรวจน วทาปโต, ตฺวเยวกโรหีติ กาตุ น อจิ ฉฺ ิ. มชฺฌิมปุตตฺ  ปกโฺ กสาเปตฺวา ตเถวาห.โสป ตเถว วตฺวา น อิจฺฉ.ิ กนฏิ  ปกฺโกสาเปตวฺ า อาห. โส\"ปต ุ อุปปฺ นนฺ กิจฺจ นาม ปุตฺตสสฺ ภาโรติ ปตุ สหาโย หุตวฺ าปปุ ฺผานิ อกาส.ิ สุวณณฺ กาโร วิทตถฺ ปิ ปฺ มาณาน ปปุ ผฺ าน ตโยกุมฺเภ นฏิ าเปตวฺ า ธาตุนธิ าเน ปกฺขิปต วฺ า อลลฺ วตฺโถ อลฺลเกโสสตถฺ าร ขมาเปสิ. อิติ โส สตตฺ กขฺ ตตฺ ุ ชาตกาเล อทุ เกปาตน ลภ.ิ อย ปนสสฺ โกฏิย โิ ต อตฺตภาโว, อิทานิปตสฺเสว นิสสฺ นเฺ ทน อุทเก ปาตโิ ต. เย ปนสสฺ เทฺว ปุตฺตาสวุ ณณฺ ปปุ ฺผาน กรณกาเล สหายา ภวิตุ น อิจฉฺ สึ ,ุ เตส เตน

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 179การเณน สวุ ณณฺ ปพฺพโต น นิพฺพตตฺ ิ;๑ กนฏิ ปตุ ตฺ สฺส จ เอกโตกตภาเวน นิพพฺ ตตฺ .ิ อิติ โส ปตุ เฺ ต อนุสาสิตฺวา สตฺถุ สนตฺ เิ ก ปพพฺ ชติ วฺ ากติปาเหเนว อรหตฺต ปาปณุ ิ. สตถฺ า อปเรน สมเยน ปจฺ หิภกิ ฺขสุ เตหิ สทธฺ ึ ปณ ฑฺ าย จรนโฺ ต ตสสฺ ปตุ ตฺ าน เคหทวฺ ารอคมาส.ิ เต พุทธฺ ปฺปมขุ สฺส ภิกขฺ สุ งฺฆสสฺ อฑฺฒมาส ภกิ ขฺ าหารอทสุ. ภิกขฺ ู ธมฺมสภาย กถ สมฏุ  าเปสุ๒ \"อชชฺ าป เต อาวุโสชฏลิ อสีตหิ ตเฺ ถ สวุ ณณฺ ปพฺพเต จ ปุตฺเตสุ จ ตณหฺ า อตถฺ ีต.ิ\"น เม อาวโุ ส เอเตสุ ตณฺหา วา มาโน วา อตถฺ ตี .ิ เต\"อย ชฏิลตเฺ ถโร อภูต วตฺวา อฺ  พฺยากโรตีติ วทึสุ. สตฺถาเตส กถ สตุ วฺ า \"น ภกิ ฺขเว มม ปตุ ตฺ สฺส เตสุ ตณฺหา วามาโน วา อตฺถีติ วตฺวา ธมมฺ  เทเสนโฺ ต อิม คาถมาห \"โยธ ตณฺห ปหนฺตฺวาน อนาคาโร ปรพิ ฺพเช, ตณหฺ าภวปรกิ ฺขีณ ตมห พรฺ มู ิ พฺราหฺมณนฺต.ิ ตสฺสตฺโถ: โย อิธ โลเก ฉทวฺ ารกิ ตณหฺ  ชหติ ฺวา ฆราวาเสนอนตฺถโิ ก อนาคาโร หตุ ฺวา ปรพิ พฺ ชติ, ตณหฺ าย เจว ภวสสฺจ ปรกิ ฺขณี ตตฺ า ตณฺหาภวปริกฺขีณ ตมห พฺราหฺมณ วทามตี ิ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปุณึสูต.ิ ๓๑. อิโต ปร `ตสสฺ เจวาติ ปท นฏ ภเวยยฺ . สี. ม. โปตถฺ เก `กนฏิ  ปตุ ฺตสสฺ เจวชฏลิ สสฺ จาติ อตฺถิ. ต ยตุ ตฺ  สิยา. ๒. ภกิ ฺขู ปจุ ฺฉึสูติ ยตุ ฺตร. ๓. อโิ ต ปร มูลวตถฺ นุ าอนุสนธฺ ิ ทฏพฺพา.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 180 อชาตสตตฺ กุ มุ าโรป เทวทตเฺ ตน สทธฺ ึ เอกโต หุตฺวา ปต รฆาเตตวฺ า รชฺเช ปตฏิ  ิโต \"โชติกสสฺ ปาสาท คณหฺ สิ ฺสามีติยุทธฺ สชฺโช นกิ ขฺ มติ ฺวา มณิปากาเร สปรวิ ารสสฺ อตตฺ โน ฉายทิสวฺ าว \"คหปติโก ยุทธฺ สชฺโช หตุ วฺ า พล อาทาย นกิ ฺขนโฺ ตติสลฺลกฺเขตฺวา อปุ คนตฺ ุ น วิสหิ. เสฏ ปิ  ตทิวส อโุ ปสถโิ กหตุ วฺ า ปาโตว ภุตตฺ ปาตราโส วิหาร คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเกธมฺม สุณนโฺ ต นิสินโฺ น โหต.ิ ปมทวฺ ารโกฏ เก รกขฺ  คเหตฺวาโิ ต ปน ยมโมลิ ยกโฺ ข ต ทสิ วฺ า \"กห คจฺฉสตี ิ สปริวารวทิ ธฺ เสตวฺ า ทสิ าวิทิสาสุ อนพุ นฺธ.ิ ราชา วิหารเมว อคมาสิ.อถ น เสฏ ี ทิสวฺ าว \"กึ เทวาติ วตฺวา อฏุ  ายาสนาอฏาส.ิ ๑ \"คหปติ กึ ตวฺ  ตว ปรุ ิเส `มยา สทฺธึ ยชุ ฌฺ ถาติอาณาเปตวฺ า อิธาคมมฺ ธมฺม สุณนฺโต วยิ นิสนิ ฺโนติ. \"กึ ปนเทโว มม เคห คณฺหติ ุ คโตต.ิ \"อาม คโตมหฺ ตี .ิ \"มม อนิจฉฺ ายมม เคห คณหฺ ติ ุ ราชสหสสฺ ป  น สกโฺ กติ เทวาต.ิ โส \"กึปน ตวฺ  ราชา ภวิสฺสสีติ กชุ ฌฺ .ิ \"นาห ราชา, มม สนฺตกปน ทสิกสุตตฺ ป  มม อนจิ ฺฉาย ราชหู ิ วา โจเรหิ วา๒ คเหตุน สกกฺ าต.ิ \"กึ ปนาห ตว รจุ ยิ า คณฺหสิ สฺ ามีติ. \"เตนหิ เทวอิมา เม ทสสุ องฺคุลสี ุ วสี ติ มทุ ทฺ กิ า, อมิ าห ตุมฺหาก นเทมิ; สเจ สกฺโกถ, คณฺหถาต.ิ โส ปน ราชา ภมู ิย อุกกฺ ฏุ ิกนิสที ติ วฺ า อุลฺลงฺฆนโฺ ต อฏารสหตฺถ าน อภริ ุหต,ิ ตฺวา๑. \"อาสนา อุฏ าสตี ิ ยตุ ฺตตร. ๒. ส.ี ย.ุ คหติ .

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 181อุลลฺ งฺฆนฺโต อสตี หิ ตฺถ าน อภิรหุ ติ. เอว มหาพโล สมาโนปอิโต จิโต จ ปริวตเฺ ตนโฺ ต เอก มทุ ฺทิกป  กฑฒฺ ิตุ นาสกฺขิ.อถ น เสฏ ี \"สาฏก ปตถฺ ร เทวาติ วตวฺ า องคฺ ุลโิ ย อชุ ุกอกาส.ิ วีสตปิ  มทุ ทฺ ิกา นกิ ฺขมสึ ุ. อถ น เสฏี \"เอว เทวมม สนฺตก มม อนจิ ฉฺ าย น สกกฺ า คณหฺ ิตุนตฺ ิ วตวฺ า รฺโกริ ิยาย อุปปฺ นฺนสเวโค \"ปพฺพชติ ุ เม อนุชานาถ เทวาติ อาห.โส \"อิมสฺมึ ปพพฺ ชเิ ต, สขุ  ปาสาท คณหฺ สิ ฺสามตี ิ จินเฺ ตตวฺ า,เอกวจเนเนว \"ปพพฺ ชาหตี ิ อาห. โส สตฺถุ สนตฺ เิ ก ปพฺพชติ ฺวาน จริ สเฺ สว อรหตตฺ  ปตฺวา โชตกิ ตเฺ ถโร นาม อโหส.ิ ตสสฺอรหตตฺ ปปฺ ตฺตกขฺ เณเยว สพฺพาป สา สมฺปตฺติ อนฺตรธาย.ิ ตป ส ฺสสตุลกาย นาม ภริย เทวา อุตตฺ รกรุ เุ มว นยสึ ุ. อเถกทวิ ส ภกิ ขฺ ูต อามนฺเตตฺวา \"อาวโุ ส โชตกิ ตสฺมึ ปน เต ปาสาเท วาอิตถฺ ิยา วา ตณฺหา อตถฺ ตี ิ ปุจฉฺ ติ วฺ า \"นตฺถาวโุ สติ วตุ เฺ ต,สตถฺ ุ อาโรเจสุ \"อย ภนเฺ ต อภูต วตฺวา อฺ  พยฺ ากโรตีต.ิสตถฺ า \"นตเฺ ถว ภิกฺขเว มม ปุตตฺ สสฺ ตสมฺ ึ ตณฺหาติ วตฺวาอิม คาถมาห \"โยธ ตณหฺ  ปหนตฺ ฺวาน อนาคาโร ปรพิ ฺพเช, ตณฺหาภวปริกฺขณี  ตมห พรฺ มู ิ พรฺ าหฺมณนฺต.ิ ๑ [๒] เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูต.ิ โชตกิ ตเฺ ถรวตถฺ .ุ๑. อมิ สฺมึ าเน อตฺโถ วณฺเณตพโฺ พ. ๒. สี. เอตถฺ นตฺ เร \"อิมสิ ฺสา คาถายตโฺ ถ เหฏาชฏลิ ตเฺ ถรวตถฺ ุมหฺ ิ วตุ ตฺ นเยเนว เวทติ พฺโพติ อตฺถิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 182 ๓๔. ปมนฏปพุ ฺพกวตฺถ.ุ (๒๙๗) \"หิตฺวา มานสุ กนตฺ ิ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เวฬวุ เน วหิ รนฺโตเอก นฏปุพพฺ ก อารพภฺ กเถสิ. โส กริ เอก นฏกีฬ กีฬมาโน วจิ รนฺโต สตถฺ ุ ธมฺมกถ สตุ วฺ าปพพฺ ชิตวฺ า อรหตฺต ปาปณุ .ิ ตสมฺ ึ พทุ ฺธปปฺ มเุ ขน ภิกขฺ ุสงฺเฆนสทธฺ ึ ปณฑฺ าย ปวิสนเฺ ต, ภกิ ขฺ ู เอก นฏปุตฺต กีฬนตฺ  ทิสวฺ า\"อาวโุ ส เอส ตยา กีฬติ กฬี ิต กีฬต,ิ อตฺถิ นโุ ข เต เอตฺถสิเนโหติ ปจุ ฺฉิตฺวา \"นตถฺ ีติ วตุ ฺเต, \"อย ภนเฺ ต อภตู  วตวฺ าอฺ พยฺ ากโรตตี ิ อาหส .ุ สตฺถา เตส กถ สตุ ฺวา \"ภิกขฺ เว มมปตุ โฺ ต สพฺพโยเค อติกกฺ นโฺ ตติ วตฺวา อิม คาถมาห \"หิตวฺ า มานุสก โยค ทพิ ฺพ โยค อปุ จฺจคา, สพพฺ โยควิสยุตตฺ  ตมห พฺรมู ิ พฺราหมฺ ณนตฺ .ิ ตตถฺ \"มานุสก โยคนตฺ :ิ มานุสก อายุ ฺเจว ปฺจ กามคุเณจ. ทพิ ฺพโยเคป เอเสว นโย. อปุ จฺจคาติ: โย มานุสก โยค หติ วฺ า ทิพพฺ  โยค อตกิ กฺ นโฺ ต,ต สพฺเพหิ จตูหปิ  โยเคหิ วิสย ุตฺต อห พรฺ าหมฺ ณ วทามตี ิ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทีนิ ปาปณุ ึสูติ. ปมนฏปพุ พฺ กวตฺถ.ุ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 183๓๕. ทตุ ยิ นฏปุพฺพกวตถฺ ุ. (๒๙๘)\"หิตวฺ า รติ จฺ าติ อิม ธมมฺ เทสน สตฺถา เวฬวุ เน วิหรนโฺ ตเอก นฏปุพพฺ กเยว อารพภฺ กเถสิ.วตถฺ ุ ปุริมสทิสเมว. อธิ ปน สตฺถา \"ภิกขฺ เว มม ปุตโฺ ตรติ จฺ อรติ ฺจ ปหาย ิโตติ วตวฺ า อิม คาถมาห\"หติ ฺวา รติ ฺจ อรติ จฺ สตี ภิ ูต นริ ปู ธึสพฺพโลกาภภิ ุ วรี  ตมห พรฺ มู ิ พรฺ าหมฺ ณนตฺ ิ.ตตฺถ \"รตนิ ตฺ :ิ ปจฺ กามคณุ รตึอรตินฺต:ิ อรฺวาเส อุกกฺ ณฺึ.สีติภูตนตฺ :ิ นพิ ฺพตุ .นริ ูปธนิ ตฺ ิ: นิรปุ กกฺ เิ ลส.วีรนตฺ ิ: ต เอวรปู  สพพฺ กขฺ นฺธโลก อภิภวติ วฺ า ิต วิรยิ วนฺตอห พฺราหฺมณ วทามตี ิ อตฺโถ.เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปณุ ึสตู ิ.ทตุ ยิ นฏปุพพฺ กวตฺถ.ุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 184 ๓๖. วงฺคีสตเฺ ถรวตฺถุ. (๒๙๙) \"จุตึ โย เวทีติ อิม ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเน วหิ รนโฺ ตวงคฺ ีสตฺเถร อารพภฺ กเถส.ิ ราชคเห กเิ รโก พรฺ าหมฺ โณ วงคฺ ีโส นาม มตมนุสฺสาน สสี อาโกเฏตฺวา \"อทิ  นริ เย นพิ ฺพตฺตสฺส สีส, อิท ตริ จฺฉานโยนยิ ,อิท เปตตฺ ิวิสเย, อิท มนสุ สฺ โลเก, อิท เทวโลเก นพิ ฺพตตฺ สฺสสีสนฺติ ชานาต.ิ พรฺ าหฺมณา \"สกกฺ า อิม นิสสฺ าย โลก ขาทิตุนฺติจินฺเตตฺวา ต เทวฺ รตฺตวตถฺ านิ ปรทิ หาเปตฺวา อาทาย ชนปทจรนตฺ า มนสุ เฺ ส วทนตฺ ิ \"เอโส วงฺคีโส นาม พรฺ าหฺมโณมตมนสุ ฺสาน สสี  อาโกเฏตวฺ า นิพพฺ ตตฺ ฏ าน ชานาติ, อตตฺ โนาตกาน นิพพฺ ตฺตฏาน ปุจฺฉถาติ. มนุสสฺ า ยถาพล ทสปกหาปเณ วีสป สตป  ทตฺวา าตกาน นพิ พฺ ตฺตฏาน ปจุ ฉฺ นฺติ.เต อนปุ ุพฺเพน สาวตฺถึ ปตฺวา เชตวนสฺส อวทิ เู ร นวิ าส คณหฺ ึส.ุเต ภุตตฺ ปาตราส มหาชน คนฺธมาลาทหิ ตฺถ ธมมฺ สฺสวนาย คจฉฺ นตฺ ทิสวฺ า \"กห คจฺฉถาติ ปุจฉฺ ติ วฺ า, \"วหิ าร ธมมฺ สสฺ วนายาติ วุตฺเต,\"ตตถฺ คนฺตวฺ า กึ กริสสฺ ถ? อมฺหาก วงคฺ ีสพรฺ าหฺมณสทโิ ส นตฺถ,ิมตมนสุ ฺสาน สีส อาโกเฏตฺวา นพิ พฺ ตตฺ ฏ าน ชานาติ,าตกาน นิพพฺ ตตฺ ฏาน ปจุ ฺฉถาติ อาหส ุ. เต \"วงฺคโี สกึ ชานาต,ิ อมฺหาก สตถฺ ารา สทโิ ส นตฺถตี ิ วตวฺ า, อิตเรหิป\"วงฺคสี สทิโส นตฺถตี ิ วุตเฺ ต, กถ วฑเฺ ฒตฺวา \"เอถทานิ โววงคฺ ีสสสฺ วา อมฺหาก วา สตฺถุ ชานนภาว ชานสิ สฺ ามาติ เต

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 185อาทาย วิหาร อคมสุ. สตฺถา เตส อาคมนภาว ตวฺ า \"นิรเยติรจฉฺ านโยนยิ  มนสุ สฺ โลเก เทวโลเกติ จตสู ุ าเนสุ นพิ ฺพตฺตานจตตฺ าริ สสี านิ ขีณาสวสีสจฺ าติ ปจฺ สสี านิ อาหราเปตฺวาปฏิปาฏยิ า ปาเปตวฺ า อาคตกาเล วงฺคสี  ปจุ ฉฺ ิ \"ตวฺ  กริ สีสอาโกเฏตวฺ า มตกาน นพิ พฺ ตฺตฏาน ชานาสตี .ิ \"อาม ชานามีต.ิ\"อิท กสสฺ สีสนฺต.ิ โส ต อาโกเฏตวฺ า \"นริ เย นพิ พฺ ตฺตสสฺ าติอาห. อถสสฺ สตฺถา \"สาธูติ สาธกุ าร ทตฺวา อิตรานิป ตณี ิสสี านิ ปุจฺฉติ วฺ า เตน อวริ ชฌฺ ติ วฺ า วุตฺตวตุ ตฺ กฺขเณ ตเถวสาธกุ าร ทตฺวา ปฺจม สีส ทสเฺ สตฺวา \"อทิ  กสฺสาติ ปจุ ฉฺ ิ.โส ต อาโกเฏตวฺ า นพิ พฺ ตตฺ ฏ าน น ชานาติ. อถ น สตถฺ า\"กึ วงคฺ ีส น ชานาสีติ วตวฺ า, \"อาม น ชานามตี ิ วุตฺเต,\"อห ชานามตี ิ อาห. \"เกน ชานาสตี ิ. \"มนตฺ พเลน ชานามตี ิ.๑อถ น วงคฺ โี ส ยาจิ \"เทถ เม อมิ  มนฺตนตฺ ิ. \"น สกฺกาอปพฺพชิตสสฺ ทาตนุ ฺต.ิ โส \"อิมสมฺ ึ มนเฺ ต คหเิ ต, สกลชมพฺ ุทีเปอห เชฏ โก ภวสิ ฺสามีติ จินฺเตตวฺ า เต พรฺ าหมฺ เณ \"ตุมเฺ หตตเฺ ถว กตปิ าห วสถ, อห ปพพฺ ชสิ ฺสามีติ อยุ โฺ ยเชตวฺ า สตถฺ ุสนฺติเก ปพฺพชิตฺวา ลทธฺ ปู สมฺปโท วงคฺ สี ตฺเถโร นาม อโหส.ิอถสสฺ สตฺถา ทวฺ ตตฺ สึ าการกมมฺ ฏ าน ทตวฺ า \"มนตฺ สสฺ ปริกมมฺ สชฺฌายาหตี ิ อาห. โส ต สชฺฌายนโฺ ต อนฺตรนตฺ รา พฺราหฺมเณหิ\"คหิโต เต มนโฺ ตติ ปจุ ฺฉยิ มาโน \"อาคเมถ ตาว, คณฺหามตี ิ๑. สี. ม. ย.ุ \"เกน....ชานามีติ อติ ิ นตถฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 186วตวฺ า กติปาหสฺเสว อรหตฺต ปตวฺ า ปนุ พรฺ าหมฺ เณหิ ปฏุ โ \"อภพโฺ พทานาห อาวโุ ส คนฺตนุ ฺติ อาห. ต สตุ วฺ า ภิกฺขู \"อยภนเฺ ต อภูเตน อฺ พยฺ ากโรตตี ิ สตฺถุ อาโรเจสส. สตฺถา\"มา ภิกขฺ เว เอว อวจุตฺถ, อิทานิ ภิกฺขเว มม ปุตโฺ ตจตุ ปิ ฏิสนฺธิกสุ โล ชาโตติ วตวฺ า อมิ า คาถา อภาสิ \"จุตึ โย เวทิ สตตฺ าน อปุ ปตตฺ ิฺจ สพฺพโส, อสตตฺ  สุคต พุทธฺ  ตมห พรฺ ูมิ พรฺ าหมฺ ณ. ยสฺส คตึ น ชานนตฺ ิ เทวา คนฺธพพฺ มานสุ า, ขณี าสว อรหนฺต ตมห พรฺ มู ิ พรฺ าหฺมณนตฺ ิ. ตตฺถ \"โย เวทตี ิ: โย สตตฺ าน สพพฺ ากาเรน จุติจฺปฏสิ นฺธิ ฺจ ปากฏ กตวฺ า ชานาติ, ตมห อลคคฺ ตาย อสตฺตปฏปิ ตฺตยิ า สฏุ  ุคตตฺตา สคุ ต จตนุ ฺน สจฺจาน พทุ ฺธตาย พุทฺธพฺราหฺมณ วทามีติ อตโฺ ถ. ยสฺสาต:ิ ยสเฺ สเต เทวาทโย คตึ น ชานนฺติ, ตมห อาสวานขณี ตาย ขณี าสว กเิ ลเสหิ อารกตฺตา อรหนตฺ  พรฺ าหฺมณ วทามีติอตโฺ ถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูต.ิ ฒ วงฺคีสตเฺ ถรวตฺถ.ุ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 187 ๓๗. ธมฺมทินนฺ าเถรวี ตฺถุ. (๓๐๐) \"ยสฺส ปเุ ร จาติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เวฬุวเนวหิ รนฺโต ธมมฺ ทินนฺ  ภกิ ฺขนุ ึ อารพภฺ กเถส.ิ เอกทิวส หิ ตสฺสา คหิ กิ าเล สามโิ ก วสิ าโข อุปาสโกสตฺถุ สนฺติเก ธมมฺ  สตุ วฺ า อนาคามผิ ล ปตวฺ า จินเฺ ตสิ \"มยาสพพฺ  สาปเตยฺย ธมมฺ ทนิ ฺน ปฏจิ ฉฺ าเปตุ วฏฏ ตีต.ิ โส ตโตปพุ เฺ พ อาคจฺฉนฺโต ธมมฺ ทนิ นฺ  วาตปาเนน โอโลเกนตฺ ึ ทสิ วฺ าสติ  กโรต.ิ ตท วิ ส ปน วาตปาเน ิต อโนโลเกนฺโตวอคมาสิ. สา \"กึ นโุ ข อทิ นฺติ จนิ ฺเตตฺวา \"โหตุ, โภชนกาเลชานิสฺสามีติ โภชนเวลาย ภตตฺ  อุปนาเมส.ิ โส อเฺ สุ ทิวเสสุ\"เอหิ, เอกโต ภุฺชามาติ วทติ. ตท ิวส ปน ตณุ ฺหภี โู ตวภุ ชฺ .ิ สา \"เกนจิเทว การเณน กปุ โต ภวิสสฺ ตีติ จินฺเตสิ.อถ น วสิ าโข สุขนิสนิ ฺนเวลาย ต ปกฺโกสติ วฺ า \"ธมมฺ ทินฺเนอมิ สฺมึ เคเห สพฺพ สาปเตยยฺ  ปฏจิ ฺฉาหีติ อาห. สา \"กุทธฺ านาม สาปเตยยฺ  น ปฏิจฉฺ าเปนฺติ, กินนฺ ุ โข เอตนฺติ จินเฺ ตตวฺ า\"ตมุ ฺเห ปน สามตี ิ อาห. \"อห อโิ ต ปฏ าย น กิจฺ ิวจิ าเรสฺสามีติ. \"ตุมเฺ หหิ ฉฑฺฑิต เขฬ โก ปฏิจฉฺ สิ ฺสต,ิ เอว สนเฺ ต,มม ปพพฺ ชชฺ  อนชุ านาถาต.ิ โส \"สาธุ ภทเฺ ทติ สมฺปฏจิ ฺฉิตวฺ ามหนเฺ ตน สกฺกาเรน ต ภกิ ฺขุนีอปุ สสฺ ย เนตวฺ า ปพฺพาเชส.ิ สาลทฺธูปสมฺปทา ธมฺมทนิ นฺ าเถรี นาม อโหส.ิ สา วเิ วกกามตาย

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 188ภิกขฺ ุนหี ิ สทฺธึ ชนปท คนฺตฺวา ตตฺถ วิหรนตฺ ี น จิรสฺเสว สหปฏิสมฺภิทาหิ อรหตตฺ  ปตฺวา \"อิทานิ ม นสิ สฺ าย าติชนาปุฺ านิ กรสิ ฺสนตฺ ีติ ปุนเทว ราชคห ปจฺจาคฺฉิ. อุปาสโก ตสฺสาอาคตภาว สตุ ฺวา \"เกน นุ โข การเณน อาคตาติ ภิกขฺ ุนอี ปุ สสฺ ยคนตฺ ฺวา เถรึ [๑] วนฺทติ วฺ า เอกมนตฺ  นสิ นิ ฺโน \"อกุ ฺกณฺ ติ า นุโขสิ อยฺเยติ วตตฺ ุ อปฺปฏริ ูป, ปฺหเมก น ปุจฺฉิสสฺ ามีติจนิ ฺเตตฺวา โสตาปตฺติมคเฺ ค ปหฺ  ปจุ ฉฺ ิ. สา ต วิสสฺ ชฺเชสิ.อปุ าสโก เตเนว อุปาเยน เสสมคเฺ คสุป ปฺห ปุจฉฺ ิตวฺ า,อติกฺกมมฺ ปฺหสสฺ ปุฏ กาเล ตาย \"อจจฺ สรา โข อาวุโส๒วสิ าขาติ วตวฺ า \"อากงฺขมาโน สตถฺ าร อปุ สงฺกมิตวฺ า อมิ ปฺห ปจุ ฺเฉยยฺ าสีติ วตุ เฺ ต, เถรึ วนทฺ ิตวฺ า อฏุ ายาสนา สตถฺ ุสนฺติก คนตฺ วฺ า ต กถาสลลฺ าป สพพฺ  ภควโต อาโรเจสิ. สตถฺ า\"สกุ ถิต มม ธีตาย ธมมฺ ทินฺนาย, อหฺเจต ปฺห วสิ สฺ ชเฺ ชนโฺ ตเอวเมว วสิ สฺ ชเฺ ชยยฺ นตฺ ิ วตวฺ า ธมฺม เทเสนฺโต อมิ  คาถมาห \"ยสสฺ ปุเร จ ปจฺฉา จ มชเฺ ฌ จ นตฺถิ กิ จฺ น อกิ ฺจน อนาทาน ตมห พฺรูมิ พรฺ าหมฺ ณนตฺ .ิ ตตฺถ \"ปเุ รต:ิ อตีเตสุ ขนเฺ ธส.ุ ปจฺฉาติ: อนาคเตสุ ขนเฺ ธส.ุ มชเฺ ฌติ: ปจฺจุปปฺ นเฺ นสุ ขนเฺ ธส.ุ๑. เอตฺถนฺตเร \"ทสิ วฺ าติ อตถฺ ิ. ๒. ม. อจฉฺ ริย อาวโุ ส.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 189 นตฺถิ กิจฺ นนตฺ :ิ ยสสฺ เตสุ ตสี ุ าเนสุ ตณหฺ าคาหสงฺขาตกิจฺ น นตถฺ ,ิ ตมห ราคกิ ฺจนาทีหิ อกิฺจน กสสฺ จิ คหณสสฺอภาเวน อนาทาน พรฺ าหมฺ ณ วทามีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ธมมฺ ทินฺนาเถรีวตฺถ.ุ ๓๘. องฺคุลมิ าลตเฺ ถรวตฺถ.ุ (๓๐๑) \"อุสภนฺติ อิม ธมมฺ เทสน สตถฺ า เชตวเน วิหรนฺโตองคฺ ุลมิ าลตเฺ ถร อารพฺภ กเถสิ. วตฺถุ \"น เว กทรยิ า เทวโลก วชนฺตตี ิ คาถาวณฺณนายวุตตฺ เมว. วตุ ตฺ หฺ ิ ตตฺถ \"ภิกขฺ ู องคฺ ลุ ิมาล ปุจฉฺ ึสุ \"กึ นุ โขอาวโุ ส ทฏุ  หตถฺ ึ ฉตฺต ธาเรตฺวา ิต ทสิ ฺวา น ภายสตี ิ.\"น ภายามิ อาวโุ สติ. เต สตฺถาร อาหส ุ \"องฺคุลิมาโล ภนฺเตอภูเตน อฺ พยฺ ากโรตตี .ิ สตถฺ า \"น ภิกฺขเว มม ปตุ ฺโตองฺคุลิมาโล ภายต,ิ ขีณาสวอสุ ภานหฺ ิ อนฺตเร เชฏกอสุ ภามม ปุตฺตสทิสา ภกิ ฺขู น ภายนฺตตี ิ วตวฺ า พรฺ าหมฺ ณวคฺเค อมิ คาถมาห \"อุสภ ปวร วรี  มเหสี วชิ ติ าวนิ  อเนช นหาตก พุทธฺ  ตมห พรฺ มู ิ พฺราหฺมณนตฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 190 ตสสฺ ตฺโถ: อจฺฉมภฺ ิตตเฺ ถน อุสภสทิสตาย อสุ ภ อตุ ตฺ มตเฺ ถนปวร วริ ยิ สมฺปตฺติยา วรี  มหนฺตาน สลี กขฺ นธฺ าทีน เอสติ ตฺตามเหสึ ตณิ ณฺ  มาราน วิชติ ตตฺ า วชิ ติ าวิน นหาตกกฺ ิเลสตายนหาตก จตสุ จฺจพทุ ฺธตาย พทุ ฺธ ต เอวรูป อห พฺราหมฺ ณวทามตี .ิ เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปุณึสตู ิ. องคฺ ุลมิ าลตเฺ ถรวตฺถุ. ๓๙. เทวหิตพรฺ าหฺมณวตฺถ.ุ (๓๐๒) \"ปพุ เฺ พนิวาสนฺติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเน วิรหนโฺ ตเทวหิตพฺราหฺมณสสฺ ปฺห อารพภฺ กเถส.ิ เอกสมฺ ึ หิ สมเย ภควา วาเตหิ อาพาธิโก หตุ วฺ าอุปวานตฺเถร อณุ ฺโหทกตถฺ าย เทวหิตพรฺ าหมฺ ณสฺส สนฺติก ปหณิ .ิโส คนตฺ ฺวา สตถฺ ุ อาพาธิกภาว อาจิกขฺ ติ ฺวา อณุ โฺ หทก ยาจ.ิต สุตวฺ า พรฺ าหฺมโณ ตุฏ มานโส หตุ วฺ า \"ลาภา วต เม,ย มม สนตฺ ิก สมฺมาสมพฺ ุทฺโธ อณุ โฺ หทกสสฺ ตฺถาย ปหิณีติอุณโฺ หทกสสฺ กาช ปรุ ิเสน คาหาเปตวฺ า ผาณิตสสฺ จ ปฏุ อุปวานตฺเถรสสฺ ปาทาส.ิ เถโร ต คาหาเปตวฺ า วิหาร คนตฺ ฺวา

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 191สตฺถาร อุณฺโหทเกน นหาเปตฺวา อุณฺโหทเกน ผาณิต อาโลเฬตวฺ าภควโต ปาทาสิ. ตสฺส ต ขณเยว โส อาพาโธ ปฏปิ สฺสมภฺ ิพรฺ าหฺมโณ จนิ ฺเตสิ \"กสฺส นุ โข เทยยฺ ธมฺโม ทนิ ฺโน มหปผฺ โลโหต,ิ สตฺถาร ปุจฺฉสิ สฺ ามตี ิ. โส สตฺถุ สนฺติก คนฺตฺวา ตมตถฺ ปจุ ฉฺ นฺโต อมิ  คาถมาห \"กตถฺ ทชชฺ า เทยยฺ ธมฺม, กตถฺ ทินฺน มหปผฺ ล, กถ หิ ยชมานสสฺ กถ อชิ ฌฺ นตฺ ิ ทกขฺ ณิ าต.ิ อถสสฺ สตถฺ า \"เอวรูปสฺส พรฺ าหมฺ ณสสฺ ทนิ ฺน มหปผฺ ลโหตตี ิ วตฺวา พรฺ าหฺมณ ปกาเสนฺโต อมิ  คาถมาห \"ปพุ เฺ พนวิ าส โย เวทิ สคฺคาปายฺจ ปสฺสติ อโถ ชาตกิ ฺขย ปตฺโต อภิ ฺ า โวสิโต มุน,ิ สพพฺ โวสิตโวสาน ตมห พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺต.ิ ตสฺสตฺโถ: โย ปุพฺเพนวิ าส ปากฏ กตวฺ า ชานาติ ฉพพฺ ีสต-ิเทวโลกเภท สคฺคจฺ จตพุ พฺ ธิ  อปายฺจ ทพิ ฺพจกฺขุนา ปสฺสติอโถ ชาติกขฺ ยสงฺขาต อรหตตฺ  ปตฺโต อภิฺเยยฺ  ธมมฺ อภชิ านิตวฺ า ปริฺเยฺย ปรชิ านิตฺวา ปหาตพฺพ ปหาย สจฉฺ ิกาตพฺพสจฺฉิกตฺวา โวสโิ ต นิพพฺ าน ปตโฺ ต วุสิตโวสาน วา ปตฺโตอาสวกขฺ ยปฺปฺาย โมนภาว ปตตฺ ตฺตา มนุ ,ิ ตมห สพฺเพสกิเลสาน โวสาน อรหตฺตมคฺคฺ าณ พรฺ หฺมจริยวาส วุตฺถภาเวนสพพฺ โวสิตโวสาน พฺราหฺมณ วทามตี ิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 192 เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ผิ ลาทนี ิ ปาปณุ สึ ุ, พฺราหฺมโณปปสนฺนมานโส สรเณสุ ปติฏาย อปุ าสกตฺต ปเวเทสีต.ิ เทวหิตพฺราหมฺ ณวตฺถ.ุ พรฺ าหมฺ ณวคคฺ วณณฺ นา นฏิ ติ า. ฉพพฺ ีสตโิ ม วคฺโค.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 193 เอตฺตาวตา \"สพฺพปเม ยมกวคเฺ ค จทุ ฺทส วตฺถูน,ิ อปปฺ มาทวคเฺ คนว, จิตตฺ วคฺเค นว, ปปุ ผฺ วคเฺ ค ทวฺ าทส๑ , พาลวคฺเค ปณฺณรส๒ ,ปณฺฑิตวคฺเค เอกาทส, อรหนตฺ วคเฺ ค ทส, สหสฺสวคเฺ ค จทุ ฺทส,ปาปวคฺเค ทฺวาทส, ทณฺฑวคเฺ ค เอกาทส, ชราวคฺเค นว,อตตฺ วคฺเค ทส, โลกวคเฺ ค เอกาทส, พุทธฺ วคเฺ ค นว,สขุ วคฺเค อฏ , ปย วคเฺ ค นว, โกธวคเฺ ค อฏ, มลวคเฺ คทฺวาทส, ธมฺมฏ วคฺเค ทส, มคฺควคฺเค ทส, ปกณิ ณฺ กวคเฺ คนว, นริ ยวคฺเค นว, นาควคฺเค อฏ , ตณฺหาวคฺเค ทฺวาทส,ภกิ ขฺ ุวคฺเค ทฺวาทส, พรฺ าหฺมณวคเฺ ค เอกูนจตฺตาลสี าติ เอเกนูนานิตณี ิ วตฺถสุ ตาน๓ิ ปกาเสตวฺ า นาตสิ งฺเขปนาติวิตถฺ ารวเสนอุปรจติ า ทฺวาสตตฺ ติภาณวารปฺปมาณา ธมฺมปทสฺส อฏ กถานิฏิตา๔. ปตฺต ธมฺมปท เยน ธมมฺ ราเชนนตุ ตฺ ร, คาถา ธมมฺ ปเท เตน ภาสิตา ยา มเหสินา สเตวสี า จตสุ ฺสตา จตุสสฺ จจฺ วิภาวนิ า สตตตฺ ยมหฺ ิ วตฺถนู  เอเกนูเน สมฏุ  ติ า, วหิ าเร อธริ าเชน การติ มฺหิ กตฺ ุนา ปาสาเท สิรกิ ูฏสฺส รฺโ วหิ รตา มยา๑. ส.ี ยุ. เอกาทส. ๒. ส.ี ย.ุ จุททฺ ส. เตสุ โปตถฺ เกสุ ปน วตถฺ ูนิ กเมน ทวฺ าทเสวเจว ปณฺณรเสว จ โหนตฺ ิ. ๓. อิมานิ สกลียมานานิ เอกาธกิ านิ ตณี ิ สตานิ โหนฺต.ิ๔. พุทธฺ วคเฺ ค นวาติ ปกขฺ ิปตวฺ า กเต, อมิ านิ สกลยี มานานิ ทฺวาธิกานิ ตณี ิ วตถุสตาฺ นิโหนตฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 194 อตฺถพฺยชฺ นสมปฺ นนฺ  อตถฺ าย จ หิตาย จ โลกสสฺ โลกนาถสฺส สทธฺ มมฺ ฏ ิตกิ ามตา ตาส อฏกถ เอต กโรนฺเตน สุนิมมฺ ล ทฺวาสตตฺ ติปปฺ มาณาย ภาณวาเรหิ ปาลยิ า ย ปตตฺ  กสุ ล, เตน กสุ ลา สพฺพปาณนิ  สพเฺ พ อิชฌฺ นฺตุ สงกฺ ปปฺ า ผลนฺตา มธรุ  ผลนฺต.ิปรมวิสทุ ฺธสทธฺ าพุทธฺ ิวริ ิยปฏมิ ณฺฑิเตน สีลาจารชฺชวมททฺ วาทิ-คุณสมุทยสมุทิเตน สกสมยสมยนตฺ รคหนชฺโฌคาหนสมตฺเถนปฺาเวยฺยตฺติสมนฺนาคเตน เตปฏกปรยิ ตตฺ ปิ ฺปเภเท สาฏ กเถสตถฺ ุสาสเน อปฺปฏิหตฺ าณปปฺ เวทิเตน๑ มหาเวยฺยากรเณนกรณสมฺปตฺติชนิตสุขวนิ ิคฺคตมธุโรทารวจนลาวณณฺ ยตุ ฺเตน ยตุ ตฺ -มตุ ตฺ วาทินา วาทิวเรน มหากวนิ า ฉฬภิฺ าปฏิสมภฺ ิทาทปิ ฺปเภท-คุณปฺปฏิมณฑฺ เิ ต อตุ ตฺ ริมนสุ สฺ ธมฺเม อปปฺ ฏหิ ตพทุ ฺธนี  เถรวสปปฺ ทีปานเถราน มหาวหิ ารวาสนี  วสาลงฺการภเู ตน วปิ ลุ วสิ ุทธฺ พทุ ฺธนิ าพุทธฺ โฆโสติ ครหู ิ คหติ นามเธยเฺ ยน เถเรน กตาย ธมมฺ ปทสฺสอตฺถวณณฺ นา.๑. สี. ม. ย.ุ อปฺปฏิหตฺาณปฺปภาเวน.