ธรรมบทภาค8

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 51อภชิ ฺฌาทหี ิ ต ทฺวาร อสว ตุ  โหต,ิ อนภิชฺฌาทหี ิ สว ุต. สาธุ สพฺพตถฺ าติ: เตสุ จกฺขทุ วฺ าราทสี ุ สพฺเพสุป สวโรสาธุ. เอตฺตาวตา หิ อฏ สว รทฺวารานิ อฏ จ อสวรทฺวารานิกถิตานิ. เตสุ อฏ สุ อสวรทวฺ าเรสุ โิ ต ภกิ ขฺ ุ สกลวฏฏ มลู กทุกฺขโตน มจุ ฺจต,ิ สวรทฺวาเรสุ ปน ิโต สพพฺ สมฺ าป วฏฏมลู กทุกขฺ า มุจจฺ ติ;เตน วุตตฺ  \"สพฺพตฺถ สวโุ ต ภิกขฺ ุ สพพฺ ทุกฺขา ปมจุ จฺ ตีติ. เทสนาวสาเน ปฺจ ภิกฺขู โสตาปตฺติผเล ปติฏ หึสุ,สมฺปตฺตานป  สาตฺถิกา เทสนา อโหสตี ิ. ปจฺ ภิกขฺ ุวตถฺ .ุ ๒. หส ฆาตกภิกฺขวุ ตถฺ ุ. (๒๕๓) \"หตถฺ สฺ โตติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเน วิหรนโฺ ตเอก หส ฆาตก ภกิ ขฺ ุ อารพฺภ กเถส.ิ สาวตฺถวี าสิโน กิร เทฺว สหายกา ภกิ ขฺ สู ุ ปพฺพชิตฺวาลทฺธูปสมปฺ ทา เยภยุ ฺเยน เอกโต วจิ รนตฺ .ิ เอกทวิ ส อจิรวตึคนฺตวฺ า นหาตวฺ า อาตเป ตปฺปมานา สาราณีย กถ กเถนตฺ าอฏส .ุ ตสมฺ ึ ขเณ เทวฺ หส า อากาเสน คจฺฉนฺต.ิ อเถโก

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 52ทหรภกิ ฺขุ สกขฺ ร คเหตวฺ า \"เอกสสฺ หส โปตกสสฺ อกขฺ ึ ปหรสิ ฺสามตี ิอาห. อติ โร \"น สกฺขสิ สฺ สีติ อาห. \"ตฏิ  ตุ อมิ สมฺ ึ ปสฺเสอกขฺ ,ิ ปรปสเฺ ส อกขฺ ึ ปหริสสามีต.ิ \"อทิ ป น สกขฺ ิสสฺ สิเยวาติ.\"เตนหิ อุปธาเรหตี ิ ทตุ ยิ  สกฺขร คเหตฺวา หส สฺส ปจฺฉาภาเคขิป. หโ ส สกขฺ รสทฺท สุตฺวา นวิ ตตฺ ิตวฺ า โอโลเกส.ิ อถ นอิตร วฏฏสกฺขร คเหตฺวา ปรปสเฺ ส อกฺขิมฺหิ ปหรติ ฺวาโอรมิ กฺขนิ า นกิ ขฺ าเมส.ิ หโส วริ วนโฺ ต ปรวิ ตตฺ ิตฺวา เตสปาทมูเลเยว ปต.ิ ตตถฺ ตตฺถ ติ า ภิกขฺ ู ทสิ วฺ า \"อาวุโสพทุ ธฺ สาสเน ปพฺพชิตวฺ า อนนจุ ฺฉวิก โว กต ปาณาติปาต กโรนเฺ ตหตี ิวตฺวา เต อาทาย คนตฺ ฺวา ตถาคตสฺส ทสเฺ สสส. สตฺถา \"สจฺจ กิรตยา ภกิ ขฺ ุ ปาณาติปาโต กโตติ ปจุ ฉฺ ติ วฺ า, \"สจฺจ ภนฺเตติวตุ ฺเต, \"ภกิ ขฺ ุ กสมฺ า เอวรูเป นยิ ฺยานกิ สาสเน ปพพฺ ชิตฺวาเอวมกาสิ? โปราณกปณฺฑิตา, อนุปฺปนฺเน พุทฺเธ, อคารมชเฺ ฌวสมานา อปปฺ มตฺตเกสุป าเนสุ กกุ ฺกุจฺจ กรสึ ุ, ตฺว ปนเอวรเู ป พทุ ธฺ สาสเน ปพพฺ ชติ ฺวา กุกฺกจุ ฺจมตฺตมฺป น อกาสตี ิ วตวฺ าเตหิ ยาจิโต อตตี  อาหร:ิ \"อตเี ต กรุ รุ ฏเ อนิ ทฺ ปตตฺ นคเร ธนฺชเย รชฺช กาเรนเฺ ต,โพธิสตโฺ ต ตสฺส อคฺคมเหสิยา กจุ ฺฉิมฺหิ ปฏสิ นธฺ ึ คเหตฺวาอนปุ ุพเฺ พน วิฺ ตุ  ปตฺโต ตกฺกสิลาย สปิ ปฺ านิ อคุ ฺคเหตฺวา ปต ราอปุ รชเฺ ช ปตฏิ  าปโ ต อปรภาเค ปต ุ อจจฺ เยน รชชฺ  ปตวฺ าทส ราชธมฺเม อโกเปนโฺ ต กรุ ธุ มเฺ ม ปวตตฺ ิตฺถ. กุรุธมโฺ ม นาม

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 53ปจฺ สลี าน.ิ ตานิ โพธสิ ตโฺ ต ปรสิ ทุ ฺธานิ กตวฺ า รกฺขต.ิ ยถาโพธิสตฺโต, เอวมสฺส มาตา อคฺคมเหสี กนฏิ  ภาตา อปุ ราชาปโุ รหิโต พรฺ าหมฺ โณ รชชฺ ุคฺคาหโก อมจฺโจ สารถิ เสฏ ีโทณมาปโก มหามตฺโต โทวารโิ ก นครโสภนา๑ วณฺณทาสีติเอวเมเตสุ เอกาทสสุ ชเนสุ กรุ ุธมมฺ  รกฺขนฺเตส,ุ กาลิงฺครฏเทนตฺ ปุรนคเร กาลิงเฺ ค รชฺช กาเรนเฺ ต, ตสฺส รฏเ  เทโว นวสฺสิ; มหาสตตฺ สฺส ปน อชฺ นาสโภ นาม มงคฺ ลหตฺถี มหาปุ โฺ โหต.ิ รฏ วาสโิ น \"ตสมฺ ึ อานีเต, เทโว วสสฺ ิสสฺ ตีติ สฺ ายอาโรเจสส. ราชา ตสสฺ หตถฺ สิ ฺส อานยนตถฺ าย พฺราหฺมเณปหิณิ. เต คนตฺ วฺ า มหาสตตฺ  หตถฺ ึ ยาจึสุ. สตฺถา อิม เตสยาจนาการ๒ ทสเฺ สตุ \"ตว สทฺธจฺ สีลจฺ วทิ ติ วฺ าน ชนาธิป วณฺณ อฺชนวณฺเณน กาลงิ คฺ สฺมึ วนิ ิมฺหเสติอิม ตกิ นิปาเต ชาตก๓ กเถส.ิ หตถฺ ิมหฺ ิ ปน อานีเตป, เทเวอวสฺสนฺเต, \"โส ราชา กรุ ธุ มฺม รกขฺ ติ, เตนสสฺ รฏเ  เทโววสฺสตตี ิ สฺาย \"ย โส กรุ ุธมมฺ  รกขฺ ติ, ต สุวณณฺ ปฏเ ฏลิขิตฺวา อาเนถาติ ปนุ กาลงิ ฺโค พรฺ าหฺมเณ จ อมจฺเจ จเปเสสิ. เตสุ คนตฺ ฺวา ยาจนฺเตสุ, ราชาน อาทึ กตวฺ า สพฺเพปเต อตตฺ โน อตฺตโน สเี ลสุ กิฺจิ กกุ กฺ จุ ฺจมตตฺ  กตฺวา \"อปริสทุ ฺธโน สลี นตฺ ิ ปฏกิ ขฺ ิปต วฺ า \"น เอตตฺ าวตา สลี เภโท โหตีติ๑. ม. นครโสภินึ. ๒. ส.ี ยาจเน การณ. ม. ยุ. ยาจนการณ. ๓. ข.ุ ชา. ๒๗/๑๑๒.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 54เตหิ ปุนปปฺ นุ  ยาจติ า อตตฺ โน อตฺตโน สลี านิ กถยึสุ. กาลงิ ฺโคสวุ ณฺณปฏเ ฏ ลิขติ วฺ า อาภต กรุ ุธมมฺ  ทสิ วฺ า สมาทาย สาธกุ ปเู รสิ. ตสฺส รฏเ เทโว ปาวสฺสิ, รฏ  เขม สุภกิ ฺข อโหสิ. สตฺถา อมิ  อตตี  อาหริตวฺ า \"คณิกา อปุ ฺปลวณณฺ า จ, ปณุ โฺ ณ โทวาริโก ตทา, รชชฺ ุคาโห จ กจจฺ าโน, โทณมาตา จ โกลิโต, สารีปุตโฺ ต ตทา เสฏ ,ี อนุรุทฺโธ จ สารถ,ิ พรฺ าหมฺ โณ กสสฺ โป เถโร, อุปราชา นนทฺ ปณฑฺ โิ ต, มเหสี ราหุลมาตา, มายาเทวี ชเนตตฺ ิกา, กรุ รุ าชา โพธสิ ตฺโต: เอว ธาเรถ ชาตกนตฺ ิชาตก สโมธาเนตฺวา \"ภิกขฺ ุ เอว ปพุ ฺเพ ปณฑฺ ติ า, อปฺปมตฺตเกปกกุ กฺ จุ เฺ จ อุปปฺ นเฺ น, อตฺตโน สีลเภเท อาสงกฺ  กรสึ ;ุ ตฺว ปนมาทิสสฺส พทุ ฺธสสฺ สาสเน ปพฺพชติ วฺ า ปาณาตปิ าต กโรนโฺ ตอติภาริย กมฺมมกาสิ; ภิกขฺ นุ า นาม หตฺเถหิ ปาเทหิ วาจายจ สฺเตน ภวิตพฺพนตฺ ิ วตฺวา อมิ  คาถมาห \"หตฺถสฺโต ปาทสฺโต วาจาสฺโต สฺ ตตตฺ โม อชฌฺ ตตฺ รโต สมาหโิ ต เอโก สนตฺ ุสิโต ตมาหุ `ภกิ ขฺ ตู .ิ ตตฺถ หตถฺ สฺโตต:ิ หตถฺ กฬี าปนาทีน วา หตเฺ ถน

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 55ปเรส ปหรณาทนี  วา อภาเวน หตถฺ สฺ โต. ทุติยปเทปเอเสว นโย. วาจาย ปน มุสาวาทาทีน อกรณโต วาจาสฺโต. สฺ ตตตฺ โมติ: สฺตตตฺ ภาโว, กายจลนสีสกุ ขฺ ิปนภมุกวกิ าราทีนอการโกต๑ิ อตโฺ ถ. อชฌฺ ตตฺ รโตต:ิ โคจรชฌฺ ตตฺ สงขฺ าตาย กมมฺ ฏ านภาวนายรโต. สมาหิโตต:ิ สุฏ ุ สมาหโิ ต. เอโก สนฺตุสโิ ตต:ิ เอกวิหารี หตุ วฺ า สฏุ ุ ตสุ โิ ต วิปสสฺ นาจารโตปฏาย อตตฺ โน อธิคเมน ตฏุ มานโส. ปุถชุ ชฺ นกลฺยาณก หิ อาทึกตวฺ า สพฺเพป เสขา อตฺตโน อธคิ เมน สนตฺ ุสนตฺ ีติ สนฺตสุ ติ า,อรหา ปน เอกนตฺ สนฺตสุ ิโตว; ต สนธฺ าเยต วุตตฺ . เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทนี ิ ปาปณุ ึสูต.ิ หสฆาตกภกิ ขฺ ุวตถฺ ุ.๑. สี. ม. ย.ุ อกรณโตติ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 56 ๓. โกกาลิกวตถฺ ุ. (๒๕๔) \"โย มขุ สฺโตติ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเน วหิ รนฺโตโกกาลกิ  อารพฺภ กเถส.ิ วตถฺ ุ \"อถโข โกกาลโิ ก ภกิ ฺข,ุ เยน ภควา, เตนุปสงฺกมีติสุตเฺ ต๑ อาคตเมว. อตโฺ ถปส สฺ อฏ กถาย วตุ ตฺ นเยเนว เวทติ พโฺ พ.โกกาลิเก ปน ปทุมนิรเย อปุ ฺปนเฺ น, ธมมฺ สภาย กถ สมุฏาเปสุ\"อโห โกกาลโิ ก ภกิ ฺขุ อตฺตโน มุข นสิ ฺสาย วนิ าสปตโฺ ต, เทวฺ อคคฺ สาวเก อกฺโกสนฺตสเฺ สว หิสสฺ ปวี วิวรอทาสตี ิ. สตฺถา อาคนฺตวฺ า \"กาย นตุ ถฺ ภกิ ฺขเว เอตรหิ กถายสนนฺ ิสินนฺ าติ ปุจฉฺ ิตฺวา, \"อมิ าย นามาติ วุตเฺ ต, \"น ภิกฺขเวอิทาเนว, ปพุ เฺ พป โกกาลิโก อตตฺ โน มุขเมว นสิ สฺ าย นฏโ ติวตวฺ า ตมตถฺ  โสตุกาเมหิ ภกิ ฺขูหิ ยาจิโต ตสสฺ ปกาสนตฺถอตตี  อาหร:ิ \"อตเี ต หมิ วนฺตปฺปเทเส เอกสมฺ ึ สเร กจฺฉโป วสติ. เทวฺหส โปตกา โคจราย จรนฺตา เตน สทฺธึ วิสฺสาส กตวฺ าทฬหฺ วิสฺสาสกิ า หตุ ฺวา เอกทิวส กจฉฺ ป ปุจฉฺ ึสุ \"สมฺม อมหฺ ากหิมวนเฺ ต จติ ฺตกูฏปพฺพตตเล กาฺจนคุหาย วสนฏ าน รมณีโยปเทโส, คจฺฉิสฺสสิ อมฺเหหิ สทฺธนิ ตฺ .ิ \"อห กถ คมสิ ฺสามตี ิ.\"มย ต เนสสฺ าม, สเจ มุข รกฺขิตุ สกขฺ ิสฺสสตี .ิ \"สกขฺ สิ ฺสาม,ิ๑. ข.ุ สุ. ๒๕/๔๕๘.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 57สมมฺ า คเหตฺวา ม คจฉฺ ถาติ. เต \"สาธตู ิ วตวฺ า เอก ทณฺฑกกจฉฺ เปน ฑส าเปตวฺ า สย ตสสฺ อโุ ภ โกฏโิ ย ฑส ติ ฺวา อากาสปกขฺ นฺทสึ ุ. ต ตถา หเ สหิ นยี มาน คามทารกา ทิสฺวา \"เทฺวหสา กจฺฉป ทณเฺ ฑน หรนฺตตี ิ อาหส.ุ กจฉฺ โป \"ยทิ ม สหายกาเนนตฺ ิ, ตุมหฺ าก เอตถฺ กึ ทฏุ เปตกาติ วตตฺ กุ าโม, หส านสฆี เวคตาย พาราณสีนคเร ราชนเิ วสนสสฺ อุปรภิ าค สมปฺ ตตฺ กาเลฑส นฏานโต ทณฑฺ ก วิสฺสชฺเชตฺวา ราชงคฺ เณ๑ ปตติ ฺวา ทฺวิธาภิชชฺ ิ. สตฺถา อิม อตตี  อาหริตวฺ า \"อวธี วต อตตฺ าน กจฉฺ โป วฺยาหร คริ , สคุ คฺ หีตสมฺ ึ กฏสมฺ ึ วาจาย สกยิ า วธ.ิ เอตป ทิสวฺ า นรวีรเสฏ วาจ ปมุ ฺเจ กสุ ล นาติเวล. ปสสฺ สิ พหุภาเณน กจฺฉป วยฺ สน คตนตฺ ิอิม ทกุ นิปาเต พหุภาณชิ าตก๒ วติ ฺถาเรตวฺ า \"ภกิ ขฺ เว ภิกฺขนุ านาม มุขสฺเตน สมจารินา อนทุ ธฺ เตน นิพฺพตุ จิตฺเตน ภวติ พฺพนตฺ ิวตวฺ า อมิ  คาถมาห \"โย มุขสฺโต ภิกขฺ ุ มนตฺ ภาณี อนทุ ธฺ โต อตฺถ ธมมฺ ฺจ ทเี ปติ, มธุรนฺตสสฺ ภาสิตนฺต.ิ ตตฺถ มุขสฺ โตต:ิ ทาสจณฑฺ าลาทโยป \"ตฺว ทุชชฺ าโต๑. ส.ี ม. ย.ุ อากาสงฺคเณ. ๒. ชาตกฏกถาย กจฉปชาตก วุจจฺ ติ. ขุ. ชา. ๒๗/๘๐.ตทฏ กถา ๓/๒๓๕.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 58ตวฺ  ทสุ สฺ โี ลตอิ าทนี  อวทนตาย มเุ ขน สฺ โต. มนตฺ ภาณตี :ิ มนฺตา วจุ ฺจติ ปฺา, ตาย ภณนสีโล. อนุทฺธโตติ: นิพฺพุตจิตฺโต. อตถฺ  ธมฺมฺจ ทเี ปตตี :ิ ภาสติ ตฺถเฺ จว เทสนาธมมฺ ฺจกเถติ. มธรุ นฺต:ิ เอวรูปสฺส ภกิ ฺขโุ น ภาสติ  มธรุ  นาม. โย ปนอตถฺ เมว สมฺปาเทติ, น ปาล;ึ ปาลเึ ยว๑ สมปฺ าเทต,ิ น อตฺถ;อภุ ย วา ปน น สมฺปาเทติ, ตสสฺ ภาสติ  มธุร นาม น โหตีติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปณุ ึสตู .ิ โกกาลิกวตถฺ .ุ ๔. ธมฺมารามตฺเถรวตถฺ .ุ (๒๕๕) \"ธมมฺ าราโม ธมมฺ รโตติ อมิ  ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเนวหิ รนฺโต ธมมฺ ารามตฺเถร อารพภฺ กเถสิ. สตฺถารา กริ \"อิโต เม จาตมุ ฺมาสจจฺ เยน ปรนิ ิพฺพานภวสิ ฺสตีติ อาโรจเิ ต, อเนกสหสสฺ ภกิ ฺขู สตถฺ าร ปรวิ าเรตฺวา วิจรึส.ุตตถฺ ปุถชุ ชฺ นา อสฺสูนิ สนธฺ าเรตุ นาสกขฺ สึ ุ, ขณี าสวาน ธมมฺ สเ วโคอปุ ฺปชฺชิ. สพเฺ พป \"กึ นุ โข กรสิ ฺสามาติ วคคฺ พนธฺ เนน วจิ รนตฺ .ิ๑. อิโต ปร วาสทเฺ ทน ภวติ พพฺ .

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 59 เอโก ปน ธมฺมาราโม นาม ภกิ ขฺ ุ ภกิ ฺขูน สนตฺ ิก นอุปสงกฺ มติ, ภิกขฺ ูหิ \"กึ อาวุโสติ วจุ ฺจมาโน ปฏิวจนป อทตฺวา\"สตถฺ า กริ จาตุมมฺ าสจจฺ เยน ปรินิพฺพายสิ สฺ ต,ิ อหฺจมฺหิอวีตราโค, สตถฺ ริ ธรมาเนเยว, วายมิตฺวา อรหตตฺ  ปาปุณสิ สฺ ามตี ิเอกโกว วิหรนฺโต สตถฺ ารา เทสิต ธมมฺ  อาวชฺชติ จนิ ฺเตติอนสุ สฺ รติ. ภิกขฺ ู ตถาคตสฺส อาโรเจสุ \"ภนฺเต ธมมฺ ารามสสฺตมุ เฺ หสุ สเิ นหมตฺตป  นตฺถ,ิ `สตถฺ า กริ ปรินพิ พฺ ายสิ สฺ ติ, กึ นุโข กรสิ ฺสามาติ อมฺเหหิ สทธฺ ึ สมฺมนตฺ นมตฺตป น กโรตตี .ิสตฺถา ต ปกโฺ กสาเปตวฺ า \"สจจฺ  กิร ตฺว เอว กโรสตี ิ ปุจฉฺ ิ.\"สจจฺ  ภนเฺ ตติ. \"กึการณาติ. \"ตมุ ฺเห กิร จาตุมฺมาสจจฺ เยนปรินิพฺพายิสฺสถ, อหฺจมฺหิ อวีตราโค, ตุมฺเหสุ ธรนฺเตสเุ ยว,วายมติ ฺวา๑ อรหตฺต ปาปณุ สิ ฺสามีติ ตมุ เฺ หหิ เทสิต ธมมฺ อาวชฺชามิ จนิ ฺเตมิ อนสุ สฺ รามตี ิ. สตถฺ า \"สาธุ สาธตู ิ ตสฺสสาธกุ าร ทตฺวา \"ภกิ ขฺ เว อฺเนป มยิ สเิ นหวนเฺ ตน ภกิ ฺขุนาธมฺมารามสทิเสเนว ภวิตพพฺ , น หิ มยหฺ  มาลาคนฺธาทีหิ ปชู กโรนฺตา ปชู  กโรนฺติ นาม, ธมมฺ านุธมฺม ปฏปิ ชฺชนตฺ าเยว มปเู ชนตฺ ิ นามาติ วตวฺ า อิม คาถมาห \"ธมฺมาราโม ธมฺมรโต ธมฺม อนวุ ิจนิ ฺตย ธมฺม อนุสฺสร ภิกฺขุ สทธฺ มฺมา น ปรหิ ายตีต.ิ ตตฺถ \"นวิ าสนตฺเถน สมถวปิ สฺสนาธมฺโม อาราโม อสฺสาติ๑. ส.ี ม. ยุ. \"วายมิตวฺ าติ นตถฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 60ธมมฺ าราโม, ตสฺมเึ ยว ธมฺเม รโตติ ธมฺมรโต, ตสเฺ สว ธมมฺ สฺสปุนปปฺ นุ  จินฺตนตาย ธมฺม อนวุ ิจินตฺ ย, ต ธมมฺ  อาวชฺชนโฺ ตติอตฺโถ. อนสุ สฺ รนฺติ: ตเมว ธมมฺ  อนสุ ฺสรนโฺ ต. สทธฺ มมฺ าติ: เอวรโู ป ภกิ ฺขุ สตฺตตตฺ ึสเภทา โพธปิ กขฺ ิยธมฺมานวโลกตุ ตฺ รธมมฺ า จ น ปริหายตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน โส ภกิ ฺขุ อรหตเฺ ต ปตฏิ ห,ิ สมฺปตฺตานป สาตฺถกิ า เทสนา อโหสีต.ิ ธมมฺ ารามตเฺ ถรวตถฺ ุ. ๕. อฺ ตรวปิ กขฺ เสวกภกิ ฺขุวตถฺ .ุ (๒๕๖) \"สลาภ นาติมเฺ ยฺยาติ อิม ธมมฺ เทสน สตฺถา เวฬวุ เนวิหรนฺโต อฺตร วิปกฺขเสวก ภกิ ฺขุ อารพภฺ กเถส.ิ ตสฺส กเิ รโก เทวทตฺตปกฺขิโก ภกิ ฺขุ สหาโย อโหสิ. โสต ภกิ ขฺ หู ิ สทฺธึ ปณ ฑฺ าย จรติ ฺวา กตภตฺตกิจฺจ อาคจฉฺ นฺตทิสวฺ า \"กหุ ึ คโตสีติ ปจุ ฉฺ ิ. \"อสกุ ฏ าน นาม ปณ ฺฑาย จรติ ุนฺติ.\"ลทฺโธ เต ปณฑฺ ปาโตติ. \"อาม ลทโฺ ธต.ิ \"อิเธว อมหฺ ากมหาลาภสกฺกาโร, กติปาห อเิ ธว โหหตี .ิ โส ตสฺส วจเนนกติปาห ตตฺถ วสติ ฺวา สกฏานเมว อคมาสิ. อถ น ภกิ ขฺ ู \"อย

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 61ภนเฺ ต เทวทตฺตสสฺ อุปปฺ นฺน ลาภสกกฺ าร ปริภุ ฺชติ, เทวทตฺตสฺสปกฺขิโก เอโสติ ตถาคตสฺส อาโรเจสส. สตฺถา ต ปกโฺ กสาเปตวฺ า\"สจจฺ  กิร ตฺว เอวมกาสตี ิ ปจุ ฉฺ ิ. \"อาม ภนเฺ ต, อห ตตฺถ เอกทหร นิสสฺ าย กตปิ าห วสึ; น จ ปน เทวทตตฺ สฺส ลทธฺ ึ โรเจมตี ิ. อถ น ภควา \"กิฺจาป ลทธฺ ึ น โรเจส,ิ ทฏิ ทิฏานเ ยวปน ลทฺธึ โรเจนโฺ ต วยิ วจิ รสิ; น ตวฺ  อิทาเนว เอว กโรส,ิปุพเฺ พป เอวรโู ปเยวาติ วตวฺ า \"อทิ านิ ตาว ภนเฺ ต อมฺเหหิสาม ทิฏโ , ปุพฺเพ ปเนส เกส ลทฺธึ โรเจนฺโต วจิ ร?ิ อาจิกขฺ ถโนติ ภิกขฺ ูหิ ยาจิโต, อตตี  อาหรติ ฺวา \"ปรุ าณโจราน วโจ นิสมมฺ มหลิ ามุโข โปถยมานจุ ารึ สสุ ฺ ตาน หิ วโจ นิสมมฺ คชุตฺตโม สพฺพคุเณสุ อฏ าติ อิม มหิลามุขชาตก๑ วติ ถฺ าเรตวฺ า \"ภกิ ฺขเว ภกิ ฺขนุ า นามสกลาเภเนว สนตฺ ุฏเน ภวติ พพฺ , ปรลาภ ปตเฺ ถตุ น วฏฏ ต;ิปรลาภ ปตเฺ ถนฺตสสฺ หิ ฌานวิปสสฺ นามคคฺ ผเลสุ เอกธมโฺ มป๗นุปปฺ ชฺชต,ิ สกลาภสนฺตฏุ สเฺ สว ปน ฌานาทีนิ อปุ ฺปชชฺ นฺตตี ิวตวฺ า ธมมฺ  เทเสนโฺ ต อิมา คาถา อภาสิ \"สลาภ นาติมฺเยฺย, นาฺเส ปห ย จเร; อฺเส ปห ย ภิกฺขุ, สมาธึ นาธิคจฺฉต;ิ๑. ขุ. ชา. ๒๗/๙. ตทฏ กถา. ๑/๒๗๙.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 62 อปฺปลาโภป เจ ภิกฺขุ สลาภ นาติมฺติ, ต เว เทวา ปสสนตฺ ิ สุทธฺ าชวี มตนฺทิตนฺต.ิ ตตถฺ \"สลาภนฺต:ิ อตฺตโน อปุ ปฺ ชฺชนกลาภ. สปทานจาร หิวชเฺ ชตวฺ า อเนสนาย ชวี ติ  กปเฺ ปนโฺ ต สลาภ อติมฺติ หเี ฬติชิคจุ ฺฉติ นาม; ตสฺมา เอว อกรเณน สลาภ นาติมฺเยฺย. อเฺ ส ปห ยนตฺ ิ; อเฺ ส ลาภ ปตฺเถนโฺ ต น จเรยยฺ าติอตโฺ ถ. สมาธึ นาธิคจฉฺ ตีติ: อเฺ ส หิ ลาภ ปห ยนฺโต เตสจวี ราทกิ รเณ อสุ สฺ กุ กฺ  อาปนฺโน ภกิ ฺขุ อปฺปนาสมาธึ วา อุปจารสมาธึวา นาธิคจฉฺ ติ. สลาภ นาตมิ ฺตีต:ิ อปฺปลาโภป สมาโน อุจจฺ นจี กุลปฺปฏิปาฏยิ าสปทาน จรนโฺ ต ภิกฺขุ สลาภ นาติมฺ ติ นาม. ต เวต:ิ ต เอวรูป ภกิ ขฺ ุ สารชีวติ ตาย สุทฺธาชวี  ชงฺฆพลนิสฺสาย ชีวติ กปฺปเนน อกสุ ตี ตาย อตนทฺ ติ  เทวตา ปสส นฺติโถเมนตฺ ีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทนี ิ ปาปุณึสูติ. อฺ ตรวิปกขฺ เสวกภิกฺขุวตฺถุ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 63 ๖. ปฺจคฺคทายกพรฺ าหมฺ ณวตฺถ.ุ (๒๕๗) \"สพฺพโส นามรปู สมฺ ินตฺ ิ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เชตวเนวิหรนโฺ ต ปจฺ คฺคทายก นาม พรฺ าหฺมณ อารพฺภ กเถส.ิ โส กริ สสสฺ กเฺ ขตตฺ สสฺ โสธติ กาเลเยว เขตฺตคฺค นามเทติ, ขลกาเล ขลคคฺ  นาม เทติ, ขลภณฑฺ กาเล ขลภณฺฑคคฺ นาม เทต,ิ อุกฺขลิกกาเล อุกฺขลกิ คคฺ  นาม เทต,ิ ปาฏิยวฑฺฒิตกาเล ปาฏคิ ฺค นาม เทต:ิ อมิ านิ ปฺจ อคคฺ ทานานิเทต.ิ สมฺปตฺตสฺส อทตฺวา นาม น ภุ ชฺ ต.ิ เตน ตสฺส\"ปจฺ คฺคทายโกเตฺวว นาม อโหสิ. สตถฺ า ตสสฺ จ พรฺ าหมฺ ณยิ า จสสฺ ติณณฺ  ผลาน อปุ นสิ ฺสยทิสฺวา พฺราหมฺ ณสฺส โภชนเวลาย คนตฺ วฺ า ทวฺ าเร อฏาส.ิ โสปทวฺ ารสมมฺ ุเข อนฺโตเคหาภิมุโข นิสที ติ ฺวา ภุชฺ ต,ิ สตถฺ าร ทฺวาเรติ  น ปสสฺ ติ. พฺราหมฺ ณี ปนสสฺ ต ปริวสิ มานา สตฺถารทิสวฺ า จนิ เฺ ตสิ \"อย พรฺ าหฺมโณ ปจฺ สุ าเนสุ อคคฺ  ทตวฺ าภุ ชฺ ต,ิ อทิ านิ จ สมโณ โคตโม อาคนฺตฺวา ทวฺ าเร โิ ต;สเจ พรฺ าหฺมโณ เอต ทิสวฺ า อตฺตโน ภตตฺ  หริตวฺ า ทสสฺ ต,ิปนุ สสฺ าห ปจิตุ น สกฺขสิ สฺ ามีต.ิ สา \"เอวมย สมณ โคตมน ปสสฺ ิสสฺ ตตี ิ สตฺถุ ปฏ  ึ ทตฺวา ตสฺส ปจฉฺ โต ต ปฏจิ ฉฺ าเทนฺตีโอนมิตฺวา ปณุ ฺณจนฺท ปาณนิ า ปฏจิ ฉฺ าเทนฺตี วยิ อฏ าส.ิตถา ติ าเอว \"คโต นุ โข โนติ สตฺถาร อฑฺฒกฺขเิ กน

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 64โอโลเกส.ิ สตฺถา ตตฺเถว อฏ าส.ิ พรฺ าหมฺ ณสฺส ปน สวนภเยน\"อติจฺฉถาติ น วเทติ, โอสกกฺ ิตวฺ า ปน สณกิ เมว \"อตจิ ฉฺ ถาติอาห. สตถฺ า \"น คมสิ ฺสามตี ิ สสี  จาเลสิ.๑ โลกครนุ า พทุ ฺเธน\"น คมิสสฺ ามีติ สเี ส จาลเิ ต, สา สนธฺ าเรตุ อสกฺโกนฺตี มหาหสติ หสิ. ตสมฺ ึ ขเณ สตถฺ า เคหาภิมุข โอภาส มุจฺ ิ. พฺราหฺมโณปปฏ ึ ทตวฺ า นสิ ินฺโนเยว พฺราหฺมณิยา หสติ สทฺท สตุ ฺวาฉพฺพณฺณานฺจ รส นี  โอภาส โอโลเกตฺวา สตฺถาร อททฺ ส.พุทธฺ า หิ นาม คาเม วา อรฺเ วา เหตสุ มฺปนฺนานอตตฺ าน อทสฺเสตฺวา น ปกฺกมนตฺ ิ. พฺราหฺมโณป สตถฺ ารทิสวฺ า \"โภติ นาสโิ ตมหฺ ิ ตยา ราชปตุ ฺต อาคนตฺ ฺวา ทวฺ าเรติ  มยหฺ  อนาจิกขฺ นฺติยา, ภารยิ นฺเต กมมฺ  กตนตฺ ิ วตฺวาอฑฺฒภตุ ฺตโภชนปาฏึ อาทาย สตฺถุ สนตฺ ิก คนตฺ ฺวา \"โภ โคตม อหปฺจสุ าเนสุ อคฺค ทตฺวา ภุ ชฺ ามิ; อโิ ต จ เม มชฺเฌภินทฺ ิตฺวา เอโกว ภตตฺ โกฏ าโส ภตุ โฺ ต, เอโก ภตฺตโกฏ าโสอวสฏิ โ ; ปฏิคคฺ ณหฺ าตุ เม อิท ภตฺตนฺติ. สตถฺ า \"น เม ตวอจุ ฉฺ ิฏ ภตฺเตน อตฺโถติ อวตฺวา \"พรฺ าหมฺ ณ อคคฺ ป มยหฺ เมวอนุจฺฉวกิ , มชฺเฌ ภินทฺ ติ วฺ า ภตุ ตฺ ภตตฺ ป, จริมกภตตฺ ปณฺโฑปมยฺหเมว อนจุ ฉฺ วิโก; มย หิ พฺราหมฺ ณ ปรทตฺตูปชวี ิโนเปตสทิสาติ วตฺวา อมิ  คาถมาห๑. กเถตุเมว เปกขฺ มาโน เสขยิ  น มนสากาสิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 65 \"ยทคคฺ โต มชฌฺ โต เสสโต วา ปณฺฑ ลเภถ ปรทตตฺ ปู ชวี .ี นาล ถตุ ุ นาป นปิ จฺจขาที ต วาป ธรี า มนุ ิ เวทยนฺตตี ิ. พฺราหฺมโณ ต สุตวฺ า ว ปสนฺนจติ โฺ ต หตุ ฺวา \"อโห อจฺฉรยิ ;ทีปสามโิ ก นาม ราชปตุ โฺ ต \"น เม ตว อุจฉฺ ิฏ ภตฺเตน อตโฺ ถติอวตฺวา เอว วกขฺ ตีติ ทวฺ าเร ติ โกว สตถฺ าร ปหฺ  ปุจฉฺ ิ\"โภ โคตม ตมุ เฺ ห อตฺตโน สาวเก `ภกิ ฺขตู ิ วทถ: กติ ฺตาวตาภิกฺขุ นาม โหตตี ิ. สตฺถา \"กถร ปู า นุ โข อิมสสฺ ธมฺมเทสนาสปปฺ ายาติ อุปธาเรนโฺ ต \"อิเม เทฺวป ชนา กสสฺ ปพุทธฺ กาเล`นามรูปนฺติ วทนตฺ าน กถ สุณึส,ุ นามรปู  อวสิ ฺสชฺชิตวฺ าวเนส ธมฺม เทเสตุ วฏฏ ตีติ, \"พฺราหฺมณ นามรูเป อรชชฺ นโฺ ตอสชชฺ นฺโต ภิกฺขุ นาม โหตตี ิ วตฺวา อิม คาถมาห \"สพฺพโส นามรูปสฺมึ ยสสฺ นตฺถิ มมายิต, อสตา จ น โสจติ, ส เว `ภกิ ขฺ ตู ิ วจุ จฺ ตีต.ิ ตตถฺ สพฺพโสติ: สพพฺ สฺมึ \"เวทนาทนี  จตุนฺน รปู กฺขนฺธสฺสจาติ ปฺจนฺน ขนธฺ าน วเสน ปวตเฺ ต นามรูเป. มมายิตนฺติ: ยสสฺ \"อหนตฺ ิ วา \"มมนฺติ วา คาโหนตฺถิ. อสตา จ น โสจตีติ: ตสมฺ ึ นามรเู ป ขยวย ปตฺเต\"มม รูป ขณี  ฯเปฯ มม วิ ฺ าณ ขณี นฺติ น โสจติ น

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 66วิหฺติ \"ขยวยธมฺมเมว๑ ขีณนฺติ ปสสฺ ติ. ส เวติ: โส เอวรโู ป วชิ ชฺ มาเนป นามรเู ป มมายิตรหโิ ตอสตาป เตน อโสจนโฺ ต \"ภกิ ขฺ ูติ วจุ จฺ ตีติ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน อโุ ภป ชายปติกา อนาคามิผเล ปตฏิ  หสึ .ุสมฺปตตฺ านป สาตฺถกิ า เทสนา อโหสีติ. ปจฺ คคฺ ทายกพรฺ าหฺมณวตถฺ ุ. ๗. สมพฺ หลุ ภกิ ขฺ วุ ตถฺ .ุ (๒๕๘) \"เมตตฺ าวิหารีติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเน วิหรนโฺ ตสมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ กเถส.ิ เอกสมฺ ึ หิ สมเย อายสฺมนเฺ ต มหากจจฺ าเน อวนฺติชนปเทสุ๒กรุ รฆร นสิ สฺ าย ปวตฺเต ปพพฺ เต วหิ รนเฺ ต, โสโณ นาม กุฏกิ ณโฺ ณอปุ าสโก เถรสฺส ธมมฺ กถาย ปสที ิตฺวา เถรสสฺ สนตฺ เิ กปพฺพชิตกุ าโม เถเรน \"ทกุ กฺ ร โข โสณ ยาวชวี  เอกภตฺตเอกเสยฺย พรฺ หมฺ จรยิ นฺติ วตวฺ า เทวฺ วาเร ปฏกิ ขฺ ติ โฺ ตปปพพฺ ชฺชาย อตวิ ิย อุสสฺ าหชาโต ตติยวาเร เถร ยาจิตฺวาปพฺพชิตฺวา อปปฺ ภิกฺขกุ ตตฺ า ทกขฺ ิณาปถสสฺ ตณิ ณฺ  วสสฺ านอจจฺ เยน ลทฺธปู สมปฺ โท สตฺถาร สมฺมขุ า ทฏ ุกาโม หุตวฺ า๑. สี. ย.ุ ขยวยธมฺม เม. ม. ขยวยธมมฺ  เม ขีณนตฺ .ิ ๒. สี. ย.ุ อวนฺติชนปเท.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 67อุปชฺฌาย อาปุจฉฺ ิตฺวา เตน ทินฺน สาสน คเหตฺวา อนปุ ุพฺเพนเชตวน คนฺตฺวา สตฺถาร วนฺทติ วฺ า กตปฺปฏิสนถฺ าโร สตถฺ าราเอกคนธฺ กุฏิยเ ยว อนุฺาตเสนาสโน พหุเทว รตตฺ ึ อชฺโฌกาเสวีตินาเมตฺวา รตตฺ ภิ าเค คนฺธกฏุ ึ ปวสิ ิตวฺ า อตฺตโน ปตฺตเสนาสเนต รตฺตภิ าค วตี นิ าเมตฺวา ปจฺจสู สมเย สตฺถารา อชฌฺ ฏิ โโสฬส อฏ กวคคฺ กิ านิ สพฺพาเนว สเรน อภณ.ิ อถสฺส ภควาสรภฺ ปรโิ ยสาเน อพภฺ านุโมทนโฺ ต \"สาธุ สาธุ ภิกฺขูติ สาธุการอทาสิ. สตถฺ ารา ทนิ ฺน สาธกุ าร สตุ วฺ า ภุมมฺ ฏกเทวนาคสุปณฺณาติเอว ยาว พรฺ หฺมโลกา เอกสาธุการเมว อโหส.ิ ตสมฺ ึ ขเณเชตวนโต วสี โยชนสตมตถฺ เก กรุ รฆรนคเร เถรสสฺ มาตุมหาอปุ าสิกาย เคเห อธวิ ตฺถา เทวตาป มหนเฺ ตน สทฺเทน สาธุการอทาส.ิ อถ น มหาอปุ าสกิ า อาห \"โก เอส สาธกุ าร เทตีติ.\"อห ภคนิ ีต.ิ \"โกสิ ตวฺ นตฺ ิ. \"ตว เคเห อธิวตฺถา เทวตาต.ิ\"ตฺว อิโต ปุพเฺ พ มยฺห สาธุการ อทตวฺ า อชฺช กสฺมา เทสตี ิ.\"นาห ตยุ หฺ  สาธกุ าร ทมมฺ ีติ. \"อถ กสฺส เต สาธกุ าโร ทินฺโนต.ิ\"ตว ปตุ ตฺ สสฺ กุฏกิ ณฺณโสณตเฺ ถรสฺสาติ. \"กึ เม ปุตฺเตน กตนตฺ ิ.\"ปุตโฺ ต เต อชฺช สตถฺ ารา สทฺธึ เอกคนฺธกฏุ ยิ  วสิตวฺ า สตฺถุธมฺม เทเสสิ, สตฺถา ตว ปตุ ฺตสสฺ ธมฺม สุตวฺ า ปสนโฺ นสาธกุ ารมทาส,ิ เตนสฺส มยาป สาธุกาโร ทินโฺ น; สมฺมาสมพฺ ุทฺธสฺสหิ สาธกุ าร สมปฺ ฏิจฺฉิตฺวา ภุมฺมฏกเทเว อาทึ กตวฺ า ยาวพฺรหฺมโลกา เอกสาธุการเมว ชาตนตฺ .ิ \"กึ ปน สามิ มม ปตุ ฺเต

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 68สตถฺ ุ ธมโฺ ม กถโิ ต,๑ สตฺถารา มม ปุตตฺ สสฺ กถโิ ตต.ิ \"ตวปตุ ฺเตน สตถฺ ุ กถโิ ตติ. เอว เทวตาย กเถนฺตยิ า, อุปาสกิ ายปจฺ วณฺณา ปต ิ อุปฺปชชฺ ิตฺวา สกลสรรี  ผร.ิ อถสสฺ า เอตทโหสิ\"สเจ เม ปตุ โฺ ต สตถฺ ารา สทฺธึ เอกคนฺธกุฏยิ  วสิตวฺ า สตฺถุธมฺม กเถตุ อสกฺข,ิ มยฺหป  กเถตุ สกขฺ ิสฺสตเิ ยว; ปตุ ฺตสฺสอาคตกาเล ธมฺมสสฺ วน กาเรตวฺ า ธมฺมกถ สณุ สิ ฺสามตี .ิโสณตฺเถโรป โข, สตถฺ ารา สาธุกาเร ทนิ เฺ น, \"อย อปุ ชฌฺ าเยนทินฺน สาสน อาโรเจตุ กาโลติ ภควนฺต ปจฺจนตฺ ิเมสุ ชนปเทสุวนิ ยธรปจฺ เมน คเณน อปุ สมฺปท อาทึ กตวฺ า ปจฺ วเร ยาจิตวฺ า๒กตปิ าห สตฺถุ สนตฺ เิ กเยว วสิตวฺ า \"อปุ ชฌฺ าย ปสสฺ ิสสฺ ามตี ิสตฺถาร อาปุจฉฺ ิตวฺ า เชตวนา นิกฺขมติ วฺ า อนุปุพเฺ พน อปุ ชฌฺ ายสฺสสนตฺ ิก อคมาส.ิ เถโร ปุนทวิ เส ต อาทาย ปณ ฑฺ าย จรนโฺ ตมาตุ อุปาสกิ าย เคหทฺวาร อคมาสิ. สาป ปตุ ตฺ  ทสิ วฺ าตฏุ  มานสา วนทฺ ติ วฺ า สกกฺ จฺจ ปรวิ สิ ติ ฺวา ปจุ ฉฺ ิ \"สจฺจ กริ ตวฺ ตาต สตฺถารา สทฺธึ เอกคนฺธกฏุ ิย วสติ วฺ า สตฺถุ ธมฺมกถกเถสีติ. \"อปุ าสเิ ก ตยุ หฺ  เกนทิ  กถติ นตฺ .ิ \"ตาต อมิ สฺมึ เคเหอธวิ ตฺถา เทวตา มหนฺเตน สทฺเทน สาธุการ ทตฺวา, มยา `โกเอโสติ วตุ ฺเต, \"อหนตฺ ิ วตฺวา เอวเมว กเถส;ิ ต สตุ วฺ า มยฺหเอตทโหสิ `สเจ เม ปุตโฺ ต สตฺถุ ธมมฺ กถ กเถส,ิ มยฺหป  กเถตุสกฺขิสฺสตตี ิ. อถ น อาห \"ตาต ยโต ตยา สตถฺ ุ สมฺมุขา๑. เอตฺถนตฺ เร อุทาหุสทเฺ ทน ภวติ พฺพ. ๒. วิ. มหาวคฺค. ๕/๓๔.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 69ธมโฺ ม กถโิ ต, มยฺหป  กเถตุ สกขฺ ิสฺสสิเอว; อสกุ ทวิ เส นามธมฺมสสฺ วน กาเรตวฺ า ตว ธมมฺ  สณุ สิ สฺ ามตี ิ. โส อธิวาเสส.ิอุปาสกิ า \"ภิกขฺ ุสงฺฆสฺส ทาน ทตวฺ า ปชู  กตฺวา ปุตฺตสสฺ เมธมฺมกถ สณุ สิ สฺ ามตี ิ เอกเมว ทาสึ เคหรกขฺ กิ  เปตวฺ า สพฺพปริชน อาทาย อนฺโตนคเร ธมฺมสสฺ วนตถฺ าย การเิ ต มณฑฺ เปอลงฺกตธมมฺ าสน อภริ ยุ หฺ ธมมฺ  เทเสนฺตสสฺ ปุตตฺ สสฺ ธมฺมกถโสตุ อคมาสิ. ตสมฺ ึ ปน กาเล นวสตา โจรา ตสสฺ า อปุ าสกิ าย เคเหโอตาร โอโลเกนตฺ า วจิ รนฺติ. ตสสฺ า ปน เคห สตฺตหิ ปากาเรหิปริกฺขิตฺต สตตฺ ทฺวารโกฏกยุตตฺ  ตตถฺ ตตถฺ เตสุ เตสุ าเนสุจณเฺ ฑ สนุ เข พนธฺ ติ วฺ า ปยสึ ุ; อนโฺ ตเคหจฉฺ ทนสฺส อทุ กปาตฏ าเนปน ปรขิ  ขนิตวฺ า ติปนุ า ปูรยสึ ,ุ ต ทวิ า อาตเปน วลิ ีนปกกฺ ฏุ  ิต๑ วยิ ตฏิ ต,ิ รตตฺ ึ ถนี  กกขฺ ฬ หตุ ฺวา ติฏ ติ;ตสฺสานนฺตรา มหนตฺ านิ อยสงิ ฺฆาฏกานิ นริ นฺตร ภมู ยิ  โอทหสึ .ุอิติ อิมจฺ รกฺข อปุ าสิกาย จ อนโฺ ตเคเห ิตภาว ปฏิจฺจ เตโจรา โอกาส อลภนตฺ า ตทวิ ส ตสสฺ าคตภาว ตฺวา อุมฺมงฺคภนิ ฺทิตวฺ า ตปิ ปุ ริขาย จ อยสิงฆฺ าฏกานฺจ เหฏ าภาเคเนวเคห ปวิสิตฺวา โจรเชฏ ก ตสฺสา สนตฺ ิก ปหณิ สึ ุ \"สเจ สาอมหฺ าก อิธ ปวิฏภาว สตุ ฺวา นวิ ตตฺ ติ ฺวา เคหาภมิ ุขี๒ อาคจฺฉติอสินา น ปหรติ วฺ า มาเรถาติ. โส คนฺตวฺ า ตสฺสา สนฺติเก๑. สี. ยุ. ปกฺกฏติ . ๒. เคหาภิมขุ นิ ีตปิ  ปาโ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 70อฏ าสิ. โจราป อนโฺ ตเคเห ทปี  ชาเลตฺวา กหาปณคพฺภทวฺ ารวิวรสึ ุ. สา ทาสี โจเร ทสิ วฺ า อุปาสิกาย สนฺตกิ  คนฺตฺวา\"อยเฺ ย พหู โจรา เคห ปวิสิตฺวา กหาปณคพฺภทฺวาร ววิ รึสตู ิอาโรเจส.ิ \"โจรา อตฺตนา ทฏิ กหาปเณ หรนตฺ ;ุ อห มมปตุ ฺตสสฺ ธมฺมกถ สณุ าม,ิ มา เม ธมฺมสฺส อนฺตราย กร,ิเคห คจฉฺ าติ.[๑] โจราป กหาปณคพฺภ ตจุ ฺฉ กตวฺ า รชตคพภฺ ววิ รึส.ุ สา ปนุ ป อาคนฺตวฺ า ตมตถฺ  อาโรเจส.ิ อปุ าสกิ า \"โจราอตตฺ นา อจิ ฺฉิต หรนฺต,ุ มา เม อนตฺ ราย กรีติ ปนุ ต ปหณิ .ิโจรา รชตคพฺภป ตุจฉฺ  กตฺวา สวุ ณณฺ คพฺภ ววิ รสึ .ุ สา ปนุ ปคนฺตฺวา อปุ าสิกาย ตมตถฺ  อาโรเจส.ิ อถ น อปุ าสิกาอามนฺเตตฺวา \"[โภต]ิ เช ตฺว อเนกวาร มม สนตฺ กิ  อาคนตฺ วฺ า`โจรา ยถารจุ ิต หรนฺต,ุ อห มม ปตุ ฺตสฺส ธมฺมกถ สุณาม,ิมา เม อนตฺ ราย กรีติ มยา วุตฺตาป มม กถ อนาทยิตฺวาปุนปปฺ ุน อาคจฺฉสิเยว, สเจ อิทานิ อาคจฉฺ ิสสฺ สิ, ชานสิ สฺ ามิ เตกตฺตพพฺ , เคหเมว คจฉฺ าติ ปหณิ .ิ โจรเชฏโก ตสฺสา กถสตุ ฺวา \"เอวรปู าย อิตถฺ ยิ า สนตฺ ก หรนตฺ าน อสนิ ปติตฺวามตฺถก ภนิ ฺเทยฺยาติ โจราน สนตฺ ิก คนตฺ วฺ า \"สฆี  อุปาสิกายสนฺตก ปฏปิ ากตกิ  กโรถาติ อาห. เต กหาปเณหิ กหาปณคพฺภรชตสวุ ณฺเณหิ รชตสุวณณฺ คพเฺ ภ ปูรยึสุ. ธมมฺ ตา กเิ รสา: ยธมฺโม ธมฺมจาริน รกขฺ ติ; เตเนวาห๑. เอตถฺ นตฺ เร ปหิณีติ อตถฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 71 \"ธมฺโม หเว รกขฺ ติ ธมมฺ จารึ, ธมฺโม สุจิณโฺ ณ สุขมาวหาติ, เอสานสิ โส ธมเฺ ม สจุ ณิ เฺ ณ: น ทคุ ฺคตึ คจฉฺ ติ ธมมฺ จารีต.ิ โจรา คนตฺ วฺ า ธมฺมสฺสวนฏาเน อฏ ส .ุ เถโรป ธมมฺ กเถตวฺ า, วิภาตาย รตฺตยิ า, อาสนา โอตร.ิ ตสมฺ ึ ขเณโจรเชฏ โก อุปาสิกาย ปาทมูเล นิปชชฺ ติ วฺ า \"ขมาหิ เม อยฺเยติอาห. \"กึ อทิ  ตาตาติ. \"อห ตุมฺเหสุ อาฆาต กตฺวา ตมุ เฺ หมาเรตุกาโม อฏ าสินตฺ .ิ \"เตนหิ ตาต ขมามตี .ิ เสสโจราปตเถว กตวฺ า, \"ตาตา ขมามตี ิ วุตฺเต, อาหสุ \"อยฺเย สเจ โนขมถ, ปตุ ฺตสสฺ โว สนตฺ ิเก อมหฺ าก ปพฺพชชฺ  ทาเปถาต.ิ สาปตุ ตฺ  วนฺทติ วฺ า อาห \"ตาต อิเม โจรา มม คเุ ณสุ ตุมหฺ ากฺจธมฺมกถาย ปสนฺนา ปพฺพชชฺ  ยาจนฺติ, ปพฺพาเชถ เนติ.เถโร \"สาธตู ิ วตฺวา เตหิ นิวตฺถวตถฺ าน ทสานิ ฉินทฺ าเปตฺวาตมฺพมตตฺ ิกาย รชาเปตฺวา เต ปพพฺ าเชตฺวา สีเลสุ ปติฏาเปสิ.อุปสมฺปนนฺ กาเลป เนส เอเกกสฺส สตสฺส วสิ ุ วสิ ุ กมมฺ ฏ านมทาสิ.เต นวสตา ภิกฺขู วิสุ วสิ ุ นว กมมฺ ฏ านานิ คเหตฺวาเอก ปพฺพต อภริ ุยหฺ ตสสฺ ตสฺส รกุ ฺขสฺส ฉายาย นิสีทติ ฺวาสมณธมมฺ  กรสึ .ุ สตฺถา วีสโยชนสตมตฺถเก เชตวนมหาวิหาเร นิสนิ โฺ นวเต ภกิ ขฺ ู โอโลเกตวฺ า เตส จริยาวเสน ธมมฺ เทสน ววฏเปตวฺ า

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 72โอภาส ผรติ ฺวา สมมฺ เุ ข นิสีทิตฺวา กเถนโฺ ต วิย อิมา คาถาอภาสิ. \"เมตตฺ าวหิ าริ โย ภกิ ฺขุ ปสนโฺ น พุทธฺ สาสเน, อธคิ จฺเฉ ปท สนฺต สงขฺ ารปู สม สุข. สิ จฺ ภิกขฺ ุ อมิ  นาว, สติ ตฺ า เต ลหเุ มสฺสติ; เฉตฺวา ราคฺจ โทสฺจ ตโต นิพพฺ านเมหสิ ิ. ปฺจ ฉินฺเท ปฺจ ชเห ปจฺ จตุ ฺตริ ภาวเย, ปจฺ สงฺคาติโค ภกิ ฺขุ `โอฆติณโฺ ณติ วจุ ฺจติ. ฌาย ภิกฺขุ มา จ ปมาโท, มา เต กามคุเณ ภมสฺสุ จติ ตฺ , มา โลหคุฬ คิลี ปมตโฺ ต, มา กนฺทิ `ทกุ ขฺ มิทนตฺ ิ ทยหฺ มาโน. นตถฺ ิ ฌาน อปฺ สฺส, นตฺถิ ปฺ า อฌายิโน, ยมหฺ ิ ฌานจฺ ปฺา จ, ส เว นิพพฺ านสนฺตเิ ก. สุ ฺ าคาร ปวิฏสสฺ สนตฺ จติ ฺตสฺส ภิกฺขโุ น อมานุสี รติ โหติ สมมฺ า ธมฺม วปิ สสฺ โต. ยโต ยโต สมมฺ สติ ขนธฺ าน อุทยพพฺ ย, ลภติ ปต ิปาโมชชฺ  อมตนฺต วิชานต. ตตฺรายมาทิ ภวติ อธิ ปฺสฺส ภิกขฺ โุ น; อนิ ทฺ ฺรยิ คุตตฺ ิ สนฺตฏุ  ิ ปาฏิโมกเฺ ข จ สว โร. มติ เฺ ต ภชสฺสุ กลยฺ าเณ สทุ ฺธาชีเว อตนทฺ ิเต,

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 73 ปฏิสนถฺ ารวุตยฺ สสฺ อาจารกสุ โล สยิ า; ตโต ปาโมชฺชพหโุ ล ทุกขฺ สฺสนฺต กริสฺสสตี .ิ ๑ ตตถฺ \"เมตตฺ าวหิ ารีติ: เมตฺตากมมฺ ฏาเน กมฺม กโรนโฺ ตปเมตตฺ าวเสน ตกิ จตกุ กฺ ชฺฌาน นพิ พฺ ตเฺ ตตวฺ า โิ ตป เมตตฺ าวิหารเี ยว นาม. ปสนโฺ นต:ิ โย ปน พทุ ธฺ สาสเน ปสนโฺ น โหต,ิ ปสาทโรเปตเิ ยวาติ อตฺโถ. ปท สนตฺ นฺต:ิ นพิ พฺ านสเฺ สต นาม. เอวรโู ป หิ ภกิ ขฺ ุสนตฺ ิโกฏ าส สพพฺ สงขฺ าราน อุปสนตฺ ตาย สงขฺ ารูปสม ปรมสขุ ตาย\"สุขนฺติ ลทฺธนาม นพิ พฺ าน อธคิ จฺฉติ, วินฺทตเิ ยวาติ อตโฺ ถ. สิจฺ ภกิ ขฺ ุ อิม นาวนตฺ ิ: ภกิ ขฺ ุ อิม อตตฺ ภาวสงฺขาตนาว มิจฺฉาวิตกฺกอุทก สิ จฺ ิตฺวา ฉฑเฺ ฑนฺโต สิ ฺจ. สิตฺตา เต ลหเุ มสสฺ ตีติ: ยถา หิ มหาสมุทเฺ ท อุทกสเฺ สวภริตา นาวา ฉทิ ฺทานิ ปท หติ ฺวา อุทกสฺส สิตตฺ ตาย สิตตฺ า สลลฺ หุกาหุตฺวา มหาสมุทฺเท อโนสที ิตฺวา สฆี  สุปฏฏ น คจฺฉติ; เอว ตวาปอย มิจฺฉาวติ กกฺ อทุ กภรติ า อตตฺ ภาวนาวา จกขฺ ุทวฺ าราทีนิ ฉิททฺ านิสว เรน ปท หติ ฺวา อุปฺปนนฺ สสฺ มิจฉฺ าวติ กฺกอุทกสสฺ สติ ตฺ ตาย สติ ฺตาสลฺลหุกา สส ารวฏเฏ อโนสีทติ ฺวา สีฆ นิพพฺ าน คมิสฺสต.ิ เฉตวฺ าติ: ราคโทสพนฺธนานิ ฉนิ ทฺ , เอตานิ ฉนิ ฺทติ วฺ า อรหตฺต๑. อิมา คาถา เอกสฺเสว กถติ า ขายติ, วตถฺ มุ หฺ ิ ปน สมฺพหเุ ล ภกิ ฺขู อารพฺภกเถสตี ิ วุตฺต.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 74ปตโฺ ต, ตโต อปรภาเค อนปุ าทิเสส นิพฺพานเมหสิ ีติ อตฺโถ. ปจฺ ฉนิ เฺ ทต:ิ เหฏ าอปายสมฺปาปกานิ ปฺโจรมภฺ าคิยสโฺ ชนานิปาเท พทธฺ รชฺชช ปุรโิ ส สตฺเถน วิย เหฏ ามคคฺ ตฺตเยน ฉินเฺ ทยฺย. ปฺจ ชเหติ: อปุ รเิ ทวโลกสมฺปาปกานิ ปจฺ ทุ ธฺ มภฺ าคิยสฺโชนานิปุรโิ ส คีวาย พทธฺ รชฺชุก [๑] อรหตฺตมคเฺ คน ชเหยฺย ปชเหยยฺ ,ฉนิ ฺเทยฺยาติ อตฺโถ. ปฺจ จุตตฺ ริ ภาวเยต:ิ อทุ ธฺ มภฺ าคิยสโฺ ชนาน ปหานตฺถายสทธฺ าทีนิ ปฺจินทฺ รฺ ิยานิ อุตฺตรึ ภาเวยฺย. ปจฺ สงฺคาติโคต:ิ เอว สนเฺ ต ปฺจนฺน ราคโทสโมหมานทฏิ  ิสงคฺ านอติกฺกมเนน ปจฺ สงฺคาตโิ ค ภิกขฺ ุ \"โอฆตณิ โฺ ณติ วุจฺจติ, \"จตตฺ าโรโอเฆ ตณิ โฺ ณเอวาติ วุจจฺ ตีติ อตฺโถ. ฌาย ภกิ ฺขูต:ิ ภกิ ขฺ ุ ตวฺ  ทฺวนิ ฺน ฌานาน วเสน ฌาย เจวกายกมมฺ าทสี ุ จ อปปฺ มตตฺ วิหารติ าย มา ปมชชฺ .ิ ภมสสฺ ตู :ิ ปฺจวเิ ธ จ เต กามคุเณ จิตตฺ  มา ภมตุ. มา โลหคฬุ นฺต:ิ สตโิ วสสฺ คคฺ ลกขฺ เณน หิ ปมาเทน ปมตฺตานิรเย ตตฺต โลหคุฬ คลิ นฺต,ิ เตน ต วทามิ: มา ปมตฺโต หุตฺวาโลหคฬุ  คลิ .ิ มา นริ เย ทยหฺ มาโน `ทกุ ขฺ มิท ทุกขฺ มิทนตฺ ิ กนทฺ ีติอตโฺ ถ. นตถฺ ิ ฌานนฺติ: ฌานุปปฺ าทิกาย วายามปปฺ ฺ าย อปฺปฺ สฺส๑. ส.ี ยุ. เอตถฺ นตฺ เร วยิ าติ อตถฺ ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 75ฌาน นาม นตถฺ ิ. นตฺถิ ปฺ าต:ิ อชฌฺ ายนตฺ สฺส จ `สมาหิโต ภกิ ฺขุ ยถาภูตชานาติ ปสฺสตตี ิ วุตฺตลกขฺ ณา ปฺ า นตถฺ ิ. ยมหฺ ิ ฌานจฺ ปฺา จาติ: ยมหฺ ิ ปคุ คฺ ลมฺหิ อิท อภุ ยปอตถฺ ,ิ โส นพิ พฺ านสฺเสว สนตฺ เิ ก ิโตเยวาติ อตโฺ ถ. สุ ฺาคาร ปวฏิ  สสฺ าต:ิ กสิ ฺมิ ฺจเิ ทว วิวติ ฺโตกาเสกมมฺ ฏาน อวชิ หิตวฺ า กมมฺ ฏ านมนสกิ าเรน นสิ ินฺนสสฺ . สนฺตจติ ตฺ สฺสาติ: นิพฺพตุ จิตฺตสสฺ . สมฺมาติ: เหตนุ า การเณน ธมฺม วิปสสฺ นฺตสฺส วิปสสฺ นาสงฺขาตาอมานุสี รติ อฏสมาปตฺติสงฺขาตา ทิพฺพาป รติ โหต,ิ อุปฺปชฺชตตี ิ อตโฺ ถ. ยโต ยโต สมฺมสตีติ: อฏตตฺ สึ าย อารมมฺ เณสุ กมมฺ กโรนฺโต เยน เยนากาเรน, ปุเรภตตฺ าทสี ุ วา กาเลสุ ยสมฺ ึ ยสมฺ ึอตฺตนา อภิรจุ ิเต กาเล, อภริ ุจิเต วา กมฺมฏาเน กมมฺ  กโรนฺโตสมมฺ สต.ิ อทุ ยพพฺ ยนตฺ ิ: ปจฺ นนฺ  ขนธฺ าน ปฺจวีสติยา ลกขฺ เณหิอทุ ย ปฺจวีสติยาเอว จ ลกฺขเณหิ วย. ปต ปิ าโมชชฺ นฺติ: เอว ขนธฺ าน อทุ ยพฺพย สมมฺ สนโฺ ตธมมฺ ปตึ ธมมฺ ปาโมชฺชฺจ ลภต.ิ อมตนตฺ :ิ ต, สปฺปจจฺ เย นามรูเป ปากเฏ หุตฺวา อุปฏ หนฺเต,อปุ ฺปนฺน ปติปาโมชฺช อมตมหานิพฺพานสมฺปาปกตฺตา วิชานต

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 76ปณฑฺ ติ าน อมตเมวาติ อตฺโถ. ตตฺรายมาทิ ภวตีต:ิ ตตฺถ อย อาทิ อิท ปพุ พฺ ฏาน โหต.ิ อธิ ปฺ สฺสาต:ิ อิมสฺมึ สาสเน ปณฺฑติ ภิกขฺ ุโน. อทิ านิต \"อาทตี ิ วุตฺต ปพุ ฺพฏ าน ทสฺเสนโฺ ต อินทฺ ฺริยคตุ ฺตีติอาทมิ าห.จตปุ ารสิ ทุ ฺธิสลี  หิ ปพุ ฺพฏาน นาม. ตตถฺ อินฺทรฺ ิยคุตฺตตี ิอนิ ฺทรฺ ิยสว โร. สนฺตุฏ ตี :ิ จตุปจฺจยสนฺโตโส. เตน อาชวี ปารสิ ุทธฺ ิ เจวปจจฺ ยสนฺนสิ ฺสติ ฺจ สีล กถิต. ปาฏิโมกเฺ ขต:ิ ปาฏโิ มกขฺ สงขฺ าเต เชฏกสเี ล ปารปิ รู กี าริตากถิตา. มิตเฺ ต ภชสฺสุ กลยฺ าเณติ: วิสฺสฏกมมฺ นเฺ ต อปฺปฏริ ูปสหาเยวชเฺ ชตวฺ า สารชวี ติ ตาย สุทฺธาชีเว ชงฆฺ พล นสิ สฺ าย ชีวติ กปปฺ นายอกสุ ีเต กลฺยาณมติ ฺเต ภชสสฺ ุ เสวสสฺ ตู ิ อตฺโถ. ปฏิสนถฺ ารวุตยฺ สฺสาต:ิ อามสิ ปฏิสนถฺ าเรน จ ธมฺมปฏสิ นถฺ าเรนจ สมปฺ นนฺ วตุ ฺตติ าย ปฏิสนฺถารวุตตฺ ิ อสสฺ , ปฏิสนถฺ ารการโก ภเวยฺยาติอตโฺ ถ. อาจารกสุ โลติ: สลี ป อาจาโร วตตฺ ปปฺ ฏวิ ตฺตป อาจาโร,ตตฺถ กสุ โล สยิ า, เฉโก ภเวยฺยาติ อตฺโถ. ตโต ปาโมชฺชพหุโลต:ิ ตโต ปฏสิ นฺถารวุตฺตโิ ต จ อาจารโกสลฺลโตจ อุปปฺ นเฺ นน ธมฺมปาโมชฺเชน ปาโมชฺชพหโุ ล หตุ ฺวา ตฺว สกลสฺสาปวฏฏทกุ ฺขสฺส อนตฺ  กรสิ สฺ สตี ิ อตโฺ ถ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 77 เอว สตถฺ ารา เทสติ าสุ อมิ าสุ คาถาสุ เอกเมกิสฺสา คาถายปริโยสาเน เอกเมก ภกิ ขฺ สุ ต นสิ นิ นฺ นสิ ินนฺ ฏ าเนเยว สหปฏสิ มฺภิทาหิ อรหตตฺ  ปตวฺ า เวหาส อพภฺ คุ ฺคนฺตฺวา, สพฺเพป เตภิกฺขู อากาเสเนว วีสโยชนสตกิ  กนฺตาร อตกิ กฺ มิตวฺ า ตถาคตสสฺสุวณฺณวณณฺ  สรรี  วณฺเณนฺตา๑ ปาเท วนทฺ ึสตู ิ. สมฺพหุลภกิ ขฺ วุ ตฺถุ. ๘. ปฺจสตภกิ ฺขวุ ตฺถุ. (๒๕๙) \"วสสฺ ิกา วิย ปปุ ผฺ านีติ อมิ  ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเนวิหรนฺโต ปจฺ สเต ภิกขฺ ู อารพฺภ กเถส.ิ เต กริ สตฺถุ สนตฺ เิ ก กมฺมฏ าน คเหตวฺ า อรฺเสมณธมมฺ  กโรนฺตา ปาโตว ปุปผฺ ติ านิ วสฺสกิ ปปุ ผฺ านิ สายวณฺฏโต มจุ จฺ นฺตานิ ทสิ ฺวา \"ปปุ ฺผาน วณฺเฏหิ มจุ จฺ นโต มยปมตร ราคาทีหิ มุจจฺ สิ ฺสามาติ วายมึส.ุ สตฺถา เต ภกิ ฺขูโอโลเกตฺวา \"ภิกฺขเว ภิกขฺ นุ า นาม วณฏฺ โต มจุ จฺ นกปปุ เฺ ผนวิย วฏฏ ทุกขฺ โต มุจฺจติ ุ วายมติ พฺพเมวาติ วตวฺ า คนฺธกฏุ ยิ นิสินโฺ นว อาโลก ผรติ ฺวา อมิ  คาถมาห๑. โถเมนฺตา.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 78 \"วสสฺ กิ า วิย ปปุ ฺผานิ มชชฺ วานิ๑ ปมุจฺ ติ, เอว ราคจฺ โทสฺจ วปิ ปฺ มุฺเจถ ภิกขฺ โวต.ิ ตตฺถ \"วสฺสกิ าต:ิ สมุ นา. มชชฺ วานตี ิ: มลิ าตาน [๒] อิท วตุ ตฺ  โหติ \"ยถา วสฺสิกาหิยโฺ ย ปปุ ผฺ ติ ปุปฺผานิ ปนุ ทวิ เส ปุราณภตู านิ มุ จฺ ติ วณฺฏโตวสิ ฺสชฺเชติ: เอว ตุมฺเหป ราคาทโย โทเส วิปปฺ มุ ฺเจถาต.ิ เทสนาวสาเน สพฺเพป ภิกฺขู อรหตเฺ ต ปติฏ หึสูต.ิ ปจฺ สตภกิ ฺขวุ ตฺถุ. ๙. สนฺตกายตเฺ ถรวตฺถุ. (๒๖๐) \"สนฺตกาโยติ อิม ธมฺมเทสน สตฺถา เชตวเน วหิ รนโฺ ตสนตฺ กายตเฺ ถร อารพฺภ กเถส.ิ ตสสฺ กริ หตถฺ ปาทกกุ ฺกุจจฺ นนฺ าม นาโหส,ิ กายวชิ มภฺ นรหิโตสนฺตอตฺตภาโว อโหส.ิ โส กริ สีหโยนยิ า อาคโต[เถโร]. สีหา กริ เอกทิวส โคจร คเหตฺวา รชตสวุ ณฺณมณิปวาฬคุหานอฺ ตร ปวิสิตฺวา มโนสิลาหริตาลจณุ ฺเณสุ สตตฺ าห นปิ ชชฺ ติ วฺ าสตตฺ เม ทวิ เส อฏุ  าย นิปนนฺ ฏ าน โอโลเกตวฺ า,สเจ นงคฺ ุฏ สฺส วา กณณฺ าน วา ปาทาน วา จลิตตตฺ า๑. ส.ี ยุ. มททฺ วานิ. ม. มจจฺ วานิ. ๒. สี. ย.ุ เอตถฺ นตฺ เร \"อิทานีติ อตฺถ.ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 79มโนสิลาหรติ าลจณุ ฺณาน วิปปฺ กณิ ณฺ ต ปสสฺ นฺติ, \"น เต อทิ ชาตยิ า วา โคตตฺ สฺส วา ปฏริ ปู นฺติ ปนุ สตฺตาห นิราหารานปิ ชฺชนตฺ ;ิ จณุ ณฺ าน ปน วิปปฺ กณิ ฺณภาเว อสติ \"อิท เตชาติโคตตฺ าน อนจุ ฺฉวกิ นฺติ อาสยา นกิ ฺขมติ วฺ า วชิ มภฺ ติ วฺ า ทสิ าอนวุ ิโลเกตวฺ า ตกิ ฺขตฺตุ สีหนาท นทติ ฺวา โคจราย ปกฺกมนตฺ ิ:เอวรปู าย สหี โยนิยา อาคโต อย ภิกขฺ ุ. ตสสฺ กายสมาจารทสิ ฺวา ภิกขฺ ู สตฺถุ อาโรเจสุ \"น โน ภนฺเต สนฺตกายตฺเถรสทโิ สภิกฺขุ ทฏิ ปพุ โฺ พ, อิมสฺส หิ นสิ นิ ฺนฏ าเน หตถฺ จลน วา ปาทจลนวา กายวิชมภฺ ิตา๑ วา นตฺถีติ. ต สตุ วฺ า สตถฺ า \"ภิกขฺ เวภกิ ฺขนุ า นาม สนตฺ กายตฺเถเรน วยิ กายาทีหิ อุปสนฺเตเนวภวิตพฺพนตฺ ิ วตฺวา อมิ  คาถมาห \"สนตฺ กาโย สนตฺ วาโจ สนตฺ มโน๒ สุสมาหิโต วนฺตโลกามโิ ส ภกิ ฺขุ อปุ สนโฺ ตติ วจุ จฺ ตตี .ิ ตตถฺ \"สนตฺ กาโยต:ิ ปาณาติปาตาทีน อภาเวน สนตฺ กาโย,มุสาวาทาทีน อภาเวน สนฺตวาโจ, อภชิ ฌฺ าทนี  อภาเวน สนฺตมโน๒ ,กายาทนี  ตณิ ณฺ ป สฏุ  ุ สมาหติ ตฺตา สุสมาหโิ ต, จตหู ิ มคเฺ คหิโลกามิสสสฺ วนฺตตาย วนฺตโลกามโิ ส, [ภกิ ขฺ ]ุ อพภฺ นตฺ เร ราคาทีนอุปสนฺตตาย อปุ สนฺโต๓ วจุ ฺจตีติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน เถโร อรหตเฺ ต ปติฏ หิ, สมปฺ ตฺตานป  สาตฺถกิ าเทสนา อโหสตี .ิ สนตฺ กายตฺเถรวตฺถุ.๑. สี. ยุ. กายวชิ มฺภกิ า.๒. ส.ี ม. ย.ุ สนฺตวา. ๓. ส.ี ม. ย.ุ อปุ สนโฺ ตต.ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 80 ๑๐. นงฺคลกฏู ตฺเถรวตฺถ๑ุ . (๒๖๑) \"อตตฺ นา โจทยตฺตานนตฺ ิ อมิ  ธมมฺ เทสน สตฺถา เชตวเนวิหรนฺโต นงคฺ ลกูฏตฺเถร อารพภฺ กเถสิ. เอโก กริ ทคุ ฺคตมนุสฺโส ปเรส ภตึ กตฺวา ชวี ต.ิ ต เอโกภกิ ฺขุ ปโลติกขณฺฑนิวตถฺ  นงฺคล อุกฺขปิ ต ฺวา คจฉฺ นตฺ  ทสิ ฺวาเอวมาห \"กึ ปน เต เอว ชีวนโต ปพฺพชติ ุ น วรนตฺ .ิ \"โกม ภนฺเต เอว ชีวนตฺ  ปพพฺ าเชสสฺ ตีติ. \"สเจ ปพพฺ ชสิ สฺ สิ,อหนฺต ปพพฺ าเชสสฺ ามีติ. \"สาธุ ภนเฺ ต, สเจ ม ปพฺพาเชสฺสถ,ปพพฺ ชสิ ฺสามตี ิ. อถ น [โส] เถโร เชตวน เนตวฺ า สหตเฺ ถนนหาเปตฺวา มาลเก เปตวฺ า ปพพฺ าเชตวฺ า นวิ ตถฺ ปโ ลตกิ ขณเฺ ฑนสทฺธึ นงคฺ ล มาลกสมี ายเมว รกุ ฺขสาขาย ปาเปส.ิ โสอปุ สมปฺ ทกาเลป \"นงคฺ ลกูฏตเฺ ถโรเตวฺ ว ปฺายิ. โส พุทฺธานอุปฺปนนฺ ลาภสกกฺ าร นิสสฺ าย ชีวนโฺ ต อกุ ฺกณฺติ ฺวา วิโนเทตุ อสกฺโกนฺโต\"นทานิ สทฺธาเทยฺยานิ กาสายานิ ปริทหิตฺวา คมสิ สฺ ามีติรกุ ขฺ มลู  คนตฺ วฺ า อตฺตนาว อตตฺ าน โอวทิ \"อหิรกิ นลิ ลฺ ชชฺ อทิ นวิ าเสตฺวา วพิ ฺภมติ ฺวา ภตึ กตวฺ า ชีวติ ุกาโม ชาโตติ. ตสฺเสวอตตฺ าน โอวทนฺตสเฺ สว, จิตตฺ  ตนภุ าว คต. โส นิวตตฺ ิตวฺ าปุน กตปิ าหจฺจเยน อุกกฺ ณฺ ิตวฺ า ตเถว อตตฺ าน โอวท.ิปนุ สสฺ จิตฺต นิวตฺตติ. โส อมิ ินาว นหี าเรน อกุ ฺกณฺติ -กาเล ตตฺถ คนตฺ ฺวา อตตฺ าน โอวทิ. อถ น ภกิ ขฺ ู ตตฺถ๑. ม. นงฺคลกลุ ตเฺ ถรวตถ.ุ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 81อภิณฺห คจฉฺ นตฺ  ทสิ ฺวา \"อาวโุ ส นงคฺ ลกูฏตเฺ ถร กสฺมา เอตถฺคจฉฺ สีติ ปจุ ฺฉึส.ุ โส \"อาจริยสสฺ สนฺติก คจฺฉามิ ภนฺเตติวตวฺ า กตปิ าหสฺเสว๑ อรหตฺต ปาปณุ .ิ ภิกขฺ ู เตน สทฺธึ เกลึกโรนตฺ า อาหสุ \"อาวโุ ส นงฺคลกฏู ตฺเถร ตว วิจรณมคฺโคอวลโฺ ช วยิ ชาโต, อาจรยิ สสฺ สนฺติก น คจฉฺ สิ มฺเต.ิ\"อาม ภนเฺ ต: มย, สส คฺเค สต,ิ อคมิมหฺ า, อิทานิ ปน โนสส คฺโค ฉินโฺ น, เตน น คจฺฉามาติ. ต สุตวฺ า ภิกฺขู \"เอสอภูต วตฺวา อฺ พฺยากโรตีติ สตถฺ ุ ตมตถฺ  อาโรเจสส. สตฺถา\"อาม ภิกขฺ เว มม ปตุ โฺ ต อตตฺ นาว อตตฺ าน โจเทตฺวาปพพฺ ชติ กจิ จฺ สฺส มตถฺ ก ปตโฺ ตติ วตวฺ า ธมมฺ  เทเสนโฺ ต อมิ าคาถา อภาสิ \"อตตฺ นา โจทยตฺตาน, ปฏมิ เ สตมตฺตนา๒ , โส อตฺตคุตโฺ ต สตมิ า สขุ  ภกิ ขฺ ุ วิหาหิส.ิ อตฺตา หิ อตตฺ โน นาโถ, อตตฺ าว อตฺตโน คติ; ตสฺมา สย ม อตฺตาน อสฺส ภทรฺ ว วาณิโชต.ิ ตตถฺ \"โจทยตตฺ านนตฺ :ิ อตฺตนาว อตตฺ าน โจทย สารย. ปฏิมเสติ: อตฺตนาว อตฺตาน ปริวมี ส . โสต:ิ โส ตวฺ  ภกิ ขฺ ,ุ เอว สนเฺ ต, อตตฺ นาว คุตฺตตายอตฺตคตุ โฺ ต อุปฏิตสฺสติตาย สติมา หุตฺวา สพพฺ ิริยาปเถสุ สุขวิหรสิ สฺ สีติ อตโฺ ถ.๑. สี. ยุ. กติปาหจจฺ เยน. ม. กตปิ าเหเนว. ๒. ม. ปฏมิ เ สถ อตตฺ นา.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 82 นาโถต:ิ อวสสฺ โย ปติฏา. [โก หิ นาโถ ปโร ภเวยฺย.]ยสฺมา ปรสสฺ อตตฺ ภาเว ปติฏ าย กสุ ล วา กตฺวา สคคฺ ปรายเนนมคฺค วา ภาเวตวฺ า สจฉฺ ิกตผเลน ภวติ ุ น สกฺกา; ตสฺมา \"โก หินาม ปโร นาโถ ภเวยยฺ าติ อตโฺ ถ. ตสฺมาติ: ยสฺมา อตตฺ าว อตตฺ โน คติ ปติฏา สรณ;ตสมฺ า ยถา ภทรฺ  อสสฺ าชานีย ต๑ นสิ สฺ าย ลาภ ปตฺถยนฺโตตสสฺ วิสมฏานจาร ปริจฉฺ ินฺทิตฺวา ทิวสสสฺ ติกขฺ ตฺตุ นหาเปนฺโตโภเชนฺโต สย เมติ ปฏชิ คฺคติ, เอว ตวฺ ป อนปุ ปฺ นนฺ สฺส อกสุ ลสสฺอุปปฺ าท นวิ าเรนฺโต สติสมโฺ มเสน อปุ ปฺ นฺน ปชหนโฺ ต อตฺตานสย ม โคปย; เอว สนเฺ ต, ปมชฺฌาน อาทึ กตวฺ าโลกิยโลกุตฺตรวเิ สส อธิคมิสสฺ สตี ิ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตตฺ ิผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. นงคฺ ลกูฏตฺเถรวตฺถ.ุ ๑๑. วกกฺ ลติ ฺเถรวตฺถ.ุ (๒๖๒) \"ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขูติ อิม ธมฺมเทสน สตถฺ า เวฬุวเนวิหรนโฺ ต วกกฺ ลติ เฺ ถร อารพฺภ กเถส.ิ โส กิรายสฺมา สาวตฺถยิ  พรฺ าหฺมณกุเล นพิ พฺ ตฺตติ วฺ า วยปฺปตโฺ ต,ปณฺฑาย ปวฏิ  ตถาคต ทสิ วฺ า สตฺถุ สรีรสมปฺ ตตฺ ึ๑. ม. ตนตฺ ิ นตถฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 83โอโลเกตฺวา สรรี สมฺปตตฺ ทิ สฺสเนน อติตโฺ ต, \"เอว อห นจิ ฺจกาลตถาคต ทฏุ ลภสิ สฺ ามตี ิ สตถฺ ุ สนฺติเก ปพพฺ ชิตวฺ า, ยตฺถิเตน สกฺกา ทสพล ปสฺสติ ต, ตตฺถ ิโต, สชฌฺ ายกมมฺ ฏ าน-มนสกิ าราทีนิ ปหาย สตฺถาร โอโลเกนฺโต วจิ รติ. สตฺถา ตสฺสาณปรปิ าก อาคเมนโฺ ต กิจฺ ิ อวตวฺ า \"อทิ านิสสฺ าณปริปาก คตนตฺ ิ ตวฺ า \"กึ เต วกกฺ ลิ อมิ ินา ปตู ิกาเยนทฏิ เ น, โย โข วกฺกลิ ธมฺม ปสฺสต,ิ โส ม ปสสฺ ต;ิ โย มปสฺสต,ิ โส ธมมฺ  ปสสฺ ตีติ วตฺวา โอวทิ. โส เอว โอวทิโตปสตฺถุ ทสสฺ น ปหาย เนว อฺ ตฺถ คนฺตุ สกฺโกต.ิ อถ นสตฺถา \"นาย ภิกฺขุ สเวค อลภิตวฺ า พุชฌฺ ิสสฺ ตีติ, อปุ กกฺ ฏ ายวสสฺ ูปนายิกาย, ราชคห คนฺตฺวา วสฺสปู นายกิ าทิวเส \"อเปหิวกฺกลตี ิ ปณาเมต.ิ โส \"น ม สตถฺ า อาลปตีติ เตมาสสตถฺ ุ สมฺมุเข าตุ อสกโฺ กนโฺ ต \"กึ มยฺห ชีวเิ ตน, ปพฺพตาอตฺตาน ปาเตสฺสามตี ิ คชิ ฌฺ กูฏ อภิรหุ ิ. สตฺถา ตสสฺ กลิ มนภาวตฺวา \"อย ภกิ ขฺ ุ มม สนตฺ ิกา อสฺสาส อลภนโฺ ต, มคฺคผลานอปุ นสิ สฺ ย นาเสยฺยาติ อตฺตาน ทสเฺ สตุ โอภาส มุฺจิ. อถสสฺสตถฺ ุ ทิฏกาลโต ปฏ าย ตาวมหนโฺ ตป โสโก ปหยี ิ. สตฺถา สกุ ขฺ ตฬาก โอเฆน ปูเรนโฺ ต วิย เถรสฺส พลวปปฺ ต ปิ าโมชฺชอปุ ปฺ าเทตุ อิม คาถมาห \"ปาโมชฺชพหโุ ล ภกิ ฺขุ ปสนโฺ น พุทฺธสาสเน อธคิ จเฺ ฉ ปท สนตฺ  สงขฺ ารปู สม สุขนตฺ ิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 84 ตสสฺ ตฺโถ: ปกตยิ าป ปาโมชชฺ พหโุ ล ภกิ ขฺ ุ พุทฺธสาสเนปสาท โรเปต๑ิ , โส เอว ปสนโฺ น พุทธฺ สาสเน \"สนฺต ปทสงขฺ ารปู สม สขุ นตฺ ิ ลทฺธนาม นพิ ฺพาน อธิคจฺเฉยฺยาติ. อิมฺจ ปน คาถ วตวฺ า สตฺถา วกฺกลิตเฺ ถรสสฺ หตถฺ  ปสาเรตฺวา \"เอหิ วกกฺ ลิ มา ภายิ โอโลเกหิ ตถาคต, อหนฺต อทุ ฺธริสสฺ ามิ ปงเฺ ก สนฺนว กุชฺ ร. เอหิ วกฺกลิ มา ภายิ โอโลเกหิ ตถาคต, อหนฺต อทุ ธฺ รสิ สฺ ามิ ราหุคคฺ หิตว ๒ จนฺทิมนตฺ ิอิมา คาถา อภาสิ. โส \"ทสพโล เม ทิฏโ  `เอหีติ จ อวหฺ านลทธฺ นฺติ พลวปปฺ ตึ อปุ ฺปาเทตฺวา \"กโุ ต นุ โข คนฺตพฺพนฺติคมนมคคฺ  อปสฺสนฺโต ทสพลสฺส สมมฺ เุ ข อากาเส อุปฺปติตวฺ าปมปาเท ปพฺพเต เิ ตเยว, สตถฺ ารา วตุ ตฺ คาถ อาวชฺชนฺโตอากาเสเยว ปตึ วิกขฺ มฺเภตฺวา สห ปฏสิ มภฺ ทิ าหิ อรหตฺต ปตวฺ าตถาคต วนฺทมาโนว โอตริตวฺ า สตฺถุ สนตฺ เิ ก อฏาสิ. อถน สตถฺ า อปรภาเค สทฺธาธิมุตฺตาน อคฺคฏาเน เปสตี ิ. วกกฺ ลิตฺเถรวตถฺ .ุ๑. ม. โรเจต.ิ ๒. ม. ราหุคคฺ หว.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 85 ๑๒. สุมนสามเณรวตถฺ .ุ (๒๖๓) \"โย หเวติ อิม ธมมฺ เทสน สตถฺ า ปุพฺพาราเม วหิ รนฺโตสมุ นสามเณร อารพฺภ กเถส.ิ ตตรฺ าย อนปุ พุ ฺพกี ถา: \"ปทุมุตตฺ รกาลสฺมึ หิ เอโก กลุ ปตุ ฺโตสตถฺ าร จตุปรสิ มชฺเฌ เอก ภิกขฺ ุ ทพิ ฺพจกขฺ ุกาน อคฺคฏ าเนเปนฺต ทสิ วฺ า ต สมฺปตตฺ ึ ปตถฺ ยมาโน สตถฺ าร นมิ นฺเตตวฺ าสตฺตาห พทุ ฺธปปฺ มุขสฺส ภิกฺขุสงฺฆสฺส ทาน ทตฺวา \"ภนฺเต อหป อนาคเต เอกสฺส พุทธฺ สสฺ สาสเน ทพิ ฺพจกฺขกุ าน อคโฺ ค ภเวยยฺ นฺติปตฺถน เปสิ. สตฺถา กปฺปสตสหสฺส โอโลเกนโฺ ต ตสฺส ปตฺถนายสมชิ ฺฌนภาว วิทติ วฺ า \"อิโต กปฺปสตสหสสฺ มตฺถเก โคตมพทุ ฺธสสฺสาสเน ทิพพฺ จกขฺ กุ าน อคโฺ ค อนรุ ทุ ฺธตฺเถโร นาม ภวสิ สฺ สีติพยฺ ากาสิ. โส ต พยฺ ากรณ สุตวฺ า เสวฺ ปตฺตพฺพวยิ ต สมปฺ ตฺตึ มฺมาโน, ปรนิ พิ พฺ ุเต สตถฺ ร,ิ ภิกฺขูทพิ ฺพจกขฺ ปุ ริกมฺม ปุจฉฺ ติ ฺวา สตฺตโยชนิก กาจฺ นถูป ปรกิ ขฺ ิปต วฺ าอเนกานิ ทปี รุกขฺ สหสฺสานิ กาเรตวฺ า ทีปปชู  กาเรตฺวา ตโตจโุ ต เทวโลเก นิพฺพตตฺ ิตวฺ า เทวมนุสเฺ สสุ สตสหสสฺ กปปฺ านิสส รติ ฺวา อมิ สฺมึ กปเฺ ป พาราณสิย ทลิทฺทกเุ ล นิพพฺ ตฺโตสุมนเสฏ ึ นิสสฺ าย ตสสฺ ติณหารโก หตุ ฺวา ชวี ติ  กปเฺ ปสิ.\"อนนฺ ภาโรติสสฺ นาม อโหสิ. สมุ นเสฏ ปี  ตสฺมึ นคเร นจิ จฺ กาลมหาทาน เทติ. อเถกทวิ ส อุปรฏิ โ  นาม ปจเฺ จกพทุ ฺโธคนธฺ มาทเน นิโรธสมาปตตฺ ิโต วฏุ  าย \"กสสฺ นุ โข อชชฺ อนุคคฺ ห

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ที่ 86กรสิ ฺสามีติ จินฺเตตฺวา \"อชฺช มยา อนฺนภารสสฺ อนุคฺคห กาตุวฏฏ ต,ิ อิทานิ จ โส อฏวิโต ติณ อาทาย เคห อาคมิสสฺ ตตี ิตวฺ า ปตตฺ จวี รมาทาย อทิ ฺธยิ า คนตฺ วฺ า อนนฺ ภารสสฺ สมมฺ เุ ขปจฺจุฏาสิ. อนนฺ ภาโร ต ตุจฺฉปตตฺ หตฺถ ทิสวฺ า \"อป ภนฺเตภิกขฺ  ลภติ ถฺ าติ ปจุ ฉฺ ิตวฺ า, \"ลภสิ สฺ ามิ มหาปุ ฺาติ วตุ ฺเต,\"เตนหิ ภนฺเต โถก อาคเมถาติ ติณกาช ฉฑเฺ ฑตวฺ า เวเคนเคห คนตฺ วฺ า \"ภทฺเท มยฺห ปต ภาคภตฺต อตฺถิ นตถฺ ีติ ภริยปุจฺฉติ ฺวา, \"อตฺถิ สามตี ิ วตุ เฺ ต, เวเคน ปจฺจาคนฺตวฺ าปจฺเจกพทุ ธฺ สสฺ ปตตฺ  อาทาย \"มยหฺ  ทาตุกามตาย สต,ิ เทยยฺ ธมฺโมน โหต,ิ เทยฺยธมเฺ ม สติ, ปฏคิ คฺ าหก น ลภามิ, อชฺช ปนเม ปฏคิ ฺคาหโก จ ทฏิ โ  เทยฺยธมโฺ ม จ อตถฺ ,ิ ลาภา วตเมติ เคห คนตฺ ฺวา ปตฺเต ภตฺต อากิราเปตฺวา๑ ปจจฺ าหริตวฺ าปจเฺ จกพุทฺธสสฺ หตฺเถ ปตฏิ  าเปตฺวา \"อิมินา ปน ทาเนน มา เม ทาลิททฺ ยิ  อห,ุ `นตถฺ ีติ วจน นาม มา อโหสิ ภวาภเว.ภนเฺ ต เอวรปู า ทชุ ชฺ ีวติ า มจุ เฺ จยฺย; `นตถฺ ตี ิ ปทเมว นสเุ ณยยฺ นฺติ ปตฺถน เปส.ิ ปจเฺ จกพุทโฺ ธ \"เอว โหตุ มหาปุฺาติอนโุ มทน กตวฺ า ปกฺกาม.ิ สมุ นเสฏ โิ นป ฉตเฺ ต อธวิ ตถฺ า เทวตา \"อโห ทาน ปรมทาน อปุ รฏิ เ  สุปฺปตฏิ ติ นตฺ ิวตวฺ า ติกฺขตฺตุ สาธุการ อทาส.ิ อถ น เสฏ ี \"กึ ม เอตตฺ ก๑. ม. ปกขฺ ปิ าเปตวฺ า.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ท่ี 87กาล ทาน ททมาน น ปสสฺ สตี ิ อาห. \"นาห ตว ทาน อารพฺภสาธุการ เทมิ อนฺนภาเรน ปน อปุ รฏิ สฺส ทนิ ฺนปณ ฑฺ ปาเตปสีทิตฺวา มยา เอส สาธุกาโร ปวตตฺ ิโตต.ิ โส \"อจฺฉรยิ  วตโภ: อห เอตฺตก กาล ทาน เทนฺโต เทวต สาธกุ าร ทาเปตุนาสกขฺ ึ, อนฺนภาโร ม นิสฺสาย ชวี นฺโต เอกปณ ฺฑปาเตเนวสาธุการ ทาเปสิ; ตสสฺ ทาเน อนจุ ฺฉวิก กตฺวา ต ปณ ฑฺ ปาตมม สนตฺ ก กริสสฺ ามตี ิ จินเฺ ตตฺวา ต ปกฺโกสาเปตวฺ า \"อชชฺตยา กสสฺ จิ กิ จฺ ิ ทนิ นฺ นตฺ ิ ปจุ ฉฺ ิ. \"อาม สามิ, อปุ รฏิ  -ปจฺเจกพทุ ธฺ สฺส เม อชชฺ ภตตฺ  ทนิ ฺนนฺต.ิ \"หนฺท โภ กหาปณคเหตฺวา เอต มยหฺ  ปณ ฺฑปาต เทหตี .ิ \"น เทมิ สามตี .ิ โสยาว สหสสฺ  วฑเฺ ฒส.ิ อิตโร สหสเฺ สนาป นาทาส.ิ อถ น\"โหตุ โภ, ยทิ ปณ ฑฺ ปาต น เทส,ิ สหสฺส คเหตวฺ า ปตตฺ ึเม เทหีติ อาห. โส \"อยฺเยน สทฺธึ มนเฺ ตตวฺ า ชานสิ สฺ ามีติเวเคน ปจเฺ จกพุทฺธ สมปฺ าปณุ ิตฺวา \"ภนเฺ ต สุมนเสฏี สหสฺสทตวฺ า ตุมหฺ าก ปณ ฺฑปาเต ปตตฺ ึ ยาจติ, กึ กโรมีติ ปจุ ฉฺ ิ.อถสฺส โส อุปม อาหริ: เสยยฺ ถาป ปณฺฑิต กลุ สติเก คาเมเอกสฺมึ ฆเร ทีโป ชาเลยยฺ , เสสา อตฺตโน เตเลน วฏฏึเตเมตฺวา คนฺตวฺ า ชาลาเปตวฺ า คณเฺ หยฺยย; ปรุ มิ ทีปสฺส ปภา`อตถฺ ีติ วตตฺ พฺพา `นตถฺ ตี ิ. \"อตเิ รกตรา ภนฺเต ปภา โหตีติ.\"เอวเมว ปณฺฑติ อฬุ ุงกฺ ยาคุ วา โหตุ กฏจฺฉภุ ิกฺขา วา,อตฺตโน ปณ ฑฺ ปาเต ปเรส ปตฺตึ เทนตฺ สสฺ , ยตตฺ กาน เทต,ิ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 88ตตตฺ ก วฑฒฺ ติ; ตฺว หิ เอกเมว ปณ ฑฺ ปาต อทาสิ; เสฏ สิ ฺสปน ปตฺตยิ า ทินฺนาย, เทฺว ปณ ฑฺ ปาตา โหนตฺ :ิ เอโก ตวเอโก ตสฺสาติ. โส \"สาธุ ภนฺเตติ ต อภวิ าเทตฺวา เสฏ ิสสฺสนฺติก คนตฺ ฺวา \"คณฺห สามิ ปตฺตินตฺ ิ อาห. \"เตนหิ อเิ มกหาปเณ คณฺหาติ. \"นาห ปณฑฺ ปาต วกิ ฺกณี าม,ิ สทฺธาย เตปตฺตึ ทมฺมตี .ิ \"ตฺว สทธฺ าย เทส,ิ สทฺธาย อหป ตว คุณ ปเู ชม;ิคณหฺ ตาต, อโิ ต ปฏ าย ปน มา สหตถฺ า กมฺม อกาส.ิวีถยิ  ฆร มาเปตวฺ า วส, เยน จ เต อตโฺ ถ โหต,ิ สพฺพ มมสนตฺ ิกา คณฺหาหตี ิ อาห. นิโรธา วฏุ  ิตสสฺ ปน ทินโฺ น ปณฑฺ ปาโตตทเหว วิปาก เทต;ิ ตสฺมา ราชาป ต ปวตฺตึ สตุ วฺ าอนนฺ ภาร ปกฺโกสาเปตฺวา ปตฺตึ คเหตวฺ า มหนฺต โภค ทตวฺ าตสสฺ เสฏฏิ าน ทาเปสิ. โส สมุ นเสฏ ิสฺส สหายโก หตุ ฺวายาวชีว ปุฺ านิ กตฺวา ตโต จุโต เทวโลเก นพิ ฺพตฺตติ ฺวาเทวมนสุ ฺเสสุ สส รนโฺ ต, อมิ สฺมึ พุทธฺ ปุ ปฺ าเท กปล วตถฺ นุ คเรอมิโตทนสสฺ สกกฺ สสฺ เคเห ปฏสิ นฺธึ คณฺหิ. \"อนรุ ุทฺโธติสสฺนาม กรึสุ. โส มหานามสกฺกสสฺ กนิฏ ภาตา สตถฺ ุ จลุ ลฺ ปต ุปุตโฺ ต ปรมสขุ ุมาโล มหาปุฺโ อโหส.ิ เอกทวิ ส กริ ฉสุ ขตฺติเยสุ ปเู ว ลกฺข กตวฺ า คเุ ลหิกฬี นฺเตสุ, อนุรทุ โฺ ธ ปราชิโต, ปูวาน อตฺถาย มาตุ สนฺตกิ ปหณิ .ิ สา มหนฺต สุวณณฺ ถาล ปูเรตวฺ า ปูเว เปเสส.ิ ปูเวขาทิตฺวา ปนุ กฬี นโฺ ต ปราชิโต ตเถว ปหณิ .ิ เอว ตกิ ขฺ ตฺตุ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 89ปูเวสุ อาหเฏส,ุ จตุตเฺ ถ วาเร มาตา \"อทิ านิ ปูวา นตถฺ ตี ิปหิณิ. ตสสฺ า วจน สตุ ฺวา \"นตถฺ ตี ิ ปทสสฺ อสสฺ ตุ ปพุ ฺพตาย\"นตถฺ ปิ ูวา นาม อิทานิ ภวิสสฺ นตฺ ตี ิ สฺ  กตวฺ า \"คจฺฉ,นตฺถิปูเว อาหราติ เปเสสิ. อถสฺส มาตา, \"นตถฺ ิปเู ว กริอยฺเย เทถาติ วตุ เฺ ต, \"มม ปุตเฺ ตน `นตฺถตี ิ ปท อสฺสตุ ปพุ ฺพ,กถ นุ โข ต นตฺถิภาว ชานาเปยฺยนตฺ ,ิ สวุ ณณฺ ปาตึ โธวติ วฺ าอปราย สวุ ณณฺ ปาติยา ปฏกิ ชุ ฺชิตฺวา \"หนทฺ ตาต อิม มมปตุ ตฺ สฺส เทหีติ ปหิณ.ิ ตสฺมึ ขเณ นครปรคิ ฺคาหกา เทวตา\"อมฺหาก สามนิ า อนนฺ ภารกาเล อปุ ริฏ ปจเฺ จกพุทฺธสสฺ ภาคภตฺตทตฺวา `นตฺถีติ ปทเมว น สุเณยยฺ นฺติ ปตถฺ นา ปตา:สเจ มย ตมตฺถ ตวฺ า อชฺฌเุ ปกเฺ ขยยฺ าม, มทุ ฺธาป โน สตฺตธาผเลยฺยาติ จนิ เฺ ตตฺวา ทพิ พฺ ปเู วหิ ปาตึ ปรู ยึส.ุ โส ปรุ โิ ส ปาตึอาหรติ ฺวา เตส สนฺตเิ ก เปตวฺ า ววิ ร.ิ เตส คนโฺ ธ สกลนครผริ. ปเู ว ปน มเุ ข ปต มตฺเต, สตตฺ รสหรณีสหสสฺ านิ ผรติ วฺ าอฏ าส.ิ อนรุ ุทฺโธ จนิ เฺ ตสิ \"น ม มเฺ  อโิ ต ปพุ ฺเพ มาตาปย ายติ, น หิ เม อฺ ทา ตาย นตถฺ ปิ วู า นาม ปกกฺ ปุพฺพาติ.โส คนตฺ วฺ า มาตร เอวมาห \"อมฺม นาห ตว ปโ ยต.ิ \"ตาตกึ วเทสิ, มม อกฺขีหปิ  หทยมส โตป ตวฺ  ปยตโรติ. \"สจาหอมมฺ ตว ปโย, กสฺมา มม ปุพฺเพ เอวรูเป นตฺถปิ ูเว นามน อทาสตี ิ. สา ต ปรุ สิ  ปุจฺฉิ \"ตาต กิฺจิ ปาตยิ  อโหสตี .ิ\"อาม อยฺเย, ปูวาน ปาติ ปริปณุ ณฺ า อโหส,ิ น เม เอวรปู า

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 90ทิฏปพุ ฺพาติ. สา จินเฺ ตสิ \"ปุตโฺ ต เม กตปุฺโ, เทวตาหิสฺสทพิ ฺพปวู า ปหิตา ภวสิ ฺสนฺตตี ิ. โสป มาตร อาห \"อมฺมน มยา เอวรปู า ปูวา ขาทติ ปุพพฺ า, อิโต ปฏ าย เมนตถฺ ิปูวเมว๑ ปเจยฺยาสีต.ิ สา ตโต ปฏ าย เตน \"ปเู วขาทติ ุกาโมมฺหีติ วุตตฺ กาเล สุวณณฺ ปาตึ โธวติ ฺวา อฺ ายปาติยา ปฏกิ ุชฺชิตฺวา ปหิณติ. เทวตา ปาตึ ปเู รนตฺ .ิ เอวโส อคารมชฺเฌ วสนโฺ ต \"นตฺถีติ ปทสสฺ อตถฺ  อชานติ วฺ าทิพพฺ ปเู วเยว ปรภิ ุชฺ ิ. สตถฺ ุ ปน ปริวารตถฺ  กุลปปฺ ฏปิ าฏยิ าสากิยกมุ าเรสุ ปพฺพชนเฺ ตสุ, มหานาเมน สกฺเกน \"ตาต อมหฺ ากกุเล โกจิ ปพพฺ ชิโต นตฺถ,ิ ตยา วา ปพพฺ ชติ พพฺ  มยา วาติวุตเฺ ต, โส อาห \"อห อติสุขุมาโล ปพฺพชิตุ น สกฺขสิ ฺสามตี .ิ\"เตนหิ กมมฺ นตฺ  อคุ ฺคณฺห, อห ปพฺพชสิ สฺ ามตี ิ. \"โก เอสกมฺมนโฺ ต นามาติ. โส หิ ภตตฺ สฺส อุฏ านฏ านป  น ชานาติ,กมมฺ นตฺ  กเิ มว ชานสิ สฺ ติ; ตสฺมา เอวมาห. เอกทิวส หิ \"อนรุ ทุ โฺ ธ ภทฺทโิ ย กมิ ฺพโิ ลติ ตโย ชนา\"ภตฺต นาม กห อฏุ  าตตี ิ มนตฺ ยสึ .ุ เตสุ กมิ ฺพโิ ล \"โกฏเ สุอุฏาตีติ อาห. โส กเิ รกทวิ ส วีหี โกฏ มหฺ ิ ปกขฺ ปิ นฺเตอททฺ ส; ตสมฺ า \"โกฏเ ภตตฺ  อปุ ปฺ ชชฺ ตีติ สฺาย เอวมาห.อถ น ภททฺ โิ ย \"ตฺว น ชานาสตี ิ วตฺวา \"ภตฺต นาม อกุ ฺขลยิ อฏุ าตีติ อาห. โส กิเรกทวิ ส อกุ ขฺ ลิโต ภตตฺ  วฑฺเฒนฺเต๑. นตถฺ ปิ ูเวเยวาติ ยุตฺตตร.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 91ทิสวฺ า \"เอตฺเถเวต อุปปฺ ชชฺ ตตี ิ สฺมกาส;ิ ตสฺมา เอวมาห. อนรุ ทุ โฺ ธเต \"อุโภป ตุมฺเห น ชานาถาติ วตฺวา \"รตนพุ เฺ พธมกลุ ายมหาสุวณณฺ ปาตยิ  ภตตฺ  อุฏาตตี ิ อาห. เตน กิร เนว วีหีโกฏเ ฏนฺตา น ภตฺต ปจนฺตา ทฏิ  ปุพฺพา, สวุ ณณฺ ปาติยวฑเฺ ฒตฺวา ปุรโต ปตภตตฺ เมว ปสสฺ ติ; ตสฺมา \"ปาติยเ ยเวต[ภตตฺ ] อปุ ปฺ ชฺชตีติ สฺมกาสิ; ตสมฺ า เอวมาห. เอวภตฺตุฏานฏานป อชานนฺโต มหาปุ โฺ  กลุ ปตุ โฺ ต กมมฺ นเฺ ตกึ ชานสิ สฺ ติ. โส \"เอหิ โข เต อนุรุทธฺ ฆราวาสตถฺ  อนุสาสิสสฺ ามิ:ปม เขตตฺ  กสาเปตพฺพนตฺ อิ าทินา นเยน ภาตรา วุตตฺ านกมฺมนตฺ าน อปรยิ นตฺ ภาว สตุ ฺวา \"น เม ฆราวาเสน อตฺโถติมาตร อาปจุ ฺฉิตฺวา ภทฺทยิ ปมเุ ขหิ ปฺจหิ สากิยกุมาเรหิ สทฺธึนิกขฺ มิตฺวา อนุปยมฺพวเน สตถฺ าร อปุ สงฺกมติ ฺวา ปพพฺ ชิ. ปพพฺ ชติ ฺวาจ ปน สมฺมาปฏปิ ท ปฏปิ นโฺ น อนปุ พุ เฺ พน ติสโฺ ส วิชชฺ า สจฉฺ กิ ตฺวาทิพฺเพน จกฺขุนา เอกาสเน นิสินโฺ นว หตถฺ ตเล ปตอามลกานิวิย สหสสฺ โลกธาตโุ ย โอโลกนสมตโฺ ถ หุตฺวา \"ปพุ เฺ พนวิ าส ชานามิ, ทพิ ฺพจกขฺ ุ วโิ สธิต, เตวิชโฺ ช อิทธฺ ิปตฺโตมฺหิ, กต พทุ ฺธสฺส สาสนนตฺ ิอทุ าน อุทาเนตฺวา \"กินนฺ ุ โข เม กตฺวา อย สมปฺ ตฺติ ลทธฺ าติโอโลเกนโฺ ต \"ปทมุ ุตตฺ รปาทมูเล ปตฺถน เปสนิ ตฺ ิ ตฺวา ปนุ\"สสาเร สส รนโฺ ต อสุกสมฺ ึ นาม กาเล พาราณสิย สุมนเสฏ ึ

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาที่ 92นิสฺสาย ชีวนฺโต อนนฺ ภาโร นาม อโหสนิ ฺติ ตฺวา \"อนนฺ ภาโร ปุเร อาสึ ทลทิ โฺ ท ตณิ หารโก,๑ ปณฺฑปาโต มยา ทนิ ฺโน อุปรฏิ  สฺส ยสสฺสโิ นต๒ิอาห. อถสสฺ เอตทโหสิ \"โย โส ตทา มยา อุปรฏิ  สฺสทินนฺ ปณฺฑปาตโต กหาปเณ ทตฺวา ปตตฺ ึ อคคฺ เหสิ มม สหายโกสมุ นเสฏ,ี กห นุ โข โส เอตรหิ นพิ พฺ ตโฺ ตต.ิ อถ น\"วชิ ฌฺ าฏวยิ  ปพฺพตปาเท มุณฺฑนคิ โม นาม อตฺถ,ิ ตตถฺมหามณุ ฑฺ สฺส นาม อปุ าสกสสฺ `มหาสมุ โน จฬู สุมโนติ เทวฺปตุ ฺตา, เตสุ โส จูฬสุมโน หุตวฺ า นิพพฺ ตฺโตติ อททฺ ส; ทสิ วฺ าจ ปน จนิ เฺ ตสิ \"อตฺถิ นุ โข, ตตฺถ มยิ คเต, อุปกาโรนตฺถีติ. โส อุปธาเรนโฺ ต อทิ  อทฺทส \"โส, ตตฺถ มยิ คเต,สตฺตวสฺสิโกว นิกฺขมิตวฺ า ปพพฺ ชิสสฺ ต,ิ ขุรคฺเคเยว จ อรหตตฺ ปาปุณสิ สฺ ตตี ิ; ทสิ ฺวา จ ปน, อุปกฏเ  อนฺโตวสเฺ ส, อากาเสนคนฺตฺวา คามทวฺ าเร โอตร.ิ มหามณุ ฺโฑ ปน อุปาสโก เถรสฺสปุพเฺ พป วสิ สฺ าสิโกเอว. โส เถร ปณ ฑฺ ปาตกาเล จวี รปารุปนฺต ทสิ ฺวา ปุตฺต มหาสมุ น อาห \"ตาต อยฺโย เมอนรุ ทุ ฺธตฺเถโร อาคโต, ยาวสฺส อฺโ โกจิ ปตฺต น คณหฺ าติ,ตาวสฺส คนตฺ ฺวา ปตฺต คณฺห; อห อาสน ปฺ าเปสฺสามีต.ิโส ตถา อกาส.ิ อุปาสโก เถร อนโฺ ตนเิ วสเน สกฺกจจฺ  ปรวิ สิ ติ ฺวาเตมาส วสนตถฺ าย ปฏิ ฺ คณฺหิ. เถโร อธวิ าเสสิ. อถ น๑. สี. ยุ. กาชหารโก. ๒. ม. ตาทโิ น.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 93เอกทิวส ปฏิชคคฺ นโฺ ต วยิ เตมาส ปฏิชคฺคติ ฺวา มหาปวารณายติจีวรฺเจว คุฬเตลตณฑฺ ุลาทีนิ จ อาหริตวฺ า เถรสสฺ ปาทมูเลเปตฺวา \"คณหฺ าถ ภนเฺ ตติ อาห. \"อล อุปาสก น เม อิมินาอตฺโถติ. \"ภนฺเต วสฺสาวาสกิ ลาโภ นาเมส, คณฺหาถ นนตฺ .ิ\"อล อปุ าสกาต.ิ \"กิมตฺถ น คณหฺ าถ ภนฺเตต.ิ \"มยหฺ  สนตฺ ิเกกปปฺ ยการโก สามเณโรป นตถฺ ีต.ิ \"เตนหิ ภนเฺ ต มม ปุตฺโตมหาสมุ โน สามเณโร ภวิสฺสตตี .ิ \"น เม อปุ าสก มหาสุมเนนอตโฺ ถต.ิ \"เตนหิ ภนฺเต จฬู สมุ น ปพพฺ าเชถาติ. เถโร \"สาธูติสมฺปฏจิ ฉฺ ิตฺวา จฬู สมุ น ปพฺพาเชส.ิ โส ขุรคเฺ คเยว อรหตฺตปาปณุ ิ. เถโร เตน สทฺธึ อฑฺฒมาสมตตฺ  ตตถฺ วสิตฺวา\"สตฺถาร ปสสฺ สิ ฺสามาติ ตสสฺ าตเก อาปจุ ฺฉิตฺวา อากาเสนคนตฺ วฺ า หมิ วนฺตปฺปเทเส อรฺกุฏกิ าย โอตริ. เถโร ปนปกติยาป อารทฺธวริ โิ ย, ตสฺส ตตถฺ ปพุ ฺพรตตฺ าปรรตฺต จงฺกมนตฺ สฺสอทุ รวาโต สมุฏหิ. อถ น กิลนตฺ รูป ทสิ ฺวา สามเณโร ปจุ ฉฺ ิ\"ภนฺเต กึ โว รชุ ชฺ ตีต.ิ \"อทุ รวาโต เม สมฏุ โิ ตต.ิ \"อฺ ทาปสมุฏ ติ ปุพฺโพ ภนฺเตติ อาห. \"อาม อาวุโสติ. \"เกน ผาสกุ โหติ ภนฺเตต.ิ \"อโนตตตฺ โต ปานีเย ลทฺเธ, ผาสุ โหติ อาวโุ สต.ิ\"เตนหิ ภนเฺ ต อาหรามตี .ิ \"สกฺขสิ ฺสสิ สามเณราต.ิ \"อามภนเฺ ตติ. \"เตนหิ อโนตตเฺ ต ปนฺนโก นาม นาคราชา ม ชานาต,ิตสสฺ อาจิกขฺ ติ ฺวา เภสชฺชตฺถาย เอก ปานยี วารก อาหราต.ิ โส\"สาธตู ิ อปุ ชฌฺ าย วนฺทติ วฺ า เวหาส อพฺภุคฺคนฺตวฺ า ปฺจโยชนสต

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนาท่ี 94าน อคมาส.ิ ตทิวส ปน นาคราชา นาคนาฏกปรวิ ุโต อทุ กกีฬกีฬิตกุ าโม โหต.ิ โส สามเณร คจฉฺ นฺต ทิสวฺ าว กุชฌฺ ิ \"อยมุณฺฑกสมโณ อตฺตโน ปาทปส ุ มม มตถฺ เก โอกิรนฺโต วจิ รติ,อโนตตฺเต ปานียตถฺ าย อาคโต ภวสิ สฺ ต,ิ นทานสิ สฺ ปานยี ทสฺสามีติ ปฺาสโยชนกิ  อโนตตตฺ ทห มหาปาติยา อกุ ขฺ ลึปท หนฺโต วิย ผเณน ปทหิตฺวา นิปชชฺ .ิ สามเณโร นาคราชสสฺอาการ โอโลเกตฺวาว \"กุทฺโธ อยนฺติ ตฺวา อมิ  คาถมาห \"สุโณหิ เม นาคราช อคุ ฺคเตช มหพพฺ ล, เทหิ เม ปานยี ฆฏ, เภสชชฺ ตฺถมฺหิ อาคโตติ.ต สตุ ฺวา นาคราชา อมิ  คาถมาห \"ปรุ ตถฺ ิมสฺมึ ทสิ าภาเค คงฺคา นาม มหานที มหาสมทุ ฺท อปฺเปติ, ตโต ตฺว ปานีย หราต.ิ ต สตุ วฺ า สามเณโร \"อย นาคราชา อตฺตโน อิจฉฺ ายน ทสฺสติ, อห พลการ กตวฺ า มหานุภาว๑ ชานาเปตวฺ า อมิ อภภิ วิตวฺ า ปานยี  คณหฺ สิ ฺสามตี ิ จนิ ฺเตตวฺ า \"มหาราช อปุ ชฌฺ าโยม อโนตตฺตโตว ปานยี  อาหราเปติ, เตนาห อิทเมว หรสิ สฺ าม,ิอเปหิ มา ม วาเรหีติ วตฺวา อมิ  คาถมาห \"อิโตว ปานีย หาสฺส๒ อิมนิ า วมหฺ ิ อตฺถโิ ก, ยทิ [๓] ถามพล อตถฺ ,ิ นาคราช นิวารยาติ. อถ น นาคราชา อาห๑. ส.ี มนสุ ฺสภาว. ม. อานภุ าว. ๒. ส.ี ย.ุ หรสิ สฺ . ๓. สี. ม. ย.ุ เอตฺถนฺตเร \"เตติ อตถฺ .ิ

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐกถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 95 \"สามเณร สเจ อตฺถิ ตว วิกกฺ มโปรสิ , อภินนฺทามิ เต วาจ, หรสสฺ ุ ปานยี  มมาต.ิ อถ น สามเณโร \"เอว มหาราช หรามตี ิ วตวฺ า\"สกฺโกนฺโต หราหตี ิ วุตเฺ ต, \"เตนหิ สุฏุ ชานสฺสูติ ตกิ ขฺ ตฺตุปฏิฺ  คเหตฺวา `พุทฺธสาสนสฺส อานุภาว ทสฺเสตวฺ า มยาปานยี  หริตุ วฏฏ ตตี ิ จนิ เฺ ตตฺวา อากาสฏกเทวตาน ตาวสนตฺ ิก อคมาส.ิ ตา อาคนตฺ วฺ า วนทฺ ิตวฺ า \"กึ ภนเฺ ตติ วตวฺ าอฏ สุ. \"เอตสฺมึ อโนตตตฺ ทหปฏเ ปนฺนกนาคราเชน สทธฺ ึ มมสงฺคาโม ภวิสสฺ ติ, ตตฺถ คนฺตวฺ า ชยปราชย โอโลเกถาติ อาห.โส เอเตเนว นีหาเรน จตฺตาโร โลกปาเล สกฺกสุยามสนตฺ ุสิตสนุ ิมฺมติ ๑ วสวตตฺ ี จ อปุ สงฺกมติ วฺ า ตมตฺถ อาโรเจส.ิตโต ปร ปฏิปาฏยิ า ยาว พรฺ หฺมโลกา คนฺตฺวา ตตฺถ ตตถฺพรฺ หเฺ มหิ อาคนตฺ ฺวา วนทฺ ติ ฺวา ิเตหิ \"กึ ภนเฺ ตติ ปุฏโ ,ตมตฺถ อาโรเจสิ. เอว โส อสเฺ  จ อรปู พ รฺ หมฺ าโน จเปตวฺ า สพฺพตฺถ มุหตุ ฺตเมว อาหิณฺฑิตวฺ า อาโรเจสิ. ตสสฺวจน สตุ ฺวา สพพฺ าป เทวตา อโนตตตฺ ทหปฏเ นาฬิย ปกฺขิตฺตาปวู จณุ ณฺ า๒ วยิ อากาส นิรนฺตร ปเู รตฺวา สนฺนิปตสึ ุ. สนนฺ ิปติเตเทวสงฺเฆ, สามเณโร อากาเส ตฺวา นาคราชาน อาห \"สุโณหิ เม นาคราช อคุ ฺคเตช มหพฺพล, เทหิ เม ปานียฆฏ, เภสชชฺ ตถฺ มฺหิ อาคโตต.ิ อถ น นาโค อาห๑. ม. ปรนิมมฺ ิต. ๒. ม. ปกขฺ ิตตฺ านิ ปฏ จณุ ฺณานิ.

ประโยค๓ - ธมมฺ ปทฏฐ กถา (อฏฐ โม ภาโค) - หนา ท่ี 96 \"สามเณร สเจ อตถฺ ิ ตว วกิ ฺกมโปริส, อภินนทฺ ามิ เต วาจ, หรสฺสุ ปานีย มมาต.ิ โส ติกขฺ ตตฺ ุ นาคราชสสฺ ปฏิฺ  คเหตฺวา อากาเส ติ โกวทฺวาทสโยชนิก พรฺ หฺมตตฺ ภาว มาเปตวฺ า อากาสโต โอรยุ ฺหนาคราชสฺส ผเณ อกฺกมติ ฺวา อโธมุข นปิ ฺปเฬส.ิ ตาวเทว พลวตาปุริเสน อกกฺ นฺตอลฺลจมมฺ  วยิ , นาคราชสฺส ผเณ อกฺกนตฺ มตเฺ ต,โอภชิ ฺชิตวฺ า๑ ทพพฺ มิ ตฺตา ผณปูฏกา อเหสส. นาคราชสฺส ผเณหิมตุ ฺตฏ าเน๒ ตาลกฺขนฺธปปฺ มาณา อุทกวฏฏโิ ย อุคฺคจฺฉึสุ. สามเณโรอากาเสเยว ปานียวารก ปเู รสิ. เทวสงโฺ ฆ สาธกุ าร อทาสิ.นาคราชา ลชชฺ ติ วฺ า สามเณรสฺส กุชฌฺ .ิ ชยกสุ ุมวณณฺ านิสฺสอกฺขีนิ อเหสส. โส \"อย ม เทวสงฆฺ  สนนฺ ปิ าเตตฺวา ปานยี ๓คเหตฺวา๓ ลชฺชาเปส,ิ เอต คเหตฺวา มุเข หตฺถ ปกฺขปิ ต ฺวาหทยมส ตสสฺ มททฺ าม,ิ ปาเท วา น คเหตฺวา ปรคงฺคายขปิ ามตี ิ เวเคน อนุพนธฺ .ิ อนพุ นธฺ นฺโตป น ปาปุณติ ุ นาสกฺขิเยว.สามเณโร อาคนฺตฺวา อุปชฌฺ ายสฺส หตเฺ ถ ปานยี  เปตฺวา\"ปว ถ ภนเฺ ตติ อาห. นาคราชาป ปจฉฺ โต อาคนฺตวา \"ภนฺเตอนุรทุ ฺธ สามเณโร มยา อทนิ ฺนเมว ปานีย คเหตวฺ า อาคโต,มา ปวถาติ อาห. \"เอว กิร สามเณราติ. \"ปว ถ ภนเฺ ต,อมิ ินา เม ทินนฺ  ปานีย อาหฏนตฺ .ิ เถโร \"ขณี าสวสามเณรสฺส๑. ม. โอคลิตวฺ า. ๒. ม. มตุ ตฺ มตุ ตฺ ฏานโต. ๓. ส.ี ย.ุ ผเณ ตวฺ า.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 97มสุ ากถ๑ นาม นตฺถตี ิ ตวฺ า ปานีย ปว .ิ ตขณเฺ วสสฺอาพาโธ ปฏปิ สฺสมฺภิ. ปนุ นาโค เถร อาห \"ภนฺเต สามเณเรนมหฺ ิสพฺพ เทวคณ สนนฺ ิปาเตตวฺ า ลชชฺ าปโต, อหมสสฺ หทย วาผาเลสฺสามิ, ปาเท วา น คเหตวฺ า ปรคงฺคาย ขิปส สฺ ามตี .ิ\"มหาราช สามเณโร มหานุภาโว, ตมุ เฺ ห สามเณเรน สทฺธึสงฺคาเมตุ น สกขฺ สิ ฺสถ; ขมาเปตฺวา น คจฉฺ ถาติ. โส สยป สามเณรสฺส อานุภาว ชานาติ, ลชฺชาย ปน อนุพนฺธิตฺวา อาคโต.อถ น เถรสสฺ วจเนน ขมาเปตฺวา เตน สทธฺ ึ มิตตฺ สนถฺ วกตวฺ า \"อโิ ต ปฏ าย อโนตตตฺ ทหอุทเกน อตฺเถ สต,ิ ตุมฺหากอาคมนกิจฺจ นตฺถ,ิ มยหฺ  ปหเิ ณยฺยาถ, อหเมว อาหรติ ฺวาทสสฺ ามตี ิ วตวฺ า ปกกฺ ามิ. เถโรป สามเณร อาทาย ปายาสิ.ฎสตถฺ า เถรสสฺ อาคมนภาว ตวฺ า มิคารมาตปุ าสาเท เถรสสฺอาคมน โอโลเกนโฺ ต นิสีท.ิ ภิกขฺ ปู  เถร อาคจฉฺ นฺต ทสิ ฺวาปจฺจุคฺคนฺตวฺ า ปตตฺ จวี ร ปฏคิ ฺคเหสส. อเถกจเฺ จ สามเณร สีเสปกณฺเณสปุ  พาหายป คเหตวฺ า สฺจาเลนตฺ า \"กึ สามเณร [๒] นอกุ ฺกณฺสีติ อาหส.ุ สตถฺ า เตส กริ ิย ทิสฺวา จินฺเตสิ \"ภาริยวติเมส ภิกขฺ ูน กมมฺ , อาสวี ิส ควี าย คณฺหนตฺ า วยิ สามเณรคณฺหนตฺ ิ, นาสฺส อานุภาว ชานนตฺ ;ิ อชฺช มยา สุมนสามเณรสสฺคุณ ปากฏ กาตุ วฏฏ ตตี .ิ เถโรป อาคนตฺ ฺวา สตถฺ าร วนฺทิตฺวา๑. สี. ม. ย.ุ มุสากถน.๒. สี. ย.ุ เอตฺถนฺตเร \"ปลลฺ ก อติ ิ อตฺถ.ิ ม. จูฬกนฏิ  .

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนา ที่ 98นสิ ที ิ. สตถฺ า เตน สทธฺ ึ ปฏสิ นถฺ าร กตวฺ า อานนฺทตเฺ ถรอามนเฺ ตสิ \"อานนทฺ อโนตตตฺ ทหอุทเกนมฺหิ ปาเท โธวติ กุ าโม,สามเณราน ฆฏ ทตฺวา ปานีย อาหราเปหตี ิ. เถโร วิหาเรปจฺ มตฺตานิ สามเณรสตานิ สนนฺ ปิ าเตสิ. เตส สุมนสามเณโรสพพฺ นวโก อโหส.ิ เถโร สพพฺ มหลลฺ ก สามเณร อาห \"สามเณรสตถฺ า อโนตตฺตทหอทุ เกน ปาเท โธวิตุกาโม, ฆฏ อาทายคนฺตฺวา ปานยี  อาหราติ. โส \"น สกโฺ กมิ ภนฺเตติ น อจิ ฺฉิ.เถโร เสเสป ปฏิปาฏิยา ปุจฉฺ ิ. เตป ตเถว วตฺวา ปฏกิ ฺขปิ ส .ุ\"กึ ปเนตถฺ ขีณาสวสามเณรา นตถฺ ตี ิ. \"อตถฺ ,ิ เต ปน `นายอมหฺ าก พทโฺ ธ, มาลาปโู ฏ สมุ นสามเณรสเฺ สว พทฺโธติ น อจิ ฺฉสึ ุ.ปถุ ชุ ชฺ นา ปน อตฺตโน อสมตฺถตาเยว น อจิ ฉฺ ึส.ุ ปริโยสาเนปน สมุ นสสฺ วาเร สมปฺ ตเฺ ต, \"สามเณร สตถฺ า อโนตตตฺ ทห-อทุ เกน ปาเท โธวติ ุกาโม, ฆฏ คเหตฺวา กิร อทุ ก อาหราติอาห. โส \"สตถฺ ริ อาหราเปนเฺ ต, อาหริสฺสามีติ สตถฺ าร วนทฺ ติ วฺ า\"ภนเฺ ต อโนตตฺตโต กิร ม อุทก อาหราเปถาติ อาห. \"อามสุมนาติ. โส วิสาขาย การเิ ตสุ ฆนสวุ ณณฺ โกฏเิ มสุ เสนาสนกเุ ฏสุเอก สฏ กี ุฏอุทกคคฺ ณฺหนก มหาฆฏ หตเฺ ถน คเหตวฺ า \"อิมินาเม อกุ ขฺ ปิ ต วฺ า อส กเู ฏ ปเตน อตโฺ ถ นตฺถตี ิ โอลมพฺ กกตวฺ า เวหาส อพภฺ ุคคฺ นฺตฺวา หิมวนฺตาภิมุโข ปกขฺ นทฺ .ิ นาคราชาสามเณร ทูรโตว อาคจฉฺ นตฺ  ทิสวฺ า ปจจฺ คุ ฺคนตฺ วฺ า กุฏ อสกูเฏนาทาย\"ภนเฺ ต ตุมฺเห, มาทิเส ทาเส วชิ ฺชมาเน, กสมฺ า สย

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาท่ี 99อาคตา; อุทเกน อตเฺ ถ สต,ิ กสมฺ า สาสนมตฺต น ปหณิ ติ ฺถาติกุเฏน อทุ ก อาทาย สย อุกฺขปิ ต ฺวา \"ปรุ โต โหถ ภนเฺ ต,อหเมว อาหรสิ สฺ ามีติ อาห. \"ติฏ ถ ตมุ ฺเห มหาราช, อหเมวสมฺมาสมฺพุทฺเธน อาณตโฺ ตติ นาคราชาน นิวตเฺ ตตวฺ า กฏุ มขุ วฏฏยิ หตฺเถน คเหตวฺ า อากาเสน อาคฉฺ ิ. อถ น สตถฺ าอาคจฉฺ นฺต โอโลเกตวฺ า ภกิ ขฺ ู อามนเฺ ตตวฺ า \"ปสสฺ ถ ภิกฺขเวสามเณรสสฺ ลฬี ฺห อากาเส หส ราชา วยิ โสภตตี ิ อาห. โสปปานยี ฆฏ เปตวฺ า สตฺถาร วนทฺ ติ ฺวา อฏาส.ิ อถ น สตถฺ าอาห \"กติวสฺโสสิ ตวฺ  สุมนาติ. \"สตฺตวสฺโสมฺหิ ภนเฺ ตติ. \"เตนหิสมุ น อชชฺ โต ปฏ าย ภิกขฺ ุ โหหีติ วตวฺ า ทายชชฺ อุปสมฺปทอทาสิ. เทฺวเยว กริ สามเณรา สตตฺ วสสฺ า อุปสมปฺ ท ลภสึ :ุ\"อยฺจ สุมโน โสปาโก จาต.ิ เอว ตสฺมึ อุปสมปฺ นเฺ น,ธมฺมสภาย กถ สมฏุ าเปสุ \"อจฺฉริย อาวุโส: เอวรโู ปป นามทหรสสฺ สามเณรสสฺ อานภุ าโว โหต,ิ น โน อิโต ปพุ ฺเพเอวรโู ป อานภุ าโว ทิฏ ปุพโฺ พติ. สตฺถา อาคนตฺ ฺวา \"กายนุตฺถ ภกิ ขฺ เว เอตรหิ กถาย สนนฺ สิ ินฺนาติ ปจุ ฺฉติ ฺวา, \"อิมายนามาติ วุตฺเต, \"ภิกฺขเว มม สาสเน ทหโรป สมมฺ าปฏิปนโฺ นเอวรูป สมปฺ ตตฺ ึ ลภตเิ ยวาติ วตวฺ า ธมมฺ  เทเสนฺโต อมิ คาถมาห \"โย หเว ทหโร ภิกขฺ ุ ยุชฺ ติ พุทธฺ สาสเน, โสม โลก ปภาเสติ อพฺภา มตุ โฺ ตว จนฺทมิ าติ.

ประโยค๓ - ธมฺมปทฏฐ กถา (อฏฐโม ภาโค) - หนาที่ 100 ตตถฺ ยุ ชฺ ตีติ: ฆฏติ วายมติ.ปภาเสตีต:ิ โส ภกิ ขฺ ุ อตตฺ โน อรหตตฺ มคฺคฺาเณน อพภฺ าทหี ิมตุ โฺ ต จนทฺ ิมา วิย [โลก] ขนธฺ าทิเภท โลก โอภาเสติเอกาโลก กโรตีติ อตโฺ ถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทนี ิ ปาปุณึสูติ. สมุ นสามเณรวตฺถุ. ภกิ ฺขวุ คคฺ วณฺณนา นฏิ  ิตา. ปจฺ วสี ตโิ ม วคโฺ ค.