51 ตตถฺ – นน้ั / [โปกฺขรสาตกิ เุ ล – ในโปกขรสาตติ ระกูล]/ เย – เหลา่ ใด/ เต – เหลา่ นน้ั / มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / มาณวกิ า – มาณวกิ าทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ อภวิ าเทสฺสนฺติ – จกั ถวายอภวิ าท/ วา – หรอื วา่ / ปจฺจุฏฐฺ สิ สฺ นฺติ – จกั ลกุ รบั / วา – หรอื วา่ / อาสน – ซง่ึ อาสนะ/ วา – หรอื วา่ / อุทก – ซงึ่ น้า/ วา – หรอื วา่ / ทสสฺ นฺติ – จกั ถวาย/ จติ ฺต – ยงั จติ / วา – หรอื วา่ / ปสาเทสฺสนฺติ – จกั ใหเ้ ลอื่ มใส/ เตส – เหลา่ นน้ั / [มาณวกาน – แกม่ าณพทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / มาณวกิ าน – แกม่ าณวกิ าทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / ต – นน้ั / [ปพพฺ – ขอ้ ]/ ภวสิ ฺสติ – จกั เป็ นไป/ ทฆี รตตฺ – สนิ้ กาลนาน/ หติ าย – เพอื่ ประโยชน์/ สขุ ายา”ต.ิ – เพอื่ ความสขุ ”ดงั น้ี/ “กลฺยาณ – วา่ เป็ นคาอนั ดี/ [วจน – คา]/ [มยา – อนั อาตมา]/ วุจจฺ ติ – ยอ่ มกลา่ วเรียก/ พฺราหฺมณา”ต.ิ – ดกู อ่ นพราหมณ์”ดงั นี้/ อมฺพฏฐฺ สุตตฺ – อมั พฏั ฐสตู ร/ นิฏฐฺ ติ . – จบแลว้ / ตตยิ . – ที่ ๓/ ๔. โสณทณฺฑสตุ ตฺ – พระสูตรวา่ ดว้ ยพราหมณ์ชือ่ โสณทณั ฑะ/ จมฺเปยยฺ กพรฺ าหฺมณคหปตกิ า – เรอื่ งพราหมณ์และคหบดชี าวกรุงจมั ปา/ ๓๐๐. เอว – อยา่ งนี้/ เม – อนั ขา้ พเจา้ / สตุ – ไดส้ ดบั มาแลว้ / เอก สมย – ในสมยั หน่ึง/ ภควา – พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / องเฺ คสุ – ในแควน้ อนั เป็ นทอี่ ยขู่ องชาวองั คะทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เสด็จเทยี่ วไปอยู/่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตฺเตหิ – มีประมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รปู / ภกิ ขฺ ุสเตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ จมฺปา – กรุงจมั ปา/ ตทวสร.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาค – สทู่ ศิ ]+ไดเ้ สด็จไปแลว้ / ตตฺร – นน้ั / สุท – ไดย้ นิ วา่ / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / จมฺปาย – ในกรงุ จมั ปา/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อยู/่ คคคฺ ราย – ชือ่ วา่ คคั ครา/ โปกฺขรณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตเี ร. – ใกลฝ้ ่งั / เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ จมฺป – ซงึ่ กรุงจมั ปา/ อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตฺตุสสฺ ท – มีประชากรและสตั ว์เล้ียงมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มนี ้าหญา้ อุดมสมบูรณ์/ สธญญฺ – มพี ืชพนั ธธุ์ ญั ญาหารสมบรู ณ์/ ราชโภคคฺ – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พรฺ หมฺ เทยยฺ . – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ ๓๐๑. อสฺโสสุ โข – ไดท้ ราบแลว้ แล/ จมฺเปยฺยกา – ชาวกรงุ จมั ปา/ พรฺ าหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/
52 “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สกฺยปตุ ฺโต – เป็ นศากยบตุ ร/ สกฺยกุลา – จากศากยตระกลู / ปพฺพชโิ ต – ออกผนวชแลว้ / โกสเลสุ – ในแควน้ โกศลทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เทยี่ วไปอย/ู่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตฺเตหิ – มปี ระมาณ (อนั คณู ดว้ ย) ๕ รูป/ ภกิ ฺขสุ เตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ จมปฺ – ซง่ึ กรุงจมั ปา/ อนุปปฺ ตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / จมปฺ าย – ในกรุงจมั ปา/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อยู/่ คคคฺ ราย – ชอื่ วา่ คคั ครา/ โปกขฺ รณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตีเร. – ใกลฝ้ ่งั / ต โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / [สมณ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลยฺ าโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทฺโท – กติ ตศิ พั ท/์ อพภฺ ุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตุน้ี/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมฺพทุ ฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ แู้ จง้ ซง่ึ โลก/ อนุตตฺ โร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปรุ สิ ทมมฺ สารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบรุ ุษทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสฺสาน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ ฺโธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั น้ี/ โส – พระองคน์ น้ั / [ภควา – พระผูม้ พี ระภาค]/ อมิ – น้ี/ โลก – ยงั โลก/ สเทวก – พรอ้ มทง้ั เทวโลก/ สมารก – พรอ้ มทง้ั มารโลก/ สพฺรหมฺ ก – พรอ้ มทง้ั พรหมโลก/ ปช – ยงั หมสู่ ตั ว์/ สสสฺ มณพรฺ าหฺมณึ – พรอ้ มทง้ั สมณพราหมณ์/ สเทวมนุสสฺ – พรอ้ มทง้ั เทวดาและมนุษย์/ สย – ดว้ ยพระองคเ์ อง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ งิ่ / สจฺฉิกตวฺ า – ทรงรแู้ จง้ แลว้ / อปุ สมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / ปเวเทต.ิ – ยอ่ มใหร้ ตู้ าม/ โส – พระองค/์ ธมมฺ – ซง่ึ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลฺยาณ – อนั มคี วามงามในเบื้องตน้ / มชฺเฌกลฺยาณ – อนั มคี วามงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลฺยาณ – อนั มคี วามงามในทสี่ ุด/ สาตถฺ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพยฺ ญชฺ น – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ณุ ฺณ – อนั บรบิ ูรณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ุทฺธ – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / พฺรหมฺ จรยิ – ซงึ่ พรหมจรรย/์ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/ สาธุ โข – เป็ นความดแี ล/ ปน – ก็/ ตถารูปาน – ผเู้ ห็นปานนน้ั / อรหต – ซง่ึ พระอรหนั ตท์ ง้ั หลาย/ ทสฺสน – การไดพ้ บ/ โหตตี .ิ – ยอ่ มเป็ น+ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ จมเฺ ปยฺยกา – ชาวกรุงจมั ปา/ พรฺ าหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ จมปฺ าย – จากกรงุ จมั ปา/ นิกขฺ มติ วฺ า – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่
53 คณีภตู า – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ คคคฺ รา – ชื่อวา่ คคั ครา/ โปกขฺ รณี – สระโบกขรณี/ เตนุปสงกฺ มนฺต.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ยอ่ มเขา้ ไป/ ๓๐๒. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ อปุ รปิ าสาเท – ณ ปราสาทชน้ั บน/ ทวิ าเสยยฺ – ซงึ่ การพกั ผอ่ นกลางวนั / อปุ คโต – เป็ นผเู้ ขา้ ถงึ แลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทฺทสา โข – ไดม้ องเหน็ แลว้ แล/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ จมเฺ ปยยฺ เก – ชาวกรุงจมั ปา/ พรฺ าหฺมณคหปตเิ ก – ซง่ึ พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ จมฺปาย – จากกรุงจมั ปา/ นิกขฺ มติ วฺ า – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่ คณีภูเต – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ คคคฺ รา – ชือ่ วา่ คคั ครา/ โปกขฺ รณี – สระโบกขรณี/ เตนุปสงกฺ มนฺเต. – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ผเู้ ขา้ ไปอย/ู่ ทสิ วฺ า – ครน้ั มองเหน็ แลว้ / ขตตฺ – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺจ – ซงึ่ อามาตย]์ / อามนฺเตสิ – เรยี กมาแลว้ / “กึ – เพราะเหตอุ ะไร/ นุ โข – หนอแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / ขตเฺ ต – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจเฺ จ – พอ่ อามาตย์]/ จมฺเปยยฺ กา – ชาวกรุงจมั ปา/ พฺราหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ จมฺปาย – จากกรุงจมั ปา/ นิกขฺ มติ วฺ า – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่ คณีภตู า – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ คคฺครา – ชื่อวา่ คคั ครา/ โปกฺขรณี – สระโบกขรณี/ เตนุปสงกฺ มนฺตี”ต?ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ยอ่ มเขา้ ไป”ดงั น้ี?/ “อตฺถิ โข – มอี ยแู่ ล/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สกฺยปตุ โฺ ต – เป็ นศากยบตุ ร/ สกฺยกุลา – จากศากยตระกูล/ ปพฺพชโิ ต – ออกผนวชแลว้ / องเฺ คสุ – ในแควน้ อนั เป็ นทอี่ ยขู่ องชาวองั คะทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เสด็จเทยี่ วไปอยู/่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตฺเตหิ – มปี ระมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รูป/ ภกิ ขฺ ุสเตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ จมฺป – ซง่ึ กรงุ จมั ปา/ อนุปปฺ ตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / จมฺปาย – ในกรงุ จมั ปา/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อยู/่ คคคฺ ราย – ชอื่ วา่ คคั ครา/ โปกขฺ รณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตีเร. – ใกลฝ้ ่งั / ต โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / [สมณ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งน้ี/ กลฺยาโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทโฺ ท – กติ ตศิ พั ท/์ อพฺภุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตุนี้/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมฺมาสมพฺ ุทโฺ ธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน –
54 เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดีแลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ แู้ จง้ ซง่ึ โลก/ อนุตฺตโร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมฺมสารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบุรษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสฺสาน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ โฺ ธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั นี้/ ตเมเต – พระองคน์ น้ั +เหลา่ น่นั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มนฺตี”ต.ิ – ยอ่ มเขา้ ไป”ดงั นี้/ “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ผเู้ จรญิ / ขตเฺ ต – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺเจ – พอ่ อามาตย]์ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ จมฺเปยยฺ กา – ชาวกรุงจมั ปา/ พฺราหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ เตนุปสงกฺ ม – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+จงเขา้ ไปหา/ อุปสงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / จมฺเปยฺยเก – ชาวกรุงจมั ปา/ พฺราหมฺ ณคหปตเิ ก – กบั พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งน้ี/ วเทหิ – จงกลา่ ว/ ‘โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ เอวมาห – อยา่ งนี้+กลา่ วแลว้ / อาคเมนฺตุ – ขอจงรอกอ่ น/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / ภวนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โสณทณฺโฑปิ – แมช้ ือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ สฺ ตี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้/ “เอว – อยา่ งนน้ั / โภ”ติ โข – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ”ดงั นี้แล/ โส – นน้ั / ขตตฺ า – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺโจ – อามาตย]์ / โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสฺส – ตอ่ พราหมณ์/ ปฏสิ สฺ ุตฺวา – ฟงั ตอบแลว้ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ จมเฺ ปยยฺ กา – ชาวกรุงจมั ปา/ พรฺ าหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / จมฺเปยฺยเก – ชาวกรุงจมั ปา/ พฺราหมฺ ณคหปตเิ ก – กบั พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งนี้/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ เอวมาห – อยา่ งน้ี+กลา่ วแลว้ / ‘อาคเมนฺตุ – ขอจงรอกอ่ น/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / ภวนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โสณทณฺโฑปิ – แมช้ ือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ ฺสตี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้/ โสณทณฺฑคณุ กถา – กถาวา่ ดว้ ยความเป็ นผดู้ ีของพราหมณ์โสณทณั ฑะ/
55 ๓๐๓. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / นานาเวรชชฺ กาน – พรฺ าหฺมณาน – ปญจฺ มตฺตานิ – มปี ระมาณอนั คณู ดว้ ยหา้ / พรฺ าหฺมณสตานิ – รอ้ ยแหง่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ จมฺปาย – ในกรงุ จมั ปา/ ปฏวิ สนฺติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ เกนจเิ ทว – บางอยา่ ง+น่นั แล/ กรณีเยน. – ดว้ ยธรุ ะทคี่ วรกระทา/ อสโฺ สสุ โข – ไดท้ ราบแลว้ แล/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ “โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ ฺสตี”ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เตนุปสงกฺ มสึ ;ุ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อุปสงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “สจฺจ – จรงิ หรือ/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / ภว – โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ ฺสตี”ต?ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้?/ “เอว โข – อยา่ งนน้ั แล/ [จนิ ฺตน – ความคดิ ]/ เม – ของขา้ พเจา้ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘อหมปฺ ิ – แมข้ า้ พเจา้ / สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ ฺสามี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั น้ี?/ “มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ ม.ิ – เขา้ เฝ้ าแลว้ / น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ สเจ – ถา้ วา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ ฺสติ – จกั เขา้ เฝ้ า/ โภโต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑสสฺ – ของทา่ นโสณทณั ฑะ/ ยโส – เกียรตยิ ศ/ หายสิ ฺสติ – จกั เสอื่ มไป/ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ยโส – เกยี รตยิ ศ/ อภวิ ฑฒฺ สิ สฺ ต.ิ – จกั เจรญิ ยงิ่ / ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภโต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑสฺส – ของทา่ นโสณทณั ฑะ/ ยโส – เกยี รตยิ ศ/ หายสิ ฺสติ – จกั เสอื่ มไป/ สมณสฺส –
56 ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ยโส – เกยี รตยิ ศ/ อภวิ ฑฺฒสิ ฺสต.ิ – จกั เจรญิ ยงิ่ / อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ้ี+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ; – เพอื่ การเขา้ เฝ้ า/ สมโณ – พระสมณะ/ ตเฺ วว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑ – ซงึ่ ทา่ นโสณทณั ฑะ/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การเขา้ พบ/ อุปสงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเสด็จไป/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ีชาตกิ าเนิดดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสุทธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ อื ปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกฺขติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได้/ อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหตุ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ อุภโต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสุทธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกขฺ ติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะคดั คา้ นได้/ อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกูล/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ; – เพอื่ การเขา้ เฝ้ า/ สมโณ – พระสมณะ/ ตฺเวว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑ – ซง่ึ ทา่ นโสณทณั ฑะ/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเสด็จไป/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ อฑโฺ ฒ – เป็ นคนม่งั ค่งั / มหทธฺ โน – เป็ นคนมที รพั ยม์ าก/ มหาโภโคฯเปฯ – เป็ นคนมีโภคะมาก ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร์/ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซง่ึ ฝ่งั / สนิฆณฺฑเุ กฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑศุ าสตร์และเกฏภุ ศาสตร์/ สากขฺ รปปฺ เภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยฺยากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปรุ สิ ลกขฺ เณสุ
57 – ในโลกายตศาสตร์และการทานายลกั ษณะมหาบุรุษทง้ั หลาย/ อนวโยฯเปฯ – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ อภริ ูโป – เป็ นผมู้ รี ปู งาม/ ทสฺสนีโย – เป็ นผนู้ ่าด/ู ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยง่ิ / วณฺณโปกขฺ รตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ ผี วิ พรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พฺรหมฺ วณฺณี – เป็ นผมู้ ผี วิ พรรณดงั พรหม/ พฺรหฺมวจฺฉสี – เป็ นผมู้ กี ายดุจพรหม/ อขุททฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสสฺ นายฯเปฯ – เพอื่ การพบเห็น ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สลี วา – เป็ นผมู้ ศี ลี / วทุ ธฺ สลี ี – เป็ นผมู้ ศี ีลทเี่ จรญิ / วุทธฺ สีเลน – ดว้ ยศีลทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ กลฺยาณวาโจ – เป็ นผมู้ วี าจาไพเราะ/ กลยฺ าณวากกฺ รโณ – เป็ นผมู้ วี าจาสภุ าพ/ โปรยิ า – อนั เป็ นของชาวเมอื ง/ วาจาย – ดว้ ยถอ้ ยคา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วสิ ฺสฏฐฺ าย – อนั สละสลวย/ อเนลคลาย – อนั ไมม่ โี ทษ/ อตถฺ สฺส – ซงึ่ ประโยชน์/ วญิ ญฺ าปนิยาฯเปฯ – อนั มปี กตใิ หร้ ชู้ ดั ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ พหูน – เป็ นอนั มาก/ [ชนาน – ของชนทง้ั หลาย]/ อาจรยิ ปาจรโิ ย – เป็ นอาจารยแ์ ละปาจารย์/ ตณี ิ – [อนั คณู ดว้ ย] ๓ คน/ มาณวกสตานิ – กบั รอ้ ยแหง่ มาณพทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจต.ิ – ยอ่ มกลา่ วสอน/ พหู โข – เป็ นอนั มากแล/ ปน – ก็/ นานาทสิ า – จากทศิ ตา่ ง ๆ/ นานาชนปทา – จากตา่ งชนบทตา่ ง ๆ/ มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ อาคจฺฉนฺติ – ยอ่ มมา/ โภโต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑสสฺ – ของทา่ นโสณทณั ฑะ/ สนฺตเิ ก – ในสานกั / มนฺตตถฺ กิ า – เป็ นผตู้ อ้ งการมนต์/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ อธยิ ติ ุกามาฯเปฯ – เป็ นผปู้ รารถนาเพอื่ การเรียน ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ ชณิ ฺโณ – เป็ นคนแก/่ วุทโฺ ธ – เป็ นคนเฒา่ / มหลฺลโก – เป็ นผใู้ หญ/่ อทธฺ คโต – เป็ นคนมชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตโฺ ต; – เป็ นคนลว่ งกาลผา่ นวยั มามาก/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ตรโุ ณ – เป็ นคนหนุ่ม/ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ ตรุณปพพฺ ชิโต – เป็ นผบู้ วชแตย่ งั หนุ่ม/ จฯเปฯ – ดว้ ย ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ มาคธสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิยสฺส – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ ารสฺส – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สกกฺ โต – สกั การะแลว้ /
58 ครกุ โต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถอื แลว้ / ปชู โิ ต – บูชาแลว้ / อปจิโตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – อนั พราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ สฺ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปชู โิ ต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ จมฺป – ซง่ึ กรงุ จมั ปา/ อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตฺตสุ ฺสท – มีประชากรและสตั วเ์ ลีย้ งมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มีนา้ หญา้ อดุ มสมบรู ณ์/ สธญญฺ – มพี ืชพนั ธธุ์ ญั ญาหารสมบูรณ์/ ราชโภคคฺ – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พรฺ หฺมเทยยฺ . – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหตุ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ จมปฺ – ซงึ่ กรงุ จมั ปา/ อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตฺตุสสฺ ท – มปี ระชากรและสตั ว์เลย้ี งมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มนี ้าหญา้ อดุ มสมบรู ณ์/ สธญญฺ – มพี ชื พนั ธ์ธุ ญั ญาหารสมบูรณ์/ ราชโภคคฺ – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พรฺ หฺมเทยยฺ . – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ; – เพอื่ การเขา้ เฝ้ า/ สมโณ – พระสมณะ/ ตเฺ วว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺฑ – ซงึ่ ทา่ นโสณทณั ฑะ/ ทสฺสนาย – เพอื่ การเขา้ พบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ”นฺต.ิ – เพอื่ การเสด็จไป”ดงั น้ี/ พุทธฺ คณุ กถา – กถาวา่ ดว้ ยการแสดงพระพทุ ธคณุ / ๓๐๔. เอว – อยา่ งนี้+[วจเน – เมอื่ คา/ พรฺ าหฺมเณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วตุ เฺ ต – กลา่ วแลว้ / โสณทณฺโฑ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหฺมเณ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ [ตุมฺเห – ทา่ นทง้ั หลาย]/ มมปิ – ตอ่ ขา้ พเจา้ +บา้ ง/ สณุ าถ – โปรดฟงั / ยถา – โดยประการใด/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองค์นน้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสฺสนาย –
59 เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ;ุ – เพอื่ การเขา้ เฝ้ า/ น – ไม/่ ตเฺ วว – แตว่ า่ +น่นั แล/ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺหาก – ซง่ึ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเขา้ ไป/ สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อุภโต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ีชาตกิ าเนดิ ดแี ลว้ / มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสทุ ธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตฺตมา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบุรษุ / อกขฺ ติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะคดั คา้ นไดแ้ ลว้ / อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิไดแ้ ลว้ / ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อุภโต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดีแลว้ / มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสทุ ธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบุรุษ/ อกขฺ ติ โฺ ต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นไดแ้ ลว้ / อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะตาหนิไดแ้ ลว้ / ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกูล/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ้ี+ดว้ ยเหตุ/ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺหาก – ซงึ่ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ มหนฺต – หมใู่ หญ/่ ญาตสิ งฆฺ – ซงึ่ พระประยูรญาต/ิ โอหาย – ทรงละแลว้ / ปพพฺ ชิโตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ปหตู – มากมาย/ หริ ญญฺ สุวณฺณ – ซง่ึ ทรพั ย์สนิ เงนิ ทอง/ โอหาย – ทรงสละแลว้ / ปพพฺ ชิโต – ผนวชแลว้ / ภมู คิ ตญจฺ – ทฝี่ งั อยใู่ นพนื้ ดนิ +ดว้ ย/ เวหาสฏฐฺ – ทตี่ ่งั อยใู่ นอากาศ/ จฯเปฯ – ดว้ ย ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทหโรว – เป็ นหนุ่มแน่น+แล/ สมาโน – เป็ นอยู/่ ยุวา – เป็ นชายหนุ่ม/ สุสุกาฬเกโส – เป็ นผมู้ พี ระเกศาดาสนทิ / ภทฺเรน – อนั เจรญิ / โยพพฺ เนน – ดว้ ยความเป็ นชายหนุ่ม/ สมนฺนาคโต –
60 เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปฐเมน – ที่ ๑/ วยสา – ดว้ ยวยั / อคารสฺมา – จากเรือน/ อนคารยิ – เป็ นบรรพชิต/ ปพฺพชโิ ตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อกามกาน – ผไู้ มท่ รงปรารถนา/ มาตาปิ ตนู – เมอื่ พระชนกพระชนนีทง้ั หลาย/ อสสฺ มุ ขุ าน – มนี ้าพระเนตรชุม่ พระพกั ตร/์ รทุ นฺตาน – ทรงกนั แสงอยู/่ เกสมสสฺ ุ – ซงึ่ พระเกศาและพระมสั ส/ุ โอหาเรตวฺ า – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้าฝาด/ วตฺถานิ – ซง่ึ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตฺวา – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรือน/ อนคารยิ – เป็ นบรรพชิต/ ปพฺพชโิ ตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อภริ ูโป – เป็ นผมู้ รี ปู งาม/ ทสสฺ นีโย – เป็ นผนู้ ่าดู/ ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยง่ิ / วณฺณโปกฺขรตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ พี ระฉวีวรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พฺรหฺมวณฺณี – เป็ นผพู้ ระฉวีวรรณผดุ ผอ่ งยง่ิ นกั ดจุ พรหม/ พฺรหมฺ วจฺฉสี – เป็ นผมู้ พี ระวรกายดจุ พรหม/ อขุททฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสฺสนายฯเปฯ – เพอื่ การพบเห็น ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สีลวา – เป็ นผทู้ รงศลี / อรยิ สลี ี – เป็ นผทู้ รงมีอรยิ ศีล/ กสุ ลสีลี – เป็ นผมู้ ศี ลี ทเี่ ป็ นกศุ ล/ กุสลสเี ลน – ดว้ ยศีลทเี่ ป็ นกศุ ล/ สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ กลยฺ าณวาโจ – เป็ นผมู้ พี ระวาจาไพเราะ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผมู้ วี าจาสุภาพ/ โปรยิ า – อนั เป็ นของชาวเมอื ง/ วาจาย – ดว้ ยถอ้ ยคา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วสิ ฺสฏฐฺ าย – อนั สละสลวย/ อเนลคลาย – อนั ไมม่ ีโทษ/ อตฺถสฺส – ซงึ่ ประโยชน์/ วญิ ญฺ าปนิยาฯเปฯ – อนั มีปกตใิ หร้ ชู้ ดั ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ พหนู – เป็ นอนั มาก/ [ชนาน – ของชนทง้ั หลาย]/ อาจรยิ ปาจรโิ ยฯเปฯ – ทรงเป็ นอาจารยแ์ ละปาจารย์ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ขณี กามราโค – เป็ นผทู้ รงสนิ้ กามราคะแลว้ / วคิ ตจาปลฺโลฯเปฯ – เป็ นผไู้ มท่ รงประดบั ตกแตง่ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ กมฺมวาที – ทรงเป็ นกรรมวาที/ กริ ยิ วาที – ทรงเป็ นกริ ยิ วาท/ี อปาปปุเรกฺขาโร – ทรงเป็ นผไู้ มท่ รงมงุ่ รา้ ย/ พรฺ หมฺ ญญฺ าย – ตอ่ พราหมณ์/ ปชายฯเปฯ – ตอ่ หมสู่ ตั ว์ ฯลฯ/
61 “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อจุ ฺจา – อนั สูง/ กุลา – จากตระกลู / ปพพฺ ชิโต – ผนวชแลว้ / อสมฺภนิ ฺนขตตฺ ยิ กุลาฯเปฯ – คอื จากขตั ตยิ ตระกลู อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อฑฺฒา – อนั ม่งั ค่งั / กลุ า – จากตระกลู / ปพพฺ ชิโต – ผนวชแลว้ / มหทฺธนา – มที รพั ย์มาก/ มหาโภคาฯเปฯ – มีโภคะมาก ฯลฯ/ “สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ตโิ รรฏฐฺ า – ผอู้ ยใู่ นภายนอกแหง่ แวน่ แควน้ / ตโิ รชนปทา – ผอู้ ยใู่ นภายนอกแหง่ ชนบท/ [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปุจฉฺ ิตุ – เพอื่ การสอบถาม/ อาคจฉฺ นฺตฯิ เปฯ – ยอ่ มมา ฯลฯ/ “สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ อเนกานิ – มใิ ชน่ ้อย/ เทวตาสหสฺสานิ – พนั แหง่ เทวดาทง้ั หลาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ งึ่ / คตานิฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – เฉพาะพระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลฺยาโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทโฺ ท – กติ ตศิ พั ท์/ อพภฺ ุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตนุ ี้/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมฺพทุ ฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สคุ โต – เป็ นผเู้ สด็จไปดีแลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ ูแ้ จง้ ซงึ่ โลก/ อนุตฺตโร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมฺมสารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบรุ ษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตถฺ า – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ าน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ โฺ ธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ตฯิ เปฯ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั น้ี ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทวฺ ตฺตสึ มหาปรุ สิ ลกฺขเณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบรุ ุษ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอหสิ ฺวาคตวาที – เป็ นผทู้ รงมปี กตติ รสั เช้ือเชญิ / สขโิ ล – เป็ นผตู้ รสั ผกู มติ รไมตรี/ สมโฺ มทโก – เป็ นผอู้ อ่ นหวาน/ อพฺภากฏุ โิ ก – เป็ นผไู้ มท่ รงสยว้ิ พระพกั ตร์/ อตุ ฺตานมโุ ข – เป็ นผทู้ รงมีพระพกั ตร์เบกิ บาน/ ปุพพฺ ภาสฯี เปฯ – เป็ นผมู้ ปี กตติ รสั ทกั ทายกอ่ น ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ จตนุ ฺน – ๔ บรษิ ทั / ปรสิ าน – อนั บรษิ ทั ทง้ั หลาย/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปชู ิโต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/
62 “สมเณ – ในพระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตเม – ผโู้ คดม/ พหู – มากมาย/ เทวา – เทวดาทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ อภปิ ฺปสนฺนาฯเปฯ – เลอื่ มใสยงิ่ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ยสมฺ ึ – ใด/ คาเม – ในหมบู่ า้ น/ วา – หรอื วา่ / นิคเม – ในนิคม/ วา – หรือวา่ / ปฏวิ สติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ น – ไม/่ ตสมฺ ึ – นน้ั / คาเม – ในหมบู่ า้ น/ วา – หรอื วา่ / นิคเม – ในนิคม/ วา – หรอื วา่ / อมนุสสฺ า – อมนุษยท์ ง้ั หลาย/ มนุสเฺ ส – ซงึ่ มนุษยท์ ง้ั หลาย/ วเิ หเฐนฺตฯิ เปฯ – ยอ่ มเบยี ดเบยี นม/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สงฆฺ ี – ทรงเป็ นหวั หน้าหมู/่ คณี – ทรงเป็ นหวั หน้าคณะ/ คณาจรโิ ย – ทรงเป็ นคณาจารย์/ ปถุ ุตติ ถฺ กราน – กวา่ เจา้ ลทั ธอิ นื่ เป็ นอนั มากทง้ั หลาย/ อคคฺ มกฺขายต.ิ – วา่ ทรงเป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ ยถา โข – ฉนั ใดแล/ ปน – ก็/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เอเตส – เหลา่ นน้ั / สมณพฺราหมฺ ณาน – ของสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ยถา – ฉนั ใด/ วา – หรือวา่ / ตถา – ฉนั นน้ั / วา – หรือวา่ / ยโส – พระยศ/ สมทุ าคจฉฺ ติ – ยอ่ มทรงรงุ่ เรือง/ น – ไม/่ เหว – ก็+อยา่ งนี้/ สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสสฺ – ผโู้ คดม/ ยโส – พระยศ/ สมุทาคโต. – ทรงรงุ่ เรืองแลว้ / อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ อนุตตฺ ราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – ดว้ ยวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ยโส – พระยศ/ สมุทาคโตฯเปฯ – ทรงรงุ่ เรอื งแลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิโย – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ าโร – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สปตุ ฺโต – พรอ้ มดว้ ยพระราชโอรส/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยพระมเหส/ี สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ ง่ึ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สปุตฺโต – พรอ้ มดว้ ยพระราชโอรส/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยพระมเหส/ี สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจฺโจ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ ง่ึ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ
63 สปตุ ฺโต – พรอ้ มดว้ ยบุตร/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยภรรยา/ สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ ง่ึ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ มาคธสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนยิ สสฺ – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ ฺพสิ ารสฺส – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครกุ โต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถอื แลว้ / ปชู ิโต – บูชาแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ ปเสนทสิ สฺ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสลสฺส – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครกุ โต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปูชโิ ต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ สฺ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ สกกฺ โต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถอื แลว้ / ปูชิโต – บูชาแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ จมปฺ – ซง่ึ กรุงจมั ปา/ อนุปฺปตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / จมฺปาย – ในกรงุ จมั ปา/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อย/ู่ คคคฺ ราย – ชื่อวา่ คคั ครา/ โปกฺขรณยิ า – แหง่ สระโบกขรณี/ ตีเร. – ใกลฝ้ ่งั / เย โข – เหลา่ ใดแล/ ปน – ก/็ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เกจิ – เหลา่ หนึ่ง/ สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / อมหฺ าก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ คามเขตตฺ – สเู่ ขตหมบู่ า้ น/ อาคจฺฉนฺติ – ยอ่ มมา/ อตถิ ี – จดั วา่ เป็ นแขก/ โน – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ ]/ โหนฺต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อตถิ ี โข – ผเู้ ป็ นแขกแล/ ปนมฺเหหิ – ก็+อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ [สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ ]/ สกกฺ าตพพฺ า – ควรสกั การะ/ ครกุ าตพฺพา – ควรเคารพ/ มาเนตพพฺ า – ควรนบั ถอื / ปูเชตพพฺ า – ควรบชู า/ อปเจตพพฺ า. – ควรนอบน้อม/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ จมฺป – ซง่ึ กรงุ จมั ปา/ อนุปฺปตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / จมฺปาย – ในกรุงจมั ปา/ วหิ รติ – ยอ่ มประทบั อยู/่ คคคฺ ราย – ชือ่ วา่ คคั ครา/ โปกฺขรณิยา – แหง่ สระโบกขรณี/ ตีเร – ใกลฝ้ ่งั /
64 อตถิ มิ หฺ าก – ผเู้ ป็ นแขก+ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม; – ผโู้ คดม/ อตถิ ี โข – ผเู้ ป็ นแขกแล/ ปนมเฺ หหิ – ก็+อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ [สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม]/ สกกฺ าตพโฺ พ – ควรสกั การะ/ ครุกาตพโฺ พ – ควรเคารพ/ มาเนตพโฺ พ – ควรนบั ถือ/ ปเู ชตพโฺ พ – ควรบชู า/ อปเจตพฺโพ. – ควรนอบน้อม/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหตุ/ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมหฺ าก – ซง่ึ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเขา้ ไป/ อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ เอตตฺ เก โข – มีประมาณเพยี งเทา่ น้ีแล/ อห – ขา้ พเจา้ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ตสสฺ – พระองคน์ น้ั / โภโต – ผเู้ จรญิ / โคตมสฺส – ของพระโคดม/ วณฺเณ – ซง่ึ พระคณุ ทง้ั หลาย/ ปรยิ าปณุ ามิ – ยอ่ มทราบ/ โน – หามไิ ด/้ จ โข – ดว้ ยแล/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ เอตฺตกวณฺโณ. – เป็ นผมู้ พี ระคุณเพยี งเทา่ น้ี/ อปรมิ าณวณฺโณ – เป็ นผมู้ พี ระคุณนบั ประมาณมไิ ด/้ หิ – เพราะวา่ / โส – พระองค์นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม”ต.ิ – พระโคดม”ดงั น้ี/ ๓๐๕. เอว – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ คา/ โสณทณฺเฑน – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมเณน – อนั พราหมณ์]/ วุตฺเต – กลา่ วแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โสณทณฺฑ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “ยถา โข – โดยประการใดแล/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสสฺ – ผโู้ คดม/ วณฺเณ – ซงึ่ พระคุณทง้ั หลาย/ ภาสติ – ยอ่ มกลา่ ว/ อโิ ต – น้ี/ [ฐานโต – จากที]่ / เจปิ – แมห้ ากวา่ / โส – พระองค์นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ โยชนสเต ในรอ้ ยแหง่ โยชน์ชื่อวา่ วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อลเมว – ควร+น่นั แล/ สทเฺ ธน – ผมู้ ีศรทั ธา/ กุลปุตฺเตน – อนั กุลบตุ ร/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ อปิ – แมบ้ า้ ง/ ปุโฏเสนา”ต.ิ – ดว้ ยทง้ั เสบยี ง”ดงั นี้/ “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สพฺเพว – ทง้ั หมด+นี่แหละ/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ สฺ ามา”ต.ิ – จกั ไปเขา้ เฝ้ า”ดงั นี้/ โสณทณฺฑปรวิ ติ กโฺ ก – ความคดิ คานึงของพราหมณ์โสณทณั ฑะ/ ๓๐๖. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ มหตา – หมใู่ หญ/่ พฺราหฺมณคเณน – ดว้ ยคณะพราหมณ์/ สทธฺ ึ – กบั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ คคคฺ รา –
65 ชือ่ วา่ คคั ครา/ โปกขฺ รณี – สระโบกขรณี/ เตนุปสงกฺ ม.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสฺส – แกพ่ ราหมณ์/ ตโิ รวนสณฺฑคตสสฺ – ผูถ้ งึ ซง่ึ ราวป่ าแลว้ / เอว – อยา่ งน้ี/ เจตโส – แหง่ ใจ/ ปรวิ ติ กโฺ ก – ความราพงึ / อทุ ปาทิ – ไดเ้ กดิ ขน้ึ แลว้ / “อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมณ – กบั พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปุจฺเฉยยฺ ; – พงึ ทูลถาม/ ตตฺร – นน้ั / [ปญเฺ ห – ในปญั หา]/ เจ – หากวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งน้ี/ วเทยยฺ – พงึ ตรสั / ‘น โข – ไมแ่ ล/ เอส – ขอ้ น่นั / [ตยา – อนั ทา่ น]/ พฺราหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ เอว – อยา่ งนี้/ ปุจฉฺ ิตพโฺ พ – ควรถาม/ เอว – อยา่ งน้ี/ นาเมส – ชอื่ +ขอ้ น่นั / พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ ปจุ ฉฺ ิตพฺโพ’ติ – ควรถาม’ดงั น้ี/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหตุ]/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / อย – น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มน่ิ / ‘พาโล – ผโู้ งเ่ ขลา/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ อพยฺ ตฺโต – ผไู้ มฉ่ ลาด/ นาสกขฺ ิ – ไมไ่ ดอ้ าจแลว้ / สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ โยนิโส – โดยแยบคาย/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปจุ ฉฺ ิตุ’นฺต.ิ – เพอื่ การสอบถาม’ดงั น้ี/ ย โข – ใดแล/ ปนาย – ก็+น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยฺย – พงึ ดหู มนิ่ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสสฺ โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ ปน – ก็/ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยยยฺ ุ. – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ งึ่ ยศแล/ ปนมหฺ าก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ มมญเฺ จว โข – กบั ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปุจฺเฉยยฺ – พงึ สอบถาม/ ตสสฺ – พระองคน์ น้ั / [สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ จาห – อนึ่ง+ขา้ พเจา้ / ปญหฺ สสฺ – ซง่ึ ปญั หา/ เวยฺยากรเณน – ดว้ ยการพยากรณ์/ จติ ตฺ – ยงั พระทยั / น – ไม/่ อาราเธยยฺ ; – พงึ ใหย้ นิ ดี/ ตตฺร – นน้ั / [ปญเฺ ห – ในปญั หา]/ เจ – หากวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งน้ี/ วเทยยฺ – พงึ ตรสั / ‘น โข – ไมแ่ ล/ เอส – ขอ้ น่นั / พรฺ าหฺมณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ เอว – อยา่ งน้ี/ พยฺ ากาตพฺโพ – พงึ พยากรณ์/ เอว – อยา่ งน้ี/ นาเมส –
66 ชื่อ+ขอ้ น่นั / พรฺ าหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ พยฺ ากาตพฺโพ’ติ – พงึ พยากรณ์’ดงั นี้/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหตุ]/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / อย – นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มน่ิ / ‘พาโล – ผโู้ งเ่ ขลา/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ อพฺยตฺโต – ผไู้ มฉ่ ลาด/ นาสกขฺ ิ – ไมไ่ ดอ้ าจแลว้ / สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ปญหฺ สสฺ – ซงึ่ ปญั หา/ เวยยฺ ากรเณน – ดว้ ยการพยากรณ์/ จติ ตฺ – ยงั พระทยั / น – ไม/่ อาราเธตุ’นฺต.ิ – เพอื่ การใหย้ นิ ดี’ดงั นี้/ ย โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณ – ซง่ึ พราหมณ์]/ ปนาย – ก็+น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยฺย – พงึ ดูหมนิ่ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสสฺ โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ ปน – ก/็ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยยยฺ ุ. – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ งึ่ ยศแล/ ปนมฺหาก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ เอว – อยา่ งนี้/ สมปี คโต – เป็ นผเู้ ขา้ ใกลแ้ ลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อทสิ วฺ าว – ไมพ่ บแลว้ +แล/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ นิวตเฺ ตยยฺ – พงึ กลบั ไป/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหตุ]/ ม – ซงึ่ ขา้ พเจา้ / อย – นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มนิ่ / ‘พาโล – ผโู้ งเ่ ขลา/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ อพยฺ ตโฺ ต – ผไู้ มฉ่ ลาด/ มานถทโฺ ธ – เป็ นผถู้ ือตวั มาก/ ภโี ต – เป็ นผขู้ ลาดกลวั แลว้ / จ – ดว้ ย/ โน – ไม/่ วสิ หติ – ยอ่ มอาจ/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเขา้ ไปเฝ้ า/ กถญหฺ ิ นาม – ชือ่ อยา่ งไรแล/ เอว – อยา่ งน้ี/ สมีปคโต – เป็ นผเู้ ขา้ ใกลแ้ ลว้ / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อทสิ วฺ า – ไมพ่ บแลว้ / สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ นิวตตฺ สิ ฺสตี’ต.ิ – จกั กลบั ’ดงั น้ี/ ย โข – ใดแล/ [ม – ซงึ่ ขา้ พเจา้ ]/ ปนาย – ก็+นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดูหมน่ิ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสฺส โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสฺส – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ ปน – ก็/ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยยยฺ .ุ – พงึ เสอื่ ม/
67 ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ งึ่ ยศแล/ ปนมหฺ าก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ โภคา”ต.ิ – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย”ดงั น้ี/ ๓๐๗. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เตนุปสงกฺ ม;ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / อุปสงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ ีพระภาคเจา้ / สทฺธึ – กบั / สมโฺ มท.ิ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมโฺ มทนีย – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถ – ซง่ึ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วีตสิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสีท.ิ – ประทบั น่งั แลว้ / จมฺเปยยฺ กาปิ โข – แมช้ าวกรงุ จมั ปาแล/ พฺราหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ อปเฺ ปกจเฺ จ – บางพวก/ ภควนฺต – ซงึ่ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อภวิ าเทตฺวา – ถวายอภวิ าทแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสที สึ ุ; – น่งั ลงแลว้ / อปฺเปกจฺเจ – บางพวก/ ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / สมโฺ มทสึ ;ุ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมฺโมทนีย – เป็ นทบี่ นั เทงิ ใจ/ กถ – ซง่ึ ถอ้ ยคา/ สารณีย – เป็ นทรี่ ะลกึ ถงึ กนั แลว้ / วตี สิ าเรตวฺ า – ใหร้ ะลกึ แลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสที สึ ุ; – ประทบั น่งั แลว้ / อปฺเปกจเฺ จ – บางพวก/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เตนญชฺ ลึ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ซง่ึ อญั ชลี/ ปณาเมตวฺ า – ประคองแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสที สึ ุ; – น่งั ลงแลว้ / อปเฺ ปกจเฺ จ – บางพวก/ นามโคตฺต – ซงึ่ ชื่อและตระกลู / สาเวตวฺ า – ประกาศแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสีทสึ ;ุ – น่งั ลงแลว้ / อปฺเปกจฺเจ – บางพวก/ ตุณฺหภี ูตา – เป็ นผนู้ ่ิงเฉยแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสที สึ ุ. – น่งั ลงแลว้ / ๓๐๘. ตตฺรปิ – แมน้ น้ั / [ปพฺเพ – ในขอ้ ]/ สทุ – ไดย้ นิ วา่ / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ เอตเทว – นี้+เทา่ นน้ั / [การณ – ซงึ่ เหตุ]/ พหุลมนุวติ กเฺ กนฺโต – เป็ นอนั มาก+วติ กถงึ อย/ู่ นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั แลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ “อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมณ – กบั พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปุจฺเฉยยฺ ; – พงึ ทลู ถาม/ ตตรฺ – นน้ั / [ปญเฺ ห – ในปญั หา]/ เจ – หากวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ วเทยยฺ – พงึ ตรสั / ‘น โข – ไมแ่ ล/ เอส – ขอ้ น่นั / [ตยา – อนั ทา่ น]/ พรฺ าหฺมณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ เอว – อยา่ งน้ี/ ปุจฺฉิตพโฺ พ – ควรถาม/
68 เอว – อยา่ งนี้/ นาเมส – ชอื่ +ขอ้ น่นั / พรฺ าหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ ปจุ ฺฉิตพฺโพ’ติ – ควรถาม’ดงั น้ี/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหตุ]/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / อย – นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มนิ่ / ‘พาโล – ผโู้ งเ่ ขลา/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ อพฺยตฺโต – ผไู้ มฉ่ ลาด/ นาสกขฺ ิ – ไมไ่ ดอ้ าจแลว้ / สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ โยนิโส – โดยแยบคาย/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปุจฉฺ ิตุ’นฺต.ิ – เพอื่ การสอบถาม’ดงั นี้/ ย โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณ – ซง่ึ พราหมณ์]/ ปนาย – ก็+นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยฺย – พงึ ดูหมน่ิ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสฺส โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์]/ ปน – ก/็ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยยฺย.ุ – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ งึ่ ยศแล/ ปนมฺหาก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ มมญเฺ จว โข – กบั ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปุจฺเฉยยฺ – พงึ สอบถาม/ ตสฺส – พระองคน์ น้ั / [สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ จาห – อน่ึง+ขา้ พเจา้ / ปญหฺ สสฺ – ซง่ึ ปญั หา/ เวยยฺ ากรเณน – ดว้ ยการพยากรณ์/ จติ ตฺ – ยงั พระทยั / น – ไม/่ อาราเธยยฺ ; – พงึ ใหย้ นิ ดี/ ตตฺร – นน้ั / [ปญเฺ ห – ในปญั หา]/ เจ – หากวา่ / ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งน้ี/ วเทยยฺ – พงึ ตรสั / ‘น โข – ไมแ่ ล/ เอส – ขอ้ น่นั / พฺราหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ เอว – อยา่ งนี้/ พยฺ ากาตพฺโพ – พงึ พยากรณ์/ เอว – อยา่ งนี้/ นาเมส – ชือ่ +ขอ้ น่นั / พฺราหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ปญโฺ ห – ปญั หา/ พฺยากาตพโฺ พ’ติ – พงึ พยากรณ์’ดงั น้ี/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหตุ]/ ม – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / อย – น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มน่ิ / ‘พาโล – ผโู้ งเ่ ขลา/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ อพยฺ ตโฺ ต – ผไู้ มฉ่ ลาด/ นาสกขฺ ิ – ไมไ่ ดอ้ าจแลว้ / สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ปญหฺ สฺส – ซงึ่ ปญั หา/ เวยฺยากรเณน – ดว้ ยการพยากรณ์/ จติ ฺต – ยงั พระทยั / น – ไม/่ อาราเธตุ’นฺต.ิ – เพอื่ การใหย้ นิ ดี’ดงั นี้/ ย โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณ – ซงึ่ พราหมณ์]/ ปนาย – ก็+นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยฺย – พงึ ดูหมนิ่ / ยโสปิ –
69 แมย้ ศ/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมณสฺส – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสสฺ โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ ปน – ก/็ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยยยฺ .ุ – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ ง่ึ ยศแล/ ปนมฺหาก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ อโห วต – โอหนอ/ ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สเก – ของตน/ อาจรยิ เก – อนั เป็ นความรขู้ องอาจารย/์ เตวชิ ฺชเก – ในเรอื่ งไตรเพท/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปุจฺเฉยฺย – พงึ สอบถาม/ อทธฺ า – แน่แท/้ วตสสฺ าห – หนอ+พระองคน์ น้ั +[สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม]+ขา้ พเจา้ / จติ ฺต – ยงั พระทยั / อาราเธยฺย – พงึ ใหย้ นิ ดี/ ปญหฺ สฺส – ซง่ึ ปญั หา/ เวยฺยากรเณนา”ต.ิ – ดว้ ยการพยากรณ์”ดงั นี้/ พฺราหมฺ ณปญญฺ ตตฺ ิ – ขอ้ บญั ญตั วิ า่ เป็ นพราหมณ์/ ๓๐๙. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควโต – แกพ่ ระผมู้ ีพระภาคเจา้ / โสณทณฺฑสฺส – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ เจตสา – ดว้ ยพระทยั / เจโตปริวติ กกฺ มญญฺ าย – ซง่ึ ความราพงึ แหง่ ใจ+เพราะกาหนดรู/้ เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – พระดาร]ิ +ไดม้ แี ลว้ / “วหิ ญญฺ ติ โข – ยอ่ มอดึ อดั ใจแล/ อย – นี้/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ สเกน – ของตน/ จติ เฺ ตน. – เพราะความคดิ / ยนูนาห – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณ – กบั พราหมณ์/ สเก – ของตน/ อาจรยิ เก – อนั เป็ นความรขู้ องอาจารย/์ เตวชิ ชฺ เก – ในเรอื่ งไตรเพท/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปจุ เฺ ฉยยฺ ”นฺต.ิ – พงึ ถาม”ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “กตหิ ิ – เทา่ ไร/ ปน – ก็/ พฺราหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ องเฺ คหิ – ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ คฺ ล – ซงึ่ บคุ คล]/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พฺราหมฺ โณสฺมี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั น้ี/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยยฺ – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต?ิ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้?/
70 ๓๑๐. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสฺส – แกพ่ ราหมณ์/ เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – ความคดิ ]+ไดม้ แี ลว้ / “ย วต – ใดหนอ/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โน – อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ อโหสิ – ไดม้ ีแลว้ / อิจฺฉิต – ปรารถนาแลว้ / ย – ใด/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง/ โน – อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย]/ อากงขฺ ติ – มงุ่ หวงั แลว้ / ย – ใด/ [วตถฺ ุ – เรอื่ ง/ โน – อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย]/ อธปิ เฺ ปต – ตง้ั ใจแลว้ / ย – ใด/ [วตฺถุ – เรอื่ ง/ โน – อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย]/ อภปิ ตถฺ ติ – ตอ้ งการแลว้ / ‘อโห วต – โอหนอ/ ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สเก – ของตน/ อาจรยิ เก – อนั เป็ นความรขู้ องอาจารย/์ เตวชิ ฺชเก – ในเรอื่ งไตรเพท/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ซง่ึ ปญั หา/ ปจุ เฺ ฉยยฺ – พงึ สอบถาม/ อทธฺ า – แน่แท/้ วตสฺสาห – หนอ+พระองค์นน้ั +[สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม]+ขา้ พเจา้ / จติ ตฺ – ยงั พระทยั / อาราเธยยฺ – พงึ ใหย้ นิ ดี/ ปญหฺ สสฺ – ซง่ึ ปญั หา/ เวยฺยากรเณนา’ต.ิ – ดว้ ยการพยากรณ์’ดงั นี้/ ตตฺร – นน้ั / [วตฺถสุ ฺมึ – ในวตั ถุ]/ ม – กบั ขา้ พเจา้ / สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สเก – ของตน/ อาจรยิ เก – อนั เป็ นความรขู้ องอาจารย์/ เตวชิ ฺชเก – ในเรอื่ งไตรเพท/ ปญหฺ – ซง่ึ ปญั หา/ ปุจฺฉต.ิ – ยอ่ มตรสั ถาม/ อทฺธา – แน่แท/้ วตสฺสาห – หนอ+พระองคน์ น้ั +[สมณสฺส – ของพระสมณะ/ โคตมสสฺ – ผโู้ คดม]+ขา้ พเจา้ / จติ ฺต – ยงั พระทยั / อาราเธสสฺ ามิ – จกั ใหย้ นิ ดี/ ปญหฺ สสฺ – ซงึ่ ปญั หา/ เวยฺยากรเณนา”ต.ิ – ดว้ ยการพยากรณ์”ดงั นี้/ ๓๑๑. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ อพฺภนุ ฺนาเมตวฺ า – ยดื ขนึ้ แลว้ / กาย – ซงึ่ กาย/ อนุวโิ ลเกตวฺ า – เหลยี วดแู ลว้ / ปรสิ – ซงึ่ บรษิ ทั / ภควนฺต – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “ปญฺจหิ – ๕ อยา่ ง/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ องเฺ คหิ – ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ คฺ ล – ซงึ่ บุคคล]/ พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พฺราหฺมโณสฺมี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั น้ี/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมฺมา – โดยชอบ/ วเทยยฺ – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ . – พงึ ถงึ / กตเมหิ – อะไรบา้ ง/ ปญจฺ ห?ิ – ๕ อยา่ ง?/ อธิ – น่นั +[โลเก – ในโลก]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ อุภโต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ีชาตกิ าเนดิ ด/ี โหติ – ยอ่ มเป็ น/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/
71 สสุทธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ อื ปฏสิ นธบิ รสิ ุทธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกฺขติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได/้ อนุปกฺกฏุ โฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน; – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกูล/ อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร/์ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซงึ่ ฝ่งั / สนิฆณฺฑเุ กฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑศุ าสตร์และเกฏภุ ศาสตร/์ สากขฺ รปฺปเภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยยฺ ากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปุรสิ ลกขฺ เณสุ – ในโลกายตศาสตรแ์ ละการทานายลกั ษณะมหาบรุ ุษทง้ั หลาย/ อนวโย; – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ/ อภริ โู ป – เป็ นผมู้ ีรปู งาม/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ทสสฺ นีโย – เป็ นผนู้ ่าดู/ ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยง่ิ / วณฺณโปกขฺ รตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ ีผวิ พรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พฺรหมฺ วณฺณี – เป็ นผผู้ วิ พรรณผดุ ผอ่ งยงิ่ นกั ดจุ พรหม/ พฺรหฺมวจฉฺ สี – เป็ นผมู้ กี ายดจุ พรหม/ อขทุ ทฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสฺสนาย; – เพอื่ การพบเห็น/ สลี วา – เป็ นผมู้ ีศีล/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วุทฺธสลี ี – เป็ นผมู้ ศี ลี ทเี่ จรญิ / วทุ ฺธสีเลน – ดว้ ยศลี ทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโต; – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปณฺฑโิ ต – เป็ นบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เมธาวี – เป็ นผมู้ ีปญั ญา/ ปฐโม – ลาดบั ที่ ๑/ วา – หรือวา่ / ทุตโิ ย – ลาดบั ที่ ๒/ วา – หรอื วา่ / สุช – ซง่ึ การบูชา/ ปคคฺ ณฺหนฺตาน. – ผรู้ บั อย/ู่ [พฺราหฺมเณสุ – ในบรรดาพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มหิ โข – เหลา่ นี้แล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญจฺ หิ – ๕ อยา่ ง/ องเฺ คหิ – ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปุคฺคล – ซงึ่ บุคคล]/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พรฺ าหมฺ โณสมฺ ’ี ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั น้ี/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซงึ่ ความเป็ นผูพ้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยฺยา”ติ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้/ “อเิ มส – เหลา่ นี้/ ปน – ก็/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ปญจฺ นฺน – ๕ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคุณสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สกฺกา – อาจ/ เอก – ๑ อยา่ ง/ องคฺ – ซงึ่ คุณสมบตั /ิ ฐปยติ ฺวา – เวน้ เสยี / จตูหงเฺ คหิ – ๔ อยา่ ง+ดว้ ยคุณสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ คฺ ล – ซงึ่ บุคคล]/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหมฺ ณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/
72 ปญญฺ เปตุ; – เพอื่ การบญั ญตั /ิ ‘พรฺ าหฺมโณสฺมี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั น้ี/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยยฺ – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต?ิ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้?/ “สกกฺ า – อาจ/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อเิ มสญหฺ ิ – เหลา่ น้ี+แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญฺจนฺน – ๕ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ วณฺณ – ซง่ึ ผวิ พรรณ/ ฐปยาม. – จะยกเวน้ / กญิ หฺ ิ – ซง่ึ อะไร+แล/ วณฺโณ – ผวิ พรรณ/ กรสิ สฺ ต?ิ – จกั ระทา?/ ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสทุ ฺธคหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตฺตมา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกขฺ ติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได้/ อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน; – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร/์ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซง่ึ ฝ่งั / สนิฆณฺฑเุ กฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑุศาสตรแ์ ละเกฏภุ ศาสตร/์ สากขฺ รปปฺ เภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยฺยากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปุรสิ ลกขฺ เณสุ – ในโลกายตศาสตรแ์ ละการทานายลกั ษณะมหาบรุ ุษทง้ั หลาย/ อนวโย; – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ/ สีลวา – เป็ นผมู้ ศี ีล/ จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วุทฺธสลี ี – เป็ นผมู้ ศี ลี ทเี่ จรญิ / วทุ ฺธสเี ลน – ดว้ ยศีลทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโต; – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปณฺฑโิ ต – เป็ นบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เมธาวี – เป็ นผมู้ ปี ญั ญา/ ปฐโม – ลาดบั ที่ ๑/ วา – หรอื วา่ / ทตุ โิ ย – ลาดบั ที่ ๒/ วา – หรือวา่ / สุช – ซงึ่ การบูชา/ ปคฺคณฺหนฺตาน. – ผรู้ บั อย/ู่ [พรฺ าหมฺ เณสุ – ในบรรดาพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มหิ โข – เหลา่ น้ีแล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ จตูหงเฺ คหิ – ๔ อยา่ ง+ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พรฺ าหมฺ โณสมฺ ี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/
73 สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซงึ่ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต.ิ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้/ ๓๑๒. “อเิ มส – เหลา่ นี้/ ปน – ก/็ พฺราหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ จตนุ ฺน – ๔ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคุณสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สกกฺ า – อาจ/ เอก – ๑ อยา่ ง/ องคฺ – ซงึ่ คณุ สมบตั /ิ ฐปยติ ฺวา – เวน้ เสยี / ตหี งเฺ คหิ – ๓ อยา่ ง+ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ ฺคล – ซง่ึ บคุ คล]/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปตุ; – เพอื่ การบญั ญตั /ิ ‘พรฺ าหมฺ โณสมฺ ี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมฺมา – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต?ิ – พงึ ถงึ ”ดงั น้ี?/ “สกฺกา – อาจ/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อเิ มสญหฺ ิ – เหลา่ น้ี+แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ จตนุ ฺน – ๔ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ มนฺเต – ซง่ึ มนตท์ ง้ั หลาย/ ฐปยาม. – จะยกเวน้ / กญิ หฺ ิ – ซงึ่ อะไร+แล/ มนฺตา – มนตท์ ง้ั หลาย/ กรสิ ฺสนฺต?ิ – จกั ระทา?/ ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสทุ ฺธคหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบุรษุ / อกขฺ ติ โฺ ต – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะคดั คา้ นได/้ อนุปกฺกุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน; – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / สีลวา – เป็ นผมู้ ศี ีล/ จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วทุ ฺธสีลี – เป็ นผมู้ ศี ลี ทเี่ จรญิ / วทุ ธฺ สีเลน – ดว้ ยศีลทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโต; – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปณฺฑโิ ต – เป็ นบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เมธาวี – เป็ นผมู้ ีปญั ญา/ ปฐโม – ลาดบั ที่ ๑/ วา – หรือวา่ / ทตุ โิ ย – ลาดบั ที่ ๒/ วา – หรอื วา่ / สุช – ซง่ึ การบูชา/ ปคฺคณฺหนฺตาน. – ผรู้ บั อย/ู่ [พฺราหมฺ เณสุ – ในบรรดาพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มหิ โข – เหลา่ นี้แล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ตหี งเฺ คหิ – ๓ อยา่ ง+ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปุคฺคล – ซง่ึ บคุ คล]/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พฺราหฺมโณสฺม’ี ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน –
74 เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซงึ่ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยฺยา”ติ – พงึ ถงึ ”ดงั น้ี/ “อเิ มส – เหลา่ นี้/ ปน – ก็/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ตณิ ฺณ – ๓ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สกกฺ า – อาจ/ เอก – ๑ อยา่ ง/ องคฺ – ซง่ึ คณุ สมบตั /ิ ฐปยติ ฺวา – เวน้ เสยี / ทวฺ หี งเฺ คหิ – ๒ อยา่ ง+ดว้ ยคุณสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปุคคฺ ล – ซงึ่ บคุ คล]/ พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหมฺ ณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปตุ; – เพอื่ การบญั ญตั /ิ ‘พฺราหมฺ โณสฺมี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั น้ี/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต?ิ – พงึ ถงึ ”ดงั น้ี?/ “สกกฺ า – อาจ/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อเิ มสญหฺ ิ – เหลา่ นี้+แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ตณิ ฺณ – ๓ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคุณสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ชาตึ – ซง่ึ ชาต/ิ ฐปยาม. – จะยกเวน้ / กญิ หฺ ิ – ซง่ึ อะไร+แล/ ชาติ – ชาต/ิ กรสิ ฺสต?ิ – จกั ระทา?/ ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ สลี วา – เป็ นผมู้ ศี ีล/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วุทธฺ สลี ี – เป็ นผมู้ ีศลี ทเี่ จรญิ / วุทธฺ สีเลน – ดว้ ยศีลทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโต; – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปณฺฑโิ ต – เป็ นบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เมธาวี – เป็ นผมู้ ปี ญั ญา/ ปฐโม – ลาดบั ที่ ๑/ วา – หรอื วา่ / ทุตโิ ย – ลาดบั ที่ ๒/ วา – หรอื วา่ / สชุ – ซง่ึ การบูชา/ ปคฺคณฺหนฺตาน. – ผรู้ บั อย/ู่ [พฺราหมฺ เณสุ – ในบรรดาพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มหิ โข – เหลา่ นี้แล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ทฺวหี งเฺ คหิ – ๒ อยา่ ง+ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปุคคฺ ล – ซงึ่ บุคคล]/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พรฺ าหมฺ โณสฺม’ี ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมฺมา – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มุสาวาท – ซงึ่ ความเป็ นผูพ้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต.ิ – พงึ ถงึ ”ดงั น้ี/ ๓๑๓. เอว – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ คา/ โสณทณฺเฑน – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมเณน – อนั พราหมณ์]/ วุตฺเต – กราบทูลแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ โสณทณฺฑ – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ เอว – อยา่ งนน้ั / อวจ – ไดก้ ลา่ วแลว้ /
75 มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ เอว – อยา่ งนน้ั / อวจ. – ไดก้ ลา่ วแลว้ / อปวทเตว – ยอ่ มลบหล+ู่ แล/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ วณฺณ – ซงึ่ ผวิ พรรณ/ อปวทติ – ยอ่ มลบหลู/่ มนฺเต – ซงึ่ มนตท์ ง้ั หลาย/ อปวทติ – ยอ่ มลบหลู/่ ชาตึ – ซง่ึ ชาต/ิ เอกเสน. – โดยสว่ นเดยี ว/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณสเฺ สว – ของพระสมณะ+เทา่ นน้ั / โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ วาท – ซงึ่ วาทะ/ อนุปกขฺ นฺทตี”ต.ิ – ยอ่ มคลอ้ ยตาม”ดงั นี้/ ๓๑๔. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหฺมเณ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “สเจ โข – ถา้ วา่ แล/ ตมุ หฺ าก – แกท่ า่ นทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณาน – ผเู้ ป็ นพราหมณ์/ เอว – อยา่ งน้ี+[ทฏิ ฐฺ ิ – ความคดิ ]/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘อปปฺ สฺสโุ ต – เป็ นผศู้ กึ ษามานอ้ ย/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ อกลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ูดไมเ่ พราะ/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ทปุ ฺปญโฺ ญ – เป็ นผโู้ งเ่ ขลา/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ น – ไม/่ จ – ดว้ ย/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทฺธึ – กบั / อสมฺ ึ – น้ี/ วจเน – ในคา/ ปฏมิ นฺเตตุ’นฺติ – เพอื่ การเจรจาโตต้ อบ’ดงั น้ี/ ตฏิ ฐฺ ตุ – จงหยดุ / โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ ตมุ เฺ ห – ทา่ นทง้ั หลาย/ มยา – ดว้ ยอาตมา/ สทฺธึ – กบั / มนฺตวฺโห – เป็ นผเู้ จรจาโตต้ อบ/ อสมฺ ึ – นี้/ วจเน. – ในคา/ สเจ – ถา้ วา่ / ปน – ก็/ ตุมฺหาก – แกท่ า่ นทง้ั หลาย/ พรฺ าหฺมณาน – ผเู้ ป็ นพราหมณ์/ เอว – อยา่ งนี้+[ทฏิ ฐฺ ิ – ความคดิ ]/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘พหสุ ฺสโุ ต – เป็ นผศู้ กึ ษามามาก/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผพู้ ดู เพราะ/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ปณฺฑโิ ต – เป็ นผฉู้ ลาด/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ ปโหติ – ยอ่ มสามารถ/ จ – ดว้ ย/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมเณน – ดว้ ยพระสมณะ/ โคตเมน – ผโู้ คดม/ สทธฺ ึ – กบั / อสฺมึ – นี้/ วจเน – ในคา/ ปฏมิ นฺเตตุ’นฺติ – เพอื่ การเจรจาโตต้ อบ’ดงั นี้/
76 ตฏิ ฐฺ ถ – จงหยดุ / ตุมเฺ ห – ทา่ นทง้ั หลาย/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ มยา – ดว้ ยอาตมา/ สทธฺ ึ – กบั / ปฏมิ นฺเตตู”ต.ิ – จงเจรจาโตต้ อบ”ดงั น้ี/ ๓๑๕. เอว – อยา่ งนี้+[วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ พี ระภาค]/ วุตเฺ ต – ตรสั แลว้ / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ ภควนฺต – กบั พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “ตฏิ ฐฺ ตุ – โปรดจงหยดุ เถดิ / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ตณุ ฺหี – เป็ นผนู้ ิ่งเสยี / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ โหตุ – จงเป็ น/ อหเมว – ขา้ พระองค์+นี่แหละ/ เตส – เหลา่ นน้ั / [พฺราหมฺ ณาน – แกพ่ ราหมณ์ทง้ั หลาย]/ สหธมเฺ มน – โดยชอบแกเ่ หตุ/ ปฏวิ จน – ซงึ่ คาตอบ/ กรสิ ฺสามี”ต.ิ – จกั กระทา”ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหมฺ เณ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “มา – อยา่ / ภวนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งนี้/ อวจุตฺถ – ไดก้ ลา่ วแลว้ / มา – อยา่ / ภวนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งนี้/ อวจุตถฺ – ไดก้ ลา่ วแลว้ / ‘มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ เอว – อยา่ งนน้ั / อวจ – ไดก้ ลา่ วแลว้ / มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ เอว – อยา่ งนน้ั / อวจ. – ไดก้ ลา่ วแลว้ / อปวทเตว – ยอ่ มลบหล+ู่ แล/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ วณฺณ – ซงึ่ ผวิ พรรณ/ อปวทติ – ยอ่ มลบหลู/่ มนฺเต – ซง่ึ มนตท์ ง้ั หลาย/ อปวทติ – ยอ่ มลบหลู/่ ชาตึ – ซงึ่ ชาต/ิ เอกเสน. – โดยสว่ นเดยี ว/ ภว – ผเู้ จรญิ / โสณทณฺโฑ – ทา่ นโสณทณั ฑะ/ สมณสฺเสว – ของพระสมณะ+เทา่ นน้ั / โคตมสสฺ – ผโู้ คดม/ วาท – ซง่ึ วาทะ/ อนุปกขฺ นฺทตี’ต.ิ – ยอ่ มคลอ้ ยตาม’ดงั น้ี/ นาห – หามไิ ด+้ ขา้ พเจา้ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ อปวทามิ – ยอ่ มลบหลู/่ วณฺณ – ซง่ึ ผวิ พรรณ/ วา – หรอื วา่ / มนฺเต – ซงึ่ มนตท์ ง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / ชาตึ – ซง่ึ ชาต/ิ วา”ต.ิ – หรอื วา่ ”ดงั นี้/ ๓๑๖. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ ภาคเิ นยโฺ ย – ผเู้ ป็ นหลาน/ องคฺ โก นาม – ชือ่ วา่ องั คกะ/ มาณวโก – มาณพ/ ตสฺส – นน้ั / ปรสิ าย – ในบรษิ ทั / นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั แลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/
77 อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหฺมเณ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “ปสสฺ นฺติ – ยอ่ มเห็น/ โน – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ อมิ – น้ี/ องคฺ ก – ชอื่ วา่ องั คกะ/ มาณวก – ซงึ่ มาณพ/ อมฺหาก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ภาคเิ นยยฺ ”นฺต?ิ – ผเู้ ป็ นหลาน”ดงั นี้?/ “เอว – อยา่ งนน้ั / โภ”. – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย”/ “องคฺ โก โข – ชื่อวา่ องั คกะแล/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ มาณวโก – มาณพ/ อภริ ูโป – เป็ นผมู้ รี ปู งาม/ ทสฺสนีโย – เป็ นผนู้ ่าด/ู ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยง่ิ / วณฺณโปกขฺ รตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ ผี วิ พรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พฺรหฺมวณฺณี – เป็ นผผู้ วิ พรรณผดุ ผอ่ งยงิ่ นกั ดจุ พรหม/ พรฺ หฺมวจฉฺ สี – เป็ นผมู้ กี ายดุจพรหม/ อขุททฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสฺสนาย; – เพอื่ การพบเหน็ / นาสสฺ – ไม+่ นน้ั / [องคฺ กสสฺ – ชื่อวา่ องั คกะ/ มาณวกสสฺ – แกม่ าณพ/ อมิ สิ ฺส – น้ี/ ปรสิ าย – ในบรษิ ทั / สมสโม – เป็ นผเู้ สมอเหมอื น/ อตฺถิ – มอี ย/ู่ วณฺเณน – ดว้ ยผวิ พรรณ/ ฐเปตฺวา – ยกเวน้ / สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม. – ผโู้ คดม/ องคฺ โก โข – ชื่อวา่ องั คกะแล/ มาณวโก – มาณพ/ อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร/์ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซงึ่ ฝ่งั / สนิฆณฺฑุเกฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑุศาสตรแ์ ละเกฏภุ ศาสตร/์ สากฺขรปปฺ เภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยยฺ ากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปรุ สิ ลกฺขเณสุ – ในโลกายตศาสตร์และการทานายลกั ษณะมหาบุรุษทง้ั หลาย/ อนวโย. – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ/ อหมสฺส – ขา้ พเจา้ +แกเ่ ขา/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจตา. – เป็ นผบู้ อก/ องคฺ โก โข – ชื่อวา่ องั คกะแล/ มาณวโก – มาณพ/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสุทฺธคหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ทุ ธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตฺตมา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกขฺ ติ ฺโต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได/้ อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกูล/
78 อหมสฺส – ขา้ พเจา้ +ของเขา/ มาตาปิ ตโร – ซง่ึ มารดาและบดิ าทง้ั หลาย/ ชานาม.ิ – ยอ่ มรจู้ กั / องคฺ โก โข – ชื่อวา่ องั คกะแล/ มาณวโก – มาณพ/ ปาณมฺปิ – ซง่ึ สตั ว์+บา้ ง/ หเนยฺย – พงึ ฆา่ / อทนิ ฺนมฺปิ – ซง่ึ สง่ิ ของทเี่ จา้ ของเขาไมใ่ หแ้ ลว้ +บา้ ง/ อาทเิ ยยยฺ – พงึ ถอื เอา/ ปรทารมฺปิ – ซง่ึ ภรรยาของผูอ้ นื่ +บา้ ง/ คจเฺ ฉยยฺ – พงึ ลว่ งละเมดิ / มุสาวาทมปฺ ิ – ซง่ึ คาเท็จ+บา้ ง/ ภเณยฺย – พงึ กลา่ ว/ มชฺชมปฺ ิ – ซงึ่ น้าเมา+บา้ ง/ ปิ เวยยฺ – พงึ ดมื่ / เอตฺถ – ในกรณีอยา่ งนี้/ ทานิ – ในบดั นี้/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ กึ – ซงึ่ อะไรเลา่ / วณฺโณ – ผวิ พรรณ/ กรสิ สฺ ติ – จกั กระทา/ กึ – ซงึ่ อะไรเลา่ / มนฺตา – มนตร์ทง้ั หลาย/ [กรสิ สฺ นฺติ – จกั กระทา]/ กึ – ซง่ึ อะไรเลา่ / ชาต?ิ – ชาตกิ าเนดิ ?/ [กรสิ ฺสติ – จกั กระทา]/ ยโต โข – ใดแล/ [การณโต – เพราะเหตุ]/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ สีลวา – เป็ นผมู้ ศี ลี / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ วุทฺธสลี ี – เป็ นผมู้ ศี ีลทเี่ จรญิ / วุทฺธสีเลน – ดว้ ยศลี ทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโต; – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปณฺฑโิ ต – เป็ นบณั ฑติ / จ – ดว้ ย/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ เมธาวี – เป็ นผมู้ ีปญั ญา/ ปฐโม – ลาดบั ที่ ๑/ วา – หรอื วา่ / ทตุ โิ ย – ลาดบั ที่ ๒/ วา – หรอื วา่ / สชุ – ซงึ่ การบูชา/ ปคฺคณฺหนฺตาน. – ผรู้ บั อย/ู่ [พรฺ าหมฺ เณสุ – ในบรรดาพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ อเิ มหิ โข – เหลา่ นี้แล/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ทวฺ หี งเฺ คหิ – ๒ อยา่ ง+ดว้ ยคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ ฺคล – ซงึ่ บุคคล]/ พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปนฺต;ิ – ยอ่ มบญั ญตั /ิ ‘พฺราหฺมโณสมฺ ี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมมฺ า – โดยชอบ/ วเทยฺย – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต.ิ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้/ สลี ปญญฺ ากถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งศีลและปญั ญา/ ๓๑๗. “อเิ มส – เหลา่ น้ี/ ปน – ก็/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ทวฺ นิ ฺน – ๒ อยา่ ง/ องคฺ าน – บรรดาคณุ สมบตั ทิ ง้ั หลาย/ สกกฺ า – อาจ/ เอก – ๑ อยา่ ง/ องคฺ – ซง่ึ คุณสมบตั /ิ ฐปยติ วฺ า – เวน้ เสยี / เอเกน – ๑ อยา่ ง/ องเฺ คน – ดว้ ยคณุ สมบตั /ิ สมนฺนาคต – ผมู้ าตามพรอ้ มแลว้ / [ปคุ คฺ ล – ซง่ึ บุคคล]/ พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ พรฺ าหมฺ ณ – วา่ เป็ นพราหมณ์/ ปญญฺ เปตุ; – เพอื่ การบญั ญตั /ิ ‘พฺราหมฺ โณสฺมี’ติ – [อห – ขา้ พเจา้ ]+เป็ นพราหมณ์+ยอ่ มเป็ น’ดงั นี้/ จ – ดว้ ย/ วทมาโน – เมอื่ กลา่ ว/ สมฺมา – โดยชอบ/ วเทยยฺ – พงึ กลา่ ว/ น – ไม/่ จ ปน – ก็แล/ มสุ าวาท – ซง่ึ ความเป็ นผพู้ ดู เท็จ/ อาปชฺเชยยฺ า”ต?ิ – พงึ ถงึ ”ดงั นี้?/
79 “โน – ไม/่ หทิ – ก็+น้ี+[ปพฺพ – ขอ้ / สนฺทสิ สฺ ติ – ยอ่ มปรากฏ]/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม. – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สีลปรโิ ธตา – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยศลี / [ปคุ คฺ เลน – อนั บคุ คล]/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญญฺ า; – ปญั ญา/ ปญญฺ าปรโิ ธต – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยปญั ญา/ [ปคุ คฺ เลน – อนั บุคคล]/ สีล. – ศีล/ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / สีล – ศีล/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตถฺ ิ – มอี ย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / สลี . – ศลี / [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / สลี วโต – ผมู้ ศี ีล/ [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / ปญญฺ วโต – ผมู้ ปี ญั ญา/ [ปุคฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ สีล. – ศีล/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / สลี ปญญฺ าณญจฺ – ศีลและปญั ญา+แล/ ปน – ก็/ [ปณฺฑเิ ตหิ – อนั บณั ฑติ ทง้ั หลาย]/ โลกสฺมึ – ในโลก/ อคคฺ มกขฺ ายต.ิ – วา่ เป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ หตเฺ ถน – ดว้ ยมือ/ วา – หรือวา่ / หตฺถ – ซง่ึ มือ/ โธเวยฺย – พงึ ลา้ ง/ ปาเทน – ดว้ ยเทา้ / วา – หรือวา่ / ปาท – ซงึ่ เทา้ / โธเวยยฺ ; – พงึ ลา้ ง/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ สีลปรโิ ธตา – ชาระใหบ้ รสิ ุทธแิ์ ลว้ ดว้ ยศีล/ [ปุคฺคเลน – อนั บุคคล]/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญญฺ า; – ปญั ญา/ ปญญฺ าปรโิ ธต – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยปญั ญา/ [ปคุ ฺคเลน – อนั บคุ คล]/ สีล. – ศีล/ ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / สลี – ศีล/ [อตถฺ ิ – มอี ย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / สลี . – ศลี / [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / สลี วโต – ผมู้ ศี ีล/ [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตถฺ ิ – มอี ย]ู่ / ปญญฺ วโต – ผมู้ ีปญั ญา/ [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ สลี . – ศีล/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / สีลปญญฺ าณญจฺ – ศลี และปญั ญา+แล/ ปน – ก็/ [ปณฺฑเิ ตหิ – อนั บณั ฑติ ทง้ั หลาย]/ โลกสฺมึ – ในโลก/ อคคฺ มกขฺ ายตี”ต.ิ – วา่ เป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรียก”ดงั น้ี/ “เอวเมต – เป็ นอยา่ งนน้ั +น่นั / [ปพฺพ – ขอ้ ]/ พรฺ าหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/
80 เอวเมต – เป็ นอยา่ งนน้ั +น่นั / [ปพพฺ – ขอ้ ]/ พฺราหฺมณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ สีลปริโธตา – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยศลี / [ปุคคฺ เลน – อนั บคุ คล]/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญญฺ า; – ปญั ญา/ ปญญฺ าปรโิ ธต – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยปญั ญา/ [ปุคฺคเลน – อนั บคุ คล]/ สีล. – ศลี / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / สีล – ศีล/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / ตตฺถ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / สีล. – ศลี / [อตถฺ ิ – มอี ย]ู่ / สีลวโต – ผมู้ ศี ลี / [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / ปญญฺ วโต – ผมู้ ีปญั ญา/ [ปคุ ฺคลสฺส – แกบ่ ุคคล]/ สลี . – ศีล/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / สลี ปญญฺ าณญจฺ – ศีลและปญั ญา+แล/ ปน – ก็/ [ปณฺฑเิ ตหิ – อนั บณั ฑติ ทง้ั หลาย]/ โลกสมฺ ึ – ในโลก/ อคฺคมกขฺ ายต.ิ – วา่ เป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรยี ก/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ พรฺ าหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ หตเฺ ถน – ดว้ ยมือ/ วา – หรือวา่ / หตถฺ – ซง่ึ มอื / โธเวยฺย – พงึ ลา้ ง/ ปาเทน – ดว้ ยเทา้ / วา – หรอื วา่ / ปาท – ซง่ึ เทา้ / โธเวยฺย; – พงึ ลา้ ง/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ พรฺ าหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ สีลปรโิ ธตา – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยศลี / [ปุคคฺ เลน – อนั บุคคล]/ หิ – แทจ้ รงิ / โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปญญฺ า; – ปญั ญา/
81 ปญญฺ าปรโิ ธต – ชาระใหบ้ รสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ดว้ ยปญั ญา/ [ปุคคฺ เลน – อนั บคุ คล]/ สีล. – ศลี / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / สลี – ศีล/ [อตฺถิ – มีอย]ู่ / ตตถฺ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / ยตถฺ – ใด/ [ฐาเน – ในท]ี่ / ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / ตตฺถ – นน้ั / [ฐาเน – ในท]ี่ / สลี . – ศลี / [อตถฺ ิ – มอี ย]ู่ / สลี วโต – ผมู้ ศี ลี / [ปุคคฺ ลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ ปญญฺ า – ปญั ญา/ [อตฺถิ – มอี ย]ู่ / ปญญฺ วโต – ผมู้ ปี ญั ญา/ [ปคุ คฺ ลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ สีล. – ศีล/ [อตถฺ ิ – มีอย]ู่ / สลี ปญญฺ าณญจฺ – ศีลและปญั ญา+แล/ ปน – ก็/ [ปณฺฑเิ ตหิ – อนั บณั ฑติ ทง้ั หลาย]/ โลกสมฺ ึ – ในโลก/ อคคฺ มกขฺ ายต.ิ – วา่ เป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรียก/ ๓๑๘. “กตม – เป็ นอยา่ งไร/ ปน – ก็/ ต – นน้ั / พรฺ าหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ สีล? – ศีล?/ กตมา – เป็ นอยา่ งไร/ สา – นน้ั / ปญญฺ า”ต?ิ – ปญั ญา”ดงั นี้?/ “เอตตฺ กปรมาว – เป็ นผมู้ คี วามรเู้ พยี งเทา่ นี้+แล/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ เอตสมฺ ึ – น้ี/ อตฺเถ. – ในเรอื่ ง/ สาธุ วต – ขอประทานวโรกาสหนอ/ ภวนฺตเยว – ผเู้ จรญิ +น่นั แล/ โคตม – เฉพาะพระโคดม/ ปฏภิ าตุ – จงแจม่ แจง้ / เอตสสฺ – น/ ภาสติ สสฺ – แหง่ ภาษิต/ อตฺโถ”ต.ิ – เนื้อความ”ดงั น้ี/ “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / พรฺ าหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ [ตฺว – ทา่ น]/ สุโณหิ – โปรดสดบั / สาธกุ – ใหด้ ี/ มนสิ – ในใจ/ กโรหิ – โปรดกระทาไว/้ [อห – อาตมา]/ ภาสสิ ฺสามี”ต.ิ – จกั แสดง”ดงั นี้/ “เอว – อยา่ งนน้ั / โภ”ติ โข – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ”ดงั น้ีแล/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ภควโต – ตอ่ พระผมู้ พี ระภาคเจา้ / ปจฺจสโฺ สส.ิ – ฟงั ตอบแลว้ / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ พระดารสั ]+ไดต้ รสั แลว้ / “อธิ – น่นั +[โลเก – ในโลก]/ พฺราหมฺ ณ – ดูกอ่ นพราหมณ์/ ตถาคโต – พระตถาคต/ โลเก – ในโลก/ อุปฺปชฺชติ – ยอ่ มเสด็จอุบตั ขิ น้ึ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต์/ สมฺมาสมพฺ ทุ โฺ ธฯเปฯ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง ฯลฯ/ (ยถา – ฉนั ใด/ อนุจเฺ ฉเทสุ – ในเนื้อหาทไี่ มต่ ดั ทง้ั / เอว – ฉนั นน้ั / [สามญฺญผลสตุ ตฺ – สามญั ญผลสตู ร]/ วติ ฺถาเรตพพฺ – พงึ ใหพ้ สิ ดาร)/ เอว โข – อยา่ งน้ีแล/ พฺราหมฺ ณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สีลสมฺปนฺโน – ชื่อวา่ เป็ นผสู้ มบูรณ์แลว้ ดว้ ยศลี / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/
82 อทิ โข – น้ีแล/ [ปพพฺ – ขอ้ ]/ ต – นน้ั / พรฺ าหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ สีลฯเปฯ – ศีล ฯลฯ/ ปฐม – ที่ ๑/ ฌาน – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ ทุตยิ – ที่ ๒/ ฌานฯเปฯ – ซง่ึ ฌาน ฯลฯ/ ตตยิ – ที่ ๓/ ฌานฯเปฯ – ซงึ่ ฌาน ฯลฯ/ จตุตถฺ – ที่ ๔/ ฌาน – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รตฯิ เปฯ – ยอ่ มอาศยั อยู่ ฯลฯ/ ญาณทสฺสนาย – เพอื่ ญาณทสั สนะ/ จติ ตฺ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนาไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ อทิ มฺปิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพฺพ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ ายฯเปฯ – ในปญั ญา ฯลฯ/ นาปร – ไมม่ ี+อยา่ งอนื่ / [กรณีย – ทคี่ วรกระทา/ [กจิ จฺ – กจิ ]]/ อติ ฺถตตฺ ายา’ติ – เพอื่ ความเป็ นอยา่ งนี้’ดงั น้ี/ ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / อทิ มปฺ ิ สสฺ – แมน้ ้ี+[ปพพฺ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย – ในปญั ญา/ อย โข – นี้แล/ สา – นน้ั / พฺราหฺมณ – ดกู อ่ นพราหมณ์/ ปญญฺ า”ต.ิ – ปญั ญา”ดงั น้ี/ โสณทณฺฑอุปาสกตตฺ ปฏเิ วทนา – การประกาศตนเป็ นอบุ าสกของพราหมณ์ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ ๓๑๙. เอว – อยา่ งนี้+[วจเน – ครน้ั เมอื่ พระดารสั / ภควตา – อนั พระผมู้ พี ระภาค]/ วุตฺเต – ตรสั แลว้ / โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ภควนฺต – กบั พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อภกิ กฺ นฺต – ชดั เจนยง่ิ นกั / [ภาสติ – พระภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ อภกิ กฺ นฺต – ชดั เจนยงิ่ นกั / [ภาสติ – พระภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ [ปคุ ฺคโล – บุคคล]/ นิกกฺ ุชชฺ ิต – ทคี่ ว่าแลว้ / [วตถฺ ุ – ซง่ึ วตั ถ]ุ / วา – หรอื / อกุ ฺกชุ ฺเชยฺย – พงึ หงาย/ ปฏจิ ฺฉนฺน – ทปี่ ิ ดแลว้ / [วตฺถุ – ซงึ่ วตั ถ]ุ / วา – หรอื วา่ / ววิ เรยยฺ – พงึ เปิ ด/ มฬู หฺ สฺส – ผหู้ ลงทางแลว้ / [ปุคฺคลสสฺ – แกบ่ ุคคล]/ วา – หรอื วา่ / มคคฺ – ซง่ึ หนทาง/ อาจกิ ฺเขยยฺ – พงึ บอก/ อนฺธกาเร – ในทมี่ ดื / วา – หรือวา่ / เตลปชฺโชต – ซง่ึ ประทปี / ธาเรยยฺ – พงึ ตาม/ ‘จกฺขมุ นฺโต – ผมู้ ีตาดี/ [ปุคฺคลา – บคุ คลทง้ั หลาย]/ รูปานิ – ซงึ่ รูปทง้ั หลาย/ ทกขฺ นฺตี’ต;ิ – จกั เห็น’ดงั น้ี/
83 เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / โภตา – ผเู้ จรญิ / โคตเมน – อนั พระโคดม/ อเนกปรยิ าเยน – โดยปรยิ ายเป็ นอเนก/ ธมฺโม – พระธรรม/ ปกาสโิ ต. – ประกาศแจม่ แจง้ แลว้ / เอสาห – น้ี+ขา้ พระองค์/ ภนฺเต – ขา้ แตพ่ ระองคผ์ เู้ จรญิ / ภควนฺต – ซง่ึ พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / สรณ – วา่ เป็ นสรณะ/ คจฉฺ ามิ – ยอ่ มถงึ / ธมมฺ ญจฺ – ซง่ึ พระธรรม+ดว้ ย/ ภกิ ขฺ ุสงฆฺ ญจฺ . – ซงึ่ พระภกิ ษุสงฆ์+ดว้ ย/ อุปาสก – วา่ เป็ นอบุ าสก/ ม – ซง่ึ ขา้ พระองค์/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ธาเรตุ – ขอจงทรงจาไว/้ อชฺชตคฺเค – ตง้ั แตว่ นั นี้เป็ นตน้ ไป/ ปาณุเปต – ผเู้ ขา้ ถงึ ตลอดชีวติ แลว้ / สรณ – ซง่ึ สรณะ/ คต – ผถู้ งึ แลว้ / อธวิ าเสตุ – ขอไดโ้ ปรดรบั / จ – ก็/ เม – ของขา้ พระองค์/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ สฺวาตนาย – เพอื่ การฉนั อนั มีในเช้าวนั พรงุ่ น้ี/ ภตฺต – ซงึ่ ภตั ตาหาร/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / ภกิ ฺขุสงเฺ ฆนา”ต.ิ – ดว้ ยพระภกิ ษุสงฆ์”ดงั นี้/ อธวิ าเสสิ – ทรงรบั นมิ นตแ์ ลว้ / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / ตุณฺหีภาเวน. – ดว้ ยดษุ ณีภาพ/ ๓๒๐. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภควโต – ของพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / อธวิ าสน – ซงึ่ อาการทรงรบั นิมนต/์ วทิ ติ ฺวา – ทราบแลว้ / อุฏฐฺ ายาสนา – ลุกขน้ึ แลว้ +จากอาสนะ/ ภควนฺต – ซงึ่ พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อภวิ าเทตวฺ า – ถวายอภวิ าทแลว้ / ปทกขฺ ณิ – ซง่ึ ประทกั ษิณแลว้ / กตวฺ า – ทรงกระทาแลว้ / ปกฺกาม.ิ – จากไปแลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ ตสสฺ า – นน้ั / รตฺตยิ า – แหง่ ราตรี/ อจจฺ เยน – โดยการลว่ งไป/ สเก – ของตน/ นิเวสเน – ในนิเวศน์/ ปณีต – อนั ประณีต/ ขาทนีย – ซงึ่ ของขบเคยี้ ว/ โภชนีย – ซงึ่ ของฉนั / ปฏยิ าทาเปตฺวา – ใหจ้ ดั แจงแลว้ / ภควโต – แกพ่ ระผูม้ พี ระภาคเจา้ / กาล – ซงึ่ กาล/ อาโรเจสุ – ใหก้ ราบทลู แลว้ / “กาโล – เป็ นกาลอนั สมควรแลว้ / [อย – น้ี/ กาโล – กาล]/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม; – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ นิฏฐฺ ติ – เสร็จแลว้ / ภตตฺ ”นฺต.ิ – ภตั ตาหาร”ดงั น้ี/ อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / ปุพฺพณฺหสมย – ในสมยั เป็ นเวลาเชา้ แหง่ วนั / นิวาเสตวฺ า – นุ่งหม่ แลว้ / ปตตฺ จีวรมาทาย – ซงึ่ บาตรและจวี ร+ถอื เอาแลว้ / สทธฺ ึ – กบั / ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยภกิ ษุสงฆ์/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์/ นิเวสน – นิเวศน์/ เตนุปสงกฺ มิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา –
84 ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ปญญฺ ตฺเต – ทปี่ ูลาดไวแ้ ลว้ / อาสเน – บนพทุ ธอาสน์/ นิสีท.ิ – ประทบั น่งั แลว้ / อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ พทุ ธฺ ปฺปมขุ – มพี ระพทุ ธเจา้ เป็ นประมุข/ ภกิ ขฺ ุสงฆฺ – ยงั ภกิ ษุสงฆ/์ ปณีเตน – อนั ประณีต/ ขาทนีเยน – ดว้ ยของขบเค้ยี ว/ โภชนีเยน – ดว้ ยของขบฉนั / สหตถฺ า – ดว้ ยมอื ตนเอง/ สนฺตปฺเปสิ – ใหอ้ มิ่ หนาแลว้ / สมฺปวาเรส.ิ – ใหส้ าราญแลว้ / ๓๒๑. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ โสณทณฺโฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ ภควนฺต – ซง่ึ พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ภุตตฺ าวึ – ผฉู้ นั เสร็จแลว้ / โอนีตปตตฺ ปาณึ – ผวู้ างมือจากบาตรแลว้ / อญญฺ ตร – อนั ใดอนั หนึ่ง/ นีจ – อนั ตา่ / อาสน – ซงึ่ อาสนะ/ คเหตวฺ า – ถือเอาแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหนึ่ง/ นิสีท.ิ – น่งั ลงแลว้ / เอกมนฺต – ณ สว่ นขา้ งหน่ึง/ นิสนิ ฺโน โข – น่งั ลงแลว้ แล/ โสณทณฺโฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ภควนฺต – กบั พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ราบทูลแลว้ / “อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปรสิ คโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในบรษิ ทั / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อาสนา – จากทนี่ ่งั / วุฏฐฺ หติ วฺ า – ลกุ ขนึ้ แลว้ / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ อภวิ าเทยยฺ – ถงึ ถวายอภวิ าท/ เตน – นน้ั / [การเณน – เพราะเหต]ุ / ม – ซงึ่ ขา้ พระองค์/ อย – น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มนิ่ / ย โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณ – ซงึ่ พราหมณ์]/ ปนาย – ก็+น้ี/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยฺย – พงึ ดหู มนิ่ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสฺส โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสสฺ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ ปน – ก็/ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสฺส – นน้ั / [โสณทณฺฑสสฺ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยยฺย.ุ – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ ง่ึ ยศแล/ ปนมฺหาก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปรสิ คโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในบรษิ ทั / สมาโน – เป็ นอย/ู่ อญชฺ ลึ – ซง่ึ อญั ชลี/ ปคคฺ ณฺเหยฺย – พงึ ประคอง/ อาสนา – จากทนี่ ่งั / เม – ของขา้ พระองค์/ ต – นน้ั / [ปพพฺ – ซงึ่ ขอ้ ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ปจฺจุฏฺฐาน – วา่ เป็ นการลกุ ขน้ึ รบั / ธาเรตุ. – ขอจงทรงไว/้
85 อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ปรสิ คโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในบรษิ ทั / สมาโน – เป็ นอย/ู่ เวฐน – ซง่ึ ผา้ เป็ นเครอื่ งโพก/ โอมญุ เฺ จยยฺ – พงึ แกอ้ อก/ สริ สา – ดว้ ยเศยี รเกลา้ / เม – ของขา้ พระองค์/ ต – นน้ั / [ปพฺพ – ซง่ึ ขอ้ ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อภวิ าทน – วา่ เป็ นการถวายอภวิ าท/ ธาเรต.ุ – ขอจงทรงไว/้ อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ยานคโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในยานพาหนะ/ สมาโน – เป็ นอย/ู่ ยานา – จากยานพาหนะ/ ปจฺโจโรหติ วฺ า – ลงแลว้ / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ อภวิ าเทยยฺ – พงึ ถวายอภวิ าท/ ย โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑ – ชื่อวา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณ – ซง่ึ พราหมณ์]/ ปนาย – ก็+นี้/ ปรสิ า – บรษิ ทั / ปรภิ เวยยฺ – พงึ ดหู มนิ่ / ยโสปิ – แมย้ ศ/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชอื่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยถ. – พงึ เสอื่ ม/ ยสฺส โข – ใดแล/ [โสณทณฺฑสฺส – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์]/ ปน – ก/็ ยโส – ยศ/ หาเยถ – พงึ เสอื่ ม/ โภคาปิ – แมโ้ ภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ ตสสฺ – นน้ั / [โสณทณฺฑสฺส – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พฺราหฺมณสสฺ – ของพราหมณ์]/ หาเยยฺย.ุ – พงึ เสอื่ ม/ ยโสลทธฺ า โข – เพราะไดซ้ ง่ึ ยศแล/ ปนมฺหาก – ก็+แกข่ า้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ โภคา. – โภคสมบตั ทิ ง้ั หลาย/ อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ยานคโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในยานพาหนะ/ สมาโน – เป็ นอย/ู่ ปโตทลฏฐฺ ึ – ซงึ่ ปฏกั / อพภฺ นุ ฺนาเมยยฺ – พงึ ยกขนึ้ / ยานา – จากยานพาหนะ/ เม – ของขา้ พระองค/์ ต – นน้ั / [ปพฺพ – ซง่ึ ขอ้ ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ ปจโฺ จโรหน – วา่ เป็ นการลงตอ้ นรบั / ธาเรตุ. – ขอจงทรงไว/้ อหญเฺ จว โข – ขา้ พเจา้ +ดว้ ย+เทา่ นน้ั แล/ ปน – ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / โคตม – ขา้ แตพ่ ระโคดม/ ยานคโต – เป็ นผอู้ ยแู่ ลว้ ในยานพาหนะ/ สมาโน – เป็ นอย/ู่ ฉตตฺ – ซง่ึ รม่ / อปนาเมยยฺ – พงึ ลดลง/ สิรสา – ดว้ ยเศยี รเกลา้ / เม – ของขา้ พระองค์/ ต – นน้ั / [ปพพฺ – ซงึ่ ขอ้ ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อภวิ าทน – วา่ เป็ นการถวายอภวิ าท/ ธาเรตู”ต.ิ – ขอจงทรงไว”้ ดงั น้ี/ ๓๒๒. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / โสณทณฺฑ – ชือ่ วา่ โสณทณั ฑะ/ พรฺ าหฺมณ – ซงึ่ พราหมณ์/ ธมมฺ ยิ า – อนั ประกอบแลว้ ดว้ ยธรรม/ กถาย – ดว้ ยถอ้ ยคา/ สนฺทสฺเสตวฺ า – ช้ีแจงแลว้ / สมาทเปตวฺ า – แนะนาแลว้ / สมตุ เฺ ตเชตวฺ า – สง่ เสรมิ แลว้ / สมฺปหเสตวฺ า –
86 ชื่นชมแลว้ / อฏุ ฐฺ ายาสนา – ลกุ ขน้ึ แลว้ +จากอาสนะ/ ปกฺกามตี .ิ – เสด็จจากไปแลว้ +ดงั น้ีแล/ โสณทณฺฑสุตตฺ – โสณทณั ฑสตู ร/ นิฏฐฺ ติ – จบแลว้ / จตุตถฺ . – ที่ ๔/ ๕. กูฏทนฺตสตุ ตฺ – พระสตู รวา่ ดว้ ยเรอื่ งพราหมณ์ชอื่ กูฏทนั ตะ/ ขาณุมตกพรฺ าหฺมณคหปตกิ า – เรอื่ งพราหมณ์และคหบดชี าวบา้ นขาณุมตั / ๓๒๓. เอว – อยา่ งนี้/ เม – อนั ขา้ พเจา้ / สตุ – ไดส้ ดบั มาแลว้ / เอก สมย – ในสมยั หนึ่ง/ ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / มคเธสุ – ในแควน้ อนั เป็ นทอี่ ยขู่ องชาวมคธทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เสด็จเทยี่ วไปอยู/่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทฺธึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตเฺ ตหิ – มปี ระมาณ (อนั คณู ดว้ ย) ๕ รปู / ภกิ ฺขุสเตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ขาณุมต นาม – ชื่อวา่ ขาณุมตั / มคธาน – ของชาวมคธทง้ั หลาย/ พฺราหมฺ ณคาโม – หมบู่ า้ นพราหมณ์/ ตทวสร.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาค – สทู่ ศิ ]+ไดเ้ สด็จไปแลว้ / ตตรฺ – นน้ั / สทุ – ไดย้ นิ วา่ / ภควา – พระผมู้ ีพระภาคเจา้ / ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ อมพฺ ลฏฐฺ กิ าย. – ในสวนอมั พลฏั ฐกิ า/ เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / กฏู ทนฺโต – ชื่อวา่ กูฏทนั ตะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ขาณุมต – ซงึ่ หมูบ่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตตฺ ุสสฺ ท – มีประชากรและสตั วเ์ ลย้ี งมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มีนา้ หญา้ อดุ มสมบรู ณ์/ สธญญฺ – มพี ืชพนั ธธุ์ ญั ญาหารสมบรู ณ์/ ราชโภคฺค – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พฺรหมฺ เทยฺย. – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / กฏู ทนฺตสสฺ – ชื่อวา่ กฏู ทนั ตะ/ พฺราหฺมณสสฺ – อนั พราหมณ์/ มหายญโฺ ญ – พธิ ีบชู ามหายญั / อปุ กขฺ โฏ – เป็ นอนั ตระเตรียมไวแ้ ลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ สตฺต – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ ตวั / จ – ดว้ ย/ อสุ ภสตานิ – รอ้ ยแหง่ โคเพศผทู้ ง้ั หลาย/ สตตฺ – [อนั คูณดว้ ย] ๗ ตวั / จ – ดว้ ย/ วจฉฺ ตรสตานิ – รอ้ ยแหง่ ลกู โคเพศผทู้ ง้ั หลาย/ สตตฺ – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ ตวั / จ – ดว้ ย/ วจฉฺ ตรสี ตานิ – รอ้ ยแหง่ ลกู โคเพศเมยี ทง้ั หลาย/ สตตฺ – [อนั คณู ดว้ ย] ๗ ตวั / จ – ดว้ ย/ อชสตานิ – รอ้ ยแหง่ แพะทง้ั หลาย/ สตฺต – [อนั คูณดว้ ย] ๗ ตวั / จ – ดว้ ย/ อุรพภฺ สตานิ – รอ้ ยแหง่ แกะทง้ั หลาย/ ถูณูปนีตานิ – เป็ นสตั วอ์ นั เขานาเขา้ ไปผกู ทหี่ ลกั แลว้ / โหนฺติ – ยอ่ มเป็ น/ ยญญฺ ตถฺ าย. – เพอื่ ประโยชน์แกก่ ารฆา่ บชู ายญั /
87 ๓๒๔. อสโฺ สสุ โข – ไดท้ ราบแลว้ แล/ ขาณุมตกา – ชาวบา้ นขาณุมตั / พรฺ าหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สกฺยปตุ โฺ ต – เป็ นศากยบตุ ร/ สกฺยกุลา – จากศากยตระกลู / ปพฺพชิโต – ออกผนวชแลว้ / มคเธสุ – ในแควน้ มคธทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เทยี่ วไปอย/ู่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตฺเตหิ – มีประมาณ (อนั คณู ดว้ ย) ๕ รูป/ ภกิ ขฺ สุ เตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ ขาณุมต – ซง่ึ หมูบ่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / อนุปปฺ ตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อมพฺ ลฏฐฺ กิ าย. – ในสวนอมั พลฏั ฐกิ า/ ต โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / [สมณ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลฺยาโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทฺโท – กติ ตศิ พั ท/์ อพฺภุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตุนี้/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมพฺ ทุ ฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สคุ โต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ แู้ จง้ ซงึ่ โลก/ อนุตตฺ โร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมฺมสารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบุรษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสฺสาน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ ฺโธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั นี้/ โส – พระองคน์ น้ั / [ภควา – พระผูม้ พี ระภาค]/ อมิ – น้ี/ โลก – ยงั โลก/ สเทวก – พรอ้ มทง้ั เทวโลก/ สมารก – พรอ้ มทง้ั มารโลก/ สพฺรหฺมก – พรอ้ มทง้ั พรหมโลก/ ปช – ยงั หมสู่ ตั ว์/ สสฺสมณพฺราหฺมณึ – พรอ้ มทง้ั สมณพราหมณ์/ สเทวมนุสสฺ – พรอ้ มทง้ั เทวดาและมนุษย์/ สย – ดว้ ยพระองค์เอง/ อภญิ ญฺ า – ดว้ ยความรยู้ ง่ิ / สจฺฉิกตวฺ า – ทรงรแู้ จง้ แลว้ / อปุ สมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / ปเวเทต.ิ – ยอ่ มใหร้ ตู้ าม/ โส – พระองค/์ ธมฺม – ซงึ่ ธรรม/ เทเสติ – ยอ่ มแสดง/ อาทกิ ลยฺ าณ – อนั มคี วามงามในเบอ้ื งตน้ / มชฺเฌกลฺยาณ – อนั มีความงามในทา่ มกลาง/ ปรโิ ยสานกลฺยาณ – อนั มคี วามงามในทสี่ ดุ / สาตฺถ – พรอ้ มทง้ั อรรถ/ สพยฺ ญชฺ น – พรอ้ มทง้ั พยญั ชนะ/ เกวลปรปิ ณุ ฺณ – อนั บรบิ รู ณ์ครบถว้ นแลว้ / ปรสิ ทุ ฺธ – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / พรฺ หมฺ จรยิ – ซงึ่ พรหมจรรย/์ ปกาเสต.ิ – ยอ่ มประกาศ/ สาธุ โข – เป็ นความดแี ล/ ปน – ก็/ ตถารูปาน – ผเู้ ห็นปานนน้ั / อรหต – ซง่ึ พระอรหนั ตท์ ง้ั หลาย/ ทสฺสน – การไดพ้ บ/ โหตี”ต.ิ – ยอ่ มเป็ น”ดงั นี้/
88 ๓๒๕. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ ขาณุมตกา – ชาวบา้ นขาณุมตั / พรฺ าหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ ขาณุมตา – จากหมบู่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / นิกขฺ มติ ฺวา – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่ คณีภตู า – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อมพฺ ลฏฐฺ กิ า – สวนอมั พลฏั ฐกิ า/ เตนุปสงกฺ มนฺต.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ยอ่ มเขา้ ไป/ อุปสงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปแลว้ / ๓๒๖. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก็/ สมเยน – โดยสมยั / กูฏทนฺโต – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ อปุ รปิ าสาเท – ณ ปราสาทชน้ั บน/ ทวิ าเสยยฺ – ซง่ึ การพกั ผอ่ นกลางวนั / อุปคโต – เป็ นผเู้ ขา้ ถงึ แลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทฺทสา โข – ไดม้ องเห็นแลว้ แล/ กฏู ทนฺโต – ชื่อวา่ กฏู ทนั ตะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ ขาณุมตเก – ชาวบา้ นขาณุมตั / พรฺ าหมฺ ณคหปตเิ ก – ซง่ึ พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ ขาณุมตา – จากหมบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / นิกขฺ มติ ฺวา – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่ คณีภตู า – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อมพฺ ลฏฐฺ กิ า – สวนอมั พลฏั ฐกิ า/ เตนุปสงกฺ มนฺเต. – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ผเู้ ขา้ ไปอย/ู่ ทสิ วฺ า – ครน้ั เหน็ แลว้ / ขตฺต – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺจ – ซงึ่ อามาตย]์ / อามนฺเตสิ – เรยี กมาแลว้ / “กึ – เพราะเหตอุ ะไร/ นุ โข – หนอแล/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ขตเฺ ต – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺเจ – พอ่ อามาตย์]/ ขาณุมตกา – ชาวบา้ นขาณุมตั / พฺราหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ ขาณุมตา – จากหมบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / นิกขฺ มติ วฺ า – ออกไปแลว้ / สงฆฺ สงฆฺ ี – เป็ นผเู้ ป็ นหมู/่ คณีภตู า – เป็ นคณะ/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อมฺพลฏฐฺ กิ า – สวนอมั พลฏั ฐกิ า/ เตนุปสงกฺ มนฺตี”ต?ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+ยอ่ มเขา้ ไป”ดงั น้ี?/ ๓๒๗. “อตถฺ ิ โข – มอี ยแู่ ล/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สกยฺ ปตุ ฺโต – เป็ นศากยบตุ ร/ สกฺยกลุ า – จากศากยตระกูล/ ปพฺพชิโต – ออกผนวชแลว้ / มคเธสุ – ในแควน้ อนั เป็ นทอี่ ยขู่ องชาวมคธทง้ั หลาย/ จารกิ – สทู่ จี่ ารกิ / จรมาโน – เสด็จเทยี่ วไปอยู/่ มหตา – หมใู่ หญ/่ ภกิ ขฺ ุสงเฺ ฆน – ดว้ ยหมแู่ หง่ ภกิ ษุ/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / ปญจฺ มตเฺ ตหิ – มีประมาณ (อนั คูณดว้ ย) ๕ รปู / ภกิ ฺขุสเตหิ – ดว้ ยรอ้ ยแหง่ ภกิ ษุทง้ั หลาย/ ขาณุมต – ซง่ึ หมบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / อนุปปฺ ตฺโต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อมฺพลฏฐฺ กิ าย. – ในสวนอมั พลฏั ฐกิ า/ ต โข – พระองคน์ น้ั แล/ ปน – ก็/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / [สมณ – เฉพาะพระสมณะ]/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลฺยาโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทโฺ ท – กติ ตศิ พั ท/์ อพฺภุคคฺ โต – ขจรไปแลว้ /
89 ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตนุ ้ี/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมฺพทุ โฺ ธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองค์เอง/ วชิ ฺชาจรณสมฺปนฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผูร้ แู้ จง้ ซงึ่ โลก/ อนุตฺตโร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมฺมสารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบุรษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสฺสาน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ โฺ ธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ต.ิ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั น้ี/ ตเมเต – พระองคน์ น้ั +เหลา่ น่นั / [พรฺ าหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย]/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มนฺตี”ต.ิ – ยอ่ มเขา้ ไป”ดงั น้ี/ ๓๒๘. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ กูฏทนฺตสฺส – ชือ่ วา่ กฏู ทนั ตะ/ พรฺ าหมฺ ณสสฺ – แกพ่ ราหมณ์/ เอตทโหสิ – น่นั +[จนิ ฺตน – ความคดิ ]+ไดม้ แี ลว้ / “สุต โข – ไดย้ นิ มาแลว้ แล/ ปน – ก็/ เมต – อนั ขา้ พเจา้ +น่นั / [วจน – คาพดู ]/ ‘สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ตวิ ธิ – ๓ ประการ/ ยญญฺ สมปฺ ท – ซง่ึ ยญั สมบตั /ิ โสฬสปรกิ ขฺ าร – มอี งคป์ ระกอบ ๑๖ สว่ น/ ชานาตี’ต.ิ – ยอ่ มทรงทราบ’ดงั นี้/ น โข – ไมแ่ ล/ ปนาห – แตว่ า่ +ขา้ พเจา้ / ชานามิ – ยอ่ มทราบ/ ตวิ ธิ – ๓ ประการ/ ยญญฺ สมปฺ ท – ซง่ึ ยญั สมบตั /ิ โสฬสปรกิ ขฺ าร. – มอี งคป์ ระกอบ ๑๖ สว่ น/ อจิ ฉฺ ามิ – ยอ่ มปรารถนา/ จาห – ก็+ขา้ พเจา้ / มหายญญฺ – ซง่ึ พธิ บี ชู ามหายญั / ยชติ .ุ – เพอื่ การประกอบ/ ยนูนาห – ไฉนหนอ+ขา้ พเจา้ / สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ อปุ สงกฺ มติ วฺ า – เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / ตวิ ธิ – ๓ ประการ/ ยญญฺ สมปฺ ท – ซงึ่ ยญั สมบตั /ิ โสฬสปรกิ ขฺ าร – มีองค์ประกอบ ๑๖ สว่ น/ ปจุ ฺเฉยยฺ ”นฺต.ิ – พงึ สอบถาม”ดงั น้ี/ ๓๒๙. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ กฏู ทนฺโต – ชื่อวา่ กูฏทนั ตะ/ พรฺ าหฺมโณ – พราหมณ์/ ขตตฺ – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจฺจ – ซงึ่ อามาตย]์ / อามนฺเตสิ – เรยี กมาแลว้ / “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ขตเฺ ต – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจเฺ จ – พอ่ อามาตย์]/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ขาณุมตกา – ชาวบา้ นขาณุมตั / พฺราหฺมณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ เตนุปสงกฺ ม; – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+จงเขา้ ไปหา/
90 อปุ สงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ขาณุมตเก – ชาวบา้ นขาณุมตั / พรฺ าหมฺ ณคหปตเิ ก – กบั พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ เอว – อยา่ งน้ี/ วเทหิ – จงกลา่ ว/ ‘กูฏทนฺโต – ชื่อวา่ กฏู ทนั ตะ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ เอวมาห – อยา่ งนี้+กลา่ วแลว้ / “อาคเมนฺตุ – ขอจงรอกอ่ น/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / ภวนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ กฏู ทนฺโตปิ – ชอื่ วา่ กูฏทนั ตะ+แม/้ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ สฺ ตี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้/ “เอว – อยา่ งนน้ั / โภ”ติ โข – ขา้ แตท่ า่ นผเู้ จรญิ ”ดงั น้ีแล/ โส – นน้ั / ขตตฺ า – ผเู้ ป็ นนกั ปกครอง/ [อมจโฺ จ – อามาตย์]/ กูฏทนฺตสฺส – ชือ่ วา่ กฏู ทนั ตะ/ พรฺ าหฺมณสฺส – ตอ่ พราหมณ์/ ปฏสิ ฺสุตวฺ า – ฟงั ตอบแลว้ / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ขาณุมตกา – ชาวบา้ นขาณุมตั / พฺราหมฺ ณคหปตกิ า – พราหมณ์และคหบดที ง้ั หลาย/ เตนุปสงกฺ ม.ิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / อปุ สงกฺ มติ ฺวา – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ขาณุมตเก – ชาวบา้ นขาณุมตั / พรฺ าหฺมณคหปตเิ ก – กบั พราหมณ์และคหบดีทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “กูฏทนฺโต – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ พฺราหฺมโณ – พราหมณ์/ เอวมาห – อยา่ งนี้+กลา่ วแลว้ / ‘อาคเมนฺตุ – ขอจงรอกอ่ น/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / โภนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ กูฏทนฺโตปิ – ชื่อวา่ กูฏทนั ตะ+แม/้ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ สฺ ตี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั น้ี/ กูฏทนฺตคณุ กถา – กถาวา่ ดว้ ยความเป็ นผดู้ ขี องพราหมณ์กูฏทนั ตะ/ ๓๓๐. เตน โข – นน้ั แล/ ปน – ก/็ สมเยน – โดยสมยั / อเนกานิ – มใิ ช่น้อย/ พฺราหมฺ ณสตานิ – รอ้ ยแหง่ พราหมณ์ทง้ั หลาย/ ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / ปฏวิ สนฺติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ “กูฏทนฺตสฺส – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ พฺราหมฺ ณสฺส – ของพราหมณ์/ มหายญญฺ – ซง่ึ มหายญั / อนุภวสิ สฺ ามา”ต.ิ – จกั บรโิ ภค”ดงั น้ี/ อสโฺ สสุ โข – ไดท้ ราบแลว้ แล/ เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ “กูฏทนฺโต – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ สฺ ตี”ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั น้ี/
91 อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ กูฏทนฺโต – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ พรฺ าหมฺ โณ – พราหมณ์/ เตนุปสงกฺ มสึ ุ. – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปหาแลว้ / ๓๓๑. อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / กูฏทนฺต – ชือ่ วา่ กฏู ทนั ตะ/ พฺราหฺมณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “สจฺจ – จรงิ หรือ/ กริ – ไดย้ นิ วา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ สฺ ตี”ต?ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั นี้?/ “เอว โข – อยา่ งน้ีแล/ [จนิ ฺตน – ความคดิ ]/ เม – ของขา้ พเจา้ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โหติ – ยอ่ มม/ี ‘อหมปฺ ิ – แมข้ า้ พเจา้ / สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ สฺ ามี”’ต.ิ – จกั เขา้ เฝ้ า”ดงั น้ี/ “มา – อยา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ ม.ิ – เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ สเจ – ถา้ วา่ / ภว – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มสิ ฺสติ – จกั เขา้ เฝ้ า/ โภโต – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺตสสฺ – ของทา่ นกูฏทนั ตะ/ ยโส – ยศ/ หายสิ สฺ ติ – จกั เสอื่ ม/ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ยโส – ยศ/ อภวิ ฑฺฒสิ สฺ ต.ิ – จกั เจรญิ / ยมฺปิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภโต – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺตสสฺ – ของทา่ นกูฏทนั ตะ/ ยโส – ยศ/ หายสิ สฺ ติ – จกั เสอื่ ม/ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ ยโส – ยศ/ อภวิ ฑฺฒสิ ฺสติ – จกั เจรญิ / อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ สมโณ – พระสมณะ/ ตเฺ วว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺต – ซงึ่ ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การเขา้ พบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเสด็จไป/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนดิ ดี/ มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/
92 สสุทธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ุทธดิ์ แี ลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตฺตมา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ุษ/ อกฺขติ โฺ ต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได้/ อนุปกกฺ ฏุ โฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / ยมฺปิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหตุ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ อุภโต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดด/ี มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสทุ ฺธคหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ุทธดิ์ ีแลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบุรุษ/ อกฺขติ โฺ ต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นได้/ อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะตาหนิได/้ ชาตวิ าเทน – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ สมโณ – พระสมณะ/ ตเฺ วว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺต – ซงึ่ ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ ทสฺสนาย – เพอื่ การเขา้ พบ/ อุปสงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเสด็จไป/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ อฑโฺ ฒ – เป็ นคนม่งั ค่งั / มหทฺธโน – เป็ นคนมที รพั ย์มาก/ มหาโภโค – เป็ นคนมีโภคะมาก/ ปหตู วติ ตฺ ปู กรโณ – เป็ นผมู้ ที รพั ย์เครอื่ งใช้สอยอนั น่าปลืม้ ใจมาก/ ปหูตชาตรูปรชโตฯเปฯ – เป็ นผมู้ ที องและเงนิ มาก ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ อชฺฌายโก – เป็ นผคู้ งแกเ่ รยี น/ มนฺตธโร – เป็ นผทู้ รงจามนตร/์ ตณิ ฺณ – ๓ เพท/ เวทาน – แหง่ เพททง้ั หลาย/ ปารคู – เป็ นผถู้ งึ ซงึ่ ฝ่งั / สนิฆณฺฑเุ กฏภุ าน – พรอ้ มทง้ั นิฆณั ฑุศาสตรแ์ ละเกฏภุ ศาสตร/์ สากขฺ รปปฺ เภทาน – พรอ้ มทง้ั อกั ษรศาสตร์/ อติ หิ าสปญจฺ มาน – พรอ้ มทง้ั ประวตั ศิ าสตร์/ ปทโก – เป็ นผรู้ ตู้ วั บท/ เวยฺยากรโณ – เป็ นผรู้ ไู้ วยากรณ์/ โลกายตมหาปุรสิ ลกขฺ เณสุ – ในโลกายตศาสตรแ์ ละการทานายลกั ษณะมหาบรุ ษุ ทง้ั หลาย/ อนวโยฯเปฯ – เป็ นผรู้ ชู้ านาญ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ อภริ โู ป – เป็ นผมู้ ีรปู งาม/ ทสสฺ นีโย – เป็ นผนู้ ่าด/ู ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยง่ิ / วณฺณโปกขฺ รตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ ผี วิ พรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พรฺ หฺมวณฺณี – เป็ นผผู้ วิ พรรณผดุ ผอ่ งยงิ่ นกั ดจุ พรหม/ พรฺ หมฺ วจฉฺ สี – เป็ นผมู้ กี ายดุจพรหม/ อขุททฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสฺสนายฯเปฯ – เพอื่ การพบเห็น ฯลฯ/
93 “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ สลี วา – เป็ นผมู้ ศี ีล/ วุทฺธสลี ี – เป็ นผมู้ ศี ลี ทเี่ จรญิ / วทุ ธฺ สีเลน – ดว้ ยศลี ทเี่ จรญิ / สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ กลยฺ าณวาโจ – เป็ นผมู้ วี าจาไพเราะ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผมู้ ีวาจาสุภาพ/ โปรยิ า – อนั เป็ นของชาวเมือง/ วาจาย – ดว้ ยถอ้ ยคา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วสิ สฺ ฏฐฺ าย – อนั สละสลวย/ อเนลคลาย – อนั ไมม่ ีโทษ/ อตฺถสสฺ – ซง่ึ ประโยชน์/ วญิ ญฺ าปนิยาฯเปฯ – อนั มปี กตใิ หร้ ชู้ ดั ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ พหนู – เป็ นอนั มาก/ [ชนาน – ของชนทง้ั หลาย]/ อาจรยิ ปาจรโิ ย – เป็ นอาจารย์และปาจารย์/ ตณี ิ – [อนั คณู ดว้ ย] ๓ คน/ มาณวกสตานิ – กบั รอ้ ยแหง่ มาณพทง้ั หลาย/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ วาเจต.ิ – ยอ่ มกลา่ วสอน/ พหู โข – เป็ นอนั มากแล/ ปน – ก็/ นานาทสิ า – จากทศิ ตา่ ง ๆ/ นานาชนปทา – จากตา่ งชนบทตา่ ง ๆ/ มาณวกา – มาณพทง้ั หลาย/ อาคจฺฉนฺติ – ยอ่ มมา/ โภโต – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺตสฺส – ของทา่ นกกู ทณั ฑะ/ สนฺตเิ ก – ในสานกั / มนฺตตถฺ กิ า – เป็ นผตู้ อ้ งการมนต์/ มนฺเต – ซงึ่ มนตรท์ ง้ั หลาย/ อธยิ ติ ุกามาฯเปฯ – เป็ นผปู้ รารถนาเพอื่ การเรยี น ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ ชณิ ฺโณ – เป็ นคนแก/่ วุทโฺ ธ – เป็ นคนเฒา่ / มหลลฺ โก – เป็ นผใู้ หญ/่ อทธฺ คโต – เป็ นคนมชี ีวติ อยหู่ ลายรชั สมยั / วโยอนุปปฺ ตฺโต; – เป็ นคนลว่ งกาลผา่ นวยั มามาก/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ตรโุ ณ – เป็ นคนหนุ่ม/ เจว – ดว้ ย+น่นั แล/ ตรณุ ปพฺพชโิ ต – เป็ นผบู้ วชแตย่ งั หนุ่ม/ จฯเปฯ – ดว้ ย ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ มาคธสฺส – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนยิ สฺส – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ ารสฺส – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สกกฺ โต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถอื แลว้ / ปูชโิ ต – บูชาแลว้ / อปจิโตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ พฺราหมฺ ณสสฺ – ของพราหมณ์/ โปกขฺ รสาตสิ สฺ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครกุ โต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปชู ิโต – บูชาแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “ภวญหฺ ิ – ผเู้ จรญิ +เพราะวา่ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ ขาณุมต – ซง่ึ หมบู่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตตฺ ุสฺสท – มปี ระชากรและสตั วเ์ ลี้ยงมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มีน้าหญา้ อดุ มสมบูรณ์/
94 สธญญฺ – มพี ชื พนั ธธ์ุ ญั ญาหารสมบรู ณ์/ ราชโภคคฺ – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ ฺพสิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พรฺ หฺมเทยยฺ . – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหตุ]/ ภว – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกูฏทนั ตะ/ ขาณุมต – ซง่ึ หมบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / อชฺฌาวสติ – ยอ่ มปกครอง/ สตฺตสุ ฺสท – มปี ระชากรและสตั ว์เลี้ยงมากมาย/ สตณิ กฏโฺ ฐทก – มีน้าหญา้ อุดมสมบรู ณ์/ สธญญฺ – มพี ืชพนั ธธุ์ ญั ญาหารสมบูรณ์/ ราชโภคฺค – เป็ นสว่ นราชสมบตั /ิ รญญฺ า – อนั พระราชา/ มาคเธน – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิเยน – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ ฺพสิ าเรน – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ ทนิ ฺน – พระราชทานแลว้ / ราชทาย – ใหเ้ ป็ นบาเหน็จ/ พฺรหฺมเทยยฺ – ใหเ้ ป็ นพรหมไทย/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหต/ุ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภว – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺโต – ทา่ นวา่ กฏู ทนั ตะ/ สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเขา้ ไป/ สมโณ – พระสมณะ/ ตฺเวว – แตว่ า่ +เทา่ นน้ั / โคตโม – ผโู้ คดม/ อรหติ – ยอ่ มควร/ ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / กฏู ทนฺต – ซง่ึ ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การเขา้ พบ/ อุปสงกฺ มติ ุ”นฺต.ิ – เพอื่ การเสด็จไป”ดงั นี้/ พทุ ธฺ คุณกถา – กถาวา่ ดว้ ยการแสดงพระพทุ ธคณุ / ๓๓๒. เอว – อยา่ งนี้/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ คา/ พฺราหมฺ เณหิ – อนั พราหมณ์ทง้ั หลาย]/ วุตเฺ ต – กลา่ วแลว้ / กฏู ทนฺโต – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ เต – เหลา่ นน้ั / พรฺ าหฺมเณ – กบั พราหมณ์ทง้ั หลาย/ เอตทโวจ – น่นั +[วจน – ซงึ่ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ มมปิ – ตอ่ ขา้ พเจา้ +บา้ ง/ สณุ าถ – โปรดฟงั / ยถา – โดยประการใด/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซง่ึ พระโคดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ; – เพอื่ การเขา้ เฝ้ า/ น – ไม/่ ตฺเวว – แตว่ า่ +น่นั แล/ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺหาก – ซง่ึ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเขา้ ไป/ สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สชุ าโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนดิ ดแี ลว้ / มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสุทฺธคหณิโก – เป็ นผถู้ อื ปฏสิ นธบิ รสิ ุทธดิ์ ีแลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตฺตมา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกขฺ ติ โฺ ต –
95 เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นไดแ้ ลว้ / อนุปกกฺ ฏุ โฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะตาหนิไดแ้ ลว้ / ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกลู / ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อภุ โต – ทง้ั ๒ ฝ่ าย/ สุชาโต – เป็ นผมู้ ชี าตกิ าเนิดดีแลว้ / มาตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชมารดา/ จ – ดว้ ย/ ปิ ตโิ ต – แตฝ่ ่ ายพระราชบดิ า/ จ – ดว้ ย/ สสุทธฺ คหณิโก – เป็ นผถู้ ือปฏสิ นธบิ รสิ ุทธดิ์ ีแลว้ / ยาว – เพยี งไร/ สตตฺ มา – ที่ ๗/ ปิ ตามหยคุ า – แตค่ แู่ หง่ บรรพบรุ ษุ / อกขฺ ติ โฺ ต – เป็ นผไู้ มม่ ใี ครจะคดั คา้ นไดแ้ ลว้ / อนุปกกฺ ุฏโฺ ฐ – เป็ นผไู้ มม่ ีใครจะตาหนิไดแ้ ลว้ / ชาตวิ าเทน. – เพราะอา้ งถงึ ชาตติ ระกูล/ อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหตุ/ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองค์นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺหาก – ซงึ่ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ มหนฺต – หมใู่ หญ/่ ญาตสิ งฆฺ – ซง่ึ พระประยรู ญาต/ิ โอหาย – ทรงละแลว้ / ปพฺพชโิ ตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ปหูต – มากมาย/ หริ ญญฺ สวุ ณฺณ – ซง่ึ ทรพั ยส์ นิ เงนิ ทอง/ โอหาย – ทรงสละแลว้ / ปพพฺ ชโิ ต – ผนวชแลว้ / ภูมคิ ตญจฺ – ทฝี่ งั อยใู่ นพนื้ ดนิ +ดว้ ย/ เวหาสฏฐฺ – ทตี่ ่งั อยใู่ นอากาศ/ จฯเปฯ – ดว้ ย ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทหโรว – เป็ นหนุ่มแน่น+แล/ สมาโน – เป็ นอยู/่ ยุวา – เป็ นชายหนุ่ม/ สุสุกาฬเกโส – เป็ นผมู้ พี ระเกศาดาสนิท/ ภทเฺ รน – อนั เจรญิ / โยพพฺ เนน – ดว้ ยความเป็ นชายหนุ่ม/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / ปฐเมน – ที่ ๑/ วยสา – ดว้ ยวยั / อคารสฺมา – จากเรอื น/ อนคารยิ – เป็ นบรรพชติ / ปพพฺ ชิโตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อกามกาน – ผไู้ มท่ รงปรารถนา/ มาตาปิ ตนู – เมอื่ พระชนกพระชนนีทง้ั หลาย/ อสฺสุมขุ าน – มนี ้าพระเนตรชุม่ พระพกั ตร/์ รุทนฺตาน – ทรงกนั แสงอยู/่ เกสมสฺสุ – ซงึ่ พระเกศาและพระมสั ส/ุ โอหาเรตฺวา – ปลงลงแลว้ / กาสายานิ – อนั ยอ้ มดว้ ยน้าฝาด/ วตถฺ านิ – ซง่ึ ผา้ ทง้ั หลาย/ อจฉฺ าเทตวฺ า – นุ่งหม่ แลว้ / อคารสมฺ า – ออกจากเรือน/ อนคารยิ – เป็ นบรรพชติ / ปพฺพชิโตฯเปฯ – ผนวชแลว้ ฯลฯ/
96 “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อภริ โู ป – เป็ นผมู้ ีรปู งาม/ ทสสฺ นีโย – เป็ นผนู้ ่าดู/ ปาสาทโิ ก – เป็ นผนู้ ่าเลอื่ มใส/ ปรมาย – อยา่ งยงิ่ / วณฺณโปกฺขรตาย – ดว้ ยความเป็ นผมู้ ีพระฉวีวรรณผดุ ผอ่ ง/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / พรฺ หฺมวณฺณี – เป็ นผพู้ ระฉวีวรรณผดุ ผอ่ งยงิ่ นกั ดุจพรหม/ พรฺ หฺมวจฺฉสี – เป็ นผมู้ พี ระวรกายดุจพรหม/ อขทุ ทฺ าวกาโส – เป็ นผโู้ อกาสยากนกั / ทสสฺ นายฯเปฯ – เพอื่ การพบเหน็ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สีลวา – เป็ นผทู้ รงศลี / อรยิ สลี ี – เป็ นผทู้ รงมอี รยิ ศีล/ กสุ ลสลี ี – เป็ นผมู้ ศี ีลทเี่ ป็ นกศุ ล/ กุสลสีเลน – ดว้ ยศลี ทเี่ ป็ นกศุ ล/ สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ กลฺยาณวาโจ – เป็ นผมู้ พี ระวาจาไพเราะ/ กลฺยาณวากกฺ รโณ – เป็ นผมู้ วี าจาสภุ าพ/ โปรยิ า – อนั เป็ นของชาวเมอื ง/ วาจาย – ดว้ ยถอ้ ยคา/ สมนฺนาคโต – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วสิ ฺสฏฐฺ าย – อนั สละสลวย/ อเนลคลาย – อนั ไมม่ ีโทษ/ อตฺถสฺส – ซง่ึ ประโยชน์/ วญิ ญฺ าปนิยาฯเปฯ – อนั มปี กตใิ หร้ ชู้ ดั ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ พหูน – เป็ นอนั มาก/ [ชนาน – ของชนทง้ั หลาย]/ อาจรยิ ปาจรโิ ยฯเปฯ – ทรงเป็ นอาจารย์และปาจารย์ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ขีณกามราโค – เป็ นผทู้ รงสนิ้ กามราคะแลว้ / วคิ ตจาปลโฺ ลฯเปฯ – เป็ นผไู้ มท่ รงประดบั ตกแตง่ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ กมฺมวาที – ทรงเป็ นกรรมวาที/ กริ ยิ วาที – ทรงเป็ นกริ ยิ วาท/ี อปาปปุเรกฺขาโร – ทรงเป็ นผไู้ มท่ รงมงุ่ รา้ ย/ พฺรหฺมญญฺ าย – ตอ่ พราหมณ์/ ปชายฯเปฯ – ตอ่ หมสู่ ตั ว์ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อจุ ฺจา – อนั สงู / กลุ า – จากตระกลู / ปพฺพชโิ ต – ผนวชแลว้ / อสมฺภนิ ฺนขตตฺ ยิ กลุ าฯเปฯ – คือ จากขตั ตยิ ตระกลู อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ อฑฒฺ า – อนั ม่งั ค่งั / กุลา – จากตระกลู / ปพฺพชโิ ต – ผนวชแลว้ / มหทธฺ นา – มที รพั ยม์ าก/ มหาโภคาฯเปฯ – มโี ภคะมาก ฯลฯ/ “สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ตโิ รรฏฺฐา – ผอู้ ยใู่ นภายนอกแหง่ แวน่ แควน้ / ตโิ รชนปทา
97 – ผอู้ ยใู่ นภายนอกแหง่ ชนบท/ [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ ปญหฺ – ซงึ่ ปญั หา/ ปุจฉฺ ิตุ – เพอื่ การสอบถาม/ อาคจฺฉนฺตฯิ เปฯ – ยอ่ มมา ฯลฯ/ “สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ อเนกานิ – มใิ ช่น้อย/ เทวตาสหสสฺ านิ – พนั แหง่ เทวดาทง้ั หลาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชวี ติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ งึ่ / คตานิฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – เฉพาะพระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ เอว – อยา่ งนี้/ กลยฺ าโณ – อนั งาม/ กติ ตฺ สิ ทฺโท – กติ ตศิ พั ท์/ อพฺภคุ คฺ โต – ขจรไปแลว้ / ‘อติ ปิ ิ – แมเ้ พราะเหตุน้ี/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / อรห – เป็ นพระอรหนั ต/์ สมมฺ าสมฺพุทฺโธ – ผตู้ รสั รชู้ อบไดด้ ว้ ยพระองคเ์ อง/ วชิ ฺชาจรณสมปฺ นฺโน – เป็ นผถู้ งึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยวชิ ชาและจรณะ/ สุคโต – เป็ นผเู้ สด็จไปดแี ลว้ / โลกวทิ ู – เป็ นผรู้ แู้ จง้ ซง่ึ โลก/ อนุตตฺ โร – อยา่ งยอดเยยี่ ม/ ปุรสิ ทมมฺ สารถิ – เป็ นสารถผี ฝู้ ึ กบุรษุ ทคี่ วรฝึ กได้/ สตฺถา – เป็ นพระศาสดา/ เทวมนุสสฺ าน – ของเทวดาและมนุษยท์ ง้ั หลาย/ พทุ ฺโธ – เป็ นผตู้ นื่ แลว้ / ภควา’ตฯิ เปฯ – เป็ นผทู้ รงจาแนกธรรม’ดงั นี้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ทฺวตตฺ สึ มหาปุรสิ ลกขฺ เณหิ – ดว้ ยลกั ษณะมหาบรุ ษุ ๓๒ ประการทง้ั หลาย/ สมนฺนาคโตฯเปฯ – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ เอหสิ วฺ าคตวาที – เป็ นผทู้ รงมีปกตติ รสั เชื้อเชญิ / สขโิ ล – เป็ นผตู้ รสั ผกู มติ รไมตรี/ สมฺโมทโก – เป็ นผอู้ อ่ นหวาน/ อพภฺ ากฏุ โิ ก – เป็ นผไู้ มท่ รงสยว้ิ พระพกั ตร์/ อุตตฺ านมุโข – เป็ นผทู้ รงมีพระพกั ตร์เบกิ บาน/ ปุพพฺ ภาสฯี เปฯ – เป็ นผมู้ ปี กตติ รสั ทกั ทายกอ่ น ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ จตนุ ฺน – ๔ บรษิ ทั / ปรสิ าน – อนั บรษิ ทั ทง้ั หลาย/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถอื แลว้ / ปชู ิโต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมเณ – ในพระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตเม – ผโู้ คดม/ พหู – มากมาย/ เทวา – เทวดาทง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ จ – ดว้ ย/ อภปิ ฺปสนฺนาฯเปฯ – เลอื่ มใสยงิ่ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ยสมฺ ึ – ใด/ คาเม – ในหมบู่ า้ น/ วา – หรือวา่ / นิคเม – ในนคิ ม/ วา – หรอื วา่ / ปฏวิ สติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ น – ไม/่ ตสฺมึ – นน้ั / คาเม – ในหมบู่ า้ น/ วา – หรือวา่ / นิคเม – ในนิคม/ วา – หรือวา่ / อมนุสฺสา –
98 อมนุษยท์ ง้ั หลาย/ มนุสฺเส – ซงึ่ มนุษย์ทง้ั หลาย/ วเิ หเฐนฺตฯิ เปฯ – ยอ่ มเบยี ดเบยี นม/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ สงฆฺ ี – ทรงเป็ นหวั หน้าหมู/่ คณี – ทรงเป็ นหวั หน้าคณะ/ คณาจรโิ ย – ทรงเป็ นคณาจารย์/ ปถุ ุตติ ฺถกราน – กวา่ เจา้ ลทั ธอิ นื่ เป็ นอนั มากทง้ั หลาย/ อคคฺ มกขฺ ายต.ิ – วา่ ทรงเป็ นผยู้ อดเยยี่ ม+ยอ่ มกลา่ วเรียก/ ยถา โข – ฉนั ใดแล/ ปน – ก็/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เอเตส – เหลา่ นน้ั / สมณพรฺ าหฺมณาน – ของสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ ยถา – ฉนั ใด/ วา – หรือวา่ / ตถา – ฉนั นน้ั / วา – หรือวา่ / ยโส – พระยศ/ สมุทาคจฺฉติ – ยอ่ มทรงรงุ่ เรือง/ น – ไม/่ เหว – ก็+อยา่ งน้ี/ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสสฺ – ผโู้ คดม/ ยโส – พระยศ/ สมทุ าคโต. – ทรงรงุ่ เรืองแลว้ / อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ อนุตฺตราย – อนั ยอดเยยี่ ม/ วชิ ฺชาจรณสมฺปทาย – ดว้ ยวชิ ชาสมบตั แิ ละจรณสมบตั /ิ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสสฺ – ผโู้ คดม/ ยโส – พระยศ/ สมทุ าคโตฯเปฯ – ทรงรงุ่ เรืองแลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ราชา – พระราชา/ มาคโธ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิโย – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ ฺพสิ าโร – พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สปตุ โฺ ต – พรอ้ มดว้ ยพระราชโอรส/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยพระมเหส/ี สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ ง่ึ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซง่ึ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ ราชา – พระราชา/ ปเสนทิ – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสโล – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สปตุ ฺโต – พรอ้ มดว้ ยพระราชโอรส/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยพระมเหส/ี สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ งึ่ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตม – ผโู้ คดม/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ โปกฺขรสาติ – ชื่อวา่ โปกขรสาต/ิ สปตุ โฺ ต – พรอ้ มดว้ ยบตุ ร/ สภรโิ ย – พรอ้ มดว้ ยภรรยา/ สปรโิ ส – พรอ้ มดว้ ยบรวิ าร/ สามจโฺ จ – พรอ้ มดว้ ยมติ รสหาย/ ปาเณหิ – ดว้ ยชีวติ ทง้ั หลาย/ สรณ – วา่ เป็ นทพี่ งึ่ / คโตฯเปฯ – ถงึ แลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ มาคธสฺส – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ มคธ/ เสนิยสสฺ – ผเู้ ป็ นจอมทพั / พมิ พฺ สิ ารสฺส –
99 พระนามวา่ พมิ พสิ าร/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปชู โิ ต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ รญโฺ ญ – อนั พระราชา/ ปเสนทสิ ฺส – พระนามวา่ ปเสนท/ิ โกสลสสฺ – ผเู้ ป็ นใหญใ่ นแควน้ โกศล/ สกฺกโต – สกั การะแลว้ / ครุกโต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปชู โิ ต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ พฺราหฺมณสสฺ – อนั พราหมณ์/ โปกฺขรสาตสิ สฺ – ชือ่ วา่ โปกขรสาต/ิ สกกฺ โต – สกั การะแลว้ / ครกุ โต – เคารพแลว้ / มานิโต – นบั ถือแลว้ / ปูชิโต – บชู าแลว้ / อปจโิ ตฯเปฯ – นอบน้อมแลว้ ฯลฯ/ “สมโณ – พระสมณะ/ ขลุ – ไดย้ นิ วา่ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ขาณุมต – ซง่ึ หมูบ่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / อนุปฺปตโฺ ต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชื่อวา่ ขาณุมตั / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อมพฺ ลฏฐฺ กิ าย. – ในสวนอมั พลฏั ฐกิ า/ เย โข – เหลา่ ใดแล/ ปน – ก็/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ เกจิ – เหลา่ หน่ึง/ สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / อมฺหาก – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ คามเขตตฺ – สเู่ ขตหมบู่ า้ น/ อาคจฺฉนฺติ – ยอ่ มมา/ อตถิ ี – จดั วา่ เป็ นแขก/ โน – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหมฺ ณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ ]/ โหนฺต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อตถิ ี โข – ผเู้ ป็ นแขกแล/ ปนมเฺ หหิ – ก็+อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ [สมณา – สมณะทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / พรฺ าหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ ]/ สกกฺ าตพพฺ า – ควรสกั การะ/ ครุกาตพพฺ า – ควรเคารพ/ มาเนตพฺพา – ควรนบั ถอื / ปูเชตพพฺ า – ควรบูชา/ อปเจตพพฺ า. – ควรนอบน้อม/ ยมฺปิ – แมใ้ ด/ [การณ – เพราะเหต]ุ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม/ ขาณุมต – ซงึ่ หมบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / อนุปปฺ ตโฺ ต – เสด็จถงึ โดยลาดบั แลว้ / ขาณุมเต – ใกลห้ มบู่ า้ นชือ่ วา่ ขาณุมตั / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ อมฺพลฏฐฺ กิ าย. – ในสวนอมั พลฏั ฐกิ า/ อตถิ มิ หฺ าก – ผเู้ ป็ นแขก+ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม; – ผโู้ คดม/ อตถิ ี โข – ผเู้ ป็ นแขกแล/ ปนมเฺ หหิ – ก็+อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ [สมโณ – พระสมณะ/ โคตโม – ผโู้ คดม]/ สกกฺ าตพโฺ พ – ควรสกั การะ/ ครกุ าตพฺโพ – ควรเคารพ/ มาเนตพโฺ พ – ควรนบั ถือ/ ปเู ชตพฺโพ – ควรบูชา/ อปเจตพโฺ พ. – ควรนอบน้อม/
100 อมิ นิ าปงเฺ คน – แมน้ ี้+ดว้ ยเหตุ/ น – ไม/่ อรหติ – ยอ่ มควร/ โส – พระองค์นน้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ อมฺหาก – ซง่ึ ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มติ ุ. – เพอื่ การเขา้ ไป/ อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ มยเมว – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย+เทา่ นน้ั / อรหาม – ยอ่ มควร/ ต – พระองคน์ น้ั / ภวนฺต – ผเู้ จรญิ / โคตม – ซงึ่ พระโคดม/ ทสฺสนาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ .ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ เอตตฺ เก โข – มปี ระมาณเพยี งเทา่ นี้แล/ อห – ขา้ พเจา้ / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ตสสฺ – พระองค์นน้ั / โภโต – ผเู้ จรญิ / โคตมสฺส – ของพระโคดม/ วณฺเณ – ซง่ึ พระคณุ ทง้ั หลาย/ ปรยิ าปณุ ามิ – ยอ่ มทราบ/ โน – หามไิ ด/้ จ โข – ดว้ ยแล/ โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ เอตฺตกวณฺโณ. – เป็ นผมู้ พี ระคณุ เพยี งเทา่ นี้/ อปรมิ าณวณฺโณ – เป็ นผมู้ พี ระคณุ นบั ประมาณมไิ ด/้ หิ – เพราะวา่ / โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม”ต.ิ – พระโคดม”ดงั นี้/ ๓๓๓. เอว – อยา่ งน้ี/ [วจเน – ครน้ั เมอื่ คา/ กูฏทนฺเตน – ชือ่ วา่ กูฏทนั ตะ/ พฺราหฺมเณน – อนั พราหมณ์]/ วุตฺเต – กลา่ วแลว้ / เต – เหลา่ นน้ั / พฺราหฺมณา – พราหมณ์ทง้ั หลาย/ กฏู ทนฺต – ชือ่ วา่ กฏู ทนั ตะ/ พฺราหฺมณ – กบั พราหมณ์/ เอตทโวจุ – น่นั +[วจน – ซง่ึ คา]+ไดก้ ลา่ วแลว้ / “ยถา – โดยประการใด/ โข – แล/ ภว – ผเู้ จรญิ / กูฏทนฺโต – ทา่ นกฏู ทนั ตะ/ สมณสสฺ – ของพระสมณะ/ โคตมสฺส – ผโู้ คดม/ วณฺเณ – ซง่ึ พระคณุ ทง้ั หลาย/ ภาสติ – ยอ่ มกลา่ ว/ อโิ ต – นี้/ [ฐานโต – จากที]่ / เจปิ – แมห้ ากวา่ / โส – พระองคน์ น้ั / ภว – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ โยชนสเต ในรอ้ ยแหง่ โยชน์ชื่อวา่ วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ อลเมว – ควร+น่นั แล/ สทฺเธน – ผมู้ ีศรทั ธา/ กุลปุตเฺ ตน – อนั กลุ บตุ ร/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อุปสงกฺ มติ ุ – เพอื่ การเขา้ ไป/ อปิ – แมบ้ า้ ง/ ปโุ ฏเสนา”ต.ิ – ดว้ ยทง้ั เสบยี ง”ดงั น้ี/ “เตนหิ – ถา้ อยา่ งนน้ั / โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สพฺเพว – ทง้ั หมด+นี่แหละ/ มย – ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สมณ – ซงึ่ พระสมณะ/ โคตม – ผโู้ คดม/ ทสสฺ นาย – เพอื่ การพบ/ อปุ สงกฺ มสิ สฺ ามา”ต.ิ – จกั ไปเขา้ เฝ้ า”ดงั น้ี/ มหาวชิ ติ ราชยญญฺ กถา – กถาวา่ ดว้ ยเรอื่ งยญั ของพระเจา้ มหาวชิ ติ ราช/ ๓๓๔. อถ โข – ลาดบั นน้ั แล/ กูฏทนฺโต – ชื่อวา่ กฏู ทนั ตะ/ พฺราหมฺ โณ – พราหมณ์/ มหตา – หมใู่ หญ/่ พรฺ าหมฺ ณคเณน – ดว้ ยคณะพราหมณ์/ สทธฺ ึ – พรอ้ มกบั / เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ อมฺพลฏฐฺ กิ า – เยน – ใด/ [ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]/ ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / เตนุปสงกฺ มิ – นน้ั +[ทสิ าภาเคน – ทางทศิ ]+เขา้ ไปเฝ้ าแลว้ / อุปสงกฺ มติ วฺ า – ครน้ั เขา้ ไปหาแลว้ / ภควตา – ดว้ ยพระผูม้ พี ระภาคเจา้ / สทธฺ ึ – กบั / สมโฺ มทิ – บนั เทงิ ใจแลว้ / สมโฺ มทนีย –
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
