เล่มที่ ๙ [ปรับแก้แล้ว ๒๑ ก.พ.]-1ทับ3

101 โสมฺหิ – นน้ั +ยอ่ มเป็ น/ [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ ตมหฺ า – นน้ั / อาพาธา – จากไข/้ มุตฺโต; – เป็ นผหู้ ายแลว้ / ภตตฺ ญจฺ – อาหาร+ดว้ ย/ เม – ตอ่ ขา้ พเจา้ / ฉาเทติ – ยอ่ มชอบใจ/ อตฺถิ – ยอ่ มมี/ จ – ดว้ ย/ เม – แกข่ า้ พเจา้ / กาเย – ในกาย/ พลมตตฺ า’ต.ิ – ความเป็ นผไู้ มม่ ีกาํ ลงั ’ดงั นี้/ โส – เขา/ ตโตนิทานํ – เพราะการหายจากโรคนน้ั เป็ นเหต/ุ ลเภถ – พงึ ได/้ ปาโมชฺชํ – ซงึ่ ความเบกิ บานใจ/ อธคิ จเฺ ฉยยฺ – พงึ ประสบ/ โสมนสสฺ .ํ – ซง่ึ ความสขุ ใจ/ ๔๖๑. “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปุรโิ ส – บรุ ษุ / พนฺธนาคาเร – ในเรือนจาํ / พทโฺ ธ – เป็ นผถู้ กู คมุ ขงั แลว้ / อสฺส. – พงึ เป็ น/ โส – เขา/ อปเรน – อนื่ อกี / สมเยน – โดยสมยั / ตมฺหา – นน้ั / พนฺธนาคารา – จากเรือนจาํ / มุจฺเจยยฺ – พงึ ออกไป/ โสตถฺ นิ า – โดยสวสั ดภิ าพ/ อพภฺ เยน – อนั ไมม่ ีภยั / น – ไม/่ จสสฺ – อนึ่ง+แกเ่ ขา/ กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ โภคานํ – แหง่ โภคะทง้ั หลาย/ วโย. – ความสนิ้ ไป/ ตสสฺ – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อหํ โข – ขา้ พเจา้ แล/ ปุพเฺ พ – ในกาลกอ่ น/ พนฺธนาคาเร – ในเรือนจาํ / พทฺโธ – เป็ นผถู้ ูกคมุ ขงั แลว้ / อโหสึ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / โสมหฺ ิ – นน้ั +ยอ่ มเป็ น/ [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ ตมฺหา – นน้ั / พนฺธนาคารา – จากเรอื นจาํ / มตุ โฺ ต – ออกมาแลว้ / โสตฺถนิ า – โดยสวสั ดภิ าพ/ อพภฺ เยน – อนั ไมม่ ีภยั / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ จ – ดว้ ย/ เม – แกข่ า้ พเจา้ / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ โภคานํ – แหง่ โภคะทง้ั หลาย/ วโย’ต.ิ – ความสน้ิ ไป’ดงั นี้/ โส – เขา/ ตโตนิทานํ – เพราะการพน้ จากเรือนจาํ นน้ั เป็ นเหตุ/ ลเภถ – พงึ ได/้ ปาโมชฺชํ – ซงึ่ ความเบกิ บานใจ/ อธคิ จฺเฉยยฺ – พงึ ประสบ/ โสมนสฺส.ํ – ซง่ึ ความสขุ ใจ/ ๔๖๒. “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปุรโิ ส – บรุ ุษ/ ทาโส – เป็ นทาส/ อสสฺ – พงึ เป็ น/ อนตตฺ าธโี น – เป็ นผพู้ งึ่ ตวั เองไมไ่ ด/้ ปราธีโน – เป็ นผพู้ งึ่ ผอู้ ืน่ / น เยนกามคํ โม. – เป็ นผไู้ ปไหนตามใจชอบไมไ่ ด/้ โส – เขา/ อปเรน – อนื่ อกี / สมเยน – โดยสมยั / ตมฺหา – นน้ั / ทาสพยฺ า – จากความเป็ นทาส/ มุจฺเจยยฺ – พงึ พน้ / อตฺตาธีโน – เป็ นผพู้ ง่ึ ตวั เองได/้ อปราธโี น – เป็ นผไู้ มต่ อ้ งพงึ่ ผูอ้ นื่ / ภชุ สิ ฺโส – เป็ นไทแกต่ วั เอง/ เยนกามคํ โม. – เป็ นผไู้ ปไหนตามใจชอบได/้ ตสสฺ – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อหํ โข – ขา้ พเจา้ แล/ ปพุ ฺเพ – ในกาลกอ่ น/ ทาโส – เป็ นทาส/ อโหสึ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / อนตตฺ าธโี น – เป็ นผพู้ ง่ึ ตวั เองไมไ่ ด/้ ปราธีโน – เป็ นผพู้ งึ่ ผูอ้ นื่ / น เยนกามคํ โม. – เป็ นผไู้ ปไหนตามใจชอบไมไ่ ด/้

102 โสมหฺ ิ – นน้ั +ยอ่ มเป็ น/ [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ ตมฺหา – นน้ั / ทาสพยฺ า – จากความเป็ นทาส/ มตุ โฺ ต – พน้ แลว้ / อตตฺ าธโี น – เป็ นผพู้ ง่ึ ตวั เองได/้ อปราธีโน – เป็ นผูไ้ มต่ อ้ งพง่ึ ผูอ้ นื่ / ภชุ ิสฺโส – เป็ นไทแกต่ วั เอง/ เยนกามคํ โม’ต.ิ – เป็ นผไู้ ปไหนตามใจชอบได’้ ดงั น้ี/ โส – เขา/ ตโตนิทานํ – เพราะความเป็ นไทแกต่ วั เองนน้ั เป็ นเหตุ/ ลเภถ – พงึ ได/้ ปาโมชฺชํ – ซง่ึ ความเบกิ บานใจ/ อธคิ จเฺ ฉยยฺ – พงึ ประสบ/ โสมนสสฺ .ํ – ซง่ึ ความสุขใจ/ ๔๖๓. “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปุรโิ ส – บรุ ษุ / สธโน – มที รพั ย์/ สโภโค – มสี มบตั /ิ กนฺตารทธฺ านมคคฺ ํ – สทู่ างไกลกนั ดาร/ ปฏปิ ชฺเชยฺย – พงึ เดนิ ไป/ ทุพภฺ กิ ขฺ ํ – อนั หาอาหารไดย้ าก/ สปฺปฏภิ ย.ํ – มภี ยั เฉพาะหน้า/ โส – เขา/ อปเรน – อนื่ อกี / สมเยน – โดยสมยั / ตํ – นน้ั / กนฺตารํ – ซง่ึ ทางกนั ดาร/ นิตถฺ เรยยฺ – พงึ ขา้ มพน้ / โสตถฺ นิ า – โดยสวสั ดภิ าพ/ คามนฺตํ – ซงึ่ หมูบ่ า้ น/ อนุปาปุเณยยฺ – พงึ ถงึ โดยลาํ ดบั / เขมํ – อนั สงบรม่ เยน็ / อปฺปฏภิ ย.ํ – อนั ปลอดภยั / ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสฺส – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อหํ โข – ขา้ พเจา้ แล/ ปพุ ฺเพ – ในกาลกอ่ น/ สธโน – มที รพั ย/์ สโภโค – มสี มบตั /ิ กนฺตารทฺธานมคคฺ ํ – สทู่ างไกลกนั ดาร/ ปฏปิ ชฺชึ – ดาํ เนินไปแลว้ / ทพุ ภฺ กิ ฺขํ – อนั หาอาหารไดย้ าก/ สปปฺ ฏภิ ย.ํ – มภี ยั เฉพาะหน้า/ โสมฺหิ – นน้ั +ยอ่ มเป็ น/ [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอตรหิ – ในบดั น้ี/ ตํ – นน้ั / กนฺตารํ – ซง่ึ ทางไกลกนั ดาร/ นิตฺถณิ ฺโณ – ขา้ มพน้ แลว้ / โสตถฺ นิ า – โดยสวสั ดภิ าพ/ คามนฺตํ – ซงึ่ หมบู่ า้ น/ อนุปปฺ ตฺโต – ถงึ โดยลาํ ดบั แลว้ / เขมํ – อนั สงบรม่ เยน็ / อปปฺ ฏภิ ย’นฺต.ิ – อนั ปลอดภยั ’ดงั น้ี/ โส – เขา/ ตโตนิทานํ – เพราะการพบภูมสิ ถานอนั รม่ เย็นนน้ั เป็ นเหตุ/ ลเภถ – พงึ ได/้ ปาโมชฺชํ – ซงึ่ ความเบกิ บานใจ/ อธคิ จเฺ ฉยยฺ – พงึ ประสบ/ โสมนสฺส.ํ – ซงึ่ ความสุขใจ/ ๔๖๔. “เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ยถา – ฉนั ใด/ อณิ ํ – ซง่ึ หนี้/ ยถา – ฉนั ใด/ โรคํ – ซงึ่ โรค/ ยถา – ฉนั ใด/ พนฺธนาคารํ – ซงึ่ เรือนจาํ / ยถา – ฉนั ใด/ ทาสพยฺ ํ – ซง่ึ ความเป็ นทาส/ ยถา – ฉนั ใด/ กนฺตารทฺธานมคคฺ ํ – ซงึ่ ทางไกลกนั ดาร/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ อเิ ม – เหลา่ นี้/ ปญจฺ – ๕ ประการ/ นีวรเณ – ซง่ึ นิวรณ์ทง้ั หลาย/ อปฺปหีเน – ทตี่ นยงั ละไมไ่ ดแ้ ลว้ / อตตฺ นิ – ในตน/ สมนุปสสฺ ต.ิ – ยอ่ มพจิ ารณาเห็น/ ๔๖๕. “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ยถา – ฉนั ใด/ อาณณฺยํ – ความไมม่ หี นี้/ ยถา – ฉนั ใด/ อาโรคฺยํ – ความไมม่ ีโรค/ ยถา – ฉนั ใด/ พนฺธนาโมกขฺ ํ – การพน้ โทษจากเรือนจาํ / ยถา – ฉนั ใด/ ภชุ สิ ฺสํ –

103 ความเป็ นไทแกต่ วั เอง/ ยถา – ฉนั ใด/ เขมนฺตภูม;ึ – ซงึ่ ภูมสิ ถานอนั สงบรม่ เยน็ / เอวเมว – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั / ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ อเิ ม – เหลา่ น้ี/ ปญจฺ – ๕ ประการ/ นีวรเณ – ซงึ่ นิวรณ์ทง้ั หลาย/ ปหีเน – ทตี่ นละไดแ้ ลว้ / อตฺตนิ – ในตน/ สมนุปสฺสต.ิ – ยอ่ มพจิ ารณาเหน็ / ๔๖๖. “ตสฺสเิ ม – นน้ั [ภกิ ฺขุโน – เมอื่ ภกิ ษุ]+เหลา่ น้ี/ ปญจฺ – ๕ ประการ/ นีวรเณ – ซง่ึ นิวรณ์ทง้ั หลาย/ ปหีเน – ทตี่ นละไดแ้ ลว้ / อตฺตนิ – ในตน/ สมนุปสฺสโต – พจิ ารณาเห็นอยู/่ ปาโมชฺชํ – ความเบกิ บานใจ/ ชายติ – ยอ่ มเกดิ / [ตสสฺ – นน้ั / ภกิ ฺขุโน – เมอื่ ภกิ ษุ]/ ปมุทติ สสฺ – เบกิ บานใจแลว้ / ปี ติ – ปี ต/ิ ชายติ – ยอ่ มเกดิ / [ตสสฺ – นน้ั / ภกิ ฺขุโน – เมอื่ ภกิ ษุ]/ ปี ตมิ นสฺส – เป็ นผใู้ จมีปี ต/ิ กาโย – กาย/ ปสฺสมฺภติ – ยอ่ มสงบ/ โส – นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ ปสสฺ ทธฺ กาโย – เป็ นมกี ายสงบแลว้ / สุขํ – ซง่ึ ความสขุ / เวเทติ – ยอ่ มไดร้ บั / สขุ โิ น – ผมู้ คี วามสขุ / [ตสสฺ – นน้ั / ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ จติ ตฺ ํ – จติ / สมาธยิ ต.ิ – ยอ่ มตง้ั ม่นั / ๔๖๗. “โส – นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ววิ ิจเฺ จว – สงดั แลว้ +น่นั แล/ กาเมหิ – จากกามทง้ั หลาย/ ววิ ิจฺจ – สงดั แลว้ / อกสุ เลหิ – ฝ่ ายอกศุ ล/ ธมเฺ มหิ – จากธรรมทง้ั หลาย/ สวติ กกฺ ํ – มวี ติ ก/ สวจิ ารํ – มวี จิ าร/ วเิ วกชํ – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุขํ – มีปี ตแิ ละมีสขุ / ปฐมํ – ที่ ๑/ ฌานํ – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ โส – นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – นี้+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุม่ ชืน่ อย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อม่ิ อยู/่ ปรปิ เู รติ – ใหเ้ ต็มรอบอย/ู่ ปรปิ ผฺ รติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสสฺ – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ กายสสฺ – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ทกโฺ ข – ผชู้ าํ นาญ/ นฺหาปโก – พนกั งานสรงสนาน/ วา – หรอื วา่ / นฺหาปกนฺเตวาสี – ลูกมือพนกั งานสรงสนาน/ วา – หรือวา่ / กสํ ถาเล – ในภาชนะสมั ฤทธ/ิ์ นฺหานียจณุ ฺณานิ – ซงึ่ ผงถตู วั ทง้ั หลาย/ อากริ ติ ฺวา – เทลงแลว้ / อุทเกน – ดว้ ยน้ํา/ ปรปิ โฺ ผสกํ – ใหต้ ดิ เป็ นกอ้ น/ ปรปิ โฺ ผสกํ – ใหต้ ดิ เป็ นกอ้ น/ สนฺเนยยฺ – พงึ ผสม/ สายํ – ในเวลาเย็น/ นฺหานียปิ ณฺฑิ – กอ้ นถตู วั / สฺเนหานุคตา – ทยี่ างซมึ เขา้ แลว้ // สเฺ นหปเรตา – ทยี่ างแผไ่ ปแลว้ / สนฺตรพาหริ า – ทง้ั ภายในและภายนอก/ ผฏุ า – จบั แลว้ / สฺเนเหน – อนั ยาง/ น – ไม/่ จ – ดว้ ย/ ปคฆฺ รณี; – เป็ นของไมก่ ระจายออกไป/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ อมิ เมว – น้ี+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/

104 ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุม่ ชืน่ อย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ ูเรติ – ใหเ้ ต็มรอบอยู/่ ปรปิ ผฺ รติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสสฺ – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรรี ํ – สว่ น]/ สพพฺ าวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ววิ จิ ฺเจว – สงดั แลว้ +น่นั แล/ กาเมหิ – จากกามทง้ั หลาย/ วิวจิ ฺจ – สงดั แลว้ / อกสุ เลหิ – ฝ่ ายอกศุ ล/ ธมฺเมหิ – จากธรรมทง้ั หลาย/ สวติ กกฺ ํ – มีวติ ก/ สวจิ ารํ – มีวจิ าร/ วเิ วกชํ – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ขุ ํ – มีปี ตแิ ละมสี ุข/ ปฐมํ – ที่ ๑/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อปุ สมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – น้ี+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุ่มชืน่ อย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ เู รติ – ใหเ้ ตม็ รอบอย/ู่ ปรปิ ฺผรติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสสฺ – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผฏุ ํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สมาธสิ ฺม.ึ – ในสมาธ/ิ ๔๖๘. “ปุน – อีก/ จปรํ – ก็+อนื่ อีก/ [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ วติ กกฺ วจิ ารานํ – แหง่ วติ กวจิ ารทง้ั หลาย/ วูปสมา – เพราะความสงบระงบั ไป/ อชฺฌตฺตํ – ในภายใน/ สมฺปสาทนํ – อนั มคี วามผอ่ งใส/ เจตโส – แหง่ จติ / เอโกทภิ าวํ – อนั มภี าวะเป็ นหน่ึงผดุ ขน้ึ / อวติ กฺกํ – อนั ไมม่ ีวติ ก/ อวจิ ารํ – อนั ไมม่ วี จิ าร/ สมาธชิ ํ – อนั เกดิ แตส่ มาธ/ิ ปี ตสิ ขุ ํ – อนั มแี ตป่ ี ตแิ ละสขุ / ทุตยิ ํ – ที่ ๒/ ฌานํ – ซงึ่ ฌาน/ อุปสมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่

105 โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – นี้+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุ่มชื่นอย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ เู รติ – ใหเ้ ตม็ รอบอย/ู่ ปรปิ ผฺ รติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพพฺ าวโต – ทง้ั หมด/ กายสสฺ – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ เุ ขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผฏุ ํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ อุทกรหโท – หว้ งน้ํา/ คมฺภโี ร – เป็ นทลี่ กึ / อพุ ฺภโิ ททโก – เป็ นวงั วน/ ตสฺส – นน้ั / [อุทกรหทสฺส – แหง่ หว้ งนํ้า]/ เนวสฺส – ไม+่ น่นั แล+พงึ มี/ ปรุ ตถฺ มิ าย – ดา้ นตะวนั ออก/ ทสิ าย – ในทศิ / อุทกสฺส – แหง่ กระแสนํ้า/ อายมขุ ํ – ทางไหลไป/ น – ไม/่ ทกขฺ ณิ าย – ดา้ นใต/้ ทสิ าย – ในทศิ / อุทกสสฺ – แหง่ กระแสน้ํา/ อายมุขํ – ทางไหลไป/ น – ไม/่ ปจฺฉิมาย – ดา้ นตะวนั ตก/ ทสิ าย – ในทศิ / อทุ กสฺส – แหง่ กระแสน้ํา/ อายมุขํ – ทางไหลไป/ น – ไม/่ อตุ ฺตราย – ดา้ นเหนือ/ ทสิ าย – ในทศิ / อุทกสสฺ – แหง่ กระแสนํ้า/ อายมขุ ํ – ทางไหลไป/ เทโว – ฝน/ จ – ดว้ ย/ น – ไม/่ กาเลนกาลํ – ตามฤดกู าล+ตลอดฤดกู าล/ สมฺมาธารํ – ซง่ึ สายธารโดยชอบ/ อนุปปฺ เวจฺเฉยยฺ . – พงึ หล่งั รนิ / อถ โข – ทแี่ ทแ้ ล/ ตมหฺ าว – นน้ั +แล/ อุทกรหทา – จากหว้ งนํ้า/ สตี า – อนั เย็น/ วารธิ ารา – กระแสนํ้า/ อุพภฺ ชิ ฺชติ ฺวา – พขุ นึ้ แลว้ / ตเมว – นน้ั +น่นั แล/ อุทกรหทํ – ยงั หว้ งนํ้า/ สเี ตน – อนั เย็น/ วารนิ า – ดว้ ยกระแสน้ํา/ อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุ่มชนื่ อยู/่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ เู รติ – ใหเ้ ต็มรอบอยู/่ ปรปิ ฺผรติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสสฺ – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ อทุ กรหทสฺส – ของหว้ งนํ้า/ สีเตน – อนั เยน็ / วารนิ า – อนั กระแสนํ้า/ อปผฺ ุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ วติ กกฺ วจิ ารานํ – แหง่ วติ กวจิ ารทง้ั หลาย/ วปู สมาฯเปฯ – เพราะความสงบระงบั ไป ฯลฯ/ ทุตยิ ํ – ที่ ๒/ ฌานํ – ซงึ่ ฌาน/ อปุ สมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – น้ี+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ เุ ขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุม่ ชื่นอย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อม่ิ อยู/่ ปรปิ ูเรติ – ใหเ้ ต็มรอบอย/ู่ ปรปิ ฺผรติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพพฺ าวโต – ทง้ั หมด/ กายสสฺ – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน –

106 อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มปฺ ิ สสฺ – แมน้ ี้+[ปพพฺ ํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ฺขโุ น – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สมาธสิ ฺม.ึ – ในสมาธ/ิ

107 ๔๖๙. “ปนุ – อกี / จปรํ – ก็+อนื่ อีก/ [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ ปี ตยิ า – แหง่ ปี ต/ิ จ – ดว้ ย/ วริ าคา – เพราะความจางคลายไป/ อเุ ปกขฺ โก – มีอเุ บกขา/ จ – ดว้ ย/ วหิ รติ – ยอ่ มอาศยั อยู/่ สโต – เป็ นผมู้ สี ต/ิ จ – ดว้ ย/ สมฺปชาโน – เป็ นผมู้ ีสมั ปชญั ญะ/ สขุ ญจฺ – ซง่ึ สุข+ดว้ ย/ กาเยน – ดว้ ยนามกาย/ ปฏสิ เํ วเทติ – ยอ่ มเสวย/ ยํ – ใด/ ตํ – นน้ั / [ฌานํ – ซง่ึ ฌาน]/ อรยิ า – พระอรยิ ะทง้ั หลาย/ อาจกิ ขฺ นฺติ – ยอ่ มสรรเสรญิ / “อเุ ปกฺขโก – เป็ นผมู้ ีอเุ บกขา/ สตมิ า – เป็ นผมู้ สี ต/ิ สขุ วหิ ารี”ติ – เป็ นผมู้ ีปกตอิ ยเู่ ป็ นสขุ ”ดงั นี้/ ตตยิ ํ – ที่ ๓/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อปุ สมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – น้ี+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุม่ ชื่นอย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ ูเรติ – ใหเ้ ต็มรอบอย/ู่ ปรปิ ผฺ รติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรรี ํ – สว่ น]/ สพพฺ าวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ เุ ขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ อุปฺปลนิ ิยํ – ในกอบวั เขียว/ วา – หรือวา่ / ปทมุ นิ ยิ ํ – ในกอบวั แดง/ วา – หรอื วา่ / ปุณฺฑรีกนิ ิยํ – ในกอบวั ขาว/ วา – หรอื วา่ / อปฺเปกจฺจานิ – บางเหลา่ / อปุ ปฺ ลานิ – ดอกบวั เขยี ว/ วา – หรือวา่ / ปทมุ านิ – ดอกบวั แดง/ วา – หรอื วา่ / ปณุ ฺฑรกี านิ – ดอกบวั ขาว/ วา – หรอื วา่ / อุทเก – ในน้ํา/ ชาตานิ – เกดิ แลว้ / อทุ เก – ในน้ํา/ สวํ ฑฺฒานิ – เจรญิ ดแี ลว้ / อทุ กานุคคฺ ตานิ – ขน้ึ แลว้ ตามน้ํา/ อนฺโตนิมคุ คฺ โปสนี ิ – จมอยใู่ นน้ําและน้ําหลอ่ เลยี้ งไว/้ ตานิ – เหลา่ นน้ั / [อุปฺปลานิ – ดอกบวั เขียว/ วา – หรือวา่ / ปทมุ านิ – ดอกบวั แดง/ วา – หรือวา่ / ปุณฺฑรกี านิ – ดอกบวั ขาว]/ ยาว – เพยี งไร/ จคคฺ า – ดย้ +แตย่ อด/ ยาว – เพยี งไร/ จ – ดว้ ย/ มลู า – แตโ่ คน/ สีเตน – อนั เย็น/ วารนิ า – ดว้ ยกระแสนํ้า/ อภสิ นฺนานิ – ชุม่ ชนื่ แลว้ / ปรสิ นฺนานิ – เอบิ อาบแลว้ / ปรปิ รู านิ – เต็มบรบิ ูรณ์/ ปรปิ ผฺ ฏุ านิ – ซาบซมึ แลว้ / นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพพฺ าวตํ – ทง้ั หมด/ อุปฺปลานํ – แหง่ ดอกบวั เขียวทง้ั หลาย/ วา – หรอื วา่ / ปทมุ านํ – แหง่ ดอกบวั แดงทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / ปุณฺฑรกี านํ – แหง่ ดอกบวั ขาวทง้ั หลาย/ วา – หรือวา่ / สีเตน – อนั เยน็ / วารนิ า – อนั กระแสนํ้า/ เป็ นไมถ่ ูกตอ้ งแลว้ / อสสฺ ; – พงึ เป็ น เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/

108 ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ ปี ตยิ า – แหง่ ปี ต/ิ จ – ดว้ ย/ วริ าคาฯเปฯ – เพราะความจางคลายไป ฯลฯ/ ตตยิ ํ – ที่ ๓/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อปุ สมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – นี้+นี่แหละ/ กายํ – ยงั กาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ ุเขน – ดว้ ยปี ตแิ ละสขุ / อภสิ นฺเทติ – ใหช้ ุ่มชืน่ อย/ู่ ปรสิ นฺเทติ – ใหเ้ อบิ อมิ่ อยู/่ ปรปิ เู รติ – ใหเ้ ตม็ รอบอย/ู่ ปรปิ ผฺ รติ – ใหร้ สู้ กึ ซาบซา่ นอย/ู่ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ วเิ วกเชน – อนั เกดิ จากวเิ วก/ ปี ตสิ เุ ขน – อนั ปี ตแิ ละสขุ / อปฺผฏุ ํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มฺปิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพพฺ ํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สมาธสิ ฺม.ึ – ในสมาธ/ิ ๔๗๐. “ปุน – อีก/ จปรํ – ก็+อนื่ อกี / [ปพพฺ ํ – ขอ้ ]/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สุขสฺส – ซง่ึ ความสุข/ จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ทกุ ฺขสฺส – ซงึ่ ความทุกข์/ จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ปพุ ฺเพว – ในกาลกอ่ น+น่นั แล/ โสมนสสฺ โทมนสสฺ านํ – แหง่ โสมนนั และโทมนสั ทง้ั หลาย/ อตฺถงคฺ มา – เพราะการตง้ั อยไู่ มไ่ ด/้ อทุกขฺ มสขุ ํ – อนั ไมม่ ีทกุ ข์ไมม่ สี ขุ / อเุ ปกขฺ าสตปิ ารสิ ทุ ธฺ ึ – อนั มีสตบิ รสิ ทุ ธเิ์ พราะอเุ บกขา/ จตุตถฺ ํ – ที่ ๔/ ฌานํ – ซง่ึ ฌาน/ อปุ สมฺปชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – น้ี+นี่แหละ/ กายํ – ตลอดกาย/ ปรสิ ทุ ฺเธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / เจตสา – มใี จ/ ปรโิ ยทาเตน – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / ผรติ วฺ า – แผไ่ ปแลว้ / นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั ลงแลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรีรํ – สว่ น]/ สพพฺ าวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ ปรสิ ุทเฺ ธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / เจตสา – อนั ใจ/ ปรโิ ยทาเตน – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / อปฺผฏุ ํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปรุ โิ ส – บุรุษ/ โอทาเตน – สขี าว/ วตเฺ ถน – ดว้ ยผา้ / สสสี ํ – อนั เป็ นไปกบั ดว้ ยศรี ษะ/ [สรีรํ – ซง่ึ สรรี ะ]/ ปารุปิ ตวฺ า – คลมุ แลว้ / นิสนิ ฺโน – ผนู้ ่งั ลงแลว้ / อสฺส – พงึ เป็ น/ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรรี ํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ กายสสฺ – ของรา่ งกาย/ โอทาเตน – สขี าว/ วตฺเถน – อนั ผา้ / อปฺผุฏํ – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / อสสฺ ; – พงึ เป็ น/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ สขุ สสฺ – ซงึ่ ความสุข/ จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ทุกฺขสสฺ – ซงึ่ ความทกุ ข/์ จ – ดว้ ย/ ปหานา – เพราะการละได/้ ปุพฺเพว – ในกาลกอ่ น+น่นั แล/

109 โสมนสฺสโทมนสฺสานํ – แหง่ โสมนนั และโทมนสั ทง้ั หลาย/ อตฺถงคฺ มา – เพราะการตง้ั อยไู่ มไ่ ด/้ อทกุ ขฺ มสขุ ํ – อนั ไมม่ ที กุ ขไ์ มม่ ีสขุ / อเุ ปกฺขาสตปิ ารสิ ทุ ธฺ ึ – อนั มีสตบิ รสิ ุทธเิ์ พราะอเุ บกขา/ จตตุ ถฺ ํ – ที่ ๔/ ฌานํ – ซงึ่ ฌาน/ อปุ สมปฺ ชฺช – เขา้ ถงึ พรอ้ มแลว้ / วหิ รต.ิ – ยอ่ มอาศยั อย/ู่ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อมิ เมว – นี้+นี่แหละ/ กายํ – ตลอดกาย/ ปรสิ ทุ เฺ ธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / เจตสา – มีใจ/ ปรโิ ยทาเตน – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / ผรติ ฺวา – แผไ่ ปแลว้ / นิสนิ ฺโน – เป็ นผนู้ ่งั ลงแลว้ / โหติ – ยอ่ มเป็ น/ นาสฺส – ไม+่ นน้ั / กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ [สรรี ํ – สว่ น]/ สพฺพาวโต – ทง้ั หมด/ กายสฺส – ของรา่ งกาย/ ปรสิ ทุ ฺเธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / เจตสา – อนั ใจ/ ปรโิ ยทาเตน – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / อปผฺ ุฏํ – เป็ นไมถ่ กู ตอ้ งแลว้ / โหต.ิ – ยอ่ มเป็ น/ อทิ มฺปิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ โุ น – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ สมาธสิ มฺ .ึ – ในสมาธ/ิ ๔๗๑. “อยํ โข – นี้แล/ โส – นน้ั / มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ อรโิ ย – อนั ประเสรฐิ / สมาธกิ ขฺ นฺโธ – สมาธขิ นั ธ/์ ยสฺส – ใด/ [สมาธขิ นฺธสสฺ – ซงึ่ สมาธขิ นั ธ]์ / โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ ีพระภาคเจา้ / วณฺณวาที – เป็ นผมู้ ปี กตติ รสั สรรเสรญิ / อโหสิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ยตถฺ – ใด/ [สมาธขิ นฺเธ – ในสมาธขิ นั ธ]์ / จ – ดว้ ย/ อมิ ํ – นี้/ ชนตํ – ยงั หมแู่ หง่ ประชาชน/ สมาทเปสิ – ใหส้ มาทานแลว้ / นิเวเสสิ – ใหด้ าํ รงอยแู่ ลว้ / ปตฏิ ฐฺ าเปส.ิ – ใหต้ ง้ั ม่นั อยแู่ ลว้ / อตถฺ ิ – มอี ยู/่ เจเวตฺถ – แตว่ า่ +นี้+[ธมฺมวนิ เย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ อตุ ตฺ รกิ รณีย”นฺต.ิ – กรณียกจิ ทีต่ อ้ งปฏบิ ตั ยิ ง่ิ ขน้ึ ไปกวา่ ”ดงั นี้/ “อจฺฉรยิ ํ – น่าอศั จรรยจ์ รงิ / [วตถฺ ุ – เรอื่ ง]/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อพฺภุตํ – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท! – ขา้ แตพ่ ระอานนท!์ / โส – นน้ั / จายํ – ก็+น้ี/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท์/ อรโิ ย – อนั ประเสรฐิ / สมาธกิ ขฺ นฺโธ – สมาธขิ นั ธ/์ ปรปิ ณุ ฺโณ – บรบิ ูรณ์แลว้ / โน – ไมใ่ ช/่ อปรปิ ณุ ฺโณ. – ไมบ่ รบิ ูรณ์แลว้ / เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปรปิ ณุ ฺณํ – ทบี่ รบิ ูรณ์แลว้ / จาหํ – ก็+ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อรยิ ํ – อนั ประเสรฐิ / สมาธกิ ฺขนฺธํ – ซงึ่ สมาธขิ นั ธ/์ อโิ ต – นี้/ [สาสนโต – จากพระศาสนา]/ พหทิ ฺธา – ในภายนอก/ อญเฺ ญสุ – เหลา่ อนื่ / สมณพฺราหฺมเณสุ – ในสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ น – ไม/่ สมนุปสสฺ าม.ิ – ยอ่ มพจิ ารณาเห็น/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปรปิ ุณฺณญจฺ – ทบี่ รบิ ูรณ์แลว้ +ก็/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อรยิ ํ – อนั ประเสรฐิ / สมาธกิ ขฺ นฺธํ – ซง่ึ สมาธขิ นั ธ/์ อโิ ต – นี้/ [สาสนโต – จากพระศาสนา]/ พหทิ ธฺ า – ในภายนอก/ อญเฺ ญ – เหลา่ อนื่ / สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ อตตฺ นิ – ในตน/

110 สมนุปสฺเสยยฺ ุํ – พงึ พจิ ารณาเห็น/ เต – เหลา่ นน้ั / [สมณพฺราหฺมณา – สมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย]/ ตาวตเกเนว – มีประมาณเพียงเทา่ นน้ั +น่นั แล/ [การเณน – ดว้ ยเหตุ]/ อตตฺ มนา – เป็ นผมู้ ีใจยนิ ดแี ลว้ / อสสฺ ุ – พงึ เป็ น/ ‘อลเมตฺตาวตา – เป็ นการพอแลว้ +มีประมาณเพยี งเทา่ นี้/ [การเณน – ดว้ ยเหต]ุ / กตเมตฺตาวตา – เป็ นกจิ อนั กระทาํ เสร็จแลว้ +มปี ระมาณเพยี งเทา่ นี้/ [การเณน – ดว้ ยเหตุ]/ อนุปปฺ ตฺโต – บรรลไุ ดต้ ามลาํ ดบั แลว้ / โน – อนั ขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ สามญญฺ ตโฺ ถ – จดุ มงุ่ หมายแหง่ ความเป็ นสมณะ/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ โน – ของขา้ พเจา้ ทง้ั หลาย/ กญิ จฺ ิ – อะไร ๆ/ อตุ ฺตรกิ รณีย’นฺต.ิ – กรณียกจิ ทตี่ อ้ งปฏบิ ตั ยิ ง่ิ ขนึ้ ไปกวา่ ’ดงั นี้/ เอวํ – อยา่ งนน้ั / [ภาเว – ครน้ั เมอื่ ความเป็ น/ สนฺเต – มอี ยู]่ / จ ปน – ก็แล/ ภวํ – ผเู้ จรญิ / อานนฺโท – พระอานนท์/ เอวมาห – อยา่ งนี้+กลา่ วแลว้ / ‘อตฺถิ – ยอ่ มม/ี เจเวตฺถ – แตว่ า่ +น้ี+[ธมมฺ วนิ เย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ อุตฺตรกิ รณีย”’นฺต.ิ – กรณียกจิ ทตี่ อ้ งปฏบิ ตั ยิ งิ่ ขน้ึ ไปกวา่ ’”ดงั น้ี/ ปญญฺ ากขฺ นฺโธ – ปญั ญาขนั ธ/์ ๔๗๒. “กตโม – เป็ นอยา่ งไร/ ปน – ก็/ โส – นน้ั / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อรโิ ย – อนั ประเสรฐิ / ปญญฺ ากขฺ นฺโธ – ปญั ญาขนั ธ์/ ยสฺส – ใด/ [ปญญฺ ากขฺ นฺธสฺส – ซงึ่ ปญั ญาขนั ธ์]/ โภ – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ ภวํ – ผเู้ จรญิ / โคตโม – พระโคดม/ วณฺณวาที – เป็ นผมู้ ีปกตติ รสั สรรเสรญิ / อโหสิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ยตถฺ – ใด/ [ปญญฺ ากขฺ นฺเธ – ในปญั ญาขนั ธ์]/ จ – ดว้ ย/ อมิ ํ – น้ี/ ชนตํ – ยงั หมแู่ หง่ ประชาชน/ สมาทเปสิ – ใหส้ มาทานแลว้ / นิเวเสสิ – ใหด้ าํ รงอยแู่ ลว้ / ปตฏิ ฐฺ าเปสี”ต?ิ – ใหต้ ง้ั มน่ ั อยแู่ ลว้ ”ดงั น้ี?/ “โส – นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ ฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผุดผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนิน/ วคิ ตูปกกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทุภเู ต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปปฺ ตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / ญาณทสสฺ นาย – เพอื่ ญาณทสั สนะ/ จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / ‘อยํ โข – น้ีแล/ เม – ของขา้ พเจา้ / กาโย – กาย/ รปู ี – เป็ นของมีรูป/ จาตุมหาภูตโิ ก – เป็ นของมาจากมหาภตู รูป ๔ อยา่ ง/ มาตาเปตตฺ กิ สมฺภโว – เป็ นของเกดิ จากบดิ ามารดา/ โอทนกมุ ฺมาสปู จโย – เป็ นกายอนั เจรญิ วยั เพราะขา้ วสุกและขนมสด/

111 อนิจจฺ ุจฉฺ าทนปรมิ ทฺทนเภทนวทิ ธฺ สํ นธมโฺ ม; – เป็ นกายไมเ่ ทยี่ งแท้ ตอ้ งอบ ตอ้ งนวดเฟ้ น มีอนั แตกกระจดั กระจายไปเป็ นธรรมดา/ อทิ ญจฺ – น้ี+แล/ ปน – ก็/ เม – ของขา้ พเจา้ / วญิ ญฺ าณํ – วญิ ญาณ/ เอตฺถ – น่นั +[กาเย – ในกาย]/ สติ ํ – เป็ นของอาศยั อยแู่ ลว้ / เอตฺถ – น่นั +[กาเย – ในกาย]/ ปฏพิ ทธฺ ’นฺต.ิ – เป็ นของเนื่องแลว้ ’ดงั น้ี/ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ มณิ – แกว้ มณี/ เวฬุรโิ ย – แกว้ ไพฑูรย์/ สโุ ภ – อนั งดงาม/ ชาตมิ า – อนั เกดิ ตามธรรมชาต/ิ อฏฐฺ โํ ส – มแี ปดเหลยี่ ม/ สุปรกิ มมฺ กโต – ทเี่ จียระไนดแี ลว้ / อจโฺ ฉ – สกุ ใส/ วปิ ฺปสนฺโน – เป็ นประกาย/ อนาวโิ ล – ไมม่ วั หมอง/ สพพฺ าการสมฺปนฺโน. – เป็ นแกว้ อนั ถงึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยอาการทกุ อยา่ ง/ ตตรฺ าสฺส – นน้ั +[เวฬุรเิ ย – ในแกว้ ไพฑรู ย์]+พงึ เป็ น/ สุตฺตํ – ดา้ ย/ อาวตุ ํ – เป็ นอนั รอ้ ยอยแู่ ลว้ / นีลํ – สีเขยี ว/ วา – หรอื วา่ / ปี ตํ – สีเหลือง/ วา – หรอื วา่ / โลหติ ํ – สแี ดง/ วา – หรอื วา่ / โอทาตํ – สขี าว/ วา – หรอื วา่ / ปณฺฑสุ ตุ ตฺ ํ – สีสนี วล/ วา. – หรือวา่ / ตเมนํ – นน้ั +น่นั / [เวฬรุ ยิ ํ – ซง่ึ แกว้ ไพฑูรย์]/ จกขฺ มุ า – ผตู้ า/ ปุรโิ ส – บรุ ษุ / หตฺเถ – ในมือ/ กรติ ฺวา – หยบิ แลว้ / ปจฺจเวกฺเขยยฺ – พงึ พจิ ารณา/ ‘อยํ โข – น้ีแล/ มณิ – แกว้ มณี/ เวฬรุ โิ ย – แกว้ ไพฑูรย์/ สโุ ภ – อนั งดงาม/ ชาตมิ า – อนั เกดิ ตามธรรมชาต/ิ อฏฐฺ โํ ส – มีแปดเหลยี่ ม/ สปุ รกิ มฺมกโต – ทเี่ จยี ระไนดแี ลว้ / อจโฺ ฉ – สกุ ใส/ วปิ ปฺ สนฺโน – เป็ นประกาย/ อนาวโิ ล – ไมม่ วั หมอง/ สพพฺ าการสมปฺ นฺโน; – เป็ นแกว้ อนั ถงึ พรอ้ มแลว้ ดว้ ยอาการทกุ อยา่ ง/ ตตรฺ ทิ ํ – นน้ั +[เวฬุรเิ ย – ในแกว้ ไพฑูรย์]+น้ี/ สุตฺตํ – ดา้ ย/ อาวุตํ – เป็ นอนั รอ้ ยอยแู่ ลว้ / นีลํ – สเี ขยี ว/ วา – หรอื วา่ / ปี ตํ – สีเหลือง/ วา – หรือวา่ / โลหติ ํ – สแี ดง/ วา – หรือวา่ / โอทาตํ – สขี าว/ วา – หรอื วา่ / ปณฺฑสุ ตุ ฺตํ – สสี ีนวล/ วา’ต.ิ – หรือวา่ ’ดงั น้ี/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ เฺ ธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนนิ / วคิ ตปู กกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทภุ ูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมฺมนิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / ญาณทสฺสนาย – เพอื่ ญาณทสั สนะ/ จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / ‘อยํ โข – น้ีแล/ เม – ของขา้ พเจา้ / กาโย – กาย/ รูปี – เป็ นของมรี ูป/ จาตุมหาภูตโิ ก – เป็ นของมาจากมหาภตู รปู ๔/ มาตาเปตฺตกิ สมภฺ โว – เป็ นของเกดิ จากบดิ ามารดา/ โอทนกมุ ฺมาสปู จโย –

112 เป็ นกายอนั เจรญิ วยั เพราะขา้ วสุกและขนมสด/ อนิจฺจจุ ฉฺ าทนปรมิ ททฺ นเภทนวทิ ฺธสํ นธมฺโม; – เป็ นกายไมเ่ ทยี่ งแท้ ตอ้ งอบ ตอ้ งนวดเฟ้ น มอี นั แตกกระจดั กระจายไปเป็ นธรรมดา/ อทิ ญจฺ – นี้+แล/ ปน – ก/็ เม – ของขา้ พเจา้ / วญิ ญฺ าณํ – วญิ ญาณ/ เอตฺถ – น่นั +[กาเย – ในกาย]/ สติ ํ – เป็ นของอาศยั อยแู่ ลว้ / เอตฺถ – น่นั +[กาเย – ในกาย]/ ปฏพิ ทฺธ’นฺต.ิ – เป็ นของเนื่องแลว้ ’ดงั น้ี/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / ญาณทสสฺ นาย – เพอื่ ญาณทสั สนะ/ จติ ตฺ ํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปชานาตฯิ เปฯ – ยอ่ มรชู้ ดั / เอตฺถ – น่นั +[กาเย – ในกาย]/ ปฏพิ ทธฺ นฺต.ิ – เป็ นของเนื่องแลว้ ’ดงั น้ี/ อทิ มฺปิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพพฺ ํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๓. “โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ุทเฺ ธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพียงดงั เนิน/ วคิ ตปู กกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทภุ ูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปฺปตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / มโนมยํ – อนั สาํ เร็จดว้ ยใจ/ กายํ – ซง่ึ กาย/ อภนิ ิมมฺ านาย – เพอื่ การเนรมติ / จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อมิ มฺหา – น้ี/ กายา – จากกาย/ อญญฺ ํ – อยา่ งอนื่ / กายํ – ซง่ึ กาย/ อภนิ ิมฺมนิ าติ – ยอ่ มเนรมติ / รูปึ – มีรปู / มโนมยํ – ทเี่ กดิ แตใ่ จ/ สพฺพงคฺ ปจฺจงคฺ ึ – มีอวยั วะครบถว้ น/ อหีนินฺทฺรยิ .ํ – มอี นิ ทรยี ์ไมบ่ กพรอ่ งแลว้ / “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มหาราช – ดูกอ่ นมหาบพติ ร/ ปรุ โิ ส – บรุ ุษ/ มญุ ชฺ มหฺ า – จากหญา้ ปลอ้ ง/ อสี กิ ํ – ซง่ึ คนชกั ไส/้ ปวาเหยฺย. – พงึ นําออกไป/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งนี้+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อยํ – น้ี/ มญุ โฺ ช – คอื หญา้ ปลอ้ ง/ อยํ – น้ี/ อีสกิ า – คอื ไส/้ อญโฺ ญ – เป็ นอยา่ งหนึ่ง/ มุญโฺ ช – หญา้ ปลอ้ ง/ อญญฺ า – เป็ นอกี อยา่ งหน่ึง/ อีสกิ า – ไส/้ มุญชฺ มหฺ า – จากหญา้ ปลอ้ ง/ ตฺเวว – แตว่ า่ +น่นั เอง/ อสี กิ า – ไส/้ ปวาฬฺหา’ต.ิ – ชกั ออกมาแลว้ ’ดงั น้ี/ เสยยฺ ถา – ฉนั ใด/ วา ปน – ก็หรอื วา่ / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ปุรโิ ส – บุรษุ / อสึ – ซงึ่ ดาบ/ โก สยิ า – พงึ ม/ี จากฝกั / ปวาเหยยฺ . – พงึ ชกั ออก/ ตสสฺ – แกเ่ ขา/ เอวมสฺส – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/

113 ‘อยํ – นี้/ อสิ – คือ ดาบ/ อยํ – น้ี/ โกสิ – คอื ฝกั / อญโฺ ญ – เป็ นอยา่ งอนื่ / อสิ – ดาบ/ อญญฺ า – เป็ นอยา่ งหน่ึง/ โกสิ – ฝกั / สยิ า – พงึ ม/ี จากฝกั / ตฺเวว – แตว่ า่ +น่นั เอง/ อสิ – ดาบ/ ปวาฬโฺ ห”ต.ิ – ชกั ออกมาแลว้ ’ดงั น้ี/ เสยยฺ ถา – ฉนั ใด/ วา ปน – ก็หรอื วา่ / มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ปุรโิ ส – บรุ ุษ/ อหึ – ซง่ึ ง/ู กรณฺฑา – จากคราบ/ อุทฺธเรยยฺ . – พงึ ดงึ ออก/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ ม/ี ‘อยํ – น้ี/ อหิ – คอื ง/ู อยํ – น้ี/ กรณฺโฑ. – คือ คราบ/ อญโฺ ญ – เป็ นอยา่ งหนึ่ง/ อหิ – ง/ู อญโฺ ญ – เป็ นอีกอยา่ งหน่ึง/ กรณฺโฑ – คราบ/ กรณฺฑา – จากคราบ/ ตเฺ วว – แตว่ า่ +น่นั เอง/ อหิ – ง/ู อพุ ภฺ โต’ต.ิ – ชกั ออกมาแลว้ ’ดงั นี้/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มหาราช – ดกู อ่ นมหาบพติ ร/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ุทฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนิน/ วคิ ตูปกกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทุภูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมฺมนิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปปฺ ตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / มโนมยํ – อนั สาํ เร็จดว้ ยใจ/ กายํ – ซง่ึ กาย/ อภนิ ิมมฺ านาย – เพอื่ การเนรมติ / จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมตฯิ เปฯ. – ยอ่ มน้อมไป ฯลฯ/ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๔. “โส – รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ ฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนิน/ วคิ ตปู กกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มทุ ุภูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใชง้ าน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปปฺ ตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / อทิ ธฺ วิ ธิ าย – เพอื่ อทิ ธวิ ธิ ญาณ/ จติ ตฺ ํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อเนกวหิ ติ ํ – อนั มีหลายประเภท/ อทิ ธฺ วิ ธิ ํ – ซงึ่ วธิ ีแหง่ ฤทธ/ิ์ ปจฺจนุโภติ – ยอ่ มแสดง/ ‘เอโกปิ – แมเ้ ป็ นคนเดยี ว/ หุตวฺ า – เป็ นแลว้ / พหุธา – เป็ นหลายคน/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ พหธุ าปิ – แมเ้ ป็ นหลายคน/ หตุ วฺ า – เป็ นแลว้ / เอโก – เป็ นคนเดยี ว/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ อาวภิ าวํ – ซง่ึ ความเป็ นคนปรากฏ/ ตโิ รภาวํ – ซง่ึ ความเป็ นคนหายไป/ ตโิ รกฏุ ฏฺ ํ – ซง่ึ ความเป็ นคนทะลฝุ า/ ตโิ รปาการํ –

114 ซงึ่ ความเป็ นคนอยนู่ อกกาํ แพง/ ตโิ รปพฺพตํ – ซง่ึ ความเป็ นคนอยนู่ อกภูเขา/ อสชฺชมาโน – ไมต่ ดิ ขดั อยู/่ คจฺฉติ – ยอ่ มดาํ เนินไป/ เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ อากาเส – ในอากาศ/ ปถวยิ าปิ – แมใ้ นแผน่ ดนิ / อุมฺมชุ ฺชนิมชุ ฺชํ – ซงึ่ การผุดขนึ้ และการดาํ ลง/ กโรติ – ยอ่ มกระทาํ / เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ อุทเก – บนน้ํา/ อุทเกปิ – แมบ้ นนํ้า/ อภชิ ฺชมาเน – ไมแ่ ตกแยกอยู/่ คจฉฺ ติ – ยอ่ มเดนิ ไป/ เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ปถวยิ ํ – บนแผน่ ดนิ / อากาเสปิ – แมใ้ นอากาศ/ ปลฺลงเฺ กน – โดยบลั ลงั ก์/ กมติ – ยอ่ มดาํ เนินไป/ เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ ปกขฺ ี – ผเู้ ป็ นชาตปิ กั ษี/ สกุโณ – นก/ อเิ มปิ – แมเ้ หลา่ นี้/ จนฺทมิ สรู เิ ย – ซงึ่ ดวงจนั ทรด์ วงอาทติ ยท์ ง้ั หลาย/ ปาณินา – ดว้ ยฝ่ ามอื / เอวมํ หทิ ธฺ เิ ก – อนั มฤี ทธมิ์ ากอยา่ งนี้/ เอวมํ หานุภาเว – อนั มีอานุภาพมากอยา่ งนี้/ ปรมิ สติ – ยอ่ มลบู / ปรมิ ชฺชติ – ยอ่ มคลาํ / ยาว – เพยี งไร/ พฺรหมฺ โลกาปิ – แมเ้ แตพ่ รหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยงั อาํ นาจ/ วตเฺ ตติ – ยอ่ มใหเ้ ป็ นไป/ เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ทกฺโข – ผชู้ าํ นาญ/ กมุ ฺภกาโร – ชา่ งหมอ้ / วา – หรือวา่ / กุมภฺ การนฺเตวาสี – ลูกมอื ชา่ งหมอ้ / วา – หรอื วา่ / สุปรกิ มมฺ กตาย – อนั เขานวดดแี ลว้ / มตฺตกิ าย – ครน้ั เมอื่ ดนิ เหนียว/ ยํ – ใด/ ยเทว – ใด+น่นั แล/ ภาชนวกิ ตึ – ซงึ่ ชนดิ แหง่ ภาชนะ/ อากงเฺ ขยฺย – พงึ มงุ่ หวงั / ตํ – นน้ั / ตเทว – นน้ั +น่นั แล/ [ภาชนวกิ ตึ – ซงึ่ ชนิดแหง่ ภาชนะ]/ กเรยยฺ – พงึ กระทาํ / อภนิ ิปฺผาเทยยฺ . – พงึ ใหส้ าํ เร็จ/ เสยยฺ ถา – ฉนั ใด/ วา ปน – ก็หรือวา่ / มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ทกฺโข – ผชู้ าํ นาญ/ ทนฺตกาโร – ช่างงา/ วา – หรือวา่ / ทนฺตการนฺเตวาสี – ลูกมือช่างงา/ วา – หรอื วา่ / สุปรกิ มมฺ กตสมฺ ึ – แตง่ ดีแลว้ / ทนฺตสมฺ ึ – ครน้ั เมอื่ งา/ ยํ – ใด/ ยเทว – ใด+น่นั แล/ ทนฺตวกิ ตึ – ซงึ่ ชนิดแหง่ เครือ่ งงา/ อากงเฺ ขยยฺ – พงึ มงุ่ หวงั / ตํ – นน้ั / ตเทว – นน้ั +น่นั แล/ [ทนฺตวกิ ตึ – ซงึ่ ชนดิ แหง่ เครอื่ งงา]/ กเรยยฺ – พงึ กระทาํ / อภนิ ิปผฺ าเทยยฺ . – พงึ ใหส้ าํ เร็จ/ เสยยฺ ถา – ฉนั ใด/ วา ปน – กห็ รือวา่ / มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ทกฺโข – ผชู้ าํ นาญ/ สุวณฺณกาโร – ชา่ งทอง/ วา – หรือวา่ / สุวณฺณการนฺเตวาสี – ลูกมอื ชา่ งทอง/ วา – หรือวา่ / สปุ รกิ มมฺ กตสมฺ ึ – หลอมดแี ลว้ / สวุ ณฺณสฺมึ – ครน้ั เมอื่ ทอง/ ยํ – ใด/ ยเทว – ใด+น่นั แล/ สุวณฺณวกิ ตึ – ซง่ึ ชนดิ แหง่ ทองรปู พรรณ/ อากงเฺ ขยยฺ – พงึ มงุ่ หวงั / ตํ – นน้ั / ตเทว – นน้ั +น่นั แล/ [สุวณฺณวกิ ตึ – ซงึ่ ชนดิ แหง่ ทองรูปพรรณ]/ กเรยยฺ – พงึ กระทาํ / อภนิ ิปผฺ าเทยยฺ . – พงึ ใหส้ าํ เร็จ/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/

115 ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ ฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนิน/ วคิ ตูปกกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทุภูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมฺมนิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปฺปตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / อทิ ฺธวิ ธิ าย – เพอื่ อทิ ธวิ ธิ ญาณ/ จติ ตฺ ํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อเนกวหิ ติ ํ – อนั มหี ลายประเภท/ อทิ ฺธวิ ธิ ํ – ซง่ึ วธิ แี หง่ ฤทธ/ิ์ ปจฺจนุโภติ – ยอ่ มแสดง/ ‘เอโกปิ – แมเ้ ป็ นคนเดยี ว/ หตุ วฺ า – เป็ นแลว้ / พหุธา – เป็ นหลายคน/ โหตฯิ เปฯ – ยอ่ มเป็ น ฯลฯ/ ยาว – เพยี งไร/ พรฺ หมฺ โลกาปิ – แมเ้ แตพ่ รหมโลก/ กาเยน – ทางกาย/ วสํ – ยงั อาํ นาจ/ วตเฺ ตติ – ยอ่ มใหเ้ ป็ นไป/ อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ้ี+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๕. “โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเตจติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / ทพิ พฺ าย – อนั เป็ นทพิ ย/์ โสตธาตยุ า – เพอื่ โสตธาตญุ าณ/ จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ ทพิ ฺพาย – อนั เป็ นทพิ ย/์ โสตธาตยุ า – ดว้ ยโสตธาตญุ าณ/ วสิ ุทธฺ าย – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / อตกิ กฺ นฺตมานุสกิ าย – อนั กา้ วลว่ งโสตะอนั เป็ นของมนุษย์/ อโุ ภ – ทง้ั ๒ ชนิด/ สทฺเท – ซง่ึ เสยี งทง้ั หลาย/ สณุ าติ – ยอ่ มไดย้ นิ / ทพิ เฺ พ – อนั เป็ นทพิ ย์/ จ – ดว้ ย/ มานุเส – ซง่ึ เสียงอนั เป็ นของมนุษย์/ จ – ดว้ ย/ เย – เหลา่ ใด/ [สทเฺ ท – ซง่ึ เสยี งทง้ั หลาย]/ ทูเร – ในทไี่ กล/ สนฺตเิ ก – ในทใี่ กล/้ จ. – ดว้ ย/ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปรุ โิ ส – บุรษุ / อทธฺ านมคคฺ ปปฺ ฏปิ นฺโน. – เป็ นผเู้ ดนิ ไปแลว้ ในทางไกล/ โส – นน้ั / [ปุรโิ ส – บุรษุ ]/ สเุ ณยยฺ – พงึ ไดย้ นิ / เภรสิ ททฺ มปฺ ิ – ซง่ึ เสยี งกลอง+บา้ ง/ มทุ งิ คฺ สททฺ มปฺ ิ – ซงึ่ เสียงตะโพน+บา้ ง/ สงขฺ ปณวทนิ ฺทมิ สทฺทมปฺ ิ . – ซงึ่ เสยี งสงั ขห์ รอื เสยี งบณั เฑาะว์หรอื เสียงเปิ งมาง+บา้ ง/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสฺส – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘เภรสิ ทโฺ ท’ – เสยี งกลอง’ อติ ปิ ิ – ดงั น้ี+บา้ ง/ ‘มทุ งิ คฺ สทฺโท’ – ‘เสียงตะโพน’ อติ ปิ ิ – ดงั น้ี+บา้ ง/ ‘สงขฺ ปณวทนิ ฺทมิ สทโฺ ท’ – ‘เสียงสงั ขห์ รือเสยี งบณั เฑาะว์หรือเสยี งเปิ งมาง’ อติ ปิ ิ . – ดงั น้ี+บา้ ง/

116 เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ุทฺเธ – บรสิ ุทธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนนิ / วคิ ตปู กกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มทุ ภุ ูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมฺมนิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใชง้ าน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปปฺ ตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / ทพิ พฺ าย – อนั เป็ นทพิ ย/์ โสตธาตยุ า – ดว้ ยโสตธาตุญาณ/ จติ ตฺ ํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ ทพิ พฺ าย – อนั เป็ นทพิ ย/์ โสตธาตยุ า – ดว้ ยโสตธาตญุ าณ/ วสิ ทุ ฺธาย – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / อตกิ ฺกนฺตมานุสกิ าย – อนั กา้ วลว่ งโสตะอนั เป็ นของมนุษย์/ อโุ ภ – ทง้ั ๒ ชนดิ / สทฺเท – ซง่ึ เสียงทง้ั หลาย/ สณุ าติ – ยอ่ มไดย้ นิ / ทพิ เฺ พ – อนั เป็ นทพิ ย์/ จ – ดว้ ย/ มานุเส – ซง่ึ เสียงอนั เป็ นของมนุษย์/ จ – ดว้ ย/ เย – เหลา่ ใด/ [สทเฺ ท – ซงึ่ เสียงทง้ั หลาย]/ ทูเร – ในทไี่ กล/ สนฺตเิ ก – ในทใี่ กล/้ จ. – ดว้ ย/ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๖. “โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ ฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผดุ ผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพียงดงั เนิน/ วคิ ตูปกกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทภุ เู ต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / เจโตปรยิ ญาณาย – เพอื่ เจโตปรยิ ญาณ/ จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ นิ ฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ปรสตฺตานํ – ของสตั วเ์ หลา่ อนื่ ทง้ั หลาย/ ปรปคุ ฺคลานํ – ของบคุ คลเหลา่ อนื่ ทง้ั หลาย/ เจตสา – ดว้ ยจติ / เจโต – ซง่ึ จติ / ปริจจฺ – กาํ หนดแลว้ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / สราคํ – ที่มีราคะ/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต ‘สราคํ – ที่มีราคะ/ จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / วีตราคํ – ทปี่ ราศจากราคะแลว้ / วา – หรือวา่ / จิตฺตํ – ซงึ่ จติ / ‘วีตราคํ – ทปี่ ราศจากราคะแลว้ / จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / ส โท สํ – ที่ มี โท ส ะแ ล้ว/ ว า – ห รื อว่า/ จิตฺ ตํ – ซ่ึ งจิต / ‘ส โ ท สํ – ทมี่ โี ทสะแลว้ / จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / วีตโทสํ – ทปี่ ราศจากโทสะแลว้ / วา – หรอื วา่ / จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / ‘วีตโทสํ – ทปี่ ราศจากโทสะ/ จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / ส โม หํ – ที่มี โม ห ะแ ล้ว/ วา – ห รือ ว่า/ จิตฺ ตํ – ซ่ึงจิต/ ‘ส โ ม หํ – ทมี่ โี มหะแลว้ ’ดงั น้ี/ จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั /

117 วีตโมหํ – ทปี่ ราศจากโมหะแลว้ / วา – หรือวา่ / จติ ฺตํ – ซ่ึงจติ / ‘วีตโมหํ – ทปี่ ราศจากโมหะแลว้ ’ดงั น้ี/ จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / สงฺขิตฺตํ – ที่ท้อแท้หดหู่แลว้ / วา – หรือวา่ / จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ ‘สงฺขิตฺตํ – ทที่ อ้ แทห้ ดหแู่ ลว้ / จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / วิกฺขิตฺตํ – ที่ฟ้ ุงซ่านแล้ว/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ ‘วิกฺขิตฺตํ – ทฟี่ ้ งุ ซา่ นแลว้ / จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / มหคฺคตํ – ทเี่ ป็ นมหคั คตะแลว้ / วา – หรือวา่ / จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / ‘มหคฺคตํ – ทเี่ ป็ นมหคั คตะแลว้ / จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / อมหคคฺ ตํ – ทไี่ มเ่ ป็ นมหคั คตะ/ วา – หรือวา่ / จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / ‘อมหคฺคตํ – ทไี่ มเ่ ป็ นมหคั คตะ/ จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / สอุตฺตรํ – ทมี่ ีจติ อนื่ ประเสรฐิ กวา่ / วา – หรือวา่ / จิตฺตํ – ซง่ึ จติ / ‘สอตุ ตฺ รํ – ทมี่ ีจติ อนื่ ประเสรฐิ กวา่ / จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / อนุ ตฺตรํ – ที่ไม่มีจิตอื่นประเสริฐกว่า/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ ‘อนุ ตฺตรํ – ที่ไม่มีจิตอื่นประเสริฐกว่า/ จิตฺต’นฺ ติ – จิต’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / สม าหิตํ – ที่ต้งั ม่ นั แล้ว/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ ‘สม าหิตํ – ทตี่ ง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / อสมาหิตํ – ที่ไม่ตง้ั ม่นั แล้ว/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซ่ึงจิต ที่ไม่ตง้ั ม่นั บ้าง/ ‘อส มาหิตํ – ที่ไม่ต้งั ม่นั แล้ว/ จิตฺ ต’นฺ ติ – จิต’ดงั น้ี / ป ชาน าติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / วิมุ ตฺ ตํ – ที่ห ลุดพ้น แล้ว/ วา – ห รือว่า/ จิตฺ ตํ – ซึ่งจิต/ ‘วิมุ ตฺ ตํ – ทหี่ ลุดพน้ แลว้ / จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / อวิมุตฺตํ – ที่ไม่หลุดพ้นแล้ว/ วา – หรือวา่ / จิตฺตํ – ซึ่งจิต/ ‘อวิมุตฺตํ – ทไี่ มห่ ลุดพน้ แลว้ / จิตฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาติ. – ยอ่ มรชู้ ดั / “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ อติ ฺถี – หญงิ / วา – หรือวา่ / ปรุ โิ ส – บุรษุ / วา – หรอื วา่ / ทหโร – ผเู้ ป็ นชายหนุ่ม/ ยุวา – ผเู้ ป็ นหญงิ สาว/ มณฺฑนชาตโิ ก – เป็ นผชู้ อบการแตง่ ตวั / อาทาเส – ในกระจก/ วา – หรอื วา่ / ปรสิ ทุ ฺเธ – อนั ใสสะอาด/ ปรโิ ยทาเต – อนั ผดุ ผอ่ งแลว้ / อจฺเฉ – อนั ใส/ วา – หรือวา่ / อทุ กปตเฺ ต – ในภาชนะน้ํา/ สกํ – ของตน/ มขุ นิมติ ตฺ ํ – ซง่ึ เงาหน้า/ ปจจฺ เวกฺขมาโน – เมอื่ สอ่ งดู/ สกณิกํ – มีไฝฝ้ า/ [มุขนิมติ ตฺ ํ – ซง่ึ เงาหน้า]/ วา – หรอื วา่ / ‘สกณิก’นฺติ – มีไฝฝ้ า’ดงั น้ี/ ชาเนยยฺ – พงึ รู/้ อกณกิ ํ – อนั ไมม่ ีไฝฝ้ า/ [มุขนิมติ ตฺ ํ – ซง่ึ เงาหน้า]/ วา – หรือวา่ / ‘อกณิก’นฺติ – ไมม่ ไี ฝฝ้ า’ดงั น้ี/ ชาเนยยฺ ; – พงึ รู/้ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมฺปิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ตฯเปฯ – ตง้ั ม่นั แลว้ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ /

118 เจโตปรยิ ญาณาย – เพอื่ เจโตปรยิ ญาณ/ จติ ตฺ ํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ปรสตตฺ านํ – ของสตั ว์เหลา่ อนื่ ทง้ั หลาย/ ปรปุคฺคลานํ – ของบคุ คลเหลา่ อนื่ ทง้ั หลาย/ เจตสา – ดว้ ยจติ / เจโต – ซง่ึ จติ / ปรจิ ฺจ – กาํ หนดแลว้ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / สราคํ – ที่มีราคะ/ วา – หรือว่า/ จิตฺตํ – ซึ่งจิต ‘สราคํ – ที่มีราคะ/ จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั นี้/ ปชานาติฯเปฯ – ยอ่ มรชู้ ดั ฯลฯ/ อวมิ ตุ ตฺ ํ – ทไี่ มห่ ลุดพน้ แลว้ / วา – หรอื วา่ / จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / ‘อวมิ ตุ ฺตํ – ทไี่ มห่ ลดุ พน้ แลว้ / จติ ฺต’นฺติ – จติ ’ดงั น้ี/ ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๗. “โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปปฺ ตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / ปุพฺเพนิวาสานุสสฺ ตญิ าณาย – เพอื่ ปพุ เพนิวาสานุสสตญิ าณ/ จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อเนกวหิ ติ ํ – หลายชาต/ิ ปพุ เฺ พนิวาสํ – ซงึ่ ขนั ธเ์ ป็ นทีอ่ ยอู่ าศยั ในกาลกอ่ น/ อนุสสฺ รต.ิ – ยอ่ มตามระลกึ ได/้ เสยยฺ ถทิ ํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพฺพํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / เอกมปฺ ิ – ๑ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตึ – สน้ิ ชาต/ิ ทเฺ วปิ – ๒ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ตสิ ฺโสปิ – ๓ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ จตสฺโสปิ – ๔ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ปญจฺ ปิ – ๕ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ทสปิ – ๑๐ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ วีสมฺปิ – ๒๐ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ตสึ มปฺ ิ – ๓๐ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ จตตฺ าลสี มปฺ ิ – ๔๐ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ปญญฺ าสมฺปิ – ๕๐ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตโิ ย – ตลอดชาตทิ ง้ั หลาย/ ชาตสิ ตมฺปิ – ตลอดรอ้ ยแหง่ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตสิ หสฺสมปฺ ิ – ตลอดพนั แหง่ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตสิ ตสหสฺสมฺปิ – ตลอดแสนแหง่ ชาต+ิ บา้ ง/ อเนเกปิ – เป็ นอนั มาก+บา้ ง/ สวํ ฏฏฺ กปเฺ ป – ตลอดสงั วฏั ฏกปั ทง้ั หลาย/ อเนเกปิ – เป็ นอนั มาก+บา้ ง/ ววิ ฏฏฺ กปเฺ ป – ตลอดววิ ฏั ฏกปั ทง้ั หลาย/ อเนเกปิ – เป็ นอนั มาก+บา้ ง/ สวํ ฏฏฺ ววิ ฏฏฺ กปเฺ ป – ตลอดสงั วฏั ฏกปั และววิ ฏั ฏกปั ทง้ั หลาย/ ‘อมุตฺราสึ – ในภพโน้น+ไดเ้ ป็ นแลว้ / [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอวนํ าโม – เป็ นผมู้ ชี ือ่ อยา่ งนน้ั / เอวโํ คตฺโต – เป็ นผมู้ ตี ระกูลอยา่ งนน้ั / เอววํ ณฺโณ – เป็ นผมู้ ีวรรณะอยา่ งนน้ั / เอวมาหาโร – เป็ นผมู้ อี าหารอยา่ งนน้ั / เอวสํ ขุ ทกุ ขฺ ปฺปฏสิ เํ วที – เป็ นผมู้ ีปกตเิ สวยสุขและทกุ ขอ์ ยา่ งนน้ั // เอวมายุปรยิ นฺโต. – เป็ นผูม้ กี าํ หนดอายุเพยี งเทา่ นน้ั /

119 โส – นน้ั / [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ ตโต – นน้ั / [ภวโต – จากภพ]/ จโุ ต – จุตแิ ลว้ / อมุตฺร – โน้น/ [ภเว – ในภพ]/ อุทปาท;ึ – ไปเกดิ แลว้ / ตตฺราปาสึ – แมน้ น้ั +[ภเว – ในภพ]+ไดเ้ ป็ นแลว้ / เอวนํ าโม – เป็ นผมู้ ชี ื่ออยา่ งนน้ั / เอวโํ คตโฺ ต – เป็ นผมู้ ีตระกูลอยา่ งนน้ั / เอววํ ณฺโณ – เป็ นผมู้ ีวรรณะอยา่ งนน้ั / เอวมาหาโร – เป็ นผมู้ อี าหารอยา่ งนน้ั / เอวสํ ุขทกุ ขฺ ปปฺ ฏสิ เํ วที – เป็ นผมู้ ปี กตเิ สวยสขุ และทุกข์อยา่ งนน้ั // เอวมายปุ รยิ นฺโต. – เป็ นผมู้ ีกาํ หนดอายเุ พยี งเทา่ นน้ั / โส – นน้ั / [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ ตโต – นน้ั / [ภวโต – จากภพ]/ จุโต – จตุ แิ ลว้ / อธิ ปู ปนฺโน’ต.ิ – น่นั +[ภเว – ในภพ]+มาเกดิ แลว้ ’ดงั น้ี/ อติ ิ – ดว้ ยประการฉะน้ี/ สาการํ – พรอ้ มทง้ั อาการ/ สอุทเฺ ทสํ – พรอ้ มทง้ั อทุ เทส/ อเนกวหิ ติ ํ – หลายชาต/ิ ปุพเฺ พนิวาสํ – ซงึ่ ขนั ธ์เป็ นทีอ่ ยูอ่ าศยั ในกาลกอ่ น/ อนุสฺสรต.ิ – ยอ่ มตามระลกึ ได/้ “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ปรุ โิ ส – บุรษุ / สกมฺหา – ของตน/ คามา – จากหมบู่ า้ น/ อญญฺ ํ – แหง่ อนื่ / คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ คจเฺ ฉยยฺ – พงึ ไป/ ตมหฺ าปิ – แมน้ น้ั / คามา – จากหมบู่ า้ น/ อญญฺ ํ – แหง่ อนื่ / คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ คจฺเฉยยฺ – พงึ ไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ตมฺหา – นน้ั / คามา – จากหมบู่ า้ น/ สกเํ ยว – ของตน+น่นั เอง/ คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ ปจจฺ าคจเฺ ฉยยฺ . – พงึ กลบั มา/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสฺส – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อหํ โข – ขา้ พเจา้ แล/ สกมฺหา – ของตน/ คามา – จากหมบู่ า้ น/ อมุํ – แหง่ โน้น/ คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ อคจฺฉึ – ไดไ้ ปแลว้ / ตตฺราปิ – แมน้ น้ั / [คาเม – ในหมบู่ า้ น/ เอวํ – อยา่ งนน้ั / อฏฐฺ าสึ – ไดย้ นื อยแู่ ลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / นิสที ึ – ไดน้ ่งั แลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / อภาสึ – ไดพ้ ูดแลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / ตณุ ฺหี – เป็ นผหู้ น่ึง/ อโหสึ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ตมฺหาปิ – แมน้ น้ั / คามา – จากหมบู่ า้ น/ อมุํ – แหง่ โน้น/ คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ อคจฉฺ ึ – ไดไ้ ปแลว้ / ตตฺราปิ – แมน้ น้ั / [คาเม – ในหมบู่ า้ น/ เอวํ – อยา่ งนน้ั / อฏฐฺ าสึ – ไดย้ นื อยแู่ ลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / นิสีทึ – ไดน้ ่งั แลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / อภาสึ – ไดพ้ ดู แลว้ / เอวํ – อยา่ งนน้ั / ตุณฺหี – เป็ นผหู้ นึ่ง/ อโหสึ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / โสมฺหิ – นน้ั +ยอ่ มเป็ น/ [อหํ – ขา้ พเจา้ ]/ เอตรหิ – ในบดั นี้/ ตมหฺ า – นน้ั / คามา – จากหมบู่ า้ น/ สกเํ ยว – ของตน+น่นั เอง/ คามํ – สหู่ มบู่ า้ น/ ปจฺจาคโต’ต.ิ – เป็ นผกู้ ลบั มาแลว้ ’ดงั น้ี/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุฯเปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั มน่ ั แลว้ / จติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / ปุพเฺ พนิวาสานุสสฺ ตญิ าณาย –

120 เพอื่ ปุพเพนิวาสานุสสตญิ าณ/ จติ ตฺ ํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อเนกวหิ ติ ํ – หลายชาต/ิ ปุพเฺ พนิวาสํ – ซงึ่ ขนั ธ์เป็ นทีอ่ ยอู่ าศยั ในกาลกอ่ น/ อนุสฺสรต.ิ – ยอ่ มตามระลกึ ได/้ เสยฺยถทิ ํ – อยา่ งไร+น้ี [ปพพฺ ํ – ขอ้ ] [ไดแ้ ก]่ / เอกมฺปิ – ๑ ชาต+ิ บา้ ง/ ชาตฯึ เปฯ – สน้ิ ชาติ ฯลฯ/ อติ ิ – ดว้ ยประการฉะน้ี/ สาการํ – พรอ้ มทง้ั อาการ/ สอทุ ฺเทสํ – พรอ้ มทง้ั อทุ เทส/ อเนกวหิ ติ ํ – หลายชาต/ิ ปพุ เฺ พนิวาสํ – ซง่ึ ขนั ธเ์ ป็ นทีอ่ ยูอ่ าศยั ในกาลกอ่ น/ อนุสฺสรต.ิ – ยอ่ มตามระลกึ ได/้ อทิ มฺปิ สสฺ – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๘. “โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ เฺ ตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / สตฺตานํ – แหง่ สตั ว์ทง้ั หลาย/ จตุ ปู ปาตญาณาย – เพอื่ จุตูปปาตญาณ/ จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ทพิ ฺเพน – อนั เป็ นทพิ ย์/ จกฺขนุ า – ดว้ ยจกั ษุ/ วสิ ุทเฺ ธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / อตกิ กฺ นฺตมานุสเกน – อนั กา้ วลว่ งจกั ษุอนั เป็ นของมนุษย์/ สตเฺ ต – ซงึ่ สตั ว์ทง้ั หลาย/ ปสฺสติ – ยอ่ มเห็น/ จวมาเน – ผจู้ ตุ อิ ย/ู่ อปุ ปชฺชมาเน – ผเู้ กดิ อย/ู่ หีเน – ชน้ั ต่าํ / ปณีเต – ชน้ั สงู / สุวณฺเณ – ผงู้ ามด่งั ทอง/ ทพุ ฺพณฺเณ – ผมู้ ผี วิ พรรณทราม/ สคุ เต – ผเู้ กดิ มาดีแลว้ / ทคุ ฺคเต – ผมู้ าเกดิ ไมด่ ีแลว้ / ยถากมฺมูปเค – ผเู้ ป็ นไปตามกรรม/ สตเฺ ต – ซงึ่ สตั วท์ ง้ั หลาย/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / ‘อเิ ม วต – เหลา่ น้ีหนอ/ โภนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สตฺตา – สตั ว์ทง้ั หลาย/ กายทจุ จฺ รเิ ตน – ดว้ ยกายทุจรติ / สมนฺนาคตา – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วจีทุจจฺ รเิ ตน – ดว้ ยวจีทจุ รติ / สมนฺนาคตา – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / มโนทุจจฺ รเิ ตน – ดว้ ยมโนทจุ รติ / สมนฺนาคตา – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / อรยิ านํ – ซง่ึ พระอรยิ ะทง้ั หลาย/ อปุ วาทกา – เป็ นผกู้ ลา่ วรา้ ย/ มจิ ฉฺ าทฏิ ฐฺ กิ า – เป็ นผมู้ คี วามเห็นผดิ / มจิ ฉฺ าทฏิ ฐฺ กิ มฺมสมาทานา. – เป็ นผชู้ กั ชวนผอู้ นื่ ใหท้ าํ กรรมตามความเห็นผดิ / เต – เหลา่ นน้ั / [สตฺตา – สตั วท์ ง้ั หลาย]/ กายสสฺ – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ ปรํ – ในเบอ้ื งหลงั / มรณา – จากความตาย/ อปายํ – ซง่ึ อบาย/ ทคุ คฺ ตึ – ซง่ึ ทคุ ต/ิ วนิ ิปาตํ – ซง่ึ วนิ ิบาต/ นิรยํ – ซงึ่ นรก/ อปุ ปนฺนา. – เขา้ ถงึ แลว้ / อเิ ม – เหลา่ น้ี/ วา ปน – ก็หรอื วา่ / โภนฺโต – ทา่ นผเู้ จรญิ ทง้ั หลาย/ สตตฺ า – สตั ว์ทง้ั หลาย/ กายสจุ รเิ ตน – ดว้ ยกายสจุ รติ / สมนฺนาคตา –

121 เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / วจสี จุ รเิ ตน – ดว้ ยวจีสุจรติ / สมนฺนาคตา – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / มโนสจุ รเิ ตน – ดว้ ยมโนสุจรติ / สมนฺนาคตา – เป็ นผปู้ ระกอบพรอ้ มแลว้ / อรยิ านํ – ซง่ึ พระอรยิ ะทง้ั หลาย/ อนุปวาทกา – เป็ นผไู้ มก่ ลา่ วรา้ ย/ สมฺมาทฏิ ฐฺ กิ า – เป็ นผมู้ คี วามเหน็ ชอบ/ สมมฺ าทฏิ ฐฺ กิ มมฺ สมาทานา. – เป็ นผชู้ กั ชวนผอู้ นื่ ใหท้ าํ กรรมตามความเห็นชอบ/ เต – เหลา่ นน้ั / [สตฺตา – สตั วท์ ง้ั หลาย]/ กายสสฺ – แหง่ กาย/ เภทา – เพราะการแตกสลายไป/ ปรํ – ในเบ้ืองหลงั / มรณา – จากความตาย/ สุคตึ – ซงึ่ สุคต/ิ สคฺคํ – ซง่ึ สวรรค์/ โลกํ – ซง่ึ โลก/ อปุ ปนฺนา’ต.ิ – เขา้ ถงึ แลว้ ’ดงั นี้/ อติ ิ – ดว้ ยประการฉะนี้/ [โส – รูปนน้ั / ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ ทพิ เฺ พน – อนั เป็ นทพิ ย/์ จกฺขนุ า – ดว้ ยจกั ษุ/ วสิ ทุ เฺ ธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / อตกิ กฺ นฺตมานุสเกน – อนั กา้ วลว่ งจกั ษุอนั เป็ นของมนุษย์/ สตฺเต – ซงึ่ สตั ว์ทง้ั หลาย/ ปสสฺ ติ – ยอ่ มเห็น/ จวมาเน – ผจู้ ตุ อิ ย/ู่ อุปปชฺชมาเน – ผเู้ กดิ อย/ู่ หเี น – ชน้ั ตา่ํ / ปณีเต – ชน้ั สูง/ สุวณฺเณ – ผงู้ ามด่งั ทอง/ ทพุ พฺ ณฺเณ – ผมู้ ผี วิ พรรณทราม/ สคุ เต – ผเู้ กดิ มาดีแลว้ / ทุคฺคเต – ผมู้ าเกดิ ไมด่ ีแลว้ / ยถากมฺมูปเค – ผเู้ ป็ นไปตามกรรม/ สตฺเต – ซง่ึ สตั ว์ทง้ั หลาย/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / “เสยยฺ ถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ มชฺเฌสงิ ฆฺ าฏเก – ทใี่ นทา่ มกลางทางสามแพรง่ / ปาสาโท. – ปราสาท/ ตตถฺ – นน้ั / [ปาสาเท – บนปราสาท]/ จกขฺ มุ า – ผมู้ ตี าด/ี ปรุ โิ ส – บรุ ษุ / ฐโิ ต – ยนื อยแู่ ลว้ / ปสฺเสยฺย – พงึ เหน็ / มนุสเฺ ส – ซงึ่ มนุษยท์ ง้ั หลาย/ เคหํ – สเู่ รือน/ ปวสิ นฺเตปิ – ผกู้ าํ ลงั เขา้ ไป+บา้ ง/ นิกขฺ มนฺเตปิ – ผกู้ าํ ลงั ออก+บา้ ง/ รถกิ ายปิ – ดว้ ยพาหนะคือรถ+บา้ ง/ วถี ึ – ตามถนน/ สญจฺ รนฺเต – ผกู้ าํ ลงั สญั จรอย/ู่ มชฺเฌ – ในทา่ มกลาง/ สงิ ฆฺ าฏเก – ทที่ างสามแพรง่ / นิสนิ ฺเนปิ . – ผนู้ ่งั อยแู่ ลว้ +บา้ ง/ ตสสฺ – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘เอเต – เหลา่ น่นั / มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย/ เคหํ – สเู่ รือน/ ปวสิ นฺติ – ยอ่ มเขา้ ไป/ เอเต – เหลา่ น่นั / [มนุสฺสา – มนุษย์ทง้ั หลาย]/ นิกขฺ มนฺติ – ยอ่ มออก/ เอเต – เหลา่ น่นั / [มนุสฺสา – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ รถกิ ายปิ – ดว้ ยพาหนะคือรถ+บา้ ง/ วีถึ – ตามถนน/ สญจฺ รนฺติ – ยอ่ มสญั จรไป/ เอเต – เหลา่ น่นั / [มนุสสฺ า – มนุษยท์ ง้ั หลาย]/ มชฺเฌ – ในทา่ มกลาง/ สงิ ฆฺ าฏเก – ทที่ างสามแพรง่ / นิสนิ ฺนา’ต.ิ – น่งั อยแู่ ลว้ ’ดงั น้ี/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั แล/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมปฺ ิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั มน่ ั แลว้ / จติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปฺปตเฺ ต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / สตฺตานํ – แหง่ สตั วท์ ง้ั หลาย/ จตุ ูปปาตญาณาย –

122 เพอื่ จุตปู ปาตญาณ/ จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มนอ้ มไป/ โส – รูปนน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ ทพิ ฺเพน – อนั เป็ นทพิ ย์/ จกฺขนุ า – ดว้ ยจกั ษุ/ วสิ ทุ ฺเธน – อนั บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / อตกิ กฺ นฺตมานุสเกน – อนั กา้ วลว่ งจกั ษุอนั เป็ นของมนุษย์/ สตฺเต – ซงึ่ สตั ว์ทง้ั หลาย/ ปสฺสติ – ยอ่ มเห็น/ จวมาเน – ผจู้ ตุ อิ ย/ู่ อุปปชฺชมาเน – ผเู้ กดิ อย/ู่ หเี น – ชน้ั ตา่ํ / ปณีเต – ชน้ั สงู / สุวณฺเณ – ผงู้ ามด่งั ทอง/ ทุพฺพณฺเณ – ผมู้ ีผวิ พรรณทราม/ สคุ เต – ผเู้ กดิ มาดแี ลว้ / ทุคคฺ เต – ผมู้ าเกดิ ไมด่ แี ลว้ / ยถากมมฺ ูปเค – ผเู้ ป็ นไปตามกรรม/ สตฺเต – ซงึ่ สตั วท์ ง้ั หลาย/ ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๗๙. “โส – รูปนน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ เอวํ – อยา่ งน้ี/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเต – ครน้ั เมอื่ จติ / ปรสิ ทุ ฺเธ – บรสิ ทุ ธแิ์ ลว้ / ปรโิ ยทาเต – ผุดผอ่ งแลว้ / อนงคฺ เณ – เป็ นจติ ไมม่ กี เิ ลสเพยี งดงั เนิน/ วคิ ตูปกกฺ เิ ลเส – เป็ นจติ ปราศจากความเศรา้ หมองแลว้ / มุทุภูเต – เป็ นจติ ออ่ นโยน/ กมมฺ นิเย – เป็ นจติ เหมาะแกก่ ารใช้งาน/ ฐเิ ต – เป็ นจติ ตง้ั ม่นั แลว้ / อาเนญชฺ ปปฺ ตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ ว่นั ไหวแลว้ / อาสวานํ – แหง่ อาสวะทง้ั หลาย/ ขยญาณาย – เพอื่ ญาณเป็ นทสี่ นิ้ ไป/ จติ ฺตํ – ซง่ึ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ นิ ฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุ – ภกิ ษุ]/ อทิ ํ – นี้/ ทกุ ฺขนฺติ – ทกุ ข์+ดงั นี้/ ยถาภูตํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – น้ี/ ทุกขฺ สมุทโยติ – ทุกขสมุทยั +ดงั นี้/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – น้ี/ ทกุ ขฺ นิโรโธติ – ทกุ ขนิโรธ+ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – นี้/ ทกุ ขฺ นิโรธคามนิ ี – ทกุ ขนิโรธคามนิ ี/ ปฏปิ ทาติ – ปฏปิ ทา+ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / อเิ ม – เหลา่ นี้/ อาสวาติ – อาสวะ+ดงั นี้/ ยถาภูตํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – นี้/ อาสวสมุทโยติ – อาสวสมทุ ยั +ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – นี้/ อาสวนิโรโธติ – อาสวนิโรธ+ดงั นี้/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาติ – ยอ่ มรชู้ ดั / อยํ – นี้/ อาสวนิโรธคามนิ ี – อาสวนิโรธคามนิ ี/ ปฏปิ ทาติ – ปฏปิ ทา+ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั /

123 ตสสฺ – เมอื่ เธอ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ชานโต – รอู้ ยู/่ เอวํ – อยา่ งน้ี/ ปสสฺ โต – เห็นอยู/่ กามาสวาปิ – แมจ้ ากกามาสวะ/ จติ ฺตํ – จติ / วมิ ุจจฺ ติ – ยอ่ มหลดุ พน้ / ภวาสวาปิ – แมจ้ ากภวาสวะ/ จติ ตฺ ํ – จติ / วมิ ุจฺจติ – ยอ่ มหลดุ พน้ / อวชิ ฺชาสวาปิ – แมจ้ ากอวชิ ชาสวะ/ จติ ฺตํ – จติ / วมิ จุ ฺจติ – ยอ่ มหลดุ พน้ / ‘วมิ ตุ ฺตสมฺ ึ – หลุดพน้ แลว้ / [จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ ]/ วมิ ุตฺตม’ิ ติ – หลดุ พน้ แลว้ ’ดงั น้ี/ ญาณํ – ความรู/้ โหติ – ยอ่ มมี/ ‘ขีณา – สนิ้ แลว้ / ชาติ – ชาต/ิ วสุ ติ ํ – อยจู่ บแลว้ / พฺรหมฺ จรยิ ํ – พรหมจรรย์/ กตํ – กระทาํ เสร็จแลว้ / กรณียํ – ทคี่ วรกระทาํ / [กจิ จฺ ํ – กจิ ]/ นาปรํ – ไมม่ ี+อยา่ งอนื่ / [กรณียํ – ทคี่ วรกระทาํ / [กจิ จฺ ํ – กจิ ]]/ อติ ฺถตตฺ ายา’ติ – เพอื่ ความเป็ นอยา่ งน้ี’ดงั น้ี/ ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / “เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ปพพฺ ตสงเฺ ขเป – บนยอดภเู ขา/ อุทกรหโท – สระนํ้า/ อจฺโฉ – เป็ นสระมีน้ําใส/ วปิ ปฺ สนฺโน – เป็ นสระมีนํ้าสะอาด/ อนาวโิ ล. – เป็ นสระมนี ้ําไมข่ นุ่ มวั / ตตถฺ – นน้ั / จกขฺ มุ า – ผมู้ ตี าด/ี ปรุ โิ ส – บรุ ษุ / ตเี ร – ทขี่ อบสระ/ ฐโิ ต – ยนื อยแู่ ลว้ / ปสฺเสยยฺ – พงึ เห็น/ สปิ ปฺ ิ สมพฺ ุกมปฺ ิ – ซง่ึ หอยโขง่ และซงึ่ หอยกาบ+บา้ ง/ สกฺขรกถลมปฺ ิ – ซงึ่ กอ้ นกรวดและกอ้ นหนิ +บา้ ง/ มจฉฺ คมุ พฺ มปฺ ิ – ซงึ่ ฝงู ปลา+บา้ ง/ จรนฺตมปฺ ิ – กาํ ลงั แหวกวา่ ยอย+ู่ บา้ ง/ ตฏิ ฐฺ นฺตมปฺ ิ . – กาํ ลงั หยดุ อย+ู่ บา้ ง/ ตสฺส – แกเ่ ขา/ เอวมสสฺ – อยา่ งน้ี+[จนิ ฺตนํ – ความคดิ ]+พงึ มี/ ‘อยํ โข – น้ีแล/ อทุ กรหโท – สระนํ้า/ อจฺโฉ – เป็ นสระมนี ้ําใส/ วปิ ฺปสนฺโน – เป็ นสระมนี ํ้าสะอาด/ อนาวโิ ล. – เป็ นสระมนี ํ้าไมข่ นุ่ มวั / ตตฺรเิ ม – นน้ั +[อุทกรหเท – ในสระน้ํา]+เหลา่ น้ี/ สปิ ปฺ ิ สมฺพกุ าปิ – หอยโขง่ และหอยกาบทง้ั หลาย+บา้ ง/ สกขฺ รกถลาปิ – กอ้ นกรวดและกอ้ นหนิ ทง้ั หลาย+บา้ ง/ มจฉฺ คมุ ฺพาปิ – ฝูงปลาทง้ั หลาย+บา้ ง/ จรนฺตปิ ิ – กาํ ลงั แหวกวา่ ยอย+ู่ ก็มี/ ตฏิ ฐฺ นฺตปิ ี ’ต.ิ – หยดุ อย+ู่ ก็ม’ี ดงั น้ี/ เอวเมว โข – ฉนั นน้ั +เหมอื นกนั แล/ มาณว – ดูกอ่ นมาณพ/ ภกิ ขฺ ฯุ เปฯ – ภกิ ษุ ฯลฯ/ ยมฺปิ – แมใ้ ด/ มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ สมาหเิ ต – ตง้ั ม่นั แลว้ / จติ ฺเตฯเปฯ – ครน้ั เมอื่ จติ ฯลฯ/ อาเนญชฺ ปปฺ ตฺเต – เป็ นจติ ไมห่ วน่ ั ไหวแลว้ / อาสวานํ – แหง่ อาสวะทง้ั หลาย/ ขยญาณาย – เพอื่ ญาณเป็ นทสี่ นิ้ ไป/ จติ ฺตํ – ซงึ่ จติ / อภนิ ีหรติ – ยอ่ มนําไป/ อภนิ ินฺนาเมต.ิ – ยอ่ มน้อมไป/ โส – รปู นน้ั / [ภกิ ฺขุ – ภกิ ษุ]/ อทิ ํ – น้ี/ ทุกฺขนฺติ – ทกุ ข์+ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาตฯิ เปฯ – ยอ่ มรชู้ ดั ฯลฯ/ อาสวนิโรธคามนิ ี – อาสวนิโรธคามนิ ี/ ปฏปิ ทาติ – ปฏปิ ทา+ดงั น้ี/ ยถาภตู ํ – ตามความเป็ นจรงิ / ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / ตสสฺ – เมอื่ เธอ/ เอวํ – อยา่ งนี้/ ชานโต – รอู้ ยู/่ เอวํ – อยา่ งนี้/ ปสฺสโต – เห็นอยู/่ กามาสวาปิ – แมจ้ ากกามาสวะ/ จติ ตฺ ํ – จติ / วมิ ุจจฺ ติ – ยอ่ มหลดุ พน้ /

124 ภวาสวาปิ – แมจ้ ากภวาสวะ/ จติ ตฺ ํ – จติ / วมิ ุจฺจติ – ยอ่ มหลดุ พน้ / อวชิ ฺชาสวาปิ – แมจ้ ากอวชิ ชาสวะ/ จติ ตฺ ํ – จติ / วมิ ุจฺจติ – ยอ่ มหลุดพน้ / ‘วมิ ุตตฺ สมฺ ึ – หลดุ พน้ แลว้ / [จติ เฺ ต – ครน้ั เมอื่ จติ ]/ วมิ ตุ ฺตม’ิ ติ – หลุดพน้ แลว้ ’ดงั นี้/ ญาณํ – ความรู/้ โหติ – ยอ่ มมี/ ‘ขณี า – สน้ิ แลว้ / ชาติ – ชาต/ิ วสุ ติ ํ – อยจู่ บแลว้ / พรฺ หมฺ จรยิ ํ – พรหมจรรย์/ กตํ – กระทาํ เสร็จแลว้ / กรณียํ – ทคี่ วรกระทาํ / [กจิ ฺจํ – กจิ ]/ นาปรํ – ไมม่ ี+อยา่ งอนื่ / [กรณียํ – ทคี่ วรกระทาํ / [กจิ ฺจํ – กจิ ]]/ อติ ฺถตตฺ ายา’ติ – เพอื่ ความเป็ นอยา่ งน้ี’ดงั นี้/ ปชานาต.ิ – ยอ่ มรชู้ ดั / อทิ มปฺ ิ สฺส – แมน้ ี้+[ปพฺพํ – ขอ้ ]+รปู นน้ั / [ภกิ ขฺ ุโน – ของภกิ ษุ]/ โหติ – ยอ่ มเป็ น/ ปญญฺ าย. – ในปญั ญา/ ๔๘๐. “อยํ โข – น้ีแล/ โส – นน้ั / มาณว – ดกู อ่ นมาณพ/ อรโิ ย – อนั ประเสรฐิ / ปญญฺ ากฺขนฺโธ – ปญั ญาขนั ธ์/ ยสฺส – ใด/ [ปญญฺ ากฺขนฺธสฺส – ซง่ึ ปญั ญาขนั ธ์]/ โส – พระองคน์ น้ั / ภควา – พระผูม้ พี ระภาคเจา้ / วณฺณวาที – เป็ นผมู้ ปี กตติ รสั สรรเสรญิ / อโหสิ – ไดเ้ ป็ นแลว้ / ยตถฺ – ใด/ [ปญญฺ ากขฺ นฺเธ – ในปญั ญาขนั ธ์]/ จ – ดว้ ย/ อมิ ํ – นี้/ ชนตํ – ยงั หมแู่ หง่ ประชาชน/ สมาทเปสิ – ใหส้ มาทานแลว้ / นิเวเสสิ – ใหด้ าํ รงอยแู่ ลว้ / ปตฏิ ฐฺ าเปส.ิ – ใหต้ ง้ั ม่นั อยแู่ ลว้ / นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ เจเวตฺถ – แตว่ า่ +น้ี+[ธมฺมวนิ เย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ อตุ ฺตรกิ รณีย”นฺต.ิ – กรณียกจิ ทตี่ อ้ งปฏบิ ตั ยิ ง่ิ ขนึ้ ไปกวา่ ”ดงั นี้/ “อจฉฺ รยิ ํ – น่าอศั จรรยจ์ รงิ / [วตฺถุ – เรอื่ ง]/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อพฺภุตํ – ไมเ่ คยปรากฏมาแลว้ / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท! – ขา้ แตพ่ ระอานนท!์ / โส – นน้ั / จายํ – ก็+นี้/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท์/ อรโิ ย – อนั ประเสรฐิ / ปญญฺ ากขฺ นฺโธ – ปญั ญาขนั ธ์/ ปรปิ ณุ ฺโณ – บรบิ รู ณ์แลว้ / โน – ไมใ่ ช/่ อปรปิ ณุ ฺโณ. – ไมบ่ รบิ ูรณ์แลว้ / เอวํ – อยา่ งนี้/ ปรปิ ุณฺณํ – ทบี่ รบิ รู ณ์แลว้ / จาหํ – ก็+ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์ อรยิ ํ – อนั ประเสรฐิ / ปญญฺ ากฺขนฺธํ – ซงึ่ ปญั ญาขนั ธ์/ อโิ ต – น้ี/ [สาสนโต – จากพระศาสนา]/ พหทิ ธฺ า – ในภายนอก/ อญเฺ ญสุ – เหลา่ อนื่ / สมณพฺราหฺมเณสุ – ในสมณะและพราหมณ์ทง้ั หลาย/ น – ไม/่ สมนุปสฺสาม.ิ – ยอ่ มพจิ ารณาเห็น/ นตถฺ ิ – ยอ่ มไมม่ ี/ เจเวตถฺ – แตว่ า่ +น้ี+[ธมฺมวนิ เย – ในพระธรรมวนิ ยั ]/ อตุ ฺตรกิ รณีย.ํ – กรณียกจิ ทตี่ อ้ งปฏบิ ตั ยิ ง่ิ ขน้ึ ไปกวา่ / อภกิ กฺ นฺตํ – ชดั เจนยงิ่ นกั / [ภาสติ ํ – ภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท/์

125 อภกิ กฺ นฺตํ – ชดั เจนยง่ิ นกั / [ภาสติ ํ – ภาษิต]/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท! – ขา้ แตพ่ ระอานนท!์ / เสยฺยถาปิ – แมฉ้ นั ใด/ โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท์/ [ปคุ คฺ โล – บุคคล]/ นิกกฺ ชุ ฺชติ ํ – ทคี่ ว่าํ แลว้ / [วตถฺ ุํ – ซง่ึ วตั ถ]ุ / วา – หรือ/ อกุ กฺ ชุ ฺเชยยฺ – พงึ หงาย/ ปฏจิ ฺฉนฺนํ – ทปี่ ิ ดแลว้ / [วตถฺ ุํ – ซง่ึ วตั ถ]ุ / วา – หรือวา่ / ววิ เรยยฺ – พงึ เปิ ด/ มฬู หฺ สฺส – ผหู้ ลงทางแลว้ / [ปคุ ฺคลสสฺ – แกบ่ คุ คล]/ วา – หรือวา่ / มคฺคํ – ซง่ึ หนทาง/ อาจกิ ฺเขยยฺ – พงึ บอก/ อนฺธกาเร – ในทมี่ ดื / วา – หรือวา่ / เตลปชฺโชตํ – ซงึ่ ประทปี / ธาเรยยฺ – พงึ ตาม/ ‘จกฺขุมนฺโต – ผมู้ ตี าดี/ [ปุคฺคลา – บุคคลทง้ั หลาย]/ รูปานิ – ซง่ึ รูปทง้ั หลาย/ ทกขฺ นฺตี’ต;ิ – จกั เห็น’ดงั น้ี/ เอวเมวํ – ฉนั นน้ั +เหมือนกนั / โภตา – ผเู้ จรญิ / อานนฺเทน – อนั พระอานนท/์ อเนกปรยิ าเยน – โดยปรยิ ายเป็ นอเนก/ ธมโฺ ม – พระธรรม/ ปกาสโิ ต. – ประกาศแจม่ แจง้ แลว้ / เอสาหํ – นี้+ขา้ พเจา้ / โภ – ผเู้ จรญิ / อานนฺท – ขา้ แตพ่ ระอานนท์// ตํ – พระองค์นน้ั / ภวนฺตํ – ผเู้ จรญิ / โคตมํ – ซงึ่ พระโคดม/ สรณํ – วา่ เป็ นสรณะ/ คจฉฺ ามิ – ยอ่ มถงึ / ธมมฺ ญจฺ – ซงึ่ พระธรรม+ดว้ ย/ ภกิ ขฺ ุสงฆฺ ญจฺ . – ซงึ่ พระภกิ ษุสงฆ+์ ดว้ ย/ อปุ าสกํ – วา่ เป็ นอุบาสก/ มํ – ซง่ึ ขา้ พเจา้ / ภวํ – ผเู้ จรญิ / อานนฺโท – พระอานนท/์ ธาเรตุ – ขอจงทรงจาํ ไว/้ อชฺชตคเฺ ค – ตง้ั แตว่ นั น้ีเป็ นตน้ ไป/ ปาณุเปตํ – ผเู้ ขา้ ถงึ ตลอดชีวติ แลว้ / สรณํ – ซง่ึ สรณะ/ คต”นฺต.ิ – ผถู้ งึ แลว้ ”ดงั น้ี/ สุภสตุ ตฺ ํ – สุภสตู ร/ นิฏฐฺ ติ ํ – จบแลว้ / ทสม.ํ – ที่ ๑๐/