Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη

ΦΙΛΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Β΄ ΑΡΣΑΚΕΙΟ-ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΚΑΛΗΣ Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη



ΦΙΛΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Β΄ΑΡΣΑΚΕΙΟ-ΤΟΣΙΤΣΕΙΟ ΓΥΜΝΑΣΙΟ ΕΚΑΛΗΣ Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη ΕΚΑΛΗ 2013

Το έντυπο «Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη» είναι έργο μαθητών και μαθητριών της Β΄ τάξης (τμήματα Β2, Β3) του Β΄ Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης κατά το σχολικό έτος 2012-2013. Επιμέλεια εντύπου: Αθηνά Γκαρμπολά (Αγγλικής Γλώσσας) Ειρήνη Φαραντούρη (Φιλόλογος MSt) Μαρία Φιλιππάκου (Χημικός MSc) Eπιμέλεια εξωφύλλου: Ζηνοβία Κωτσοπούλου Χορηγία: Attica Bank και η πολιτιστική εταιρεία της Attica Bank-IEKEM-TEE Παραγωγή-Εκτύπωση: ΙΔΕΑ-ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Σελίδα ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7............................................................................................................................................................................................. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 9.................................................................................................................................................................................................. ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ 11.............................................................................................. ΧΑΡΤΗΣ 13.................................................................................................................................................................................................... ΕΛΛΑΔΑ 15................................................................................................................................................................................................... ΚΥΠΡΟΣ 24................................................................................................................................................................................................... ΜΑΛΤΑ 31........................................................................................................................................................................................................ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 39.................................................................................................................................................................................... ΙΣΠΑΝΙΑ 46................................................................................................................................................................................................... ΓΑΛΛΙΑ 53........................................................................................................................................................................................................ ΑΓΓΛΙΑ 61......................................................................................................................................................................................................... ΟΛΛΑΝΔΙΑ 68.......................................................................................................................................................................................... ΕΛΒΕΤΙΑ 75.................................................................................................................................................................................................... ΙΤΑΛΙΑ 81.......................................................................................................................................................................................................... ΑΥΣΤΡΙΑ 88................................................................................................................................................................................................... ΤΣΕΧΙΑ 95........................................................................................................................................................................................................ ΟΥΓΓΑΡΙΑ 102........................................................................................................................................................................................... ΚΡΟΑΤΙΑ 109.............................................................................................................................................................................................. ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 116................................................................................................................................



ΠΡΟΛΟΓΟΣ Όλοι όσοι ασχολούμαστε με την εκπαίδευση γνωρίζουμε πως η μάθηση είναι κάτι πολύ πε- ρισσότερο από συσσώρευση πληροφοριών και αποστήθιση δεδομένων. Η ποιοτική μάθηση είναι μια δημιουργική διαδικασία, κατά την οποία ο μαθητής συμμετέχει ενεργά στην οικοδόμηση της γνώσης. Για να ενεργοποιηθούν τα παιδιά σε αυτή τη διαδικασία, οι καθηγητές του Σχολείου μας σχεδιάζουν διαθεματικές δραστηριότητες, μέσα από τις οποίες οι μαθητές ανακαλύπτουν οι ίδιοι τη γνώση, προσεγγίζοντάς την διεπιστημονικά, μαθαίνοντας να αναζητούν πληροφορίες σε έγκυ- ρες πηγές, αλλά και αξιοποιώντας τα όποια βιώματά τους. Έτσι και κατά το σχολικό έτος 2012-2013, μαθητές της Β΄ τάξης του Γυμνασίου μας, διδα- σκόμενοι για τις χώρες της Ευρώπης στο μάθημα της Γεωγραφίας, εργάστηκαν κατά ομάδες και εκπόνησαν μια συνθετική εργασία, με τίτλο Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη. Οι μαθητές, με την καθο- δήγηση των καθηγητών τους, συνεργάστηκαν, διεύρυναν τα ενδιαφέροντά τους, γνώρισαν στην πράξη τους τρόπους αναζήτησης και συλλογής πληροφοριών και εξοικειώθηκαν με τις μεθόδους σύνθεσης μιας εργασίας. Παράλληλα, αξιοποιώντας προσωπικές τους εμπειρίες από ταξίδια σε χώρες της Ευρώπης, αλλά και συνδυάζοντας γνώσεις από διαφορετικά γνωστικά αντικείμενα, τη Γεωγραφία, την Ιστορία, την Ελληνική γλώσσα, την Αγγλική γλώσσα, την Πληροφορική, τα Καλ- λιτεχνικά, δημιούργησαν έναν «ταξιδιωτικό οδηγό» που απεικονίζει χαρακτηριστικά αξιοθέατα, πολιτιστικές ιδιαιτερότητες και διάφορα στοιχεία από κάποιες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες με την άποψη και τη ματιά των συγκεκριμένων μαθητών που τις μελέτησαν. Όλους αυτούς τους μαθητές του Σχολείου μας συγχαίρω θερμά, γιατί συμμετείχαν πρόθυμα, μόχθησαν με ζήλο και έφεραν σε πέρας το εγχείρημα μιας απαιτητικής εργασίας. Επίσης, θερμά συγχαρητήρια και πολλές ευχαριστίες είναι απαραίτητο να εκφράσω στους εκπαιδευτικούς του Β΄Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης, την κ. Αθηνά Γκαρμπολά, καθη- γήτρια Αγγλικής γλώσσας, την κ. Ειρήνη Φαραντούρη, φιλόλογο, και την κ. Μαρία Φιλιππάκου, χημικό, διότι ενέπνευσαν τα παιδιά, ώστε να ασχοληθούν με τη συγκεκριμένη δραστηριότητα, τα ενθάρρυναν, τα καθοδήγησαν, διόρθωσαν την εργασία τους και επιμελήθηκαν την έκδοσή της, καθώς και την κ. Ζηνοβία Κωτσοπούλου, καθηγήτρια Καλλιτεχνικών, η οποία επιμελήθηκε το εξώ- φυλλο του εντύπου. Βέβαια, η εκτύπωση της μαθητικής εργασίας, ως επιβράβευση των μαθητών μας για το αξι- όλογο εγχείρημά τους αλλά και ως ενθάρρυνση ανάλογων πρωτοβουλιών, δεν θα ήταν εφικτή, αν δεν είχαμε αρωγό την Attica Bank, η οποία ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη για την έντυπη έκδοση της εργασίας των μαθητών μας. Ως εκ τούτου, οι ευχαριστίες μου προς την Attica Bank και την πολιτιστική εταιρεία της Attica Bank-IEKEM-TEE για την ευγενική χορηγία είναι αυτονόητες και επιβεβλημένες. Τέλος, τις θερμές ευχαριστίες μου θα ήθελα να εκφράσω και στον γραφίστα κ. Χάρη Καρδα- μάκη, για την άψογη συνεργασία, την άρτια εκτύπωση και την πολύτιμη συμβολή του στην καλαί- σθητη εμφάνιση του εντύπου. Ευδοκία Ι. Γιαννικοπούλου Διευθύντρια του Β΄Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης Δεκέμβριος 2013 7



ΕΙΣΑΓΩΓΗ Το σύγχρονο σχολείο είναι ένας χώρος όχι μόνο μετάδοσης γνώσεων, αλλά και πεδίο ερεθι- σμάτων για τους μαθητές, οι οποίοι είναι πρόθυμοι και ικανοί να ανταποκριθούν ενεργά σε οτιδή- ποτε κεντρίζει το ενδιαφέρον και τη φαντασία τους. Στην αρχή του διδακτικού έτους 2012-2013, μέσα από γόνιμο διάλογο καθηγητών και μαθητών των τμημάτων Β2 και Β3 του Β΄ Αρσακείου-Το- σιτσείου Γυμνασίου Εκάλης, γεννήθηκε η ιδέα της διαθεματικής προσέγγισης του μαθήματος της Γεωγραφίας με την εκπόνηση ενός ταξιδιωτικού οδηγού για δεκατέσσερις (14) χώρες της Ευρώ- πης. Το ίδιο το μάθημα της Ευρωπαϊκής Γεωγραφίας και Γεωλογίας ξύπνησε στους μαθητές το ενδιαφέρον για ταξίδι στην Ευρώπη και την κατάθεση των προσωπικών τους εμπειριών από αγα- πημένους τους προορισμούς. Παράλληλα, η ενασχόληση με το ποίημα «Βγαίνοντας από το σχο- λειό» του γάλλου υπερρεαλιστή ποιητή Ζακ Πρεβέρ στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας αποκάλυψε την ψυχοσύνθεση και τους στόχους που πρέπει να έχει ο ταξιδευτής, αλλά και τον σω- στό χειρισμό της πυξίδας στη διάρκεια του ταξιδιού. Αρωγός στην προσπάθεια αυτή στάθηκε το μάθημα της Βυζαντινής και Μεσαιωνικής Ιστορίας της Δύσης που ανέδειξε τις κοινές πολιτισμι- κές ρίζες των ευρωπαϊκών χωρών και το ρόλο του ελληνικού πολιτισμού στη διαμόρφωσής τους. Επίσης, στο μάθημα της Αγγλικής Γλώσσας επισημάνθηκε η αξία της γνώσης και χρήσης κοινού γλωσσικού κώδικα ανάμεσα στα κράτη της Ευρώπης και έγινε μια πρώτη προσπάθεια μετάφρα- σης ελληνικού κειμένου στην αγγλική γλώσσα. Οι μαθητές αγκαλιάζοντας με ιδιαίτερο ενθουσιασμό και υπευθυνότητα το εγχείρημα της εκπόνησης ταξιδιωτικού οδηγού, απέδειξαν ότι έχουν τη διάθεση να βιώσουν καινούργιες εμπει- ρίες, να γνωρίσουν καινούργιους τόπους, πολιτισμούς, λαούς και να αλληλεπιδράσουν μαζί τους. Άλλωστε, η ελληνική φυλή χαρακτηρίζεται διαχρονικά από την οικουμενικότητά της και το άνοιγ- μά της σε Ανατολή και Δύση: με τον πρώτο αποικισμό (12ος-9ος αιώνας π.Χ.) στα παράλια της Μ. Ασίας και τον δεύτερο αποικισμό (8ος αιώνας π.Χ.) σε όλη τη λεκάνη της Μεσογείου και τη Μαύρη θάλασσα. Ο ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος ενσάρκωσε το πνεύμα της οικουμενικότητας, με τη δημι- ουργία της μεγάλης πολυπολιτισμικής του αυτοκρατορίας, στην οποία συνένωσε ειρηνικά διαφο- ρετικούς λαούς, και με τη διάθεσή του ακατάπαυστα, μέχρι το πέρας της ζωής του, να ανακαλύπτει καινούργιους τόπους «πρωτοϊδωμένους». Το ταξίδι των σύγχρονων νέων ελλήνων ταξιδευτών, όσο πιο μεγάλο, επίπονο αλλά και ανατρεπτικό είναι, τόσο πιο πλούσιους τους κάνει σε εμπειρίες, αυτογνωσία, ανεκτικότητα στο διαφορετικό. Ένα τέτοιο ταξίδι επιχείρησαν να πραγματοποιήσουν εφέτος οι μαθητές των τμημάτων Β2 και Β3 του Β΄Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης. Απότοκος αυτού είναι ο ανά χείρας ταξι- διωτικός οδηγός. Με κριτική ικανότητα αναζήτησαν για κάθε μια από τις 14 χώρες της Ευρώπης πληροφορίες για την ιστορία, τη γεωμορφολογία της, τον πολιτισμό και τα έθιμά της, ώστε να προσελκύσουν και να παρακινήσουν τον αναγνώστη να ξεκινήσει το δικό του ταξίδι. Σκοπός ανάληψης αυτής της πρωτοβουλίας ήταν η διεπιστημονική και διαπολιτισμική προ- σέγγιση του ευρωπαϊκού πολιτισμού μέσω των μαθημάτων Γεωγραφίας, Ιστορίας, Λογοτεχνίας και Αγγλικής Γλώσσας. Η εργασία είχε ως στόχο όχι μόνο να παραθέσουν οι μαθητές πληροφορίες για κάθε χώρα, αλλά και να παρουσιάσουν ειδικές λεπτομέρειες από δικές τους εμπειρίες με ανάλογο ύφος, προσδίδοντας στο κείμενο τη ζωντάνια του ατομικού βιώματος. Τα μέλη της κάθε ομάδας συνεργάστηκαν δημιουργικά στο χώρο της τάξης και της βιβλιοθήκης κατά τη χρήση της βιβλι- ογραφίας και των νέων τεχνολογιών. Επίσης, οι μαθητές εξοικειώθηκαν με την ομαδική εργασία και τη σύνθεση πληροφοριών, ενώ παράλληλα οδηγήθηκαν στην ανάπτυξη ερευνητικής σκέψης. Θα θέλαμε, λοιπόν, να επαινέσουμε τους μαθητές και τις μαθήτριες, οι οποίοι, διαθέτοντας ευχαρίστως ώρες από τον ελεύθερό τους χρόνο για τη συλλογή και σύνθεση πληροφοριών, συνέ- βαλαν στη συγγραφή του ταξιδιωτικού οδηγού «Ταξιδεύοντας στην Ευρώπη». 9

Από τη θέση αυτή θα θέλαμε να εκφράσουμε τις θερμές ευχαριστίες μας προς τη Διευθύ- ντρια του Β΄Αρσακείου-Τοσιτσείου Γυμνασίου Εκάλης, κ. Ευδοκία Ι. Γιαννικοπούλου, για την ενθάρ- ρυνση, την αμέριστη συμπαράσταση και ενεργή υποστήριξη στην εκπόνηση και παρουσίαση της εργασίας αυτής, καθώς επίσης και προς την κ. Ζηνοβία Κωτσοπούλου, καθηγήτρια Καλλιτεχνικών, η οποία επιμελήθηκε το εξώφυλλο του εντύπου. Τέλος, ιδιαίτερες ευχαριστίες εκφράζουμε και προς την Attica Bank και την πολιτιστική εταιρεία της Attica Bank-IEKEM-TEE, η οποία ανέλαβε εξ ολοκλήρου τη δαπάνη για την έντυπη έκδοση του ταξιδιωτικού οδηγού. Αθηνά Γκαρμπολά (Αγγλικής Γλώσσας) Ειρήνη Φαραντούρη (Φιλόλογος MSt) Μαρία Φιλιππάκου (Χημικός MSc) Υπεύθυνες του Εκπαιδευτικού Προγράμματος Δεκέμβριος 2013 10

ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΥΠΡΟΣ Καρά Κωνσταντίνα, Κεντεποζίδης Κωνσταντίνος Πόντου Μυρσίνη, Πόντου Νεφέλη Μάκαρη Αριάδνη, Μαμαλούκας Μιχαήλ Παπαδοπούλου Ελένη, Παπαντώνη Ειρήνη-Ευαγγελία ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΜΑΛΤΑ Μπέλση Ειρήνη, Νικητάκη Νίκη-Ειρήνη Γεωργίου Ιωάννα, Γιαννακοπούλου Ασημίνα Νταούτης Νικόλαος, Παππάς Νικόλαος Καραβίδα Μαρία, Λυμπέρη Αικατερίνη ΙΣΠΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ Καβαρλίγκος Νικόλαος, Καραβίτης Αλέξανδρος Μαρκοπούλου Ελένη, Μάρκου Ελένη Καραΐσκος Γεώργιος, Κορδαλής Ανδρέας Μεντζελοπούλου Χριστίνα, Παντελίδου Αγγελική ΗΝΩΜΕΝΟ ΒΑΣΙΛΕΙΟ (ΑΓΓΛΙΑ) ΟΛΛΑΝΔΙΑ Κορρέση Άρτεμις, Λουράντου Χάρις Κανελλοπούλου Άννα, Καρτάλη Ιωάννα Λινάρδου Μαρία-Σταυρούλα, Λιανού Ευλαμπία-Εβελίνα Κόλλια Άρτεμις, Λιανού Δέσποινα 11

ΟΜΑΔΕΣ ΜΑΘΗΤΩΝ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΡΙΩΝ ΕΛΒΕΤΙΑ ΙΤΑΛΙΑ Νομικού Ιωάννα, Πανίδη Αικατερίνη Κώη Άννα, Κλάγκου Άλκηστη-Ειρήνη Πάσουλα Ιωάννα, Φωτοπούλου Ίρις Καρκαντζός Αθανάσιος, Μάζης Θεόδωρος AYΣΤΡΙΑ ΤΣΕΧΙΑ ΟυτουτζιάνΣαμιράμ, Παπαδάτος Νικόλαος Μιχαλοπούλου Φωτεινή, Παπαρά Θεοδώρα Παπαδόπουλος Αγησίλαος, Περσίδης Γεώργιος Σφακιανούδη Γαβριέλλα-Γλυκερία ΟΥΓΓΑΡΙΑ ΚΡΟΑΤΙΑ Κουρλιμπίνης Κωνσταντίνος, Κυπριάνης Χρήστος Λυμπέρη Γεωργία, Μοντεσάντος Φίλιππος Κωνσταντίνου Μιχαήλ, Μακρής Εμμανουήλ Παΐσιος Χρήστος, Τσουκαλάς Κωνσταντίνος ΥΠΕΥΘΥΝΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΕΣ Γκαρμπολά Αθηνά, Φαραντούρη Ειρήνη, Φιλιππάκου Μαρία 12

13

14

ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η πρωτεύουσα της Ελλάδας είναι η Αθήνα, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις της είναι η Θεσσαλονίκη, η Πάτρα, το Ηράκλειο καθώς και η Λάρισα. Ο πληθυσμός το 2011 ήταν 11.329.618. Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευόμενη Δημοκρατία. Η γλώσσα της είναι η Νέα Ελληνική, ενώ η επίσημη θρησκεία είναι η Ορθόδοξη Χριστιανική πίστη. Το νόμισμα της Ελλάδας μετά το 2001 (πρακτικά η χρήση του ξεκίνησε μετά το 2002) είναι το Euro, που αντικατέστησε τη δραχμή. Κυκλαδικά ειδώλια γυναικείων μορφών Η Ελλάδα βρίσκεται στη νοτιοανατολική Ευρώπη, στο νοτιό- τερο άκρο της Βαλκανικής χερσονήσου, στην ανατολική Μεσό- γειο. Συνορεύει στα βορειοδυτικά με την Αλβανία, στα βόρεια με την Βουλγαρία και την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας (Π.Γ.Δ.Μ.) και στα βορειοανατολικά με την Τουρκία. Βρέχεται στα ανατολικά από το Αιγαίο Πέλαγος, στα δυτικά από το Ιόνιο και νότια από τη Μεσόγειο Θάλασσα. Η Ελλάδα έχει έντονο οριζόντιο διαμελισμό, καθώς διαθέτει αναρίθμητα πολλά νησιά και μεγάλο μήκος ακτών. Το κύριο μέ- ρος της είναι ορεινό ή λοφώδες, έχει πολλές λίμνες καθώς και ποταμούς. Το κλίμα της είναι εύκρατο μεσογειακό, δηλαδή έχει ήπιους υγρούς χειμώνες και ζεστά, ξηρά καλοκαίρια. Ακόμα, η Ελλάδα είναι μία ιδιαίτερα σεισμογενής περιοχή, καθώς βρί- σκεται στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών της ευρασιατικής και της αφρικανικής πλάκας. Συνεπώς, είναι και ηφαιστειογενής χώρα, παρόλο που οι περισσότερες εκρήξεις συμβαίνουν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας. Λόγω της ευνοϊκής της θέσης μπορεί να αναπτυχθεί σε αυτήν η αλιεία, το εμπόριο, καθώς επί- σης και ο θερινός τουρισμός. ΙΣΤΟΡΙΑ Η ιστορία του ελληνικού έθνους ξεκινάει χιλιάδες χρόνια πριν. Ήδη στην εποχή του Χαλκού (3000-1100 π.Χ.) αναπτύχθη- καν ο Κυκλαδικός, ο Μινωικός και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός. Στα Γεωμετρικά χρόνια (1100-800 π.Χ.) η Ελλάδα βρίσκεται σε κρίση, ενώ προς το τέλος της περιόδου αναγεννιέται. Στην Αρ- χαϊκή εποχή συγκροτούνται οι πόλεις-κράτη και το πολίτευμα 15

εξελίσσεται. Στη συνέχεια λαμβάνουν χώρα οι Περσικοί πόλεμοι (490-479 π.Χ.), μία σειρά ενόπλων συγκρού- σεων ανάμεσα στους Έλληνες και τους Πέρσες, όπου πρωτοστατούν οι Αθηναίοι. Μετά τη νίκη των Ελλήνων, η Αθήνα αποκτά ηγεμονικό ρόλο στην Ελλάδα και με Χρυσή νεκρική προσωπίδα, επικεφαλής τον Περικλή γίνεται καλλιτεχνικό και πνευ- γνωστή ως «προσωπίδα ματικό κέντρο του ελληνισμού. Το 431 π.Χ. ξεσπά ο Πε- του Αγαμέμνονα” λοποννησιακός πόλεμος (431-404 π.Χ.), ανάμεσα στην Αθηναϊκή Συμμαχία και την άλλη μεγάλη δύναμη της εποχής, τη Σπάρτη και τους Συμμάχους της. Τον εμφύλιο αυτόν πόλεμο διαδέχεται η κυριαρχία των Μακεδόνων με αποκορύφωμα την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου (334-323 π.Χ.), ο οποίος κατακτά απέραντες εκτάσεις στην Ασία και Αφρική και διαδίδει τον ελληνικό πολιτισμό στα βάθη της ανα- τολής. Την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των επιγόνων του, διαδέχεται η Ρωμαϊκή κυριαρχία, μετεξέλιξη της οποίας αποτέλε- σε η Βυζαντινή αυτοκρατορία, που άκμασε μέχρι την Άλωση της Κωνσταντινούπολης και την υποδούλωση της Ελλάδας από την Οθωμανική Αυτοκρατορία, το 1453. Μετά Πορτραίτο Μ. Αλεξάνδρου από τέσσερις αιώνες σκλαβιάς, οι Έλληνες καταφέρνουν να ελευθερωθούν και ιδρύουν το ανεξάρτητο και ελεύθερο ελληνικό κράτος το 1827. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων (1912-1913) εναντίον αρχικά της Οθωμανικής Αυ- τοκρατορίας και μετά εναντίον της Βουλγαρίας, η Ελλάδα απελευθερώνει πολλά εδάφη και διπλα- σιάζει την έκτασή της. Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Ελλάδα βρίσκεται στο μέρος των νικητών και με διεθνείς συνθήκες επεκτείνει τα σύνορα της σε εδάφη της Μικράς Ασίας με Ελληνι- κό πληθυσμό. Η Τουρκία, το νέο κράτος, που αντικατέστησε την Οθωμα- νική αυτοκρατορία, δεν αποδέχεται τις συνθήκες. Έτσι, η Ελλάδα για να τις επιβάλει, θα ξεκινήσει τη Μικρασιατική Εκστρατεία, η οποία θα οδη- γήσει το 1922 σε γενοκτονία των Ρωμιών στη Μικρά Ασία και τον Πόντο. Στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν επιτίθεται στην Ελ- λάδα η φασιστική Ιταλία, οι Έλληνες αρνούνται να πα- ραδοθούν στους Ιταλούς και κηρύσσεται γενική επι- στράτευση (28 Οκτωβρίου 1940). Η ιταλική εισβολή αντιμετωπίζεται επιτυχώς. Ωστόσο, με την επέμβαση της Γερμανίας η χώρα ηττάται και ακολουθεί περίο- δος κατοχής από τις δυνάμεις του Άξονα (1941-1944). Έλληνες στρατιώτες στο Αλβανικό μέτωπο Μετά την ήττα του Άξονα και την απελευθέρωση των Ελλήνων ξεσπά εμφύλιος πόλεμος (1946-1949). Η Ελλάδα, αφού περνάει μια πρώτη περίοδο φτώχειας γιορτάζουν την και μαζικής μετανάστευσης, αρχίζει να αναπτύσσεται οικονομικά. Παράλληλα Πρωτοχρονιά του 1941 αναδεικνύει διανοητές, λογοτέχνες και καλλιτέχνες παγκόσμιας ακτινοβολίας. Την 21η Απριλίου 1967 με το πραξικόπημα της χούντας των συνταγματαρχών η Ελλάδα βρί- σκεται υπό καθεστώς δικτατορίας. Μετά την πτώση της δικτατορίας (1974) και την κατάργηση της βασιλείας, με δημοψήφισμα το πολίτευμα της Ελλάδας μετατρέπεται ξανά σε αβασίλευτη Δημοκρατία. Η Ελλάδα προσχωρεί στην ΕΟΚ (1981), μετέπειτα Ευρωπαϊκή Ένωση, και το 2001 υιοθετεί το κοινό νόμισμα της Ένωσης, το ευρώ. Η τελετή υπογραφής της Συμφωνίας Ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (Ε.Ο.Κ.), 16 Ζάππειο Μέγαρο, 28 Μαΐου 1979

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΘΗΝΑ Στην Αθήνα μπορείτε να επισκεφθείτε πολλά μέρη, να Το Διονυσιακό Θέατρο και απέναντί του το Νέο Μουσείο Ακρόπολης γευτείτε παραδοσιακές γεύσεις, να απολαύσετε παρα- στάσεις και ακούσματα. Αρχικά, περιδιαβαίνοντας την πεζοδρομημένη οδό Διονυσίου Αρεοπαγείτου, μπο- ρείτε να προσεγγίσετε τον βράχο της Ακρόπολης και το Νέο Μουσείο Ακρόπολης απολαμβάνοντας μια ευχάρι- στη διαδρομή: ο βράχος της Ακρόπολης με τον Παρθε- νώνα, το Διονυσιακό Θέατρο με την επιβλητική σκηνή, το ρωμαϊκό Ωδείο του Ηρώδη του Αττικού και ο βράχος του Αρείου Πάγου από την μία, τα νεοκλασικά σπίτια και οι σύγχρονες καφετέριες από την άλλη πλευρά του πεζόδρομου, δένουν αρμονικά και μετατρέπουν τη δια- δρομή σας σε ένα μοναδικό ταξίδι μέσα στο χρόνο. Επίσης, θα σας μαγέψει μία βόλτα στο Μοναστηράκι και στα γραφικά στενά της Πλάκας. Ξεκινώντας από την πλατεία Μοναστηρακίου, επισκε- φθείτε τη Βιβλιοθήκη του Ανδριανού και τη Ρωμαϊκή Αγορά. Εκεί μπο- ρείτε να θαυμάσετε το Ωρολόγιο του Κυρρήστου ή αλλιώς τον Πύργο των Ανέμων. Στη συνέχεια κατευθυνθείτε προς την οδό Αδριανού και την Αρχαία Αγορά, το κέντρο της πόλης κατά την κλασική εποχή. Επισκεφθεί- τε τη Στοά του Αττάλου, η οποία στεγάζει το Μουσείο της Αγοράς, και το ναό του Ηφαίστου στην κορυφή ενός μικρού λόφου. Τα καφέ της οδού Αδριανού, δίπλα στην Αρχαία Αγορά, με θέα την Ακρόπολη και το Ναό του Ηφαίστου προσφέρονται για ένα ευχάριστο διάλειμμα. Μην παραλείψετε, όμως, αφού βρίσκεστε ήδη στο Μοναστηράκι, μια βόλτα στο «γιουσου- ρούμ» και την Πλατεία Αβησσυνίας. Ένας θησαυρός από αντίκες, παλιά βιβλία, δίσκους, έργα τέχνης κρύβεται στα παλαιοπωλεία της περιοχής. Κάθε Κυριακή μάλιστα ένα πραγματικό πολύχρω- μο παζάρι στήνεται σε όλα τα πλακόστρωτα στενά και αποτελεί αγαπημένη βόλτα για τους λάτρεις της παλιάς Αθήνας. Οι περισσότεροι τη συνδυά- ζουν με ένα ούζο ή ένα ποτήρι κρασί στα γραφικά μεζεδοπωλεία. Με νέες δυνάμεις συνεχίστε τον πε- ρίπατό σας στη συνοικία «Αναφιώτικα», στους βο- ρειανατολικούς πρόποδες της Πλάκας. Τα ταπεινά σπίτια με τους ασβεστωμένους τοίχους και τα μπλε παραθυρόφυλλα, οι όμορφες γλάστρες δίπλα στις εισόδους των σπιτιών και οι έντονες μυρωδιές από το μεσημεριανό μαγει- ρευτό φαγητό θα σας μεταφέρουν νοερά σε νησιώτικο περιβάλλον. Η υπέ- ροχη θέα στον Λυκαβηττό, όμως, σας θυμίζει ότι βρίσκεστε στην Αθήνα! Στην κατάβασή σας από τα ριζά της Ακρόπολης περάστε από τις όμορ- φες βυζαντινές εκκλησίες: Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, Αγίου Νικολάου Ραγκαβά κ.ά. Κοντοσταθείτε στο Παλιό Πανεπιστήμιο της Αθήνας, στην οδό Θόλου 5 και καταλήξτε στην οδό Ερμού, τον κεντρικό πεζοδρομημέ- νο εμπορικό δρόμο της Αθήνας (φέρει άλλωστε και το όνομα του προστά- τη θεού των εμπόρων, του Ερμή). Όλα τα κάθετα δρομάκια φιλοξενούν καταστήματα κάθε είδους. Για χειροποίητα ασημικά, χειροποίητα κοσμή- ματα, χάντρες, καπέλα, τουριστικά είδη θα πρέπει να κατευθυνθείτε στην οδό Λέκκα και τις γύρω εμπορικές στοές, καθώς και την οδό Κολοκοτρώνη. Στη μέση της οδού Ερμού βρίσκεται η βυζα- ντινή εκκλησία Καπνικαρέα. Χρονολογείται περίπου στο 1050, ενώ ο ζωγραφικός της διάκοσμος 17

είναι έργο του γνωστού ζωγράφου Φώτη Κόντογλου (1942). Στην Ερμού μπορείτε να συναντήσετε πλανό- διους μουσικούς, οργανοπαίκτες που παίζουν λατέρνα, καστανάδες, καλλιτέχνες. Στο τέλος της οδού Ερ- μού ανοίγεται η πλατεία Συντάγματος. Η πλατεία διαμορφώθηκε τα πρώ- τα χρόνια του ελληνικού κράτους. Εκεί, στις 3 Σε- πτεμβρίου του 1843 ο ελληνικός λαός απαίτησε από τον Όθωνα Σύνταγμα και έκτοτε η πλατεία έμεινε γνωστή με το όνομα «Συντάγματος». Στα ανατολικά της πλατείας Συντάγματος, στη συμβολή των λεωφόρων Βασιλίσσης Σοφίας και Αμαλίας, δεσπόζει το κτήριο του Κοινοβουλίου, μπροστά από το οποίο βρίσκεται το μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη. Το μνημείο φυλάσσεται σε 24ωρη βάση από τους ευζώνους της Προεδρικής Φρουράς, ντυμέ- νους με παραδοσιακή ενδυμασία. Κάθε Κυριακή πρωί στις 11.00 στην πλατεία Βουλής γίνεται η αλλαγή φρουράς με ιδιαίτερη επισημότητα και με συνοδεία στρατιωτικής μουσικής. Εάν έχετε κουραστεί από το πολύβουο κέντρο, θα βρείτε δροσιά και ηρεμία στον Εθνικό Κήπο, επί της Λεωφόρου Αμαλίας, δίπλα στο Κοινοβούλιο. Στον περίπατό σας θα συναντήσετε μικρές λιμνούλες με πάπιες, μικρό ζωολογικό κήπο και το επι- βλητικό Ζάππειο Μέγαρο. Βγαίνοντας από τον Εθνικό Κήπο στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας έχετε τη δυνατότητα να περπατήσετε σε έναν από τους ωραιότερους και πολυσύχναστους δρόμους της πρωτεύουσας. Παράλληλα μπορείτε να δείτε από κοντά ένα ζωντα- νό μουσείο της αθηναϊκής πρωτεύουσας: πολλά κτήρια σε νεοκλασική, μοντέρνα και μεταμοντέρνα αρχιτεκτονική στεγάζουν ξένες Πρε- σβείες και σημαντικά μουσεία που αξίζει να επισκεφθείτε (Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μου- σικής Β. και Μ. Θεοχαράκη, Μουσείο Μπενάκη, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης). Η μετακίνηση στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας είναι εύκολη μέσω πολλών γραμμών των μέσων μαζικής μεταφοράς. Μπορείτε λοιπόν με τρόλεϊ, λεωφορείο ή μετρό να κατευθυνθείτε προς την οδό Ελευθερίου Βενιζέλου (Πανεπιστημίου) και να επισκεφθείτε το Νομισματικό Μουσείο–«Ιλίου Μέλαθρον», σημαντικό έργο του Γερμανού αρχιτέκτονα Έρνστ Τσίλερ και ιστορική οικία του Γερμανού Αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν. Στη συνέχεια κατευθυνόμενοι προς την Ομόνοια θα συναντήσετε τη λεγόμενη «Νεοκλασική Τριλογία» της Αθήνας, τα κτήρια της Ακαδημίας, του Πανεπιστημίου Αθηνών και της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Στη συμβολή των οδών Πανεπιστημίου και Πεσμαζόγλου βρίσκεται το Αρσάκειο Μέγαρο. Ανεγέρθηκε το 1852 από την Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία και με την οικονομική ενίσχυση του Απόστολου Αρσάκη, για να στεγάσει διδασκαλείο θηλέων και νηπιαγωγείο. Σήμερα, το κτήριο στεγάζει το Συμβούλιο της Επικρατείας, τη Στοά του 18

Βιβλίου, την παλαιότερη σκηνή του Θεάτρου Τέχνης «Κάρολος Κουν» και αποτελεί ένα σημαντικό χώρο πολιτισμού στο κέντρο της Αθήνας. Από την οδό Πανεπιστημίου, στο ύψος της Πλατείας Ομονοίας, στρίβετε στην οδό Πατησίων για να προσεγγίσετε το μεγαλύτερο και αντιπροσωπευτικότερο αρχαιολογικό μουσείο της Ελλάδας, το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Η νεοκλασική πρόσοψη του κτηρί- ου μας προδιαθέτει για τον πλούτο των εκθεμάτων που μπορούμε να θαυμάσουμε στο εσωτερικό του: χρυσά κτερί- σματα από τις Μυκήνες, κυκλαδικά ειδώλια, όμορ- φους κούρους και αρχοντικές κόρες της αρχαϊκής περιόδου, τον χάλκινο Ποσειδώνα ή Δία του Αρτε- μισίου, τις επιτύμβιες στήλες, τις πανέμορφες τοι- χογραφίες από το Ακρωτήρι της Σαντορίνης, την αιγυπτιακή συλλογή και τόσα άλλα! Το μουσείο προσφέρει στον επισκέπτη ένα θαυμάσιο εσωτερικό κήπο στο υπό- γειό του, όπου μπορείτε να κάνετε ένα μικρό διάλειμμα στο καφέ του μουσείου ανάμεσα σε λεμονιές, ελιές, λεβάντες, αγάλματα, πουλιά και χελώνες. Ένα είναι σίγουρο. Θα βγείτε από το Μουσείο μαγεμένοι και εντυπωσιασμένοι! Η βραδινή Αθήνα αποτελεί πρόκληση για κάθε επισκέπτη. Απο- λαύστε τους θερινούς μήνες μια παράσταση στο Ηρώδειο ή στο θέατρο Λυκαβηττού. Διασκεδάστε και δοκιμάστε ιδιαίτερες γεύ- σεις στις συνοικίες Ψυρρή, Γκάζι, Κολωνάκι ή το καλοκαίρι στο Πα- λαιό Φάληρο, στη Γλυφάδα, Βούλα και Βάρκιζα. Μην παραλείψετε, εάν έχετε το χρονικό περιθώριο, μια επίσκε- ψη στο Ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο, την ώρα του ηλιοβασι- λέματος... ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Μουσική Η ελληνική μουσική χαρακτηρίζεται από μια εκπληκτική ποικιλομορ- φία, που οφείλεται στη δημιουργική αφομοίωση τόσο των ανατολικών ακουσμάτων όσο και των δυτικοευρωπαϊκών. Η ελληνική παραδοσιακή μουσική ή αλλιώς «δημοτική μουσική», περιλαμβάνει τραγούδια, σκο- πούς και ρυθμούς όλων των ελλαδικών περιοχών. Οι συνθέσεις αυτές, των οποίων οι δημιουργοί στην συντριπτική πλειοψηφία τους είναι άγνω- στοι, έχουν ζωή πολλούς αιώνες, ενώ οι ρίζες τους ανάγονται στην αρχαιότη- τα και την βυζαντινή περίοδο. Δεν πρόκειται για ένα είδος, αλλά πολλά, που χαρακτηρίζονται συνήθως από την περιοχή στην οποία παίζονται ή από την οποία προέρχονται (νησιώτικα, ηπειρώτικα, ποντιακά). Μερικοί από τους πιο διάσημους σύγχρονους Έλληνες καλλιτέχνες: Μαρία Κάλλας Μανώλης Κολομοίρης (1883-1962), Δημήτρης Μητρόπουλος (1896-1960), μαέστρος, συνθέτης και πιανίστας, Μαρία Κάλλας (1923-1977), σοπράνο, Γιάννης Ξενάκης (1922-2001), Μίκης Θεοδωράκης (1925- ), Μάνος Χατζηδάκις (1925-1994) και πολλοί άλλοι. 19

Ζωγραφική-Γλυπτική Ολοκληρωμένη εικόνα των αισθητικών αναζητή- σεων και της καλλιτεχνικής ιστορίας της νεότερης Ελλάδας μπορεί κανείς να αποκομίσει στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου, η οποία περιλαμβάνει 9.500 έργα ζωγραφικής, γλυ- Δομήνικος Θεοτοκόπουλος πτικής και χαρακτικών. Ο επισκέπτης έχει τη δυ- Η Συναυλία των αγγέλων (π. 1608-1614) νατότητα να απολαύσει πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου, γνωστού και ως El Greco, των Νικηφόρος Λύτρας ζωγράφων της Επτανησιακής Σχολής (Π. Δοξαρά, Γ. Άβλι- Επιστροφή χου), έργα των πρώτων χρόνων του ελεύθερου ελληνικού από το πανηγύρι π. 1865-1872 κράτους (Θ. Βρυζάκη) και των εκπροσώπων της «Σχολής του Μονάχου» (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, Ν. Λύτρα, Νικόλαος Γύζης Κ. Βολανάκη, Ν. Γύζη, Γ. Ιακωβίδη). Επίσης, στο δεύτερο Μετά την καταστροφή όροφο εκτίθενται έργα σπουδαίων ελλήνων ζωγράφων του των Ψαρών, 1896-1898 20ού αιώνα (Κ. Παρθένη, Σπ. Παπαλουκά, Γ. Τσαρούχη, Γ. Μόραλη, Ν. Χατζηκυριάκου-Γκίκα, Φ. Κόντογλου κ.ά.). Κωνσταντίνος Παρθένης Λουόμενες, πριν το 1919 Στον ίδιο χώρο μπορεί κανείς να μελετήσει γλυπτά ελλήνων δημιουργών του 19ου και 20ού αιώνα. Μια από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες της νεοελληνικής γλυπτικής είναι ο Γιαννούλης Χαλεπάς (1851-1938). Γιος μαρμαροτεχνίτη από την Τήνο, μαθήτευσε στο Σχολείον των Τεχνών και συνέχισε στην Ακαδημία του Μονάχου με υποτροφία. Τα Γιαννούλης Χαλεπάς έργα του-εκ των οποίων περισώθηκαν περίπου 150-είναι κλασικά στη σύλληψή Κοιμωμένη, 1880 τους με ιδιαίτερη εκφραστικότητα στο πρόσωπο και στη στάση του σώματος. Αρχιτεκτονική Την αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική μπορεί να μελετήσει ο επισκέπτης στο κορυφαίο και τελειότερο δημιούργημά της, τον Παρθενώνα στην Ακρόπολη των Αθηνών, έργο των αρχιτε- κτόνων Ικτίνου και Καλλικράτη στο δεύτερο μισό του 5ου π.Χ. αιώνα. Είναι ναός δωρικός με ιωνικά στοιχεία (ζωφόρος), στον οποίο οι λεγόμενες «εκλεπτύνσεις», μετρικές δηλαδή αποκλί- σεις στους κίονες, και η αντικατάσταση των ευθειών από καμπύλες στο σύνολο του οικοδομή- ματος, δίνουν στο κτήριο μια αίσθηση ελαφρότητας, σφρίγους και ζωντάνιας. Η βυζαντινή αρχιτεκτονική αντιπροσωπεύεται από τις πολλές Kαπνικαρέα όμορφες μεσοβυζαντινές εκκλησίες στον τύπο του σταυροει- δούς εγγεγραμμένου (Καπνικαρέα, άγιοι Ασώματοι Θησείου κ.ά). 20

Την ανάδειξη της ελληνικής συνέχειας από την αρχαι- ότητα ως τη σύγχρονη εποχή πέτυχε μέσα από το έργο του ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας Δημήτριος Πικιώνης (1887-1968). Τελειότερο έργο του είναι η διαμόρφωση των χώρων γύρω από την Ακρόπολη και το λόφο του Φιλοππάπου. Κάνοντας τον περίπατό σας εκεί θα αντι- ληφθείτε πώς ο Πικιώνης συνδύασε αρμονικά τις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής με τη μορφολογία της Λιθόστρωτα μονοπάτια που σχεδίασε και διαμόρφωσε ο λαϊκής παράδοσης, τα αρχαιολογικά ευρήματα με τα Δημήτρης Πικιώνης, στο λόφο του Φιλοπάππου στοιχεία του τοπίου σε μια προσπάθεια να ξεφύγει από τη μίμηση δυτικών προτύπων και να δημιουργήσει ένα γνήσιο πρότυπο μοντέρνας ελληνικής αρ- χιτεκτονικής. Ποίηση Έλληνες ποιητές με διεθνή αναγνώριση Γιώργος Σεφέρης (1900-1971). Φιλολογικό ψευδώνυμο του Γεώργιου Σεφε- ριάδη. Ως ακόλουθος κι αργότερα ως πρέσβης, υπηρέτησε σε πολλές ελληνι- κές πρεσβείες του εξωτερικού, γεγονός το οποίο καθόρισε σημαντικά το έργο του. Αν και η παιδεία και εκπαίδευσή του ήταν περισσότερο ευρωπαϊκή παρά ελληνική, εκείνος όχι μόνο δεν απαρνήθηκε την ελληνική λογοτεχνία, αλλά την καλλιέργησε σε βάθος με σκοπό να την ανανεώσει. Το 1963 η φήμη του Σεφέρη ξεφεύγει από τα εθνικά όρια και εξαπλώνεται σε ολόκληρο τον κό- σμο. Καρπός της η βράβευσή του με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας από τη Σουηδική Ακαδημία Επιστημών. Είναι ο πρώτος Έλληνας που τιμήθηκε με το παγκοσμίως ανώτερο βραβείο πνευματικής προσφοράς. Γνωστά ποιήματά του: Άρνηση, Επί ασπαλάθων, Λίγο ακόμα κ.ά. Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996). Φιλολογικό ψευδώνυμο του Οδυσσέα Αλεπουδέλλη. Διακρίθηκε το 1960 με το Κρα- τικό Βραβείο Ποίησης και το 1979 με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας -ο δεύτερος μέχρι σήμερα Έλληνας που τιμή- θηκε με βραβείο Νόμπελ. Επηρεάστηκε από τον υπερρεα- λισμό και δανείστηκε στοιχεία του, ωστόσο τα προσάρμοσε στο προσωπικό του ποιητικό ύφος, άρρηκτα συνδεδεμένο με το λυρικό στοιχείο και την ελληνική λαϊκή παράδοση. Γνωστότερα ποιητικά του έργα είναι τα Άξιον Εστί, Ήλιος ο πρώτος, Προσανατολισμοί κ.ά. Γιάννης Ρίτσος (1909-1990). Λυρικός ποιητής με πλούσιο έργο, μεταφρασμέ- νο σε πάρα πολλές γλώσσες. Το 1968 προτάθηκε για το βραβείο Νόμπελ. Το 1975 αναγορεύτηκε επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και το 1977 τιμήθηκε με το Βραβείο Ειρήνης Λένιν. Γνωστά ποιητικά έργα του είναι τα Τρακτέρ, Επιτάφιος, Πρωινό άστρο, Η σονάτα του σεληνόφωτος, Δεκαο- χτώ λιανοτράγουδα της πικρής πατρίδας κ.ά. Κωνσταντίνος Π. Καβάφης (1863-1933) Η ποίησή του όχι μόνο έχει επικρατήσει στην Ελλάδα, αλλά και κατέλαβε μία εξέχουσα θέση στην όλη ευρωπαϊκή ποίηση, ύστερα από τις μεταφράσεις των ποιημάτων του αρχικά στα Γαλλικά, Αγγλικά, Γερμα- νικά και κατόπιν σε πολλές άλλες γλώσσες. Γνωστά ποιήματά του: Θερμοπύλες, Ιθάκη, Στα 200 π.Χ., Επιθυμίες κ.ά. 21

Φεστιβάλ Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου Πρόκειται για μια μεγάλη γιορτή που ξεκίνησε το 1955, από την οποία έχουν περάσει μερικά από τα μεγαλύτερα ονόματα του θεάτρου, της μουσικής, του χορού: από τον Μητρόπουλο και την Κάλλας μέ- χρι τον Sain-Saens και τον Ροστροπόβιτς, τον Παβα- ρότι, τον Λεωνίδα Καβάκο και τον Δημήτρη Σγούρο. Από τον Ροντήρη και τον Κουν μέχρι τον Στρέλερ, τον Πίτερ Χολ, το Θέατρο Νο, την Όπερα του Πεκί- νου. Οι εκδηλώσεις του περιλαμβάνουν θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες, παραγωγές αρχαίας κωμω- δίας και τραγωδίας, εικαστικές εκθέσεις και συνήθως διεξάγονται κατά τους θερινούς μήνες έως και τις αρχές Σεπτεμβρίου. Κύριοι χώροι παραστάσεων εί- ναι το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, τα αρχαία θέατρα της Επιδαύρου (Θέατρο του Ασκληπιείου και Θέα- τρο Αρχαίας Πόλεως), και το θέατρο Λυκαβηττού. Από το καλοκαίρι του 2006 επεκτάθηκαν οι χώροι στους οποίους πραγματοποιούνται οι παραστάσεις (εντάχθηκαν το κτήριο Δ στο πρώην εργοστάσιο Τσαούσογλου, «Το Σχολείον» της Ειρήνης Παππά, το Θέατρο Κοτοπούλη κ.ά.). Το φεστιβάλ έχει έντονο διεθνή χαρακτήρα και στοχεύει στη διεύρυνση του κοινού που τις παρακολουθεί, στην ανάδειξη και προβολή του έργου νέων καλλιτεχνών, στη συνεργασία με ενδι- αφέροντα καλλιτεχνικά σχήματα των σύγχρονων τάσεων στο χορό, τη μουσική και το θέατρο, ενώ προσπαθεί να συντονιστεί με τα σημαντικά, ομοειδή ευρωπαϊκά φεστιβάλ. Εθνικές εορτές 25η Μαρτίου Είναι η επέτειος κατά την οποία τιμάται η κήρυξη της επανάστασης των Ελλήνων για απελευθέ- ρωση από τον Οθωμανικό ζυγό (25 Μαρτίου 1821). 22

28η Οκτωβρίου Την ημέρα αυτή εορτάζεται το ΟΧΙ του Έλληνα Πρωθυ- πουργού Ι. Μεταξά και του ελληνικού λαού στο αίτημα του Μουσολίνι να παραδοθεί η Ελλάδα στη φασιστική Ιταλία (28 Οκτωβρίου 1940). Στις εθνικές αυτές επετείους οι περισσότεροι Έλληνες στολίζουν τα μπαλκόνια τους με την ελληνική σημαία και το κράτος διοργανώνει παρελάσεις. Θρησκευτικές εορτές Σημαντικές εορτές της ορθοδοξίας που τιμώνται σε κάθε μέρος της Ελλάδας είναι τα Χριστούγεννα, τα Φώτα, οι Απόκριες, το Πάσχα κ.ά. Μια από τις μεγαλύτερες γιορ- τές της Ορθοδοξίας είναι η 15η Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου. Η ημέρα που είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου δεν είναι μέρα πένθους, αλλά γιορτή χαράς και αγαλλίασης για το σμίξιμο της μητέρας με τον αγαπημένο της γιο. Σε κάθε περιοχή της Ελλάδας, υπάρχει ένα τελε- τουργικό που συν- δέεται με την ημέρα αυτή. Για παράδειγμα στην Κεφαλλο- νιά πλήθος πιστών συγκεντρώνεται κάθε χρόνο στην αυλή της Iεράς Mονής της Παναγιάς της Φιδούς στην περιοχή Mαρκόπουλου, για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας» τα οποία εμφανίζονται στο καμπαναριό και η εκκλησιαστική επιτροπή τα μεταφέρει στο προαύλιο του Iερού Nαού. Σύμ- φωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί. Πανηγύρια Πανηγύρια είναι ο ομαδικός εορτασμός προς τιμήν Αγίου ή άλλης θρησκευτικής επετεί- ου. Τα πανηγύρια είναι τελετές που περιλαμβά- νουν χορό με τις τοπικές παραδοσιακές στολές, τραγούδι και φαγητό. Ίσως είναι και αυτό που χαρακτηρίζει τους Έλληνες ως λαό, αφού δεν υπάρχει περιοχή που να μη συμμετέχει σε τέ- τοιου είδους εκδηλώσεις. Παραδοσιακή Κουζίνα Η Ελληνική κουζίνα είναι, κυρίως, Μεσογειακή. Έχει ευρεία χρήση λαχανικών, ελαιόλαδου, δημητριακών, ψαριών, κρασιού αλλά και κρέατος (λευκού και κόκκινου). Τα κύρια χαρακτηριστι- κά των ελληνικών γλυκών είναι οι ξηροί καρποί και το μέλι, ενώ συχνά χρησιμοποιούνται και διάφορα φρούτα κυρίως για τα λε- γόμενα γλυκά του κουταλιού. Ακόμα μια σημαντική παράμετρος της Ελληνικής κουζίνας είναι οι μεζέδες που είναι ένα συλλογικό όνομα για μια ποικιλία από μικρά γεύματα, τα οποία, συνήθως, σερβίρονται με κρασί, με ούζο ή με τσίπουρο σε μεζεδοπωλεία. 23

KYΠΡΟΣ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Πρωτεύουσα της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι η Λευκωσία, που είναι και η μεγαλύτερη πόλη του νησιού. Η Λεμεσός, στη νότια ακτή του νησιού, είναι το μεγαλύτερο εμπορικό λιμάνι και η δεύτερη σε πληθυσμό πόλη της Κύπρου. Ο κύριος Διεθνής Αερολιμένας του νησιού βρίσκεται πολύ κοντά στην πόλη της Λάρνακας, της τρίτης σε μέγεθος πόλης, ενώ στην Πάφο, η οποία είναι μια πόλη ιδιαίτερα γνωστή για τα αρχαία μνημεία που υπάρχουν στην περιοχή της και η οποία βρίσκεται στη νοτιοδυτική ακτή του νησιού, υπάρχει ο δεύτερος Διεθνής Αερολιμένας της Κύπρου. Άλλες μεγάλες πόλεις της Κύπρου είναι η Κερύνεια, στη βόρεια ακτή του νησιού και η Αμμόχωστος, ερημωμένη σήμερα, στην ανατολική ακτή. Και οι δυο βρίσκονται στο τμήμα του νησιού που κατέχουν οι Τούρκοι από την εισβολή του 1974. Ο πληθυσμός το 2012 ήταν 1.000.000 . Το πολίτευμα της Κύπρου είναι Προεδρική Δημοκρατία. Επίσημες γλώσσες στην Κύπρο είναι η ελληνική και η τουρκική, Η σημαία της Τουρκίας χρησιμοποιείται, όμως, σε ευρεία κλίμακα και η αγγλική. στη νότια πλευρά του Πενταδάκτυλου Οι δύο κύριες θρησκείες της Κύπρου είναι ο Χριστιανισμός και ο Μουσουλμανισμός. Νόμισμα της Κύπρου ήταν η κυπριακή λίρα που μετά από το 2008 αντικαταστάθηκε από το ευρώ. Η Κύπρος είναι το τρίτο μεγαλύτερο νησί στη Μεσόγειο, μετά τη Σικελία και τη Σαρδηνία, με έκταση 9.251 τετρ. χλμ. Βρίσκεται στο βορειοανατολικό άκρο της λεκάνης της Μεσογείου, σε απόσταση 300 χλμ. βόρεια της Αιγύπτου, 90 χλμ. δυτικά της Συρίας, και 60. χλμ νότια της Τουρκίας. Η Ελλάδα βρίσκεται 360 χλμ βορειοανατολικά (Ρόδος-Κάρπαθος). Στο νησί υπάρχουν δύο οροσειρές: η οροσειρά του Πενταδάκτυλου, που διατρέχει σχεδόν ολόκληρη τη βόρεια ακτή, και η οροσειρά του Τροόδους στην κεντρική και νοτιοδυτική πλευρά του νησιού. Η ακτογραμμή της Κύπρου είναι απότομη και βραχώδης στο βορρά, με μεγάλες αμμώδεις παραλίες στο νότο. Οι βόρειες παράκτιες πεδιάδες, καλυμμένες από ελαιόδεντρα και χαρουπόδεντρα, έχουν πίσω τους την απόκρημνη και στενή ασβεστολιθική οροσειρά του Πενταδάκτυλου, που υψώνεται στα 1.042 μέτρα. Στο νότο, η εκτεταμένη οροσειρά του Τροόδους, καλυμμένη από πεύκα, χαμηλές βαλανιδιές, κυπαρίσσια και κέδρους, φτάνει τα 1.953 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, με ψηλότερη κορυφή τον κυπριακό Όλυμπο. Ανάμεσα στις δύο οροσειρές απλώνεται η εύφορη πεδιάδα της Μεσαορίας. Η Κύπρος είναι σχεδόν περιτριγυρισμένη από παράκτιες κοιλάδες, όπου το έδαφος είναι κατάλληλο για καλλιέργεια. ΙΣΤΟΡΙΑ Ο πολιτισμός της Kύπρου, με βάση αρχαιολογικά ευρήματα, έχει ηλικία 11.000 χρόνων και ανάγεται στην 9η χιλιετία π.X. (πρώιμη φάση της ακεραμικής νεολιθικής περιόδου). Ο πιο καλά διατηρημένος οικισμός της Κύπρου, που χρονολογείται από τη μεταγενέστερη φάση της 24

ακεραμικής νεολιθικής περιόδου, είναι ο οικισμός της Χοιροκοιτίας. Κατά την Εποχή του Χαλκού (2500–1050 π.Χ. ) η Κύπρος ήταν ξακουστή για την παραγωγή χαλκού. Άλλωστε, το ίδιο το όνομα της πιθανώς προέρχεται από τη σουμεριακή λέξη kabar/gabar, που σημαίνει χαλκός, κασσίτερος. Μετά το 1400 π.Χ., στο νησί έφτασαν Μυκηναίοι από την Ελλάδα, αρχικά ως έμποροι. Γύρω στο 1200 π.Χ., μεγάλα κύματα Αχαιών Ελλήνων ήρθαν για να εγκατασταθούν στο νησί και ίδρυσαν τις πρώτες πόλεις-βασίλεια, της Πάφου, της Σαλαμίνας, του Κιτίου και του Κουρίου. Τότε, ξεκίνησε η διαδικασία εξελληνισμού του νησιού. Η Κύπρος είχε δέκα ελληνικές πόλεις-βασίλεια. Τον 9ο αιώνα π.Χ. εγκαταστάθηκαν Φοίνικες στο Κίτιο, ενώ ο 8ος αιώνας π.Χ. ήταν μία περίοδος μεγάλης ευημερίας. Στο νησί άνθησε η λατρεία της θεάς Αφροδίτης. Η ευημερία συνεχίστηκε κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο, αν και το νησί υπήρξε θύμα διαφόρων κατακτητών. Οι κυπριακές πόλεις-βασίλεια διοικήθηκαν από διαδοχικούς ξένους εισβολείς: μετά τους Ασσύριους ήρθαν οι Αιγύπτιοι και κατόπιν οι Πέρσες. Ο βασιλιάς Ευαγόρας της Σαλαμίνας (που κυβέρνησε το 411-374 π.Χ.) ενοποίησε την Κύπρο και έκανε το νησί ένα από τα κύρια πολιτικά και πολιτιστικά κέντρα του ελληνικού κόσμου. Οι πόλεις-βασίλεια της Κύπρου υποδέχθηκαν θερμά τον Μέγα Αλέξανδρο, βασιλιά της Μακεδονίας, και η Κύπρος έγινε τμήμα της αυτοκρατορίας του. Κατά την ελληνιστική περίοδο (310–30 π.Χ.) η Κύπρος τελικά περιήλθε στο ελληνιστικό κράτος των Πτολεμαίων της Αιγύπτου, και έκτοτε αποτέλεσε τμήμα του Αλεξανδρινού κόσμου. Οι Πτολεμαίοι κατάργησαν τις πόλεις-βασίλεια και ενοποίησαν την Κύπρο. Στη συνέχεια, η Κύπρος πέρασε στην κυριαρχία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (30 π.Χ.–330 μ.Χ.). Μετά το διαχωρισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε δύο μέρη, η Κύπρος περιήλθε στο ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μετέπειτα γνωστής ως Βυζαντινής, με πρωτεύουσα την Κωνσταντινούπολη και τον χριστιανισμό ως επίσημη θρησκεία. Κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας (1192–1489 ), η Κύπρος διοικούνταν με το φεουδαρχικό σύστημα. Η Καθολική Εκκλησία επισήμως αντικατέστησε την Ελληνορθόδοξη, η οποία, αν και υπό αυστηρή καταπίεση, κατόρθωσε να επιβιώσει. Κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας (1489–1571), οι Βενετοί Τα τείχη της Αμμοχώστου έβλεπαν την Κύπρο ως το τελευταίο προπύργιο ενάντια στους Οθωμανούς στην Ανατολική Μεσόγειο και οχύρωσαν το νησί, κατεδαφίζοντας ωραία κτήρια στη Λευκωσία για να μειώσουν τα όρια της πόλης εντός των τειχών. Οικοδόμησαν, επίσης, εντυπωσιακά τείχη γύρω από την Αμμόχωστο, τα οποία εκείνη την εποχή θεωρούνταν ό,τι πιο σύγχρονο στην οχυρωματική αρχιτεκτονική. Το 1570, οθωμανικά στρατεύματα επιτέθηκαν στην Κύπρο, κατέλαβαν τη Λευκωσία και διοίκησαν την Κύπρο μέχρι το 1878. Σύμφωνα με τη Σύμβαση της Κύπρου (1878), μέρος της Συνθήκης του Βερολίνου (1878), οι Οθωμανοί Τούρκοι παρέδωσαν τη διοίκηση του νησιού στη Βρετανία με αντάλλαγμα τις εγγυήσεις ότι η Βρετανία θα προστάτευε την καταρρέουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία από πιθανή ρωσική επιδρομή. Επίσημα, η Κύπρος παρέμεινε μέρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, μέχρι που η τελευταία τάχθηκε στο πλευρό της Γερμανίας στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και η Βρετανία προσάρτησε το νησί το 1914. Το 1923, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Λωζάννης, η Τουρκία παραιτήθηκε όλων των δικαιωμάτων της στην Κύπρο, η οποία το 1925 ανακηρύχθηκε αποικία του Στέμματος (1925). Το 1955 ξέσπασε ο εθνικός απελευθερωτικός αγώνας εναντίον της αποικιακής διακυβέρνησης και υπέρ της ένωσης με την Ελλάδα. Ο απελευθερωτικός αγώνας τελείωσε το 1959 με τις Συμφωνίες 25

Ζυρίχης–Λονδίνου, οι οποίες υπεγράφησαν από τη Βρετανία, την Ελλάδα και την Τουρκία καθώς και από εκπροσώπους των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων και οδήγησε την Κύπρο στην ανεξαρτησία. Η Κυπριακή Δημοκρατία έγινε μέλος του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, της Κοινοπολιτείας και του Κινήματος των Αδεσμεύτων και η Αγγλία διατήρησε στο νησί δύο στρατιωτικές βάσεις. Επειδή Άγαλμα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου όμως πολλές ρήτρες του Συντάγματος αποδείχτηκαν αδύνατες να εφαρμοστούν, το 1963 ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας πρότεινε ορισμένες τροποποιήσεις. Οι Τούρκοι αντέδρασαν και απείλησαν με εισβολή, μια απειλή που έγινε πραγματικότητα το 1974, όταν η στρατιωτική χούντα στην Ελλάδα ανέτρεψε τον Πρόεδρο Μακάριο και οι Τούρκοι κατέλαβαν το βόρειο τμήμα του νησιού. Εννιά χρόνια αργότερα, οι Τούρκοι βαφτίζουν παράνομα το τμήμα αυτό τουρκοκυπριακόκράτος. ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ Λευκωσία Η πρωτεύουσα της Κύπρου είναι ένα ζωντανό μουσείο, που καταφέρνει να συγκινήσει ακόμη και όσους δεν ενδιαφέρθηκαν ποτέ για κανένα μουσείο. Ξεκινάμε από την κεντρική Πλατεία Ελευθερίας, στο νοτιοδυτικό άκρο των τειχών, που έκτισαν το 1567-70 οι Ενετοί στην προσπάθεια να αποκρούσουν την οθωμανική εισβολή στην πόλη. Ο δρόμος από τον οποίο ξεκινούν όλες οι περιηγήσεις είναι ένας πανέμορφος πεζόδρομος, η οδός Λήδρας, η οποία οφείλει το όνομά της στην ονομασία του νησιού κατά την αρχαιότητα. Γεμάτη ζωή κάθε ώρα της ημέρας και της νύχτας, η Λήδρας φιλοξενεί αμέτρητα καταστήματα, café, μπαρ, εστιατόρια και εμπορικά κέντρα, που λειτουργούν ως πόλος έλξης ντόπιων και επισκεπτών. Ο πεζόδρομος καταλήγει στην Πράσινη Γραμμή –η υπόλοιπη οδός Λήδρας είναι «κρυμμένη» πίσω από τα τείχη, στην τουρκοκυπριακή πλευρά της πόλης. Στο τέλος του δρόμου, το Μουσείο–Παρατηρητήριο της Λήδρας δίνει στους επισκέπτες τη δυνατότητα να δουν από τον Μουσείο - Παρατηρητήριο Λήδρα τελευταίο του όροφο, χρησιμοποιώντας τηλεσκόπια, ολόκληρο το βόρειο τμήμα της πόλης. Για μια πιο ολοκληρωμένη άποψη, το πέρασμα των συνόρων πραγματοποιείται από το περίφημο ξενοδοχείο Λήδρα Παλλάς, στη Λεωφόρο Μάρκου Δράκου, όπου σήμερα εδρεύουν οι δυνάμεις του ΟΗΕ. Η περιώνυμη Λαϊκή Γειτονιά, που θεωρείται το ομορφότερο τμήμα της Παλιάς Πόλης, αποτελεί το αναστυλωμένο κομμάτι της– και, βέβαια, αυτό που προσελκύει τους περισσότερους τουρίστες. Είναι γεμάτη μικρά Ξενοδοχείο Λήδρα Παλλάς καταστήματα με σουβενίρ, γραφικά καφενεδάκια και εστιατόρια, πλακόστρωτη στο σύνολό της και με μια αύρα περασμένων εποχών. Στην πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, το κτήριο της αρχιεπισκοπής, περισσότερο γνωστό ως Παλάτι του Αρχιεπισκόπου, απομίμηση ενετικού κτιρίου, με το γιγάντιο άγαλμα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στον προαύλιο χώρο, αποτελεί ένα από τα διασημότερα αξιοθέατα της πόλης. Το Πολιτιστικό Ίδρυμα Μακάριος στεγάζει τρεις εκθεσιακούς χώρους, την Ευρωπαϊκή Αίθουσα Τέχνης, την Αίθουσα της Ελληνικής Επανάστασης και το Βυζαντινό Μουσείο Τέχνης. Πολύ κοντά βρίσκονται και η Εκκλησία του Αγίου Ιωάννη, το Εθνογραφικό Μουσείο, το οποίο στεγάζεται σε ένα κτήριο του 15ου αιώνα και φιλοξενεί εκθέματα που περιλαμβάνουν, 26

μεταξύ άλλων, παραδοσιακές φορεσιές, είδη λαϊκής τέχνης και λαογραφικούς πίνακες ζωγραφικής, και το Μουσείο Εθνικού Αγώνα, με ντοκουμέντα, φωτογραφίες και αντικείμενα σχετικά με τον Εθνικό Απελευθερωτικό Αγώνα ενάντια στους Βρετανούς (1955-59). Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Μουσείο της Κύπρου, στη συμβολή των λεωφόρων Μουσείου και Ομήρου, κοντά στην Πλατεία Λόυντ Τζορτζ, στο οποίο εκτίθενται μοναδικά Πύλη Αμμοχώστου αρχαιολογικά ευρήματα, μεταξύ των οποίων το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης και το γιγάντιο άγαλμα του αυτοκράτορα Σέπτιμου Σεβήρου που ανακαλύφθηκε στην Κυθρέα το 1928. Οι τρεις πύλες –παραδοσιακές είσοδοι των τειχών– της παλιάς πόλης, Πύλη της Αμμοχώστου στα ανατολικά, Πύλη της Πάφου στα δυτικά και Πύλη της Κυρήνειας στα βόρεια, παρουσιάζουν ενδιαφέρον όχι μόνο για το ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό τους ύφος αλλά και για την ιστορία τους. Η πλέον καλοδιατηρημένη, Πύλη της Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Αμμοχώστου, στη λεωφόρο Αθηνάς, χρησιμοποιείται σήμερα ως συναυλιακός και εκθεσιακός χώρος. Πολύ κοντά στην πύλη βρίσκεται η κτισμένη το 1450 εκκλησία της Παναγίας Χρυσαλινιώτισσας, η παλαιότερη βυζαντινή εκκλησία της πόλης, φημισμένη για τη συλλογή σπάνιων εικόνων που διαθέτει. Άλλα ενδιαφέροντα αξιοθέατα της Παλιάς Πόλης είναι το κτισμένο το 1570 Τζαμί Μπαϊρακτάρη, στο σημείο από το οποίο οι Οθωμανοί εισέβαλαν στην πόλη, ανοίγοντας ρήγμα στα τείχη, στον προμαχώνα Constanza, το αναστυλωμένο Αρχοντικό του Γεώργιου Χατζηγάκη, που χρονολογείται από τον 18ο αιώνα και αποτελεί εξαίσιο δείγμα της αρχιτεκτονικής της εποχής, το Τέμενος Ομεριέ, στην οδό Τζαμί Μπαϊρακτάρη Τρικούπη και η Καθολική Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού, στην οδό Πάφου, η πίσω πλευρά της οποίας βρίσκεται εντός της ζώνης ασφαλείας του ΟΗΕ στην τουρκική πλευρά της πόλης–και η οποία λειτουργεί υπό τον όρο Τέμενος Ομεριέ η πίσω πόρτα να παραμένει πάντα κλειστή. Η Νέα Πόλη, αν και συγκεντρώνει πολύ λιγότερους επισκέπτες, είναι η σύγχρονη πλευρά της Λευκωσίας, Καθολική Εκκλησία του Τίμιου Σταυρού δομημένη με ογκώδη τσιμεντένια κτήρια και γυάλινους πύργους, αλλά γεμάτη ζωή, έντονους ρυθμούς και άπειρες ευκαιρίες διασκέδασης. Σημείο αναφοράς και κεντρικότερος δρόμος της είναι η Λεωφόρος Μακαρίου, στην οποία συγκεντρώνεται και ένα μεγάλο ποσοστό των εμπορικών κέντρων και καταστημάτων της πόλης. Άλλες σημαντικές πόλεις Λεμεσός Η παλιά πόλη της Λεμεσού είναι η καρδιά της πόλης με τους στενούς δρόμους της και τα γραφικά παλιά τις κτήρια να οδηγούν μέχρι το παλιό ψαρολίμανο. Το μεσαιωνικό κάστρο της Λεμεσού σήμερα στεγάζει το Κυπριακό Μεσαιωνικό Μουσείο. Είναι η Μεσαιωνικό κάστρο δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Κύπρου και της Λεμεσού το μεγαλύτερο λιμάνι του νησιού. Η Λεμεσός δεν προσφέρει μόνο 27

διασκέδαση αλλά και πολλούς αρχαιολογικούς χώρους όπως το Μεσαιωνικό Κάστρο Κολοσίου, το Λουτρά της Αμαθούντος, τα ψηφιδωτά στο Κούριο, το Ιερό του Απόλλωνα Υλάτη και η κεντρική Αγορά της Λεμεσού είναι κάποιοι από τους χώρους που αξίζει να επισκεφτείτε. Λάρνακα Η Λάρνακα κτισμένη πάνω στα ερείπια του αρχαίου Κιτίου,που ήταν εμπορικό κέντρο χαλκού στην αρχαιότητα και που αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως οχυρό από τους Φοίνικες, στεγάζει σήμερα τη σύγχρονη πόλη με το λιμάνι της και την όμορφη και πασίγνωστη περιοχή των «Φοινικούδων», σήμα κατατεθέν της Λάρνακας. Ο Αρχαιολογικός χώρος της Ο Αρχαιολογικός χώρος της Χοιροκοιτίας Τάφοι Βασιλέων Χοιροκοιτίας (μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO), ο Αρχαιολογικός χώρος Κιτίου, το Φρούριο της Λάρνακας, και δεκάδες εκκλησίες και μοναστήρια είναι κάποια από τα δείγματα ιστορίας που έχει να αναδείξει η Λάρνακα. Πάφος Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι η UNESCO περιέλαβε ολόκληρη την πόλη στον Παγκόσμιο Κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Η Πάφος είναι ίσως η γραφικότερη πόλη του νησιού, αφού, εκτός από πλούσια ιστορία, πολιτισμό και κουλτούρα, είναι περιτριγυρισμένη από γραφικά μικρά χωριά, ημιορεινές και ορεινές περιοχές και, κατά μήκος του νοτίου μέρους της, με ατέλειωτες παραλίες και κολπίσκους. Με τους τεράστιους τάφους των βασιλέων του 4ου αιώνα π.Χ., σε μια βουνοπλαγιά πάνω από τη λαμπερή θάλασσα, καθώς κι ένα εντυπωσιακό βυζαντινό κάστρο και υπέροχα μωσαϊκά, είναι επίσης γνωστή ως η γενέτειρα της θεάς Αφροδίτης. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ποίηση- Λογοτεχνία Ο Βασίλης Μιχαηλίδης (1849-1917) είναι ο εθνικός ποιητής της Κύπρου. Έγραψε τα έργα του στην κυπριακή διάλεκτο, αλλά και στη δημοτική και την καθαρεύουσα. Τα πιο γνωστά του έργα είναι τα «Η 9η Ιουλίου του 1821 εν Λευκωσία Κύπρου»και «Η Χιώτισσα». Ο Κώστας Μόντης (18 Φεβρουαρίου 1914-1η Μαρτίου 2004) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Ελληνοκύπριους ποιητές και συγγραφείς. Το 1980 τιμήθηκε με τον τίτλο του «δαφνοστεφούς ποιητή» από την Παγκόσμια Ακαδημία Τεχνών και Πολιτισμού. Συγγραφέας πολυγραφότατος, βαθιά προβληματιζόμενος για το παρόν και το μέλλον της ιδιαίτερής του πατρίδας, της Κύπρου. Πολλά από τα έργα του αναφέρονται στον αγώνα των Κυπρίων για απελευθέρωση από την Αγγλία και ένωση 28

με την Ελλάδα, την πορεία της νήσου μετά την Ανεξαρτησία, με σημαντικό σταθμό την Τουρκική Εισβολή και την έκτοτε κατοχή του 1/3 της Κύπρου. Ο Γιώργος Φιλίππου Πιερίδης γεννήθηκε στο Δάλι της Κύπρου το 1904. Μεγάλωσε και έζησε πολλά χρόνια στην Αίγυπτο, όπου και σπούδασε. Εγκαταστάθηκε στην Κύπρο το 1946. Υπήρξε συγγραφέας πολλών μυθιστορημάτων και διηγημάτων, όπως οι Βαμβακάδες (1945), Διηγήματα από τη Μέση Ανατολή, (Κύπρος 1949), Σκληροί Καιροί (Αθήνα, 1962) κ.ά. Δημοσίευσε, επίσης, μελέτες σε περιοδικά και εφημερίδες. Τα έργα του μεταφράστηκαν στα ρωσικά, ρουμανικά, αραβικά, κινέζικα, γερμανικά, σουηδικά και αγγλικά. Το 1982 τιμήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας Κύπρου με βραβείο για τη συνολική προσφορά του στην κυπριακή λογοτεχνία. Ζωγραφική Ο Αδαμάντιος Διαμαντής, (Λευκωσία 1900– Λευκωσία 1997), ήταν Κύπριος ζωγράφος. Από τους σημαντικότερους Κύπριους καλλιτέχνες, θεωρείται ο πατέρας της Κυπριακής τέχνης. Έργα του σήμερα υπάρχουν σε ιδιωτικές συλλογές αλλά και στην Εθνική Πινακοθήκη της Λευκωσίας. Τα έργα του ήταν εμπνευσμένα κυρίως από τη φύση, ενώ σημαντικότερο έργο του θεωρείται ο πίνακας Ο κόσμος της Κύπρου, με διαστάσεις 17,50 μέτρα μήκος και 1,75 μέτρα ύψος. Μουσική Ο Χριστοδουλίδης Μιχάλης είναι διακεκριμένος σύγχρονος Κύπριος συνθέτης. Σπούδασε στην Κύπρο και από το 1963, στο Conservatoire National de sique του Παρισιού. Στο διάστημα 1969-1979 συνέθεσε μουσική για τα γαλλικά εθνικά θέατρα και για το μπαλέτο. Οι περίπου 20 «γαλλικές» θεατρικές παραγωγές του παρουσιάστηκαν στα Θέατρα του Στρασβούργου, της Λυών, στο Θέατρο της Πόλης του Παρισιού, στο Φεστιβάλ της Αβινιόν, κ.λπ. Παράλληλα, έχει συνθέσει πλήθος μουσικά έργα για το ελληνικό θέατρο και τον ελληνικό κινηματογράφο. Έγραψε επίσης μουσική για 25 αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες που παίχτηκαν όλες στο Φεστιβάλ Επιδαύρου. Έργα του έχουν παιχτεί σε πολλές χώρες του εξωτερικού, ενώ κυκλοφορούν αρκετοί δίσκοι του. Η γαλλική Κυβέρνηση τον ονόμασε Ιππότη Τεχνών και Γραμμάτων (1974). Του έχουν απονεμηθεί Α’ βραβεία για μουσική κιν/γράφου στα Φεστιβάλ Μόσχας, Aix en Province(1984) και Θεσσαλονίκης(1984), καθώς και το Κρατικό βραβείο Μουσικής Κινηματογράφου (1992). Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης  (γεννημένος στις 19 Σεπτεμβρίου 1969 στη Λευκωσία) είναι Κύπριος τραγουδιστής και τραγουδοποιός. Γράφει ο ίδιος και τη μουσική και τους στίχους. Δανείζεται στοιχεία από τη δημοτική μουσική, από το ροκ, από την τζαζ, ακόμα και από την κλασική μουσική, ενώ είναι γεγονός ότι μεγάλο μέρος του ακροατηρίου του αγαπάει ιδιαίτερα τις χαμηλόφωνες μπαλάντες του, όπου αναδεικνύεται και η εξαιρετική φωνή του. Είναι ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της ελληνικής μουσικής της νεότερης γενιάς. Ο Μιχάλης Χατζηγιάννης είναι τραγουδιστής και συνθέτης, κυπριακής καταγωγής, από τις γνωστότερες μορφές του σύγχρονου ελληνικού μουσικού χώρου. 29

Φεστιβάλ Το Διεθνές Κινηματογραφικό Φεστιβάλ Κύπρου είναι το πρώτο, διεθνών καταβολών φεστιβάλ, που παρέχει σε νέους και ανερχόμενους σκηνοθέτες που δραστηριοποιούνται σε διάφορους τομείς οπτικοακουστικής ψυχαγωγίας (όπως ταινίες μυθοπλασίας, ταινίες μικρού μήκους, animation, μουσικά βίντεο, ταινίες χορού και video Art) τη δυνατότητα να παρουσιάσουν το ταλέντο τους ενώπιον μιας επιτροπής διεθνώς καταξιωμένων επαγγελματιών του κινηματογράφου, σκηνοθετών και ηθοποιών. Το Φεστιβάλ διαθέτει ανάμεσα στα υπόλοιπα τμήματά του και Διαγωνιστικό τη «Χρυσή Αφροδίτη». Το εν λόγω βραβείο θα απονεμηθεί στην ταινία που θα αναδειχθεί από την Διεθνή Κριτική Επιτροπή που θα αξιολογήσει τις ταινίες του Φεστιβάλ. Το βραβείο ουσιαστικά συνίσταται στην ηθική ικανοποίηση των προσπαθειών ανερχόμενων σκηνοθετών, από τη μία, αλλά και στην πρακτική τους ενίσχυση μέσω της παροχής σε αυτούς του εξοπλισμού για την πραγματοποίηση της επόμενης ταινίας τους. Το Διεθνές Φεστιβάλ ΚΥΠΡΙΑ αποτελεί το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός της Κύπρου αφού κάθε χρόνο συμπεριλαμβάνει στο πρόγραμμα του μεγάλο αριθμό διαφορετικών εκδηλώσεων από το χώρο της Μουσικής, του Χορού, της Όπερας και του Θεάτρου από το διεθνή, τον ελλαδικό και τον κυπριακό καλλιτεχνικό χώρο. Παραδοσιακή κουζίνα Η κυπριακή παραδοσιακή κουζίνα κρύβει ευχάριστες εκπλήξεις, συνδυάζοντας ελληνικά και ανατολίτικα στοιχεία. Δοκιμάστε το κυπριακό τυρί, το περίφημο χαλούμι, που συνοδεύεται συχνά από δροσερά φρούτα, όπως καρπούζι και πεπόνι. Γευτείτε τις τσακιστές πράσινες ελιές, συνοδεία φρέσκου χωριάτικου ψωμιού. Οι κρεατοφάγοι θα βρουν σίγουρα παρηγοριά στις σεφταλιές, στους κεφτέδες, στα αφέλια (μαριναρισμένο χοιρινό με κόλιανδρο) και στη λούντζα, ενώ οι λάτρεις της σούπας θα εκτιμήσουν δεόντως την τοπική αβγολέμονη και τον τραχανά. Η κουλτούρα του μεζέ είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη και περιλαμβάνει κουπέπια (κληματόφυλλα με ρύζι και κιμά), πλιγούρι με ντομάτα, ταλατούρι (τζατζίκι δίχως σκόρδο, αλλά με δυόσμο), ταχίνι, χούμους και ταμπουλέ. Όσο για τα γλυκά, μπορείτε να επιλέξετε από την ποικιλία των homemade γλυκών του κουταλιού (καρυδάκι, κυδώνι, καρπούζι κ.ά.) και τον τοπικό σουτζούκο (μούστος βρασμένος με αλεύρι και αμύγδαλα). Η κυπριακή γη και οι κλιματικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί ευνοούν την παραγωγή εξαιρετικής ποιότητας κρασιών και αποσταγμάτων. Η φημισμένη γηγενής ποικιλία λευκού κρασιού To ξυνιστέρι, η γλυκιά γεύση της κουμανταρίας και η ζιβανία (το τσίπουρο στα... κυπριακά) είναι βέβαιο ότι θα σας πείσουν για του λόγου το αληθές. Για τους λάτρεις του κόκκινου κρασιού είναι επιβεβλημένη μια επίσκεψη στις βόρειες πλαγιές του Τροόδους, πάνω από τη Λεμεσό, στα ξακουστά Κρασοχώρια. 30

MAΛΤΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η πρωτεύουσα της Μάλτας είναι η Βαλέτα, ενώ άλλες πόλεις είναι οι γειτονικές στη Βαλέτα, Σλιέμα και Σαν Τζούλιαν στα δυτικά και οι Τρεις Πόλεις στα ανατολικά, καθώς και η Μεδίνα, το Ραμπάτ, η Μόστα. Η μεγαλύτερη πόλη είναι η Μπιρκιρκάρα. Ο πληθυσμός το 2011 ήταν 408.333, ενώ η έκτασή της είναι μικρή, μόλις 316 τετρ. χλμ., γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη. Το πολίτευμα της είναι η Δημοκρατία. Η επίσημη γλώσσα της είναι τα μαλτέζικα, γλώσσα που ανήκει στην ίδια οικογένεια σημιτικών γλωσσών με τα αραβικά. Είναι η μόνη σημιτική γλώσσα που γράφεται με το λατινικό αλφάβητο και είναι, επίσης, η μόνη σημιτική γλώσσα που ομιλείται ιστορικά στην Ευρώπη. Τα αγγλικά έχουν, επίσης, αναγνωριστεί ως επίσημη γλώσσα, ενώ πολλοί Μαλτέζοι μιλούν και ιταλικά. Επίσημη θρησκεία του κράτους είναι ο ρωμαιοκαθολικισμός, αν και το σύνταγμα της Μάλτας προνοεί για θρησκευτική ελευθερία. Το νόμισμά της είναι Ευρώ, που αντικατέστησε τη λίρα Μάλτας (από το 2007). Η Μάλτα είναι ένα σύμπλεγμα επτά νησιών στη Μεσόγειο Θάλασσα, που βρίσκεται 93 χλμ. νότια της Σικελίας, ανατολικά της Τυνησίας και βόρεια της Λιβύης. Από τα νησιά της μόνο τα τρία μεγαλύτερα, Μάλτα, Γκότσο και Κομίνο κατοικούνται. Τα μικρότερα νησιά, όπως η Φίλφλα, το Κομινότο και τα Νησιά του Αγίου Παύλου δεν κατοικούνται. Τα νησιά αυτά βρίσκονται σε χαμηλό υψόμετρο και το έδαφός τους είναι βραχώδες με απόκρημνες ακτές. Το τοπίο χαρακτηρίζεται από χαμηλούς λόφους με σκαλωτά χωράφια. Γενικά, δεν υπάρχουν μόνιμα ποτάμια ή λίμνες στη Μάλτα, εκτός από κάποια μικρά ποταμάκια κατά τις περιόδους πολλών βροχοπτώσεων. Το κλίμα της Μάλτας είναι μεσογειακό εύκρατο, με ήπιους, βροχερούς χειμώνες και ξηρά καλοκαίρια. Στην πραγματικότητα υπάρχουν μόνο δύο εποχές. Ένα σημαντικό πρόβλημα για τη Μάλτα είναι η προμήθεια νερού, καθώς το καλοκαίρι είναι χωρίς βροχή και με υψηλή χρήση νερού και λόγω του αυξημένου τουρισμού. Ο τουρισμός αποτελεί ιδιαίτερα σημαντικό οικονομικό τομέα στη Μάλτα, αλλά συγχρόνως αναπτύσσεται ταχύτατα και ο τομέας των υπηρεσιών. ΙΣΤΟΡΙΑ Η Μάλτα, που βρίσκεται στην καρδιά της Μεσογείου, αποτελεί κράμα πολιτισμών με χιλιετή ιστορία. Κατοικήθηκε για πρώτη φορά γύρω στο 5200 π.Χ. και αναπτύχθηκε σημαντικός προϊστορικός πολιτισμός στα νησιά πριν από τον ερχομό των Φοινίκων. Ο πρώτος από τους μεγάλους ναούς κατασκευάστηκε γύρω στο 3600 π.Χ., χίλια χρόνια πριν από την πρώτη αιγυπτιακή 31

πυραμίδα στη Γκίζα. Ο ναός του Άγκαρ Κιμ, ο οποίος χρονολογείται μεταξύ 3500 και 2500 π.Χ., βρίσκεται σε ένα λόφο στο νότιο άκρο του νησιού της Μάλτας. Κοντά στο Άγκαρ Κιμ βρίσκεται ακόμη ένας σημαντικός ναός, το Μνάιντρα. Η περίοδος των ναών σταμάτησε απότομα και μυστηριωδώς το 2500 π.Χ. Οι Φοίνικες κατέφθασαν στο νησί το 800 π.Χ. Χρησιμοποίησαν τα νησιά ως ορμητήριο από το οποίο έκαναν εξερευνήσεις στη θάλασσα και διεξήγαγαν εμπόριο στη Μεσόγειο. Μάλιστα ονόμασαν το κυριότερο από αυτά Malat, που σημαίνει «ασφαλές λιμάνι». Τα νησιά αργότερα κατακτήθηκαν από τους Καρχηδόνιους, οι οποίοι τα χρησιμοποιούσαν ως στρατιωτική βάση από τον 6ο αιώνα π.Χ. μέχρι την ήττα τους από τους Ρωμαίους το 218 π.Χ. Σύμφωνα με το θρύλο, ο Άγιος Παύλος έφτασε τη Μάλτα ως ναυαγός το 60 μ.Χ. Μετά από μια περίοδο βυζαντινής κυριαρχίας (4ος-9ος αιώνας), τα νησιά κατακτήθηκαν από τους Άραβες το 870 μ.Χ. Οι Άραβες άφησαν το στίγμα τους στη γεωργία, αλλά κυρίως στη γλώσσα. Η αραβική κυριαρχία κράτησε μέχρι το 1091, όταν τα νησιά τα κατέλαβαν οι Νορμανδοί της Σικελίας. Μετά από μία σύντομη περίοδο γαλλικής κυριαρχίας η Μάλτα κατακτήθηκε από τους Ισπανούς το 1282. Αυτή την περίοδο καθιερώθηκαν και οι Μαλτέζοι ευγενείς, με κάποιους να χρονολογούνται από το 1400. Περίπου 32 τίτλοι ευγένειας χρησιμοποιούνται και σήμερα. Το 1530 ο Αυτοκράτορας Κάρολος Ε’της Ισπανίας έδωσε τα νησιά στο Τάγμα των Ιπποτών του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ, ένα στρατιωτικό θρησκευτικό τάγμα που είναι σήμερα γνωστό ως οι «Ιππότες της Μάλτας», οι οποίοι διώχθηκαν από τη Ρόδο από τους Οθωμανούς το 1552. Οι ιππότες έχτισαν τη Βαλέτα, καθώς και πολλά κατασκευαστικά έργα. Νίκησαν τους Τούρκους στη Μεγάλη Πολιορκία του 1565, καταφέρνοντας σοβαρό πλήγμα στα μουσουλμανικά σχέδια για την κεντρική Μεσόγειο. Η κυριαρχία των Ιπποτών τέλειωσε όταν ο Ναπολέων Βοναπάρτης κατέλαβε τη Μάλτα πηγαίνοντας προς την Αίγυπτο το 1798. Ξεγελώντας τους, ο Ναπολέων ζήτησε από τους Ιππότες να αράξει στο λιμάνι για προμήθειες και μετά, αφού μπήκε μέσα στη Βαλέτα, έστρεψε τα όπλα του εναντίον των οικοδεσποτών του. Ο διοικητής των Ιπποτών συνθηκολόγησε και ο Ναπολέων έμεινε στη Μάλτα για έξι μέρες, κατά τη διάρκεια των οποίων απογύμνωσε το νησί από τους θησαυρούς του. Οι εξοργισμένοι Μαλτέζοι εξεγέρθηκαν και H πολιορκία της Μάλτας ζήτησαν τη βοήθεια των Βρετανών. Οι Γάλλοι ηττήθηκαν και το νησί πέρασε στην εξουσία των Βρετανών το 1800. Το 1814, με τη Συνθήκη των Παρισίων, η Μάλτα έγινε επίσημα αποικία της Βρετανικής αυτοκρατορίας. Το νησί, χάρη στη θέση στρατηγικής σημασίας, ανάμεσα στο Γιβραλτάρ και στη Διώρυγα του Σουέζ, απέκτησε πλούτο ως σημαντικός σταθμός ανεφοδιασμού των βρετανικών ατμόπλοιων που κατευθύνονταν στην Ινδία. Κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου η Μάλτα λειτούργησε ως ένα τεράστιο νοσοκομείο. Η Μάλτα έπαιξε σημαντικό ρόλο κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, λόγω της γειτνίασής της με τις ναυτιλιακές γραμμές των Δυνάμεων του Άξονα. Υπήρξε η πιο πολυβομβαρδισμένη περιοχή του κόσμου. Η γενναιότητα των Μαλτέζων στον μακρύ αγώνα κατά των εχθρικών επιθέσεων επιβραβεύτηκε από τον βασιλιά Γεώργιο Στ’ του Ηνωμένου Βασιλείου, ο οποίος τους απένειμε στις 15 Απριλίου 1942 τον Σταυρό του Γεωργίου, ως «μαρτυρία για τον ηρωισμό και την αφοσίωση, που σημάδεψαν την ιστορία». Το έμβλημα του Σταυρού του Γεωργίου εμφανίζεται στη σημαία Απονέμεται στη Μάλτα ο Σταυρός του Γεωργίου της Μάλτας, με κόκκινο περίγραμμα. Η σημαία της Μάλτας είναι η μόνη εθνική σημαία στον κόσμο που φέρει το σχέδιο από μια άλλη χώρα, το Ηνωμένο Βασίλειο. 32

Η κραυγή υπέρ της ανεξαρτησίας έγινε δυνατότερη και επιβλήθηκε τελικά στις 21 Σεπτεμβρίου του 1964. Στις 31 Μαρτίου 1979 αποσύρθηκαν οι βρετανικές στρατιωτικές δυνάμεις. Η Μάλτα προσχώρησε στην Ευρωπαϊκή Ένωση την 1 Μαΐου 2004 και εντάχθηκε στην Ευρωζώνη το 2008. ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΟ «ΝΗΣΙ ΤΩΝ ΙΠΠΟΤΩΝ»: ΜΑΛΤΑ Τα έντονα γαλάζια νερά, οι απομονωμένοι κολπίσκοι, οι μεσαιωνικές ακροπόλεις, οι υπέροχες Μπαρόκ εκκλησίες δίνουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στην πανέμορφη αυτή χώρα. Κάθε χρόνο οι επισκέπτες συρρέουν στην εντυπωσιακή ακτογραμμή της Μάλτας, για να δοκιμάσουν νόστιμα θαλασσινά, να βυθιστούν στη συναρπαστική ιστορία της, να συναντήσουν παραδοσιακά χωριά και να συμμετάσχουν σε πολύχρωμες γιορτές. Οι Ιππότες του Αγ. Ιωάννη κληροδότησαν στο μέρος παλάτια, φρούρια και μια δοξασμένη λαμπερή πρωτεύουσα, τη Βαλέτα, ενώ η κληρονομιά που άφησαν οι Βρετανοί ήταν κόκκινοι τηλεφωνικοί θάλαμοι, κρύα βουτήματα και λατρεία για το τσάι. Αυτοί, όμως, που άφησαν την πιο θαυμαστή κληρονομιά και τους πιο εντυπωσιακούς μεγαλολιθικούς ναούς ήταν οι πρώτοι άποικοί τους. Βαλέτα Η Βαλέτα, η πόλη με τις χρυσόχρωμες πέτρες, βρίσκεται πάνω σε ένα στενό ακρωτήριο και πλαισιώνεται και από τις δύο πλευρές από θαυμάσια φυσικά λιμάνια. Χτισμένη από τους Ιππότες μετά τη Μεγάλη Πολιορκία του 1565 και παίρνοντας το όνομά της από τον Jean Parisot de la Vallette νικηφόρο Μεγάλο Μάγιστρό τους, τον Jean Parisot de laVallette, η καστρόπολη είναι κτισμένη πίσω από έναν κύκλο αδιαπέραστων τειχών. Πρόκειται για μια μικρή πόλη, μόλις ενός χιλιομέτρου επί 600 μέτρα. Η άψογη αρχιτεκτονική των κτιρίων φιλοξενεί αριστουργηματικά δείγματα πολύ διαφορετικών μεταξύ τους στιλ κι εποχών. Στη Βαλέτα σώζονται 320 ιστορικά μνημεία και είναι η μόνη πρωτεύουσα στον κόσμο που έχει κηρυχθεί στο σύνολό της διατηρητέα. Μέσα από τα τείχη, οι αναγεννησιακοί δρόμοι ξεδιπλώνονται σε Τα διάσημα λεωφορεία της Βαλέτας ένα όμορφο δίκτυο. Η καρδιά της Βαλέτας είναι ο πλατύς δρόμος Triq lr-Repubblika, ο δρόμος της Δημοκρατίας, που περιστοιχίζεται από πριγκιπικά παλάτια και κυριαρχείται από τον θαυμάσιο Καθεδρικό Ναό του Αγίου Ιωάννη. Είναι πεζόδρομος στο μεγαλύτερο μέρος του, γεμάτος σύγχρονα μαγαζιά και πανέμορφα καφέ. Από εδώ οι παράπλευροι δρόμοι πλαισιώνονται από εγκαταλελειμμένα palazzi που καταλήγουν στα απόκρημνα βράχια προς τα λιμάνια. Ο χρόνος, η έλλειψη φροντίδας και ο βομβαρδισμός κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έχουν από κοινού βαριά ευθύνη για την καταστροφή αυτής της μικροσκοπικής πρωτεύουσας, ωστόσο οι λιθόστρωτοι δρόμοι της έχουν ακόμα έντονη τη μυρωδιά από την Εποχή των Ιπποτών. Ο δρόμος ίσια προς την ανοιχτή θάλασσα κατηφορίζει προς το βορειότερο άκρο της Βαλέτας, τον ακρογωνιαίο αμυντικό της λίθο, το απόρθητο φρούριο του Αγίου ΄Ελμου, κρεμασμένο 33

σχεδόν πάνω από το κύμα. Η Βαλέτα έχει συνολικά 33 εκκλησίες, πραγματικά αριστουργήματα αρχιτεκτονικής. Πέραν των εκκλησιών η πόλη διαθέτει εξαίρετης ομορφιάς κτήρια από την εποχή των ιπποτών. Από το σύνολο των εντυπωσιακών κτηρίων ξεχωρίζει ο ξενώνας της γλώσσας της Καστίλης, που παλιότερα ήταν το παλάτι των Ισπανών και Πορτογάλων αρχόντων. Ο μεγαλοπρεπής Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιωάννη, μολονότι έχει αυστηρή και αφρόντιστη όψη εξωτερικά, στο εσωτερικό του αποκαλύπτει έναν οπτικό παιάνα στον πλούτο και τη μεγάλη επιρροή των παντοδύναμων ιπποτών. Είναι η πιο όμορφη εκκλησία του μαλτέζικου νησιού. Δύο κανόνια προστατεύουν την κύρια είσοδο της εκκλησίας. Πολύ κοντά είναι το Παλάτι του Μεγάλου Μάγιστρου, ένα θαυμάσιο παλάτι γεμάτο από εντυπωσιακές ταπισερί και πίνακες, που ήταν η μεγαλοπρεπής κατοικία του Μεγάλου Μάγιστρου του Τάγματος των Ιπποτών του Αγ. Ιωάννη για περισσότερο από δύο αιώνες. Το οπλοστάσιο του παλατιού περιέχει μια εντυπωσιακή σειρά από όπλα και πανοπλίες. Σήμερα είναι το γραφείο του Προέδρου της Μάλτας και έδρα του μαλτέζικου Κοινοβουλίου. Αυτό που είναι χαρακτηριστικό και βρίσκεται παντού μέσα στο μεγάλο παλάτι είναι ο σταυρός με τις οχτώ αιχμές, σύμβολο των ιπποτών της Μάλτας. Συμβολίζουν τις οχτώ αρετές, όπως επίσης και τις οχτώ πρώτες γλώσσες του Τάγματος. Οι τέσσερις βραχίονες του σταυρού πιστεύεται ότι αντιστοιχούν στις τέσσερις θεμελιώδεις αρετές: ηθικό σθένος, δικαιοσύνη, εγκράτεια και καρτερικότητα. Ο επισκέπτης οφείλει να πιει έναν καφέ στην πλατεία, στο πιο γνωστό καφέ της πρωτεύουσας, στο κομψό Caffe Cordina που βγάζει τραπεζάκια στην πλατεία. Δοκιμάστε τα εξαιρετικά pastizzi! Το Θέατρο Manoel θεωρείται στολίδι της πόλης για την αρχιτεκτονική και ιστορική του αξία. Είναι ένα από τα πιο παλιά διατηρημέ- να κλειστά θέατρα στην Ευρώπη. Χτίστηκε το 1731 από τον Μεγαλό Μάγιστρο Manoel de Vilhena. Η αίθουσα παραστάσεων είναι πολύ πιο μικρή από τα σύγχρονα θέατρα, έχει οβάλ σχήμα, περιστοι- χίζεται από τρεις σειρές θεωρείων και έχει μια χρυσοποίκιλ- τη μεσογειακή σκηνή. Μπορείτε να πιείτε τον καφέ σας ή να γευματίσετε στο Café Manoel, έναν προσεγμένο χώρο στην πε- τρόχτιστη αυλή του Θεάτρου. Αφροδίτη της Μάλτας Επόμενος σταθμός το Auberge de Provence, που τώρα στεγάζει το πολύ ενδιαφέρον Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Ξεχωρίζει η συλλογή από αντικείμενα καθημερινής χρήσης που έχουν βρεθεί στους προϊστορικούς ναούς της Μάλτας. Δύο από τα πιο δημοφιλή εκθέματα είναι η «Αφροδίτη της Μάλτας» και η γαλήνια, αξιαγάπητη και αινιγματική «Κοιμωμένη Γυναίκα» . 34

Επισκεφτείτε οπωσδήποτε τους πανέμορφους κήπους Upper Barrakka, που ήταν άλλοτε οι ιδιωτικοί κήποι των ιπποτών του Αγίου Ιωάννη, από όπου η θέα στο Μεγάλο Λιμάνι είναι εξαιρετική. Η θέα είναι πιο όμορφη το σούρουπο, όταν πάνω στο νερό αντικατοπτρίζεται η εικόνα των τριών πόλεων (Vittoriosa, Senglea, Kalkara). Ο επισκέπτης βλέπει τον ήλιο να πέφτει στη Δύση του απολαμβάνοντας ένα ποτήρι από ντόπιο κρασί και ελαφρύ δείπνο στο υπαίθριο Café Deux Baronnes. Γύρω από τη Βαλέτα Οι γειτονικές πόλεις της Βαλέτα, η Sliema και το Saint Joulian’s στα δυτικά και οι Τρεις Πόλεις (Vittoriosa, Senglea, Kalkara) στα ανατολικά είναι τελείως διαφορετικές. Οι Τρεις Πόλεις, πάνω σε δύο ακρωτήρια που προεξέχουν μέσα στον κόλπο είναι ιστορικές και ο χρόνος μοιάζει να έχει σταματήσει. Αντίθετα η Sliema και το Saint Joulian’s είναι γεμάτες από μεγάλα ξενοδοχεία, εμπορικά κέντρα, νυχτερινά κλαμπ. Oι ντόπιοι και οι νέοι, αλλά και οι τουρίστες κυκλοφορούν στην περιοχή της Paceville, όπου τα Σαββατοκύριακα το καλοκαίρι επικρατεί το αδιαχώρητο. Πιο χαλαρά αισθάνεται κανείς στο γειτονικό τουριστικό θέρετρο του Saint Joulian’s και στο Spinola Bay, όπου συχνάζουν άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Ο μικρός κόλπος Spinola Bay έχει γίνει από τους πιο μοδάτους προορισμούς της Μάλτας. Το βράδυ ο κόλπος μοιάζει μαγικός με τα φώτα να αντανακλώνται στα νερά του. Μεδίνα-Ραμπάτ-Μόστα (Κεντρική Μάλτα) Η Μεδίνα, η αρχαία πρωτεύουσα της Μάλτας και, ίσως, η πιο όμορφη πόλη της, βρίσκεται σε ένα λόφο στο κέντρο του νησιού, κλεισμένη μέσα στα αδιαπέραστα τείχη της, και το παρατσούκλι της είναι «Ήσυχη Πόλη». Ο χρόνος σταμάτησε για τη Μεδίνα, όταν οι Ιππότες έφτασαν εδώ το 1530 και εγκαταστάθηκαν στο Μεγάλο Λιμάνι. Η Μεδίνα γεμίζει με τουρίστες το πρωί, ενώ απόλυτη σιωπή επικρατεί τη νύχτα. Περπατήστε στους γεμάτους Σοκάκι στη Μεδίνα ιστορία δρόμους της και αφουγκραστείτε τη μυσταγωγία που αποπνέει η περιοχή, ιδιαίτερα το σούρουπο. Η γειτονική Ραμπάτ είναι εξίσου παλιά. Οι δύο πόλεις ήταν ενωμένες πριν χίλια χρόνια, όταν οι Άραβες έχτισαν τείχος απομονώνοντας τη Μεδίνα. Η Μεδίνα μπορεί να έχει μεταμορφωθεί σε μια πόλη-παρένθεση στο χρόνο, αλλά η Ραμπάτ είναι μια πιο καθημερινή πόλη. Η Ραμπάτ λέγεται πως είναι το μέρος που έφτασε ο Άγιος Παύλος μετά το ναυάγιό του το 60 μ.Χ. και γι’αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τους ευσεβείς Μαλτέζους. Δείτε οπωσδήποτε τον όμορφο μπαρόκ Καθεδρικό Ναό του Αγίου Παύλου στη Μεδίνα και τις εντυπωσιακές κατακόμβες του Αγίου Παύλου στη Ραμπάτ. 35

Αξίζει να επισκεφτείτε το εργοστάσιο φυσητού γυαλιού στη Ραμπάτ, όπου μπορείτε να παρακολουθήσετε επιδείξεις και φυσικά να αγοράσετε! Πριν φύγετε από την «Ήσυχη πόλη» πιείτε καφέ ή τσάι στο Fontanella Tea Gardens, το οποίο έχει εξαιρετική θέα. Ο τρούλος της ενοριακής εκκλησίας της Μόστα είναι ορατός στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού. Κάποτε ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος τρούλος της Ευρώπης. Στις 9 Απριλίου 1942 εκκλησίασμα περίπου 300 ατόμων είχε συγκεντρωθεί για τη Θεία λειτουργία, όταν γερμανική βόμβα τρύπησε τον τρούλο. Συνέβη, όμως, κάτι απίστευτο-η βόμβα δεν εξερράγη, γεγονός που οι Μαλτέζοι το θεώρησαν ως θαύμα. Νότια Μάλτα Εδώ βρίσκονται τα πιο εντυπωσιακά, ίσως, αρχαία εκθέματα του νησιού, όπως οι Ναοί της Tarxien (εντυπωσιακές μεγαλιθικές κατασκευές (μεταξύ 3600 π.Χ. και 2500 π.Χ.), διακοσμημένες με σπείρες και ανάγλυφα ζώων, που διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση) και οι Ναοί της Hagar Qim και της Mnajdra (περιλαμβάνουν αψίδες, γιγάντιες πέτρες και ανθρωπόμορφα αγάλματα). Εδώ βρίσκονται, επίσης, τα αυθεντικά ψαροχώρια Mersaxlokk και Mersaskala, γεμάτα ψαροταβέρνες. Η Mersaskala είναι ένα από τα μεγαλύτερα θέρετρα στο νότιο άκρο του νησιού, πιο ήσυχο από τα θέρετρα στο βόρειο μέρος. Πολύχρωμες παραδοσιακές βάρκες luzzus δίνουν ένα ιδιαίτερο χρώμα και στυλ στην περιοχή. Βόρεια Μάλτα Μερικά από τα πιο λαμπρά ξενοδοχεία του νησιού βρίσκονται εδώ. Ξεχωρίζουν ιδιαίτερα ο κόλπος St Paul και το θέρετρο Mellieha, τα οποία προτιμούν οι οικογένειες και οι πιο ηλικιωμένοι. Οι παραλίες της Mellieha, με τη χρυσή άμμο, είναι από τις πιο δημοφιλείς του νησιού. Νησιά Γκότσο και Κομίνο Αξίζει να κάνετε μια μονοήμερη εκδρομή στα μικρότερα από τη Μάλτα νησάκια Γκότσο και Κομίνο. Επισκεφτείτε τη Citadella, τη μικρή οχυρωμένη πρωτεύουσα του Γκότσο, αλλά κυρίως απολαύστε τις παραλίες του. Η καλύτερη παραλία του Γκότσο είναι στη Ramla. Είναι μια αμμώδης παραλία που περιστοιχίζεται από μικρούς λόφους. Εδώ υπάρχει μια σπηλιά, η οποία σύμφωνα με την Ομήρου Οδύσσεια βρισκόταν η νύμφη Καλυψώ, η οποία αποπλάνησε τον Οδυσσέα. Υπέροχα είναι, επίσης, στο δυτικό άκρο του Γκότσο η απέραντη ακτογραμμή της Dwejra, όπου ξεχωρίζουν το Γαλάζιο Παράθυρο, η Γαλάζια Τρύπα, το επιβλητικό ακρωτήρι και ο Βράχος των μανιταριών. Το 36

Xlendi, αυτό το χωριό του Γκότσο είναι χτισμένο ανάμεσα σε επιβλητικούς γκρεμούς με θέα σ’ έναν όμορφο κόλπο. Ιδιαίτερα μαγευτική είναι η Γαλάζια λίμνη στο Κομίνο με το λαμπερό τιρκουάζ χρώμα των νερών της. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ήθη και Έθιμα-Φεστιβάλ-Εορτές Επίσημες αργίες για τους Μαλτέζους είναι: 31 Μαρτίου (ημέρα απελευθέρωσης), 21 Σεπτεμβρίου (ημέρα ανεξαρτησίας), 13 Δεκεμβρίου (ημέρα Δημοκρατίας). Οι περισσότερες εκδηλώσεις έχουν τουλάχιστον μια έμμεση σχέση με τη θρησκεία. Από τον Μάιο μέχρι τον Σεπτέμβριο γιορτάζουν φαντασμαγορικά τις λεγόμενες «Τοπικές Festas», κάτι σαν τα δικά μας πανηγύρια, που διαρκούν μια ολόκληρη εβδομάδα. Όπως καλεί το έθιμο, κάθε ενορία τιμά την εκκλησία και τον Άγιό της με παραδο- σιακές ενδυμασίες, μουσική και παραδοσιακούς μεζέδες, μια γιορτή που κορυφώνεται με εντυπωσιακά βεγγαλικά που φω- τίζουν τον ουρανό. Το Ghana fest-folk music festival είναι ένα υπέροχο τριήμερο λαϊκής μουσικής (Ιούνιος) της Μεσογείου στη Μάλτα, συμπεριλαμβανομένων μαλτέζικων τραγουδιών, καθώς και συνόλων λαϊκής μουσικής από γειτονικές μεσογειακές χώρες. Γενικά, η παραδοσιακή μαλτέζικη μουσική περιλαμβάνει το Ghana. Στο Ghana δύο ή τρία άτομα υπό τον ήχο μιας κιθάρας αυτοσχεδιάζουν στίχους τραγουδιστά και έρχονται σε κάποιο είδος συζήτησης-αντιπαράθεσης. Τραγουδιέται σε αραβική κλίμακα, ενώ το όργανο παίζει σε κλίμακα ευρωπαϊκής μουσικής. Η παραδοσιακή μαλτέζικη μουσική χρησιμοποιεί πολύ την κιθάρα και το ντέφι. Επίσης, τον Μάιο πραγματοποιεί- ται στη Μάλτα το Φεστιβάλ βεγγα- λικών και τον Ιούλιο το Φεστιβάλ Τζαζ. Στις 29 Ιουνίου γιορτάζεται η γιορτή των Αγίων Πέτρου και Παύλου. Αρχίζει με ολονύχτιο πικ- νικ και με Fenkata (κουνέλι στιφάδο), κρασί, πολύ χορό και τραγούδι. Την επόμενη ημέρα γίνονται αγώνες δρόμου με γαϊδάρους και άλογα με έπαθλο το Palji- λάβαρο, το οποίο ο νικητής δωρίζει στην ενορία του. Ένα έθιμο των Μαλτέζων είναι το εξής: Στα πρώτα γενέθλια των παιδιών τους γεμίζουν το καλάθι της Quccija με διάφορα μικροαντικείμενα που αντιπροσωπεύουν διάφορα επαγγέλματα. Το πρώτο αντικείμενο που θα πιάσει το παιδί υποτίθεται ότι φανερώνει το επάγγελμα που θα ακολουθήσει. 37

Κινηματογράφος και Μάλτα... Το Μεγάλο Λιμάνι της Βαλέτα είναι ιδιαίτερα κινηματογραφικό, περιστοιχισμένο με πύργους από πέτρα στο χρώμα του μελιού και προπύργια αναλλοίωτα στο χρόνο. Τα μαλτέζικα νησιά χρησίμευσαν ως φόντο σε αναρίθμητες ταινίες, όπως «Ο Μονομάχος» (2000), «Τροία» (2004), «Κόμης Μόντε Κρίστο» (2002), «Κώδικας Ντα Βίντσι» (2006), «Το Εξπρές του Μεσονυχτίου» (1978) και πολλές άλλες. Παραδοσιακή Κουζίνα Stuffat Tal-Fenek Η Μάλτα είναι ένας αρκετά τουριστικός προορισμός με αποτέλεσμα Tortal Tal-lampuki να έχει υιοθετήσει γεύσεις και συνταγές από όλον τον κόσμο. Τις πιο έντονες επιρροές τις έχει δεχτεί από την ιταλική κουζίνα. Η μαλτέζικη κουζίνα περιλαμβάνει σούπα (μινεστρόνε, ψαρόσουπα), ζυμαρικά και παραδοσιακά γλυκά. Τα γεμιστά αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της. Το εθνικό φαγητό της Μάλτας είναι το κουνέλι στιφάδο (Stuffat Tal-Fenek). Άλλες μαλτέζικες γεύσεις είναι: Soppa Tal-Armla (η σούπα της «χήρας», που περιλαμβάνει πατάτες, φρέσκο κολοκύθι και άλλα λαχανικά μαζί με ένα κομμάτι τυριού ρικότα, Bigilla (πουρές από πλατιά φασόλια και βότανα), Bragioli (βοδινό γεμιστό με κιμά, μπαχαρικά και αυγό), Tortal Tal-lampuki (πίτα φτιαγμένη με το ψάρι lampuki, λαχανικά, καρύδια, ελιές και σταφίδες, που θεωρείται μεγάλη νοστιμιά από τους ντόπιους), Pastizzi και Qassatat, μικρά αλμυρά αρτοσκευάσματα γεμισμένα με ρικότα ή λαχανικά, Qubbajt (γλυκό που μοιάζει με μαντολάτο, φτιάχνεται με αμύγδαλα και μέλι και παραδοσιακά τρώγεται σε φεστιβάλ και ιδιαίτερες περιπτώσεις). Αξίζει να δοκιμάσετε και τα παραδοσιακά ποτά της Μάλτας, όπως το Kinnie, ελαφρώς πικρό, αφρώδες αναψυκτικό με γεύση πορτοκαλιού και μυρωδικών, το Anisette, λικέρ με γεύση γλυκάνισου που είναι σπεσιαλιτέ του νησιού Γκότσο και χρησιμοποιείται σαν συστατικό σε πολλά τοπικά γλυκά και μπισκότα και το Bajtra, γλυκό λικέρ, που φτιάχνεται από τους κόκκινους και στρογγυλούς καρπούς της φραγκοσυκιάς και περιέχει, επίσης, μέλι και μυρωδικά. 38

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η πρωτεύουσα της Πορτογαλίας είναι η Λισαβόνα, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις είναι το Πόρτου, Μπράγκα, Αβέιρο, Κοΐμπρα και Φάρου. Ο πληθυσμός της είναι 10.707.924 (2009), ενώ η έκτασή της 92.090 τετρ. χλμ. Το πολίτευμά της είναι η Προεδρευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Η επίσημη γλώσσα είναι η Πορτογαλική, ενώ η επίσημη θρησκεία είναι ο Ρωμαιοκαθολισμός (81%). Το νόμισμά της είναι το Ευρώ Έτος προσχώρησης στην ΕΕ: 1986 Η Πορτογαλία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Ευρώπης Πόρτου και καταλαμβάνει περίπου το ένα έκτο της Ιβηρικής Χερσονήσου. Βόρεια και Ανατολικά συνορεύει με την Ισπανία, ενώ βρέχεται στα Νότια και Δυτικά από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Στη χώρα περιλαμβάνονται επίσης τα νησιά Αζόρες και Μαδέρα του Ατλαντικού. Το ανάγλυφο της Πορτογαλίας είναι πολύ διαφορετικό στις δύο πλευρές του ποταμού Τάγου. Στα Νότια οι ομοιόμορφες πεδιάδες του Αλεντέζου δεν ξεπερνούν το ύψος των 400 μ. Στα Βόρεια το ανάγλυφο υψώνεται περισσότερο και διασχίζεται από πολλά ρήγματα. Στην περιοχή του Χαρακτηριστικό τοπίο του Αλεντέζου Κάτω Τάγου, ιδιαίτερα και στα παράλια Ποταμός Τάγος, Λισαβόνα της Αλγκάρβε, παρατηρείται αστάθεια του εδάφους, με συνέπεια οι περιοχές να δοκιμαστούν από πολλούς σεισμούς, κυρίως το 1755. Στα χαμηλά οροπέδια του νότιου τμήματος υψώνονται οι μεμονωμένες λοφοσειρές της Εστρεμαδούρας, που τελειώνουν στο δυτικότερο ακρωτήριο της Ευρώπης, το Κάμπο Ρόκα. Γενικά τα κυριότερα βουνά της Πορτογαλίας αποτελούν διακλαδώσεις των ορεινών όγκων της Ισπανίας. Οι σημαντικότεροι ποταμοί της χώρας είναι ο Τάγος, ο Ντόουρου Πόρτου και ο Γκουαδιάνα, που πηγάζουν από το ισπανικό έδαφος και οι δύο πρώτοι εκβάλλουν στον Ατλαντικό, ενώ ο τρίτος χύνεται στον κόλπο των Γαδείρων και σ’ ένα μεγάλο μέρος αποτελεί τα φυσικά σύνορα μεταξύ Ισπανίας - Πορτογαλίας. Στις εκβολές του Τάγου και του Ντόουρου βρίσκονται οι δύο κυριότερες πόλεις της Πορτογαλίας, η Λισαβόνα και το Πόρτου αντίστοιχα. Στον Ατλαντικό Ωκεανό βρίσκονται δύο απομακρυσμένα αρχιπελάγη, που είναι αυτοδιοικούμενες περιοχές του πορτογαλικού κράτους: η Μαδέρα, δίπλα στις ακτές του Μαρόκου και τα εννέα ηφαιστειογενή νησιά που σχηματίζουν τις Αζόρες. Μαδέρα 39

Το κλίμα της Πορτογαλίας είναι μεσογειακό με ξηρά καλοκαίρια, Αζόρες αλλά επειδή, επηρεάζεται από τον Ατλαντικό ωκεανό, το καλοκαίρι είναι πιο σύντομο με αυξημένες βροχοπτώσεις. Οι θερμοκρασίες στην παραλιακή ζώνη επηρεάζονται επίσης από τον ωκεανό. Στο εσωτερικό της χώρας τα καλοκαίρια είναι πολύ ζεστά, ενώ οι χειμώνες είναι δριμείς και μεγάλης διάρκειας. ΙΣΤΟΡΙΑ Η Πορτογαλία είναι ένα από τα παλαιότερα κράτη της Ευρώπης. Ιδρύθηκε το 1139 π.Χ., σχεδόν 350 χρόνια πριν από τη σύσταση της Ισπανίας. Οι Ρωμαίοι που έφτασαν εδώ το 216 π.Χ., αποτελούσαν όλη τη χερσόνησο «Χισπανία», αλλά η περιοχή μεταξύ των ποταμών Ντόουρου και Τάγου ονομάστηκε Λουζιτανία από το όνομα της κελτικής ομοσπονδίας των Λουζιτανών που ζούσαν εδώ. Όταν τον 5o αιώνα κατέρρευσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία, η χερσόνησος κατακλύστηκε από γερμανικά φύλα και στη συνέχεια, Ρωμαϊκός ναός της Έβορα (2ος αι. μ.Χ.) το 711, από Μαυριτανούς. Η στρατιωτική επανάσταση από τα χριστιανικά βασίλεια του βορρά άρχισε τον 11o αιώνα. Κατά τη διάρκεια της, η Πορτογαλία, μια κομητεία στο βασίλειο της Λεόν και της Καστίλης, ανακηρύχτηκε ανεξάρτητη από τον πρώτο βασιλιά της, Αλφόνσο Ερρίκο. Το νέο βασίλειο επεκτάθηκε μέχρι το Αλγκάρβε και οι Πορτογάλοι Bάσκο ντα Γκάμα ναυτικοί άρχισαν να εξερευνούν τα παράλια της Αφρικής και τον Ατλαντικό. Η Πορτογαλία έφτασε στην πλήρη ακμή της κατά τη βασιλεία του Εμμανουήλ Α΄ με το ταξίδι του Βάσκο ντα Γκάμα στην Ινδία το 1498 και την ανακάλυψη της Βραζιλίας το 1500. Το εμπόριο έφερε εξαιρετικό πλούτο στη χώρα, αλλά η στρατιωτική αποτυχία στο Μαρόκο σήμαινε ότι η ευημερία δεν θα διαρκούσε για πολύ. Η Ισπανία με τον βασιλιά Φίλιππο Β΄ εισέβαλε στην Πορτογαλία το 1580. Οι Ισπανοί βασιλείς κυβέρνησαν τη χώρα επί 60 χρόνια. Μαρκήσιος ντε Πομπάλ Όταν το 1640 η Πορτογαλία κέρδισε ξανά την ανεξαρτησία της, ο πλούτος επανήλθε με την ανακάλυψη χρυσού στη Βραζιλία. Στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, ο πρωθυπουργός Μαρκήσιος ντε Πομπάλ εκσυγχρόνισε τη χώρα και περιόρισε την επιρροή της εκκλησίας. Ωστόσο η εισβολή του Ναπολέοντα, το 1807, και η απώλεια της Βραζιλίας το 1825, άφησαν την Πορτογαλία φτωχή και διχασμένη. Οι διαμάχες μεταξύ συνταγματικών και απολυταρχικών αποδυνάμωσαν τη χώρα και, μολονότι από το 1850 υπήρχε μια περίοδος σταθερότητας, η οικονομική κρίση επιδεινώθηκε. Το 1826 οι στρατιωτικοί ανέτρεψαν την κυβέρνηση οδηγώντας τη χώρα σε δικτατορία. Τον Μάιο του 1926 εδραιώθηκε η δικτατορία του Αντόνιου Σαλαζάρ. Επέβαλε μονοκομματικό καθεστώς και απαγόρευσε τα εργατικά συνδικάτα. Το εξαιρετικά αυταρχικό αυτό καθεστώς επιβίωσε για σαράντα οκτώ χρόνια. Στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η χώρα έμεινε ουδέτερη. Τον Η Επανάσταση των Γαριφάλων Απρίλιο του 1974 έγινε η «Επανάσταση των Γαριφάλων», Αντόνιο Σαλαζάρ όπως ονομάστηκε το αναίμακτο πραξικόπημα από αριστερούς στρατιωτικούς, το οποίο οδήγησε τη χώρα στη δημοκρατία. Το 1986 η Πορτογαλία έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (τότε Ε.Ο.Κ.) και το 1999 μπήκε στη ζώνη του ευρώ. 40

ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΗ ΛΙΣΑΒΟΝΑ, ΤΗΝ ΚΥΡΑ ΤΟΥ ΩΚΕΑΝΟΥ Η Λισαβόνα «φωλιάζει» απέναντι από επτά λόφους, στα βόρεια του ποταμού Τάγου (Tejo). Είναι μια σχετικά μικρή πόλη, εύκολη να την περπατήσετε, καθώς τα περισσότερα μνημεία της βρίσκονται σε πολύ κοντινή μεταξύ τους απόσταση. Επίσης ως μεταφορικό μέσο προσφέρεται το τραμ, που από μόνο του αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της Λισαβόνας. Στις μεγάλες λεωφόρους της θα δείτε εξαιρετικά δείγματα αρχιτεκτονικής αρ-νουβό (Art Nouveau), αλλά και μωσαϊκά στα πεζοδρόμια. Ολόκληρη η περιοχή Belem είναι ένα μνημείο αναφοράς στην Το τραμ 28 είναι το στολίδι της πόλης ένδοξη εποχή των ανακαλύψεων (1495-1521), όταν οι Πορτογάλοι οδηγούσαν τα πλοία σε άγνωστες τότε στεριές του κόσμου. Όταν ανέβηκε στον θρόνο ο Εμμανουήλ Α΄(1495-1521), έχτισε μνημειώδη κτήρια και εκκλησίες που αντικατόπτριζαν το πνεύμα της εποχής. Ανάμεσα σε αυτά θα ξεχωρίσετε το Μοναστήρι των Ιερωνυμιτών και τον Πύργο του Μπελέμ και θα εντυπωσιαστείτε από την εξαιρετική αρχιτεκτονική τους σε ρυθμό μανουελίνο. Πρόκειται για μια πορτογαλική παραλλαγή του ύστερου γοτθικού ρυθμού που χαρακτηρίζεται από θαλασσινά μοτίβα και πλούσια διακόσμηση. Ο Πύργος αποτελούσε την αφετηρία των θαλασσοπόρων, που ξεκινούσαν για να ανοίξουν νέους εμπορικούς δρόμους, και συγχρόνως στολίδι και σύμβολο της ναυτικής ισχύος της Πορτογαλίας κατά τη χρυσή εποχή της επέκτασής της. Στην άνω αποβάθρα του Μπελέμ δεσπόζει το Μνημείο των Ανακαλύψεων. Είναι ένα επιβλητικό, γωνιώδες μνημείο που χτίστηκε το 1960, με την ευκαιρία της επετείου των 500 χρόνων από το θάνατο του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου (1460). Το μνημείο έχει σχεδιαστεί σε μορφή καραβέλας και πάνω του έχουν σμιλευτεί οι μορφές του Ερρίκου του Θαλασσοπόρου στην πλώρη με μια καραβέλα στα χέρια του και μορφές επιφανών Πορτογάλων, οι οποίοι συνέβαλαν και συμμετείχαν στη μεγάλη περιπέτεια των ανακαλύψεων (Βάσκο ντα Γκάμα, Φ. Μαγγελάνος κ.α.).Στη βόρεια πλευρά του μνημείου σχηματίζεται στο πλακόστρωτο μια πυξίδα με έναν κεντρικό χάρτη που απεικονίζει την πορεία που ακολούθησαν οι θαλασσοπόροι τον 15ο -16ο αιώνα. Πριν φύγετε από τη συνοικία Μπελέμ, μην παραλείψετε να δοκιμάσετε τις ομώνυμες τάρτες κρέμας (Pasteis de Belem) που πωλούνται σε γνωστό ζαχαροπλαστείο της περιοχής (Casa Pasteis De Belem)! Κατευθυνθείτε προς τη συνοικία Μπάιρου Άλτου, μια από τις πιο γραφικές περιοχές της πόλης που διαμορφώθηκε τον 16ο αιώνα. Έχει πλακόστρωτους δρόμους και διατηρεί το πνεύμα της μποέμικης γειτονιάς (Rua do Norte, Rua das Gáveas). Εντελώς διαφορετική, στην περιοχή Μπάιρου Άλτο, είναι η γειτονιά Σιάντου (Chiado) με κομψά καταστήματα 41

και γραφικά, παλιού τύπου καφενεία. Εκεί αξίζει να επισκεφθείτε το Café Brasileira (L. do Chiado), όπου παλιά σύχναζαν συγγραφείς και διανοούμενοι. Η αρ νουβό (Art Nouveau) πρόσοψή του σε πράσινους χρωματισμούς, όπως και η εσωτερική διακόσμησή του σε στυλ κι αυτή αρ-νουβό, με το δρύινο μπαρ, τα μπρούτζινα κιγκλιδώματα, το θολωτό ταβάνι με τους πολυελαίους και τους μεγάλους καθρέπτες στους τοίχους, παραπέμπουν σε μιαν άλλη εποχή. Ο πιο τακτικός θαμώνας στο Καφέ Μπραζιλέιρα ήταν ο μεγαλύτερος Πορτογάλος ποιητής του 20ου αιώνα Φερνάντο Πεσόα (Fernando Pessoa, 1888-1935). Στον υπαίθριο χώρο μπροστά στο Καφέ κυριαρχεί σήμερα το μπρούτζινο άγαλμα του ποιητή. Η συνοικία Μπαΐξα ξαναχτίστηκε ολόκληρη μετά από έναν καταστροφικό σεισμό, το 1755. Ο Μαρκήσιος ντε Πομπάλ δημιούργησε ένα εντελώς καινούργιο κέντρο με συμμετρικό σχέδιο δρόμων, την επιβλητική αψίδα της Πράσα ντου Κομέρσου, δίπλα στον Τάγο και την πλατεία Ρόσιου (Rossio). Σήμερα η Μπαΐξα αποτελεί το πλέον πολυσύχναστο τμήμα της πόλης. Η Πράσα ντου Κομέρσιου (Πλατεία Εμπορίου), που βλέπει στον ποταμό Τάγο, ήταν ανέκαθεν η ωραιότερη αποβάθρα της Λισαβόνας. Στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει το έφιππο άγαλμα του βασιλιά Ιωσήφ Α΄(1750-1777) και στη βόρεια πλευρά η θριαμβευτική αψίδα, διακοσμημένη με αγάλματα ιστορικών προσώπων, όπως του Βάσκο ντα Γκάμα και του Μαρκήσιου ντε Πομπάλ, κύριο σύμβολο της Λισαβόνας. Η θριαμβευτική αψίδα οδηγεί στη Ρούα Αγκούστα, την πιο τουριστική και γραφική οδό της Μπαΐξα, με όμορφα μαγαζιά και υπαίθρια καφέ. Στην ίδια συνοικία βρίσκεται ο Ελεβαντόρ ντε Σάντα Ζούστα (Elevador de Santa Justa). Πρόκειται για έναν ανελκυστήρα που συνδέει τη συνοικία Μπαΐξα με το Μπάιρου Άλτου, που βρίσκεται 32 μέτρα πιο ψηλά. Σχεδιάστηκε από τον μαθητή του Γκούσταβ Αϊφελ και έχει ύψος 32 μέτρα. Στην ταράτσα του λειτουργεί ένα ιδιαίτερο καφέ, με πανοραμική θέα έως τον λόφο του Καστέλο Σάο Χόρχε. Η Αλφάμα, η παλιότερη γειτονιά της Λισαβόνας, απλώνεται στην κλίση του λόφου από το κάστρο του Αγίου Γεωργίου μέχρι τον ποταμό Τάγο. Το σημείο που είναι το κάστρο φαίνεται να έχει ιστορία από τον 6ο αιώ- να π.Χ. Το 1147 ο πρώτος βασιλιάς της Πορτογα- λίας Αλφόνσος Ερρίκος (Afonso Henriques) το κατέλαβε από τους Μαυριτανούς με την βοήθεια βόρειο-Ευρωπαί- ων σταυροφόρων και μετέτρεψε την ακρόπολη της Λισαβόνας σε κατοικία Πορτογάλων βασιλέων. Τότε ήταν που το κάστρο πήρε το όνομα του Αγ. Γεωργίου προς τιμή του προστάτη αγίου της Αγγλίας. Ένα μεγάλο μέρος του κάστρου καταστράφηκε μέσα στα χρόνια, ειδικά κατά τον μεγάλο σεισμό του 1755. Μπορείτε να ανεβείτε στους πύργους και να περπατήσετε κατά μήκος των επάλξεων του κάστρου για να απολαύσετε τη μαγική θέα της πόλης. Για να φτάσει κάποιος στο κάστρο, θα 42

χρειαστεί να περπατήσει τη γειτονιά Alfama, η οποία είναι από τα ελάχιστα σημεία στην πόλη που δεν επηρεάστηκε από τον μεγάλο σεισμό. Ως εκ τούτου μια βόλτα σε αυτήν είναι σαν μια βόλτα πίσω στον χρόνο. Δεδομένου ότι οι δρόμοι είναι απότομοι και υπάρχουν πολλά σκαλιά, προτείνουμε να ξεκινήσετε την περιήγησή σας από ψηλά. Στην Αλφάμα θα ανακαλύψετε γραφικά σοκάκια με τη μπουγάδα των ντόπιων απλωμένη ανάμεσα στα σπίτια, παλιές εκκλησίες, μουσεία, γκαλερί και στο σημείο κοντά στο ποτάμι δημοφιλή εστιατόρια και clubs. Με το λεωφορείο ή μετρό μπορείτε εύκολα να φτάσετε από το κέντρο της Λισαβόνας σε ορισμένα από τα καλύτερα μουσεία και αξιοθέατα στα περίχωρα της πόλης. Στο Μουσείο Καλούστ Γκουμπενκιάν (Museu Calouste Gulbenkian) θα θαυμάσετε μια από τις ωραιότερες συλλογές έργων τέχνης στην Ευρώπη σε ένα κτήριο λουσμένο στο φως και περιτριγυρισμένο από ευρύχωρο πάρκο. Madame Claude Monet, P.-A. Renoir Στο περιστύλιο της μονής Μάντρε ντε Ντέους στεγάζεται το Εθνικό Μουσείο Αζουλέζου (Museu Nacional do Azulejo). Τα αζουλέζου (azulejo) είναι ζωγραφική σε σμαλτωμένα κεραμικά πλακάκια, που χρησιμοποιούνται για την επένδυση και διακόσμηση τοίχων και προσόψεων ή και οροφών και δαπέδων σπιτιών, εκκλησιών, επαύλεων και ανακτόρων. Η ονομασία είναι αραβικής προέλευσης από τη λέξη al – zulayj, που σημαίνει «γυαλισμένη πέτρα». Την ιδέα να καλύπτουν με αυτά τους τοίχους εισήγαγαν στην Πορτογαλία οι Μαυριτανοί. Από τον 16ο Πρόσοψη του Ναού αιώνα οι Πορτογάλοι άρχισαν να παράγουν της Santa Maria τα δικά τους αζουλέζου, ενώ τα καλύτερα στην Κουβιλιά (Covilhã) θεωρούνται τα γαλανόλευκα της εποχής μπαρόκ. Αξίζει να δείτε τη Μάντρε ντε Ντέους, την εκκλησία του 16ου αιώνα, το Περιστύλιο σε ρυθμό μανουελίνο, διακοσμημένο με ωραία πλακάκια που φέρουν γεωμετρικά σχέδια, και τα πλακάκια του εστιατορίου. Εκατέρωθεν της γέφυρας Βάσκο ντα Γκάμα βρίσκεται το τεράστιο πάρκο Πάρκε ντας Νασόες (parque das nasoes), στο οποίο διοργανώθηκε η διεθνής εμπορική έκθεση Expo98. Σήμερα είναι μια περιοχή ψυχαγωγίας, επιχειρήσεων και κατοικιών. Η όλη περιοχή είναι ίσως το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα σύγχρονης αρχιτεκτονικής της πορτογαλικής πρωτεύουσας. Τη μέρα, στο πάρκο αυτό η ψυχαγωγία και το εμπόριο έχουν την τιμητική τους. Το βράδυ τη σκυτάλη παίρνουν οι εκδηλώσεις, τα κονσέρτα, οι συναυλίες και άλλες δραστηριότητες. Στην περιοχή θα βρείτε το τελεφερίκ με την απίστευτη θέα προς την πόλη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει το Ενυδρείο (Oceanário de Lisboa) που βρίσκεται μέσα στο πάρκο. Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο ενυδρείο του κόσμου και το πρώτο στην Ευρώπη. Παρουσιάζει ζωντανούς οργανισμούς του ωκεανού, βιντεοπροβολές κ.ά., προκειμένου να ανακαλύψουν οι επισκέπτες τη ζωή μέσα στον ωκεανό. 43

Εάν ο χρόνος σας το επιτρέπει, απολαύστε μονοήμερη εκδρομή στη δροσερή και πανέμορφη Σίντρα, στην κορυφή της οροσειράς Σέρα. Η Σίντρα ήταν το αγαπημένο εξοχικό μέρος των βασιλέων της Πορτογα- λίας και σήμερα, αναγνωρισμένη ως Παγκόσμιο Μνημείο Κληρονομιάς από την UNESCO, προσελκύει χιλιά- δες επισκέπτες. Σε μικρή απόσταση από τη Λισαβόνα βρίσκεται και το κοσμοπολίτικο Εστορίλ, η «Ριβιέρα της Πορτογαλίας», όπως ονομάζεται, λόγω του ήπιου κλίματος και της φήμης του. Ιδανική εποχή για να βρεθείτε στην Πορτογαλία είναι οι καλοκαιρινοί μήνες, αλλά, αν θέλετε να αποφύγετε τις ορδές των τουριστών, η άνοιξη και οι αρχές του φθινοπώρου αποτελούν εξίσου καλή εναλλακτική. Ξεχωριστές στιγμές κατάνυξης θα ζήσετε στην Πορτογαλία, τέλος, αν συμπέσει το ταξίδι σας με τη Μεγάλη Εβδομάδα του καθολικού Πάσχα. Στη Λισαβόνα αξίζει να αγοράσετε κεραμικά, αριστοτεχνικές δαντέλες, εργόχειρα και φημισμένα κρασιά. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Ποίηση-Λογοτεχνία Φερνάντο Πεσσόα (Fernando António Nogueira de Seabra Pessôa 1888- 1935). Πορτογάλος ποιητής, δοκιμιογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Ήταν δίγλωσσος και έγραφε με μεγάλη άνεση στην αγγλική γλώσσα. Το μεγαλύτερο μέρος του σπουδαίου έργου του έμεινε αδημοσίευτο ως το θάνατό του. Ο Πεσσόα θεωρείται ένας από τους ριζικότερους ανανεωτές της σύγχρονης λογοτεχνίας στις αρχές του 20ου αιώνα. Γνωστά έργα του είναι: «Ο αναρχικός τραπεζίτης», «Ο ναυτικός» κ.ά. Ζοζέ ντε Σόζα Σαραμάγκου (José de Sousa Saramago, 1922-2010). Πορτο- γάλος συγγραφέας, ποιητής, σεναριογράφος και δημοσιογράφος, τιμημένος με Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας(1998). Τα έργα του, μερικά από τα οποία μπο- ρούν να θεωρηθούν αλληγορικά, γενικά παρουσιάζουν ανατρεπτικές όψεις πάνω στα ιστορικά γεγονότα, δίνοντας έμφαση στον ανθρώπινο παράγοντα. Γνωστά έργα του είναι: «Περί θανάτου», «Η σπηλιά» κ.ά. Γλυπτική Ο Αντόνιο Γκαμπριέλλι (Antonio Gamberelli, 1427-μεταξύ 1478 και 1481) ήταν Ιταλός γλύπτης της Πρώιμης Αναγέννησης. Εξαιτίας του κοκκινωπού χρώματος των μαλλιών του έμεινε γνωστός ως Αντόνιο Ροσελίνο. Διακρίθηκε για τη δεξιοτεχνία του στις προσωπογραφίες. Έχει δημιουργήσει πολυάριθμες μαρμάρινες προτομές, δουλεύοντας κυρίως από προπλάσματα. Τα σημαντικότερα έργα του φιλοτεχνήθηκαν για το Ταφικό Παρεκκλήσιο του Τζάκοπο, Πρίγκιπα Καρδιναλίου της Πορτογαλίας, στο Ναό του Σαν Μινιάτο αλ Μόντε, στην πόλη της Φλωρεντίας (1460-73). 44

Μουσική Ντούλτσε Πόντες Φάντο, που στα πορτογαλικά σημαίνει μοίρα ή πεπρωμένο, ονομάζεται ένα είδος μουσικής που εντοπίζεται τη δεκαετία του 1820 στην Πορτογαλία, σίγουρα όμως είχε παλαιότερες ρίζες. Η μουσική είναι μελαγχολική, το ίδιοι κι οι στίχοι, που συχνά μιλάνε για τη θάλασσα ή για τη ζωή των φτωχών. Η μουσική έχει σχέση με την πορτογαλική λέξη saudade, μια από τις δυσκολότερες λέξεις προς μετάφραση: είναι ένα είδος προσμονής, αλλά κι ένα μείγμα νοσταλγίας, λύπης, πόνου, ευτυχίας και αγάπης. Τα σύγχρονα τραγούδια φάντο είναι δημοφιλή στην Πορτογαλία κι έχουν αναδείξει πολλούς γνωστούς καλλιτέχνες σε όλο τον κόσμο. Οι κιθαρίστες Αρτούρ και Κάρλος Παρέδες, πατέρας και γιος, έγιναν πρωτοπόροι αυτού του είδους στην πορτογαλική κιθάρα. Η Αμάλια Ροντρίγκεζ καθιέρωσε την πιο γνωστή μορφή τραγουδιών φάντο. Η Ντούλτσε Πόντες ανέμειξε την παραδοσιακή με τη σύγχρονη πορτογαλική μουσική, ενώ η Κριστίνα Μπράνκο και το συγκρότημα Μαντρεντέους πρόσθεσαν μουσικά όργανα και νέους ρυθμούς, διατηρώντας από τα παραδοσιακά φάντο το μελαγχολικό τους στυλ. Παραδοσιακή κουζίνα Η τοπική κουζίνα έχει μεσογειακό χρώμα και μια δόση παραπάνω μπαχαρικά, γεγονός που αιτιολογείται από το ότι η άλλοτε ισχυρή αυτοκρατορία εισήγαγε προϊόντα από τις αποικίες της στις Ινδίες, στην Περσία κ.ά. Οι πορτογάλοι χρησιμοποιούν πολύ ελαιόλαδο και το ψάρι μετέχει πολύ στο διαιτολόγιό τους. Μάλιστα, ισχυρίζονται πως γνωρίζουν 365 τρόπους μαγειρέματος του αγαπημένου τους μπακαλιάρου. Μεγάλη αγάπη των Πορτογάλων, κυρίως για τους χειμωνιάτικους μήνες, είναι η σούπα. Από τις πιο γνωστές η sopa de perda (σούπα της πέτρας με αυτιά χοίρου, μπέικον, λουκάνικα, φασόλια, πατάτες, καρότα, ντομάτα και φρέσκο κόλιαντρο), αλλά και η πηχτή caldo verde (πράσινη σούπα με λάχανο, καυτερά λουκάνικα, κρεμμύδι, σκόρδο, πατάτες). Μην παραλείψετε να δοκιμάσετε το πορτογαλικό κρασί. Όχι μόνο το διάσημο Πόρτο, ένα είδος γλυκερού λικέρ, αλλά και τον παραδοσιακό ερυθρό ξηρό οίνο (vino verde). Για το βράδυ, όμορφη εμπειρία θα ήταν να απολαύσετε το δείπνο σας με κρασάκι υπό τον ήχο των φάντος. Η μελωδία της κιθάρας σε συνδυασμό με μία παράσταση παραδοσιακών χορών γεμάτη χρώμα θα σας μείνει αξέχαστη! 45

ΙΣΠΑΝΙΑ ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η πρωτεύουσα της Ισπανίας είναι η Μαδρίτη, ενώ άλλες μεγάλες πόλεις της είναι το Τολέδο, η Σεβίλλη, η Γρανάδα, το Μπιλμπάο, η Μάλαγα, η Βαλένθια καθώς και η Βαρκελώνη. Ο πληθυσμός το 2011 ήταν 40.847.371. Το πολίτευμα της Ισπανίας είναι Ομοσπονδιακή Βασιλευόμενη Kοινοβουλευτική Δημοκρατία. Η γλώσσα της είναι η Ισπανική. Οι Ισπανοί είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος τους Χριστιανοί Ρωμαιοκαθολικοί. Την 1η Ιανουαρίου 1986 η Ισπανία εντάσσεται στην Ευρωπαϊκή Ένωση και ύστερα, το 2002, στην Ευρωζώνη, οπότε και αντικαθιστά τη πεσέτα με το ευρώ ως εθνικό νόμισμα. Η πεσέτα ήταν το νόμισμα της Ισπανίας από το 1869 έως το 2002. Το Βασίλειο της Ισπανίας είναι ένα κράτος της νοτιοδυτικής Ευρώπης, που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Ιβηρικής χερσονήσου. Προς Βορρά ορίζεται από τον Βισκαϊκό κόλπο και συνορεύει με τη Γαλλία από την οποία τη χωρίζει η μεγάλη οροσειρά των Πυρηναίων. Επίσης επί των Πυρηναίων και Βορειοανατολικά συνορεύει με την Ανδόρρα. Ανατολικά και νότια βρέχεται από τη Μεσόγειο Θάλασσα και νοτιοδυτικά βρέχεται από τον Ατλαντικό Ωκεανό. Τέλος Δυτικά συνορεύει με την Πορτογαλία. ΙΣΤΟΡΙΑ Οι πρώτοι λαοί που κατοικούν στη χερσόνησο είναι οι Ίβηρες στο κέντρο και νότο, οι Κέλτες στο βορρά και οι Λαγιετάνοι στα βορειοανατολικά παράλια. Στα μεσογειακά παράλια της χερσονήσου ιδρύουν αποικίες οι Φοίνικες και αργότερα οι Έλληνες. Αιώνες αργότερα η Ιβηρική χερσόνησος ανήκει στη Μεγάλη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Πόλεις, όπως η Κόρδοβα και η Σεβίλλη,γνωρίζουν μεγάλη πρόοδο και ακμή. Αυτοκράτορες της Ρώμης, όπως ο Αδριανός Τραιανός, ο μεγάλος φιλόσοφος Σένεκας και άλλοι κατάγονται από τον νότο της Ισπανίας. Από τη Ρωμαϊκή εποχή σώζονται σημαντικά μνημεία, όπως το περίφημο ρωμαϊκό υδραγωγείο της πόλης Σεγκόβια, ρωμαϊκές αγορές και θέατρα στη νοτιοδυτική Ισπανία. Τους επόμενους αιώνες εγκαθίστανται οι Βησιγότθοι και Κόρδοβα 46

διάφορα φύλα από την Κεντρική Ευρώπη. Ο Θεοδώριχος και ο Αλάριχος οργανώνουν αυτούς τους λαούς και τους ενώνουν σε βασίλεια. Στις αρχές του 8ου αι. οι Άραβες με στρατό Σαρακηνών υπό τον Ταρίκ καταλαμβάνουν σχεδόν όλη τη χερσόνησο. Γράφουν μία ιστορία αρκετών αιώνων γεμάτη από ακμή, πολιτισμό και μεγαλείο. Τέσσερις αιώνες μένουν στο Τολέδο το οποίο οχυρώνουν μεγαλοπρεπώς. Έξι αιώνες έχουν για πρωτεύουσα τη μεγάλη Κόρδοβα και για οκτώ αιώνες υπάρχει το αραβικό βασίλειο της Γρανάδας. Στα μέσα του 15ου αιώνα ενώνονται τα ελεύθερα Χριστιανικά βασίλεια υπό την Ισαβέλλα της Καστίλης και του Φερδινάνδου της Αραγονίας. Αυτοί, οι αποκαλούμενοι και Καθολικοί Βασιλείς, θα γίνουν οι ιδρυτές της μεγάλης Ισπανικής αυτοκρατορίας. Το έτος 1492 απελευθερώνεται η Γρανάδα, το τελευταίο αραβικό προπύργιο στη Χερσόνησο. Τον ίδιο χρόνο ο Χριστόφορος Κολόμβος ψάχνοντας από δυτικά άλλο δρόμο για τις Ινδίες ανακαλύπτει τον Νέο κόσμο, την Αμερική. Το ίδιο έτος με διάταγμα των Καθολικών Βασιλέων (Ισαβέλλας-Φερδινάνδου) εκδιώκονται όλοι οι Εβραίοι από την Ισπανία. Οι 16ος και 17ος είναι αιώνες ακμής και μεγαλείου στην ιστορία της Ισπανίας, ο ήλιος δεν δύει ποτέ στην Αυτοκρατορία του Καρόλου Α’, του Φιλίππου Β’, του Φιλίππου Γ’... Ο πλούτος ρέει άφθονος από τις αποικίες. Χριστόφορος Κολόμβος Αναπτύσσονται τα γράμματα και οι τέχνες. Έχουμε έναν Θερβάντες, έναν Ελ Γκρέκο, τον Βελάσκεθ, τον Μουρίλιο, τον Λόπε ντε Βέγκα. Ο 19ος αιώνας είναι αιώνας παρακμής στην Ισπανία, όταν χάνονται σχεδόν όλες οι αποικίες, όταν η χώρα καταλαμβάνεται από τον Ναπολέοντα, όταν ο μεγάλος ζωγράφος Γκόγια ζωγραφίζει την μαύρη εποχή του, την παρακμή. Στον 20ό αιώνα έχουμε τον φοβερό Πικάσο και πολύνεκρο εμφύλιο πόλεμο της Γκόγια Ισπανίας (1936-1939). Έχουμε όμως και την τελευταία χρυσή γενιά των Πικάσο (1881-1973), Νταλί (1904-1989) και Μιρό (1893–1983) στη ζωγραφική, του Μπουνιουέλ στον κινηματογράφο και του Λόρκα στην ποίηση. ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΕΝΟΣ ΤΑΞΙΔΙΩΤΗ ΣΤΗ ΣΑΓΗΝΕΥΤΙΚΗ ΜΑΔΡΙΤΗ Η Μαδρίτη είναι ένα ζωντανό μνημείο. Σας παρουσιάζουμε κάποια από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της πόλης, τα οποία κάθε επισκέπτης της υπέροχης Μαδρίτης πρέπει να δει. Η Plaza Mayor είναι η κεντρική και η πιο διάσημη πλατεία της Μαδρίτης. Χαρακτηριστικό της είναι ότι πρόκειται για μια κλειστή πλατεία σε σχήμα ορθογώνιο, η οποία περιβάλλεται από τριώροφα κτίρια με 237 μπαλκόνια και έχει 9 εισόδους. Άρχισε να χτίζεται το 1581 με εντολή του βασιλιά Φιλίππου. Στους 5 περίπου αιώνες της ύπαρξής της έχει χρησιμοποιηθεί για διάφορες δραστηριότητες. Μεταξύ άλλων αποτέλεσε αγορά, αρένα ταυρομαχιών, χώρο καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, αλλά Plaza Mayor και χώρο εκτελέσεων. Σήμερα προσελκύει το ενδιαφέρον των τουριστών που γεμίζουν τις παραδοσιακές καφετέριες που λειτουργούν στην περίμετρό της. Αξίζει να αναφέρουμε ότι τις Κυριακές στην πλατεία πραγματοποιείται η αγορά των συλλεκτών. Το Palacio Real είναι το Βασιλικό Ανάκτορο της Μαδρίτης, το 47

οποίο είναι κτισμένο σε ύψωμα με θέα στον ποταμό Μανθάρες, πάνω στο περιβόητο οχυρό που κατασκευάστηκε εκεί το 852. Η κατασκευή του ολοκληρώθηκε το 1764 και από τότε έως και το 1931 η εκάστοτε βασιλική οικογένεια ζούσε εκεί. Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο παλάτι στη δυτική Ευρώπη, μετά το Λούβρο. Την πολυτελή διακόσμησή του επιμελήθηκαν διάσημοι καλλιτέχνες όπως ο Βελάσκεθ, ο Γκόγια και ο Καραβάτζιο. Το παλάτι κοσμούν βασιλικές συλλογές μεγάλης ιστορικής αξίας. Ξεχωρίζει αυτή των όπλων· κάποια από το κομμάτια της χρονολογούνται τον 13ο αιώνα. Εντυπωσιακοί είναι και οι κήποι στα δυτικά του παλατιού. Η Plaza de Toros de Las Ventas είναι μία από τις ωραιότερες αρένες της Ισπανίας. Χτίστηκε το 1929, για να αντικαταστήσει την παλαιότερη αρένα της πόλης. Εδώ, γίνονται ταυρομαχίες από τον Μάιο έως τον Οκτώβριο. Δίπλα στην αρένα βρίσκεται το Μουσείο Ταoυρίνο, το οποίο περιλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα συλλογή εκθεμάτων από ταυρομαχίες. Θα ήταν υπέροχο να κάνατε βόλτα σε ένα τουλάχιστον από τα Palacio de Cristal μεγαλύτερα πάρκα της πόλης. Το μεγαλύτερο και ωραιότερο πάρκο της Μαδρίτης είναι το Parque del Retiro. Έχει 130 εκτάρια δασότοπου καλυμμένων με δέντρα (περισσότερα από 15.000 δέντρα) και ουσιαστικά αποτελεί νησί στο κέντρο της θάλασσας από άσφαλτο. Μπορείτε να μπείτε στο πάρκο χρησιμοποιώντας οποιαδήποτε υπέροχη είσοδο. Βρίσκονται στις περιοχές Plaza de la Independencia, Calle de Alcala, Calle de O’Donnell και Calle de Alfonso XII. ‘Ασπρες πέτρινες φιγούρες του βασιλιά και της βασίλισσας της Ισπανίας κοιτούν στις λεωφόρους από τα αγέρωχα δέντρα και τους πυκνούς θάμνους. Ακριβώς στο εσωτερικό μέρος του πάρκου υπάρχει μία μεγάλη τεχνητή λίμνη όπου μπορείτε να νοικιάσετε βάρκες με κουπιά. Το πάρκο επίσης περιέχει έναν κήπο από τριαντάφυλλα. Στο μέσο του πάρκου υπάρχουν δύο κτήρια γνωστά ως Palacio de Velazquez και Palacio de Cristal, όπου βρίσκονται έργα τέχνης. Η Gran Vía είναι ο σημαντικότερος εμπορικός δρόμος της πόλης, ενώ το ψευδώνυμό του είναι Ισπανικός Broadway. Σε αυτόν βρίσκονται τα διασημότερα εμπορικά κέντρα, ιστορικά ξενοδοχεία και μεγάλα θέατρα και κινηματογράφοι. Ο δρόμος δημιουργήθηκε μεταξύ 1904 με 1929 και έδωσε νέες δυνατότητες στους αρχιτέκτονες της εποχής καθώς μπορούσαν να δημιουργήσουν μεγάλα κτήρια. Καθώς θα κάνετε τη βόλτα σας και τα ψώνια σας, θα μπορέσετε να θαυμάσετε αυτά τα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα, όπως το Edificio Metrópolis με το άγαλμα της θεάς Νίκης στην στέγη του, το Edificio Grassy και τον πύργο Telefónica Building. Η βόλτα σας όμως μέσω της Calle de la Montera θα σας οδηγήσει στην πλατεία του ήλιου (Puerta del Sol) που αποτελεί το σημείο μηδέν του οδικού δικτύου της Ισπανίας. Η πλατεία Sol είναι το σημείο που γιορτάζεται η αλλαγή του χρόνου με τη διάσημη παράδοση του ρολογιού που χτυπάει ενώ ο κόσμος τρώει 12 σταφύλια. Για όσους αγαπάνε το ποδόσφαιρο επιβάλλεται μια επίσκεψη στο Santiago Bernabeou, την έδρα της θρυλικής Ρεάλ. Μην παραλείψετε και μια επίσκεψη στο μουσείο της Ρεάλ στο ισόγειο. Περιστοιχισμένη από το χρυσό τρίγωνο της τέχνης, τοποθετημένη κατά μήκος του Paseo del Prado, αποτελούμενη από τρία μουσεία, η Μαδρίτη είναι ένας από τους σημαντικότερους ευρωπαϊκούς προορισμούς όσον αφορά τα μουσεία τέχνης. 48

Museo del Prado Είναι τοποθετημένο σε ένα κτήριο του 18ου αιώνα, διακοσμημένο από τον Juan de Villanueva. Το Prado θεωρείται ότι έχει μία από τις σημαντικότερες συλλογές τέχνης στον κόσμο. Φιλοξενεί αριστουργήματα από τους Βελάσκεθ, Γκόγια, Eλ Γκρέκο, Tιτσιάνο, Μποτιτσέλι και πολλούς άλλους. Μουσείο Τίσεν-Μπορνεμίσθα Βαν Γκογκ Αυτό το μουσείο βασίζεται στη συλλογή που συγκέντρωσαν ο βαρόνος Χάινριχ Τίσεν Μπορνεμίσθα και ο γιος του και σημερινός βαρόνος Χάνς Χάινριχ. Η εκπληκτική συλλογή, που αποτελείται από 800 περίπου πίνακες, περιλαμβάνει αριστουργήματα του Τιτσιάνο, του Γκόγια, του Βαν Γκογκ και του Πικάσο. Επίσης, γλυπτά, σκαλιστά και άλλα αντικείμενα φιλοξενούνται στο μουσείο. Κέντρο τέχνης Βασίλισσας Σοφίας Ο 20ός αιώνας είναι αναμφίβολα, μετά τη χρυσή εποχή του 17ου αιώνα, η πιο λαμπρή περίοδος στην ιστορία της Ισπανικής τέχνης. Στο κέντρο τέχνης της Βασίλισσας Σοφίας εκτίθενται πολλά έργα καλλιτεχνών αυτής της περιόδου. Γλυπτά, πίνακες Η «Γκουέρνικα» του Πικάσο ακόμα και έργα του σουρεαλιστή κινηματογραφιστή Λουίς Μπουνιουέλ προσφέρουν μία ενδιαφέρουσα ξενάγηση σε έναν αιώνα γεμάτο γεγονότα. Το κορυφαίο έκθεμα του μουσείου είναι η «Γκουέρνικα» του Πικάσο. Μια πόλη με φινέτσα, με ιστορία και έντονο παρόν. Μια από τις Τολέδο μητροπόλεις της τέχνης και κυρίως των εικαστικών. Αυτά είναι μόνο Σεγόβια η Μαδρίτη; Ασφαλώς και όχι. Η Μαδρίτη είναι πολλά περισσότερα: πανέμορφα πάρκα, αξιόλογα μουσεία, γραφικές πλατείες, επιβλητικά κτήρια, ταυρομαχίες, αξιοσημείωτη νυχτερινή ζωή, tapas και paella. Θα μπορούσαμε να δώσουμε το στίγμα της καστιγιάνικης πόλης με τέσσερα όμοια σύμφωνα: ΠΠΠΠ. Δηλαδή Πινακοθήκες, Πλατείες, Πάρκα, Παλάτια. Αυτά είναι τα δυνατά της σημεία και γύρω ή μέσα σε αυτά «ευδοκιμούν» πολλές δραστηριότητες και αξιοθέατα. Και φυσικά να μην ξεχνάμε ότι από τη Μαδρίτη μπορείτε να πραγματοποιήσετε υπέροχες αποδράσεις στο Toledo, στο El Escorial, στη Segovia και αλλού. ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Μουσική Η ισπανική μουσική έχει μεγάλη ποικιλία κατά περιοχές, που σχετίζεται βέβαια με τις διάφορες επιρροές από Βορρά και Νότο. Η παραδοσιακή μουσική της Ισπανίας στηρίζεται στην καθολική εκκλησιαστική παράδοση που είναι κοινή σε όλη τη δυτική Ευρώπη, με πολυφωνικές χορωδίες, ευρεία χρήση του εκκλησιαστικού οργάνου και κλασικούς θρησκευτικούς ψαλμούς. Στη Νότια Ισπανία και ειδικά την Ανδαλουσία υπάρχει η πολύ δυνατή παράδοση του φλαμένκο, μιας έντονης μουσικής με σαφείς τσιγγάνικες και βορειοαφρικάνικες επιρροές. Γνωστοί Ισπανοί καλλιτέχνες είναι: Πάκο ντε Λουθία, Χοσέ Παδίγια, Πλάθιδο Ντομίνγκο και ο Μανού Τσάο. 49

Κινηματογράφος Ο Πέδρο Αλμοδόβαρ Καμπαγέρο (Pedro Almodóvar Caballero) είναι ο μεγαλύτερος ισπανός σκηνοθέτης και ένας από τους σημαντικότερος παγκοσμίως. Έχει γράψει, σκηνοθετήσει και παραγάγει περίπου 30 ταινίες. Αγαπημένο του κινηματογραφικό είδος είναι το μελόδραμα, η επιρροή και η εξέλιξη του οποίου είναι εμφανής στο έργο του. Η γυναίκα σε όλες της τις εκδοχές είναι ένα από τα βασικά θέματα στις ταινίες του. Μέσα από τις ταινίες του βλέπουμε την εξέλιξη της χώρας του, τη σκοτεινιά της καθολικής δικτατορίας του Φράνκο που κράτησε 40 χρόνια, την πτώση της (1975) και την εξέλιξη της Ισπανίας σε ένα δημοκρατικό κράτος.Χαρακτηριστική είναι επίσης η αισθητική των έντονων χρωμάτων, που χρησιμοποιεί σε πολλές ταινίες του. Ζωγραφική-Γλυπτική Η Ισπανία έχει πολύ μακρά παράδοση στη ζωγραφική. Από τους Βελάσκεθ, Ελ Γκρέκο δια μέσου του πρωτοποριακού Γκόγια για να φτάσουμε στον 20ό αιώνα και τους Πικάσο, Μιρό και Νταλί. Να υπενθυμίσουμε πως ο Ελ Γκρεκο ήταν και Έλληνας. Στην Ελλάδα ονομαζόταν Δομήνικος Θεοτοκόπουλος. Ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς ζωγράφους της περιόδου του μπαρόκ, γνωστός κυρίως για τις προσωπογραφίες που φιλοτέχνησε ως καλλιτέχνης της αυλής του βασιλιά της Ισπανίας Φίλιππου Δ’, είναι ο Ντιέγο Βελάσκεθ (1599-1660). Ελ Γκρέκο Αναγνωρίζεται σήμερα ως μία από τις κορυφαίες (Δομήνικος Θεοτοκόπουλος) Ντιέγο Βελάσκεθ φυσιογνωμίες στην ιστορία της τέχνης, με σημαντική επίδραση στη ζωγραφική του 19ου αιώνα, ειδικότερα στο κίνημα του ιμπρεσιονισμού. Ο Πάμπλο Πικάσο (1881-1973) ήταν και είναι ένας από τους κυριότερους Ισπανούς εκπροσώπους της τέχνης του 20ου αιώνα, συνιδρυτής μαζί με τον Ζωρζ Μπρακ του κυβισμού, και με σημαντική συνεισφορά στη διαμόρφωση και εξέλιξη της μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Ένας ακόμα σπουδαίος Ισπανός ζωγράφος ήταν ο Σαλβαδόρ Νταλί Νταλί. Ο Σαλβαδόρ Νταλί (1904-1989) συνδέθηκε με το Πικάσο καλλιτεχνικό κίνημα του υπερρεαλισμού, στο οποίο ανήκε για ένα διάστημα. Αποτελεί έναν από τους περισσότερο γνωστούς ζωγράφους του 20ού αιώνα και μια πολύ εκκεντρική φυσιογνωμία της σύγχρονης τέχνης. Αρχιτεκτονική Ο διεθνώς γνωστός και βραβευμένος Ισπανός αρχιτέκτονας, ο Σαντιάγο Καλατράβα, γεννήθηκε στις 28 Ιουλίου 1951 στη Βαλένθια της Ισπανίας, όπου μελέτησε προπτυχιακά στη Σχολή Αρχιτεκτονικής και το σχολείο τεχνών και αποφοίτησε το 1975. Η πρόωρη σταδιοδρομία του Καλατράβα αφιερώθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος στις γέφυρες και τους σταθμούς τραίνων, τα σχέδια των οποίων ανύψωσαν τη θέση του ως πολιτικού μηχανικού με νέα άποψη. Ο Αντόνι Γκαουντί (1852-1926) ήταν σημαντικός Καταλανός αρχιτέκτονας της Αρ Νουβό. 50