บัญชีสหกรณ์

- 89 - ช่อื สมาชิก........น..า..ง.จ..ติ.....เ.จ.ร..ญิ...ใ.จ............... หนา 3 เลขทะเบียนที.่ .................กลุม ท่.ี .................... ธุรกิจ ธุรกิจจดั หา ธรุ กิจ แปรรปู ธรุ กิจ วนั เดือน ป รายการ ธุรกิจ ผลิตผล ใหบ รกิ าร จํานวนเงิน สินคา รวบรวม หมายเหตุ 25x1 สินเช่อื การเกษตร และสงเสริม รวม มาจาํ หนา ย ผลิตผล มิ.ย. 7 และการ การเกษตร ผลิตสนิ คา 1,000 - 1,000 - ชอื่ สมาชิก.........น..า.ย..เ.ก..ง....ก..ล..า..ห..า.ญ............. หนา 4 เลขทะเบียนท่.ี .................กลมุ ท.่ี .................... ธรุ กิจ ธุรกิจจดั หา ธรุ กิจ แปรรปู ธุรกิจ วนั เดอื น ป รายการ ธุรกิจ ผลิตผล ใหบรกิ าร จํานวนเงิน สินคา รวบรวม หมายเหตุ 25x1 สินเช่ือ การเกษตร และสงเสริม รวม มาจําหนาย ผลิตผล มิ.ย. 7 และการ การเกษตร ผลติ สินคา 900 - 900 - 240 - 1,140 -

- 90 - ช่อื สมาชิก.........น..า.ย..เ.อ..ก.....ข.ย..ัน...ท..ํา............. หนา 5 เลขทะเบียนที่..................กลุม ท่.ี .................... ธรุ กิจ ธุรกิจจดั หา ธรุ กิจ แปรรปู ธรุ กิจ วัน เดือน ป รายการ ธุรกิจ ผลติ ผล ใหบรกิ าร จาํ นวนเงิน สินคา รวบรวม หมายเหตุ 25x1 สินเชอื่ การเกษตร และสง เสรมิ รวม มาจาํ หนาย ผลิตผล มิ.ย. 7 และการ การเกษตร ผลิตสินคา 28,000 - 28,000 - ช่อื สมาชกิ .........น..า..ย.พ...ล....ร..ัก..ษ..ว..ง.ศ... .......... หนา 6 เลขทะเบยี นที่..................กลมุ ที.่ .................... ธรุ กิจ ธรุ กิจจดั หา ธรุ กิจ แปรรูป ธุรกิจ วนั เดือน ป รายการ ธุรกิจ ผลติ ผล ใหบรกิ าร จาํ นวนเงนิ หมายเหตุ สินคา รวบรวม 25x1 สินเชอ่ื การเกษตร และสง เสรมิ รวม มาจําหนา ย ผลิตผล ม.ิ ย. 14 และการ การเกษตร ผลิตสินคา 975 70 975 70 ชื่อสมาชกิ .......น...า.ย..เ.ล..ิศ.....ป..ร.ะ..ส..ง..ค..ด ..ี ......... หนา 7 เลขทะเบยี นท.ี่ .................กลุมท่ี..................... ธุรกิจ ธุรกิจจัดหา ธรุ กิจ แปรรปู ธรุ กิจ วัน เดือน ป รายการ ธุรกิจ ผลติ ผล ใหบ ริการ จํานวนเงนิ หมายเหตุ สินคา รวบรวม 25x1 สินเชื่อ การเกษตร และสงเสรมิ รวม มาจําหนาย ผลติ ผล ม.ิ ย. 14 และการ การเกษตร ผลติ สนิ คา 429 91 429 91 1,300 - 1,729 91

- 91 - ช่อื สมาชิก..........น..า..ย..ม..ั่น....ม...ุง.ด..ี............... หนา 8 เลขทะเบียนท.่ี .................กลมุ ที.่ .................... ธรุ กิจ ธรุ กิจจดั หา ธรุ กิจ แปรรูป ธรุ กิจ วนั เดือน ป รายการ ธุรกิจ ผลติ ผล ใหบ รกิ าร จํานวนเงนิ สนิ คา รวบรวม หมายเหตุ 25x1 สนิ เช่ือ การเกษตร และสงเสรมิ รวม มาจําหนาย ผลิตผล มิ.ย. 15 และการ การเกษตร ผลิตสนิ คา 467 29 467 29 ชอื่ สมาชกิ .........น..า.ย..ช..ว..ย....ช..ม..ช..อ..บ............. หนา 9 เลขทะเบยี นที.่ .................กลุมที่..................... ธุรกิจ ธรุ กิจจัดหา ธุรกิจ แปรรูป ธรุ กิจ วนั เดอื น ป รายการ ธรุ กิจ ผลติ ผล ใหบ รกิ าร จํานวนเงิน หมายเหตุ สินคา รวบรวม 25x1 สินเชือ่ การเกษตร และสง เสรมิ รวม มาจําหนา ย ผลติ ผล มิ.ย. 20 และการ การเกษตร ผลิตสินคา 934 58 934 58

- 92 - ตัวอยา งการจดั ทํารายงานภาษีซอื้ - รายงานภาษขี าย รายงานภาษีซ้ือ ช่ือผูป ระกอบการ สหกรณ. ....ก..า..ร.เ.ก..ษ...ต..ร.ต...วั .อ..ย..า..ง.......จํากัด ชื่อสถานประกอบการ........ส..ห..ก..ร..ณ...ก ..า.ร..เ.ก..ษ..ต..ร..ต..วั..อ..ย..า .ง....จ..ํา..ก..ัด....... เลขประจาํ ตวั ผเู สียภาษอี ากร 7 0 1 4 6 8 8 7 0 1 ลาํ ดบั ใบกาํ กับภาษี รายการ มลู คา สนิ คา จาํ นวนเงินภาษี ท่ี วัน เดือน ป เลขท่ี หรอื บริการ ทช่ี าํ ระแลว 2,000 - 140 - 1/ x1 2 ม.ิ ย. x1 0784 รานสขุ สวสั ดิ์ 50,000 - 3,500 - 2/ x1 5 ม.ิ ย. x1 10434 บรษิ ทั สยามคูโบตา จาํ กัด 841 12 58 88 3,084 11 215 89 3/ x1 12 มิ.ย. x1 0731 บริษัทเอบีซี จํากัด 4/ x1 12 มิ.ย. x1 0087 บริษทั บ๊กิ ซี จํากดั รวม 55,925 23 3,914 77

- 93 - รายงานภาษีขาย (อ่นื ๆ) ชือ่ ผปู ระกอบการ สหกรณ. ....ก..า..ร.เ.ก..ษ...ต..ร.ต...ัว.อ..ย..า..ง.......จํากดั ชื่อสถานประกอบการ........ส..ห..ก..ร..ณ...ก..า.ร..เ.ก..ษ..ต..ร..ต..ัว..อ..ย..า .ง....จ..ํา..ก..ดั ....... เลขประจาํ ตวั ผเู สยี ภาษอี ากร 7 0 1 4 6 8 8 7 0 1 ใบกาํ กบั ภาษี รายการ มลู คา สนิ คา จาํ นวนเงนิ วัน เดือน ป เลม ที/่ เลขท่ี หรือบริการ ภาษีขาย 29 ม.ิ ย. x1 16/005 นายชวย ชมชอบ 934 58 65 42 รวม 934 58 65 42 อนึ่ง สหกรณที่ใชสมุดขายสินคา สมุดรายไดคาบริการ สมุดรายไดคาธรรมเนียมแรกเขา เปนรายงานภาษีขายดวยนั้น หากมีรายการอ่ืนๆ ที่ตองเสียภาษีขายแตไมสามารถบันทึกในสมุดบันทึก รายการข้ันตนดังกลาวได ใหบันทึกรายการท่ีตองเสียภาษีขายในรายงานภาษีขาย (อื่นๆ) เชน ภาษีขาย ที่รับรูเม่ือรับชําระหน้ีจากลูกหน้ีคาบริการ หรือภาษีขายที่รับรูจากการขายสินทรัพยท่ีใชในกิจการซึ่ง เสียภาษีมูลคาเพ่ิม และเคยรับรูภาษีซื้อจากสินทรัพยรายการนั้น เปนตน โดยทุกส้ินเดือนใหสหกรณจัดทํา สรุปรายงานภาษีขายประจําเดือน เพี่อรวบรวมขอมูลที่เกี่ยวของกับภาษีขายในแตละเดือน และใชขอมูล ดงั กลาวในการแสดงรายการภาษีในแบบ ภ.พ.30

- 94 - สรปุ รายงานภาษขี ายประจําเดอื นมถิ ุนายน 25x1 ชือ่ ผูประกอบการ สหกรณ.....ก..า..ร.เ.ก..ษ...ต..ร.ต...วั .อ..ย..า..ง.......จํากัด ชือ่ สถานประกอบการ........ส..ห..ก..ร..ณ...ก ..า.ร..เ.ก..ษ..ต..ร..ต..วั..อ..ย..า .ง....จ..าํ..ก..ดั ....... เลขประจาํ ตวั ผูเสียภาษีอากร 7 0 1 4 6 8 8 7 0 1 ใบกาํ กบั ภาษี รายการ มลู คาสินคา มูลคาสินคา จํานวนเงิน เลม ที่/เลขท่ี หรอื บริการ หรอื บรกิ าร ภาษีขาย ทีเ่ สยี ภาษี 21/68-69, 11/4 สมดุ ขายสนิ คา ฯ - สนิ คาทวั่ ไป ท่ไี ดร บั 183 11 32/008 , 4/2 สมดุ ขายสินคา ฯ - ปุย ยกเวนภาษี 2,615 89 - 1,300 - - - 4/2 สมุดขายสนิ คา ฯ - เคมกี ารเกษตร 1,900 - - 4/3 สมุดขายสินคา ฯ - เครือ่ งจกั รกล 1,960 - 240 - 28,000 - การเกษตรและอุปกรณ 33/009 สมดุ ขายสินคา ฯ - ขา วเปลือกเจา 1,250 - - - 11/01-20 สมดุ รายไดคาธรรมเนียมแรกเขา - 934 60 65 40 15/011 สมดุ รายไดคา บริการ - ปรบั พื้นที่ - 467 29 32 71 16/005 รายงานภาษีขาย (อน่ื ๆ) 934 58 65 42 รวม 4,690 - 32,952 36 2,306 64 ขอสังเกต จํานวนเงินภาษีขายท่ีแสดงในรายงานภาษีขาย หากใชการคํานวณในอัตรา รอยละ 7 ของมูลคาสินคา หรือบริการท่ีตองเสียภาษี อาจมีผลตางได เชน 32,952.36 x 7/100 = 2,306.67 บาท เกิดขึ้นเนื่องจากการปดเศษทศนิยม ท้ังน้ี การบันทึกรายการในแบบแสดงรายการภาษี ภ.พ.30 น้ัน มูลคาสินคา หรือบริการท่ีเสียภาษีใหแสดงยอดจากรายงานภาษีขาย แตการแสดงยอดภาษีขาย ใหคํานวณจากมูลคาสินคา หรือบริการท่ีตองเสียภาษีจึงตองแสดงดวยยอด 2,306.67 บาท ท้ังนี้ ผลตาง ทเี่ กดิ ขนึ้ ใหป รบั ปรงุ เปนคาใชจ า ยเบ็ดเตลด็

การจดั ทํารายการปรับปรุงบัญชเี มอ่ื สน้ิ ปทางบญั ชี ในการคํานวณหาผลการดําเนินงานตามเกณฑคงคาง ตองปรับปรุงรายการบัญชี ในวันส้ินงวดบัญชีใหถูกตอง เพื่อจะไดทราบถึงรายไดและคาใชจายที่ควรจะเปนของงวดบัญชีน้ันๆ ท้ังน้ี จํานวนเงินของบัญชีตางๆ ในงบทดลองกอนปรับปรุงรายการยังไมอาจนํามาแสดงในงบการเงินไดทันที เนือ่ งจากรายการบัญชีในระหวางงวดน้ันอาจมีรายการท่ีคาบเกี่ยวกับงวดบัญชีปถัดไป กลาวคือ อาจมีรายการ รับเงินบางรายการที่รับมาเกินกวาที่ควรไดรับในงวดบัญชีน้ัน หรือมีรายการรับเงินบางรายการท่ีควรไดรับใน งวดบัญชนี น้ั แตย ังไมไ ดรับเงนิ ในทํานองเดียวกันอาจมีรายการจายเงินบางรายการท่ีจายเกินกวาที่ตองจายใน งวดบญั ชนี นั้ หรอื รายการจายเงนิ บางรายการท่ตี อ งจา ยในงวดบญั ชีน้ันแตยังไมไดจายเงิน ซ่ึงรายการดังกลาว ไดแก รายไดรับลวงหนา รายไดคางรับ คาใชจายลวงหนา คาใชจายคางจาย เปนตน นอกจากน้ีอาจมี รายการเงินบางรายการที่เกิดข้ึนแลว แตสหกรณยังไมไดนํามาบันทึกบัญชีอีกดวย ดังน้ัน เพื่อใหผลการ ดําเนินงานและฐานะการเงินของสหกรณใกลเคียงกับความจริงและสอดคลองกับหลักการบัญชีที่รับรองทั่วไป ในวันส้ินงวดบัญชีจึงจําเปนตองมีการปรับปรุงรายการในบัญชีสินทรัพย หนี้สิน รายได และคาใชจาย กอ นที่จะปดบญั ชีเพือ่ หาผลการดาํ เนินงานและจดั ทาํ งบการเงินตอไป อนึ่ง การจัดทํารายการปรับปรุงบัญชีของสหกรณเมื่อสิ้นปทางบัญชี จะตองพิจารณาถึง ระเบียบ ขอบังคับและคําแนะนําตางๆ ของนายทะเบียนสหกรณดวยวากําหนดวิธีปฏิบัติเกี่ยวกับรายการ ปรับปรุงนัน้ ๆ ไวอ ยางไร สําหรับรายการที่จะนาํ มาปรับปรุงบัญชี แยกพิจารณาไดด งั น้ี 1. รายการทไ่ี ดบ ันทึกบัญชีไวแลว ในระหวา งป ไดแก จาํ นวนเงนิ ตามรายการบัญชีท่ีปรากฏ ในงบทดลอง แตสหกรณยังใหประโยชน หรือใชประโยชนจากรายการบัญชีนั้นๆ ไมครบถวน จึงตอง ปรับปรุงใหรายไดและคาใชจายที่บันทึกบัญชีไวแลวมีเฉพาะที่เปนของงวดบัญชีนั้นๆ สวนท่ีเกินใหปรับปรุง ออกจากบญั ชี เชน รายไดรบั ลวงหนา คา ใชจา ยลวงหนา เปนตน 2. รายการที่ยังไมไดบันทึกบัญชีไวในระหวางป ไดแก รายการที่ควรเปนของงวดบัญชีนี้ แตยังไมไดบันทึกบัญชีไว จึงจําเปนตองปรับปรุงรายการใหปรากฏอยูในบัญชี ไดแก รายไดคางรับ คาใชจ ายคางจาย คาเส่อื มราคาอาคารและอปุ กรณ คาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญ ลูกหนี้คลาดเคล่ือน วัสดุคงเหลือ สนิ คา ขาดหาย สํารองบําเหนจ็ เจาหนาท่ี เปน ตน ท้ังนี้ วิธีการปรับปรุงรายการบัญชี ใหจัดทําใบโอนบัญชีเพ่ือเปนเอกสารประกอบ การบันทึกบัญชี และบันทึกรายการในสมุดรายวันทั่วไป แลวผานรายการไปยังสมุดบัญชีแยกประเภท ทเี่ ก่ียวของ

-2 - สาํ หรบั รายการปรบั ปรงุ บญั ชีทสี่ าํ คัญ ณ วนั สนิ้ ปทางบญั ชีของสหกรณการเกษตร มีดงั น้ี y รายไดร ับลว งหนา y คา ใชจายลว งหนา y รายไดคางรบั y คา ใชจายคางจาย y คาเสื่อมราคาอาคารและอุปกรณ y คาตดั จายสินทรัพยไ มม ีตัวตน y คาเผื่อหนี้สงสยั จะสูญ y ลกู หนค้ี ลาดเคลือ่ น y วัสดุคงเหลอื /เครอ่ื งเขยี นแบบพมิ พ y สนิ คา คงเหลือส้ินป y สินคา เสอ่ื มชํารุด y สนิ คาขาดบญั ชี y หนสี้ ญู y หนส้ี ูญรับคืน y สํารองบาํ เหน็จเจา หนาท่ี รายไดร บั ลวงหนา เปนรายไดที่สหกรณไดรับมาแลวในระหวางงวดบัญชีปปจจุบัน แตถึงวันสิ้นปทางบัญชีแลว สหกรณยังไมไดใหประโยชนแกผูจายเงิน จึงไมอาจถือเปนรายไดของงวดบัญชีปปจจุบันได ส้ินปทางบัญชี จงึ ตองทําการปรับปรุงรายการบญั ชี วธิ ปี ฏบิ ตั ิ ใหสหกรณคํานวณรายไดท่ีไดรับท้ังหมด แลวแยกสวนท่ีเปนรายไดของงวดบัญชี ปปจจุบันสวนหนึ่ง และสวนที่เปนรายไดของงวดบัญชีปถัดไป ซึ่งถือเปนรายไดรับลวงหนาอีกสวนหน่ึง แลวทําการปรบั ปรงุ รายการบญั ชี ดงั นี้ (1) กรณเี มอื่ รบั เงินแลว บนั ทกึ บัญชไี วเ ปนรายไดท้งั จํานวน 1. เม่อื รับเงิน บันทกึ บัญชีโดย เดบิต เงนิ สด XXX เครดิต รายได................(ระบุประเภท) XXX 2. เม่ือปรบั ปรุงรายการบัญชี ใหนาํ สวนท่ีเปน รายไดรบั ลว งหนา ปรบั ปรุงออกจาก บญั ชรี ายได บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบิต รายได................(ระบุประเภท) XXX เครดติ รายได. ..(ระบปุ ระเภท)... รบั ลวงหนา XXX บัญชีรายไดประเภทนั้นๆ จะโอนปดบัญชีไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชีรายได รับลวงหนาเปนบัญชีหน้ีสิน จะปดบัญชียกยอดไปในงวดบัญชีปถัดไป และแสดงรายการในงบดุลภายใต รายการหน้สี ินหมนุ เวยี นอ่นื

-3 - (2) กรณเี ม่ือรบั เงินแลวบันทกึ บัญชไี วเ ปนรายไดรบั ลวงหนา ท้ังจาํ นวน 1. เม่อื รบั เงนิ บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต เงินสด XXX เครดิต รายได. ..(ระบปุ ระเภท)...รบั ลว งหนา XXX 2. เม่ือปรับปรุงรายการบญั ชี ใหน าํ สวนที่เปน รายไดของงวดบัญชปี ป จ จบุ นั ปรบั ปรุง ออกจากบญั ชรี ายไดรับลวงหนา บนั ทึกบญั ชีโดย เดบติ รายได. ..(ระบุประเภท)...รับลว งหนา XXX เครดติ รายได............ (ระบปุ ระเภท) XXX ตัวอยา ง เม่ือวันที่ 1 มกราคม 25x1 สหกรณไ ดรับรายไดคาเชาสําหรับระยะเวลา 1 ป จํานวน 6,000.- บาท (1) กรณีเมอ่ื รบั เงนิ แลว บันทึกบญั ชีไวเ ปน รายไดท ้ังจํานวน 1. เมือ่ ไดร บั รายไดคาเชา บนั ทกึ บญั ชีโดย เดบิต เงินสด 6,000.- เครดติ รายไดค าเชา 6,000.- 2. ส้ินปท างบญั ชี วันที่ 31 มนี าคม 25x1 แยกรายไดค า เชาออกเปน 2 สวน สวนที่ 1 เปนรายไดของงวดบัญชีปปจจุบัน ระยะเวลา 3 เดือน ตั้งแต วันที่ 1 ม.ค. - 31 ม.ี ค. x1 เดอื นละ 500.- บาท เปนเงนิ 1,500.- บาท สวนที่ 2 เปนรายไดรับลวงหนา ระยะเวลา 9 เดือน ตั้งแตวันที่ 1 เม.ย. - 31 ธ.ค. x1 เดือนละ 500.- บาท เปน เงนิ 4,500.- บาท การปรับปรุงรายการบัญชี โดยนําสวนท่ีเปนรายไดรับลวงหนาปรับปรุง ออกจากบญั ชรี ายได บันทึกบญั ชีโดย เดบิต รายไดคา เชา 4,500.- เครดิต รายไดค า เชารับลวงหนา 4,500.- (2) กรณเี ม่ือรบั เงนิ แลวบันทึกบัญชไี วเปน รายไดรับลว งหนาทั้งจํานวน 1. เมือ่ ไดรับรายไดค า เชา บันทกึ บญั ชีโดย เดบิต เงนิ สด 6,000.- เครดติ รายไดค าเชา รับลวงหนา 6,000.- 2. ส้ินปทางบัญชี นําสวนท่ีเปนรายไดของบัญชีปปจจุบันปรับปรุงออกจาก บญั ชรี ายไดรบั ลวงหนา บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต รายไดคาเชารับลว งหนา 1,500.- เครดติ รายไดคา เชา 1,500.-

-4 - คาใชจ า ยลว งหนา เปน คา ใชจา ยท่ีสหกรณไดจายเงินท้ังจํานวนในงวดบัญชีปปจจุบัน แตสหกรณไดรับประโยชน จากคาใชจายนั้นยังไมครบตามจํานวนเงินท่ีจายไป จึงไมอาจถือเปนคาใชจายของงวดบัญชีปปจจุบัน ท้งั จํานวนได ส้ินปท างบัญชีจึงตองทาํ การปรับปรงุ รายการบญั ชี วิธีปฏิบัติ ใหสหกรณคํานวณคาใชจายที่จายไปทั้งหมด แลวแยกสวนท่ีเปนคาใชจายของ งวดบัญชีปปจจุบันสวนหน่ึง และสวนที่เปนคาใชจายของงวดบัญชีปถัดไปอีกสวนหน่ึง ซึ่งถือเปนคาใชจาย ลวงหนา แลว ทาํ การปรบั ปรุงรายการบัญชี ดงั น้ี (1) กรณีเม่ือจายเงนิ แลว บนั ทกึ บัญชไี วเ ปนคา ใชจ ายทงั้ จาํ นวน XXX 1. เมอื่ จา ยเงิน บนั ทึกบัญชีโดย เดบติ คา ใชจ าย..........................(ระบุประเภท) XXX เครดิต เงินสด 2. เมื่อปรบั ปรงุ รายการบญั ชี ใหน ําสวนที่เปนคาใชจา ยลวงหนาปรบั ปรุงออกจาก บัญชคี าใชจาย บันทกึ บัญชีโดย เดบิต คาใชจาย...(ระบปุ ระเภท)...จายลว งหนา XXX เครดิต คาใชจา ย..........................(ระบุประเภท) XXX บัญชีคาใชจายประเภทนั้นๆ จะโอนปดบัญชีไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชี คาใชจายลวงหนาเปนบัญชีสินทรัพย จะปดบัญชียกยอดไปในงวดบัญชีปถัดไป และแสดงรายการในงบดุล ภายใตรายการสินทรัพยหมุนเวยี นอน่ื (2) กรณเี มือ่ จายเงินแลว บนั ทึกบญั ชีไวเปนคา ใชจ ายลว งหนา ทง้ั จํานวน 1. เมอื่ จายเงิน บนั ทึกบัญชโี ดย เดบติ คา ใชจ าย...(ระบปุ ระเภท)...จายลว งหนา XXX เครดิต เงนิ สด XXX 2. เมื่อปรับปรุงรายการบญั ชี ใหนําสว นทเ่ี ปนคาใชจา ยของงวดบญั ชปี ปจจบุ นั ปรับปรุงออกจากบัญชีคาใชจ ายลว งหนา บันทึกบัญชโี ดย เดบิต คา ใชจ าย..............................(ระบปุ ระเภท) XXX เครดติ คา ใชจาย...(ระบุประเภท)...จา ยลวงหนา XXX ตัวอยาง เม่ือวันท่ี 1 มกราคม 25x1 สหกรณจายคาเบ้ียประกันภัยสําหรับ ระยะเวลา 1 ป จาํ นวนเงนิ 1,200.- บาท (1) กรณีเมือ่ จายเงินแลว บันทกึ บญั ชีไวเปน คา ใชจ ายทง้ั จํานวน 1. เม่อื จายคาเบยี้ ประกันภัย บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต คาเบี้ยประกนั ภัย 1,200.- เครดิต เงินสด 1,200.-

-5 - 2. สิ้นปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 แยกคาเบี้ยประกันภัยออกเปน 2 สว น สวนท่ี 1 เปนคา ใชจายของงวดบญั ชีปปจจุบัน ระยะเวลา 3 เดือน ตั้งแต วันที่ 1 ม.ค. - 31 มี.ค. x1 เดือนละ 100.- บาท เปนเงิน 300.- บาท สวนท่ี 2 เปนคาใชจายลวงหนา ระยะเวลา 9 เดือน ตั้งแตวันที่ 1 เม.ย. - 31 ธ.ค. x1 เดอื นละ 100.- บาท เปนเงิน 900.- บาท การปรับปรุงรายการบัญชี โดยนําสวนที่เปนคาใชจายลวงหนาปรับปรุง ออกจากบัญชคี า ใชจา ย บันทึกบัญชโี ดย เดบติ คา เบีย้ ประกนั ภยั จายลวงหนา 900.- เครดิต คาเบ้ียประกันภยั 900.- (2) กรณเี มอ่ื จา ยเงินแลว บันทกึ บัญชีไวเปน คาใชจา ยลวงหนา ทั้งจาํ นวน 1. เมื่อจายคา เบย้ี ประกันภยั บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต คา เบี้ยประกันภัยจายลว งหนา 1,200.- เครดิต เงินสด 1,200.- 2. ส้ินปทางบัญชี นําสวนที่เปนคาใชจายของบัญชีปปจจุบันปรับปรุงออกจาก บญั ชคี าใชจ ายลว งหนา บนั ทกึ บญั ชีโดย เดบิต คาเบ้ยี ประกนั ภยั 300.- เครดติ คาเบ้ียประกันภัยจา ยลว งหนา 300.- รายไดค า งรบั เปนรายไดที่เกิดขึ้นในงวดบัญชีปปจจุบันแตสหกรณยังไมไดรับเงิน โดยอาจจะไดรับในงวด บญั ชปี ถัดไป สิ้นปทางบัญชีจึงตองทาํ การปรบั ปรงุ รายการบัญชี วิธีปฏิบัติ ใหสหกรณคํานวณหารายไดท่ีควรไดรับทั้งหมด แลวแยกสวนท่ีไดรับมาแลว ในงวดบัญชีปปจจุบัน และสวนท่ียังไมไดรับซึ่งถือเปนรายไดคางรับ แลวทําการปรับปรุงรายการบัญชี บันทึกบญั ชโี ดย เดบิต รายได...(ระบุประเภท)...คา งรับ XXX เครดิต รายได.....................(ระบปุ ระเภท) XXX บัญชีรายไดประเภทน้ันๆ จะโอนปดบัญชีไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชีรายไดคางรับ เปนบัญชีสินทรัพย จะปดบัญชียกยอดไปในงวดบัญชีปถัดไป และแสดงรายการในงบดุลภายใตรายการ สินทรพั ยหมนุ เวยี นอ่ืน

-6 - ตัวอยาง สหกรณใหสมาชิก นายธง ทองแท กูเงินไปเม่ือวันที่ 1 เมษายน 25x1 เปนเงิน 10,000.- บาท ดอกเบี้ยรอยละ 15 ตอป ตอมาวันที่ 31 ธันวาคม 25x1 สมาชิกรายน้ันนําดอกเบี้ยมาชําระ จาํ นวน 1,126.03 บาท (ระยะเวลาตงั้ แต 1 เม.ย. - 31 ธ.ค. x1 รวม 274 วนั = 10,000 x 15 x 274) 100 365 สน้ิ ปท างบญั ชี วนั ท่ี 31 มนี าคม 25x2 สหกรณจ ึงยังคางรบั ดอกเบย้ี จากสมาชิกรายนอ้ี ีก 90 วนั (1 ม.ค. - 31 มี.ค. x2) เปน จาํ นวนเงิน = 10,000 x 15 x 90 = 369.86 บาท 100 365 ปรบั ปรงุ รายการบญั ชี บนั ทึกบญั ชีโดย 369.86 เดบติ ดอกเบย้ี เงนิ ใหกคู างรบั 369.86 เครดติ ดอกเบ้ยี รบั จากเงนิ ใหก ู คาใชจา ยคางจาย เปนคาใชจายที่เกิดขึ้นในงวดบัญชีปปจจุบันสหกรณไดรับประโยชนจากคาใชจายน้ันแลว แตย ังไมไดจา ยเงนิ โดยอาจจายในงวดบัญชปี ถัดไป สิ้นปท างบัญชีจงึ ตอ งทําการปรับปรงุ รายการบัญชี วิธีปฏิบัติ ใหสหกรณพิจารณาวามีคาใชจายประเภทใดบางที่คางชําระ และคางชําระเปน จํานวนเงนิ เทาใด แลว ทําการปรับปรุงรายการบญั ชี บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบติ คาใชจา ย........................(ระบปุ ระเภท) XXX เครดิต คา ใชจ าย...(ระบปุ ระเภท)...คา งจา ย XXX บญั ชคี าใชจายประเภทน้นั ๆ จะโอนปดบญั ชไี ปบัญชีกําไรขาดทนุ สว นบญั ชคี าใชจ ายคางจาย เปนบัญชีหนี้สิน จะปดบัญชียกยอดไปในงวดบัญชีตอไป และแสดงรายการในงบดุลภายใตรายการหน้ีสิน หมนุ เวยี นอน่ื ตัวอยาง สหกรณกูเงินจากกองทุนสงเคราะหเกษตรกรโดยมียอดยกมาจากปกอน (วนั ท่ี 1 เมษายน 25x0) จํานวน 100,000.- บาท เงินกูดังกลาวมีอัตราดอกเบ้ียรอยละ 2 ตอป ระหวางป สหกรณไ มไ ดสง ชาํ ระคนื ทง้ั ตน เงนิ และดอกเบ้ยี ส้ินปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 สหกรณตองปรับปรุงรายการดอกเบี้ยคางจาย โดยคํานวณดอกเบยี้ จากตนเงิน 100,000.- บาท อัตราดอกเบ้ียรอ ยละ 2 ระยะเวลา 1 ป ดงั นี้ 100,000 x 2 = 2,000.- บาท 100 ปรบั ปรุงรายการบญั ชี บนั ทกึ บญั ชโี ดย 2,000.- เดบติ ดอกเบีย้ จายเงินกู 2,000.- เครดิต ดอกเบย้ี เงนิ กูค างจาย

-7 - อน่ึง ในวันสิ้นปทางบัญชีเม่ือสหกรณคํานวณ ดอกเบ้ียเงินรับฝากคางจาย โดยปกติ ระเบียบของสหกรณจะกําหนดใหนําดอกเบี้ยเงินรับฝากคางจายสําหรับเงินรับฝากประเภทออมทรัพยทบเขา เปนเงินรับฝาก สวนดอกเบี้ยเงินรับฝากคางจายสําหรับเงินรับฝากประเภทประจําใหตั้งเปนคาใชจายคางจาย ดังนน้ั สิ้นปทางบัญชีจึงตองปรับปรุงรายการบญั ชี บันทกึ บญั ชโี ดย เดบติ ดอกเบ้ียจา ยเงินรบั ฝาก XXX เครดิต เจาหน้ีเงนิ รับฝากออมทรพั ย XXX ดอกเบี้ยเงนิ รบั ฝากประจาํ คางจา ย XXX บัญชีดอกเบ้ียจายเงินรับฝาก จะโอนปดบัญชีไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชีเจาหนี้ เงินรับฝากออมทรัพย และบัญชีดอกเบ้ียเงินรับฝากประจําคางจายเปนบัญชีหนี้สิน จะปดบัญชียกยอดไปใน งวดบัญชีปถัดไป และแสดงรายการในงบดุลภายใตหมวดหน้ีสินหมุนเวียน โดยบัญชีดอกเบี้ยเงินรับฝาก ประจําคา งจายจะแสดงรายการภายใตร ายการหน้ีสนิ หมนุ เวียนอื่น คา เสือ่ มราคาอาคารและอุปกรณ เปนสวนหนึ่งของมูลคา อาคารและอปุ กรณท ี่สหกรณต ัดจายเปนคา ใชจ า ยประจํางวดบัญชีที่ได ใชป ระโยชนจากสินทรัพยนน้ั ส้ินปทางบัญชี สหกรณจะตองคํานวณคาเสื่อมราคาตามหลักเกณฑท่ีกําหนดไวในระเบียบ นายทะเบียนสหกรณ โดยคํานวณคาเสื่อมราคาอาคารและอุปกรณใหสอดคลองกับสภาพการใชงาน และ ใกลเคียงกบั ความเปน จรงิ สหกรณส ามารถคํานวณคาเสื่อมราคาได 2 วิธี ดังนี้ - วธิ เี สนตรง ใชก บั อาคารและอุปกรณโดยท่วั ไป - วิธีอัตราลดลงตามผลรวมจํานวนป ใชกับอาคารและอุปกรณที่มีประสิทธิภาพ การใชงานสูงในระยะแรก และประโยชนท่ีใหในระยะหลังไมแนนอน หรือถาใชงานไปนานอาจเกิด คาซอมแซมมาก การคาํ นวณคา เส่ือมราคา - วิธีเสนตรง Š เปน การคาํ นวณคาเส่ือมราคาตามอัตรารอ ยละของราคาทุนของอาคารและอปุ กรณ Š อตั ราคาเสื่อมราคา ใหคดิ เปน อัตรารอยละตอป ดังนี้ - อาคารถาวร ฉาง เครอ่ื งสขี าว รอยละ 5 - 10 - เรือขา ว รอ ยละ 5 - 15 - เรอื ยนตและอุปกรณเ รอื รอ ยละ 10 - 15 - อุปกรณฉาง เคร่อื งจกั ร เครอื่ งยนต ครุภณั ฑ และอุปกรณสาํ นกั งาน รอยละ 10 - 20 - รถยนต เครือ่ งคอมพวิ เตอรแ ละอปุ กรณ รอ ยละ 20 - 25 Š อาคารและอุปกรณท่ีมีอายุการใชงานไมเต็มป ใหคํานวณตามระยะเวลาเปนวัน นับจากวันท่ีอาคารและอุปกรณน้ันพรอมจะใชงาน โดยคํานวณตามอัตราท่ีกําหนดไวขางตน และใหนับ 1 ป มี 365 วัน

-8 - ตวั อยาง รายละเอยี ดเครือ่ งใชสาํ นักงานของสหกรณ ณ วนั ที่ 31 มนี าคม 25x1 เปนดงั นี้ ท่ี รายการ ราคาทนุ ราคาสินทรัพย เพิ่ม - ลด รวม (ซ้อื 18 มค. X1) 1 ตูเอกสาร 2,400.- สุทธิยกมา ระหวางป 2,160.- 2 ชัน้ วางของ 4,800.- 2,160.- 4,320.- 3 เคร่ืองคดิ เลข 1,200.- 4,320.- - 1,200.- 8,400.- - - 7,680.- 6,480.- 1,200.- 1,200.- การคํานวณคาเสื่อมราคา - วธิ ีเสน ตรง ราคาสนิ ทรพั ย คา เสอื่ มราคาสะสม ราคา ท่ี รายการ ราคาทนุ เพ่ิม - ลด อัตรา เพิ่ม (ลด) สนิ ทรพั ย หมายเหตุ ยกมา ระหวา งป รวม รอ ยละ ยกมา ระหวางป รวม สทุ ธิ 1 ตูเอกสาร 2,400.- - 2,400.- 10 240.- 240.- 480.- 1,920.- 2 ชั้นวางของ 4,800.- - 4,800.- 10 480.- 480.- 960.- 3,840.- 3 เครอ่ื งคดิ เลข - 1,200.- 1,200.- 10 - 0 24.- 24.- 1,176.- คดิ คาเสือ่ มฯ 7,200.- 1,200.- 8,400.- 720.- 744.- 1,464.- 6,936.- 73 วัน การคํานวณคา เสื่อมราคา - วธิ อี ัตราลดลงตามผลรวมจํานวนป Š เปนการคํานวณคาเสื่อมราคา โดยประมาณอายุการใชงานของอาคารและอุปกรณแลว คํานวณตามอตั ราสวนการใชง านของแตล ะป Š ใหคํานวณอัตราสวนของแตละป โดยนาํ อายุการใชงานทีม่ อี ยูใ นปแ รกบวกอายกุ ารใชง าน ที่เหลืออยูในปตอๆ ไป จะไดผลรวมของอายุการใชงาน คือ ตัวสวน สําหรับตัวเศษ คือ อายุการใชงาน ทเี่ หลืออยูของแตล ะปน นั้ แลว นาํ ไปคณู ดว ยราคาทุนของอาคารและอปุ กรณ ดงั น้ี อายกุ ารใชง านที่เหลอื ของแตล ะป x ราคาทุนของอาคารและอปุ กรณ ผลรวมของอายุการใชงาน หมายเหตุ การคํานวณคาเส่ือมราคาดวยวิธีอัตราลดลงตามผลรวมจํานวนป แมวาอาคาร และอุปกรณใ ดๆ จะซ้อื มาในระหวา งปก็ใหค ํานวณคาเสอื่ มราคาเตม็ ป

-9 - ตัวอยาง เม่ือวันท่ี 1 กรกฎาคม 25x0 สหกรณซ้ือเครื่องคอมพิวเตอร 45,000.- บาท ประมาณวาใชงานได 5 ป การคํานวณคา เสื่อมราคา - วิธีอตั ราลดลงตามผลรวมจํานวนป คา เสื่อมราคาปท ี่ 1 ณ วนั ท่ี 31 มนี าคม 25x1 = 5 x 45,000 = 5 x 45,000 = 15,000 5+4+3+2+1 15 หมายเหตุ คา เส่ือมราคาปท ี่ 2 คาํ นวณโดย = 4 x 45,000 ปท ี่ 3 ตวั เศษเปลี่ยนเปน 3 15 ปท ี่ 4 ตัวเศษเปลีย่ นเปน 2 และ ปส ุดทา ยคอื ปท ี่ 5 เปน 1 ตามลําดับ ขอสงั เกตเกีย่ วกบั การคดิ คาเสอ่ื มราคาอาคารและอปุ กรณข องสหกรณ - เม่ือคิดคาเส่ือมราคาถึงงวดสุดทายแลว ใหคงเหลือมูลคาอาคารและอุปกรณไว 1 บาทตอ หนว ย จนกวา อาคารและอุปกรณน้ันจะสิ้นสภาพหรอื ตดั บญั ชีได - อาคารและอุปกรณที่หมดสภาพ หรือชํารุด สูญหาย เสียหาย ใหตัดจําหนายออกจาก บญั ชีในปทส่ี ้ินสภาพน้ัน โดยบนั ทึกไวในบญั ชคี าเสื่อมราคา - คาเสื่อมราคาท่ีคํานวณได ใหแสดงไวในบัญชีคาเสื่อมราคาสะสมอาคารและอุปกรณ แยกตามประเภทของอาคารและอุปกรณที่เกิดคาเสื่อมราคานั้น หรือนําไปหักในบัญชีอาคารและอุปกรณ ตามประเภทท่ีเกิดคา เสอ่ื มราคานัน้ โดยตรง และใหบนั ทกึ รายการคาเส่อื มราคาไวใ นทะเบียนสินทรัพยถ าวร ปรับปรงุ รายการบัญชีคาเสื่อมราคา บนั ทึกบญั ชีโดย เดบิต คาเสือ่ มราคา................(ระบุประเภทสินทรพั ย) XXX เครดติ คาเสอ่ื มราคาสะสม...............(ระบุประเภทสินทรัพย) หรือ อาคาร/อปุ กรณ XXX ตัวอยาง จากตัวอยางขางตน คาเส่ือมราคาเครื่องใชสํานักงานที่คํานวณโดยวิธีเสนตรง และคาเส่ือมราคาคอมพิวเตอรท่ีคํานวณโดยวิธีอัตราลดลงตามผลรวมจํานวนป รวมจํานวน 15,744.- บาท (774 + 15,000) สนิ้ ปทางบัญชีปรับปรงุ รายการบัญชี บันทึกบญั ชีโดย เดบติ คา เสื่อมราคา - เครือ่ งใชส าํ นกั งาน 15,744.- เครดติ คาเส่ือมราคาสะสม – เคร่ืองใชสาํ นกั งาน 15,744.- หรือ เครอื่ งใชสาํ นกั งาน

-10 - คาตัดจายสนิ ทรัพยไ มม ีตวั ตน เปนสวนหน่ึงของมูลคาสินทรัพยไมมีตัวตนท่ีสหกรณตัดจายเปนคาใชจายประจํางวดบัญชี ท่ไี ดใ ชป ระโยชนจ ากสนิ ทรัพยไ มม ีตวั ตนนน้ั ส้ินปทางบญั ชี สหกรณจ ะตองตัดจายสนิ ทรพั ยไมมีตัวตนตามคําแนะนํานายทะเบยี นสหกรณ 1. สินทรัพยไมมีตัวตนท่ีมีอายุการใหประโยชนจํากัด เชน สิทธิการเชา สิทธิการใช ประโยชนในท่ีดิน/อาคาร เปนตน ใหตัดจายโดยวิธีเสนตรงตามระยะเวลาการใหประโยชนของสินทรัพยนั้น ดงั นี้ - ตามอายกุ ารใหประโยชนท ่ีจาํ กดั - กรณีอายกุ ารใหป ระโยชนของสนิ ทรพั ยนอ ยกวา อายุสิทธติ ามกฎหมาย หรือขอผูกพัน สัญญา ใหตัดจายสนิ ทรัพยไ มมีตวั ตนนัน้ ตามอายกุ ารใหป ระโยชนท่ีแทจ ริง - กรณีสินทรัพยไมมีตัวตนมีอายุการใหประโยชนไมเต็มป ใหคํานวณคาตัดจาย เปนวนั นับจากวนั ทส่ี นิ ทรัพยไมมีตัวตนนัน้ พรอ มทจ่ี ะใชป ระโยชนไ ด และใหนบั 1 ป มี 365 วนั - การตัดจายสินทรัพยไมมีตัวตนท่ีเก่ียวกับอาคารและอุปกรณ ตองตัดจายไมนอยกวา จํานวนที่คาํ นวณจากอัตราคาเสอื่ มราคาอาคารและอปุ กรณ - ในปท่ีสินทรัพยไมมีตัวตนหมดอายุการใหประโยชน ใหตัดจายจนหมดมูลคาทาง บัญชใี นปสุดทายของอายุการใหป ระโยชน แมว าสินทรพั ยด งั กลาวยงั คงสามารถนาํ มาใชป ระโยชนไดต อ ไปอีก 2. สินทรัพยไมมีตัวตนท่ีมีอายุการใหประโยชนไมจํากัด เชน สิทธิการใชประโยชนใน ท่ดี ิน/อาคารท่ไี มมีการกําหนดอายุการใชประโยชน เปนตน ใหตัดจายไมนอยกวาจํานวนที่คํานวณจากอัตรา คา เสือ่ มราคาอาคารและอุปกรณของสนิ ทรัพยน้ัน โดยใหต ัดจา ยไดไ มเกนิ 20 ป 3. สินทรัพยไมมีตัวตนประเภทโปรแกรมคอมพิวเตอร ใหตัดจายตามระยะเวลาของ อายุการใชงาน แตตองไมนอยกวารอยละ 20 - 25 ของราคาทุนของโปรแกรมคอมพิวเตอรน้ันๆ และหาก มีการเปลี่ยนแปลงการใชโปรแกรมคอมพิวเตอร โดยนําซอฟทแวรใหมมาใชงานแทนซอฟทแวรเดิมสําหรับ การปฏิบตั งิ านในระบบงานเดียวกนั ใหต ัดจายมูลคา คงเหลอื ของซอฟทแ วรเ ดิมออกจากบัญชที ้งั จํานวน ท้ังนี้ ใหสหกรณตัดจายสินทรัพยไมมีตัวตนโดยตรงกับสินทรัพยน้ัน และบันทึกรายการ ตดั จา ยไวในทะเบยี นสนิ ทรพั ยถาวรดวย การปรบั ปรุงรายการบญั ชี บันทึกบญั ชโี ดย เดบติ คา ตดั จา ย..............(ระบปุ ระเภท) XXX เครดติ สทิ ธิการเชา /สทิ ธกิ ารใชป ระโยชนใ นที่ดนิ อาคาร/ซอฟทแ วร XXX

-11 - ตวั อยาง สหกรณกอสรางอาคารสํานักงานบนท่ีดินราชพัสดุ 1,000,000.- บาท โดยไดรับ สิทธิการใชป ระโยชนในอาคาร 25 ป ท้ังนี้ หากตัดจายตามอายุการไดรับสิทธิ (25 ป) จะเปนผลใหคาใชจายตัดจายมีจํานวน นอยกวา ท่คี ํานวณจากอตั ราคา เสอ่ื มราคาอาคาร ซงึ่ เทากบั รอ ยละ 5 หรือ 20 ป ดังน้ัน จึงตองตัดจายตาม อตั ราคาเสอ่ื มราคาอาคาร สนิ้ ปท างบญั ชี วนั ที่ 31 มนี าคม 25x1 50,000.- คาํ นวณคา ตดั จาย = 1,000,000 = 50,000.- บาท 50,000.- 20 ปรับปรงุ รายการบัญชี บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบติ คา ตดั จา ยสิทธกิ ารใชประโยชนใ นอาคาร เครดติ สิทธกิ ารใชประโยชนในอาคาร คา เผอ่ื หน้สี งสัยจะสูญ เปนจํานวนเงินที่กันไวสําหรับลูกหนี้ท่ีคาดวาจะเรียกเก็บเงินไมได คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ ถือเปนบัญชีปรับมูลคาแสดงเปนรายการหักจากบัญชีลูกหนี้ในงบการเงิน เพ่ือใหคงเหลือเปนมูลคาสุทธิของ ลกู หน้ีทีค่ าดวาจะเรียกเกบ็ เงินได ในการประมาณการคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญของสหกรณน้ัน ใหพิจารณาจากสภาพของลูกหน้ี และหลักทรัพยค้ําประกันท่ีลูกหนี้ใหไวกับสหกรณเปนสําคัญ แลวตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญใหเพียงพอกับ ผลเสียหายทอี่ าจเกิดข้นึ โดยมีหลกั เกณฑ ดงั นี้ 1. ลูกหน้ีเงินใหสมาชิกกู โดยปกติจะมีการค้ําประกันดวยบุคคล หรือหลักทรัพย คํ้าประกัน หากผูกูไมชําระหน้ีสหกรณอาจติดตามใหมีการชดใชคืนจากผูค้ําประกัน หรือดําเนินการใดๆ กับ หลักทรัพยท่ีคํ้าประกนั ได นอกจากน้ี การกไู ปเพอื่ การลงทุนจะมีผลตอบแทนและสามารถสงคืนได จึงไมต้ัง คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญไว เวนแต ลูกหนี้เงินกูรายใดท่ีปรากฏแนชัดวาไมอาจเรียกใหชําระหน้ีไดทั้งจากผูกู และผูคํ้าประกัน รวมทั้งไมมีหลักทรัพยใดคํ้าประกัน ใหตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญสําหรับลูกหน้ีรายนั้นๆ ไว เต็มจาํ นวน โดยพจิ ารณาเปน รายๆ ไป 2. ดอกเบีย้ เงนิ ใหกูค างรบั และคา ปรบั คางรับ สหกรณค วรต้ังคาเผอ่ื หนสี้ งสัยจะสญู ดังนี้ - คางชําระตงั้ แต 1 - 5 ป ตั้งคาเผือ่ หนี้สงสัยจะสูญไวไมนอ ยกวารอยละ 5 หรือให ใกลเ คยี งกับความเปน จริง - คางชาํ ระเกนิ 5 ป ตง้ั คาเผ่อื หนสี้ งสยั จะสญู เต็มจาํ นวน

-12 - 3. ลูกหนี้การคา ซ่ึงเปนหน้ีเพื่อการบริโภคมีอายุความในการฟองรองตามกฎหมาย 2 ป จึงควรมกี ารวเิ คราะหอายขุ องหนี้ทคี่ า งชําระ และพจิ ารณาตง้ั คาเผือ่ หนีส้ งสยั จะสญู ลดหลนั่ ตามอายหุ นี้ ดงั น้ี - ลูกหน้ีท่ีมีอายุของหนี้ที่คางชําระเกินกวา 60 วัน แตไมเกิน 6 เดือน ตั้งคาเผื่อหน้ี สงสัยจะสูญไวอยางนอ ยรอ ยละ 5 - ลูกหน้ีท่ีมีอายุของหน้ีท่ีคางชําระเกินกวา 6 เดือน แตไมเกิน 1 ป ตั้งคาเผ่ือหน้ี สงสัยจะสูญไวอ ยา งนอ ยรอยละ 10 - ลูกหน้ีที่มีอายุของหนี้ที่คางชําระเกินกวา 1 ป แตไมเกิน 2 ป ต้ังคาเผ่ือหน้ีสงสัย จะสูญไวอ ยา งนอ ยรอยละ 15 - ลูกหนี้ท่ีมีอายุของหนี้ที่คางชําระเกินกวา 2 ป ซ่ึงเปนหน้ีท่ีขาดอายุความฟองรอง ตามกฎหมาย ควรตงั้ คา เผอ่ื หนี้สงสยั จะสูญไวเต็มจํานวน อยา งไรก็ตาม เพ่อื ไมใ หก ระทบตอผลการดาํ เนินงานของสหกรณ ในกรณตี อ งต้ังคาเผ่ือ หนีส้ งสัยจะสูญลูกหนก้ี ารคาเตม็ จาํ นวน เนื่องจากมอี ายหุ น้ีคางชําระเกนิ กวา 2 ป สหกรณควรทยอยต้งั คา เผ่ือ หนีส้ งสัยจะสญู ในแตละปใ หใ กลเคยี งกบั ความเปนจรงิ 4. ลูกหน้ีอ่ืนๆ เชน ลูกหน้ีเงินยืมทดรอง ลูกหน้ีเงินสด/สินคาขาดบัญชี ใหพิจารณาถึง สภาพของลูกหน้ีประเภทนั้นๆ และหลักประกันท่ีลูกหนี้ทําไวกับสหกรณ แลวต้ังคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ ใหเพียงพอตามหลักความระมัดระวังในการดําเนินงานของสหกรณ 5. ลูกหนี้ระหวางดําเนินคดีและลูกหน้ีตามคําพิพากษา เน่ืองจากลูกหน้ีดังกลาวไดรวม ตนเงิน ดอกเบย้ี รับ ดอกเบี้ยคางรับ รายไดคาปรับและคาปรับคางรับเขาไวดวยกันแลว จึงใหประมาณการ คาเผอ่ื หนี้สงสัยจะสูญโดยแยกพจิ ารณาเปน 2 สวน ดงั นี้ - ตนเงิน ใหพิจารณาสภาพของลูกหน้ีและหลักทรัพยท่ีใชค้ําประกันหนี้รายนั้นๆ ประกอบกัน แลวตง้ั คา เผอื่ หนสี้ งสยั จะสูญใหเ พยี งพอกบั ผลเสยี หายท่ีอาจเกิดขนึ้ - ดอกเบี้ยรับ ดอกเบี้ยคางรบั รายไดคา ปรบั และคา ปรับคา งรับ ซ่งึ สหกรณไดร บั รู เงนิ ดังกลาวเปน รายไดแ ลวตามเกณฑค งคาง จึงควรมีการประมาณการคา เผอื่ หนส้ี งสัยจะสญู ไวเต็มจาํ นวน วธิ ปี ฏิบัติ 1. ใหคํานวณคาเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญสําหรับลูกหน้ีแตละประเภทตามหลักเกณฑขางตน วาเปนจาํ นวนเงินเทา ใด 2. ปรบั ปรงุ รายการบญั ชี ดงั น้ี 2.1 กรณบี นั ทกึ บญั ชคี า เผอ่ื หนส้ี งสัยจะสูญเปนปแ รก ใหบันทึกบัญชีดวยจํานวนคาเผ่ือ หน้ีสงสัยจะสูญท่ีคํานวณได เดบติ หนีส้ งสัยจะสญู ลกู หน.้ี ...........(ระบุประเภท) XXX เครดิต คา เผ่อื หนี้สงสัยจะสูญลกู หนี.้ .........(ระบุประเภท) XXX

-13 - 2.2 กรณีบันทึกบัญชีคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญในปตอๆ ไป ใหคํานวณคาเผื่อหนี้สงสัย จะสูญสําหรับลูกหนี้แตละประเภท แลวเปรียบเทียบกับจํานวนคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญที่มียอดคงเหลือ ในบัญชแี ยกประเภทของลูกหน้ีประเภทนั้น y ถาจํานวนคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญในบัญชีแยกประเภท นอยกวา จํานวนคาเผื่อ หนี้สงสัยจะสูญท่ีคํานวณไดสําหรับลูกหนี้ประเภทนั้นๆ ผลตางถือเปนคาใชจายของงวดบัญชีปน้ัน ใหนํา ผลตางมาปรับปรุงรายการบัญชี โดยเพ่ิมยอดคาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญตามบัญชีใหมีจํานวนเทากับที่คํานวณได บันทกึ บญั ชีโดย เดบติ หนีส้ งสยั จะสูญลูกหน้.ี .................(ระบุประเภท) XXX เครดติ คาเผ่อื หนีส้ งสัยจะสูญลูกหน.้ี .............(ระบปุ ระเภท) XXX บัญชหี นส้ี งสัยจะสญู ลกู หน.ี้ ...........(ระบุประเภท) เปนบัญชีคาใชจาย จะโอน ปดบัญชีไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชีคาเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญลูกหน้ี................(ระบุประเภท) จะปดบัญชี ยกยอดไปในงวดบัญชีปถ ัดไป และแสดงเปน รายการหกั จากลกู หนีใ้ นหมายเหตุประกอบงบการเงิน y ถาจํานวนคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญในบัญชีแยกประเภท มากกวา จํานวนคาเผื่อ หนสี้ งสยั จะสูญทคี่ ํานวณไดส ําหรับลูกหนป้ี ระเภทนน้ั ๆ ผลตา งถือเปนคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญเกินความตองการ ใหน าํ ผลตา งมาปรับปรุงรายการบัญชี โดยลดยอดคาเผือ่ หน้สี งสยั จะสญู ตามบัญชีใหมจี าํ นวนเทา กบั ทคี่ าํ นวณได บนั ทึกบญั ชโี ดย เดบิต คาเผือ่ หน้สี งสัยจะสญู ลูกหนี้..................(ระบปุ ระเภท) XXX เครดิต หน้ีสงสัยจะสญู ลูกหนี.้ ................(ระบุประเภท) XXX ตัวอยาง สิ้นปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 บัญชีบางสวนของสหกรณมียอดคงเหลือ ดงั น้ี ลูกหน้กี ารคา 100,000.- บาท ดอกเบี้ยเงินใหกูคางรบั 20,000.- บาท คาเผอ่ื หน้สี งสยั จะสูญ - ลกู หนก้ี ารคา 30,000.- บาท - ดอกเบี้ยเงินใหก ูคางรบั 1,500.- บาท ขอมลู เพมิ่ เตมิ 1. ลกู หน้ีการคา ท่ีมอี ายหุ น้ีที่คา งชาํ ระเกนิ 2 ป จาํ นวน 10,000.- บาท สว นทเ่ี หลือ มีอายหุ นี้คางชาํ ระเกิน 1 ป แตไมเกนิ 2 ป 2. ดอกเบย้ี เงินใหกูค า งรบั ทีค่ า งชําระเกนิ 5 ป จํานวน 2,000.- บาท

-14 - การคาํ นวณคา เผือ่ หนี้สงสัยจะสูญ 1. คาเผือ่ หนี้สงสยั จะสญู ลูกหนกี้ ารคา ใหแยกตามอายขุ องหนี้ท่คี า งชาํ ระ ดงั น้ี สว นท่ี 1 อายุหนี้ท่คี างชําระเกินกวา 2 ป 10,000.- บาท คา เผ่ือหน้สี งสยั จะสูญรอ ยละ 100 เปนเงิน 10,000.- บาท สวนท่ี 2 อายหุ นีท้ ีค่ า งชําระไมเ กนิ 2 ป 90,000.- บาท คา เผื่อหนีส้ งสยั จะสูญรอยละ 15 เปนเงิน 13,500.- บาท รวม 100,000.- บาท 23,500.- บาท คา เผ่อื หนีส้ งสยั จะสญู ตามยอดคงเหลือในบัญชแี ยกประเภท 25,000.- บาท คา เผอื่ หน้ีสงสยั จะสูญเกินความตองการ 1,500.- บาท ปรับปรุงรายการบญั ชี บนั ทกึ บญั ชโี ดย 1,500.- เดบติ คา เผอ่ื หนี้สงสยั จะสูญลูกหน้กี ารคา 1,500.- เครดติ หนี้สงสยั จะสูญลูกหนี้การคา 2. คาเผอื่ หนีส้ งสัยจะสญู ดอกเบ้ียเงนิ ใหก คู า งรบั สว นที่ 1 คางชําระตัง้ แต 1 - 5 ป 18,000.- บาท คา เผ่อื หนี้สงสัยจะสูญรอ ยละ 5 เปน เงนิ 900.- บาท สว นท่ี 2 คา งชาํ ระเกิน 5 ป 2,000.- บาท 2,000.- บาท 2,900.- บาท คา เผือ่ หนส้ี งสยั จะสญู รอ ยละ 100 เปน เงนิ 1,500.- บาท 1,400.- บาท รวม 20,000.- บาท คาเผือ่ หนีส้ งสยั จะสญู ตามยอดคงเหลอื ในบัญชีแยกประเภท ต้ังเพม่ิ ปป จจบุ นั ปรบั ปรุงรายการบญั ชี บนั ทกึ บัญชโี ดย เดบติ หน้สี งสยั จะสูญดอกเบี้ยเงินใหกูคา งรับ 1,400.- เครดติ คาเผื่อหน้สี งสยั จะสูญดอกเบยี้ เงนิ ใหก ูคา งรบั 1,400.-

-15 - ลูกหน้คี ลาดเคล่อื น กรณีบัญชียอยลูกหนี้ (รายละเอียดลูกหน้ี) มีจํานวนเงินรวมไมเทากับยอดคงเหลือตามบัญชี คุมยอดลูกหน้ี ณ วันส้ินปทางบัญชีในสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป และสหกรณยังไมสามารถคนพบสาเหตุ ของขอคลาดเคลื่อนน้ัน ใหถือจํานวนเงินในบัญชียอยเปนหลัก แลวทําการปรับปรุงรายการบัญชีเพ่ือให บัญชีคมุ ยอดลกู หน้มี จี ํานวนเงนิ รวมตรงกบั บญั ชียอยลูกหนี้ ดังนี้ 1. กรณียอดรวมบัญชียอยลกู หนีต้ าํ่ กวาบญั ชคี มุ ยอดลกู หนี้ ณ วนั สิ้นปท างบญั ชี 1.1 ปรับปรุงรายการบัญชี โดยนําผลตางท่ีเกิดขึ้นบันทึกเปนลูกหน้ีคลาดเคลื่อน และ ตัง้ คา เผอ่ื หน้ีสงสัยจะสูญลกู หนีค้ ลาดเคล่ือน บนั ทกึ บญั ชีโดย เดบติ ลูกหน.ี้ ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคลือ่ น XXX เครดิต ลกู หน.้ี ...........(ระบปุ ระเภท) XXX เดบติ หนส้ี งสยั จะสูญลกู หน้.ี ..(ระบุประเภท)...คลาดเคลือ่ น XXX เครดิต คา เผอื่ หน้สี งสัยจะสญู ลกู หน้ี..(ระบุประเภท).. คลาดเคลื่อน XXX 1.2 ถาสหกรณสามารถคนพบสาเหตุของขอคลาดเคล่ือน ใหลดยอดบัญชีลูกหนี้ คลาดเคลื่อนไปบัญชีลูกหนี้ และโอนกลับรายการคาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญลูกหนี้คลาดเคล่ือนตามจํานวนที่ คน พบ บันทึกบัญชีโดย เดบติ ลกู หนี.้ ...........(ระบุประเภท) XXX เครดิต ลกู หน.ี้ ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคลื่อน XXX เดบติ คา เผ่ือหน้ีสงสยั จะสญู ลกู หน.ี้ .(ระบปุ ระเภท)..คลาดเคลอ่ื น XXX เครดิต หนส้ี งสัยจะสญู ลูกหน้.ี ..(ระบุประเภท)...คลาดเคลือ่ น XXX 1.3 ถาสหกรณไมสามารถคนพบสาเหตุของขอคลาดเคลื่อน โดยไดดําเนินการตาม สมควรแลว ใหขออนมุ ตั ติ ัดเปน หนสี้ ูญจากทีป่ ระชมุ ใหญเม่อื ไดร บั อนุมตั แิ ลว บนั ทกึ บญั ชีโดย เดบิต หนีส้ ูญลกู หน.้ี ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคลอ่ื น XXX เครดติ ลกู หน.้ี ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคลื่อน XXX นอกจากน้ี ใหปรับลดคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญลูกหน้ีคลาดเคล่ือนตามจํานวนที่ ไดรบั อนมุ ตั ิใหต ัดเปนหน้ีสูญ บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต คาเผ่ือหนสี้ งสัยจะสูญลกู หนี.้ ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคล่อื น XXX เครดิต หนสี้ งสยั จะสูญลกู หนี้ (ระบปุ ระเภท) คลาดเคล่อื น XXX

-16 - ตัวอยาง ส้ินปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 บัญชีลูกหน้ีเงินใหกูระยะสั้นมียอด คงเหลือ 100,000.- บาท แตปรากฏวาในบัญชียอยมียอดรวมทั้งสิ้น 95,000.- บาท ซึ่งสหกรณได พยายามคน หาสาเหตุของขอ คลาดเคลื่อนแลว แตย งั ไมพ บ การปรบั ปรงุ รายการบัญชี y สิ้นปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 นําผลตางมาปรับปรุงรายการบัญชีโดยลดยอด บัญชีลูกหนใ้ี หเ ทากับยอดรวมบัญชียอยลูกหนี้ บนั ทึกบญั ชโี ดย เดบิต ลกู หนเี้ งนิ ใหก ูระยะส้ันคลาดเคล่อื น 5,000.- เครดิต ลกู หนเ้ี งนิ ใหกรู ะยะสน้ั 5,000.- เดบิต หนี้สงสยั จะสญู ลูกหน้ีเงินใหก ูระยะสัน้ คลาดเคลอื่ น 5,000.- เครดติ คาเผอ่ื หนีส้ งสัยจะสูญลกู หน้เี งินใหกูร ะยะส้นั คลาดเคลือ่ น 5,000.- y หากตอมา วันที่ 10 กันยายน 25x1 สหกรณคนพบสาเหตุของขอคลาดเคลื่อน วามีการรวมยอดบัญชียอยลูกหน้ี นายกิจ กอเก้ือ ไมถูกตอง ทําใหยอดรวมบัญชียอยตํ่ากวาบัญชีคุมยอด 1,000.- บาท ใหปรับปรงุ รายการบัญชลี กู หนี้เงินใหก ูระยะส้นั ตามจาํ นวนท่ีคนพบ บันทึกบัญชโี ดย เดบิต ลูกหนีเ้ งินใหกรู ะยะส้นั 1,000.- เครดติ ลูกหนี้เงินใหก รู ะยะสน้ั คลาดเคลอื่ น 1,000.- เดบติ คา เผ่อื หน้ีสงสยั จะสูญลูกหนเ้ี งินใหก ูร ะยะสนั้ คลาดเคล่อื น 1,000.- เครดิต หน้สี งสัยจะสูญลกู หน้ีเงนิ ใหกรู ะยะสัน้ คลาดเคลื่อน 1,000.- y หากไมสามารถคนพบสาเหตุของขอคลาดเคลื่อน โดยไดดําเนินการตามสมควรแลว และตอมามีการขออนุมัติตัดเปนหนส้ี ูญ ซง่ึ ท่ีประชมุ ใหญม มี ติใหตดั หนส้ี ญู บนั ทึกบญั ชีโดย เดบติ หนสี้ ญู ลูกหน้ีเงนิ ใหก รู ะยะส้นั คลาดเคลือ่ น 4,000.- เครดติ ลูกหนีเ้ งนิ ใหกูระยะสั้นคลาดเคลอ่ื น 4,000.- เดบติ คา เผ่ือหน้สี งสยั จะสูญลกู หนีเ้ งินใหก รู ะยะสนั้ คลาดเคลอื่ น 4,000.- เครดติ หน้ีสงสัยจะสญู ลกู หนี้เงินใหกรู ะยะส้นั คลาดเคล่ือน 4,000.- 2. กรณียอดรวมบัญชยี อ ยลูกหนี้สงู กวาบญั ชคี มุ ยอดลูกหนี้ ณ วันสิ้นปทางบญั ชี 2.1 ปรับปรุงรายการบัญชี โดยนําผลตางที่เกิดขึ้นไปเพ่ิมยอดบัญชีลูกหนี้ใหมีจํานวน เทากบั ยอดรวมบญั ชียอยลูกหน้ี และตง้ั คาเผื่อลูกหนค้ี ลาดเคล่ือน บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต ลกู หน้ี.......(ระบุประเภท) XXX เครดติ คา เผอื่ ลกู หน้.ี ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคล่ือน XXX

-17 - 2.2 ถาสหกรณสามารถคนพบสาเหตุของขอคลาดเคลื่อน ใหโอนกลับรายการลูกหนี้ และคา เผื่อลูกหนค้ี ลาดเคล่อื นตามจํานวนเงินทีค่ น พบ บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบิต คาเผ่ือลูกหน.้ี ..(ระบุประเภท)...คลาดเคลือ่ น XXX เครดิต ลูกหน.้ี ......(ระบปุ ระเภท) XXX 2.3 ถาสหกรณไมสามารถคนพบสาเหตุของขอคลาดเคลื่อน โดยไดดําเนินการตาม สมควรแลว ใหโ อนคา เผือ่ ลูกหนีค้ ลาดเคลื่อนเขา บญั ชคี าเผื่อหน้สี งสัยจะสูญลูกหนี้ประเภทนนั้ ๆ บนั ทึกบัญชโี ดย เดบิต คา เผอ่ื ลกู หน.้ี ..(ระบปุ ระเภท)...คลาดเคลือ่ น XXX เครดติ คาเผอื่ หนส้ี งสยั จะสูญลูกหน้.ี ......(ระบุประเภท) XXX ตัวอยาง สิ้นปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 บัญชีลูกหนี้เงินใหกูระยะสั้นมียอด คงเหลือ 100,000.- บาท แตปรากฏวาในบัญชียอยลูกหน้ีมียอดรวมท้ังส้ิน 110,000.- บาท ซึ่งสหกรณ ไดพ ยายามคนหาสาเหตุของขอคลาดเคล่อื นแลวแตยังไมพ บ การปรับปรงุ รายการบญั ชี y ส้นิ ปท างบญั ชี วนั ท่ี 31 มีนาคม 25x1 นาํ ผลตา งมาปรบั ปรุงรายการบัญชีโดยเพ่ิมยอด บญั ชลี กู หนใ้ี หเทา กบั ยอดรวมบัญชยี อ ยลกู หนี้ บนั ทกึ บญั ชโี ดย เดบิต ลกู หนี้เงินใหก รู ะยะส้ัน 10,000.- เครดิต คา เผื่อลกู หน้เี งินใหกูระยะส้ันคลาดเคลอ่ื น 10,000.- y หากตอ มา วันที่ 1 ตุลาคม 25x1 สหกรณค นพบสาเหตุของขอคลาดเคลอ่ื นวา ลกู หน้ี นายขจิต รอดภัย มีหนี้คงเหลือจริง 23,000.- บาท แตในบัญชียอยลูกหนี้เขียนตัวเลขสลับกันเปน 32,000.- บาท ทําใหยอดรวมบัญชียอยลูกหน้ีสูงกวาบัญชีคุมยอดลูกหน้ี 9,000.- บาท ใหปรับปรุง รายการบัญชลี กู หน้ีเงินใหก ูร ะยะสัน้ ตามจํานวนท่ีคนพบ บันทึกบัญชโี ดย เดบติ คา เผอ่ื ลูกหนเ้ี งนิ ใหกรู ะยะสนั้ คลาดเคล่ือน 9,000.- เครดิต ลกู หนเ้ี งนิ ใหก รู ะยะสัน้ 9,000.- y หากคณะกรรมการดําเนนิ การมีมตใิ หโอนบญั ชีคา เผือ่ ลกู หน้เี งินใหก รู ะยะสน้ั คลาดเคลอ่ื น สวนท่ียังไมสามารถคนหาขอคลาดเคล่ือนไดไปบัญชีคาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญลูกหนี้เงินใหกูระยะสั้น บนั ทึกบัญชีโดย เดบติ คา เผ่อื ลกู หนีเ้ งินใหก ูร ะยะสัน้ คลาดเคลอื่ น 1,000.- เครดิต คาเผอ่ื หน้ีสงสยั จะสญู ลูกหนีเ้ งินใหกรู ะยะสน้ั 1,000.-

-18 - วัสดุคงเหลอื /เครอ่ื งเขียนแบบพมิ พ วัสดุสิ้นเปลืองและเครื่องเขียนแบบพิมพ เปนสินทรัพยหมุนเวียนของสหกรณท่ีใชแลว หมดเปลืองไป สหกรณตองทําการตรวจนับวัสดุ/เคร่ืองเขียนแบบพิมพคงเหลือ ณ วันส้ินปทางบัญชีวามี ประเภทใดบาง จํานวนเทา ใด แลว ตรี าคาตามราคาทนุ เพื่อปรบั ปรุงรายการบญั ชใี หไดยอดคงเหลอื ทีถ่ ูกตอ ง วิธปี ฏิบตั ิ (1) กรณเี มอ่ื ซอ้ื วสั ด/ุ เคร่ืองเขียนแบบพิมพแ ลวบันทึกบัญชไี วเปนสนิ ทรพั ย 1. เม่อื ซือ้ วสั ดุ/เครื่องเขยี นแบบพมิ พ บันทกึ บัญชีโดย เดบติ วัสดคุ งเหลอื /เครอ่ื งเขยี นแบบพิมพ XXX เครดิต เงนิ สด XXX 2. สิ้นปทางบัญชี ใหสหกรณตรวจนับวัสดุ/เครื่องเขียนแบบพิมพคงเหลือแยกเปน แตละประเภท คํานวณมูลคาทั้งสิ้นตามราคาทุน แลวเปรียบเทียบกับยอดคงเหลือตามบัญชี ผลตางถือเปน วัสดุ/เครื่องเขียนแบบพิมพใชไปในระหวางป ใหนําสวนที่ใชไปในระหวางปปรับปรุงออกจากบัญชีวัสดุ คงเหลอื /เคร่ืองเขยี นแบบพมิ พ บันทึกบญั ชีโดย เดบิต วัสดุใชไ ป/คาเครอ่ื งเขยี นแบบพมิ พ XXX เครดิต วัสดุคงเหลือ/เครอ่ื งเขยี นแบบพิมพ XXX บัญชีวัสดุใชไป/คาเครื่องเขียนแบบพิมพเปนบัญชีคาใชจาย จะโอนปดบัญชีไป บญั ชกี ําไรขาดทุน สว นบญั ชวี สั ดุคงเหลอื /เครือ่ งเขยี นแบบพมิ พเ ปนบัญชีสินทรัพย จะปดบัญชียกยอดไปใน งวดบัญชปี ถ ดั ไป และแสดงรายการในงบดลุ (2) กรณเี มือ่ ซ้ือวัสดุ/เครือ่ งเขียนแบบพิมพแลวบนั ทึกบญั ชีไวเ ปนคา ใชจ าย 1. เมอ่ื ซือ้ วัสด/ุ เครอื่ งเขียนแบบพมิ พ บันทึกบญั ชีโดย เดบิต วสั ดุใชไป/คา เครอ่ื งเขียนแบบพิมพ XXX เครดติ เงนิ สด XXX 2. สิ้นปทางบัญชี ใหบันทึกวัสดุ/เคร่ืองเขียนแบบพิมพคงเหลือสิ้นป โดยปรับปรุง ออกจากบญั ชีวัสดุใชไป/คาเครื่องเขยี นแบบพิมพ บนั ทกึ บัญชโี ดย เดบิต วัสดุคงเหลือ/เครอื่ งเขยี นแบบพมิ พ XXX เครดิต วัสดุใชไ ป/คาเคร่ืองเขยี นแบบพมิ พ XXX

-19 - ตวั อยาง สหกรณซือ้ เคร่ืองเขยี นแบบพิมพในระหวางปเปนเงินสด จํานวน 5,000.- บาท ส้นิ ปท างบญั ชี สหกรณไดตรวจนบั เครือ่ งเขยี นแบบพมิ พม ยี อดคงเหลอื คดิ เปนราคาทุน 1,000.- บาท (1) กรณีเมือ่ ซ้ือวสั ดุ/เคร่ืองเขียนแบบพิมพแ ลวบันทึกบัญชีไวเปนสินทรัพย 1. เมอ่ื สหกรณซ ้อื เคร่อื งเขียนแบบพมิ พ บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ เครอื่ งเขียนแบบพมิ พ 5,000.- เครดติ เงนิ สด 5,000.- 2. ส้ินปทางบัญชี ทําการตรวจนับมีเครื่องเขียนแบบพิมพคงเหลือ 1,000.- บาท แสดงวาสหกรณใชเคร่ืองเขียนแบบพิมพไปในระหวางป จํานวน 5,000 - 1,000 = 4,000 บาท ใหนํา สว นที่ใชไปในระหวางปปรับปรุงออกจากบญั ชเี คร่อื งเขียนแบบพิมพ บันทึกบัญชโี ดย เดบิต คาเคร่ืองเขยี นแบบพมิ พ 4,000.- เครดิต เครอ่ื งเขียนแบบพิมพ 4,000.- (2) กรณเี มอื่ ซือ้ วสั ด/ุ เครื่องเขยี นแบบพิมพแ ลว บันทกึ บัญชไี วเ ปน คา ใชจ า ย 1. เม่ือสหกรณซ ้อื เครอ่ื งเขยี นแบบพิมพ บันทึกบัญชโี ดย เดบิต คาเครือ่ งเขยี นแบบพมิ พ 5,000.- เครดติ เงนิ สด 5,000.- 2. สน้ิ ปท างบัญชี ใหบ นั ทกึ เครือ่ งเขยี นแบบพิมพค งเหลอื ส้ินป โดยปรับปรุงออกจาก บญั ชคี า เครอื่ งเขยี นแบบพมิ พ บันทกึ บญั ชีโดย เดบิต เครื่องเขยี นแบบพมิ พ 1,000.- เครดิต คาเครื่องเขียนแบบพมิ พ 1,000.- สนิ คา คงเหลอื สนิ้ ป ส้ินปทางบัญชี สหกรณตองจัดใหมีการตรวจนับสินคาคงเหลือ โดยแตงตั้งผูท่ีไมมีหนาท่ี โดยตรงในการเก็บรกั ษาสินคา เปน กรรมการตรวจนับไมนอยกวา 3 คน เพื่อใหทราบปริมาณและสภาพของ สินคาคงเหลือตามความเปนจริง โดยแยกรายละเอียดสินคาคงเหลือสภาพปกติ สินคาคงเหลือสภาพเส่ือม หรอื ชาํ รุดออกจากกัน ทั้งน้ี ในการตรวจนับสินคาคงเหลือใหจัดทําใบตรวจนับสินคาคงเหลือ โดยกรรมการ ตรวจนับจะตองลงลายมือชือ่ กาํ กบั ทุกใบ สําหรับการตีราคาสินคาคงเหลือน้ัน สินคาคงเหลือสภาพปกติใหตีราคาตามราคาทุน หรือ มลู คาสทุ ธิท่จี ะไดรบั แลวแตร าคาใดจะตํา่ กวา

-20 - ราคาทนุ หมายถึง ราคาซื้อสินคารวมคาใชจ ายในการจัดซ้ือ และการขนสงสินคา จนกระทั่ง สนิ คา นน้ั พรอมทจ่ี ะขายได วธิ คี ํานวณราคาทนุ อาจเลือกคาํ นวณได 2 วิธีตามระเบียบนายทะเบียนสหกรณ ดังน้ี 1. วิธีเขากอนออกกอน (FIFO) หมายถึง สินคาท่ีซ้ือกอนจะถูกขายออกไปกอน ดังน้ัน สนิ คา ที่เหลอื อยจู ะเปน สนิ คา ท่ีซอื้ ครงั้ หลังสดุ ยอนข้ึนไปตามลาํ ดบั ตัวอยาง รายการสินคาคงเหลือและรายการซื้อสินคาในระหวางเดือนมีนาคม 25x1 ดงั น้ี ม.ี ค. 1 ปุยคงเหลือ 300 กระสอบๆ ละ 200.- 60,000.- บาท ม.ี ค. 2 ขาย 200 กระสอบๆ ละ 280.- 56,000.- บาท ม.ี ค. 3 ซอ้ื 400 กระสอบๆ ละ 200.- 80,000.- บาท มี.ค. 15 ซ้อื 200 กระสอบๆ ละ 220.- 44,000.- บาท ม.ี ค. 18 ขาย 200 กระสอบๆ ละ 290.- 58,000.- บาท ม.ี ค. 24 ซอ้ื 100 กระสอบๆ ละ 210.- 21,000.- บาท มี.ค. 29 ขาย 100 กระสอบๆ ละ 250.- 25,000.- บาท ส้ินปทางบัญชี วันท่ี 31 มีนาคม 25x1 สหกรณมีปุยคงเหลือ 400 กระสอบ คํานวณ ราคาปยุ คงเหลือ ไดด งั นี้ สินคาท่ีซือ้ วันที่ 24 มี.ค. 100 กระสอบๆ ละ 210.- 21,000.- บาท สนิ คา ทีซ่ อ้ื วนั ที่ 15 มี.ค. 200 กระสอบๆ ละ 220.- 44,000.- บาท สนิ คา ทซ่ี อื้ วันที่ 3 ม.ี ค. 100 กระสอบๆ ละ 200.- 20,000.- บาท สินคาคงเหลอื 400 85,000.- บาท 2. วธิ ีราคาทนุ ถวั เฉลยี่ ถวงน้าํ หนัก (Weighted Average) หมายถึง วธิ กี ารคํานวณราคาทุน ของสินคาคงเหลือโดยใชราคาของสินคาท่ีมีเพ่ือขาย (ราคาทุนสินคาคงเหลือยกมา บวกดวย ราคาทุนสินคา ที่ซ้ือหรือผลิตได) แลวหารดวยจํานวนหนวยสินคาท่ีมีเพื่อขาย (จํานวนหนวยสินคาคงเหลือยกมา บวกดวย จํานวนหนวยสินคาท่ีซอ้ื หรือจํานวนหนวยสนิ คาทีผ่ ลิตได) วิธกี ารคาํ นวณถัวเฉลี่ยอาจคํานวณแบบตอเนื่อง เปนระยะๆ ไป หรือคํานวณทุกคร้ังท่ีไดรับสินคา หรือคํานวณ ณ วันสิ้นปทางบัญชี หากสหกรณ เลือกใชว ธิ กี ารคาํ นวณราคาทุนถัวเฉล่ยี ของสินคา ดวยวธิ ีใดแลว ใหใ ชวธิ ีนั้นอยา งสมํ่าเสมอ ท้ังน้ี ในการคํานวณราคาทุนตามวิธีเขากอนออกกอน หรือวิธีราคาทุนถัวเฉลี่ยถวงน้ําหนัก ดังกลาวขา งตน เมอ่ื สหกรณเ ลือกใชว ิธีใดวธิ ีหน่ึงสําหรบั สนิ คาประเภทใดแลว จะตองใชวธิ ีนั้นอยา งสมํ่าเสมอ

-21 - มูลคาสุทธิที่จะไดรับ หมายถึง ราคาท่ีคาดวาจะขายไดตามปกติของธุรกิจ หักคาใชจายอื่นๆ ท่จี าํ เปน ตองจายเพ่อื ใหขายสินคานั้นได คาใชจายอื่นๆ ที่อาจถือเปนตนทุนสินคาคงเหลือได หมายถึง คาใชจายที่ทําใหสินคา คงเหลอื อยูในสถานทีแ่ ละสภาพที่เปน อยูใ นปจจุบันเทานัน้ สาํ หรบั วิธีการเปรยี บเทียบราคาสนิ คาคงเหลือ ใหเปรยี บเทียบราคาทุนกับราคามูลคาสุทธิ ที่จะไดรับแลวแตราคาใดจะต่ํากวา โดยการเปรียบเทียบราคาสินคาแตละรายการแลวบันทึกบัญชีสินคา คงเหลือส้ินป แลวจัดทําใบโอนบัญชีเปนเอกสารประกอบการบันทึกบัญชี จากนั้นบันทึกรายการบัญชีใน สมดุ รายวนั ท่วั ไปตามแตล ะกรณี ดงั น้ี กรณีท่ี 1 สินคาคงเหลือมรี าคาทุนตํา่ กวามลู คา สทุ ธิทีจ่ ะไดรบั XXX บนั ทกึ สินคา คงเหลอื สิน้ ป บันทกึ บญั ชโี ดย เดบิต สินคาคงเหลอื XXX เครดิต ตน ทนุ ขาย กรณีที่ 2 สินคา คงเหลอื มีราคามลู คา สุทธิท่ีจะไดรับตาํ่ กวา ราคาทุน 2.1 บันทกึ สนิ คาคงเหลอื สน้ิ ปด วยราคาทุน บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต สนิ คา คงเหลือ XXX เครดิต ตน ทนุ ขาย XXX 2.2 บันทึกผลขาดทุนจากการตีราคาสินคาลดลงเทากับผลตางของราคาทุนกับ มลู คา สทุ ธิทจ่ี ะไดร ับ บนั ทกึ บัญชีโดย เดบติ ขาดทุนจากการตีราคาสนิ คา ลดลง XXX เครดติ บัญชีคาเผื่อมลู คาสินคาลดลง XXX บัญชีคา เผอ่ื มลู คา สินคาลดลงเปนบัญชปี รบั มลู คา สินคาคงเหลือ ดังน้ัน หาก ในปต อ มาสินคาคงเหลอื ทตี่ รี าคาลดลงในปกอนกลับมีมูลคาสุทธิที่จะไดรับสูงขึ้น ใหกลับรายการบัญชีคาเผ่ือ มูลคาสินคา ลดลงเปน กําไรจากการตรี าคาสนิ คา เพ่ิมข้นึ ตัวอยาง สิ้นปทางบัญชี วันท่ี 31 มีนาคม 25x1 สหกรณมีรายละเอียดสินคาคงเหลือ ดังนี้ ชนิดสินคา จํานวน ราคาทุน มลู คาสุทธิ ราคาทนุ หรือมูลคา สทุ ธิ กระสอบ ที่จะไดรับ ท่จี ะไดร ับทตี่ า่ํ กวา ปยุ สตู ร 16-20-0 10 กระสอบ 2,000 2,200 2,000 ปุย สตู ร 15-15-15 20 กระสอบ 6,000 5,600 5,600 8,000 7,800 7,600

-22 - สินคาคงเหลือสิ้นป เปรียบเทียบจากราคาทุนกับมูลคาสุทธิที่จะไดรับของสินคา คงเหลอื แตล ะรายการ บันทึกบญั ชีโดย y บันทกึ สนิ คา คงเหลอื สิน้ ปด วยราคาทนุ บันทกึ บัญชีโดย เดบติ สนิ คา คงเหลอื 8,000.- เครดติ ตน ทนุ ขาย 8,000.- y สินคาคงเหลอื มีราคามูลคา สทุ ธิที่จะไดรับตํ่ากวาราคาทุน ใหบันทึกผลขาดทุน จากการตรี าคาสินคา ลดลงเทา กับผลตางของราคาทุนกบั มูลคา สทุ ธทิ ่จี ะไดรับ บนั ทึกบัญชีโดย เดบติ ขาดทนุ จากการตรี าคาสนิ คาลดลง 400.- เครดิต คา เผือ่ มูลคา สินคา ลดลง 400.- บญั ชขี าดทุนจากการตีราคาสนิ คาลดลงถือเปนบัญชีคา ใชจาย ใหแสดงรายการ ในงบกําไรขาดทนุ สนิ คา เสอื่ มชํารดุ สนิ คาเสือ่ มชํารดุ หมายถึง สนิ คาคงเหลือสภาพเสอ่ื มชํารดุ แบงออกเปน 2 ลกั ษณะ คือ (1) สินคา คงเหลือสภาพเสอื่ มชํารุดท่ียังสามารถขายได หมายถึง สินคาที่มีสภาพชํารุด แตยังสามารถขายได โดยอาจขายในราคาลดลง หรืออาจขายในราคาตํ่ากวาราคาทุน ในการตรวจนับสินคา เส่ือมชํารุด ใหจัดทําใบตรวจนับสินคาแยกตางหากอีก 1 ชุด ไมรวมกับใบตรวจนับสินคาคงเหลือสภาพปกติ โดยคณะกรรมการจะตองเปนผูกําหนดราคาขายสินคาเส่ือมชํารุด รวมท้ังใหบันทึกสินคาคงเหลือในราคาทุน และบนั ทกึ ผลขาดทนุ จากการตีราคาสินคา ลดลง บันทกึ บัญชโี ดย 1. บันทึกสนิ คา คงเหลือในราคาทนุ บนั ทึกบญั ชีโดย เดบติ สินคา คงเหลือ XXX เครดิต ตน ทุนขาย XXX 2. บันทึกผลขาดทุนจากการตีราคาสินคาลดลงเทากับผลตางของราคาทุนกับมูลคา สทุ ธทิ ี่จะไดร บั บนั ทึกบัญชโี ดย เดบติ ขาดทนุ จากการตรี าคาสนิ คาลดลง XXX เครดติ คา เผื่อมลู คาสนิ คา ลดลง XXX ตัวอยาง ส้ินปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 คณะกรรมการตรวจนับสินคาคงเหลือ มมี ติใหต ีราคาสินคา เสอ่ื มชาํ รดุ ที่ยงั มสี ภาพขายได จํานวน 2 รายการ ดงั นี้ 1. ปุยนํ้า ขนาด ½ ลิตร จํานวน 12 ขวด ราคาทุนขวดละ 15.- บาท ราคาที่คาดวา จะขายไดเนื่องจากเส่อื มสภาพ ตีราคาขวดละ 10.- บาท 2. ยาฆาแมลง จํานวน 20 กลอง ราคาทุนกลองละ 20.- บาท ราคาที่คาดวาจะขายได เน่อื งจากเสื่อมสภาพ ตรี าคากลอ งละ 15.- บาท

-23 - วธิ ีปฏบิ ตั ิ 1. คาํ นวณมลู คาสนิ คา จากใบตรวจนบั สินคาสภาพเสอื่ มชาํ รุด ดงั น้ี จาํ นวน ราคาทุน มลู คาสุทธิ มูลคา คาเผ่อื ทีจ่ ะไดร บั สินคา มลู คา ปุยนาํ้ 12 ขวด 15x12=180 คงเหลอื สนิ คาลดลง ยาฆาแมลง 20 กลอง 20x20=400 10x12=120 10x12=120 15x20=300 15x20=300 60 รวม 580 100 420 420 160 2. ปรบั ปรงุ รายการบญั ชี 580.- 2.1 บันทึกสนิ คา คงเหลือเทากบั ราคาทนุ บันทกึ บัญชีโดย 580.- เดบติ สนิ คาคงเหลือ เครดติ ตน ทนุ ขาย 2.2 บันทึกผลขาดทุนจากการตีราคาสินคาลดลงเทากับผลตางของราคาทุนกับมูลคา สทุ ธทิ ีจ่ ะไดร ับ บนั ทึกบญั ชโี ดย เดบิต ขาดทนุ จากการตีราคาสินคา ลดลง 160.- เครดิต คาเผ่ือมูลคาสินคา ลดลง 160.- (2) สินคาคงเหลือสภาพเสื่อมชํารุดท่ีไมสามารถขายได ตองตัดจําหนายออกจากบัญชี เนอื่ งจากไมส ามารถขายหรือใชงานตอ ไป การตัดจําหนา ยตอ งไดรับอนมุ ตั ิจากคณะกรรมการดําเนินการกอน จึงจะบันทึกบัญชีตัดจําหนายสินคาสภาพเสื่อมชํารุดดังกลาวออกจากบัญชีได และใหรับรูเปนคาเสียหายจาก สินคาเส่ือมสภาพตัดบัญชี บันทึกบัญชโี ดย เดบติ คา เสียหายจากสนิ คาเส่อื มสภาพตัดบญั ชี XXX เครดิต สนิ คา คงเหลอื เส่ือมสภาพเสยี หายตดั บัญชี XXX ในการปดบัญชีประจําป ใหโอนปดบัญชีสินคาคงเหลือเสื่อมสภาพเสียหายตัดบัญชีไปบัญชี ตนทุนขายแสดงเปนรายการหักสินคาท่ีมีเพื่อขาย โดยแสดงไวกอนการหักสินคาคงเหลือส้ินป สวนบัญชี คา เสยี หายจากสินคา เสื่อมสภาพตดั บัญชี แสดงรายการในงบกาํ ไรขาดทุนเปน คา ใชจา ยเฉพาะธุรกิจ ตัวอยาง ส้ินปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 คณะกรรมการดําเนินการสหกรณมีมติ ใหตดั สินคา เส่ือมสภาพเสยี หายไมส ามารถขายได จาํ นวน 3 รายการ ดังน้ี 1. ขาวสาร ขนาด 5 ก.ก. จํานวน 2 ถงุ ราคาทนุ ถงุ ละ 100.-บาท เปน เงนิ 200.- บาท 2. นํ้าปลา ขนาด 1 ลิตร จาํ นวน 12 ขวด ราคาทุนขวดละ 10.- บาท เปนเงนิ 120.- บาท 3. นา้ํ ตาลทราย ขนาด 1 ก.ก. จาํ นวน 20 ถงุ ราคาทุนถงุ ละ 12.- บาท เปนเงิน 240.- บาท 560.- บาท

-24 - การปรับปรงุ รายการบญั ชี 560.- 1. ตดั จําหนายสนิ คา เสื่อมชํารดุ บันทึกบญั ชีโดย 560.- เดบติ คา เสยี หายจากสินคา เสอ่ื มสภาพตดั บญั ชี เครดติ สินคา คงเหลอื เส่ือมสภาพเสยี หายตดั บัญชี 2. ปดบัญชีประจําป โดยโอนปดบัญชีสินคาคงเหลือเส่ือมสภาพเสียหายตัดบัญชีไปบัญชี ตน ทุนขาย บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ สินคาคงเหลอื เส่อื มสภาพเสียหายตดั บัญชี 560.- เครดิต ตน ทุนขาย 560.- สินคา ขาดบัญชี สินคา ขาดบญั ชี หมายถึง (1) สนิ คา ทตี่ รวจนับ ณ วนั สิ้นปทางบัญชี หรือวันตรวจนับมีจํานวนนอยกวาสินคาคงเหลือ ตามทะเบียนคุมสนิ คา หรอื (2) มูลคาของสินคาตาม (1) อาจไดรับการหักลดหยอนความรับผิดชอบ ซึ่งสวนที่เหลือ หลังจากหกั ลดหยอ นแลวจึงถอื เปนสินคาขาดบญั ชี กรณสี หกรณมีสินคา ขาดบัญชี ใหพ จิ ารณา ดังน้ี 1. สินคา ขาดบัญชที ไ่ี มมีการลดหยอนความรบั ผดิ ชอบ 1.1 มผี ูรับผิดชอบ ใหผูรับผิดชอบชดใชสินคาขาดบัญชีดวยราคาขาย หากผูรับผิดชอบยังไมสามารถ ชําระคืนไดทั้งหมด ใหตั้งเปนลูกหนี้สินคาขาดบัญชี และจัดใหมีหนังสือรับสภาพความผิดสินคาขาดบัญชี พรอ มทงั้ หลกั ประกนั การใชค นื ซึ่งมีมูลคาไมนอยกวา สนิ คาขาดบัญชตี ามราคาขาย บนั ทึกบัญชีโดย เดบิต เงนิ สด/ลูกหนี้สินคาขาดบัญชี XXX เครดติ ขายสนิ คา XXX อนึ่ง หากภายหลังไมสามารถเรียกเก็บเงินจากลูกหน้ีสินคาขาดบัญชีได หรือคาดวาจะ เรียกเก็บเงนิ ไมไ ด ใหสหกรณประมาณการคา เผ่ือหนส้ี งสัยจะสูญตามสวนของจํานวนเงินที่คาดวาจะเรียกเก็บ ไมไ ด บันทึกบญั ชโี ดย เดบติ หนสี้ งสัยจะสูญ - ลกู หน้ีสินคา ขาดบัญชี XXX เครดติ คาเผ่อื หนสี้ งสยั จะสูญ - ลูกหนี้สินคา ขาดบัญชี XXX 1.2 ไมมผี รู ับผดิ ชอบหรอื อยูระหวา งการพิจารณาหาผรู ับผดิ ชอบสินคา ขาดบัญชี ใหก ันสินคาขาดบัญชอี อกจากสนิ คา คงเหลือปกตดิ วยมูลคาตามราคาขาย เดบิต สินคาขาดบญั ชี XXX เครดิต ขายสินคา XXX

-25 - ส้ินปทางบัญชี หากยังไมสามารถหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีได ใหบันทึก คาเสียหายจากสินคาขาดบัญชี และคาเผ่ือสินคาขาดบัญชีเทากับจํานวนสินคาขาดบัญชีที่ยังไมสามารถหา ผูรับผิดชอบได บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ คาเสยี หายจากสนิ คาขาดบญั ชี XXX เครดิต คาเผ่อื สินคาขาดบญั ชี XXX ท้ังนี้ หากสามารถหาผูรับผิดชอบไดในเวลาตอมา สินคาขาดบัญชีจะเปลี่ยน สภาพเปนลูกหน้สี ินคา ขาดบญั ชี หรือเงินสดถา ผรู บั ผิดชอบชดใชเ ปน เงินสดทันที สวนคาเผ่ือสินคาขาดบัญชี จะเปล่ียนสภาพเปน สนิ คา ขาดบัญชีไดร ับชดใชซ่งึ ถอื เปน รายได บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ ลูกหนส้ี ินคา ขาดบญั ชี/เงินสด XXX เครดิต สนิ คา ขาดบญั ชี XXX เดบติ คาเผ่ือสนิ คา ขาดบญั ชี XXX เครดติ สินคา ขาดบญั ชไี ดร บั ชดใช XXX สําหรับสินคาขาดบัญชีท่ีไมสามารถหาผูรับผิดชอบไดเปนท่ีแนนอนแลว สหกรณ สามารถตัดสินคาขาดบัญชีออกจากบัญชีได โดยปฏิบัติตามหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขท่ีกําหนดไวใน ระเบยี บนายทะเบยี นสหกรณ แลวบนั ทกึ บัญชโี ดย เดบติ คาเผือ่ สินคา ขาดบัญชี XXX เครดิต สนิ คา ขาดบญั ชี XXX 2. สินคาขาดบัญชมี กี ารลดหยอนความรบั ผิดชอบ 2.1 การลดหยอ นอยูในเกณฑ กรณีการลดหยอนอยูในเกณฑ สวนที่ไดรับการลดหยอนไมถือวาเปนสินคา ขาดบัญชี รวมท้ังไมถือวาสินคาขาดบัญชีท่ีไดรับการลดหยอนเปนสินคาคงเหลือ แตใหถือเปนการขายและ รบั รูส นิ คาขาดบัญชีไดรับการลดหยอ นเปน คาใชจ า ยดว ยราคาขาย บันทึกบญั ชโี ดย เดบิต คา ลดหยอนสนิ คา ขาดบัญชี XXX เครดิต ขายสินคา XXX 2.2 การลดหยอนเกนิ กวา เกณฑที่กําหนด สินคาที่ลดหยอนเกินกวาเกณฑท่ีกําหนดถือเปนสินคาขาดบัญชี ใหบันทึกบัญชี แยกเปน 2 สว น ดงั น้ี สวนที่ 1 รับรูสินคาขาดบัญชีท่ีไดรับการลดหยอนตามเกณฑท่ีกําหนด เปน คา ใชจายดว ยราคาขาย บันทกึ บัญชีโดย เดบติ คาลดหยอ นสินคา ขาดบัญชี XXX เครดติ ขายสินคา XXX

-26 - สวนที่ 2 สินคาที่ลดหยอนเกินกวาเกณฑท่ีกําหนด ถือเปนสินคาขาดบัญชี แยกเปน (1) มีผูรับผิดชอบ ตองจัดใหมีหนังสือรับสภาพความผิดสินคาขาดบัญชี และตั้งผูรับผิดชอบเปนลูกหน้ีสินคาขาดบัญชีเทากับสินคาขาดบัญชีทั้งส้ิน หักดวยสินคาขาดบัญชีที่ไดรับการ ลดหยอ น โดยคํานวณดวยราคาขาย บันทกึ บญั ชีโดย เดบิต ลกู หนส้ี นิ คา ขาดบญั ชี XXX เครดติ ขายสนิ คา XXX (2) ไมมีผูรับผิดชอบหรืออยูระหวางพิจารณาหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชี ใหกันสินคาขาดบัญชี (ยอดสินคาขาดบัญชีท้ังส้ิน หักดวยยอดสินคาท่ีไดรับการลดหยอน) ออกจากสินคา คงเหลอื ตามบญั ชดี ว ยมลู คา ตามราคาขาย บันทึกบัญชีโดย เดบติ สนิ คา ขาดบัญชี XXX เครดิต ขายสินคา XXX สิ้นปทางบัญชี หากยังไมสามารถหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีได ใหบันทึก คาเสียหายจากสินคาขาดบัญชี และคาเผ่ือสินคาขาดบัญชีเทากับจํานวนสินคาขาดบัญชีที่ยังไมสามารถหา ผูรับผิดชอบได บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ คา เสยี หายจากสินคา ขาดบัญชี XXX เครดิต คาเผื่อสนิ คาขาดบญั ชี XXX (3) การตดั สินคา ขาดบัญชี สําหรบั สินคาขาดบัญชีที่ไมสามารถหาผูรับผิดชอบ ไดเปนที่แนนอนแลว สหกรณส ามารถตัดสนิ คาขาดบญั ชอี อกจากบญั ชไี ด โดยปฏิบัติตามหลักเกณฑ วิธีการ และเงือ่ นไขทก่ี าํ หนดไวในระเบียบนายทะเบยี นสหกรณ แลวบันทกึ บัญชีโดย เดบิต คาเผือ่ สนิ คา ขาดบัญชี XXX เครดติ สนิ คา ขาดบัญชี XXX สหกรณทีเ่ ปนผปู ระกอบการในระบบภาษมี ูลคาเพ่มิ สนิ คา คงเหลือ การปรบั ปรุงรายการบัญชีสินคาคงเหลือของสหกรณท่ีเปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่ม ใหปฏบิ ตั ิเชนเดยี วกบั สหกรณทีไ่ มไ ดเ ปน ผูประกอบการในระบบภาษมี ลู คาเพมิ่ หากแตม ขี อพงึ ระวงั คือ ราคาทนุ ตอหนว ย หรอื มลู คาสทุ ธทิ ่จี ะไดรบั ตอ หนวยของสินคาคงเหลอื ใหพ จิ ารณา ดังน้ี ราคาทุนตอหนวยท่ีนํามาคํานวณมูลคาสินคาคงเหลือ = ราคาสินคาไมรวมภาษีซื้อ เนอ่ื งจากภาษีซื้อไดน าํ ไปบันทึกบัญชแี ยกตา งหากจากยอดซือ้ สินคา จงึ ไมถือวา ภาษีซ้อื เปนตนทุนสินคา มูลคาสุทธิท่ีจะไดรับตอหนวย = ใหใชราคามูลคาสุทธิที่จะไดรับโดยไมรวมภาษีขายไมวา จะเปนสหกรณท เ่ี ปนผูประกอบการในระบบภาษมี ลู คาเพิม่ หรือไมก ต็ าม

-27 - ในการคํานวณราคาทุนของสินคา เนื่องจากทะเบียนคุมสินคา สหกรณบันทึกดวยราคา ทุนรวมภาษีมูลคาเพ่ิม เมื่อสหกรณตรวจนับสินคาคงเหลือสิ้นปแลว ใหแยกสินคาท่ีตองเสีย ภาษีมูลคาเพ่ิมกับสินคาที่ไมตองเสียภาษีมูลคาเพิ่ม แลวใหคํานวณราคาทุนของสินคาที่ตองเสีย ภาษมี ูลคาเพ่มิ โดยไมรวมภาษีมลู คา เพ่ิม สําหรบั การคํานวณหาราคาสนิ คา ไมรวมภาษีมลู คาเพมิ่ 7 % = ราคาสนิ คารวมภาษี x 100 107 ตัวอยา ง การคํานวณราคาของสนิ คา รวมภาษจี ากทะเบียนคมุ สินคาใหเปน ราคาสินคา ไมรวมภาษี ราคาทนุ ราคาทนุ ราคาขาย ราคาขาย ที่ รายการ รวมภาษี การคํานวณ ไมรวมภาษี รวมภาษี การคํานวณ ไมรวมภาษี ตอ หนวย ตอ หนว ย ตอหนว ย ตอ หนวย 1 รถไถเดนิ ตาม 26,750 26,750 x 100 25,000.00 29,960 29,960 x 100 28,000.00 107 107 2 แชมพูแฟซา 20 20 x 100 18.69 35 35 x 100 32.71 3 ยาสฟี นคอลเกต 107 107 14.02 10 10 x 100 9.35 15 15 x 100 4 ผงซกั ฟอกบรสี 107 107 11.21 9 9 x 100 8.41 12 12 x 100 5 นํ้ายาลางจาน 107 20.56 107 28.04 22 22 x 100 30 30 x 100 ซันไลต 107 107 ท้ังนี้ สหกรณท่ีเปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่มควรซื้อสินคาท่ีตองเสีย ภาษีมูลคาเพ่ิมจากผูขายที่สามารถออกใบกํากับภาษีแบบเต็มรูป เพ่ือนําภาษีซ้ือไปหักออกจากภาษีขายได แตหากจําเปนตองซื้อสินคาจากผูขายท่ีไมสามารถออกใบกํากับภาษีแบบเต็มรูปได จะตองถือวาราคาที่ซื้อมา ท้ังสิน้ เปนราคาทนุ ของสินคา และไมส ามารถใชการคํานวณขางตน ได สินคา เสือ่ มชาํ รดุ การปรับปรุงรายการบัญชีสินคาคงเหลือเส่ือมชํารุดของสหกรณท่ีเปนผูประกอบการในระบบ ภาษมี ูลคาเพิ่มใหปฏิบัติเชนเดียวกับสหกรณที่ไมไดเปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพ่ิม หากแตมีสวน ทีแ่ ตกตาง คือ การทําลายสนิ คา เสอื่ มชาํ รดุ ท่ีไมสามารถขายได • กรณีเปนสินคาเส่ือมสภาพชํารุดท่ีสามารถเก็บรักษา และรอการทําลายพรอมกันได เมื่อมีปริมาณท่ีเหมาะสม ใหสหกรณแจงการทําลายเปนหนังสือใหสรรพากรพ้ืนท่ี หรือสรรพากรจังหวัด ทราบลวงหนาเปนเวลา 30 วัน กอนวันทําลาย โดยแจงช่ือ ท่ีอยูของสหกรณ รายละเอียดสินคาท่ีจะทําลาย เชน ประเภท ชนิด ปริมาณ และราคาของสินคาที่ทําลาย เปนตน สถานที่และเวลาท่ีจะทําลายสินคา สาเหตุท่ีทําลาย เชน เสื่อมสภาพชํารุด รวมทั้งวิธีการทําลาย เชน ใชวิธีการเผา ทิ้ง เปนตน เพื่อสรรพากร พน้ื ที่ หรอื สรรพากรจังหวดั จดั สง เจาหนาที่รวมเปน พยานในการทาํ ลาย

-28 - • กรณีเปนสินคาเส่ือมสภาพชํารุดที่ไมสามารถเก็บรักษาไวได สหกรณไมจําเปนตองแจง ใหเ จา หนาที่กรมสรรพากรรวมเปนพยานในการทําลายก็ได อยางไรก็ตาม สหกรณจะตองแจงใหผูสอบบัญชี ทราบเพอื่ เปนพยานในการทาํ ลาย ณ วันท่ีทําลายสินคา ใหสหกรณตัดรายละเอียดสินคาที่ทําลายออกจากทะเบียนคุมสินคา โดยบันทึกลดจํานวนหนวยในทะเบียนคุมสินคา และหมายเหตุวาเสื่อมสภาพใชการไมได ตามมติที่ประชุม คณะกรรมการดาํ เนินการ ครงั้ ท.่ี ............ วนั ท่.ี ................................. สินคา ขาดบัญชี การปรับปรุงรายการบัญชีสินคาขาดบัญชีของสหกรณท่ีเปนผูประกอบการในระบบ ภาษีมลู คา เพมิ่ ใหพจิ ารณา ดงั นี้ 1. สินคาขาดบญั ชีทไ่ี มมีการลดหยอ นความรบั ผดิ ชอบ 1.1 มีผรู บั ผิดชอบ ใหผูรับผิดชอบชดใชสินคาขาดบัญชีดวยราคาขายรวมภาษีขาย หากผูรับผิดชอบ ยังไมสามารถชําระคืนไดทั้งหมด ใหต้ังเปนลูกหนี้สินคาขาดบัญชี และจัดใหมีหนังสือรับสภาพความผิด สินคาขาดบัญชีพรอมท้ังหลักประกันการใชคืน ซ่ึงมีมูลคาไมนอยกวาสินคาขาดบัญชีตามราคาขายรวมภาษีขาย บนั ทึกบัญชีโดย เดบิต เงินสด/ลูกหน้ีสนิ คา ขาดบัญชี XXX เครดิต ขายสนิ คา XXX ภาษีขาย XXX อนึ่ง หากภายหลังไมสามารถเรียกเก็บเงินจากลูกหน้ีสินคาขาดบัญชีได หรือคาดวาจะ เรยี กเกบ็ เงินไมไ ด ใหส หกรณป ระมาณการคา เผื่อหนี้สงสัยจะสูญตามสวนของจํานวนเงินท่ีคาดวาจะเรียกเก็บ ไมไ ด บันทกึ บัญชีโดย เดบิต หนีส้ งสยั จะสญู - ลูกหนี้สินคาขาดบญั ชี XXX เครดติ คาเผอ่ื หนี้สงสยั จะสูญ - ลกู หนส้ี นิ คาขาดบญั ชี XXX 1.2 ไมมผี รู บั ผิดชอบหรอื อยูระหวางพิจารณาหาผูรบั ผดิ ชอบสนิ คา ขาดบัญชี ใหกนั สนิ คา ขาดบัญชอี อกจากสินคา คงเหลือปกติดวยมลู คาตามราคาขายรวมภาษีขาย บันทกึ บัญชีโดย เดบิต สนิ คาขาดบัญชี XXX เครดิต ขายสินคา ภาษขี าย XXX XXX ส้ินปทางบัญชี หากยังไมสามารถหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีได ใหบันทึก คาเสียหายจากสินคาขาดบัญชี และคาเผ่ือสินคาขาดบัญชีเทากับจํานวนสินคาขาดบัญชีท่ียังไมสามารถหา ผูร ับผดิ ชอบได บันทกึ บัญชโี ดย เดบติ คาเสียหายจากสินคา ขาดบญั ชี XXX เครดติ คาเผือ่ สินคาขาดบัญชี XXX

-29 - ท้ังน้ี หากสามารถหาผูรับผิดชอบไดในเวลาตอมา สินคาขาดบัญชีจะเปล่ียน สภาพเปนลกู หน้ีสนิ คาขาดบัญชี หรือเงนิ สดถา ผรู ับผดิ ชอบชดใชเปนเงินสดทันที สวนคาเผื่อสินคาขาดบัญชี จะเปลีย่ นสภาพเปนสินคาขาดบัญชีไดร บั ชดใชซ่งึ ถือเปน รายได บนั ทึกบญั ชีโดย เดบติ ลกู หนี้สินคา ขาดบัญช/ี เงนิ สด XXX เครดิต สนิ คา ขาดบญั ชี XXX เดบติ คา เผื่อสนิ คาขาดบัญชี XXX เครดิต สนิ คาขาดบญั ชไี ดร บั ชดใช XXX สําหรับสินคาขาดบัญชีท่ีไมสามารถหาผูรับผิดชอบไดเปนที่แนนอนแลว สหกรณ สามารถตัดสินคาขาดบัญชีออกจากบัญชีได โดยปฏิบัติตามหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขที่กําหนดไวใน ระเบียบนายทะเบยี นสหกรณ บนั ทกึ บัญชโี ดย เดบิต คาเผอ่ื สินคา ขาดบญั ชี XXX เครดติ สนิ คาขาดบญั ชี XXX 2. สนิ คา ขาดบญั ชีมกี ารลดหยอนความรบั ผดิ ชอบ 2.1 การลดหยอนอยใู นเกณฑ กรณีการลดหยอนอยูในเกณฑ สวนท่ีไดรับการลดหยอนไมถือวาเปนสินคา ขาดบัญชี รวมทั้งไมถือวาสินคาขาดบัญชีที่ไดรับการลดหยอนเปนสินคาคงเหลือ แตใหถือเปนการขายและ บันทึกสินคาขาดบัญชีไดรับการลดหยอนดวยราคาขายเปนคาใชจาย กรณีเปนสินคาท่ีกรมสรรพากรมิได กาํ หนดใหม ีการลดหยอนสินคา ขาดบญั ชี สหกรณตองรบั ภาระภาษีขายทเี่ กดิ จากสินคาขาดบัญชีท่ีไดรับการ ลดหยอนดวย บนั ทึกบัญชโี ดย เดบิต คาลดหยอ นสินคาขาดบัญชี (รวมภาษขี าย) XXX เครดติ ขายสนิ คา ภาษขี าย XXX XXX 2.2 การลดหยอ นเกนิ กวา เกณฑท กี่ ําหนด สินคาท่ีลดหยอนเกินกวาเกณฑท่ีกําหนดถือเปนสินคาขาดบัญชี ใหบันทึกบัญชี แยกเปน 2 สวน ดังนี้ สวนท่ี 1 รับรูส ินคา ขาดบญั ชที ่ีไดรบั การลดหยอนตามเกณฑที่กําหนดและภาษีขาย บันทึกบญั ชีโดย เดบิต คา ลดหยอนสินคาขาดบัญชี (รวมภาษขี าย) XXX เครดติ ขายสินคา XXX ภาษขี าย XXX

-30 - สวนที่ 2 สินคาที่ลดหยอนเกินกวาเกณฑที่กําหนด ถือเปนสินคาขาดบัญชี แยกเปน (1) มีผูรับผิดชอบ ตองจัดใหมีหนังสือรับสภาพความผิดสินคาขาดบัญชี และ ตั้งผูรับผิดชอบเปนลูกหน้ีสินคาขาดบัญชีเทากับสินคาขาดบัญชีทั้งสิ้น หักดวยสินคาขาดบัญชีที่ไดรับการ ลดหยอ น โดยคาํ นวณดว ยราคาขายรวมภาษีขาย บันทึกบัญชโี ดย เดบิต ลกู หน้ีสินคา ขาดบญั ชี XXX เครดติ ขายสินคา ภาษีขาย XXX XXX (2) ไมมีผูรับผิดชอบหรืออยูระหวางพิจารณาหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชี ใหกันสินคาขาดบัญชี (ยอดสินคาขาดบัญชีท้ังสิ้น หักดวยยอดสินคาที่ไดรับการลดหยอน) ออกจากสินคา คงเหลือตามบญั ชีดว ยมลู คา ตามราคาขายรวมภาษีขาย บันทึกบัญชโี ดย เดบิต สินคา ขาดบัญชี XXX เครดติ ขายสนิ คา ภาษขี าย XXX XXX สิ้นปทางบัญชี หากยังไมสามารถหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีได ใหบันทึก คาเสียหายจากสินคาขาดบัญชี และคาเผ่ือสินคาขาดบัญชีเทากับจํานวนสินคาขาดบัญชีท่ียังไมสามารถหา ผรู ับผิดชอบได บนั ทกึ บัญชีโดย เดบิต คาเสยี หายจากสนิ คา ขาดบญั ชี XXX เครดิต คาเผอื่ สนิ คา ขาดบญั ชี XXX (3) การตดั สินคา ขาดบัญชี สําหรับสนิ คา ขาดบัญชีท่ีไมสามารถหาผูรับผิดชอบ ไดเปนที่แนนอนแลว สหกรณสามารถตัดสินคาขาดบัญชีออกจากบัญชีได โดยปฏิบัติตามหลักเกณฑ วิธีการ และเงือ่ นไขท่ีกําหนดไวในระเบยี บนายทะเบียนสหกรณ บนั ทึกบญั ชโี ดย เดบติ คา เผอื่ สินคา ขาดบญั ชี XXX เครดิต สนิ คาขาดบญั ชี XXX ทั้งน้ี ในการบันทึกขายสินคา เน่ืองจากมีรายการสินคาขาดบัญชี สหกรณไมตองจัดหา หลกั ฐานแตใหใชใบตรวจนบั สนิ คา เปน เอกสารสาํ คัญในการลง รายงานภาษีขาย เมื่อมีการปรับปรุงรายการสินคาขาดบัญชี สหกรณตองจัดทําทะเบียนคุมสินคาโดยปรับลด ปรมิ าณใหม ีจาํ นวนเทา กับสินคาคงเหลือท่ีตรวจนบั ได และใหจ ดั ทาํ ทะเบียนคุมสนิ คาขาดบญั ชี โดยระบุชนิด ปริมาณ และจาํ นวนเงนิ ของสนิ คา ขาดบญั ชีตามราคาขายทบ่ี ันทกึ บญั ชีไว

-31 - อนึ่ง ถาสหกรณมีการตรวจนับสินคาคงเหลือระหวางป และพบวามีสินคาขาดบัญชีเกิดขึ้น ณ วันท่ีตรวจนับสินคาคงเหลือระหวางปใหบันทึกบัญชีเกี่ยวกับสินคาขาดบัญชีตามแตกรณี โดยไมตองรอ กระทําในวันสิ้นปทางบัญชี ยกเวน การบันทึกคาเสียหายจากสินคาขาดบัญชีใหสะสมยอดไว เพื่อบันทึก รายการปรับปรุงบัญชีคราวเดียวในวันสิ้นปทางบัญชี ทั้งนี้ ตองปรับปรุงโดยใหสินคาขาดบัญชีมีจํานวน เทากับคาเผ่อื สินคาขาดบญั ชีเสมอ กรณีในระหวางปไดจัดใหมีการตรวจนับสินคาคงเหลือ และมีการบันทึกสินคาขาดบัญชี ทุกคราวที่เกิดสินคาขาดบัญชี หากสามารถหาผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีไดกอนวันสิ้นปบัญชี ใหบันทึก ลดยอดสินคาขาดบัญชีไดทันที โดยไมตองบันทึกสินคาขาดบัญชีไดรับชดใช เนื่องจากยังไมมีการตั้งบัญชี คาเผ่อื สนิ คาขาดบญั ชี และบญั ชคี าเสียหายจากสินคาขาดบัญชีในระหวางป อยางไรก็ตาม วันส้ินปทางบัญชี สหกรณจะตองหายอดคงเหลือบัญชีสินคาขาดบัญชี และจัดทํารายการปรับปรุงบัญชี โดยต้ังคาเสียหายจาก สินคาขาดบัญชี และคาเผ่ือสินคาขาดบัญชีในจํานวนเทากัน ท้ังน้ี หากในปกอนมีการปรับปรุงบัญชี คาเสียหายจากสินคาขาดบัญชีไวแลว และปตอมาสามารถจัดใหมีผูรับผิดชอบสินคาขาดบัญชีดังกลาวได ใหสหกรณบนั ทกึ สินคาขาดบญั ชีไดร ับชดใชไดทนั ที พรอ มกับการลดยอดสนิ คา ขาดบัญชี ตัวอยา งการบนั ทึกรายการเก่ยี วกบั สนิ คา คงเหลอื วันท่ี 31 มนี าคม 25x1 สหกรณท่เี ปน ผปู ระกอบการในระบบภาษมี ูลคา เพิม่ แหง หนึง่ ตรวจนบั สนิ คา คงเหลอื สนิ้ ป มีสนิ คา คงเหลอื ตามรายการ ดงั น้ี ท่ี รายการ ตรวจนับได คงเหลอื ราคาทนุ รวม มลู คาสุทธิ รวมมูลคา มูลคา (หนวย) ตามบัญชี ไมรวม ราคาทนุ ท่จี ะไดร ับ สทุ ธิที่ สนิ คา 1. แบรนดซ ุปไก (หนวย) ภาษี ไมร วมภาษี จะไดร ับ คงเหลอื 2. ผงซักฟอกบรสี 20 กลอง ตอหนวย ตอ หนว ย 3. ยาสฟี นซอลล 48 กลอ ง 30 กลอ ง 4. แชมพซู นั ซลิ 72 กลอง 48 กลอง 102.80 2,056.00 121.50 2,430.00 2,056.00 5. ขา วสาร 72 ขวด 72 กลอง 6. นํา้ ยาลางจาน 40 ถุง 72 ขวด 46.73 2,243.04 44.86 2,153.28 2,153.28 20 ขวด 60 ถุง ซันไลต 20 ขวด 49.53 3,566.16 49.53 3,566.16 3,566.16 รวม 51.40 3,700.80 56.07 4,037.04 3,700.80 90.00 3,600.00 110.00 4,400.00 3,600.00 18.69 - - ชํารุดเสียหาย - จนไมส ามารถ ขายได 15,166.00 16,586.48 15,076.24 - สินคา คงเหลือลาํ ดับที่ 6 คณะกรรมการดาํ เนินการไดมมี ตเิ ปนเอกฉนั ท ใหต ดั เปนสินคา เสื่อมชํารดุ เสยี หายขายไมไ ดตามมติทป่ี ระชุมคร้ังที่ 3/2552

-32 - - สินคา คงเหลือลาํ ดับท่ี 1 ปรากฏวา มีสนิ คาแบรนดซปุ ไก ขาดบัญชจี ํานวน 10 กลอง ผจู ดั การสามารถดําเนนิ การหาผรู บั ผดิ ชอบไดบางสว น ดังนี้ - นายนวล เย็นใจ รับผิดชอบชดใชจํานวน 2 กลอง ในราคาขายรวมภาษี กลอง ละ 130 บาท เปนเงิน 260 บาท แยกเปนมูลคาสินคา 242.99 บาท และ ภาษมี ลู คาเพ่มิ 17.01 บาท - สนิ คาแบรนดซ ปุ ไกข าดบัญชมี จี ํานวนทเี่ หลอื อกี 8 กลอง สหกรณย ังไมสามารถหาผูรบั ผดิ ชอบได คดิ เปน มลู คา สินคารวมภาษี 1,040 บาท แยกเปน มูลคาสินคา = 1,040 X 100 = 971.96 บาท 107 ภาษีขาย = 1,040 X 7 = 68.04 บาท 107 - สินคาคงเหลอื ลาํ ดบั ที่ 5 ปรากฏวา มขี าวสารขาดบญั ชี 20 ถงุ ไมส ามารถหา ผูรบั ผดิ ชอบไดจาํ นวนเงนิ 2,200 บาท 17 เมษายน 25x1 สหกรณสามารถหาผูร ับผดิ ชอบสนิ คาขาดบญั ชแี บรนดซุปไกไดอ ีกจาํ นวน 1 ราย คอื - นายจกั ร เจริญยงิ่ รับผดิ ชอบสนิ คา ขาดบัญชีแบรนดซุปไกจาํ นวน 4 กลอ ง โดยยินยอมจา ยเงินสดคา สนิ คาขาดบญั ชใี นวนั นจ้ี าํ นวน 520 บาท 20 พฤษภาคม 25x1 ที่ประชุมใหญค รงั้ ที่ 1/2551 มีมตเิ ปนเอกฉันทใหต ดั สินคาขาดบญั ชี คอื - แบรนดซ ปุ ไก 4 กลอง ราคาขายรวมภาษีขาย 520 บาท - ขา วสาร 20 ถงุ ราคาขาย 2,200 บาท การบนั ทกึ รายการในสมุดรายวนั ทวั่ ไป บันทกึ บญั ชีโดย 15,166.00 31 มีนาคม 25x1 เดบติ สินคาคงเหลอื 15,166.00 เครดิต ตนทุนขาย (บันทึกสนิ คา คงเหลอื สิน้ ปบัญชี 31 มนี าคม 2551) เดบติ ขาดทนุ จากการตรี าคาสนิ คา ลดลง 89.76 เครดิต คาเผ่ือมลู คา สนิ คา ลดลง 89.76 (บันทกึ ผลตา งของราคาทุนไมร วมภาษกี บั มูลคาสุทธิทจี่ ะไดร บั ไมรวมภาษีทต่ี า่ํ กวา ) เดบติ คาเสยี หายจากสนิ คาเสือ่ มสภาพตดั บัญชี 373.80 เครดติ สินคา เสอ่ื มสภาพเสียหายตดั บญั ชี 373.80 เดบติ สินคาเสื่อมสภาพเสียหายตดั บญั ชี 373.80 เครดติ ตนทุนขาย 373.80 (บนั ทึกสินคา เสอ่ื มสภาพเสยี หายในราคาทนุ ไมร วมภาษี)

-33 - เดบติ ลกู หน้สี ินคา ขาดบญั ชี 260.00 เครดติ ขายสินคา ทัว่ ไป 242.99 ภาษีขาย 17.01 (บันทกึ ลูกหนส้ี นิ คา ขาดบญั ช)ี เดบติ สนิ คา ขาดบญั ชี 3,240.00 เครดิต ขายสินคา ท่ัวไป 3,171.96 ภาษขี าย 68.04 (บันทึกสนิ คา ขาดบญั ชีทีย่ งั ไมส ามารถหาผูรับผดิ ชอบไดและ ภาษีขายสําหรบั สินคา ขาดบญั ชีที่มภี าษขี าย) เดบติ คาเสียหายจากสนิ คาขาดบญั ชี 3,240.00 เครดิต คาเผอื่ สินคาขาดบญั ชี 3,240.00 17 เมษายน 25x1 เดบติ เงนิ สด 520.00 เครดิต สินคาขาดบญั ชี 520.00 (บนั ทกึ เงนิ สดรับจากสนิ คา ขาดบญั ชี) เดบติ คา เผอ่ื สนิ คา ขาดบญั ชี 520.00 เครดติ สินคา ขาดบัญชไี ดร บั ชดใช 520.00 (ปรบั ปรุงลดยอดบญั ชคี า เผือ่ สนิ คา ขาดบัญชีเปน สนิ คา ขาดบญั ชที ไ่ี ดรบั ชดใชเทา กบั จํานวนเงนิ สินคา ขาดบญั ชีที่สามารถหาผูรบั ผดิ ชอบได) 20 พฤษภาคม 25x1 เดบติ คา เผ่ือสนิ คา ขาดบัญชี 2,720.00 เครดติ สนิ คาขาดบญั ชี 2,720.00 (ตดั สินคา ขาดบญั ชตี ามมตทิ ่ีประชุมใหญค รั้งท่ี 1/2551) หนส้ี ูญ เม่ือลูกหน้ีรายใดท่ีคาดวาเรียกเก็บไมได และเปนไปตามหลักเกณฑที่กําหนดไวในระเบียบ นายทะเบียนสหกรณ รวมทั้งไดตั้งคาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญไวเต็มจํานวนในวันสิ้นปทางบัญชีเรียบรอยแลว ใหค ณะกรรมการดาํ เนินการขออนมุ ตั ติ ัดจาํ หนายหนีส้ ูญตามระเบียบนายทะเบยี นสหกรณ เม่ือที่ประชุมใหญมีมติอนุมัติใหตัดจําหนายหนี้สูญไดตามระเบียบนายทะเบียนสหกรณ บนั ทึกบัญชีโดย เดบติ หน้ีสญู xxX เครดติ ลกู หน.ี้ ......(ระบปุ ระเภท) xxX เดบติ คา เผอ่ื หน้ีสงสัยจะสญู ลูกหน้ี.......(ระบุประเภท) xxX เครดิต หนี้สงสัยจะสญู ลกู หน้.ี ......(ระบปุ ระเภท) xxX

-34 - หน้ีสญู รับคนื หน้สี ูญรบั คืน หมายถึง หนี้สญู ของลูกหนท้ี ไ่ี ดร ับอนมุ ตั ิจากทปี่ ระชุมใหญใหตดั จาํ หนา ยเปน หนสี้ ญู แลว ตอมาภายหลงั ลูกหนรี้ ายน้นั ไดน าํ เงนิ มาชาํ ระหนใ้ี หส หกรณ วธิ ีปฏิบัติ 1. โอนกลับรายการลกู หน้ีทต่ี ดั จําหนา ยเปน หน้ีสูญแลว บนั ทึกบัญชโี ดย เดบิต ลูกหน้.ี ......(ระบปุ ระเภท) xxX เครดติ คา เผื่อหนีส้ งสยั จะสญู -ลูกหนี้.......(ระบุประเภท) XxX 2. รับชําระหน้จี ากลูกหนี้ บันทึกบัญชีโดย xxX เดบิต เงินสด/เงินฝากธนาคาร xxX เครดิต ลกู หน้.ี .......(ระบปุ ระเภท) 3. บนั ทกึ หนส้ี ญู รบั คนื บนั ทึกบัญชโี ดย xxx เดบติ คาเผ่อื หนีส้ งสัยจะสญู -ลูกหน.ี้ ......(ระบุประเภท) xxx เครดิต หน้ีสูญรบั คนื หากภายหลังลูกหน้ีรายท่ีโอนกลับมามีหน้ีคงเหลือที่คาดวาจะเรียกเก็บไมไดแนนอนอีก ใหดําเนินการขอตัดหนส้ี ูญตามทีไ่ ดกลาวมาแลว สหกรณที่เปนผปู ระกอบการในระบบภาษมี ูลคาเพ่มิ หนสี้ ญู ประกาศอธิบดีกรมสรรพากร เก่ียวกับภาษีมูลคาเพิ่ม ฉบับที่ 85 ประกาศ ณ วันท่ี 9 กุมภาพันธ 2542 กําหนดหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขในการจําหนายหน้ีสูญ รวมถึงการคํานวณ สวนของหนส้ี ญู เพอ่ื นาํ มาหักออกจากภาษีขาย ซ่ึงสหกรณท เ่ี ปนผูประกอบการในระบบภาษมี ลู คา เพม่ิ ตอ งปฏบิ ตั ิ สรปุ ไดดังน้ี ขอ 1. สหกรณท่ีจดทะเบียนขายสินคาหรือใหบริการ ซ่ึงไดออกใบกํากับภาษี และไดนํา ภาษีขายไปรวมคาํ นวณเพ่อื เสยี ภาษีมลู คา เพมิ่ แลว ใหม สี ทิ ธนิ าํ ภาษขี ายทค่ี ํานวณจากสวนของหน้ีสูญ มาหัก ออกจากภาษีขายในเดอื นภาษีท่ไี ดมกี ารจาํ หนา ยหน้สี ูญ ขอ 2. หนีท้ ีเ่ กดิ จากการขายสนิ คา หรือใหบ ริการตามขอ 1. ตองเปน หน้ีทีม่ ลี กั ษณะดังน้ี (1) เปนหน้ีจากการประกอบกจิ การทีไ่ ดนําไปรวมคาํ นวณเสียภาษีมูลคาเพิ่มแลว (2) เปนหนี้ที่เกิดจากการขายสินคาหรือใหบริการแก ผูท่ีไมใชผูประกอบการจดทะเบียน ทค่ี ํานวณภาษีมูลคาเพมิ่ จากภาษขี ายหกั ดว ยภาษีซอื้ ในแตล ะเดือนภาษี (3) เปนหนที้ เี่ กิดจากการขายสินคา หรอื ใหบ รกิ าร ซ่งึ ไดออกใบกํากับภาษีเฉพาะท่ีมีลักษณะ เปนใบกาํ กบั ภาษแี บบเต็มรปู (4) เปน หน้ที ี่ยังไมข าดอายคุ วาม และมหี ลกั ฐานโดยชดั แจงท่สี ามารถฟอ งลูกหน้ไี ด

-35 - ทั้งน้ี หน้ีตามลักษณะ (1) - (4) ดังกลาว ไมรวมถึงหนี้จากการขายสินคาหรือการ ใหบริการ ท่ีผูเปนหรือเคยเปนกรรมการ เปนลูกหนี้ไมวาหน้ีนั้นจะเกิดข้ึนกอนหรือในขณะท่ีผูนั้นเปน กรรมการ เมอื่ สหกรณดําเนินการเกีย่ วกบั การจาํ หนายหน้สี ญู ตามระเบยี บทีก่ าํ หนดในเดอื นภาษใี ด และ ตองเปนหนี้ตามลักษณะในขอ 2 ของประกาศอธิบดีกรมสรรพากรเกี่ยวกับภาษีมูลคาเพ่ิม ฉบับท่ี 85 ประกาศ ณ วนั ท่ี 9 กุมภาพันธ 2542 ใหน าํ ภาษีขายท่ีคํานวณจากสวนของหนี้สูญดังกลาวมาหักออกจาก ภาษีขายของสหกรณใ นเดอื นท่ีไดมกี ารตดั จําหนา ยหนี้สูญ ดังน้ัน กรณีมีการตัดจําหนายหน้ีสูญตามมติที่ประชุมใหญ และเปนหนี้ตามลักษณะ ที่กรมสรรพากรกําหนด ใหสหกรณนําภาษีขายจากหน้ีสูญไปลดยอดภาษีขายในเดือนที่ตัดจําหนายหนี้สูญได บันทกึ บัญชโี ดย เดบิต หนสี้ ญู xxX ภาษขี าย xxX เครดติ ลกู หนก้ี ารคา xxX เดบติ คา เผอื่ หนส้ี งสยั จะสูญลูกหนก้ี ารคา xxX เครดติ หน้สี งสยั จะสูญลกู หนี้การคา xxX หนส้ี ูญรบั คืน เมื่อไดรับชําระเงินจากลูกหน้ีการคาที่ตัดจําหนายเปนหนี้สูญและไดหักภาษีขายไวแลว สหกรณม ีหนาที่นาํ สงภาษีขายจากหน้ที ีต่ ัดจาํ หนา ยเปน หนส้ี ญู และไดรบั กลับคืน วิธปี ฏิบัติ 1. โอนกลบั รายการลูกหนี้ที่ตดั จําหนายเปนหนี้สญู แลว บันทึกบัญชโี ดย เดบติ ลกู หน้กี ารคา xxx เครดิต คาเผือ่ หนีส้ งสัยจะสญู ลกู หนีก้ ารคา xxx 2. รบั ชําระหนจี้ ากลูกหนี้ บนั ทึกบัญชีโดย xxX เดบติ เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร xxX เครดิต ลกู หนก้ี ารคา 3. บนั ทึกหนสี้ ญู รับคนื เทา กับจํานวนเงินทีล่ กู หน้ชี ําระกอ นภาษีขาย บันทึกบัญชีโดย เดบิต คาเผอ่ื หนส้ี งสยั จะสูญลกู หน้กี ารคา xxx เครดติ หน้ีสญู รับคนื xxx ภาษขี าย xxx

-36 - ตวั อยา ง 10 มิถุนายน 25x0 สหกรณทเ่ี ปนผปู ระกอบการในระบบภาษีมูลคาเพ่ิมแหงหนึ่ง ขายสินคาเปนเงินเช่ือ จํานวน 6,420.- บาท (รวมภาษีมลู คา เพิ่ม 7% แลว) มีลูกหนีก้ ารคา ดงั นี้ นายแสง สมสนิ 2,140.- บาท นายเดช สุขสวาง 1,070.- บาท นายชาติ แกว เกษ 3,210.- บาท 31 มนี าคม 25x1 สหกรณค าดวา ลกู หนี้การคา นายแสง สมสนิ จะเกบ็ เงินไมไดจํานวน 2,140.- บาท จงึ ต้ังคา เผื่อหนสี้ งสยั จะสูญเต็มจาํ นวน 20 พฤษภาคม 25x1 ท่ีประชุมใหญของสหกรณมีมติใหตัดจําหนายหนี้สูญลูกหน้ีการคา นายแสง สมสิน จํานวนเงนิ 2,140.- บาท 30 ตลุ าคม 25x1 นายแสง สมสนิ ซ่งึ เปน ลกู หนีก้ ารคา รายทต่ี ัดจาํ หนา ยเปนหน้ีสูญไปแลว เมือ่ วันที่ 20 พฤษภาคม 25x1 ไดนาํ เงนิ มาชาํ ระหน้ใี หสหกรณจาํ นวน 2,140.- บาท หมายเหตุ ลกู หนก้ี ารคา ดังกลา วเปนลูกหนท้ี ่ไี มไ ดจ ดทะเบียนเปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่ม และสหกรณไ ดบนั ทึกภาษขี ายไปเรียบรอ ยแลว ณ วันสงมอบสินคา การบันทกึ บญั ชี ดังน้ี เดบติ ลกู หนกี้ ารคา 6,420.- เครดิต ขายสินคา 6,000.- 10 มถิ นุ ายน 25x0 ภาษีขาย 420.- 31 มีนาคม 25x1 (บนั ทกึ การขายสนิ คาเปน เงนิ เชอื่ ) 20 พฤษภาคม 25x1 เดบติ หนีส้ งสยั จะสูญลกู หนีก้ ารคา 2,140.- เครดติ คาเผื่อหนสี้ งสยั จะสูญลูกหนกี้ ารคา 2,140.- (ปรับปรุงตั้งคา เผ่อื หนส้ี งสยั จะสญู ) เดบติ หน้ีสญู 2,000.- ภาษีขาย 140.- เครดติ ลูกหนก้ี ารคา 2,140.- (มติทปี่ ระชุมใหญใหต ดั หนส้ี ูญ และเปน ลกู หน้ีตามทีก่ รมสรรพากรประกาศ ใหห กั ภาษีขายได ณ วันตดั จาํ หนา ยหนส้ี ูญ) เดบติ คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสญู ลูกหนก้ี ารคา 2,140.- เครดิต หนสี้ งสัยจะสูญลกู หน้กี ารคา 2,140.- (ปรบั ปรงุ บญั ชคี า เผอื่ หนส้ี งสัยจะสญู เนื่องจากตดั จาํ หนา ยลูกหนเี้ ปน หนี้สูญ)

-37 - 30 ตลุ าคม 25x1 เดบติ ลกู หนี้การคา 2,140.- เครดิต คา เผ่ือหน้สี งสยั จะสญู ลกู หนก้ี ารคา 2,140.- (โอนกลบั รายการลูกหนก้ี ารคา ท่ีตดั จาํ หนา ยเปน หน้สี ญู ) เดบติ เงนิ สด 2,140.- เครดิต ลกู หนี้การคา 2,140.- (บันทกึ การรบั เงนิ สดชาํ ระหน้ีจากลูกหนก้ี ารคา ทต่ี ดั จาํ หนา ยเปนหนส้ี ูญแลว) เดบติ คาเผ่อื หน้ีสงสยั จะสญู ลกู หนก้ี ารคา 2,140.- เครดติ หนส้ี ูญรบั คนื 2,000.- ภาษขี าย 140.- (บันทกึ หนสี้ ญู รบั คนื และรบั รภู าษีขายจากลกู หนี้การคา ทไี่ ดร ับคนื ) สาํ รองบําเหนจ็ เจา หนา ท่ี เปน เงนิ สวนท่สี หกรณกนั ไวเพอื่ จายใหเจาหนาท่เี มื่อลาออกโดยถกู ตองตามระเบยี บที่สหกรณ กําหนดและอยูในหลกั เกณฑท ่ีสหกรณต อ งใหเ งนิ บาํ เหน็จ วิธีคํานวณ ใหนําเงินเดือนเดือนสุดทายของปบัญชีน้ัน x จํานวนปที่ทํางาน (ถาเกินกวา 6 เดือน ใหคดิ เปน 1 ป) วธิ ีปฏิบัติ 1. กรณีบันทึกบัญชีสํารองบําเหน็จเจาหนาที่เปนปแรก ใหบันทึกบัญชีดวยจํานวนสํารอง บาํ เหน็จเจา หนา ทท่ี ่ีคาํ นวณได เดบติ บําเหน็จเจาหนา ที่ XXX เครดิต สํารองบําเหนจ็ เจาหนาท่ี XXX 2. กรณีบันทึกบัญชีสํารองบําเหน็จเจาหนาที่ในปตอๆ ไป ใหคํานวณสํารองบําเหน็จ เจาหนา ที่ แลวเปรียบเทียบกับจํานวนสํารองบาํ เหน็จเจา หนา ที่ที่มียอดคงเหลอื ในบัญชีแยกประเภท • ถาจํานวนสํารองบําเหน็จเจาหนาที่ในบัญชีแยกประเภท นอยกวา สํารองบําเหน็จ เจาหนาท่ีท่ีคํานวณได ผลตางถือเปนคาใชจายของงวดบัญชีปน้ัน ใหนําผลตางมาปรับปรุงรายการบัญชี โดยเพิ่มยอดสํารองบาํ เหนจ็ เจา หนา ท่ตี ามบญั ชใี หมจี าํ นวนเทากับทีค่ ํานวณได บันทกึ บัญชีโดย เดบติ บําเหน็จเจาหนาท่ี XXX เครดติ สํารองบําเหน็จเจาหนา ท่ี XXX บัญชีบําเหน็จเจาหนาท่ีเปนบัญชีคาใชจาย จะโอนปดไปบัญชีกําไรขาดทุน สวนบัญชี สํารองบําเหน็จเจาหนาทเ่ี ปน บญั ชหี น้สี นิ จะปดบญั ชยี กยอดไปในงวดบญั ชปี ถัดไป และแสดงรายการในงบดุล ภายใตหมวดหนส้ี ินไมหมุนเวยี น

-38 - • ถาจํานวนสํารองบําเหน็จเจาหนาท่ีในบัญชีแยกประเภท มากกวา สํารองบําเหน็จ เจาหนาทท่ี ีค่ าํ นวณได ไมตองทําการปรับปรงุ บญั ชีแตอ ยา งใด 3. กรณีที่เจาหนาที่ของสหกรณลาออกโดยถูกตองตามระเบียบท่ีสหกรณกําหนดไวและ สหกรณไดจายเงินบาํ เหนจ็ ใหแ กเจาหนาท่ี บนั ทกึ บญั ชีโดย เดบติ สํารองบาํ เหนจ็ เจาหนา ท่ี XXX เครดิต เงนิ สด XXX ตัวอยาง ในวันสิ้นปทางบัญชี วันที่ 31 มีนาคม 25x1 สหกรณมีสํารองบําเหน็จเจาหนาท่ี ตามบัญชี จํานวน 100,000.- บาท โดยมีรายละเอียดเจาหนา ท่ีของสหกรณ ดังน้ี - ผูจ ัดการ เงนิ เดือน ๆ ละ 15,000.- บาท มรี ะยะเวลาทํางาน 4 ป - เจาหนาท่บี ัญชี เงนิ เดอื น ๆ ละ 13,000.- บาท มีระยะเวลาทาํ งาน 3 ป - เจาหนาทีส่ นิ เช่อื เงินเดอื น ๆ ละ 12,000.- บาท มีระยะเวลาทาํ งาน 9 เดือน การคาํ นวณสาํ รองบําเหน็จเจาหนา ท่ี - ผูจ ดั การ (15,000 x 4) = 60,000.- บาท 39,000.- บาท - เจาหนา ที่บัญชี (13,000 x 3) = 12,000.- บาท 111,000.- บาท - เจา หนา ท่สี ินเช่อื (12,000 x 1) = 100,000.- บาท 11,000.- บาท รวม สํารองบาํ เหนจ็ เจา หนา ทีต่ ามบัญชี ตงั้ เพ่ิมในปป จจบุ นั ปรบั ปรุงรายการบญั ชี บนั ทกึ บญั ชโี ดย 11,000.- เดบติ บาํ เหน็จเจาหนา ที่ 11,000.- เครดติ สาํ รองบาํ เหน็จเจาหนาท่ี

การจัดทาํ งบการเงนิ งบการเงิน เปนรายงานทางการเงินที่แสดงผลการดําเนินงานของสหกรณสําหรับรอบ ระยะเวลาใดเวลาหน่ึง และแสดงฐานะการเงินของสหกรณ ณ วันใดวนั หน่งึ ประโยชนของงบการเงิน 1. ใชในการขอเครดติ จากสถาบนั การเงิน 2. ใชเ พ่อื จัดสรรกําไรสทุ ธปิ ระจาํ ป 3. ใชวัดประสิทธิภาพของการดําเนินงาน โดยการวิเคราะหทางการเงินเพ่ือทราบเงินทุน ที่ใชด ําเนนิ งาน การใชเงนิ ทุน การสะสมทุนของตนเอง การใชสินทรัพย ฯลฯ 4. เพื่อผูบริหารของสหกรณนําไปใชประโยชนในการวางแผน การควบคุมงานและแกไข ปรบั ปรงุ การดาํ เนินงานใหไดผลดยี งิ่ ขึน้ 5. ทําใหไ ดขอ มลู ทางบญั ชีอนั เปน ประโยชนใ นการตดั สนิ ใจทางธรุ กจิ ของสหกรณ วิธีการจัดทํางบการเงิน ใหนํารายการบัญชีและตัวเลขจากกระดาษทําการงบทดลองใน ชองตางๆ คือ ชองงบตนทุนผลิต ชองงบตนทุนขาย ชองงบกําไรขาดทุน และชองงบดุล ไปจัดทํางบการเงิน ดงั น้ี y งบดุล เปนรายงานทางการเงินท่ีแสดงฐานะการเงินของสหกรณ ณ วันใดวันหน่ึง วา สหกรณมสี ินทรัพย หนส้ี นิ และทนุ ของสหกรณประเภทใดบา ง เปน จํานวนเงนิ เทา ใด y งบกําไรขาดทุน เปนรายงานทางการเงินที่แสดงผลการดําเนินงานของสหกรณใน แตละรอบระยะเวลาบัญชี วา สหกรณม ีผลกาํ ไรสุทธิ หรอื ขาดทนุ สุทธเิ ปน จาํ นวนเงินเทาใด y งบตนทุนขาย/บริการ เปนรายงานทางการเงินที่แสดงตนทุนขายสินคา และตนทุน บริการในแตละรอบระยะเวลาบัญชี วาสหกรณขายสินคา และใหบริการตางๆ โดยมีตนทุนขายสินคา และ ตน ทนุ บรกิ ารท้งั ส้ินเปนจํานวนเงินเทา ใด y งบตนทุนการผลิต เปนรายงานทางการเงินท่ีแสดงตนทุนการแปรรูปผลิตผล การเกษตรและผลิตสินคาในแตละรอบระยะเวลาบัญชี วาสหกรณมีรายจายที่ใชไปในการแปรรูปผลิตผล การเกษตรและผลิตสินคาอะไรบา ง เปน จํานวนเงนิ เทาใด y หมายเหตุประกอบงบการเงิน เปนสวนหน่ึงของงบการเงินจัดทําข้ึนเพ่ือขยายความ รายการในงบการเงนิ อธิบายหลักเกณฑหรอื นโยบายการบัญชี รวมทั้งเปด เผยขอมูลอ่ืนท่ีไมไดแสดงไวใน งบการเงิน

-2- รูปแบบและการแสดงรายการในงบการเงิน สหกรณทีไ่ มไดเ ปน ผูประกอบการในระบบภาษีมลู คาเพม่ิ สหกรณการเกษตร..............................จํากัด งบดลุ ณ วนั ท.่ี ................................และ..................................... สินทรัพย ป 25…….. ป 25……. หมายเหตุ บาท บาท สนิ ทรัพยหมุนเวยี น เงนิ สดและเงนิ ฝากธนาคาร 2 …………… …………… …………… เงนิ ฝากสหกรณอื่น …………… …………… …………… …………… เงินสง ชาํ ระหนร้ี ะหวา งทาง …………… เงินลงทุนระยะสน้ั 3 …………… …………… เงินใหก ูยมื ระยะสั้น - สทุ ธิ 4 …………… …………… ลกู หนร้ี ะยะสน้ั - สทุ ธิ 5 …………… …………… ดอกเบยี้ เงินใหก ูคา งรับ - สุทธิ 6 …………… …………… สินคาคงเหลอื 7 …………… …………… สินทรพั ยห มนุ เวยี นอน่ื 8 …………… …………… รวมสินทรัพยหมนุ เวียน …………… …………… …………… สนิ ทรพั ยไ มหมนุ เวียน 3 …………… …………… เงนิ ลงทนุ ระยะยาว 4 …………… …………… เงินใหกูยืมระยะยาว 5 …………… …………… ลกู หนีร้ ะยะยาว - สุทธิ 9 …………… …………… มลู คา พันธสุ ัตว - สทุ ธิ 10 …………… …………… ทด่ี นิ อาคารและอปุ กรณ – สุทธิ 11 …………… …………… สนิ ทรัพยไ มมีตัวตน 12 …………… สินทรัพยไมหมุนเวียนอ่ืน รวมสนิ ทรัพยไมห มนุ เวียน …………… รวมสินทรพั ย ……………

-3- หนี้สนิ และทุนของสหกรณ หมายเหตุ ป 25…….. ป 25……. หน้สี นิ หมุนเวียน บาท บาท 13 เงินเบกิ เกินบญั ชีธนาคารและเงินกูยืมระยะสัน้ …………… …………… …………… …………… เจา หนกี้ ารคา …………… …………… …………… …………… สวนของหนสี้ นิ ไมหมนุ เวียนทถ่ี งึ กาํ หนดชาํ ระภายในหนง่ึ ป 16,17 …………… …………… …………… …………… เงินรบั ฝาก 14 …………… …………… คาบาํ รุงสนั นบิ าตสหกรณแหงประเทศไทยคา งจา ย 15 …………… …………… หนสี้ ินหมุนเวยี นอ่นื …………… …………… …………… …………… รวมหน้ีสนิ หมุนเวยี น …………… …………… …………… …………… หนสี้ นิ ไมห มุนเวยี น 16 เงินกยู ืมระยะยาว 17 …………… …………… เจาหนคี้ าเชาซื้อสนิ ทรัพย 18 …………… …………… หนี้สินไมห มนุ เวียนอน่ื …………… …………… รวมหนีส้ ินไมห มุนเวียน …………… …………… รวมหนส้ี ิน …………… …………… …………… …………… ทนุ ของสหกรณ …………… …………… ทุนเรอื นหนุ (มลู คาหนุ ละ………..บาท) …………… …………… …………… …………… หุนทช่ี าํ ระเตม็ มูลคา แลว …………… …………… …………… …………… หุน ที่ชําระไมค รบมลู คา ทนุ สาํ รอง 19 20 ทนุ สะสมตามขอ บงั คับ ระเบยี บและอนื่ ๆ กาํ ไร (ขาดทนุ ) จากเงนิ ลงทุนท่ียังไมเ กิดข้นึ สว นเกินทุนจากการตรี าคาสนิ ทรพั ย (ขาดทนุ สะสม) กาํ ไร (ขาดทุน) สุทธปิ ระจาํ ป รวมทุนของสหกรณ รวมหนส้ี นิ และทนุ ของสหกรณ หมายเหตปุ ระกอบงบการเงนิ เปนสว นหนง่ึ ของงบการเงินนี้ (ลงชอ่ื ) .......................................... (..........................................) ประธานกรรมการ (ลงช่ือ) .......................................... (..........................................) เลขานกุ าร วันท่ี.......................................

-4- คําอธิบายรายการประกอบการจดั ทํางบดุล การแสดงรายการในงบดุลของสหกรณประเภทการเกษตร ใหแสดงตามรูปแบบขางตน โดยแสดงใหถ ูกตองตามประเภทและขอบเขตความหมาย ดังน้ี สวนหัวของงบดุล ณ วันท่ี......................และ...................ใหใช ณ วันส้ินปทางบัญชี ปป จจบุ ันและปทางบัญชีปกอ น เชน ณ วันที่ 31 มนี าคม 2551 และ 2550 เปนตน สินทรัพย หมายถึง สิ่งที่มีตัวตนหรือไมมีตัวตนที่อยูในความควบคุมของสหกรณ ซึ่งเปนผลของเหตุการณในอดีตท่ีอาจไดมาจากการซื้อหรือสรางข้ึนเอง เชาซ้ือ รับบริจาค โดยสหกรณ จะไดรับประโยชนเชิงเศรษฐกิจในอนาคต จากกระแสเงินสดหรือรายการเทียบเทาเงินสดท้ังทางตรงและ ทางออม รวมทง้ั ตองสามารถวัดมลู คาไดอ ยางนาเชอื่ ถอื สนิ ทรัพย ประกอบดวย 1. สินทรัพยหมนุ เวยี น 2. สนิ ทรพั ยไมห มุนเวียน 1. สินทรัพยหมุนเวียน หมายถึง เงินสดหรือสินทรัพยที่สหกรณถือไวเพ่ือขายหรือนํามาใชในการ ดําเนินงานตามปกติ และสหกรณคาดวาจะไดรับประโยชนจากสินทรัพยน้ันภายใน 12 เดือนนับจากวันที่ ในงบดุล ทัง้ น้ี ถารอบระยะเวลาการดําเนนิ งานตามปกตขิ องสหกรณสัน้ กวา 1 ป ใหถือระยะเวลา 1 ป เปนเกณฑ ในการพจิ ารณาจดั ประเภทของสินทรัพยหมนุ เวยี น 1.1 เงนิ สดและเงินฝากธนาคาร เงินสด หมายถึง ธนบัตรและเหรยี ญกษาปณท่ีสหกรณมีอยู รวมทั้งเช็คท่ียังไมได นําฝาก เช็คเดินทาง ดราฟทของธนาคาร ต๋ัวแลกเงินไปรษณีย และธนาณัติ ท้ังนี้ ไมรวมดวงตรา ไปรษณีย อากรแสตมป เช็คลงวันท่ีลวงหนา ใบยืมและเอกสารทางการเงิน ไดแก ตั๋วเงิน พันธบัตร รฐั บาล ใบหุนกู ใบหนุ ทนุ ฯลฯ เงินฝากธนาคาร หมายถึง เงินฝากธนาคารทุกประเภท เงินฝากธนาคารออมสิน เพื่อการโอนรับจาย (เงิน อ.ร.จ.) รวมท้ังบัตรเงินฝาก สลากออมสิน สลากทวีสิน หรือสลากแบบอื่นๆ ทีอ่ อกโดยธนาคารและสถาบันการเงิน บัตรเงินฝาก เปนตราสารซึ่งเปลี่ยนมือไดที่ธนาคารพาณิชย หรือบริษัท เงินทุนออกใหแกผูฝากเงินเพื่อเปนหลักฐานการรับฝากเงิน และเพ่ือแสดงสิทธิของผูทรงตราสารท่ีจะไดรับ เงนิ ฝากคนื เม่อื สิ้นระยะเวลาอันกาํ หนดไว โดยจะมีการกําหนดดอกเบยี้ ไวดวยหรือไมกไ็ ด ขอ สงั เกตท่ีควรทราบเกยี่ วกบั บัตรเงนิ ฝาก - บัตรเงินฝากไมสามารถถอนเงินบางสวนหรือถอนเงินกอนระยะเวลาครบ กําหนดได แตสามารถโอนเปลี่ยนมือและขายบัตรเงินฝากกอนวันครบกําหนดไดโดยจะตองโอนหรือขาย ทง้ั จาํ นวนในตลาดรองใหกับบุคคลหรอื สถาบนั การเงินอน่ื ทม่ี ใิ ชผอู อกบัตรเงินฝาก

-5- - บัตรเงินฝากแตละฉบับตองมีจํานวนเงินไมตํ่ากวาหาแสนบาท และจะมี เศษของหลกั แสนไมได เชน บัตรเงินฝากจะมีจาํ นวนเงินในบตั ร 550,000 บาท ไมได - ระยะเวลารับฝากเงนิ จะต่ํากวา 3 เดอื น หรือเกนิ กวา 3 ปไ มได สลากออมสิน เปนการใหบริการรับฝากเงินออมทรัพยลักษณะพิเศษ ท่ีธนาคารออมสินใหบริการ ซ่ึงผูซื้อสลากออมสินมีสิทธิ์ถูกรางวัลตามท่ีธนาคารกําหนด โดยมีระยะเวลา ทจ่ี ะครบกําหนดไถถ อนแตล ะแบบไมเทา กัน สามารถไถถอนกอ นครบกาํ หนดได แตจะไดร บั เงินคืนลดลง ตามท่ีธนาคารกําหนด สลากทวีสนิ หรอื สลากแบบอนื่ ๆ ที่ออกโดยธนาคารเพื่อการเกษตรและ สหกรณการเกษตร เปนการใหบริการออมเงินอยางหน่ึง ซ่ึงผูซ้ือสลากมีสิทธ์ิถูกรางวัลตามท่ีธนาคาร กําหนด โดยมีระยะเวลาทจ่ี ะครบกาํ หนดไถถอนแตล ะแบบไมเทา กนั สามารถไถถอนกอนครบกําหนดได อนึ่ง เงินสดขาดบัญชี ใหแสดงรายการเปนเอกเทศถัดจากรายการเงินสดและ เงินฝากธนาคาร โดยแสดงเงนิ สดขาดบญั ชี หกั ดว ย คา เผื่อเงินสดขาดบัญชี ดงั นี้ เงนิ สดและเงนิ ฝากธนาคาร ............................ เงินสดขาดบญั ชี ....5..0..,.0..0..0....0...0......... หัก คาเผื่อเงนิ สดขาดบัญชี ....5...0..,.0..0...0...0..0........ ..............0....0...0........ 1.2 เงนิ ฝากสหกรณอ่นื หมายถึง เงนิ ทีส่ หกรณฝากไวท ่ชี ุมนุมสหกรณแ ละสหกรณอ่ืน หากมีเงินฝากชุมนุมสหกรณเพียงแหงเดียว ใหระบุช่ือรายการเปน “เงินฝากชุมนุม สหกรณ” แทนช่ือรายการ “เงนิ ฝากสหกรณอ่ืน” 1.3 เงินสงชําระหนี้ระหวางทาง หมายถึง เงินที่สหกรณสงชําระหนี้ แตยังไมอาจจําแนก เงินที่สงนั้นไดวาเปนสวนที่ชําระดอกเบี้ย และสวนที่ชําระตนเงินเปนจํานวนเทาใด หรือยังไมไดรับหลักฐาน การชําระหน้ี 1.4 เงินลงทุน หมายถึง หลักทรัพยที่สหกรณถือไวโดยมีวัตถุประสงคที่จะไดรับ ประโยชนในรูปของรายไดหรือผลตอบแทนอื่น เชน หุนชุมนุมสหกรณ หุนของธนาคารที่มี วัตถุประสงคเพื่อใหความชวยเหลือทางการเงินแกสหกรณ หุนบริษัทสหประกันชีวิต พันธบัตรรัฐบาล/ รัฐวิสาหกิจ ตั๋วสัญญาใชเงินของชุมนุมสหกรณ กองทุนวายุภักษหน่ึง ตราสารแสดงสิทธิในหนี้ท่ีธนาคาร เปนผอู อกให เปน ตน เงินลงทุนระยะสั้น หมายถึง หลักทรัพยท่ีสหกรณต้ังใจถือไวไมเกิน 1 ป โดยจะขาย เมื่อมีความตองการเงินสด รวมท้ังสวนของเงินลงทุนระยะยาวที่จะครบกําหนดไถถอนภายในรอบหนึ่งป บัญชีถดั ไป

-6- การจดั ประเภทของเงนิ ลงทนุ และการตีราคา ณ วนั สิ้นปทางบญั ชี 1.4.1 เงินลงทุนท่ีอยูในความตองการของตลาด หมายถึง หลักทรัพยหรือ เงินลงทุนที่มีการซ้ือขายในตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย หรือตลาดหลักทรัพยอ่ืนท่ีทําการเผยแพร ราคาตอสาธารณชน เชน หุนของบริษัทท่ีจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย หุนของธนาคารพาณิชยและ สถาบันการเงิน ตราสารแสดงสิทธิในหน้ีท่ีมีการซื้อขายกันผานธนาคารซึ่งมีการเผยแพรราคา ตอสาธารณชน เปนตน ใหตีราคาตามมูลคายุติธรรม เงินลงทุนดังกลาวใหแสดงมูลคาสุทธิหลังหัก คาเผอื่ การปรบั มลู คาเงินลงทนุ 1.4.2 เงินลงทุนท่ีไมอยูในความตองการของตลาด หมายถึง หลักทรัพยหรือ เงินลงทุนที่ไมมีการซื้อ – ขายกันในตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทยหรือตลาดหลักทรัพยอื่นที่ทําการ เผยแพรราคาตอสาธารณชน เชน หุนชุมนุมสหกรณ ต๋ัวสัญญาใชเงินของชุมนุมสหกรณ เปนตน ใหต ีราคาตามราคาทนุ 1.5 เงินใหกูยืมระยะสั้น – สุทธิ หมายถึง เงินใหสหกรณอื่นและใหสมาชิกกูยืม ทุกประเภทโดยมีสัญญาการกูยืมเปนหลักฐาน ซ่ึงยังคงคางชําระตอสหกรณ หักคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ (สวนที่กันไวสําหรับลูกหนี้ที่คาดวาจะเรียกเก็บไมได) และคาเผื่อหนี้คลาดเคล่ือน (สวนท่ีตั้งไวสําหรับ ลูกหน้ที พ่ี บวาบญั ชียอยมียอดรวมสงู กวา บญั ชคี ุมยอด) 1.6 ลูกหน้ีระยะสั้น – สุทธิ หมายถึง สิทธิเรียกรองจากบุคคลอื่น ไมวาจะเปนในรูป เงินสด สินคาหรือบริการท่ีมีกําหนดระยะเวลาชําระคืนภายในหน่ึงรอบปบัญชีถัดไป และลูกหนี้ท่ีถึงกําหนด ชําระแลว แตยังไมไดรับชาํ ระคืน รวมกันทุกประเภทหักคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ และคาเผ่อื หน้คี ลาดเคล่ือน ท้ังน้ี ลกู หนี้ระยะส้ัน - สุทธิ ประกอบดว ย ลูกหนปี้ ระเภทตางๆ ไดแก y ตั๋วเงินรับ หมายถึง ตั๋วเงินรับชําระคาสินคาและบริการ อันเกิดจากการ ท่ีสหกรณ ขายสนิ คาหรอื บริการและไดรับต๋วั เงนิ รบั เปน การชําระหนจี้ ากลูกหนี้ y ลกู หนีก้ ารคา หมายถึง เงนิ ทคี่ างชําระคาสนิ คาท่สี หกรณไดขายไปตามปกติ y ลูกหน้ีขายผานบัญชี หมายถึง เงินท่ีสมาชิกคางชําระคาสินคาท่ีสหกรณ เปน คนกลางในการขายตามวธิ ีการขายผานบัญชี y ลูกหนี้จากการขายผอนชําระ หมายถึง เงินท่ีสมาชิกคางชําระคาสินคาที่สหกรณ ไดขายไปตามวิธีการขายผอนชําระ การแสดงรายการลูกหนี้ประเภทนี้จะยังไมมีการตั้งคาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ แตจะตอ งหกั ดอกผลจากการขายผอนชําระรอตัดบญั ชดี ว ย y ลูกหนี้คาบริการ หมายถึง เงินที่สมาชิกคางชําระคาบริการท่ีสหกรณไดให บริการไปแลว y ลูกหนี้อ่ืนๆ หมายถึง ลูกหน้ีท่ีไมอาจจัดอยูในประเภทของลูกหน้ีดังกลาว ขางตนได เชน เงินยืมทดรองท่ีกรรมการและเจาหนาท่ียืมไปจากสหกรณ รวมท้ังหนี้สินที่กรรมการและ เจาหนาที่มีตอสหกรณไมวาในลักษณะใดก็ตาม เชน ลูกหน้ีเงินสดขาดบัญชี ลูกหนี้สินคาขาดบัญชี (ท่ีมีการทําหนังสือรับรองจํานวนเงินสดและหนังสือรับรองจํานวนสินคาขาดบัญชี) ลูกหน้ีคลาดเคลื่อน (ผลตางระหวางยอดรวมของบัญชียอยที่ต่ํากวาบัญชีคุมยอดลูกหน้ี) ลูกหน้ีระหวางดําเนินคดี (ลูกหน้ีที่