บัญชีสหกรณ์

- 57 - 3.3 เหตุการณสําคัญที่เกิดขึ้นหลังวันท่ีในงบดุลแตกอนวันที่ผูสอบบัญชีแสดง ความเห็นตองบการเงิน ซ่ึงเหตุการณน้ันอาจมีผลกระทบตองบการเงิน ใหเปดเผยโดยสรุปลักษณะของ เหตุการณ และประมาณการผลกระทบทางการเงินท่ีอาจเกิดจากเหตุการณดังกลาว หรือขอเท็จจริง ถาไมสามารถประมาณผลกระทบได แนวทางการจดั ทาํ หมายเหตปุ ระกอบงบการเงินตามตัวอยาง 1. สรุปนโยบายการบัญชีท่ีสําคัญ ใหเปดเผยหลักการบัญชีและวิธีการบัญชีท่ีสหกรณ ถอื ปฏิบัติในการจัดทําบัญชแี ละงบการเงิน รวมท้ังเปดเผยเกณฑการวัดคาในการจัดทาํ งบการเงนิ ดว ย ทั้งน้ี ใหเลือกเปดเผยขอมูลเฉพาะสวนท่ีสหกรณถือปฏิบัติ รายการใดท่ี ไมเก่ียวของ หรือไมมีใหตัดออก นอกจากน้ี กรณีที่สหกรณถือปฏิบัตินอกเหนือจากแนวทางตาม ตวั อยางใหเ ปด เผยหลักและวิธีการตามท่ีสหกรณถอื ปฏบิ ตั จิ ริงเพิ่มเติมขนึ้ เชน y สหกรณไดกูเงินเพื่อใชในการจัดหาท่ีดินและเพื่อใชพัฒนาปรับปรุงจนทําใหท่ีดิน อยูในสภาพพรอ มใชงานได โดยดอกเบ้ียเงนิ กูย มื ถือเปนราคาท่ีดิน ฯลฯ 2. เงินสดและเงินฝากธนาคาร ใหเปดเผยรายละเอียดเกี่ยวกับเงินสดและเงินฝาก ธนาคารตามท่ีปรากฏในงบดลุ โดยแยกออกเปน 2 สวน คือ y เงินสด ใหเปดเผยจํานวนเงนิ สดคงเหลือในวนั ส้ินปท างบัญชี y เงินฝากธนาคาร ใหเปดเผยจํานวนเงินฝากธนาคารคงเหลือในวันส้ินปทางบัญชี โดยแยกแสดงรายการเปนยอดรวมของเงินฝากธนาคารแตละประเภท คือ กระแสรายวัน ออมทรัพย และประจํา อนึง่ กรณที ่ีเงินฝากประเภทกระแสรายวนั มยี อดคงเหลอื ทางดานเครดติ โดยไมม ี การทําสัญญาเบิกเกินบัญชีธนาคาร ใหนําไปหักกลบกับเงินฝากประเภทกระแสรายวันบัญชีอ่ืนท่ีมี ยอดคงเหลือดานเดบิต หากยอดรวมบัญชีเงินฝากประเภทกระแสรายวันยังมียอดคงเหลือทางดานเครดิต ใหแสดงจํานวนเงินในวงเล็บ ซึ่งเปนผลใหตองนํามาหักกลบลบกันกับเงินสดและเงินฝากธนาคาร เพ่ือแสดงยอดรวม นอกจากน้ี ใหเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับกรณีดังกลาวไวกอนการเปดเผยเกี่ยวกับ ขอผูกพนั ในเงนิ ฝากธนาคาร (ถา มี) ในกรณีท่ีสหกรณทําความตกลงกับธนาคารใหมีการโอนเงินจากบัญชีเงินฝาก ธนาคารประเภทออมทรัพยไปยังบัญชีเงินฝากธนาคารประเภทกระแสรายวัน เมื่อมีการนําเช็คท่ีสหกรณ ส่ังจายมาข้ึนเงินในแตละวัน หากในวันส้ินปทางบัญชีเงินฝากกระแสรายวันมียอดคงเหลือดานเครดิต (ยอดเงินเบิกเกินบัญชี) ใหจัดทํารายการปรับปรุงในวันสิ้นป โดยโอนยอดเงินฝากออมทรัพยไปบัญชี เงินฝากกระแสรายวัน เพ่ือใหยอดคงเหลือในบัญชีเงินฝากกระแสรายวันมียอดคงเหลือเทากับจํานวนเงิน ข้ันตาํ่ ทธี่ นาคารกําหนด สาํ หรับการเปดเผยขอ ผกู พนั ในเงินฝากธนาคาร ใหเปดเผยไวตอนทายของหัวขอน้ี โดยแยกเปดเผยแตละบัญชีเงินฝากตามแนวทางในตัวอยาง และกรณีไมมีขอผูกพันใหตัดขอความตาม ตวั อยา งออก

- 58 - บตั รเงินฝาก สลากออมสิน สลากทวีสิน หรือสลากแบบอ่ืนๆ ท่ีออกโดยธนาคาร และสถาบันการเงิน ใหเปดเผยจํานวนคงเหลือในวันส้ินปทางบัญชี โดยแสดงในหมายเหตุประกอบ งบการเงนิ หัวขอ เงนิ สดและเงนิ ฝากธนาคาร เปนรายการตอจากเงินฝากประเภทประจํา อน่ึง กรณีสหกรณมีเงินสดขาดบัญชี ใหเปดเผยขอมูลดวยวาสหกรณไดมีการดําเนินการ ไปอยา งไรกับเหตกุ ารณท ่ีเกิดขน้ึ โดยเพ่มิ เตมิ หวั ขอ เงนิ สดขาดบัญชีเปนอีกหมายเหตหุ น่ึง ดงั นี้ “ 3. เงินสดขาดบัญชี เงินสดขาดบัญชี จํานวน 50,000.- บาท เปนเงินสดท่ีถูกโจรกรรมไป เมอ่ื วันท่ี 10 ตุลาคม 2550 สหกรณไดดาํ เนนิ การแจง ความตอเจา หนาทตี่ าํ รวจแลว ” 3. เงินฝากสหกรณอ ่นื กรณีที่มีการนําเงินฝากชุมนุมสหกรณและสหกรณอ่ืนมากกวา 1 แหง ใหจัดทํา รายละเอียดเพ่ิมเติมไวในหมายเหตุประกอบงบการเงินเปนอีกหัวขอหนึ่ง โดยเปดเผยขอมูลเก่ียวกับ เงนิ ฝากสหกรณอน่ื ณ วันสิน้ ปท างบญั ชี ดังน้ี ขอ ..... เงนิ ฝากสหกรณอ ืน่ ประกอบดวย ชมุ นมุ สหกรณ...................................... ....................... สหกรณ.............................................. ....................... สหกรณ.............................................. ....................... รวม ....................... เงินฝากสหกรณอ่ืนขางตน แยกเปนเงินฝากประเภทออมทรัพย.................บาท ประเภทประจํา......................บาท กรณีมีเงินฝากชุมนุมสหกรณ หรือสหกรณอ่ืนเพียง 1 แหง และมีเงินฝากประเภทเดียว ไมตองจดั ทําหมายเหตุประกอบงบการเงนิ แตใ หระบุประเภทเงนิ ฝากตอทา ยรายการ ดังนี้ “เงนิ ฝากสหกรณอ ืน่ – .........(ระบุประเภทเงนิ ฝาก)..........” และกรณีมีเฉพาะเงินฝากชุมนุมสหกรณ ใหใชรายการ “เงินฝากชุมนุมสหกรณ - ...... (ระบปุ ระเภทเงินฝาก).......” แทนท่รี ายการ “เงินฝากสหกรณอนื่ ” 4. เงินลงทนุ เปดเผยขอ มลู เก่ียวกับเงนิ ลงทนุ ณ วันส้นิ ปทางบญั ชเี ปน เงนิ ลงทนุ ระยะสน้ั และเงินลงทุนระยะยาว โดยจาํ แนกเปนประเภทเงินลงทุนท่ีอยูในความตองการของตลาดหลักทรัพย และ เงินลงทุนท่ีไมอยูในความตองการของตลาดหลักทรัพย และใหแยกเปนชนิดของเงินลงทุน โดยเงินลงทุน ที่อยูในความตองการของตลาดใหเปดเผยราคาทุน มูลคายุติธรรม พรอมทั้งแสดงยอดรวมราคาทุนแลว บวกหรือหักดวย คาเผ่ือการปรับมูลคาเงินลงทุน (สวนตางระหวางราคาทุนกับมูลคายุติธรรมของ เงินลงทนุ ) สําหรับกรณีเงนิ ลงทุนทีไ่ มอ ยูในความตอ งการของตลาดใหเ ปด เผยราคาทุน

- 59 - ตวั อยาง สหกรณล งทนุ ในหลักทรัพยป ระเภทตา งๆ ดงั น้ี 1. หุนกูของบริษัทปูนซิเมนตไทย จํากัด (มหาชน) ราคาทุน 5,000,000 บาท ครบกําหนดไถถอนในป 2552 มีมูลคายุติธรรม ณ วันส้ินป 2550 เปนเงิน 5,100,000 บาท ป 2551 เปนเงิน 5,050,000 บาท 2. ต๋ัวสัญญาใชเงินของชุมนุมสหกรณออมทรัพยแหงประเทศไทย จํากัด อายุตั๋ว 1 ป ป 2550 จาํ นวน 5,000,000 บาท ป 2551 จํานวน 6,000,000 บาท 3. หุนสามญั ธนาคารไทยพาณิชย จาํ กัด (มหาชน) ราคาทุน 1,200,000 บาท มีมลู คายุติธรรม ณ วันสิน้ ป 2550 เปน เงิน 1,080,000 บาท ป 2551 เปน เงนิ 1,230,000 บาท 4. หุนชุมนุมสหกรณออมทรัพยแหงประเทศไทย จํากัด ป 2550 จํานวน 8,000,000 บาท ป 2551 จาํ นวน 8,500,000 บาท เปด เผยในหมายเหตปุ ระกอบงบการเงนิ ดงั น้ี ป 2550 ป 2551 บาท เงนิ ลงทุนระยะส้ัน บาท มลู คา ราคาทุน เงนิ ลงทนุ ทอี่ ยูในความตองการของตลาด มลู คา ราคาทุน ยุติธรรม หุนกบู รษิ ัทปนู ซีเมนตไ ทย จํากัด ยตุ ธิ รรม หกั คา เผื่อการปรับมูลคาเงนิ ลงทุน -- 5,050,000 5,000,000 50,000 5,050,000 เงนิ ลงทุนทไ่ี มอยูในความตองการของตลาด 5,000,000 ต๋วั สัญญาใชเ งนิ ชุมนุมสหกรณออมทรพั ยแหง ประเทศไทย จํากดั 6,000,000 รวมเงินลงทนุ ระยะสน้ั 11,050,000 5,000,000 เงนิ ลงทุนระยะยาว 5,100,000 5,000,000 เงินลงทุนท่อี ยใู นความตอ งการของตลาด หนุ กูบรษิ ัทปูนซเี มนตไ ทย จาํ กัด 1,230,000 1,200,000 1,080,000 1,200,000 หุนธนาคารไทยพาณชิ ย จํากัด หัก คาเผอื่ การปรบั มลู คาเงินลงทุน 30,000 (20,000) 1,230,000 6,180,000 เงินลงทนุ ทไี่ มอยูในความตองการของตลาด 8,500,000 8,000,000 หนุ ชุมนุมสหกรณอ อมทรพั ยแ หงประเทศไทย จํากดั รวมเงินลงทนุ ระยะยาว 9,730,000 14,180,000

- 60 - 5. เงินใหกูยืม - สุทธิ ใหเปดเผยจํานวนเงินคงเหลือในวันส้ินปทางบัญชีของเงินใหกู แกสหกรณอื่น และลูกหนี้เงินกูแตละประเภทใหชัดเจน โดยแยกเปนระยะสั้นและระยะยาว พรอมท้ัง แสดงยอดรวม แลวหักดวย คาเผื่อหนี้สงสัยจะสูญและคาเผื่อลูกหน้ีคลาดเคลื่อน คงเหลือเปนเงินใหกูยืม ระยะสนั้ – สทุ ธิ และเงินใหกยู มื ระยะยาว - สุทธิ (จํานวนเงนิ เทากับในงบดลุ ) ในกรณที ี่ไมม คี า เผอ่ื หนี้สงสัยจะสญู คาเผอ่ื หนค้ี ลาดเคลอ่ื นใหต ดั คําวา “สทุ ธิ” ออก 6. ลูกหน้ี - สุทธิ ใหเปดเผยจํานวนเงินคงเหลือในวันสิ้นปทางบัญชีของลูกหน้ีแตละ ประเภท คือ ตว๋ั เงินรบั ลกู หนีก้ ารคา ลูกหนี้จากการขายผอนชําระ (จาํ นวนเงินหลงั จากหักดอกผลแลว) ลูกหน้ีคาบรกิ าร และลูกหนี้อื่นๆ โดยแยกเปนระยะสั้นและระยะยาว พรอมท้ังแสดงยอดรวมแลวหักดวย คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญและคาเผ่ือลูกหน้ีคลาดเคลื่อน คงเหลือเปนลูกหน้ีระยะสั้น - สุทธิ และลูกหนี้ระยะ ยาว - สุทธิ (จาํ นวนเงินเทากับในงบดุล) มีขอสังเกตเก่ียวกับการแสดงรายการลูกหนี้ คือ ในกรณีท่ีลูกหน้ีอ่ืนๆ รายการใด มีจํานวนเงินต้ังแตร อยละ 10 ของลูกหนี้ท้ังสิ้น หมายเหตปุ ระกอบงบการเงนิ ใหแสดงรายการลูกหนนี้ นั้ ไว แตล ะประเภทเปน เอกเทศ โดยระบุชื่อและเรยี งลาํ ดับกอนรายการลกู หนอ้ี น่ื ๆ นอกจากนใ้ี หเปดเผยขอ มูลเกี่ยวกับ y คาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญ และคาเผ่ือหนี้คลาดเคลื่อนขางตน วาประกอบดวย อะไรบาง y กรณสี หกรณม ีการคิดดอกผลจากการขายผอนชําระ และบันทึกบัญชีดอกผลไวใน บัญชลี กู หน้ี ใหเปดเผยขอ มลู ตามแนวทางในตวั อยาง 7. ดอกเบี้ยเงนิ ใหก คู างรับ - สุทธิ ใหเ ปดเผยจํานวนดอกเบี้ยเงินใหกูคางรับตามบัญชี ในวันส้ินปทางบัญชี หัก คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญ คงเหลือเปนดอกเบ้ียเงินใหกูคางรับ - สุทธิ (จํานวนเงิน เทา กับในงบดลุ ) ทั้งนี้ กรณไี มมีคาเผ่อื หนสี้ งสยั จะสูญไมตอ งจดั ทาํ หมายเหตุประกอบงบการเงินขอนี้ 8. สินคาคงเหลอื ใหเปดเผยจาํ นวนเงินสินคาคงเหลือในวันส้ินปทางบัญชี ประกอบดวย สินคาคงเหลือสภาพปกติ บวกดวย สินคาเส่ือมชํารุด ทั้งน้ี กรณีที่มีสินคาสภาพปกติเพียงอยางเดียว ไมตอ งจดั ทําหมายเหตุประกอบงบการเงนิ ขอน้ี 9. สินทรัพยหมุนเวียนอ่ืน ใหเปดเผยสวนประกอบของรายการสินทรัพยหมุนเวียนอ่ืน ตามงบดุล เชน รายไดคางรับ คาใชจายลวงหนา เงินรอเรียกคืน เปนตน ซ่ึงรายการท่ีเปดเผยแตละ รายการจะมจี าํ นวนเงินต่ํากวา รอ ยละ 5 ของสินทรัพยหมุนเวียนท้งั ส้ิน พรอ มทง้ั แสดงยอดรวม 10. มูลคาพันธุสัตว - สุทธิ ใหเปดเผยรายละเอียดเก่ียวกับมูลคาพันธุสัตวที่มีอายุการ ใชประโยชนเกินกวา 1 ป หักดวย คาเสื่อมพันธุสะสม คงเหลือเปนมูลคาพันธุสัตว - สุทธิ (จํานวนเงิน เทากับในงบดุล) กรณีสหกรณบันทึกบัญชีคาเส่ือมพันธุสะสมแบบลดยอดโดยตรงกับมูลคาพันธุสัตว ใหแ สดงมลู คา พนั ธสุ ตั วดว ยยอดคงเหลือตามบัญชหี ลังหกั คา เสอ่ื มพนั ธุแลว

- 61 - 11. ทด่ี ิน อาคารและอุปกรณ - สุทธิ ใหเปดเผยรายละเอียดเก่ียวกับท่ีดิน อาคารและ อุปกรณตามที่ปรากฏในงบดุล โดยแยกแสดงแตละรายการ คือ ท่ีดิน อาคารและส่ิงปลูกสราง เครื่องจักร และอปุ กรณ ยานพาหนะ เครอื่ งใชสํานักงาน พรอมท้ังแสดงยอดรวมท้ังสิ้น หักดวยคาเสื่อมราคาสะสม กรณีท่ีสหกรณห กั คา เสอื่ มราคาโดยตรงในบญั ชีสนิ ทรัพย กใ็ หแ สดงดวยราคาตามบญั ชี y กรณีมีการเปล่ียนแปลงการตีราคาสินทรัพย ใหเปดเผยวาทําโดยผูประเมิน ราคาอิสระท่ีมีความเชี่ยวชาญและเช่ือถือไดหรือไม หลักเกณฑท่ีใชในการตีราคา และใหจัดทําหมายเหตุ ประกอบงบการเงนิ เพ่อื แสดงมลู คา ท่เี ปล่ยี นแปลง ดังนี้ สหกรณท บี่ นั ทกึ คา เสอ่ื มราคาในบัญชีคาเสื่อมราคาสะสม ป 25.......... ท่ีดิน อาคารและอุปกรณ – สุทธิ ประกอบดว ย ป 25.......... บาท บาท ทดี่ นิ ราคาทุนเดิม ................... ................... สวนท่ตี ีราคาเพิ่ม (ระบปุ ทต่ี รี าคาเพิ่ม) ................... ................... ................... ................... อาคารและส่งิ ปลูกสราง ราคาทุนเดมิ ................... ................... สว นทีต่ รี าคาเพ่มิ (ระบุปท ี่ตรี าคาเพมิ่ ) ................... ................... ................... ................... เครือ่ งจักรและอปุ กรณ ................... ................... ราคาทุนเดิม ................... ................... สว นทตี่ รี าคาเพมิ่ (ระบปุ ทต่ี ีราคาเพ่ิม) ................... ................... ยานพาหนะ ................... ................... ราคาทุนเดมิ ................... ................... สวนทีต่ รี าคาเพิม่ (ระบปุ ท่ีตีราคาเพ่มิ ) ................... ................... เครอ่ื งใชส าํ นักงาน ราคาทุนเดมิ ................... ................... ................... ................... สว นทีต่ ีราคาเพิ่ม (ระบปุ ที่ตรี าคาเพ่ิม) ................... ................... ................... ................... หัก คาเส่ือมราคาสะสมอาคารและอปุ กรณ ทดี่ ิน อาคารและอปุ กรณ – สทุ ธิ

- 62 - (ราคาทุนเดิม หมายถึง มูลคาของสินทรัพย ณ เวลาที่ซื้อหรือสรางสินทรัพยนั้น สว นท่ตี รี าคาเพม่ิ หมายถึง จาํ นวนเงนิ ท่ตี รี าคาเพม่ิ ) สหกรณที่หักคาเสื่อมราคาโดยตรงในบัญชีสินทรัพย ใหเปล่ียนรายการราคาทุนเดิม เปนราคาตามบัญชี ซ่ึงราคาตามบัญชี หมายถึง ราคาทุนเดิม หักดวย คาเสื่อมราคาสะสม สวนที่ตีราคา เพ่มิ สุทธิ หมายถึง ราคาท่ตี ีเพิ่ม หักดวย คาเส่อื มราคาสะสม .......................ฯลฯ........................ เครอ่ื งใชส าํ นกั งาน ........................ ........................ ราคาตามบัญชี ........................ ........................ สวนท่ตี ีราคาเพ่ิมสุทธิ (ระบุปท ต่ี รี าคาเพ่มิ ) ........................ ........................ ........................ ........................ ท่ีดิน อาคารและอุปกรณ – สุทธิ ท้ังนี้ กรณีที่ดิน อาคารและอุปกรณประเภทใดไมมีการเปล่ียนแปลงการตีราคาใหตัด รายการน้นั ๆ ออก y กรณีสหกรณมีสินทรัพยระหวางกอสราง เชน สํานักงานระหวางกอสราง งานระหวางกอสราง เปนตน ในหมายเหตุประกอบงบการเงินใหแสดงรายการเปนเอกเทศ โดยไมตอง คิดคาเส่ือมราคา แตใหนํารายจายเพ่ือการกอสรางและดอกเบ้ียเงินกูท่ีเกิดข้ึนในระหวางการกอสราง (ดอกเบ้ียเงินกูท่ีกูมาเพื่อนํามาสรางสินทรัพยนั้น) รวมเขาเปนราคาทุนของสินทรัพยท่ีกอสรางน้ัน เมื่อการกอสรางเสร็จส้ิน หรือพรอมจะใชงานไดแลวใหโอนเปนบัญชีสินทรัพยท่ีกอสรางนั้น และเร่ิมคิด คา เส่อื มราคา สวนดอกเบีย้ เงนิ กเู ม่ือสินทรพั ยไดถ กู ใชงานแลว ใหแสดงรายการเปนคาใชจ ายดาํ เนินงาน y กรณีสหกรณมีสินทรัพยผอนชําระ/เชาซ้ือ ในหมายเหตุประกอบงบการเงิน ใหแ สดงรายการแยกตา งหากจากสนิ ทรัพยประเภทเดียวกันตามปกติ และเปดเผยเกี่ยวกับสัญญาการผอน ชําระ/เชาซื้อตามแนวทางในตัวอยาง และเมื่อสหกรณจายเงินผอนชําระงวดสุดทายเสร็จส้ินและไดรับ กรรมสิทธิ์แลว ใหโอนบัญชีสินทรัพยผอนชําระ/เชาซ้ือไปบัญชีสินทรัพยตามประเภทเดียวกัน ทั้งน้ีในป ทไ่ี ดก รรมสทิ ธใ์ิ หเ ปด เผยขอมูลเพม่ิ เตมิ เพ่ือใหท ราบถึงกรรมสทิ ธ์ทิ ี่สหกรณไ ดรบั แลว y กรณีมีภาระผูกพันในท่ีดิน อาคารและอุปกรณ ใหเปดเผยขอมูลเพ่ิมเติมไวใน ขอ นด้ี วย 12. สินทรัพยไมมีตัวตน ใหเปดเผยรายละเอียดเกี่ยวกับสินทรัพยไมมีตัวตนตามที่ ปรากฏในงบดุล โดยแยกแสดงแตละรายการ คือ สิทธิการเชา สิทธิการใชประโยชน และซอฟทแวร พรอมท้งั แสดงยอดรวมทั้งส้ิน กรณีมีขอมูลที่เกี่ยวกับสินทรัพยไมมีตัวตนท่ีมีสาระสําคัญใหเปดเผยไวดวย เชน การไดม าซงึ่ สทิ ธิในสินทรัพย อายุการใชสิทธิ เปนตน

- 63 - 13. สินทรัพยไมหมุนเวียนอื่น ใหเปดเผยสวนประกอบของรายการสินทรัพย ไมหมุนเวียนอื่น ตามท่ีปรากฏในงบดุล ซึ่งรายการที่เปดเผยแตละรายการจะมีจํานวนเงินต่ํากวารอยละ 5 ของยอดรวมสินทรพั ยท ้ังสน้ิ พรอ มทงั้ แสดงยอดรวม 14. เงินเบิกเกินบัญชีธนาคารและเงินกูยืมระยะสั้น เปดเผยจํานวนเงินเบิกเกินบัญชี ธนาคารและเงินกยู มื คงเหลือในวันสิ้นปทางบัญชี โดยแยกออกเปน 2 สวน คือ เงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร สว นหน่งึ และเงนิ กูยมื ระยะสั้นอกี สว นหนึง่ โดยแสดงยอดรวมของแตละรายการ พรอมท้ังแสดงยอดรวม ทัง้ ส้นิ (จํานวนเงินเทากบั ในงบดลุ ) ตอนทายของหัวขอนี้ ใหเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับเงินเบิกเกินบัญชีธนาคารและ เงินกูยืมระยะสั้นท่ีเกิดข้ึนในระหวางปตามแนวทางท่ีใหไวในตัวอยาง กรณีที่มีเงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร หลายธนาคาร หรือมีเงินกูยืมระยะส้ันจากเจาหนี้หลายรายใหเปดเผยรายละเอียดแตละรายใหครบถวน นอกจากน้ี กรณีท่ีเงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร หรือเงินกูยืมระยะส้ันใชเงินฝากธนาคารเปนหลักประกัน การเปดเผยขอมูลจะตองสัมพันธกันกับการเปดเผยขอผูกพันในขอ 2 ดวย และกรณีที่ใชสินทรัพยเปน หลักทรัพยในการค้ําประกันใหเปดเผยถึงประเภท และมูลคาตามบัญชีของสินทรัพยที่ใชเปนหลักทรัพย คา้ํ ประกนั ตลอดจนเงอ่ื นไข และขอ จํากัดตามทรี่ ะบุไวใ นสญั ญาเงนิ กูดว ย 15. เงินรับฝาก ใหเปดเผยขอมูลจํานวนเงินรับฝากแตละประเภทท่ีมียอดคงเหลือใน วนั สิ้นป 16. หนี้สินหมุนเวียนอ่ืน ใหเปดเผยสวนประกอบของรายการหน้ีสินหมุนเวียนอื่น ตามงบดลุ เชน คาใชจายคางจา ย รายไดร ับลวงหนา เงินรอจา ยคนื เปนตน ซ่ึงรายการท่ีเปดเผยแตละ รายการจะมีจํานวนเงนิ ต่ํากวารอยละ 5 ของหน้สี นิ หมุนเวียนทง้ั ส้นิ พรอ มท้ังแสดงยอดรวม 17. เงนิ กูยมื ระยะยาว ใหเปด เผยสวนประกอบของรายการเงนิ กูยืมระยะยาวตามงบดุล โดยแตละรายการใหแยกเปนหน้ีท่ีถึงกําหนดชําระภายใน 1 ป และหนี้ที่ถึงกําหนดชําระเกินกวา 1 ป พรอมท้ังแสดงยอดรวม และตอนทายของหัวขอน้ีใหเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับการกูยืมระยะยาวในระหวาง ปปจจุบัน กรณีท่ีมีการกูยืมจากเจาหน้ีหลายรายก็ใหเปดเผยรายละเอียดแตละรายใหครบถวน สําหรับ กรณีที่สหกรณมีภาระผูกพันที่สําคัญเก่ียวกับเงินกูยืมระยะยาวที่อาจเกิดข้ึนในอนาคต ก็ใหเปดเผยขอมูล เพมิ่ เตมิ ไวด วย 18. เจาหนี้คาเชาซ้ือสินทรัพย ใหเปดเผยขอมูลเก่ียวกับเจาหน้ีคาเชาซื้อสินทรัพย โดยแสดงขอมูลของเจาหน้ีคาเชาซื้อสินทรัพย หักดวย ดอกเบี้ยเชาซื้อรอตัดบัญชี ซึ่งแตละรายการใหแยก เปนสวนท่ีถึงกําหนดชําระภายใน 1 ป และสวนที่ถึงกําหนดชําระเกินกวา 1 ป พรอมทั้งแสดงยอดรวม และตอนทา ยของหวั ขอ นใี้ หเปดเผยขอ มลู เกยี่ วกบั ภาระผูกพันตามสญั ญาการเชาซ้อื ท่ีมี 19. หนส้ี นิ ไมหมุนเวียนอืน่ ใหเ ปดเผยสวนประกอบของรายการหน้ีสินไมหมุนเวียนอื่น ตามที่ปรากฏในงบดุล ซ่ึงรายการท่ีเปดเผยแตละรายการจะมีจํานวนเงินตํ่ากวารอยละ 5 ของยอดรวม หน้สี ินท้งั สิน้ พรอมทั้งแสดงยอดรวม

- 64 - 20. ทุนสะสมตามขอบังคับ ระเบียบและอ่ืนๆ ใหเปดเผยสวนประกอบของรายการ ทุนสะสมตามขอบังคับ ระเบียบและอื่นๆ ตามที่ปรากฏในงบดุล เชน ทุนสาธารณประโยชน ทุนศึกษา อบรมทางสหกรณ ทุนเพื่อขยายงาน ทุนเพื่อใหการสงเคราะห เปนตน พรอมทั้งแสดงยอดรวม และกรณที ร่ี ะหวา งปมีการจายทนุ สะสมตางๆ ทีเ่ ปนสาระสาํ คญั ใหเ ปด เผยไวในตอนทา ยดว ย 21. กําไร (ขาดทุน) จากเงินลงทุนที่ยังไมเกิดข้ึน ใหเปดเผยขอมูลใหทราบถึง กําไร (ขาดทุน) จากเงินลงทุนที่ยังไมเกิดข้ึนตนงวด การเปล่ียนแปลงในระหวางงวด และจํานวนเงิน คงเหลือ ณ วันส้ินปท างบญั ชี (จํานวนเงนิ เทากับในงบดุล) 22. กําไร (ขาดทุน) สุทธิประจําป ใหเปดเผยขอมูลเก่ียวกับกําไร (ขาดทุน) สุทธิ ประจําป ในกรณีท่ีพิจารณาเหน็ วามสี าระสาํ คัญ เชน y กรณีสหกรณผอนใชคืนเงินคางขาดทุนสะสมบางสวน ใหเปดเผยจํานวนเงิน กําไรสุทธิท่ีจะนําไปผอนใชคืนเงินคางขาดทุน ตลอดจนกําไรสุทธิประจําปสวนท่ีเหลือท่ีสหกรณสามารถ นําไปจัดสรรไดตามขอ บงั คับ ตวั อยา งการเปด เผยขอ มูล “กําไรสุทธิ จํานวน 40,000 บาท สหกรณไดนําไปผอนใชเงินคางขาดทุน จํานวน 25,000 บาท คงเหลือเปนกําไรสุทธิประจําป จํานวน 15,000 บาท ซึ่งสหกรณสามารถนําไป จดั สรรไดต ามขอบังคับ” y กรณสี หกรณม กี ําไรจากการจําหนายสินทรัพยเปนจํานวนเงินมาก ใหเปดเผย ขอมลู เก่ยี วกบั จํานวนกาํ ไรดังกลาว และผลทม่ี ีตอกําไรสทุ ธิประจาํ ป ตวั อยางการเปดเผยขอมูล เปน ดังน้ี “กําไรสุทธิประจาํ ป จํานวน 1,000,000 บาท เปน กาํ ไรที่เกิดจากการจําหนาย สินทรัพย จํานวน 600,000 บาท ซ่ึงหากสหกรณไมมีกําไรดังกลาวเกิดขึ้น จะมีผลกําไรสุทธิประจําป เพยี ง 400,000 บาท” ฯลฯ 23. การดํารงสินทรัพยสภาพคลองของสหกรณ ใหเปดเผยถึงประเภทและมูลคา ตามบัญชีของสินทรัพยสภาพคลองท่ีสหกรณไดดํารงไว รวมทั้งเปดเผยดวยวาเปนไปตามหลักเกณฑท่ีมี การกําหนดไวหรือไม อยางไร 24. เหตุการณสําคัญที่เกิดขึ้นหลังวันท่ีในงบการเงินแตกอนวันท่ีผูสอบบัญชีแสดง ความเห็นตองบการเงิน ใหเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับเหตุการณสําคัญซึ่งเกิดข้ึนหลังวันที่ในงบการเงิน แตก อนวันทีผ่ สู อบบญั ชแี สดงความเห็นตองบการเงนิ ซ่ึงอาจมีผลกระทบตองบการเงินของปปจจุบัน เชน สินคาหรือสินทรัพยถูกโจรกรรม เกิดความเสียหายจากภัยธรรมชาติ ไฟไหมสินทรัพย เปนตน โดยให สรุปเนอ้ื หาและจํานวนเงินที่เกี่ยวขอ ง

- 65 - 25. เหตุการณที่อาจเกิดขึ้นในภายหนา ใหเปดเผยขอมูลเกี่ยวกับเหตุการณสําคัญที่ อาจเกิดข้ึนในภายหนา โดยสรุปเน้ือหาและจํานวนเงินที่เกี่ยวของ พรอมทั้งความเห็นของคณะกรรมการ ดําเนนิ การของสหกรณเ กยี่ วกบั กรณที อี่ าจมผี ลเสยี หายหรือผลกระทบตอสหกรณ y หนี้สินที่อาจเกิดข้ึน เปนภาระผูกพันท่ีอาจเกิดขึ้นหรือภาระผูกพันในปจจุบัน ที่อาจทําใหสหกรณสูญเสียทรัพยากร แตมีความนาจะเปนไมถึงระดับมีความเปนไปไดคอนขางแนนอน เชน การถูกฟองรองเรยี กคาเสยี หาย การคาํ้ ประกนั หน้ีสนิ ของบคุ คลอน่ื เปน ตน y สนิ ทรัพยท อ่ี าจเกิดขึน้ พิจารณาโอกาสท่สี หกรณจะไดร ับประโยชนเ ชงิ เศรษฐกจิ แตไ มถงึ ระดบั นา จะเกิดข้ึนอยางแนน อน เชน สหกรณฟองรอ งเรียกคา เสียหาย เปนตน ขอ สังเกตเกยี่ วกับการจดั ทําหมายเหตุประกอบงบการเงนิ y ตัวอยางหมายเหตุประกอบงบการเงิน เปนเพียงแนวทางในการจัดทําเทานั้น จงึ ใหเลือกใชเฉพาะสวนที่เก่ียวขอ งกบั สหกรณทีต่ รวจสอบ กรณีไมม ีรายการใดใหตัดออก หรือกรณีที่ ไมมีแนวทางในตัวอยางใหเขียนเพ่ิมเติมขึ้น นอกจากนี้ หากจัดทําหมายเหตุประกอบงบการเงินแลว มรี ายการเชน เดียวกับรายการในงบการเงินก็ไมตองจัดทําหมายเหตุประกอบงบการเงิน เวนแตมีขอมูลอื่น ท่ีจําเปนตองอธิบายความใหเปดเผยเพิ่มเติมเพ่ือใหผูใชงบการเงินไดทราบ และจัดทําหมายเหตุประกอบ งบการเงนิ เฉพาะขอ มูลท่ตี อ งเปด เผยน้นั y กรณีรอบระยะเวลาในการดําเนินงานของสหกรณไมถึง 12 เดือน เชน สหกรณจัดตั้งใหม สหกรณตกคางการตรวจสอบ หรือเปล่ียนปทางบัญชี เปนตน ใหเปดเผยใหทราบ ในหมายเหตุประกอบงบการเงนิ ดวย โดยใหเปน หัวขอ ท่ี 2 ตอ จากขอ 1 สรปุ นโยบายการบญั ชที ่สี าํ คญั y การเปดเผยขอ มูลในบางกรณที ี่มีความสมั พันธกัน เชน การใชเงินฝากธนาคาร คํ้าประกันเงินเบิกเกินบัญชีธนาคาร การใชทุนเพ่ือการพัฒนาจัดหาสินทรัพย เปนตน ใหเปดเผย รายละเอยี ดไวใ นหวั ขอใดหวั ขอหน่งึ โดยไมต องเปดเผยไวทง้ั สองหวั ขอ

- 66 - ตวั อยางการจัดทาํ งบการเงนิ สหกรณการเกษตรตนแบบ จํากดั งบดุล ณ วันที่ 31 มีนาคม 25x2 และ 25x1 สินทรัพย หมายเหตุ ป 25x2 ป 25x1 สินทรัพยห มนุ เวยี น 2 บาท บาท เงินสดและเงินฝากธนาคาร 3 เงนิ ใหก ยู ืมระยะสน้ั - สทุ ธิ 4 1,272,000.- 2,161,100.- ลูกหน้ีระยะสัน้ - สุทธิ 5 2,640,000.- 2,334,700.- ดอกเบ้ียเงนิ ใหกคู า งรบั - สุทธิ สินคา ขาดบัญชี 6 13,250.- 13,300.- หกั คาเผ่ือสินคา ขาดบญั ชี 151,050.- 131,000.- 3 สนิ คาคงเหลือ 7 3,000.- 0.- สินทรพั ยหมนุ เวยี นอนื่ 3,000.- 0.- 0.- รวมสนิ ทรัพยหมุนเวียน 0.- 90,000.- สินทรัพยไมห มุนเวยี น 1,442,500.- 4,200.- 4,734,300.- หุน ชุมนุมสหกรณก ารเกษตรแหงประเทศไทย 4,000.- เงนิ ใหกูย ืมระยะยาว - สทุ ธิ 5,522,800.- 5,000.- ที่ดิน อาคาร และอุปกรณ - สุทธิ 1,687,000.- เงนิ ประกนั ไฟฟา 5,000.- 1,550,000.- 455,500.- รวมสินทรัพยไ มห มุนเวียน 3,000.- รวมสนิ ทรัพย 448,613.- 3,000.- 2,150,500.- 6,884,800.- 2,006,613.- 7,529,413.-

- 67 - หมายเหตุ ป 25x2 ป 25x1 หนสี้ นิ และทนุ ของสหกรณ บาท บาท หน้ีสนิ หมุนเวยี น 500,000.- 670,000.- 34,000.- 28,000.- เงินกู ธ.ก.ส 3,275,000.- 2,926,000.- เจาหนก้ี ารคา 10,000.- 10,000.- 302,500.- 275,000.- เงินรบั ฝาก 8 4,121,500.- 3,909,000.- คาบาํ รงุ สนั นบิ าตสหกรณแหงประเทศไทยคา งจาย 76,000.- 64,000.- หนี้สินหมนุ เวยี นอนื่ 9 76,000.- 64,000.- 4,197,500.- 3,973,000.- รวมหน้ีสนิ หมนุ เวียน 2,907,500.- 2,523,000.- หนส้ี นิ ไมห มุนเวยี น 300,000.- 280,000.- 70,000.- 60,000.- สํารองบาํ เหน็จเจา หนาที่ 54,413.- 48,800.- รวมหนีส้ นิ ไมห มุนเวียน 3,331,913.- 2,911,800.- 7,529,413.- 6,884,800.- รวมหนี้สิน ทุนของสหกรณ ทุนเรอื นหุน (มลู คา หุนละ 10 บาท) หุนทีช่ ําระเต็มมลู คาแลว ทุนสํารอง ทุนสะสมตามขอ บังคบั ระเบยี บและอนื่ ๆ 10 กําไรสุทธิประจําป รวมทุนของสหกรณ รวมหน้สี ินและทุนของสหกรณ หมายเหตปุ ระกอบงบการเงินเปน สว นหนึ่งของงบการเงนิ น้ี (ลงชือ่ ) สุข สําราญใจ (นายสุข สําราญใจ) ประธานกรรมการ (ลงช่ือ) ม่นั มุงดี (นายมั่น มุง ดี) เลขานกุ าร วนั ท่ี 3 มถิ นุ ายน 2551

- 68 - สหกรณก ารเกษตรตน แบบ จํากดั งบกําไรขาดทุน สาํ หรบั ปสิ้นสดุ วนั ที่ 31 มนี าคม 25x2 และ 25x1 ป 25x2 ป 25x1 บาท % บาท % 1,570,000.- 100.00 ขาย/บริการ 1,647,000.- 100.00 915,500.- 58.31 หกั ตนทนุ ขาย/บรกิ าร (งบตน ทนุ ขาย/บรกิ าร) 966,400.- 58.68 654,500.- 41.69 31,400.- 2.00 กําไรข้นั ตน 680,600.- 41.32 623,100.- 39.69 43,000.- 2.74 หกั คา ใชจายเฉพาะธรุ กิจ 42,300.- 2.57 666,100.- 42.43 617,300.- 39.32 กาํ ไรเฉพาะธรุ กิจ (รายละเอียด 1 - 3) 638,300.- 38.75 48,800.- 3.11 บวก รายไดอ ่ืน (รายละเอยี ด 4) 44,000.- 2.67 รวม 682,300.- 41.42 หกั คา ใชจายในการดําเนินงาน (รายละเอยี ด 5) 627,887.- 38.12 กาํ ไรสุทธิ 54,413.- 3.30

- 69 - รายละเอียดประกอบงบการเงนิ 1 รายละเอียดกําไร (ขาดทนุ ) เฉพาะธุรกจิ สนิ เช่อื ดอกเบย้ี รับจากเงินใหกู - รับจรงิ ป 25x2 ป 25x1 - คา งรบั บาท % บาท % รวม 500,000.- 77.64 475,000.- 77.74 หกั ตน ทุนบริการ 144,000.- 22.36 136,000.- 22.26 กําไรข้ันตน หัก คาใชจ ายเฉพาะธุรกจิ 644,000.- 100.00 611,000.- 100.00 53,400.- 8.29 52,500.- 8.59 - หนี้สงสยั จะสูญดอกเบยี้ เงินใหก คู า งรับ กําไรเฉพาะธรุ กจิ 590,600.- 91.71 558,500.- 91.41 13,450.- 2.09 4,500.- 0.74 577,150.- 89.62 554,000.- 90.67

- 70 - รายละเอียดประกอบงบการเงิน 2 รายละเอียดกําไร (ขาดทุน) เฉพาะธรุ กจิ จดั หาสินคา มาจําหนาย ป 25x2 ป 25x1 บาท % บาท % ขายสินคา ประเภทการเกษตร 456,000.- 65.33 344,000.- 58.40 ขายปุย 242,000.- 34.67 245,000.- 41.60 ขายสินคา อน่ื ๆ 698,000.- 100.00 589,000.- 100.00 ขายสนิ คา ทว่ั ไป รวม หัก ตน ทนุ ขาย 425,000.- 60.89 335,700.- 56.99 สนิ คา ประเภทการเกษตร 201,000.- 28.80 192,300.- 32.65 สนิ คาท่ัวไป 72,000.- 10.31 61,000.- 10.36 กําไรขนั้ ตน หัก คา ใชจายเฉพาะธุรกิจ 3,000.- 0.43 - - - คา เสยี หายจากสนิ คา ขาดบญั ชี 15,000.- 2.15 13,000.- 2.21 - คา ใชจ ายในการขาย 0.12 1,900.- 0.32 - หนส้ี งสัยจะสูญลูกหนี้การคา 850.- 2.70 14,900.- 2.53 รวมคาใชจ ายเฉพาะธุรกจิ 18,850.- 7.61 46,100.- 7.83 53,150.- กาํ ไรเฉพาะธุรกิจ

- 71 - รายละเอียดประกอบงบการเงนิ 3 รายละเอียดกาํ ไร (ขาดทุน) เฉพาะธุรกจิ รวบรวมผลิตผล ป 25x2 ป 25x1 บาท % บาท % ขายขา วเปลอื ก 305,000.- 100.00 370,000.- 100.00 หัก ตน ทนุ ขาย 287,000.- 94.10 335,000.- 90.54 กําไรข้ันตน 18,000.- 5.90 35,000.- 9.46 หัก คา ใชจายเฉพาะธุรกจิ 10,000.- 3.28 12,000.- 3.24 - คา ใชจ ายในการขาย 8,000.- 2.62 23,000.- 6.22 กําไรเฉพาะธุรกจิ รายละเอยี ดประกอบงบการเงิน 4 รายระเอียดรายไดอืน่ ดอกเบย้ี เงินฝากธนาคาร ป 25x2 % ป 25x1 % คาธรรมเนยี มแรกเขา รายไดเ บด็ เตล็ด บาท 2.13 บาท 2.04 35,000.- 0.18 32,000.- 0.25 รวม 3,000.- 0.36 4,000.- 0.45 6,000.- 2.67 7,000.- 2.74 44,000.- 43,000.-

- 72 - รายละเอยี ดประกอบงบการเงิน 5 รายระเอียดคาใชจา ยในการดําเนนิ งาน เงินเดือนและคา จา ง ป 25x2 ป 25x1 คาเบ้ยี เล้ียงพาหนะ คารบั รอง บาท % บาท % บําเหนจ็ เจา หนา ท่ี 160,000.- 9.71 150,000.- 9.55 คาเคร่ืองเขยี นแบบพิมพ 51,000.- 3.10 54,000.- 3.44 คา เสอ่ื มราคาอาคารและอุปกรณ 10,000.- 0.61 คาซอมแซมบํารุงรกั ษาอาคารและอุปกรณ 8,000.- 0.51 คานํา้ - คาไฟฟา 6,000.- 0.36 4,000.- 0.26 ดอกเบี้ยจายเงนิ รับฝาก 3,000.- 0.18 3,200.- 0.20 คาเบยี้ ประกันภัย 6,887.- 0.42 68,000.- 4.33 คา ใชจ ายอื่น 5,000.- 0.30 5,500.- 0.35 4,500.- 0.27 4,000.- 0.26 343,500.- 20.86 308,600.- 19.66 9,000.- 0.55 9,000.- 0.57 29,000.- 1.76 3,000.- 0.19 627,887.- 38.12 617,300.- 39.32

- 73 - สหกรณก ารเกษตรตน แบบ จาํ กัด งบตน ทนุ ขาย/บริการ สาํ หรับปส้นิ สดุ วนั ที่ 31 มนี าคม 25x2 และ 25x1 ป 25x2 ป 25x1 บาท บาท ธรุ กิจสินเชอ่ื 53,400.- 52,500.- ดอกเบยี้ จาย 60,000.- 43,000.- ธรุ กิจจัดหาสินคา มาจําหนา ย 699,500.- 351,200.- ประเภทการเกษตร 2,500.- 1,500.- สนิ คาคงเหลอื ตนป 762,000.- 395,700.- บวก ซื้อปุย 337,000.- 60,000.- คา ใชจา ยในการซอ้ื 425,000.- 335,700.- รวม 30,000.- 21,000.- หัก สนิ คาคงเหลอื สิ้นป 350,000.- 200,000.- - สนิ คา สภาพปกติ 1,000.- 1,300.- ตน ทุนขาย 381,000.- 222,300.- ประเภทสนิ คาอืน่ ๆ : 180,000.- 30,000.- สนิ คาทว่ั ไป 201,000.- 192,300.- สนิ คา คงเหลือตนป บวก ซื้อสนิ คาทัว่ ไป คาใชจ า ยในการซอ้ื รวม หัก สินคาคงเหลือสิ้นป - สภาพปกติ ตน ทนุ ขาย

- 74 - ป 25x2 ป 25x1 บาท บาท ธุรกิจรวมรวบผลิตผล - - สินคาคงเหลอื ตน ป 1,200,000.- 326,000.- บวก ซื้อขาวเปลือก 12,500.- 9,000.- คาใชจายในการซ้ือ 1,212,500.- 335,000.- รวม 925,500.- - หกั สนิ คาคงเหลอื สนิ้ ป 287,000.- 335,000.- - สภาพปกติ 966,400.- 915,500.- ตนทนุ ขาย รวมตนทนุ ขาย/บริการ

- 75 - สหกรณก ารเกษตรตนแบบ จํากัด หมายเหตปุ ระกอบงบการเงนิ สําหรบั ปส ้นิ สดุ วนั ท่ี 31 มนี าคม 25x2 และ 25x1 1. สรปุ นโยบายการบัญชีท่สี ําคญั - สหกรณบ ันทกึ บัญชีโดยใชเกณฑคงคา ง - เงินลงทุนระยะยาวท่ีเปนเงินลงทุนในหลักทรัพยท่ีไมอยูในความตองการของตลาด แสดงดวย ราคาทนุ - สหกรณตั้งคาเผ่ือหน้ีสงสัยจะสูญไวในจํานวนท่ีเพียงพอสําหรับการขาดทุนซ่ึงอาจเกิดขึ้น โดยวิธี คิดเปนรอยละของยอดลูกหนี้ ณ วันสิ้นป และคิดเปนรอยละของยอดลูกหนี้การคา ณ วันสิ้นป ตามอายุของหน้ีทค่ี างชาํ ระของลกู หนี้แตล ะราย - สหกรณตีราคาสินคาคงเหลือตามราคาทุนหรือมูลคาสุทธิที่จะไดรับ แลวแตราคาใดจะตํ่ากวา โดยคํานวณราคาทนุ ตามวธิ เี ขา กอนออกกอ น - คาเสอ่ื มราคาอาคารและอปุ กรณ คาํ นวณโดยวธิ ีเสนตรงในอตั ราที่นายทะเบียนสหกรณก าํ หนด - คาซอมบํารุง คาซอมแซม รวมท้ังการซื้อมาเปล่ียนแทนสําหรับสินทรัพยรายการยอยๆ ถือเปน คาใชจายหักจากรายได การตอเติมหรือเพิ่มเติมอาคารและอุปกรณรายใหญๆ ถือเปนราคาทุน ของสนิ ทรพั ย 2. เงินสดและเงินฝากธนาคาร ประกอบดวย เงินสด ป 25x2 ป 25x1 เงินฝากธนาคาร บาท บาท ออมทรัพย 12,000.- 10,100.- ประจาํ 1,060,000.- 365,000.- รวม 200,000.- 1,786,000.- 2,161,100.- 1,272,000.-

- 76 - 3. เงินใหก ูยืม - สุทธิ ประกอบดวย ป 25x2 ป 25x1 บาท บาท ระยะส้นั ระยะยาว ระยะสนั้ ระยะยาว ลูกหนี้เงนิ กรู ะยะสน้ั 1,440,000.- - 899,000.- - ลกู หนีเ้ งินกรู ะยะปานกลาง 1,200,000.- 1,550,000.- 1,435,700.- 1,687,000.- รวมลูกหนี้ 2,640,000.- 1,550,000.- 2,334,700.- 1,687,000.- 4. ลูกหน้ีระยะสนั้ - สทุ ธิ ประกอบดว ย ป 25x2 ป 25x1 ลูกหนี้การคา บาท บาท ลูกหนอ้ี ่นื ๆ ระยะสน้ั ระยะสั้น 11,000.- 10,200.- รวมลกู หน้ี 5,000.- หกั คาเผอ่ื หนี้สงสัยจะสญู 16,000.- 5,000.- ลูกหนี้ - สทุ ธิ 2,750.- 15,200.- 13,250.- 1,900.- 13,300.- ณ วันที่ 31 มีนาคม 25x2 คาเผ่ือหนี้สงสัยจะสูญขางตน เปนคาเผื่อหน้ีสงสัยจะสูญ ลูกหนี้การคา 5. ดอกเบ้ียเงนิ ใหกคู า งรบั - สทุ ธิ ประกอบดว ย ดอกเบย้ี เงินใหกูคา งรับ ป 25x2 ป 25x1 หกั คาเผอื่ หนส้ี งสัยจะสูญ ดอกเบ้ียเงนิ ใหกคู า งรบั สุทธิ บาท บาท 169,000.- 135,500.- 17,950.- 151,050.- 4,500.- 131,000.-

- 77 - 6. สนิ ทรพั ยหมุนเวยี นอน่ื ประกอบดว ย ป 25x2 ป 25x1 เคร่อื งเขียนแบบพิมพ บาท บาท คาเบ้ียประกนั ภัยจา ยลว งหนา 1,000.- 1,200.- 3,000.- 3,000.- รวม 4,000.- 4,200.- 7. ทีด่ ิน อาคารและอปุ กรณ - สทุ ธิ ประกอบดว ย ป 25x2 ป 25x1 ทดี่ นิ บาท บาท อาคารและสงิ่ ปลกู สรา ง 400,000.- 400,000.- เครื่องใชสาํ นกั งาน 500,000.- 500,000.- 67,400.- 67,400.- รวม 967,400.- 967,400.- หกั คาเสือ่ มราคาสะสม 518,787.- 511,900.- ท่ดี ิน อาคารและอุปกรณ - สุทธิ 448,613.- 455,500.- คาเสื่อมราคาสะสม แยกเปน คาเส่ือมราคาสะสม – อาคาร จํานวน 499,999.- บาท และคา เส่ือมราคาสะสมเคร่อื งใชส ํานกั งาน จํานวน 18,788.- บาท 8. เงินรบั ฝาก ประกอบดว ย ป 25x2 ป 25x1 เงินรับฝากออมทรัพย บาท บาท เงนิ รบั ฝากประจํา 1,525,000.- 1,926,000.- 1,750,000.- 1,000,000.- รวม 3,275,000.- 2,926,000.-

- 78 - 9. หน้สี ินหมุนเวยี นอนื่ ประกอบดว ย ป 25x2 ป 25x1 เงนิ ปน ผลตามหนุ คางจา ย บาท บาท เงินเฉลยี่ คนื ตามสวนธรุ กิจคา งจา ย 110,000.- 107,000.- ดอกเบยี้ เงินกูคา งจา ย 40,000.- 39,000.- ดอกเบี้ยเงินรับฝากประจําคา งจาย 12,500.- 129,000.- 140,000.- รวม 302,500.- - 275,000.- 10. ทุนสะสมตามขอบังคบั ระเบยี นและอนื่ ๆ ประกอบดว ย ทุนสะสมเพ่อื ขยายงาน ป 25x2 ป 25x1 ทนุ ศกึ ษาอบรม บาท บาท รวม 50,000.- 42,000.- 20,000.- 18,000.- 70,000.- 60,000.-

- 79 - สหกรณท่ีเปนผูประกอบการในระบบภาษมี ูลคา เพ่มิ การจดั ทาํ งบการเงินของสหกรณท่เี ปน ผปู ระกอบการในระบบภาษมี ูลคา เพ่ิม ใหใ ชร ปู แบบ และการแสดงรายการในงบการเงินเชนเดียวกับสหกรณที่ไมไดเปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่ม โดยมีเพียงรายการท่ีเก่ียวกับภาษีมูลคาเพิ่มท่ีตองนํามาแสดงเพ่ิมเติมใน งบดุล ใหถูกตองตามประเภท ดังน้ี 1. บัญชีภาษีซ้ือรอใบกํากับ เกิดจากใบกํากับภาษีของผูขายมีขอมูลท่ีไมสมบูรณ หรือ ไมถูกตอ งสหกรณจ งึ สงคืนใหผูข ายเพอ่ื แกไข และเมอื่ ไดรบั ใบกํากับภาษีทถ่ี ูกตองจะปรับปรุงบัญชีภาษีซื้อ รอใบกํากบั ไปบญั ชีภาษีซ้อื ใหแสดงรายการภาษีซอื้ รอใบกาํ กับภายใตรายการ สนิ ทรพั ยหมนุ เวยี นอนื่ 2. บัญชีภาษีซ้ือรอใบลดหนี้ เกิดจากสหกรณสงคืนสินคา และยังไมไดรับใบลดหน้ี/ ใบกาํ กบั ภาษจี ากผูขาย และเมื่อไดรบั ใบลดหน้/ี ใบกํากับภาษีจะปรับปรุงบัญชีภาษีซ้ือรอใบลดหน้ีไปบัญชี ภาษซี อื้ ใหแ สดงรายการภาษซี ้ือรอใบลดหน้ภี ายใตรายการ สินทรพั ยห มนุ เวียนอ่นื 3. บัญชีภาษีซื้อรอขอคืน เกิดจากสหกรณตองการขอคืนภาษีมูลคาเพิ่ม โดยยื่นแบบ ภ.พ.30 ใหแ สดงรายการภาษซี ื้อรอขอคืนภายใตรายการ สนิ ทรัพยหมุนเวยี นอื่น 4. บญั ชภี าษขี ายท่ียงั ไมถ งึ กาํ หนดชําระ เกิดไดใ น 2 ลักษณะ คอื - สหกรณม กี ารขายผอ นชาํ ระ ภาระการเสียภาษียังไมเ กิดจนกวา จะถงึ กาํ หนดชาํ ระ หรือสหกรณไดออกใบกํากับภาษี หรือไดรับชําระเงินกอนกําหนด จึงบันทึกภาษีขายไวเปนภาษีขายที่ยัง ไมถึงกําหนดชําระ และจะปรับปรุงบัญชีไปเปนภาษีขายเม่ือถึงกําหนดชําระเงินไมวาจะไดรับชําระหรือไม หรือสหกรณอ อกใบกํากับภาษี หรือไดร ับชําระเงินกอนกาํ หนด - สหกรณใหบริการเปนเงินเชื่อ ภาระการเสียภาษียังไมเกิดจนกวาสหกรณไดออก ใบกํากับภาษี หรือไดรับชําระเงินคาบริการ จึงบันทึกภาษีขายไวเปนภาษีขายที่ยังไมถึงกําหนดชําระ และ จะปรับปรุงบัญชไี ปเปนภาษขี ายเมื่อสหกรณอ อกใบกาํ กับภาษี หรือไดรับชําระเงนิ คาบรกิ าร ใหแสดงรายการภาษขี ายทย่ี งั ไมถงึ กําหนดชําระภายใตรายการ หน้ีสินหมนุ เวียนอ่ืน 5. บญั ชีภาษมี ูลคาเพ่ิม เปน บญั ชีที่มียอดคงเหลอื ไดท ้งั ดา นเดบติ และดานเครดติ - บัญชีภาษีมูลคาเพ่ิมมียอดคงเหลือยกไปดานเดบิต หมายถึง สหกรณตองการ นําภาษีซ้ือที่มากกวาภาษีขาย (ชําระเกิน) ไปหักจากภาษีมูลคาเพิ่มที่ตองชําระในเดือนถัดไป ใหแสดง รายการภาษีมูลคาเพ่มิ ดา นเดบิตภายใตรายการ สินทรพั ยหมนุ เวยี นอ่ืน - บัญชภี าษมี ูลคา เพิ่มมยี อดคงเหลือยกไปดานเครดิต หมายถึง สหกรณมีหนาที่ ตองนําสงภาษีมูลคาเพิ่มใหกรมสรรพากร ใหแสดงรายการภาษีมูลคาเพิ่มดานเครดิตภายใตรายการ หนส้ี ินหมนุ เวียนอ่ืน

การปดบัญชี การปดบัญชีมี 3 ลักษณะ คือ การปดบัญชีประจําวัน การปดบัญชีประจําเดือน และ การปดบัญชีประจําป สหกรณท ่ไี มไดเปนผปู ระกอบการในระบบภาษมี ูลคาเพ่ิม การปดบัญชีประจําวัน หมายถึง การปดบัญชีในสมุดเงินสดทุกส้ินวัน เพื่อทราบจํานวน เงินสดคงเหลือประจาํ วัน การปด บัญชปี ระจาํ เดอื น หมายถึง การปดบัญชีในสมุดเงินสด สมุดซื้อสินคา สมุดขาย สินคา และสมุดรายไดคาบริการ โดยผานรายการบัญชีไปบัญชีแยกประเภทตางๆ ที่เก่ียวของในสมุดบัญชี แยกประเภททว่ั ไป เพ่อื จัดทํางบทดลองประจาํ เดือน การปดบัญชีประจําป หมายถึง การปดบัญชีทุกบัญชีในสมุดบัญชีแยกประเภทท่ัวไป ภายหลังปรับปรุงรายการบัญชี ณ วันสิ้นปทางบัญชีแลว เพ่ือจัดทํางบการเงินประจําป ซ่ึงจะทําใหทราบ ผลการดําเนนิ งาน และฐานะการเงนิ ณ วนั สิน้ ปท างบัญชขี องสหกรณ ท้ังนี้ การปด บัญชีประจาํ ปประเภทรายไดแ ละคาใชจา ย ใหโอนปดเขาบญั ชตี น ทนุ การผลติ บัญชีตนทุนขาย และบัญชีกําไรขาดทุน เพื่อคํานวณหาผลกําไร หรือขาดทุนจากการดําเนินงานของสหกรณ โดยบันทึกรายการปดบัญชีในสมุดรายวันทั่วไป แลวผานรายการไปบัญชีแยกประเภทท่ีเกี่ยวของ สําหรับ การปดบัญชีประจําปประเภทสินทรัพย หน้ีสิน และทุน ใหคํานวณหายอดคงเหลือของบัญชีแยกประเภท แตละบัญชี ณ วนั สน้ิ ปท างบญั ชี แลว ยกยอดไปในปบญั ชีถัดไป ขั้นตอนการปด บัญชปี ระจําป มดี ังน้ี 1. ปดบัญชีคาใชจายตางๆ ที่เกี่ยวกับตนทุนผลิตเขาบัญชีตนทุนการผลิต (เปนบัญชีท่ี เปดข้ึนเพื่อแสดงตนทุนในการแปรรูปผลิตผลการเกษตรและการผลิตสินคา) และบันทึกวัตถุดิบคงเหลือ ปลายป บนั ทกึ บัญชีโดย xxx เดบติ ตนทุนการผลิต xxx วัตถุดบิ คงเหลอื (ปลายป) xxx สง คืนวตั ถุดิบ xxx สวนลดรบั เครดิต วัตถุดิบคงเหลือ (ตนป) xxx ซื้อวัตถุดิบ xxx คาใชจายในการซื้อ xxx คาใชจายในการผลิต xxx การปดบัญชใี นขั้นตอนท่ี 1 น้ี ทาํ ใหท ราบตนทุนการผลติ ทัง้ ส้นิ

-2- 2. ปดบัญชีคาใชจายตางๆ ท่ีเกี่ยวกับตนทุนขาย/บริการ รวมทั้งบัญชีตนทุนการผลิต เขาบัญชีตนทุนขาย/บริการ (เปนบัญชีท่ีเปดข้ึนเพื่อแสดงถึงตนทุนขายสินคา หรือใหบริการ) และบันทึก สนิ คาคงเหลือปลายป บนั ทกึ บัญชโี ดย xxx เดบติ ตนทนุ ขาย/บริการ xxx สนิ คาคงเหลอื (ปลายป) xxx สง คนื สินคา xxx สวนลดรบั เครดติ สินคา คงเหลือ (ตนป) xxx ตน ทุนการผลติ xxx ซ้ือสนิ คา xxx คา ใชจายในการซื้อสินคา xxx ดอกเบ้ียจา ยเงินกู (เพ่อื ใหสมาชิกกู) xxx การปด บัญชใี นขั้นตอนที่ 2 นี้ ทําใหทราบตน ทนุ ขาย/บรกิ ารทงั้ ส้ิน 3. ปดบัญชีรายไดและคาใชจายตางๆ ทุกประเภท ทุกบัญชี รวมท้ังบัญชีตนทุนขาย/ บริการ เพื่อหาผลกําไรสุทธิ หรือขาดทุนสุทธิ โดยเปรียบเทียบยอดรวมรายไดกับยอดรวมคาใชจายและ ตน ทนุ ขาย/บรกิ าร - กรณียอดรวมรายได สูงกวา ยอดรวมคาใชจายและตนทุนขาย/บริการ ใหบันทึก ผลตางในบญั ชกี ําไรสุทธิ (ดา นเครดติ ) - กรณียอดรวมคาใชจายและตนทุนขาย/บริการ สูงกวา ยอดรวมรายได ใหบันทึก ผลตางในบัญชขี าดทุนสทุ ธิ (ดานเดบติ ) เดบิต รายได xxx .................................. xxx .................................. xxx ขาดทุนสุทธิ xxx เครดติ คา ใชจ าย ....................................... xxx ....................................... xxx ตนทนุ ขาย/บรกิ าร xxx กําไรสุทธิ xxx xxx 4. ปด บัญชปี ระเภทสนิ ทรพั ย หนี้สนิ และทนุ ในสมดุ บญั ชแี ยกประเภทท่ัวไปแตล ะบญั ชี เพ่ือคํานวณหายอดคงเหลือยกไปในปบัญชีถัดไป และแสดงยอดคงเหลือดังกลาวไวในงบดุลตามประเภท ของบญั ชีน้ันๆ เพือ่ ทราบฐานะการเงนิ ของสหกรณในวนั สน้ิ ปทางบัญชี

-3- ตวั อยางการปดบัญชีประจําป 1. ปดบัญชีคาใชจายตางๆ ที่เก่ียวกับตนทุนผลิตเขาบัญชีตนทุนการผลิต และบันทึก วตั ถดุ ิบคงเหลอื ปลายป (ขาวเปลือก) ดงั นี้ เดบิต ตนทุนการผลติ 151,000.- ขาวเปลอื กคงเหลือปลายป 8,000.- เครดิต ขาวเปลอื กคงเหลอื ตนป 14,000.- ซ้อื ขา วเปลือก 110,000.- คา ใชจ ายในการซอ้ื ขา วเปลือก 1,000.- คาจางในการแปรรูปขาวเปลอื ก 4,500.- คาของใชสิน้ เปลือง – โรงสี 1,200.- คา เบ้ยี ประกนั ภยั – โรงสี กระสอบใชไป – โรงสี 300.- 3,000.- คาซอมแซมเครอ่ื งจักรและอปุ กรณ 10,000.- คาเสื่อมราคา – โรงสี 15,000.- 2. ปดบัญชีคาใชจายตางๆ ท่ีเกี่ยวกับตนทุนขาย/บริการ รวมท้ังบัญชีตนทุนการผลิต เขา บญั ชตี นทุนขาย/บรกิ าร และบนั ทกึ สนิ คา คงเหลือปลายป ดงั นี้ เดบติ ตนทนุ ขาย/บริการ 484,000.- สนิ คา คงเหลอื ปลายป 41,000.- สนิ คาแปรรูปคงเหลือปลายป 25,000.- เครดติ สินคา คงเหลอื ตน ป 36,000.- ตนทนุ การผลติ 151,000.- ดอกเบ้ยี จายเงินกู 8,000.- ซ้อื สนิ คา 352,000.- คาใชจ า ยในการซ้อื สินคา 3,000.- 3. ปดบัญชีรายไดและคาใชจายตางๆ ทุกประเภท ทุกบัญชี รวมทั้งบัญชีตนทุนขาย/ บรกิ าร เพือ่ หาผลกาํ ไรสทุ ธิ หรอื ขาดทนุ สุทธิ เดบติ ดอกเบ้ียรบั จากเงนิ ใหก ู 81,000.- ขายสินคา 511,200.- ขายสินคา แปรรปู 215,000.- ดอกเบ้ียเงนิ ฝากธนาคาร 3,800.- คาธรรมเนยี มแรกเขา 1,800.- รายไดค า เชา 6,000.- ผลตอบแทนจากการลงทุน 700.- รายไดเบ็ดเตลด็ 1,400.-

-4- เครดติ เงินเดอื นและคา จา ง 87,000.- คาใชจ ายในการตดิ ตามหนี้ 2,200.- คาใชจา ยในการขาย 7,500.- คาเบย้ี ประชุม 8,000.- คา เบี้ยเลี้ยงพาหนะ 12,000.- คา รบั รอง 2,500.- คา เบ้ียประกนั ภัย – อาคาร 1,800.- คา สาธารณปู โภค 11,500.- คา ซอมแซมบํารงุ รักษาสินทรัพย 4,200.- คาเคร่ืองเขียนแบบพมิ พ 4,600.- คาเสอื่ มราคาอาคารและอปุ กรณ 60,000.- คาเสอื่ มราคายานพาหนะ 20,000.- หนส้ี งสยั จะสญู ลกู หนี้เงินกู 16,000.- หน้ีสงสัยจะสูญดอกเบ้ียเงนิ ใหก คู า งรับ 9,000.- หนส้ี งสยั จะสูญลกู หนก้ี ารคา 12,400.- ดอกเบ้ยี จายเงนิ รับฝาก 8,000.- บําเหน็จเจา หนาที่ 4,800.- ตนทุนขาย/บริการ 484,000.- กาํ ไรสุทธิ 65,400.- สหกรณทเ่ี ปน ผปู ระกอบการในระบบภาษีมูลคา เพ่ิม การปดบัญชีมี 3 ลักษณะ เชนเดียวกับสหกรณท่ีไมไดเปนผูประกอบการในระบบ ภาษีมลู คา เพ่มิ ดงั นี้ การปดบัญชีประจําวัน หมายถึง การปดบัญชีในสมุดเงินสดทุกสิ้นวัน เพ่ือทราบจํานวน เงินสดคงเหลอื ประจาํ วัน การปด บัญชปี ระจาํ เดอื น หมายถึง การปดบัญชีในสมุดเงินสด สมุดซื้อสินคา สมุดขาย สินคาและรายงานภาษีขาย สมุดรายไดคาบริการและรายงานภาษีขาย รวมทั้งสมุดรายไดคาธรรมเนียม แรกเขาและรายงานภาษีขาย โดยผานรายการบัญชีไปบัญชีแยกประเภทตางๆ ท่ีเกี่ยวของในสมุดบัญชี แยกประเภทท่ัวไป เพ่อื จัดทาํ งบทดลองประจําเดอื น นอกจากน้ี ณ วันส้ินเดือน สหกรณจะตองปดบัญชีภาษีซื้อ และบัญชีภาษีขายไปยังบัญชี ภาษีมูลคาเพ่ิม เพื่อคํานวณหาจํานวนภาษีมูลคาเพิ่มที่ตองนําสงกรมสรรพากร หรือขอคืนภาษีมูลคาเพ่ิม จากกรมสรรพากร แลวแตก รณี

-5- ขนั้ ตอนการปด บัญชีภาษีซอื้ และบัญชีภาษขี าย มดี ังน้ี (1) ปด บัญชีภาษีซ้ือประจําเดอื นไปยังบัญชภี าษมี ูลคา เพมิ่ XXX เดบิต ภาษมี ูลคาเพมิ่ XXX เครดติ ภาษีซ้อื (2) ปด บัญชภี าษีขายประจําเดือนไปยังบัญชภี าษมี ูลคาเพมิ่ XXX เดบิต ภาษีขาย XXX เครดติ ภาษีมลู คา เพมิ่ (3) พจิ ารณายอดคงเหลอื ของบญั ชีภาษีมลู คา เพมิ่ บญั ชีภาษีมูลคา เพิม่ มยี อดคงเหลือดานเดบิต หมายถงึ ภาษีซ้ือมากกวาภาษีขาย สหกรณอาจขอคืนภาษีมูลคาเพิ่มเปนเงินสด หรือขอนําภาษีซื้อที่มากกวาภาษีขาย (ชําระเกิน) ไปหักจาก ภาษีมูลคา เพิ่มท่ีตอ งชําระในเดอื นถัดไปก็ได - กรณีขอคืนภาษีมูลคาเพิ่มเปนเงินสด ใหปรับปรุงรายการบัญชีโดยบันทึกเปน ภาษีซือ้ รอขอคืน ดงั นี้ เดบิต ภาษซี ้ือรอขอคนื XXX เครดติ ภาษีมลู คา เพ่มิ XXX เมอื่ ไดร บั คืนภาษมี ลู คา เพม่ิ เปน เงนิ สดหรอื เขาบัญชเี งินฝากธนาคารของสหกรณ จากกรมสรรพากรใหบนั ทกึ บญั ชี ดังน้ี XXX เดบติ เงนิ สด/เงินฝากธนาคาร เครดติ ภาษซี ือ้ รอขอคนื XXX - กรณขี อนําภาษีซ้อื ที่มากกวาภาษขี าย (ชาํ ระเกิน) ไปหักจากภาษมี ูลคาเพมิ่ ทต่ี อ ง ชําระในเดอื นถัดไป ไมต อ งบันทึกบญั ชแี ตอ ยางใด และในเดือนถดั ไปใหน าํ ภาษีมลู คา เพ่ิมทม่ี ยี อดคงเหลอื ทางดานเดบิตของเดือนกอนไปรวมกับภาษีซื้อที่ปดบัญชีไปยังบัญชีภาษีมูลคาเพิ่มทางดานเดบิต และ เปรียบเทียบกบั ภาษีขายทปี่ ด บัญชไี ปยังบญั ชภี าษมี ูลคาเพิ่มทางดานเครดิต หากปรากฏวาจํานวนภาษีขาย มีมากกวาภาษีซ้ือรวมกับภาษีมูลคาเพิ่มท่ีมียอดคงเหลือดานเดบิต สหกรณจะตองเสียภาษีมูลคาเพ่ิม ใหกรมสรรพากร บญั ชภี าษีมูลคา เพิ่มมยี อดคงเหลือดา นเครดติ หมายถงึ ภาษีขายมากกวาภาษีซ้ือ สหกรณม ีหนาที่ตอ งนําสง ภาษีมูลคาเพ่ิมใหกรมสรรพากรภายในวันท่ี 15 ของเดือนถัดไป และเมื่อจายเงิน หรอื เช็คเปน คาภาษีมูลคาเพ่มิ แลวใหบันทกึ บัญชี ดังนี้ XXX XXX เดบิต ภาษีมลู คา เพิ่ม เครดติ เงินสด/เงนิ ฝากธนาคาร

-6- ตัวอยางการปดบัญชภี าษีซอ้ื และบัญชีภาษขี าย (1) ปดบญั ชภี าษซี ้ือ และบญั ชภี าษีขายประจาํ เดอื นเมษายน 25x1 ในสมุดรายวนั ท่วั ไป 30 เม.ย. x1 เดบติ ภาษีมลู คา เพ่มิ 1,000.- เครดติ ภาษซี ือ้ 1,000.- เดบติ ภาษขี าย 1,200.- เครดิต ภาษมี ลู คา เพ่มิ 1,200.- ภายในวนั ที่ 15 พฤษภาคม 25x1 สหกรณต อ งนําสง ภาษีมูลคาเพิ่มใหก รมสรรพากร (2) บันทกึ รายการจายภาษมี ูลคา เพมิ่ ในสมดุ เงินสด 15 พ.ค. x1 เดบติ ภาษีมลู คาเพ่ิม 200.- เครดิต เงินสด 200.- (3) ปดบญั ชีภาษซี อ้ื และบญั ชีภาษขี ายประจาํ เดอื นพฤษภาคม 25x1 ในสมดุ รายวนั ท่ัวไป 31 พ.ค. x1 เดบติ ภาษีมลู คาเพม่ิ 1,500.- เครดิต ภาษซี ้อื 1,500.- เดบติ ภาษีขาย 1,200.- เครดิต ภาษมี ูลคาเพิ่ม 1,200.- สหกรณข อเครดิตภาษซี ือ้ ในเดอื นพฤษภาคม 300.- บาท (4) ปด บญั ชภี าษีซื้อ และบญั ชภี าษขี ายประจาํ เดือนมถิ ุนายน 25x1 ในสมดุ รายวนั ท่ัวไป 30 ม.ิ ย. x1 เดบติ ภาษีมลู คา เพิ่ม 2,000.- เครดิต ภาษซี ้ือ 2,000.- เดบติ ภาษีขาย 1,900.- เครดติ ภาษมี ูลคาเพม่ิ 1,900.- สหกรณขอเครดติ ภาษีซือ้ ในเดือนมถิ นุ ายน รวมกับเดอื นพฤษภาคม 400.- บาท (5) ปดบญั ชภี าษซี อื้ และบญั ชีภาษขี ายประจาํ เดอื นกรกฎาคม 25x1 ในสมดุ รายวนั ท่ัวไป 31 ก.ค. x1 เดบติ ภาษีมลู คาเพม่ิ 1,600.- เครดิต ภาษซี ้อื 1,600.- เดบติ ภาษขี าย 2,100.- เครดิต ภาษมี ลู คาเพิ่ม 2,100.- ภายในวนั ที่ 15 สงิ หาคม 25x1 สหกรณต อ งนาํ สง ภาษมี ลู คา เพม่ิ ใหก รมสรรพากร

-7- (6) บนั ทกึ รายการจายภาษมี ลู คาเพิม่ ในสมดุ เงนิ สด 15 ส.ค. x1 เดบติ ภาษมี ลู คา เพม่ิ 100.- เครดติ เงินสด คงเหลอื 100.- เดบติ (7) ผา นรายการไปสมดุ บญั ชีแยกประเภทท่วั ไป คงเหลือ เครดติ บญั ชีภาษีซื้อ วนั เดือน ป รายการ หนา เครดติ เดบติ บญั ชี 30 เม.ย. x1 สมุดซ้ือสนิ คา 1,000 1,000 “ ภาษีมลู คาเพม่ิ รว. 1,000 - 31 พ.ค. x1 สมุดซื้อสนิ คา 1,500 1,500 “ ภาษมี ลู คาเพมิ่ รว. 1,500 - 30 ม.ิ ย. x1 สมดุ ซือ้ สินคา 2,000 2,000 “ ภาษมี ูลคาเพม่ิ รว. 2,000 - 31 ก.ค. x1 สมดุ ซือ้ สินคา 1,600 1,600 “ ภาษีมลู คา เพมิ่ รว. 1,600 - บัญชีภาษีขาย วัน เดอื น ป รายการ หนา เครดิต คงเหลอื คงเหลอื เดบติ เดบติ เครดติ 30 เม.ย. x1 สมุดขายสินคา บญั ชี 1,200 “ ภาษีมูลคา เพม่ิ - รว. 1,200 1,200 31 พ.ค. x1 สมุดขายสนิ คา รว. 1,200 1,200 1,200 รว. 1,900 1,900 - “ ภาษมี ลู คาเพม่ิ รว. 2,100 2,100 1,900 30 มิ.ย. x1 สมุดขายสนิ คา - “ ภาษีมลู คาเพมิ่ 2,100 - 31 ก.ค. x1 สมดุ ขายสนิ คา “ ภาษีมลู คาเพมิ่

-8- บญั ชีภาษมี ลู คา เพิ่ม วนั เดือน ป รายการ หนา เครดิต คงเหลอื คงเหลอื เดบติ เดบติ เครดิต 30 เม.ย. x1 ภาษีซ้อื บญั ชี “ ภาษีขาย รว. 1,000 1,000 15 พ.ค. x1 เงินสด 31 พ.ค. x1 ภาษีซื้อ รว. 1,200 200 ส. 200 - “ ภาษขี าย รว. 1,500 1,500 100 30 มิ.ย. x1 ภาษซี อ้ื - รว. 1,200 300 “ ภาษขี าย รว. 2,000 2,300 31 ก.ค. x1 ภาษีซื้อ รว. 1,900 400 “ ภาษีขาย รว. 1,600 2,000 15 ส.ค. x1 เงนิ สด รว. 2,100 ส. 100 ขอสังเกต 1. บัญชีภาษีมูลคาเพ่ิมมียอดคงเหลือดานเดบิตในวันส้ินเดือน หมายถึง สหกรณ สามารถขอคืนภาษีซื้อได โดยแสดงความจํานงขอคืนภาษีในแบบแสดงรายการและการชําระภาษี (แบบ ภพ. 30) และใหปรับปรุงรายการบัญชีบันทึกเปนภาษีซื้อรอขอคืน หากสหกรณไมแสดงความ จาํ นงขอคนื ภาษใี นแบบ ภพ. 30 หมายถึง สหกรณขอนําภาษีซ้ือท่ีชําระเกินไปหักออกจากภาษีมูลคาเพ่ิม ท่ตี องชาํ ระในเดอื นถดั ไป 2. บัญชีภาษีมูลคาเพิ่มมียอดคงเหลือดานเครดิตในวันส้ินเดือน หมายถึง สหกรณ มหี นา ท่ตี อ งนําสง ภาษมี ลู คา เพมิ่ ใหกรมสรรพากร 3. การยื่นแบบแสดงรายการและการชําระภาษี สหกรณตองยื่นแบบ ภพ. 30 ภายใน วันท่ี 15 ของทุกเดือน ไมวาจะขายสินคา หรือใหบริการในเดือนภาษีน้ันหรือไมก็ตาม หากพนกําหนด จะตองรับผิดทางแพง เสยี เบีย้ ปรบั หรอื เงินเพิ่ม และอาจถกู ลงโทษทางอาญาดวย นอกจากนี้ สหกรณที่เปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่มยังมีหนาที่ตองจัดทํา รายงานภาษีซอ้ื และรายงานภาษีขายดวย

-9- ตวั อยางการจดั ทาํ รายงานภาษีซอ้ื และรายงานภาษีขาย สหกรณการเกษตรตัวอยาง จํากัด เปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพิ่ม เลขประจําตัว ผูเสียภาษีอากร 0011223344 การดําเนินธุรกิจของสหกรณในเดือนเมษายน 25x1 มีรายการเงินท่ี เก่ียวของกบั ภาษซี ื้อและภาษขี าย ดงั น้ี 25x1 เม.ย. 1 - รบั คา ธรรมเนียมแรกเขา จาํ นวน 934.60 บาท ภาษีขาย 65.40 บาท ตามใบเสรจ็ รบั เงนิ /ใบกาํ กบั ภาษี เลมที่ 11 เลขที่ 1 - 20 เม.ย. 2 - ซื้อตูเ อกสาร 2,000.- บาท ภาษีมูลคาเพมิ่ 140.- บาท รวมเปนเงิน 2,140.- บาท ตามใบเสรจ็ รับเงิน/ใบกาํ กับภาษขี องรานสขุ สวัสด์ิ เลขท่ี 0784 เม.ย. 5 - ซอ้ื รถไถเดนิ ตาม จากบริษัทสยามคูโบตา จํากัด เปน เงนิ สดตามใบเสร็จรับเงิน/ใบกาํ กบั ภาษี เลขที่ 10434 จํานวน 2 เครื่องๆ ละ 25,000.- บาท เปนเงนิ 50,000.- บาท และภาษีมลู คาเพ่ิมอกี เคร่ืองละ 1,750.- บาท เปนเงิน 3,500.- บาท เม.ย. 7 - ขายรถไถเดนิ ตามเปน เงินเชอ่ื ตามใบกาํ กับสนิ คา /ใบกํากบั ภาษี เลม ที่ 4 เลขท่ี 3 จาํ นวน 1 คันๆ ละ 28,000.- บาท ภาษมี ลู คาเพ่มิ 1,960.- บาท เม.ย. 12 - ซื้อสนิ คา เปน เงนิ เช่ือจากบริษัทเอบีซี จํากัด ตามใบกาํ กับสนิ คา /ใบกํากบั ภาษี เลขที่ 0731 รวมเปน เงนิ 2,550.- บาท มูลคา สนิ คาทย่ี กเวนภาษมี ูลคา เพม่ิ 1,650.00 บาท มลู คาสนิ คารวมภาษมี ูลคาเพิม่ 900.00 บาท มูลคา สนิ คาทีเ่ สยี ภาษมี ลู คา เพม่ิ 841.12 บาท ภาษีมลู คา เพม่ิ 7% 58.88 บาท - ซ้อื สินคาเปน เงินสด จากบรษิ ทั บก๊ิ ซี จาํ กดั ตามใบเสร็จรับเงนิ เลขท่ี 0087 ดังน้ี รวมเปน เงนิ 3,300.- บาท มูลคา สนิ คาทีเ่ สยี ภาษมี ลู คา เพม่ิ 3,084.11 บาท ภาษมี ูลคา เพิ่ม 7% 215.89 บาท เม.ย. 14 - ขายสินคา ท่ัวไปเปน เงนิ สด ตามใบเสร็จรบั เงนิ /ใบกาํ กับภาษี เลมที่ 21 เลขท่ี 68 - 69 รวมเปนเงิน 2,339.- บาท มูลคาสินคาท่เี สียภาษมี ูลคาเพ่มิ 2,185.98 บาท ภาษมี ลู คา เพ่ิม 7% 153.02 บาท - ขายสินคา ท่วั ไปเปนเงินเช่ือ ตามใบกาํ กบั สินคา /ใบกาํ กบั ภาษี เลมท่ี 11 เลขท่ี 4 รวมเปนเงิน 1,760.- บาท มลู คาสินคาที่ยกเวน ภาษมี ูลคา เพม่ิ 1,300.00 บาท มลู คา สนิ คารวมภาษมี ลู คาเพิม่ 460.00 บาท มูลคาสนิ คา ทีเ่ สียภาษมี ูลคาเพ่ิม 429.91 บาท ภาษมี ลู คา เพิ่ม 7% 30.09 บาท

- 10 - เม.ย. 15 - ใหบรกิ ารไถนา 10 ไรๆ ละ 50.- บาท เปนเงิน 500.- บาท แยกเปนคาบริการ 467.29 บาท และภาษมี ูลคา เพ่มิ 32.71 บาท ไดร ับคา บริการเปน เงินสด ตามใบสาํ คญั การใหบ ริการ เลมที่ 5 เลขที่ 7 ใบเสร็จรบั เงนิ /ใบกาํ กบั ภาษี เลขท่ี 15/011 การผานรายการไปสมุดบญั ชแี ยกประเภททวั่ ไป (เฉพาะบญั ชภี าษีซ้อื และบัญชีภาษีขาย) บัญชีภาษซี ื้อ หนา 25 วนั เดอื น ป รายการ หนา เครดิต ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลือ เดบติ เดบติ เครดติ 25x1 บญั ชี 140 - เม.ย. 2 3,640 - 5 140 - 3,914 77 12 3,500 - 274 77 บญั ชีภาษีขาย หนา 55 วนั เดือน ป รายการ หนา เดบติ ยอดคงเหลือ ยอดคงเหลอื เครดิต บัญชี เดบติ เครดิต 25x1 เม.ย. 1 65 40 65 40 1,960 - 2,025 40 7 2,208 51 183 11 2,241 22 14 32 71 15

- 11 - ตวั อยางการจัดทาํ รายงานภาษีซอ้ื - รายงานภาษีขาย รายงานภาษีซ้ือ ช่ือผูป ระกอบการ สหกรณ. ....ก..า..ร.เ.ก..ษ...ต..ร.ต...ัว.อ..ย..า..ง.......จาํ กดั ชอื่ สถานประกอบการ........ส..ห..ก..ร..ณ...ก ..า.ร..เ.ก..ษ..ต..ร..ต..ัว..อ..ย..า .ง....จ..ํา..ก..ัด....... เลขประจาํ ตวั ผูเสียภาษีอากร 0 0 1 1 2 2 3 3 4 4 ลําดบั ใบกาํ กับภาษี รายการ มลู คาสินคา จาํ นวนเงนิ ภาษี ท่ี วนั เดอื น ป เลขท่ี หรือบริการ ที่ชาํ ระแลว 2,000 - 140 - 1/ x1 2 เม.ย. x1 0784 รา นสขุ สวสั ดิ์ 50,000 - 3,500 - 2/ x1 5 เม.ย. x1 10434 บรษิ ัทสยามคโู บตา จํากัด 841 12 58 88 3,084 11 215 89 3/ x1 12 เม.ย. x1 0731 บริษัทเอบีซี จํากดั 4/ x1 12 เม.ย. x1 0087 บรษิ ทั บก๊ิ ซี จํากดั รวม 55,925 23 3,914 77

- 12 - รายงานภาษีขายประจําเดอื นเมษายน 25x1 ชอื่ ผูประกอบการ สหกรณ. ....ก..า..ร.เ.ก..ษ...ต..ร.ต...ัว.อ..ย..า..ง.......จาํ กัด ชือ่ สถานประกอบการ........ส..ห..ก..ร..ณ...ก..า.ร..เ.ก..ษ..ต..ร..ต..ัว..อ..ย..า .ง....จ..าํ..ก..ัด....... เลขประจําตัวผเู สยี ภาษีอากร 0 0 1 1 2 2 3 3 4 4 ใบกาํ กบั ภาษี รายการ มูลคา สนิ คา มูลคาสนิ คา จาํ นวนเงนิ เลม ที/่ เลขท่ี หรือบรกิ าร หรอื บริการ ภาษีขาย ท่ีเสยี ภาษี 21/68-69, 11/4 สมุดขายสนิ คาฯ - สนิ คาท่ัวไป ทไ่ี ดร ับ 183 11 4/3 สมุดขายสนิ คา ฯ - เครอ่ื งจักรกล ยกเวน ภาษี 2,615 89 1,960 - การเกษตรและอปุ กรณ 1,300 - 28,000 - 11/01-20 สมุดรายไดค าธรรมเนยี มแรกเขา - 15/011 สมุดรายไดคา บริการ - ปรบั พ้ืนที่ - 934 60 65 40 - 467 29 32 71 รวม 1,300 - 32,017 78 2,241 22 การปดบัญชีประจําป หมายถึง การปดบัญชีทุกบัญชีในสมุดบัญชีแยกประเภททั่วไป ภายหลังปรับปรุงรายการบัญชี ณ วันส้ินปทางบัญชีแลว เพื่อจัดทํางบการเงินประจําป ซ่ึงจะทําใหทราบ ผลการดาํ เนินงาน และฐานะการเงนิ ณ วันสนิ้ ปทางบัญชขี องสหกรณ อน่ึง การปดบัญชีประจาํ ปของสหกรณที่เปนผูประกอบการในระบบภาษีมูลคาเพ่ิมน้ัน ปฏิบตั ิเชน เดียวกบั สหกรณท่ีไมไดเ ปน ผูป ระกอบการในระบบภาษมี ลู คาเพม่ิ