ทักษะการเรียนรู้(ม.ต้น)

50 แบบทดสอบความขยันสูความสําเร็จ ใหผ ูเรยี นทาํ แบบทดสอบเกี่ยวกับความขยันของตนเองโดยขีดเครื่องหมาย วามีลักษณะ เชนใด โดยตอบใหตรงกับความคิดหรือความรูสึกของตนเองมากที่สุด ดังตอไปนี้ ขอ ขอความ ใช ไมใช บางครั้ง (3) (2) (1) ขาพเจาอยากเรียนหนังสือมากกวาทําอยางอื่น ขาพเจาทําการบานทุกวิชาที่ครูใหโ ดยสม่ําเสมอ ขาพเจา ต้งั เปาหมายชีวิตไวแลว และจะดําเนินการตามนน้ั ขาพเจาชอบคนควาบทเรียนในเรื่องที่สนใจเปนพิเศษ ขาพเจาชอบอธิบายบทเรียนยาก ๆ ใหเพื่อนฟงเสมอ ขาพเจามักจะดูหนังสือโดยพยายามทําความเขาใจบทเรียนอยูเสมอ ขาพเจา คดิ วาขาพเจาชอบเรยี นหนงั สือมากกวาบริการผูอ่ืน ขาพเจาชอบมาโรงเรียนทุกวัน ขาพเจา เห็นวา การนง่ั เรยี นในหอ งเรยี นเปนเรื่องท่นี า เบือ่ หนาย ขาพเจามีความสุขทุกครั้งที่ใหบริการเพื่อนหรือครู เมอ่ื ครูสง่ั ใหเ ขยี นรายงานสง ขาพเจามักจะสงทันตามกําหนดเวลา เสมอ ถาขาพเจา ไดร ับมอบหมายใหทํากิจกรรมอืน่ ๆ นอกบทเรยี นขาพเจา จะมีความรสู ึกต่ืนเตนและสนใจ เมื่อขาพเจาไดรับมอบหมายใหทํางานใด ๆ ขาพเจาจะทํางานนั้นได สาํ เร็จ ถามีใครมาขอความรวมมือจากขาพเจาในเรื่องที่ไมใชการเรยี น ขาพเจามักจะใหความรวมมือ เมื่อมีวันเวลาวาง ขาพเจาชอบทํางานอดิเรกมากกวานั่งทองหนังสือ แหลงที่มา : http//203.146.122.12/gmidance/homeroom 2550/indexeq50.htm

51 การแปลผลคะแนน 31-45 คะแนน หมายถึง ผเู รียนเปน คนขยนั ในการเลา เรยี น มคี วามมานะพยายาม สนใจ ศึกษา หาความรูใ นเรื่องบริการ หรือชวยเหลอื ผูอ น่ื ผูเรยี นคิดวาเปน สิ่งทน่ี าภมู ิใจฉะนั้นผเู รียนควรจะฝก ใหม ี นิสัยรักการทํางาน แลวจะเปนคนที่นาคบมาก 16-30 คะแนน หมายถึง ผเู รียนเปนคนทําตามอารมณข องตนเอง ผูเรียนพอใจจะทาํ สิ่งใดกท็ าํ ส่ิงน้นั ถา ไมช อบกไ็ มอ ยากทาํ ควรปรับปรุงตนเองใหมีนสิ ยั รักความขยนั แลวผรู ยี นจะประสบ ผลสําเรจ็ ในทุกดาน 1-15 คะแนน หมายถงึ ผูเรียนเปน คนคอนขา งจะไมขยันในการเลา เรยี น แตมคี วามสขุ ในการ ทํางานบริการผูอน่ื มีจิตใจโอบออมอารี เปนคนทีน่ ารักมาก ๆ สามารถดําเนินชีวิตอยางมีความสุข

52 2. ผเู รยี นวเิ คราะหต นเองเกี่ยวกบั หวั ขอ ตอไปนี้ ตามความคิดเห็นของตนเอง 1. ความเห็นของผูเรียนในเรื่องความหมายของความขยัน คือ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 2. บุคคลที่ประสบความสําเร็จในชีวิตเพราะความขยันหมั่นเพียรที่ผูเรียนประทับใจมากที่สุด คือ ........................................................................................................................................................ ทงั้ น้เี พราะ......................................................................................................................................... ........................................................................................................................................................ 3. ความขยันหมั่นเพียรมีคุณคาและประโยชนตอการศึกษาเลาเรียน คือ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 4. ความขยันหมั่นเพียรมีคุณคาและประโยชนตออาชีพการงาน คือ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 5. ความขยันหมั่นเพียรมีคุณคาและประโยชนตอสังคม และประเทศชาติ คือ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ 6. ผลเสยี ท่เี กดิ จากความเกยี จคราน คือ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................

53 กิจกรรมที่ 7 “การเรยี นรดู ว ยตนเองของฉนั ” คาํ ชีแ้ จง 1. ใหผูเรียน เขียนคําถามที่เปนความคิดเห็นของตน จํานวน 2 ประเด็น ประเดน็ แรกเกยี่ วกับ สิง่ ทคี่ ิดวา สําคัญสาํ หรบั ตนเอง ประเด็นทสี่ อง เปนส่ิงสําคญั รอบตัว 2. ใหผ ูเรียนระบหุ วั ขอเรื่องที่ตองการศึกษา ตามความตองการและความสนใจของผูเรียน จาํ นวน 1 เร่ือง เพ่อื กาํ หนดแหลงการเรยี นรู 3. ใหผเู รียนกาํ หนดตารางการเรยี น ไดแ ก จัดเวลาใหเ หมาะสมกบั หวั ขอ ทเ่ี รียน 4. ใหผ ูเรยี นสรา งคําถามเกย่ี วกบั หัวขอ ที่สนใจเพื่อชีแ้ นวทางทจี่ ะศึกษาคนควาตอไป 5. ใหผ เู รียนวางแผนกําหนดกระบวนการเรยี นรู ไดแก การเลอื กแหลง การเรยี นรู วธิ กี ารนําเสนอ ผลการเรียนรู การสรางเครอื่ งมอื ประเมินผลการเรียนรู 6. ใหผ เู รียนดาํ เนินการเรียนรูตามแผนทกี่ าํ หนด และจัดทาํ บันทึกประจําวันเพื่อแสดงผลการ ปฏิบัติวาเปนไปตามเปาหมายที่มีการกําหนดตามแผนดวยตนเอง นอกจากนี้ ใหผเู รียนไปสัมภาษณผูรู กจิ กรรมที่ 8 “ทางแหงความสําเร็จ” วัตถปุ ระสงค เพอ่ื ใหผ ูเรยี นเกิดความรูความเขาใจ ตระหนกั ถงึ การมีลักษณะชวี ติ ทจี่ ะนําไปสู ความสําเร็จและสามารถนําหลักธรรมไปใชในการพัฒนาตนเองใหประสบผลสําเร็จในชีวิตไดอยาง ถูกตองเหมาะสม

54 แบบประเมนิ ตนเองหลงั เรยี น แบบสอบถาม เร่อื ง ความพรอมในการเรียนรูดว ยตนเองของผูเรียน ช่ือ........................................................นามสกุล................................................ระดับมัธยมศึกษาตอนตน คําช้ีแจง แบบสอบถามฉบับนี้ เปนแบบสอบถามที่วัดความชอบและเจตคติเกี่ยวกับการเรียนรูของทาน ใหท า นอานขอความตา ง ๆ ตอ ไปนี้ ซึง่ มดี ว ยกัน 58 ขอ หลังจากนั้น โปรดทําเครื่องหมาย  ลงในชองที่ตรงกับ ความเปนจริง ของตัวทานมากที่สุด ระดับความคิดเห็น มากที่สดุ หมายถึง ทา นรูสกึ วา ขอ ความนนั้ สว นใหญเปน เชน น้ีหรือมีนอยครั้งทีไ่ มใช มาก หมายถึง ทา นรูสกึ วา ขอความเกินคร่ึงมักเปนเชนนี้ ปานกลาง หมายถึง ทา นรูส ึกวา ขอ ความจริงบางไมจริงบางคร่ึงตอ ครง่ึ นอ ย หมายถึง ทา นรสู กึ วา ขอ ความเปน จริงบางไมบ อยนัก นอ ยทีส่ ุด หมายถึง ทา นรูสึกวา ขอ ความไมจ รงิ ไมเ คยเปน เชน น้ี ความคดิ เห็น รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย ทสี่ ุด กลาง ทส่ี ุด 1. ขา พเจาตองการเรยี นรูอ ยูเ สมอตราบชั่วชีวิต 2. ขาพเจา ทราบดีวา ขาพเจาตองการเรียนอะไร 3. เมื่อประสบกบั บางสงิ่ บางอยางทีไ่ มเ จาใจ ขา พเจาจะหลกี เลี่ยงไปจากสิ่งนั้น 4. ถา ขาพเจา ตอ งการเรยี นรสู ิง่ ใด ขาพเจา จะหาทางเรียนรใู หไ ด 5. ขาพเจา รักทจ่ี ะเรียนรอู ยเู สมอ 6. ขาพเจาตอ งการใชเวลาพอสมควรในการเร่ิมศึกษาเร่อื งใหม ๆ 7. ในชัน้ เรียนขา พเจา หวงั ทจ่ี ะใหผ ูสอนบอกผเู รยี นทง้ั หมดอยางชัดเจนวาตองทํา อะไรบา งอยตู ลอดเวลา 8. ขาพเจา เช่ือวา การคดิ เสมอวา ตวั เราเปนใครและอยทู ี่ไหน และจะทาํ อะไร เปน หลักสาํ คญั ของการศกึ ษาของทุกคน 9. ขาพเจาทาํ งานดวยตนเองไดไ มด ีนกั 10. ถา ตอ งการขอ มลู บางอยา งที่ยงั ไมม ี ขาพเจา ทราบดีวาจะไปหาไดท ไี่ หน 11. ขา พเจาสามารถเรียนรสู งิ่ ตา ง ๆ ดว ยตนเองไดดกี วา คนสว นมาก 12. แมข า พเจา จะมคี วามคดิ ท่ีดี แตด ูเหมอื นไมส ามารถนํามาใชป ฏบิ ตั ไิ ด 13. ขาพเจา ตอ งการมีสว นรว มในการตัดสนิ ใจวา ควรเรยี นอะไร และจะเรยี นอยา งไร 14. ขา พเจา ไมเ คยทอ ถอยตอการเรียนส่งิ ทยี่ าก ถา เปน เรอ่ื งทข่ี าพเจา สนใจ

55 15. ไมมีใครอน่ื นอกจากตัวขาพเจา ทจ่ี ะตอ งรบั ผดิ ชอบในสิ่งทีข่ าพเจาเลอื กเรยี น 16. ขา พเจา สามารถบอกไดวา ขา พเจาเรยี นสงิ่ ใดไดด หี รอื ไม ความคดิ เหน็ รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอย นอย ท่ีสุด กลาง ทสี่ ดุ 17. ส่งิ ท่ขี า พเจาตองการเรียนรไู ดม ากมาย จนขา พเจา อยากใหแ ตล ะวนั มมี ากกวา 24 ช่วั โมง 18. ถาตดั สินใจทจ่ี ะเรยี นรอู ะไรกต็ าม ขาพเจา สามารถจะจดั เวลาทจ่ี ะเรียนรสู ิ่งนน้ั ได ไมวา จะมภี ารกจิ มากมายเพยี งใดกต็ าม 19. ขาพเจามีปญ หาในการทําความเขาใจเร่อื งท่อี าน 20. ถาขา พเจา ไมเ รียนก็ไมใ ชความผดิ ของขาพเจา 21. ขา พเจาทราบดวี า เม่อื ไรที่ขา พเจาตอ งการจะเรียนรใู นเรือ่ งใดเร่ืองหนงี่ ให มากขน้ึ 22. ขอมคี วามเขาใจพอทจี่ ะทําขอสอบใหไดค ะแนนสูง ๆ กพ็ อใจแลว ถงึ แมวา ขาพเจา ยังไมเขาใจเร่อื งนนั้ อยา งถอ งแทก ็ตามที 23. ขา พเจาคิดวา หองสมุดเปน สถานที่ท่นี า เบ่ือ 24. ขาพเจา ชนื่ ชอบผทู ่ีเรียนรูสิง่ ใหม ๆ อยเู สมอ 25. ขา พเจาสามารถคิดคน วธิ ีการตาง ๆ ไดหลายแบบสาํ หรับการเรียนรูหัวขอ ใหม ๆ 26. ขาพเจาพยายามเช่ือมโยงสงิ่ ทก่ี าํ ลงั เรยี นกบั เปา หมายระยะยาว ทต่ี ้ังไว 27. ขาพเจา มีความสามารถเรียนรู ในเกอื บทกุ เรื่อง ทข่ี าพเจาตองการ จะรู 28. ขา พเจา สนกุ สนานในการคน หาคาํ ตอบสาํ หรบั คาํ ถามตา ง ๆ 29. ขา พเจา ไมช อบคาํ ถามทม่ี คี าํ ตอบถกู ตอ งมากกวา หนง่ึ คาํ ตอบ 30. ขาพเจา มคี วามอยากรอู ยากเหน็ เกยี่ วกบั ส่ิงตา ง ๆ มากมาย 31. ขา พเจา จะดใี จมาก หากการเรยี นรูของขาพเจา ไดส ิน้ สุดลง 32. ขา พเจา ไมไดส นใจการเรยี นรู เมอ่ื เปรียบเทยี บกับผอู ่นื 33. ขาพเจาไมมีปญ หา เกยี่ วกบั ทกั ษะเบอื้ งตน ในการศกึ ษาคน ควา ไดแ ก ทกั ษะการฟง อา น เขยี น และจาํ 34. ขา พเจา ชอบทดลองสง่ิ ใหมๆ แมไ มแ นใ จ วา ผลนน้ั จะออกมา อยา งไร 35. ขา พเจา ไมช อบ เมื่อมีคนช้ีใหเ ห็นถึงขอผิดพลาด ในสงิ่ ทข่ี า พเจา กําลังทาํ อยู 36. ขา พเจา มคี วามสามารถในการคดิ คน หาวธิ แี ปลกๆ ท่ีจะทาํ ส่งิ ตา ง ๆ 37. ขา พเจา ชอบคดิ ถงึ อนาคต 38. ขาพเจา มคี วามพยายามคน หาคําตอบในสงิ่ ที่ตอ งการรไู ดดี เมอื่ เทียบกบั ผอู ่ืน 39. ขาพเจา เหน็ วา ปญ หาเปน ส่ิงทที่ า ทาย ไมใ ชส ัญญาณใหห ยุดทํา 40. ขา พเจา สามารถบงั คบั ตนเอง ใหก ระทาํ สิ่งท่ี คิดวา ควรกระทาํ 41. ขา พเจา ชอบวธิ กี ารของขา พเจา ในการสาํ รวจตรวจสอบปญ หาตา ง ๆ

56 42. ขาพเจา มกั เปนผูนํากลมุ ในการเรยี นรู 43. ขา พเจาสนุกท่ไี ดแลกเปลยี่ นความคิดเหน็ กับผอู นื่ ความคดิ เหน็ รายการคาํ ถาม มาก มาก ปาน นอ ย นอ ย ทส่ี ุด กลาง ท่สี ุด 44. ขา พเจาไมชอบสถานการณก ารเรียนรทู ท่ี าทาย 45. ขาพเจามคี วามปรารถนาอยางแรงกลา ท่ีจะเรียนรสู งิ่ ใหม ๆ 46. ย่ิงไดเรียนรมู าก ขา พเจากย็ งิ่ รสู ึก วา โลกน้ีนาตื่นเตน 47. การเรียนรูเ ปนเร่ืองสนุก 48. การยดึ การเรยี นรทู ใ่ี ชไ ดผ ลมาแลว ดกี วา การลองใชว ธิ ใี หม ๆ 49. ขา พเจา ตองการเรยี นรใู หมากย่งิ ขึ้น เพอื่ จะได เปน คนท่ีมคี วามเจริญกาวหนา 50. ขา พเจา เปน ผูรบั ผิดชอบเก่ยี วกับการเรยี นรขู องขาพเจา เอง ไมม ีใครมารบั ผิดชอบ แทนได 51. การเรยี นรูถงึ วิธีการเรยี น เปน สิง่ ทส่ี ําคัญสาํ หรบั ขา พเจา 52. ขาพเจาไมม วี นั ทจ่ี ะแกเ กนิ ไป ในการเรยี นรูส ิ่งใหม ๆ 53. การเรยี นรอู ยูตลอดเวลา เปน สิ่งทีน่ า เบ่อื หนาย 54. การเรียนรูเปนเคร่ืองมือในการดาํ เนินชีวติ 55. ในแตละปข า พเจา ไดเ รยี นรสู ง่ิ ใหม ๆ หลายๆ อยา งดว ยตนเอง 56. การเรียนรไู มไดท ําใหช ีวติ ของขาพเจา แตกตา งไปจากเดมิ 57. ขา พเจาเปน ผูเรยี นทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ทั้งในชั้นเรยี น และการเรียนรดู วยตนเอง 58 ขา พเจาเห็นดว ยกบั ความคดิ ทว่ี า “ผเู รียนคือ ผูนาํ ”

57 แบบประเมนิ ตนเองหลงั เรยี นเรยี น บทสะทอนท่ีไดจากการเรียนรู 1. ส่งิ ทที่ านประทบั ใจในการเรียนรูรายวิชาการเรียนรูดว ยตนเองตนเอง ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 2. ปญ หา / อุปสรรค ที่พบในการเรยี นรูรายวิชาการเรยี นรูดวยตนเอง ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... 3. ขอ เสนอแนะเพม่ิ เตมิ ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................................... .....................................................................................................................................................................

58 แบบวัดระดบั การเรยี นดวยตนเองของผูเ รยี น คําชแี้ จง แบบวัดนเ้ี ปนแบบวดั ระดบั การเรียนดวยตนเองของผูเรยี น มจี าํ นวน 7 ขอ โปรดกาเครอ่ื งหมาย  ลงในชอ ง  ทต่ี รงกบั ความสามารถในการเรยี นดวยตนเองตามความเปนจริงของทาน 1. การวนิ จิ ฉยั ความตอ งการเน้ือหาในการเรียน 5. การดาํ เนินการเรียน  นกั ศึกษาไดเรยี นเน้อื หา ตามคาํ อธบิ ายรายวชิ าเทานัน้  นกั ศึกษาดาํ เนนิ การเรียนตามแนวทางทค่ี รกู ําหนด  ครู นาํ เสนอเน้ือหาอืน่ นอกเหนอื จากคาํ อธบิ าย  นกั ศกึ ษาดาํ เนนิ การเรยี น ตามแนวทางทคี่ รูนําเสนอ รายวชิ า แลวใหนกั ศึกษาเลอื กเรยี นเพม่ิ เตมิ แลวใหนักศกึ ษาปรบั  นกั ศกึ ษาไดเสนอเน้ือหาอนื่ เพื่อเรยี นเพมิ่ เตมิ  นกั ศกึ ษาดาํ เนนิ การเรยี น ตามแนวทางที่นกั ศึกษา นอกเหนอื จากคาํ อธบิ ายรายวชิ าดว ย รว มกนั กาํ หนดกบั ครู  นักศกึ ษาเปน ผกู าํ หนดเนอื้ หาในการเรียนเอง  นกั ศกึ ษาดาํ เนนิ การเรยี น ตามการกาํ หนดของตนเอง 2. การวนิ จิ ฉยั ความตอ งการวธิ ีการเรียน 6. การแสวงหาแหลง ทรพั ยากรการเรยี น  ครูเปน ผูกําหนดวาจะจัดการเรียนการสอนวิธีใด  ครูเปน ผจู ัดหาแหลงทรพั ยากรการเรยี นใหน กั ศึกษา  ครนู าํ เสนอวธิ กี ารเรียนการสอนแลว ใหนกั ศกึ ษาเลอื ก  ครูเปน ผจู ดั หาแหลงทรัพยากรการเรียน แลว ให  นกั ศกึ ษารวมกับครูกําหนดวธิ ีการเรียนรู นกั ศกึ ษาเลอื ก  นักศึกษาเปน ผูกาํ หนดวิธีการเรยี นรูเ อง  นกั ศึกษารวมกับครหู าแหลงทรพั ยากรการเรยี น รว มกัน 3. การกาํ หนดจดุ มงุ หมายในการเรยี น  นักศกึ ษาเปน ผจู ัดหาแหลง ทรพั ยากรการเรียนเอง  ครูเปน ผกู ําหนดจดุ มงุ หมายในการเรียน 7. การประเมนิ การเรยี น  ครูนาํ เสนอจุดมงุ หมายในการเรียนแลวใหนกั ศกึ ษาเลอื ก  ครู เปน ผูป ระเมินการเรยี นของนกั ศึกษา  นกั ศกึ ษารว มกับครูกําหนดจดุ มุงหมายในการเรียน  ครู เปนผปู ระเมนิ การเรยี นของนักศกึ ษาเปน สวน  นักศกึ ษาเปน ผกู ําหนดจดุ มงุ หมายในการเรยี นเอง ใหญ และเปดโอกาสใหน ักศกึ ษาไดประเมนิ การเรียนของ ตนเองดวย 4. การวางแผนการเรยี น  มกี ารประเมนิ การเรยี นโดยครู ตวั นกั ศกึ ษาเอง และ  นักศกึ ษาไมไดเขยี นแผนการเรยี น เพื่อนนักศึกษา  ครนู ําเสนอแผนการเรยี นแลวใหนกั ศกึ ษานาํ ไปปรบั แก  นักศึกษาเปน ผปู ระเมนิ การเรยี นของตนเอง  นักศึกษารวมกับครวู างแผนการเรยี น กระบวนการเรียนรทู ่ีเปนการเรยี นรดู ว ยตนเอง  นกั ศกึ ษาวางแผนการเรยี นเอง โดยการเขยี นสญั ญา มีความจาํ เปน ทจ่ี ะตองอาศัยทกั ษะและความรู การเรียนท่ีระบจุ ดุ มงุ หมายการเรยี น วิธีการเรียน แหลง บางอยา ง ผูเ รยี นควรไดม ีการตรวจสอบพฤตกิ รรม ทรัพยากรการเรียน วธิ ีการประเมนิ การเรียน และวนั ท่ีจะ ที่จําเปนสาํ หรบั ผเู รียนทจี่ ะเรียนรดู ว ยตนเอง ทาํ งานเสร็จ

59 บทที่ 2 การใชแหลง เรยี นรู สาระสําคญั แหลง เรียนรมู ีความสาํ คญั ในการพัฒนาความรูข องมนษุ ยใหส มบูรณม ากยิง่ ข้นึ นอกเหนอื จาก การเรียนในช้ันเรียน และเปน แหลง ทอ่ี ยูใหสงั คมชมุ ชนลอ มรอบตวั ผูเรยี น สามารถเขา ไปศึกษาคนควา เพอ่ื การเรยี นรไู ดตลอดชวี ิต ผลการเรยี นทคี่ าดหวงั 1. ผูเรียนมคี วามรู ความเขาใจ เห็นความสําคัญของแหลงเรียนรู และหองสมุดประชาชน 2. ผูเ รียนสามารถใชแ หลงเรยี นรู หองสมุดประชาชนได ขอบขา ยเนอ้ื หา เรื่องท่ี 1 ความหมาย และความสําคัญของแหลงเรียนรู เร่ืองท่ี 2 หอ งสมดุ : แหลง เรียนรู เร่ืองท่ี 3 แหลงเรียนรูสาํ คัญในชุมชน

60 เรือ่ งท่ี 1 ความหมาย และความสําคญั ของแหลงเรียนรู ความรูในยุคปจจุบันมีการเกิดขึน้ ใหม และมีการพัฒนาเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา ทั้งในประเทศ และทั่วโลก ประกอบกับเทคโนโลยีสารสนเทศ สามารถเผยแพรสื่อสารถึงกันไดอยางรวดเร็ว ตอเนือ่ ง และตลอดเวลา ทําใหมนุษยจําเปนตองเรียนรูก ับสิง่ ใหม ๆ ทีเ่ กิดขึน้ กับความเปลี่ยนแปลงอยางตอเนือ่ ง เพื่อใหสามารถปรับตัวใหสอดคลองกลมกลืนกับสังคมทีไ่ มหยุดนิง่ และสามารถดํารงชีวิตไดอยางมี ความสุข อยางไรก็ตามการเรียนรูใ นหองเรียนยอมไมทันเหตุการณ และเพียงพอ ตองมีการเรียนรูทุก รูปแบบใหดําเนินไปพรอม ๆ กัน โดยเฉพาะการเรียนรูจ ากสิง่ แวดลอมในชุมชนที่มีสาระเนือ้ หาที่เปน ขอมูลความรู หรือองคความรูเ ปนหลงใหความรู ประสบการณ สิ่งแปลกใหมทีเ่ อื้อตอการเรียนรู ประสาทสัมผัสทั้ง ตา จมูก หู ลิน้ กาย และใจ จึงจะทําใหเรียนรูไดเทาทันความเปลีย่ นแปลงทีเ่ กิดขึ้น แหลง สถานที่ บริเวณ หรือที่อยูท ี่มีองคค วามรูทีม่ นุษยสามารถเรยี นรูไดเรียกวา “แหลง เรยี นรู” ความหมาย แหลงเรยี นรู หมายถึง ถิ่น ที่อยู บริเวณ ศนู ยรวม บอเกิด แหง ที่มีสาระเน้ือหาที่เปนขอมูลความรู หรือองคความรูทีป่ รากฏอยูรอบตัวของมนุษย เมือ่ ไดปฏิสัมพันธดวย ไมวาทางตา หู จมูก ลิน้ กาย และใจ แลวทําใหเกิคดวามรู ความเขาใจ มีความเทาทันความเปลีย่ นแปลงไปของ สิง่ ตาง ๆ ชวยให สามารถดํารงชีวิตอยูในโลกของการเปลี่ยนแปลงไดอยางเปนสุขตามสมควรแกอ ตั ภาพ ความสําคัญ แหลงเรียนรูมีบทบาทสําคัญอยางยิ่งในการชวยพัฒนาคุณภาพของมนุษยในยุคความรูที่เกิดขึ้น ใหมๆ และเปลย่ี นแปลงอยา งรวดเรว็ ดงั ตอไปน้ี 1. เปน แหลงท่ีมสี าระเนือ้ หา ท่ีเปนขอมูลความรูใ หม นุษยเกิดโลกทัศนท ก่ี วา งไกล 2. เปนสอ่ื การเรยี นรสู มยั ใหมทเ่ี รียนรูไดเร็วและมากย่ิงขน้ึ 3. เปนแหลงชวยเสริมการเรียนรูของการศึกษาทุกประเภท 4. เปนแหลง การเรียนรตู ลอดชวี ิต ทบี่ คุ คลสามารถ เรียนรูไดดว ยตนเอง 5. เปนแหลงที่มนุษยไดรับประสบการณตรงจากการเขาไปหาความรูจากแหลงกําเนิด 6. เปนแหลงที่มนุษยสามารถเขาไปปฏิสัมพนั ธใ หเ กดิ ความรูเกยี่ วกบั วิทยาการใหม ๆ 7. เปนแหลง สงเสริมความสมั พนั ธอนั ดีระหวางคนในทองถิ่นกับผเู ขาศึกษา 8. เปนสิ่งทีช่ ว ยเปล่ียนทัศนคติ คา นิยมใหเ กิดการยอมรับส่งิ ใหม เกดิ จนิ ตนาการและ ความคิดสรางสรรค 9. เปน การประหยดั เงินของผูเรยี นในการใชแหลงเรยี นรขู องชมุ ชนใหเ กดิ ประโยชนสูงสุด ภาพจาก http://www.google.co.th/imglanding

61 กิจกรรม ใหผูเรียนศึกษาคนควาเกี่ยวกับความหมายและความสาํ คัญของแหลง เรยี นรู จากหนงั สอื เรยี นระดบั ประถมศึกษา

62 เรือ่ งที่ 2 หอ งสมุด : แหลง เรียนรู หอ งสมดุ เปนแหลง เรียนรูที่สําคัญในชมุ ชน เพราะเปนแหลงจัดหา รวบรวมสรรพความรูตาง ๆ ท่ีมีและเกิดขน้ึ ในโลกมาจัดระบบในการอํานวยความสะดวกใหผูรับบริการไดเขาถึงสารสนเทศที่ตนเอง ตอ งการ และสนใจไดส ะดวกรวดเรว็ ตลอดจนจดั กิจกรรมสนบั สนนุ สง เสรมิ การอา น การศกึ ษา คน ควา หาความรู เพ่ือใหเ กิดการใชบ รกิ ารใหมากทสี่ ุด ความหมายของหองสมุดประชาชน หองสมุดประชาชน หมายถึง สถานที่จัดหารวบรวมทรัพยากรสารสนเทศเพื่อการอานการศึกษา คนควาทุกชนิด มีการจัดระบบหมวดหมูตามหลักสากลเพื่อการบริการ และจัดบริการอยางกวางขวางแก ประชาชนในชุมชน สังคม ในประเทศและตางประเทศ โดยไมจํากัดเพศ วัย ความรู เชื้อชาติ ศาสนา รวมทั้งการจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน โดยรัฐเปนผูสนับสนุนทางการเงิน และมีบุคลากรที่มีความรูทาง บรรณารักษศาสตรเปน ผูดําเนนิ การ หองสมุดเปนแหลงเรยี นรูสาํ คญั ในชุมชนท่ใี กลช ิดกบั ผูเ รียนมากทสี่ ดุ แทบทกุ อาํ เภอจะมี หองสมุดประชาชน สังกัด กศน. ใหบ รกิ ารไดแ ก หองสมดุ ประชาชนจงั หวดั หองสมุดประชาชน “เฉลมิ ราชกุมารี” และหองสมดุ ประชาชนอาํ เภอ นอกจากนี้ยังมีหองสมุดประเภทอื่นอีก ทั้งทร่ี ัฐเปน ผูสนับสนุน และเอกชนดําเนินการเอง ซึ่งมีวัตถุประสงคในการจัดตั้งแตกตางกัน อาจจะบริการประชาชนทั่วไปหรือ กลุมเปาหมายเฉพาะ ซึ่งผูใชบริการสามารถสอบถามไดเปนแหงๆไป เชน หองสมุดประชาชนของ องคกรปกครองสวนทองถิ่น หองสมุดประชาชนของกรุงเทพมหานคร หองสมุดโรงเรียน เปนตน ใน ทนี่ ้ีจะแนะนาํ หองสมุดตางๆ ดังนี้ 1. หองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” 2. หอ งสมดุ โรงเรยี น 3. หองสมุดมหาวิทยาลัย 4. หอสมดุ แหง ชาติ 5. หองสมุดเฉพาะ

63 1.หอ งสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” ในวโรกาสมิง่ มงคลสมัยทีส่ มเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงเจริญ พระชนมายุ 36 พรรษา เมือ่ ปพุทธศักราช 2534 กระทรวงศึกษาธิการไดรับพระราชทานพระราชานุญาต ใหดําเนินโครงการจัดตัง้ หองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” เพือ่ เฉลิมพระเกียรติและสนองแนว พระราชดําริในการสงเสริมการศึกษาสําหรับประชาชน หองสมดุ ประชาชน “เฉลมิ ราชกมุ ารี” อาํ เภอเมอื ง บทบาทหนา ท่ี ราชบุรี 1. ศูนยขาวสารขอมูลของชุมชน 2. ศนู ยสงเสริมการเรียนรูข องชมุ ชน ภาพจาก library4902.blogspot.com 3. ศูนยกลางจัดกิจกรรมของชุมชน 4. ศูนยกลางสนบั สนนุ เครือขา ยการเรยี นรใู นชุมชน บริการของหอ งสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมาร”ี ลักษณะเดนของหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” คือ หองสมุดทุกแหงจะไดรับ พระราชทานหนังสือจาก สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เพื่อนํามาใหบริการแก ประชาชน รวมทัง้ พระองคจะเสด็จเปดหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ทุกแหงดวยพระองคเอง ภายในหองสมดุ ประกอบดว ย หอ งตา ง ๆ ดงั นี้ 1. หอ งอา นหนงั สอื ทวั่ ไป ภายในหองอานหนังสือทั่วไปจะเนนบรรยากาศที่เรียบงาย สะดวกสบาย แมการจัดหมวดหมู หนังสือจะใชระบบมาตรฐานสากล แตจะมีคําแนะนํางาย ๆ เพื่ออํานวยความสะดวกแกผูใ ชบริการ ซึง่ มี ความหลากหลายตางวัยตางระดับความรู 2. หองเดก็ และครอบครวั หองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” แตล ะแหง ไดจ ดั บรเิ วณเฉพาะสาํ หรบั เดก็ เยาวชน และครอบครวั จดั กิจกรรมที่เด็กและครอบครัวสามารถมีสวนรวม และแสดงออก เชน การเลานิทาน การ แสดงละครหุน การวาดภาพ การแขงขันอานเขียน

64 3. หอ งโสตทศั นศกึ ษา หองโสตทัศนศึกษาเปนหองที่มุงพัฒนาใหเปนศูนยเทคโนโลยีทางการศึกษาของอําเภอ 4. หอ งอเนกประสงค หองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมาร”ี มีบทบาทในการเปนศูนยสงเสริมการเรียนรูของประชาชน ในการวางแผนเบื้องตน จึงกําหนดใหมีหองอเนกประสงคทีจ่ ะสามารถจัดกิจกรรมการศึกษาที่ หลากหลายทั้งในรูปของพิพิธภัณฑทองถิน่ นิทรรศการ การอภิปราย การพบกลุม ของนักศึกษา หรือการ เรียนการสอน กลมุ สนใจ 5. หองเฉลมิ พระเกยี รติ เปนหองจัดแสดงหนังสือพระราชนิพนธ รวมทั้งสิ่งของที่สมเด็จพระเทพฯ ทรงออกแบบ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทีม่ ีพระราชประสงคใหหองสมุดประชาชน “เฉลิม ราชกุมารี” จัดรวบรวมขอมูลเกีย่ วกับ อําเภอ และจังหวัดทีต่ ัง้ ในรูปของสถิติ เอกสารสิง่ พิมพ บท สัมภาษณ แผนที่ ตลอดจนภาพถาย ในปจจุบัน ศูนยขอมูลภายในหองสมุดประชาชน “เฉลิมราชกุมารี” ยงั มีความแตกตางกนั ในความสมบูรณ และวิธีการนําเสนอ แตสว นใหญจะมขี อมูลในเร่อื งดังตอไปน้ี 1. ขอ มลู สภาพทัว่ ไป 2. ขอมูลทางสังคม 3. ขอมูลทางการเมืองการปกครอง 4. ขอมูลทางการศึกษา 5. ขอมูลทางศิลปวัฒนธรรม 6. ขอมูลทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี 7. ขอมูลทางการเกษตร 8. ขอมูลทางอุตสาหกรรม 9. ขอมูลทางเศรษฐกิจ หอ งสมุดประชาชน \"เฉลมิ ราชกมุ าร\"ี อาํ เภอสาม หองสมดุ ประชาชน \"เฉลมิ ราชกมุ าร\"ี อาํ เภอทา พราน จ.นครปฐม ตูม จ.สุรินทร ภาพจากhttp://202.143.148.85/libinfow3be/ 2. หอ ภงาสพมจาดุ กโhรttงpเ:/ร/lยีibนrary1812.blogspot.com/

65 หอ งสมดุ โรงเรยี น หมายถงึ หองสมุดที่จัดตง้ั ขึ้นในโรงเรียน หรือสถานที่จัดการศึกษาตํ่ากวา ระดับอุดมศึกษา มีวัตถุประสงคสําคัญเพื่อใหเปนศูนยกลางการเรียนของนักเรียน และการสอนของครู หองสมุดโรงเรียน จะจัดหาวัสดุตามหลักสูตรเพือ่ ใหบริการแกนักเรียน และครู ความสําคัญอีกอยางหนึง่ คือ เปน การปลูกฝงนสิ ัยรักการอา นของนกั เรยี น บทบาทและหนาที่ของหองสมุดโรงเรียนมี 3 ประการ ดังนี้ 1. เปนศูนยกลางของการศึกษาคนควาของการเรียน 2. เปนศนู ยก ลางฝกวิจารณญาณในการอา น มีบรรณารกั ษทําหนาท่ีแนะนําการอาน 3. เปน ศูนยกลางอุปกรณก ารสอน นอกจากการสง เสรมิ การเรียนของนักเรยี น แลวยัง สงเสริมการสอนของครูดวย หอ งสมุดโรงเรียนสารวทิ ยา หองสมุดโรงเรยี นแมพระฟาตมิ า ภาพจาก http://librarianmagazine.com ภาพจาก www.taradgame.com 3. หองสมุดมหาวทิ ยาลัย หองสมุดวิทยาลัย และมหาวิทยาลัย เปนแหลงเรียนรูหลักในสถาบันอุดมศึกษา มีบทบาทหนาที่ สงเสริมการเรียนการสอนตามหลักสูตรที่เปดในวิทยาลัย หรือมหาวิทยาลัยนัน้ ๆ เปนสําคัญ โดยการจัด รวบรวมหนังสือ และสือ่ ความรูอ ืน่ ๆ ในสาขาวิชาตามหลักสูตร สงเสริมชวยเหลือการคนควาวิจัยของ อาจารยและนักศึกษา สงเสริมพัฒนาการทางวิชาการของอาจารย และนักศึกษา จัดทําบรรณานุกรม และ ดรรชนีสําหรับการคนหาเรื่องราวที่ตองการ แนะนํานักศึกษาในการใชหนังสืออางอิง บัตรรายการ และ คูมือสําหรับการคนเรือ่ ง เชน หองสมุดมหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช เปนหองสมุดมหาวิทยาลัยเปด มีชื่อเรียกวา “สํานักบรรณสารสนเทศ” มีบริการทั้งในมหาวิทยาลัยสวนกลาง ระดับภาค และระดับ จังหวัด ที่ประชาชนมีโอกาสเขาใชบริการได นอกจากนี้ยังมีหองสมุดมหาวิทยาลัยตาง ๆ ที่ประชาชนสามารถเขาไปใชบริการได โดยเสีย คาบริการตามอัตราทีห่ องสมุดแหงนัน้ เรียกเก็บ รวมทั้งกฎ กติกา ขอบังคับ ใหยึดถือตามประกาศของ หอ งสมดุ แหง นน้ั

66 หอ งสมุดมหาวทิ ยาลัยมหาสารคาม สาํ นักหอสมุด มหาวิทยาลัยนเรศวร ภาพจาก www.oknation.net/blog/reading ภาพจาก www.rd1677.com/rd_pitsanulok 4. หอสมดุ แหง ชาติ หอสมุดแหงชาติ ถือเปนหอ งสมดุ ทีใ่ หญท ี่สุด เปน แหลง เรยี นรทู สี่ าํ คัญทส่ี ดุ แหง หน่ึงใน ประเทศ ที่ดําเนินการโดยรัฐบาล บทบาทหนาทีห่ ลัก ไดแก การรวบรวมหนังสือ สิง่ พิมพ และสือ่ ความรู ทุกอยางที่ผลิตขึ้นในประเทศ และทุกอยางที่เกี่ยวกับประเทศไมวาจะจัดพิมพในประเทศใด ภาษาใด เปน การอนุรักษสื่อความรูที่เปนทรัพยสินทางปญญาของชาติไมใหสูญไป และใหมีไวใชในอนาคต นอกจาก รวบรวมสิง่ พิมพในประเทศแลว ยังมีหนาที่รวบรวมหนังสือทีม่ ีคุณคาซึ่งพิมพในประเทศอื่นไวเพื่อ การศึกษา คนควา อางอิง ตลอดจนทําหนาที่เปนศูนยรวมบรรณานุกรมตาง ๆ และจัดทําบรรณานุกรม แหงชาติออกเผยแพรใหทราบโดยทั่วกันวามีหนังสืออะไรบางทีผ่ ลิตขึน้ ในประเทศ หอสมุดแหงชาติจึง เปนแหลงใหบริการความรูแกคนทัง้ ประเทศ ชวยเหลือการคนควา วิจัย ตอบคําถาม และใหคําแนะนํา ปรกึ ษาเกีย่ วกบั หนงั สือ บทบาทและหนา ท่ี 1. ดําเนินการจัดหา รวบรวม และสงวนรักษาทรัพยสินทางปญญา วิทยาการ ศิลปกรรม และวัฒนธรรมของชาติในรูปของหนังสือตัวเขียน เอกสารโบราณ และจารึก หนังสือตัวพิมพ สื่อ สง่ิ พมิ พ สื่อโสตทศั นวัสดุ และส่อื อเิ ล็กทรอนิกส ทีผ่ ลติ จากในประเทศ และตางประเทศ 2. ศึกษา วิเคราะห วิจัย ดําเนินงานดานเทคนิควิชาการบรรณารักษศาสตร สารนเิ ทศศาสตร และเทคโนโลยีสารนิเทศตามหลักมาตรฐานสากล ตลอดจนใหการฝกอบรมแกบุคลากรของหนวยงาน และสถาบันการศึกษา 3. ใหบริการการอาน ศึกษาคน ควา และวจิ ัยแกประชาชน เพ่อื ใหเปนแหลงเรียนรตู ลอด ชีวิต และการศึกษาตามอัธยาศัย 4. เปนศูนยประสานงานระบบสารนิเทศทางวิชาการแหงชาติ 5. เปนศูนยขอมูลวารสารระหวางชาติแหงประเทศไทย และภูมิภาคเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต

67 ศูนยกําหนดเลขมาตรฐานสากลประจําหนังสือและวารสาร ศูนยกําหนดรายละเอียดทางบรรณานุกรม ของหนังสือทีจ่ ัดพิมพในประเทศ และเปนศูนยกลางแลกเปลีย่ น และยืมสิง่ พิมพในระดับชาติ และ นานาชาติ 6. เปนคลังสิ่งพิมพของชาติ และศูนยรวบรวมสิ่งพิมพขององคกรสหประชาชาติ 7. ปฏิบตั งิ านรว มกนั หรอื สนบั สนุนการปฏิบตั งิ านของหนวยงานอ่นื ท่ีเกย่ี วของ หรอื ท่ี ไดรับมอบหมาย หอสมุดแหงชาติ นอกจากที่ตัง้ อยูท ี่ทาวาสุกรี กรุงเทพมหานครแลว ยังมีหอสมุดแหงชาติสาขา อยูในภูมภิ าคตางๆ อกี 17 แหง หอสมดุ แหง ชาติ(ทาวาสุกรี) หอสมดุ แหงชาติรชั มงั คลาภิเษก จนั ทบุรี ภาพจาก www.trueplookpanya.com ภาพจาก thai-culture.net/chanthaburi/ บริการของหอสมุดแหงชาติ ทาวาสุกรี นอกจากการใหบริการการอาน ศึกษาคนควา และวิจัยแกประชาชน เพื่อเปนแหลงเรียนรูต ลอด ชีวิตและการศึกษาตามอัธยาศัยแลว ยังมบี ริการอน่ื ๆ ดังตัวอยาง 1. บริการอนิ เทอรเน็ต เพื่อศกึ ษาคน ควา และเปน แหลง เรยี นรูตลอดชีวิตของนกั เรียน นักศึกษา ผศู กึ ษาคน ควา วจิ ัย และประชาชนทั่วไป โดยไมเสียคา ใชจ าย 2. บรกิ ารวทิ ยานิพนธ และรายงานการวจิ ยั ปจจุบนั สาํ นกั หอสมุดแหงชาติ ใหบ ริการ วิทยานพิ นธตงั้ แตป พ.ศ. 2546 – ปปจจบุ นั 3. บรกิ ารโสตทศั นวัสดุ ใหบ รกิ ารเกย่ี วกบั แผนที่ CD, DVD สารคดี/ การต ูน และภาพยนตรทั้งภาษาไทย และภาษาตางประเทศ แถบบันทึกเสียงธรรมะ และนิทานอิสป 4. บริการเลขมาตรฐานสากลประจําหนังสือ วารสาร 5. บริการขอมูลทางบรรณานุกรมของหนังสือ

68 5. หองสมุดเฉพาะ หองสมุดเฉพาะ คือ หองสมุดซึ่งรวบรวมหนังสือในสาขาวิชาบางสาขาโดยเฉพาะ มักเปน สวนหนึ่งของหนวยงานราชการ องคการ บริษัทเอกชน หรือธนาคาร ทําหนาที่จัดหาหนังสือ และ ใหบริการความรู ขอมูล และขาวสารเฉพาะเรือ่ งทีเ่ กีย่ วของกับการดําเนินงานของหนวยงานนัน้ ๆ หองสมุดเฉพาะจะเนนการรวบรวมรายงานการคนควา วิจัย วารสารทางวิชาการ เชน หองสมุด มารวย ซ่ึงเปนหองสมุดของตลาดหลักทรัพยแหงประเทศไทย จัดตัง้ ขึน้ เพือ่ เปนแหลงสารสนเทศดานตลาดเงิน ตลาดทนุ และสาขาวิชาทเ่ี ก่ยี วขอ ง กอ นจะปรับปรุงรูปลักษณใหม และเปลี่ยนชื่อเปน “หองสมุดมารวย” ในป พ.ศ. 2547 เพอื่ เปนเกียรตแิ ด ดร.มารวย ผดุงสิทธิ์ กรรมการผูจัดการตลาดหลักทรัพยฯ คนท่ี 5 หองสมุดมารวย หองสมดุ ธนาคารแหง ประเทศไทย ภาพจาก http://www.thaigoodview.com ภาพจากhttp://www.bot.or.th

69 เรือ่ งที่ 3 แหลง เรยี นรสู าํ คญั ในชุมชน นอกจากแหลงเรียนรูป ระเภทหองสมุดตามทีก่ ลาวมาแลว ยังมีแหลงเรียนรูท ี่สําคัญในชุมชนอีก จํานวนมาก แตจะขอกลาวถงึ แหลงเรียนรูทผ่ี ูเรยี นควรทราบและศกึ ษาเพอื่ ประกอบการเรยี นรดู ังตอ ไปนี้ 1. พิพธิ ภณั ฑ 2. ศาสนสถาน 3. อนิ เทอรเ นต็ 1. พิพิธภัณฑ พพิ ธิ ภณั ฑเ ปนแหลงเรียนรูที่รวบรวม รักษา คน ควา วิจยั และจัดแสดงหลักฐานวตั ถุสงิ่ ของ ท่สี มั พนั ธกับมนุษยแ ละสงิ่ แวดลอม เปนบริการการศึกษาท่ีใหความรู และความเพลิดเพลินแกประชาชน ท่ัวไป เนนการจัดกิจกรรมการศึกษาที่เอื้อใหประชาชนสามารถเรียนรูด วยตัวเองอยางอิสระเปนสําคัญ พิพิธภณั ฑมหี ลากหลายรปู แบบ มีการจัดแบง ประเภทแตกตางกันไป ซึ่งกลาวโดยสรุปไดวาประเภทของ พิพิธภัณฑสามารถแบงออกได 6 ประเภท ดังน้ี ก. พิพธิ ภณั ฑสถานประเภทท่ัวไป (Encyclopedia Museum) เปนสถาบันที่รวมวิชาการ ทุกสาขาเขาดวยกนั โดยจัดเปน แผนก ๆ ข. พพิ ธิ ภณั ฑส ถานศลิ ปะ (Museum of Arts) เปนสถาบันที่จัดแสดงงานศิลปะทุกแขนง เชน พพิ ิธภัณฑส ถานศลิ ปะการแสดง หอศิลป พิพิธภณั ฑศ ิลปะสมยั ใหม เปน ตน ค. พพิ ธิ ภณั ฑส ถานวทิ ยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี (Museum of Science and Technology) เปนสถาบันที่จัดแสดงวิวัฒนาการทางวิทยาศาสตรดานตาง ๆ เชน เครือ่ งจักรกล โทรคมนาคม ยาน อวกาศ และวิวฒั นาการเกย่ี วกบั เครือ่ งมอื การเกษตร เปน ตน ง. พิพธิ ภัณฑส ถานธรรมชาตวิ ิทยา (Natural Science Museum) เปนสถาบนั ท่จี ดั แสดง เรื่องราวของธรรมชาติเกี่ยวกับเรื่องของโลก ดิน หิน แร สัตว พืช รวมทัง้ สวนสัตว สวนพฤกษชาติ วน อทุ ยาน และพิพิธภณั ฑส ตั วนํ้า และสตั วบ กดว ย พิพธิ ภัณฑสตั วนํ้าราชมงคลศรีวชิ ัย จังหวัดตรงั พพิ ธิ ภัณฑส ถานแหง ชาตินาน www.aquariumthailand.com www.travelthaimagazine.com จ. พิพธิ ภัณฑส ถานประวตั ิศาสตร (Historical Museum) เปน สถาบนั ทจ่ี ดั แสดงหลกั ฐาน

70 ทางประวัติศาสตร แสดงถึงชีวิตความเปนอยู วัฒนธรรมและประเพณี พิพิธภัณฑประเภทนี้อาจแยก เฉพาะเรื่องก็ได เชน พิพิธภัณฑทีร่ วบรวม และจัดแสดงหลักฐานทางประวัติศาสตร ซึง่ เกีย่ วกับการเมือง การทหาร เศรษฐกิจ สังคม หรือการแสดงบานและเมืองประวัติศาสตร ทั้งนี้รวมถึงโบราณสถาน อนุสาวรีย และสถานที่สําคัญทางวัฒนธรรม ฉ. พพิ ิธภัณฑสถานชาตพิ ันธุวทิ ยา และประเพณพี ้ืนเมือง (Museum of Ethnology) และ การจําแนกชาติพันธุ และอาจจัดเฉพาะเรือ่ งราวของทองถิน่ ใดทองถิน่ หนึง่ ซึง่ เรียกวาพิพิธภัณฑสถาน พืน้ บาน และถาจัดแสดงกลางแจงโดยปลูกโรงเรือน จัดสภาพแวดลอมใหเหมือนสภาพจริง ก็เรียกวา พิพิธภัณฑสถานกลางแจง (Open-air Museum) พพิ ธิ ภัณฑพ ระมหากษตั ริย ภาพจาก www.kingprajadhipokmuseum.org ภาพจาก www.pamame.com ภาพจาก www.bloggang.com

71 2. ศาสนสถาน วดั โบสถ มัสยิด เปนศาสนสถานท่เี ปน รากฐานของวัฒนธรรมในดานตาง ๆ เปน ศูนยกลางที่สําคัญในการทํากิจกรรมทางศาสนาของชุมชน และเปนแหลงเรียนรูที่มีคามากในทุกดาน เชน การใหการอบรมตามคําสัง่ สอนของศาสนา การใหการศึกษาดานศิลปวัฒนธรรม ขนบธรรมเนียม ประเพณี พิธีกรรมตาง ๆ นับวาเปนการใหการศึกษาทางออมแกประชาชน เชน วัดพระเชตุพนวิมลมัง คลาราม เปน แหลง เรยี นรดู า นการนวดแผนโบราณเพอ่ื รกั ษาโรค ตํารายาสมุนไพร วัดพระศรีรัตนศาสดา ราม เปน แหลงเรยี นรดู านจติ รกรรมฝาผนังเรอ่ื ง รามเกยี รติ์ วัดพระศรรี ัตนศาสดาราม (วัดพระแกว) มัสยิดกลางปต ตานี ภาพจาก www.bhodhiyalaya.com ภาพจาก travel.sanook.com/gallery โบสถ ภาพจาก www.oknation.net กิจกรรม 1. ใหผ เู รยี นศึกษาคน ควา เร่อื งศาสนสถานเพ่มิ เตมิ จากอนิ เทอรเน็ต 2. ใหผ เู รยี นแตล ะคนไปสํารวจวัด โบสถ และมัสยดิ ท่อี ยูใ นชมุ ชน ตําบล เขยี นประวัติ ความเปน มา ความสาํ คญั สิ่งทจี่ ะเรียนรไู ดจากวัด โบสถ และมัสยิด จัดทาํ เปนรายงานสงครู

72 3. อินเทอรเน็ต อินเทอรเน็ต (Internet) คอื อะไร อินเทอรเ นต็ เปน ระบบเครือขา ยท่เี ชอ่ื มโยงทวั่ โลกเขาดวยกัน เหมือนใยแมงมุม หรือ world wide web (www.) จึงเปนแหลงขอมูลขนาดใหญทีม่ ีขอมูลทุก ๆ ดาน ทัง้ ภาพ เสียง ภาพเคล่ือนไหว ใหผ ูส นใจเขาไปศึกษาคนควาไดสะดวก รวดเร็ว และงาย มีคอมพิวเตอรเปนเครือ่ งมือ ผู ที่ใชเครือขายนี้สามารถสื่อสารถึงกันไดหลาย ๆ ทาง เชน อีเมล (E-mail) เว็บบอรด (Web board) แชทรูม (Chat room) การสืบคนขอมูล และขาวสารตาง ๆ รวมทั้งคัดลอกแฟมขอมูล และโปรแกรมมาใชได ความสําคญั ของอินเทอรเนต็ หลายประเทศทั่วโลกกําลังใหความสําคัญกับเทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Technology) หรือเรียกโดยยอวา “ไอที (IT)” ซึง่ หมายถึงความรูใ นวิธีการประมวลผล จัดเก็บ รวบรวม เรียกใช และนําเสนอขอมูล อินเทอรเน็ตเปนเครือ่ งมือสําคัญอยางหนึง่ ในการประยุกตใชไอที หากเรา จําเปนตองอาศัยขอมูลขาวสารในการทํางานประจําวัน อินเทอรเน็ตจะเปนชองทางทีท่ ําใหเราเขาถึง ขอมูลขาวสาร หรือเหตุการณความเปนไปตาง ๆ ทั่วโลกทีเ่ กิดขึ้นไดในเวลาอันรวดเร็ว ในปจจุบัน สามารถสืบคนขอ มลู ไดงา ยกวาสอื่ อืน่ ๆ อนิ เทอรเ นต็ เปน แหลง รวบรวมขอ มลู แหลง ใหญท ส่ี ดุ ของโลก ประวตั คิ วามเปนมาของอนิ เทอรเนต็ อนิ เทอรเน็ตถอื กาํ เนดิ ข้นึ ครงั้ แรก โดยองคก รทางทหารของสหรัฐอเมริกา ช่อื วา ย.ู เอส.ดเี ฟนซ (U.s.Defence Department) เปน ผูค ิดคนระบบข้ึนมา สําหรับประเทศไทยการเชื่อมตอเขาสู อินเทอรเน็ต มีจุดกําเนิดมาจากเครือขายคอมพิวเตอร ระหวางมหาวิทยาลัย หรือที่เรียกวา “แคมปสเน็ตเวิรก” (Campus Network) เครือขายดังกลาวไดรับการสนับสนุนจาก “ศูนยเทคโนโลยี อิเล็กทรอนิกส และคอมพิวเตอรแหงชาติ” (NECTEC) จนกระทั่งในเดือนสิงหาคม ป พ.ศ. 2535 ได เช่ือมเขาสูอนิ เทอรเน็ตโดยสมบรู ณ ถา จะกลา วถึงพัฒนาการประเทศไทย ต้ังแต ป พ.ศ.2530 ไดเริม่ มีการติดตอกับอินเทอรเน็ตโดยใช E-mail โดยเริ่มท่ี “มหาวิทยาลัยสงขลานครินทรวิทยาเขตหาดใหญ” และสถาบันเทคโนโลยีแหงเอเชียเปนแหง แรก อินเทอรเ น็ตเปนแหลง เรียนรูสาํ คัญในโลกปจจบุ นั ท่จี ริงแลวอินเทอรเน็ตเปนทัง้ ชอ งทางการเรียนรสู แู หลงเรียนรูอื่นเองดวย เราสามารถใชชองทาง นท้ี ําอะไรไดม ากมายโดยทเี่ รากค็ าดไมถ งึ เหตุผลสําคญั ท่ที ําใหอินเทอรเ น็ตเปน แหลง เรียนรูท่ีไดรับความ นยิ มแพรห ลาย คอื 1. การสื่อสารบนอินเทอรเน็ตไมจํากัดระบบปฏิบัติการของเครื่องคอมพิวเตอร 2. อินเทอรเน็ตไมมีขอจํากัดในเรื่องของระยะทาง 3. อนิ เทอรเนต็ ไมจาํ กดั รูปแบบของขอ มลู

73 ความสาํ คญั ของอินเทอรเนต็ 1. ความสําคญั ของอินเทอรเน็ตกับงานดา นตา ง ๆ 1.1 ดานการศึกษา 1) สามารถใชแหลงคนควาหาขอมูลทางวิชาการ ขอมูลดานการบันเทิง ดาน การแพทย และอนื่ ๆ ท่นี าสนใจ 2) ระบบเครือขายอินเทอรเน็ตจะทํานาที่เสมือนเปนหองสมุดขนาดใหญ 3) ผูใชสามารถใชอ ินเทอรเ น็ตติดตอกบั แหลงเรยี นรอู นื่ ๆ เพอื่ คน หาขอ มูลทกี่ าํ ลงั ศกึ ษาอยไู ด ทั้งทข่ี อ มลู ท่เี ปน ขอ ความ เสียง ภาพเคล่ือนไหวตา งๆ เปนตน 1.2 ดานธุรกิจและการพาณชิ ย 1) ในการดําเนินงานธุรกิจ สามารถคนหาขอมูลตางๆ เพื่อชวยในการตัดสินใจทาง ธุรกจิ 2) สามารถซื้อขายสินคาผานระบบเครือขายอินเทอรเน็ต 3) บริษัท หรือองคก รตาง ๆ ก็สามารถเปดใหบ ริการ และสนบั สนนุ ลูกคาของตนผาน ระบบเครือขายอินเทอรเน็ตได เชน การใหคําแนะนํา สอบถามปญหาตาง ๆ ใหแกลูกคา แจกจาย ตัว โปรแกรมทดลองใช (Shareware) หรอื โปรแกรมแจกฟรี (Freeware) เปนตน 1.3 ดานการบันเทิง 1) การพักผอนหยอ นใจ สนั ทนาการ เชน การคน หาวารสารตาง ๆ ผานระบบ เครือขายอินเทอรเน็ต ทีเ่ รียกวา Magazine Online รวมทั้งหนังสือพิมพ และขาวสารอื่น ๆ โดยมี ภาพประกอบที่จอคอมพิวเตอรเหมือนกับวารสารตามรานหนังสือทั่ว ๆ ไป 2) สามารถฟงวิทยุผานระบบเครือขายอินเทอรเน็ตได 3) สามารถดึงขอมูล (Download) ภาพยนตรต วั อยาง ทั้งภาพยนตรใหม และเกา 2. ความสําคัญของการเรยี นรทู างอินเทอรเ น็ต 2.1 การจดั เกบ็ ขอมูลจากอนิ เทอรเนต็ ไดง าย และส่ือสารไดรวดเร็ว 2.2 ความครบถวนของขอมูลจากอินเทอรเน็ต 2.3 ความรวดเร็วของเครือขายอินเทอรเน็ต 3. การเรยี นรูผา นเครอื ขา ยอินเทอรเ นต็ มตี น ทนุ ประหยัด กจิ กรรม 1. ใหผูเรยี นศกึ ษาคนควาเพมิ่ เตมิ เรื่อง อนิ เทอรเ น็ต 2. ใหผ ูเรยี นบอกถึงความแตกตางระหวางหองสมุด กับอินเทอรเนต็ 3. ใหผเู รยี นบอกถึงความสําคัญของอินเทอรเน็ต วามีความสําคัญกับตัวผูเ รียนในดานใดบาง และ สามารถนาํ ไปใชป ระโยชนสาํ หรับชุมชนของตนเองไดอยางไร

74 การสบื คน ขอมลู ทางอนิ เทอรเ นต็ ในการสืบคนหาขอมูลผานเครือขายอินเทอรเน็ต มีเครือ่ งมือทีช่ วยในการสืบคนทีส่ ะดวก เรียกวา โปรแกรมคนหา (Search Engine) ซึ่งโปรแกรมคนหานี้สามารถใชไดหลายภาษา เชน ภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ภาษาจนี โปรแกรมคนหาทเี่ ปน ทีน่ ิยมท่ีสามารถใชภาษาไทย คอื เว็บไซตกูเกลิ (Google) ขั้นตอนในการใชโ ปรแกรมคนหา 1. เปด โปรแกรมอนิ เทอรเ นต็ (Internet Explorer) 2. พมิ พช อ่ื เว็บไซต www.google.com ลงในชอ งแอด็ เดรส (Address) แลวกดปมุ Go หรอื กดเอน็ เทอร (Enter) รอจนหนา ตางของเว็บไซตกูเกิล Google ขึน้ 3. หนา ตางของเว็บไซตก ูเกิล google มีสวนประกอบดังภาพดานลาง 4. มีบริการที่สามารถเขาถึงไดสะดวกในการคนหา 6 รายการ คือ รูปภาพ กลุมขา ว บลอ็ ก สารบัญ เว็บ Gmail และเพิ่มเติม 5. พิมพคําสาํ คัญ หรอื ส่ิงที่ตองการคน หาในชอ งคนหา แลวกดปุมคน หา โดย google 6. เมือ่ กดปมุ คน หาโดย Google ก็จะขนึ้ รายละเอียดของเวบ็ ไซตเกีย่ วของกบั คาํ สําคัญ หรอื ส่ิงท่ตี องการคนหา 7. คลกิ ขอ ความที่ขดี เสนใตเพอ่ื ศกึ ษารายละเอียด จะมีการเช่ือมโยง (Link) ไปเว็บไซตที่ ตองการ กจิ กรรม ใหผูเรียนสืบคนขอมูลทางอินเทอรเน็ตเกี่ยวกับศิลปวัฒนธรรมทองถิ่น ประจําภาคที่ เปน ภูมิลําเนาของผูเ รียน สรุปเปนรายงานสงครู พรอมทัง้ เขียนแผนภูมิเสนทางการสืบคนขอมูล ดังกลาว ดว ย

75 แบบทดสอบ เรื่อง การใชแหลง เรียนรู ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนตน 1. ขอ ใดเปน แหลง รวบรวมขอ มูลสารสนเทศ มากท่สี ดุ 1 1 ก. หองสมดุ 1 ข. อนิ เทอรเ น็ต ค. สวนสาธารณะ ง. อุทยานแหงชาติ 2. หอ งสมดุ ประเภทใดที่เกบ็ รวบรวมทรัพยากรสารสนเทศทม่ี ีเนอื้ หาเฉพาะวชิ า 1 ก. หองสมุดประชาชน”เฉลิมราชกุมารี” ข. หอ งสมดุ โรงเรยี นสวนกหุ ลาบ ค. หองสมุดมารวย ง. หองสมุดอาํ เภอ 3. แหลงเรียนรู หมายถงึ ขอ ใด 1 ก. สถานที่ใหความรูตามอัธยาศัย ข. แหลง คน ควา เพ่ือประโยชนใ นการพฒั นาตนเอง ค. แหลงรวบรวมความรูและขอมูลเฉพาะสาขาวิชาใดวิชาหนึ่ง ง. แหลง ขอมลู และประสบการณทส่ี ง เสรมิ ใหผูเรยี นแสวงหาความรแู ละเรยี นรูดว ยตนเอง 4. ถานกั ศึกษาตองการรูเกีย่ วกับโลกและดวงดาวควรไปใชบริการแหลงเรยี นรใู ด ก. ทองฟาจําลอง ข. เมืองโบราณ ค. พพิ ิธภัณฑ ง. หองสมุด 5. หนังสอื ประเภทใดที่หา มยืมออกนอกหอ งสมุด 1 ก. เร่ืองแปล 1 ข. นวนยิ าย ค. หนังสืออางองิ ง. วรรณกรรมสาํ หรบั เด็ก 6. เหตุใดหอ งสมุดจงึ ตอ งกาํ หนดระเบียบและขอปฏิบตั ใิ นการเขาใชบ ริการ 1

76 ก. เพ่อื อาํ นวยความสะดวกตอผูใชบรกิ าร ข. เพื่อสนองความตองการแกผูใชบริการทุกคน ค. เพือ่ ใหก ารบริหารงานหองสมุดเปน ไปอยา งเรียบรอย ง. เพ่ือใหเ กิดความเปน ธรรมและความเสมอภาคแกผ ใู ชบ ริการ 7. การจดั ทําคมู อื การใชห อ งสมุดเพ่ือใหขอมูลเก่ียวกับหอ งสมดุ เปนบรกิ ารประเภทใด 1 ก. บริการขาวสารขอมูล ข. บริการสอนการใชหองสมุด ค. บริการแนะนําการใชหองสมุด ง. บริการตอบคําถามและชวยการคนควา 8. ความสาํ คญั ของหองสมุดขอใดท่ชี ว ยใหผ ใู ชบริการมจี ิตสาํ นกึ ที่ดีตอ สวนรวม 1 ก. ชว ยใหรูจกั แบง เวลาในการศึกษาหาความรู ข. ชวยใหมีความรูเทาทันโลกยุคใหมตลอดเวลา ค. ชว ยใหมนี ิสยั รักการคนควา หาความรดู ว ยตนเอง ง. ชวยใหระวังรักษาทรัพยสิน สิ่งของของหองสมุด 9. หองสมดุ ประเภทใดใหบริการทกุ เพศ วัย และความรู 1 ก. หองสมุดเฉพาะ ข. หองสมดุ โรงเรยี น ค. หองสมุดประชาชน ง. หองสมุดมหาวิทยาลัย 10. หองสมุดมารวยเปน หอ งสมุดประเภทใด 1 ก. หองสมุดเฉพาะ ข. หอ งสมดุ โรงเรยี น ค. หองสมุดประชาชน ง. หองสมุดมหาวิทยาลัย

77 11. ขอใดเปนแหลงเรียนรูที่ที่สําคัญในการทํากิจกรรมทางศาสนาและสอนคนใหเปนคนดี ก. วดั ข. มัสยิด ค. โบสถ ง. ถูกทกุ ขอ 12. ขอ ใดเปน ประโยชนของอนิ เทอรเนต็ ก. สะดวก รวดเรว็ ข. สื่อสารไดหลายชองทาง ค. มภี าพนิง่ และภาพเคลอื่ นไหว ง. ถกู ทุกขอ 13. http://www.nfe.go.th คาํ วา th หมายถึงอะไร 2 ก. ตวั ยอ ประเทศ ข. ตวั ยอ หนว ยงานตนสงั กดั ค. ตวั ยอ ของประเภทองคก ร ง. ตวั ยอ ของผูใหบริการอินเทอรเน็ต 14. กลมุ คํา ท่ีใชในการคนหาขอมลู เรยี กวา อะไร ก. Password ข. Keyword ค. word ง. Microsoft word 15. ลิงค (Link)ในอนิ เตอรเ นท็ หมายถงึ อะไร ก. การขาดหายของขอมูลในเว็บเพจ ข. การเชื่อมโยงของขอมูลในเว็บเพจ ค. การคนหาขอมูลในเว็บเพจ ง. ผดู แู ลและผูใชใ นเวบ็ เพจ แนวคาํ ตอบ ขอ 1 ข ขอ 2 ค ขอ 3 ง ขอ 4 ก ขอ 5 ค ขอ 6 ง ขอ 7 ค ขอ 8 ง ขอ 9 ค ขอ 10 ก ขอ 11 ง ขอ 12 ง ขอ 13 ก ขอ 14 ข ขอ 15 ข

78 บทที่ 3 การจดั การความรู สาระสําคญั การจัดการความรูเ ปนเครือ่ งมือของการพัฒนาคุณภาพของงาน หรือสราง วัตกรรมใน การทํางาน การจัดการความรูจ ึงเปนการจัดการกับความรูแ ละประสบการณที่มีอยูใ นตัวคน และ ความรูเดนชัด นํามาแบงปนใหเกิดประโยชนตอตนเองและองคกรดวยการผสมผสาน ความสามารถของคนเขาดวยกันอยางเหมาะสม มีเปาหมายเพื่อ การพัฒนางาน พัฒนาคน และ พัฒนาองคก รใหเ ปน องคก รแหงการเรยี นรู ผลการเรียนรูทคี่ าดหวงั 1. วเิ คราะหผ ลที่เกดิ ขนึ้ ของขอบขา ยความรู ตัดสินคุณคา กาํ หนดแนวทางพฒั นา 2. เหน็ ความสมั พนั ธข องกระบวนการจดั การความรู กบั การนาํ ไปใชใ นการ พฒั นาชมุ ชนปฏิบตั ิการ 3. ปฏิบัตติ ามกระบวนการจัดการความรไู ดอ ยา งเปน ระบบ หัวขอ บทเรยี น ความหมาย ความสาํ คญั หลกั การ เร่ืองท่ี 1 กระบวนการจดั การความรู เร่ืองที่ 2 การรวมกลมุ เพอ่ื ตอยอดความรู การฝกทักษะและกระบวนการจัดการความรู

79 แบบทดสอบเรือ่ งการจดั การความรู คําชแ้ี จง : จงกากบาท X เลอื กขอ ทท่ี านคดิ วา ถกู ตองท่ีสดุ 1. การจดั การความรเู รยี กสน้ั ๆ วา อะไร ก. MK ข. KM ค. LO ง. QA 2. เปา หมายของการจดั การความรคู อื อะไร ก. พฒั นาคน ข. พฒั นางาน ค. พฒั นาองคก ร ง. ถูกทุกขอ 3. ขอใดถูกตอ งมากท่ีสุด ก. การจดั การความรู หากไมท าํ จะไมรู ข. การจดั การความรคู อื การจดั การความรขู องผูเ ช่ยี วชาญ ค. การจดั การความรถู อื เปน เปา หมายของการทาํ งาน ง. การจดั การความรคู อื การจดั การความรทู ม่ี ใี นเอกสาร ตาํ รา มาจดั ใหเ ปน ระบบ 4. ขน้ั สูงสุดของการเรียนรคู ืออะไร ก. ปญ ญา ข. สารสนเทศ ค. ขอมูล ง. ความรู 5. ชุมชนนกั ปฏบิ ตั ิ (Cop) คอื อะไร ก. การจดั การความรู ข. เปา หมายของการจดั การความรู ค. วธิ กี ารหนึ่งของการจัดการความรู ง. แนวปฏบิ ตั ขิ องการจดั การความรู

80 6. รูปแบบการจัดการความรูตามโมเดลปลาทู สว น “ทองปลา” หมายถงึ อะไร ก. การกาํ หนดเปา หมาย ข. การแลกเปลย่ี นเรียนรู ค. การจดั เกบ็ เปน คลงั ความรู ง. ความรูทช่ี ดั แจง 7. ผูที่ทําหนา ท่กี ระตนุ ใหเ กิดการแลกเปล่ยี นเรียนรคู อื ใคร ก. คุณเออ้ื ข. คณุ อํานวย ค. คณุ กิจ ง. คณุ ลขิ ติ 8. สารสนเทศเพ่ือเผยแพรค วามรใู นปจจุบนั มอี ะไรบา ง ก. เอกสาร ข. วซี ดี ี ค. เว็บไซด ง. ถกู ทกุ ขอ 9. การจัดการความรดู วยตนเองกับชมุ ชนแหงการเรียนรมู คี วามเกี่ยวของกัน หรือไม อยางไร ก. เกยี่ วขอ งกัน เพราะการจดั การความรใู นบคุ คลหลาย ๆ คน รวมกนั เปน ชุมชน เรียกวาเปน ชมุ นมุ แหง การเรยี นรู ข. เก่ียวของกนั เพราะการจดั การความรใู หก บั ตนเองกเ็ หมอื นกบั จดั การความรู ใหช ุมชนดว ย ค. ไมเ ก่ียวขอ งกัน เพราะจัดการความรดู วยตนเองเปนปจเจกบุคคล สว น ชุมชนแหงการเรยี นรูเปนเรอื่ งของชมุ ชน ง. ไมเ กี่ยวขอ งกัน เพราะชมุ ชนแหงการเรยี นรูเปนการเรยี นรูเฉพาะกลุม 10. ปจจยั ทที่ ําใหก ารจดั การความรกู ารรวมกลมุ ปฏบิ ตั กิ ารประสบผลสาํ เร็จคืออะไร ก. พฤตกิ รรมของคนในกลมุ ข. ผูน าํ กลมุ ค. การนาํ ไปใช ง. ถกู ทุกขอ เฉลย 1) ข 2) ง 3) ก 4) ก 5) ค 6) ข 7) ข 8) ง 9) ก 10) ง

81 เรอ่ื งท่ี 1 ความหมาย ความสําคัญ หลักการ กระบวนการจดั การความรู การรวมกลุมเพ่ือตอ ยอดความรู และการจัดทําสารสนเทศเผยแพรความรู ความหมายของการจดั การความรู การจดั การ (Management) หมายถงึ กระบวนการในการเขาถงึ ความรแู ละการ ถา ยทอด ความรูทต่ี อ งดาํ เนนิ การรวมกันกบั ผูปฏิบัตงิ าน ซ่ึงอาจเริม่ ตน จากการบง ชค้ี วามรทู ี่ ตอ งการใช การสรา งและแสวงหาความรู การประมวลเพ่ือกลน่ั กรองความรู การจดั การ ความรูใหเ ปน ระบบ การสรา งชอ งทางเพอ่ื การสื่อสารกบั ผูเกยี่ วขอ ง การแลกเปลย่ี นความรู การจดั การ สมยั ใหมใ ชก ระบวนการทางปญ ญาเปน สง่ิ สาํ คญั ในการคดิ ตดั สนิ ใจ และสงผล ใหเ กดิ การ กระทํา การจัดการจึงเนนไปทก่ี ารปฏบิ ัติ ความรู (Knowledge) หมายถงึ ความรูทีค่ วบคกู ับการปฏิบตั ิ ซงึ่ ในการปฏิบตั ิจําเปน ตอ ง ใชความรทู ่ีหลากหลายสาขาวชิ ามาเช่ือมโยงบรู ณาการเพือ่ การคิดและตดั สินใจ และ ลงมือปฏบิ ตั ิ จุดกําเนิดของความรคู ือสมองของคน เปนความรทู ฝี่ ง ลึกอยใู นสมอง ชแี้ จงออก มาเปน ถอ ยคํา หรอื ตวั อักษรไดย าก ความรนู ัน้ เมอื่ นําไปใชจ ะไมห มดไป แตจ ะยงิ่ เกดิ ความรู เพม่ิ พนู มากขนึ้ อยู ในสมองของผปู ฏิบตั ิ ในยคุ แรก ๆ มองวา ความรู หรือทนุ ทางปญ ญา มาจากการจดั ระบบและการ ตคี วามสารสนเทศ ซง่ึ สารสนเทศกม็ าจากการประมวลขอ มลู ขน้ั ของการเรียนรู เปรยี บดงั ป ระมดิ ตามรูปแบบนี้

82 ความรแู บงไดเปน 2 ประเภท คอื 1. ความรเู ดน ชดั (Explicit Knowledge) เปนความรูท ่ีเปน เอกสาร ตาํ รา คมู อื ปฏิบตั ิงาน สือ่ ตา ง ๆ กฎเกณฑ กตกิ า ขอตกลง ตารางการทาํ งาน บนั ทกึ จากการทาํ งาน ความรูเ ดนชัดจงึ มชี ่อื เรยี กอกี อยางหน่งึ วา “ความรใู นกระดาษ” 2. ความรซู อ นเรน /ความรฝู ง ลกึ (Tacit Knowledge) เปนความรทู ี่แฝงอยูในตัว คน พฒั นาเปนภมู ปิ ญญา ฝงอยใู นความคดิ ความเชอื่ คา นิยม ทค่ี นไดม าจากประสบ การณส งั่ สมมานาน หรือเปนพรสวรรคอันเปนความสามารถพเิ ศษเฉพาะตัวที่มมี าแตกําเนดิ หรอื เรยี ก อกี อยา งหนง่ึ วา “ความรใู นคน” แลกเปลย่ี นความรกู นั ไดย าก ไมสามารถแลก เปลี่ยนมาเปน ความรทู เ่ี ปด เผยไดทงั้ หมด ตอ งเกดิ จากการเรยี นรรู ว มกนั ผานการเปนชมุ ชน เชน การสงั เกต การแลกเปล่ียนเรียนรูระหวางการทาํ งาน หากเปรียบความรูเหมือนภูเขาน้ําแขง็ จะมีลกั ษณะดงั นี้ สว นของนา้ํ แขง็ ท่ีลอยพนนา้ํ เปรยี บเหมอื นความรูท ่ีเดน ชัด คอื ความรทู ี่อยูใน เอกสาร ตาํ รา ซดี ี วีดโี อ หรอื สอ่ื อ่นื ๆ ทีจ่ บั ตองได ความรนู ีม้ เี พยี ง 20 เปอรเซ็นต สว นของนํา้ แขง็ ท่จี มอยใู ตน า้ํ เปรียบเหมอื นความรูทย่ี งั ฝง ลกึ อยูในสมองคน มี ความรู จากสิง่ ที่ตนเองไดป ฏบิ ตั ิ ไมส ามารถถายทอดออกมาเปนตัวหนังสอื ใหค นอน่ื ไดร ับรไู ด ความรูท่ี ฝง ลกึ ในตัวคนนม้ี ีประมาณ 80 เปอรเซ็นต

83 ความรู 2 ยุค ความรูยุคที่ 1 เนน ความรใู นกระดาษ เนนความรูของคนสวนนอย ความรูที่สราง ข้ึน โดยนักวิชาการที่มีความชํานาญเชี่ยวชาญเฉพาะดาน เรามักเรียกคนเหลานั้นวา “ผูมีปญญา” ซ่ึง เช่ือวา คนสวนใหญไมมีความรู ไมมีปญญา ไมสนใจที่จะใชความรูของคนเหลานั้น โลกทัศนใน ยคุ ท่ี 1 เปน โลกทัศนทค่ี บั แคบ ความรูยุคท่ี 2 เปนความรูในคน หรืออยูในความสัมพันธระหวางคน เปนการคน พบ “ภูมิปญญา” ท่ีอยูในตัวคน ทุกคนมีความรูเพราะทุกคนทํางาน ทุกคนมีสัมพันธกับ ผูอื่น จึงยอมมีความรูทีฝ่ งลึกในตัวคนทีเ่ กิดจากการทํางาน และการมีความสัมพันธกันนั้น เรียกวา “ความรูอันเกิดจากประสบการณ” ซ่ึงความรูยุคท่ี 2 น้ี มีคุณประโยชน 2 ประการ คือ ประการแรก ทําใหเราเคารพซึ่งกันและกันวาตางก็มีความรู ประการที่ 2 ทําใหหนวยงาน หรือองคกรที่มีความเชื่อเชนนี้ สามารถใชศักยภาพแฝงของทุกคนในองคกรมาสรางผลงาน สรา งนวตั กรรมใหก บั องคก ร ทําใหองคก รมีการพัฒนามากข้นึ การจัดการความรู การจดั การความรู (Knowledge Management) หมายถงึ การจดั การกบั ความรู และ ประสบการณท ีม่ ีอยใู นตวั คน และความรูเดนชดั นาํ มาแบง ปน ใหเ กดิ ประโยชนต อตนเอง และ องคก ร ดว ยการผสมผสานความสามารถของคนเขา ดว ยกนั อยา งเหมาะสม มเี ปา หมาย เพ่ือการ พฒั นางาน พฒั นาคน และพัฒนาองคกรใหเปนองคก รแหง การเรยี นรู ในปจ จบุ นั และในอนาคต โลกจะปรบั ตัวเขาสกู ารเปน สังคมแหง การเรยี นรู ซง่ึ ความ รู กลายเปนปจ จัยสาํ คญั ในการพฒั นาคน ทาํ ใหค นจาํ เปนตอ งสามารถแสวงหาความรู พฒั นา และ สรา งองคค วามรูอ ยา งตอ เนอื่ ง เพ่ือนําพาตนเองสูค วามสําเร็จ และนําพาประเทศชาติไป สกู าร พัฒนา มคี วามเจรญิ กา วหนา และสามารถแขงขันกับตางประเทศได คนทกุ คนมกี ารจดั การความรูในตนเอง แตย ังไมเปน ระบบ การจดั การความรเู กดิ ขึ้นไดในครอบครวั ทม่ี กี ารเรียนรตู ามอัธยาศัย พอ แมส อนลกู ปยู า ตายาย ถายทอดความรู และ ภูมปิ ญญาใหแกล กู หลานในครอบครวั ทํากันมาหลายชัว่ อายคุ น โดยใชว ิธธี รรมชาติ เชน พดู คยุ สงั่ สอน จดจาํ ไมมีกระบวนการที่เปนระบบแตอยางใด วิธีการดงั กลา วถือเปน การ จดั การความรรู ปู แบบหนง่ึ แตอ ยางไรก็ตาม โลกในยคุ ปจจบุ นั มีการเปลย่ี นแปลงอยาง รวดเร็ว ในดา นตา ง ๆ การใชว ธิ กี ารจัดการความรูแ บบธรรมชาติ อาจกา วตามโลกไมท นั จงึ จาํ เปนตอ งมี

84 กระบวนการที่เปนระบบ เพ่อื ชวยใหอ งคกรสามารถทาํ ใหบคุ คลไดใ ชความรูต าม ท่ีตองการ ไดทันเวลา ซง่ึ เปน กระบวนการพฒั นาคนใหม ศี กั ยภาพ โดยการสรางและใชค วามรู ในการ ปฏิบตั ิงานใหเกิดผลสัมฤทธ์ดิ ีขึน้ กวาเดมิ การจัดการความรูหากไมป ฏิบตั ิจะไมเขา ใจ เรอิ งการ จดั การความรู นัน่ คือ “ไมท ํา ไมร ู” การจดั การความรจู งึ เปน กจิ กรรมของนกั ปฏบิ ตั ิ กระบวนการจดั การความรจู ึงมลี กั ษณะเปนวงจรเรยี นรทู ี่ตอเน่อื งสมํา่ เสมอ เปา หมายคอื การ พฒั นางานและพัฒนาคน การจัดการความรทู ่ีแทจรงิ เปน การจัดการความรโู ดยกลมุ ผู ปฏิบตั ิงาน เปน การดําเนนิ กิจกรรมรวมกันในกลุมผูท ํางาน เพ่ือชวยกันดงึ “ความรใู นคน” และควา ความรู ภายนอกมาใชใ นการทาํ งาน ทําใหไ ดร บั ความรมู ากขนึ้ ซ่ึงถอื เปนการยก ระดับความรู และนาํ ความรูทไี่ ดร ับการยกระดบั ไปใชในการทํางานเปนวงจรตอเนอื่ งไมจบสน้ิ การจดั การความรจู งึ ตองรวมมือกันทาํ หลายคน ความคิดเห็นทแี่ ตกตางในแตละบคุ คล จะ กอ ใหเ กดิ การสรา งสรรค ดว ยการใชก ระบวนการแลกเปลย่ี นเรยี นรู มปี ณธิ านมงุ ม่นั ท่จี ะทํางาน ใหป ระสบผลสําเร็จดขี ้ึน กวา เดมิ เม่อื ดาํ เนนิ การจดั การความรแู ลว จะเกดิ นวตั กรรมในการ ทาํ งาน น่ันคือเกิดการตอ ยอด ความรู และมีองคค วามรูเฉพาะเพ่อื ใชใ นการปฏิบตั งิ านของ ตนเอง การจดั การความรมู ใิ ชก าร เอาความรทู มี่ อี ยใู นตําราหรอื จากผูเ ช่ยี วชาญมากองรวมกัน และจัดหมวดหมู เผยแพร แตเปน การดงึ เอาความรเู ฉพาะสว นทใ่ี ชใ นงานมาจดั การใหเ กดิ ประโยชนกับตนเอง กลุม หรอื ชมุ ชน การจัดการความรูเปนการเรียนรูจากการปฏิบัติ นําผลจากการปฏิบัติมาแลก เปลีย่ นเรียนรูก ัน เสรมิ พลังของการแลกเปล่ียนเรยี นรูด วยการชื่นชม ทําใหเปนกระบวน การแหง ความสุข ความภูมิใจ และการเคารพเห็นคุณคา ซงึ่ กันและกนั ทักษะเหลานี้ นําไปสูการสรางนิสัยคิดบวกทําบวก มองโลก ในแงด ี และสรางวัฒนธรรมในองคกรที่ ผคู นสมั พันธกันดวยเรอื่ งราวดี ๆ ดวยการแบงปนความรู และ แลกเปลี่ยนความรูจาก ประสบการณซ ่งึ กันและกัน โดยทกี่ จิ กรรมเหลาน้สี อดคลองแทรกอยใู นการ ทํางาน ประจาํ ทุกเร่ือง ทกุ เวลา... ศ.นพ.วิจารณ พานชิ

85 ความสําคัญของการจัดการความรู หัวใจของการจัดการความรูค ือ การจัดการความรูท ีม่ ีอยูใ นตัวบุคคล โดยเฉพาะ บุคคลทีม่ ี ประสบการณในการปฏิบัติงานจนงานประสบผลสําเร็จ กระบวนการแลกเปลีย่ น เรียนรูร ะหวางคน กับคน หรือกลมุ กับกลมุ จะกอ ใหเ กิดการยกระดับความรทู ีส่ ง ผลตอ เปา หมายของการทํางาน นั่นคือ เกิดการพัฒนาประสิทธิภาพของงาน คนเกิดการพัฒนา และ สงผลตอเนื่องไปถึงองคกร เปนองคกร แหงการเรียนรู ผลทีเ่ กิดขึน้ กับการจัดการความรู จึง ถือวามีความสําคัญตอการพัฒนาบุคลากรใน องคกร ซง่ึ ประโยชนท ีจ่ ะเกดิ ขนึ้ ตอ บคุ คล กลุม หรอื องคก ร มีอยางนอย 3 ประการ คอื 1. ผลสัมฤทธิข์ องงาน หากมีการจัดการความรูใ นตนเอง หรือในหนวยงาน องคกร จะเกิด ผลสําเร็จทีร่ วดเร็วยิ่งขึน้ เนือ่ งจากความรูเ พือ่ ใชในการพัฒนางานนัน้ เปนความรูท ีไ่ ด จากผูท ีผ่ าน การปฏิบัติโดยตรง จึงสามารถนํามาใชในการพัฒนางานไดทันที และเกิด นวัตกรรมใหมในการ ทํางาน ท้งั ผลงานทีเ่ กดิ ข้นึ ใหม และวัฒนธรรมการทํางานรวมกันของ คนในองคกรทีม่ ีความเอือ้ อาทร ตอ กนั 2. บุคลากร การจัดการความรูใ นตนเองจะสงผลใหคนในองคกรเกิดการพัฒนา ตนเอง และสงผลรวมถึงองคกร กระบวนการเรียนรูจ ากการแลกเปลีย่ นความรูร วมกัน จะทําใหบุคลากรเกิด ความมน่ั ใจในตนเอง เกิดความเปนชุมชนในหมูเพื่อนรวมงาน บุคลากร เปนบุคคลเรียนรูแ ละสงผลให องคก รเปนองคกรแหง การเรยี นรอู กี ดวย 3. ยกระดับความรูข องบุคลากรและองคกร การแลกเปลีย่ นเรียนรู จะทําให บุคลากรมี ความรูเ พิม่ ขึ้นจากเดิม เห็นแนวทางในการพัฒนางานทีช่ ัดเจนมากขึน้ และเมือ่ นําไปปฏิบัติจะทําให บุคคลและองคกรมีองคความรูเ พือ่ ใชในการปฏิบัติงานในเรือ่ งทีส่ ามารถ นําไปปฏิบัติได มีองคความรู ที่จําเปนตอการใชงาน และจดั ระบบใหอยใู นสภาพพรอมใช การที่เรามีการจัดการความรูในตัวเอง จะพบวาความรูใ นตัวเราทีค่ ิดวาเรามี เยอะแลวนั้น จริง ๆ แลวยังนอยมากเมือ่ เทียบกับบุคคลอืน่ และหากเรามีการแบงปน แลกเปลีย่ นความรูก ับบุคคลอืน่ จะ พบวามีความรูบ างอยางเกิดขึน้ โดยทีเ่ ราคาดไมถึง และหากเราเห็นแนวทางมีความรูแ ลวไมนําไป ปฏิบัติ ความรูนั้นก็จะไมมีคุณคาอะไร เลย หากนําความรูน ัน้ ไปแลกเปลีย่ น และนําไปสูก ารปฏิบัติที่ เปนวงจรตอ เน่ืองไมร จู บ จะเกิดความรูเพิ่มขึ้นอยางมาก หรอื ท่เี รยี กวา “ย่งิ ให ย่งิ ไดร ับ”

86 หลกั การของการจัดการความรู การจัดการความรู ไมมีสูตรสําเร็จในวิธีการของการจัดการเพื่อใหบรรลุเปาหมาย ในเร่อื งใดเรือ่ งหน่ึง แตข ึ้นอยกู ับปณิธานความมุงมั่นทจ่ี ะทํางานของตน หรือกิจกรรมของกลุมตน ใหดีขึ้นกวาเดิม แลวใชวิธีการจัดการความรูเ ปนเครื่องมือหนึ่งในการพัฒนางานหรือ สรา งนวตั กรรมในงาน มหี ลักการสาํ คญั 4 ประการ ดังนี้ 1. ใหคนหลากหลายทัศนะ หลากหลายวิถีชีวิต ทํางานรวมกันอยางสรางสรรค การ จัดการความรูทม่ี ีพลังตอ งทาํ โดยคนทม่ี พี นื้ ฐานแตกตางกัน มคี วามเชอื่ หรอื วธิ คี ิดแตกตางกัน (แต มจี ดุ รวมพลัง คือ มเี ปา หมายอยูท่งี านดว ยกัน) ถากลุม ทีด่ ําเนินการจัดการความรูประกอบดวยคน ท่ีคดิ เหมอื น ๆ กนั การจดั การความรจู ะไมม พี ลงั ในการจดั การความรู ความแตกตางหลากหลาย มีคุณคามากกวา ความเหมือน 2. รวมกันพัฒนาวิธีการทํางานในรูปแบบใหม ๆ เพือ่ บรรลุประสิทธิภาพและ ประสทิ ธผลทีก่ ําหนดไว ประสิทธผิ ลประกอบดวยองคป ระกอบ 4 ประการ คือ 2.1 การตอบสนองความตอ งการ ซ่ึงอาจเปนความตอ งการของตนเอง ผรู บั บรกิ าร ความตองการของสังคม หรอื ความตอ งการที่กาํ หนดโดยผนู ํา องคกร 2.2 นวตั กรรม ซึ่งอาจเปโ นนวตั กรรมดา นผลติ ภัณฑใ หม ๆ หรอื วิธกี ารใหม ๆ กไ็ ด 2.3 ขีดความสามารถของบุคคล และขององคกร 2.4 ประสทิ ธภาพในการทาํ งาน 3. ทดลองและการเรียนรู เนือ่ งจากกิจกรรมการจัดการความรู เปนกิจกรรมที่ สรา งสรรค จึงตองทดลองทําเพียงนอย ๆ ซ่งึ ถา ลม เหลวกก็ อ ผลเสยี หายไมมากนกั ถาไดผล ไม ดีก็ยกเลิกความคิดนัน้ ถาไดผลดีจึงขยายการทดลองคือปฏิบัติมากขึ้น จนในที่สุดขยาย เปนวิธี ทาํ งานแบบใหม หรอื ท่เี รยี กวา ไดว ิธีการปฏิบตั ิทีส่ งผลเปนเลิศ (best practice) ใหม น่ันเอง 4. นําเขาความรูจากภายนอกอยางเหมาะสม โดยตองถือวาความรูจากภายนอก ยัง เปนความรูที่ “ดิบ” อยู ตองเอามาทําให “สุก” ใหพรอมใชตามสภาพของเรา โดยการ เติม ความรทู ่ีมีตามสภาพของเราลงไป จงึ จะเกดิ ความรูทเ่ี หมาะสมกับท่ีเราตอ งการใช หลักการของการจัดการความรู จึงมุงเนนไปที่การจัดการทีม่ ีประสิทธิภาพ เพราะ การ จัดการความรูเ ปนเครื่องมือระดมความรูในคน และความรูในกระดาษทั้งท่ีเปนความรู จาก ภายนอก และความรูของกลมุ ผรู ว มงาน เอามาใชแ ละยกระดบั ความรูของบคุ คล ของ ผรู วมงาน

87 และขององคกร ทําใหงานมีคุณภาพสูงขึ้น คนเปนบุคคลเรียนรูแ ละองคกรเปน องคกร แหงการเรียนรู การจัดการความรูจ ึงเปนทักษะสิบสวน เปนความรูเ ชิงทฤษฎีเพียง สวนเดียว การจดั การความรูจงึ อยใู นลกั ษณะ “ไมท าํ -ไมรู”

88 กิ จ ก ร ร ม กจิ กรรมท่ี 1 ใหอธบิ ายความหมายของ “การจดั การความร”ู มาพอสงั เขป ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. กจิ กรรมท่ี 2 ใหอ ธบิ ายความสาํ คญั ของ “การจดั การความร”ู มาพอสงั เขป ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. กจิ กรรมท่ี 3 ใหอธิบายหลักการของ “การจัดการความร”ู มาพอสงั เขป ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................

89 กระบวนการในการจดั การความรู การจัดการความรูน ัน้ มีหลายรูปแบบ หรือทีเ่ รียกกันวา “โมเดล” มีหลากหลาย โมเดล หัวใจของการจัดการความรูคือ การจัดการความรูที่อยูในตัวคน ในฐานะผูปฏิบัติ และ เปนผูมีความรู การจัดการความรูที่ทําใหคนเคารพในศักดิศ์ รีของคนอื่น การจัดการ ความรู นอกจากการจัดการความรูในตนเองเพือ่ ใหเกิดการพัฒนางานและพัฒนาตนเองแลว ยังมอง รวมถึงการจัดการความรูในกลุมหรือองคกรดวยรูปแบบ การจัดการความรูจึงอยูบ น พ้ืนฐาน ของความเชือ่ ที่วา ทุกคนมีความรู ปฏิบัติในระดับความชํานาญที่ตางกัน เคารพ ความรูท ี่อยูใ น ตวั คน ดร.ประพนธ ผาสุกยึด ไดคิดคนรูปแบบการจัดการความรูไว 2 แบบ คือ รูปแบบ ปลาทูหรือทีเ่ รียกวา “โมเดลปลาทู” และรูปแบบปลาตะเพียน หรือที่เรียกวา “โมเดลปลา ตะเพียน” แสดงใหเหน็ ถงึ รูปแบบการจัดการความรูในภาพรวมของการจัดการ ที่ครอบคลุม ทั้ง ความรทู ช่ี ัดแจง และความรูท ฝ่ี ง ลกึ ดงั น้ี โมเดลปลาทู เพื่อใหการจัดการความรู หรือ KM เปนเรื่องที่เขาใจงาย จึงกําหนดใหการจัดการ ความรูเปรียบเหมือนกับปลาทูตัวหนึง่ มีสิง่ ที่ตองดําเนินการจัดการความรูอยู 3 สวน โดย กําหนดวา สวนหัว คือการกําหนดเปาหมายของการจัดการความรูที่ชัดเจน สวนตัวปลา คือ การแลกเปลี่ยนความรูซึ่งกันและกัน และสวนหางปลา คือความรูท ีไ่ ดรับจากการแลกเปลีย่ น เรยี นรู รปู แบบการจัดการความรูตาม “โมเดลปลาทู”

90 สวนท่ี 1 “หัวปลา” หมายถึง “Knowledge Vision” หรือ KV คือเปาหมายของ การจัดการความรู ผูใ ชตองรูวาจะจัดการความรูเ พือ่ บรรลุเปาหมายอะไร เกี่ยวของหรือสอด คลองกับวิสัยทัศน พันธกิจและยุทธศาสตรขององคกรอยางไร เชน จัดการความรูเพ่ือเพ่ิม ประสิทธิภาพของงาน จัดการความรูเ พื่อพัฒนาทักษะชีวิตดานยาเสพติด จัดการความรูเพือ่ พัฒนาทักษะชีวิตดานสิ่งแวดลอม จัดการความรูเ พื่อพัฒนาทักษะชีวิตดานชีวิตและทรัพยสิน จดั การความรูเ พ่ือฟน ฟขู นบธรรมเนียมประเพณดี งั้ เดมิ ของคนในชุมชน เปนตน สวนท่ี 2 “ตัวปลา” หมายถึง “Knowledge Sharing” หรือ KS เปนการแลก เปลีย่ น เรียนรูหรือการแบงปนความรูท ีฝ่ งลึกในตัวคนผูปฏิบัติ เปนการแลกเปลี่ยนวิธีการ ทํางานที่ ประสบผลสําเร็จ ไมเนนท่ปี ญหา เครอ่ื งมือในการแลกเปลีย่ นเรียนรูมีหลากหลาย แบบ อาทิ การเลาเรื่อง การสนทนาเชิงลึก การชื่นชมหรือการสนทนาในเชิงบวก เพือ่ นชวย เพือ่ น การ ทบทวนการปฏิบัติงาน การถอดบทเรียน การถอดองคความรู สวนท่ี 3 “หางปลา” หมายถึง “Knowledge Assets” หรือ KA เปนขุมความรู ท่ีได จากการแลกเปลี่ยนเรียนรู มีเครือ่ งมือในการจัดเก็บความรูท ี่มีชีวิตไมหยุดนิง่ คือ นอก จาก จัดเก็บความรูแลวยังงายในการนําความรูออกมาใชจริง งายในการนําความรูออกมาตอ ยอด และงายในการปรับขอมลู ไมใหลา สมัย สวนน้ีจงึ ไมใ ชส วนที่มีหนาที่เก็บขอมูลไวเฉย ๆ ไมใช หองสมุดสําหรับเก็บสะสมขอมูลทีน่ ําไปใชจริงไดยาก ดังนัน้ เทคโนโลยีการสื่อสารและ สารสนเทศ จงึ เปน เครอ่ื งมอื จดั เก็บความรอู นั ทรงพลังยิง่ ในกระบวนการจัดการความรู ตวั อยา งการจดั การความรูเรอื่ ง “พฒั นากลมุ วสิ าหกจิ ชมุ ชน” ในรูปแบบปลาทู

91 โมเดลปลาตะเพยี น จากโมเดล “ปลาทู” ตัวเดียวมาสูโ มเดล “ปลาตะเพียน” ที่เปนฝูง โดยเปรียบ แมปลา “ปลาตัวใหญ” ไดกับวิสัยทัศน พันธกิจ ขององคกรใหญ ในขณะทีป่ ลาตัวเล็ก หลาย ๆ ตัว เปรียบไดกับเปาหมายของการจัดการความรูที่ตองไปตอบสนองเปาหมายใหญ ขององคกร จึง เปนปลาทัง้ ฝูงเหมือน “โมบายปลาตะเพียน” ของเลนเด็กไทยสมัยโบราณที่ ผูใหญสานเอาไว แขวนเหนอื เปลเดก็ เปน ฝูงปลาทห่ี ันหนาไปในทิศทางเดยี วกนั และมีความ เพียรพยายามที่จะวาย ไปในกระแสน้าํ ทเ่ี ปล่ียนแปลงอยตู ลอดเวลา ปลาใหญ อาจเปรยี บเหมือนการพฒั นาอาชพี ตามแนวทางปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ใน ชุมชน ซึ่งการพัฒนาอาชีพดังกลาว ตองมีการแกปญหาและพัฒนารวมกันไปทัง้ ระบบ เกิดกลุม ตาง ๆ ขึ้นในชุมชน เพื่อการเรียนรูร วมกัน ทั้งการทําบัญชีครัวเรือน การทําเกษตรอินทรีย การ ทาํ ปุยหมกั การเลย้ี งปลา การเลย้ี งกบ การแปรรูปผลิตภณั ฑเพือ่ ใช ในครอบครวั หรอื จาํ หนายเพ่ือ เพิม่ รายได เปนตน เหลานีถ้ ือเปนปลาตัวเล็ก หากการแก ปญหาที่ปลาตัวเล็กประสบผลสําเร็จ จะสงผลใหปลาตัวใหญหรือเปาหมายในระดับชุมชน ประสบผลสําเร็จดวยเชนกัน นัน่ คือปลา วายไปขา งหนาอยา งพรอมเพรยี งกัน ทีส่ ําคัญ ปลาแตละตัวไมจําเปนตองมีรูปรางและขนาดเหมือนกัน เพราะการจัดการ ความรูข องแตล ะเรื่อง มีสภาพของความยากงายในการแกปญหาที่แตกตางกัน รูปแบบของ การ จัดการความรูของแตละหนวยยอย จึงสามารถสรางสรรค ปรับใหเขากับแตละที่ไดอยาง เหมาะสม ปลาบางตวั อาจมที อ งใหญ เพราะอาจมีสวนของการแลกเปลี่ยนเรียนรูมาก บางตัวอาจ

92 เปนปลาที่หางใหญเดนในเรือ่ งของการจัดระบบคลังความรูเ พื่อใชในการปฏิบัติมาก แตทุกตัว ตองมีหวั และตาทมี่ องเหน็ เปาหมายที่จะไปอยางชัดเจน การจัดการความรไู ดใหค วามสาํ คัญกับการเรยี นรทู เ่ี กดิ จากการปฏิบตั จิ รงิ เปน การ เรียนรูใน ทุกขัน้ ตอนของการทํางาน เชน กอ นเรม่ิ งานจะตอ งมกี ารศกึ ษาทาํ ความเขา ใจในสง่ิ ที่กาํ ลังจะ ทํา จะเปน การเรยี นรูด วยตนเองหรืออาศัยความชว ยเหลือจากเพอ่ื นรว มงาน มี การศกึ ษาวธิ กี าร และเทคนิคตาง ๆ ที่ใชไดผ ล พรอมทั้งคนหาเหตุผลดวยวาเปนเพราะอะไร และจะสามารถนาํ สิง่ ทีไ่ ดเ รยี นรนู ั้นมาใชง านท่ีกาํ ลงั จะทาํ นไี้ ดอยางไร ในระหวา งที่ทาํ งานอยู เชน กนั จะตอ งมกี าร ทบทวนการทํางานอยูตลอดเวลา เรยี กไดว า เปนการเรียนรทู ีไ่ ดจ ากการ ทบทวนกจิ กรรมยอ ยใน ทุก ๆ ข้ันตอน หมัน่ ตรวจสอบอยูเสมอวา จุดมงุ หมายของงานท่ที าํ อยู นคี้ ืออะไร กาํ ลงั เดินไป ถูกทางหรือไมเ พราะเหตุใด ปญ หาคอื อะไร จะตองทาํ อะไรใหแตกตาง ไปจากเดิมหรือไม และ นอกจากนน้ั เมือ่ เสร็จสิ้นการทาํ งานหรอื เมอ่ื จบโครงการ ก็จะตองมี การทบทวนสิ่งตาง ๆ ท่ี ไดม าแลววา มอี ะไรบางทที่ าํ ไดดี มอี ะไรบา งทตี่ องปรบั ปรุงแกไ ขหรือ รับไวเปน บทเรียน ซง่ึ การ เรียนรูตามรปู แบบปลาทูนี้ ถอื เปน หวั ใจสาํ คญั ของกระบวนการ เรียนรูทเี่ ปนวงจรอยสู ว นกลาง ของรูปแบบการจัดการความรนู ่นั เอง

93 กระบวนการจัดการความรู กระบวนการจัดการความรู เปนกระบวนการแบบหนึ่งที่จะชวยใหองคกรเขาถึง ขั้นตอน ที่ทําใหเกิดการจัดการความรู หรือพัฒนาการของความรูที่จะเกิดขึ้นภายในองคกร มี ข้นั ตอน 7 ขน้ั ตอน ดังนี้ 1. การบงชี้ความรู เปนการพิจารณาวา เปาหมายการทํางานของเราคืออะไร และ เพอ่ื ใหบรรลุเปาหมายเราจําตองรอู ะไร ขณะนี้เรามคี วามรูอ ะไร อยใู นรปู แบบใด อยกู บั ใคร 2. การสรางและแสวงหาความรู เปนการจัดบรรยากาศและวัฒนธรรมการทํางาน ของคนในองคกรเพื่อเอื้อใหคนมีความกระตือรือรนในการแลกเปลีย่ นความรูซึง่ กันและกัน ซ่ึง จะกอ ใหเ กดิ การสรา งความรใู หม เพ่อื นําไปใชในการพฒั นาอยตู ลอดเวลา 3. การจัดการความรูใหเปนระบบ เปนการจัดทําสารบัญและจัดเก็บความรูป ระเภท ตา ง ๆ เพอ่ื ใหก ารเกบ็ รวบรวมและการคน หาความรู นํามาใชไดง ายและรวดเร็ว 4. การประมวลและกลัน่ กรองความรู เปนการประมวลความรูใหอยูใ นรูปเอกสาร หรือรูปแบบอืน่ ๆ ที่มีมาตรฐาน ปรับปรุงเนื้อหาใหสมบูรณ ใชภาษาที่เขาใจงาย และใชได งา ย 5. การเขาถึงความรู เปนการเผยแพรความรูเพื่อใหผูอ ืน่ ไดใชประโยชน เขาถึง ความรูไ ดง า ยและสะดวก เชน ใชเทคโนโลยี เวบ็ บอรด หรอื บอรด ประชาสมั พนั ธ เปนตน 6. การแบงปนแลกเปลี่ยนความรู ทําไดหลายวิธีการ หากเปนความรูเดนชัด อาจ จัดทําเปนเอกสาร ฐานความรูที่ใชเทคโนโลยีสารสนเทศ หากเปนความรูท ีฝ่ งลึกทีอ่ ยูในตัวคน อาจจัดทําเปนระบบแลกเปลี่ยนความรูเปนทีมขามสายงาน ชุมชนแหงการเรียนรู พี่เล้ียง สอน งาน การสบั เปลย่ี นงาน การยมื ตัว เวทีแลกเปลีย่ นเรียนรู เปนตน 7. การเรียนรู การเรียนรูของบุคคลจะทําใหเกิดความรูใ หม ๆ ขึ้นมากมาย ซ่ึงจะ ไป เพิม่ พูนองคความรูข ององคกรที่มีอยูแ ลวใหมากขึ้นเรือ่ ย ๆ ความรูเหลานี้จะถูกนําไปใช เพ่ือ สรา งความรใู หม ๆ เปนวงจรทีไ่ มสน้ิ สดุ เรยี กวา เปน “วงจรแหงการเรียนรู”

94 ตวั อยา งของกระบวนการจัดการความรู “วิสาหกจิ ชุมชน” บานทุงรวงทอง 1. การบง ช้ีความรู หมูบ านทุง รวงทองเปนหมูบ านหนึ่งทีอ่ ยูใ นอําเภอจุน จังหวัดพะเยา จากการที่ หนวยงานตาง ๆ ไดไปสงเสริมใหเกิดกลุม ตาง ๆ ขึ้นในชุมชน และเห็นความสําคัญของการ รวมตัวกันเพือ่ เกื้อกูลคนในชุมชนใหมีการพึ่งพาอาศัยซึง่ กันและกัน จึงมีเปาหมายจะพัฒนา หมูบ านใหเปนวิสาหกิจชุมชน จึงตองมีการบงชีค้ วามรูที่จําเปนที่จะพัฒนาหมูบานใหเปน วิสาหกิจชุมชน นั่นคือหาขอมูลชุมชนในประเทศไทยมีลักษณะเปนวิสาหกิจชุมชน และเม่ือ ศึกษาขอมูลแลวทําใหรูวาความรูเรื่องวิสาหกิจชุมชนอยูทีไ่ หน นั่นคืออยูท ี่เจาหนาที่หนวยงาน ราชการทม่ี าสง เสรมิ และอยูในชมุ ชนทีม่ กี ารทําวสิ าหกจิ ชุมชนแลว ประสบผลสําเรจ็ 2. การสรางและแสวงหาความรู จากการศึกษาขอมูลแลววา หมูบานที่ทําเรื่องวิสาหกิจชุมชนประสบผลสําเร็จอยู ที่ ไหน ไดประสานหนวยงานราชการ และจัดทําเวทีแลกเปลีย่ นเรียนรูเ พื่อเตรียมการในการ ไป ศึกษาดูงาน เมื่อไปศึกษาดูงาน ไดแลกเปลีย่ นเรียนรู ทําใหไดรับความรูเ พิ่มมากขึ้น เขาใจ รูปแบบกระบวนการของการทําวิสาหกิจชุมชน และแยกกันเรียนรูเ ฉพาะกลุม เพื่อนํา ความรูท่ี ไดรับมาปรับใชในการทําวิสาหกิจชุมชนในหมูบานของตนเอง เมื่อกลับมาแลว มี การทําเวที หลายคร้ัง ทั้งเวทีใหญที่คนทั้งหมูบานและหนวยงานหลายหนวยงานมาใหคํา ปรึกษา ชุมชน รวมกันคิด วางแผน และตัดสินใจ รวมทัง้ มีเวทียอยเฉพาะกลุม จากการ แลกเปลี่ยนเรียนรู ผา นเวทชี าวบา นหลายครง้ั ทาํ ใหช มุ ชนเกดิ การพฒั นาในหลายดา น เชน ความสมั พันธของคนใน ชุมชน การมีสวนรวม ทั้งรวมคิด รวมวางแผน รวมดําเนินการ รวม ประเมินผล และรวมรับ ผลประโยชนท เ่ี กดิ ขึน้ ในชมุ ชน 3. การจดั การความรใู หเ ปนระบบ การทําหมูบ านใหเปนวิสาหกิจชุมชน เปนความรูใหมของคนในชุมชน ชาวบานได เรียนรูไปพรอม ๆ กัน มีการแลกเปลีย่ นเรียนรูก ันเปนทางการและไมเปนทางการ โดยมีสวน ราชการและองคกรเอกชนตาง ๆ รวมกันหนุนเสริมการทํางานอยางบูรณาการ และจากการ ถอด

95 บทเรียนหลายครง้ั ชาวบา นมคี วามรเู พ่ิมมากข้ึน และบันทึกความรอู ยางเปนระบบ น่ัน คือ มี ความรูเ ฉพาะกลุม สว นใหญจ ะบนั ทกึ ในรปู เอกสาร และมกี ารทาํ วจิ ยั จากบคุ คล ภายนอก 4. การประมวลและกลน่ั กรองความรู มีการจัดทําขอมูล ซึ่งมาจากการถอดบทเรียน และการจัดทําเปนเอกสารเผยแพร เฉพาะกลุม เปนแหลงเรียนรูใ หกับนักศึกษา กศน. และนักเรียนในระบบโรงเรียน รวมทัง้ มี นําขอ มลู มาวเิ คราะหเ พอ่ื จัดทําเปน หลกั สูตรทองถ่ินของ กศน.อาํ เภอจนุ ดว ย 5. การเขาถงึ ความรู นอกจากการมีขอมูลในชุมชนแลว หนวยงานตาง ๆ โดยเฉพาะองคการบริหารสวน ตําบล ไดจ ดั ทําขอมูลเพือ่ ใหคนเขา ถงึ ความรูไ ดงาย ไดน ําขอ มูลใสไ วใ นอนิ เตอรเ น็ต และ ในแต ละตําบลจะมีอินเตอรเน็ตตําบลใหบริการ ทําใหคนภายนอกเขาถึงขอมูลไดงาย และมี การเขาถึง ความรจู ากการแลกเปลย่ี นเรยี นรรู ว มกนั จากการมาศกึ ษาดงู านของคนภายนอก 6. การแบง ปน แลกเปล่ยี นความรู ในการดาํ เนนิ งานกลมุ ชุมชน ไดมีการแลกเปลี่ยนเรียนรูกันในหลายรูปแบบ ท้ัง การ ไปศกึ ษาดงู าน การศกึ ษาเปน การสว นตวั การรวมกลุมในลักษณะชุมชนนักปฏิบัติ (CoP) ที่แลกเปลีย่ นเรียนรูรวมกันทั้งเปนทางการและไมเปนทางการ ทําใหกลุม ไดรับความรู มากขึ้น และบางกลุมเจอปญหาอุปสรรคโดยเฉพาะเรื่องการบริหารจัดการกลุม ทําใหกลุม ตองมา ทบทวนรวมกันใหม สรางความเขาใจรวมกัน และเรียนรูเรือ่ งการบริหารจัดการจาก กลุมอ่ืน เพิ่มเติม ทําใหก ลมุ สามารถดาํ รงอยไู ดโดยไมล มสลาย 7. การเรียนรู กลุม ไดเรียนรูห ลายอยางจากการดําเนินการวิสาหกิจชุมชน การทีก่ ลุมมีการพัฒนา ขึ้น นัน่ แสดงวากลุม มีความรูมากขึ้นจากการลงมือปฏิบัติและแลกเปลี่ยนเรียนรูร วมกัน การ พัฒนา นอกจากความรูที่เพิ่มขึ้น ซึ่งเปนการยกระดับความรูของคนในชุมชนแลว ยังเปนการ พัฒนา ความคิดของคนในชุมชนดวย ชุมชนมีความคิดทีเ่ ปลี่ยนไปจากเดิม มีการทํากิจกรรม เพื่อ เรยี นรรู วมกันบอยข้ึน มคี วามคดิ ในการพึง่ พาตนเอง และเกิดกลุม ตาง ๆ ขึ้นในชุมชน โดยการ มีสวนรวมของคนในชุมชน

96 กิ จ ก ร ร ม ท า ย บ ท กจิ กรรมท่ี 1 รูปแบบของการจัดการความรมู ีอะไรบาง และมลี กั ษณะอยางไร ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. กจิ กรรมท่ี 2 กระบวนการจดั การความรมู กี ข่ี น้ั ตอน อะไรบาง ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. กจิ กรรมท่ี 3 ใหผูเรยี นยกตวั อยางกลุมหรือชุมชนที่มกี ารจดั การความรูประสบผลสําเรจ็ และ อธบิ ายดว ยวา สาํ เรจ็ อยา งไร เพราะอะไร ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. ............................................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................................

97 การรวมกลมุ เพ่อื การเรียนรู บคุ คลและเครือ่ งมือทีเ่ ก่ียวขอ งกับการจัดการความรู ในการจัดการความรูด วยวิธีการรวมกลุมปฏิบัติการเพื่อตอยอดความรู การแลก เปลีย่ น เรียนรูเพือ่ ดึงความรูท ีฝ่ งลึกในตัวบุคคลออกมาแลวสกัดเปนขุมความรู หรือองคความ รูเพื่อใช ในการปฏบิ ตั งิ านนน้ั จะตองมบี ุคคลท่ีสงเสริมใหเ กดิ การแลกเปล่ยี นเรยี นรู ใน บรรยากาศของ การมีใจในการแบงปนความรู รวมทัง้ ผูที่ทําหนาทีก่ ระตุน ใหคนอยากทีจ่ ะแลก เปลี่ยนเรียนรูซ ึ่ง กนั และกนั บุคคลท่ีสําคญั และเก่ียวขอ งกบั การจดั การความรู มีดังตอ ไปนี้ “คุณเอ้ือ” ชือ่ เต็มคือ “คุณเอือ้ ระบบ” เปนผูน ําระดับสูงขององคกร หนาที่สําคัญ คือ 1) ทําใหการจัดการความรู เปนสวนหนึ่งของการปฏิบัติงานตามปกติขององคกร 2) เปดโอกาส ใหทุกคนใหองคกรเปน “ผูน ํา” ในการพัฒนาวิธีการทํางานที่ตนรับผิดชอบ และ นํา ประสบการณมาแลกเปลีย่ นเรียนรูก ับเพื่อนรวมงาน สรางวัฒนธรรมการเอื้ออาทรและ แบงปน ความรู และ 3) หากุศโลบายทําใหความสําเร็จของการใชเครื่องมือการจัดการความ รูมีการ นาํ ไปใชมากขนึ้ “คุณอํานวย” หรือผูอํานวยความสะดวกในการจัดการความรู เปนผูก ระตุน สงเสริม ใหเกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู และอํานวยความสะดวกตอการแลกเปลี่ยนเรียนรู นําคนมา แลกเปลี่ยนประสบการณการทํางานรวมกัน ชวยใหคนเหลานัน้ สือ่ สารกันใหเกิดความเขาใจ เหน็ ความสามารถของกนั และกนั เปน ผเู ช่อื มโยงคนหรอื หนวยงานเขามาหากัน โดยเฉพาะ อยาง ยิ่งเชือ่ มระหวางคนที่มีความรูหรือประสบการณกับผูตองการเรียนรู และนําความรูน ัน้ ไปใช ประโยชน คุณอํานวยตองมีทักษะทีส่ ําคัญคือ ทักษะการสือ่ สารกับคนที่แตกตางหลาก หลาย รวมทง้ั ตอ งเหน็ คณุ คาของความแตกตา งหลากหลาย และรจู กั ประสานความแตกตา ง เหลา นน้ั ใหม ี คุณคาในทางปฏิบัติ ผลกั ดนั ใหเ กดิ การพฒั นางาน และติดตามประเมินผลการ ดําเนินงาน คนหา ความสาํ เรจ็ หรือการเปลยี่ นแปลงทตี่ องการ “คุณกิจ” คือ เจาหนาที่ ผูปฏิบัติงาน คนทํางานทีร่ ับผิดชอบงานตามหนาทีข่ อง ตน ในองคกร ถือเปนผูจัดการความรูตัวจริง เพราะเปนผูด ําเนินกิจกรรมการจัดการความรู มี ประมาณรอยละ 90 ของทั้งหมด เปนผูรวมกันกําหนดเปาหมายการใชการจัดการความรู ของ กลุม ตน เปนผูคนหาและแลกเปลี่ยนเรียนรภู ายในกลุม และดาํ เนนิ การเสาะหาและดูด ซับความรู จากภายนอกเพอ่ื นาํ มาประยกุ ตใ ชใหบรรลุเปาหมายรว มทก่ี าํ หนดไว เปนผดู าํ เนนิ การจดบันทึก และจัดเกบ็ ความรใู หห มุนเวียนตอยอดความรไู ป

98 “คุณลิขิต” คอื คนท่ที าํ หนาทจ่ี ดบันทกึ กจิ กรรมจัดการความรูตาง ๆ เพือ่ จัดทํา เปน คลังความรูขององคก ร ในการจัดการความรูที่อยูในคน โดยการแลกเปลี่ยนเรียนรูรวมกัน จากการเลาเรื่อง สู กันฟง บุคคลทีส่ งเสริมสนับสนุนใหมีการรวมตัวกันเพื่อเลาเรื่องคือผูน ําสูงสุด หรือทีเ่ รียกวา “คุณเอ้ือ” เมือ่ รวมตัวกันแลวแตละคนไดเลาเรื่องที่ประสบผลสําเร็จจากการปฏิบัติของตนเอง ออกมาใหเพื่อนฟง คนทีเ่ ลาเรือ่ งแตละเรื่องนัน้ เรียกวา “คุณกิจ” และในระหวงที่เลาจะมี การซักถามความรู เพื่อใหเห็นแนวทางของการปฏิบัติ เทคนิค เคล็ดลับในการทํางานให ประสบผลสําเร็จ ผูท ี่ทําหนาทีเ่ รียกวา “คุณอํานวย” และในขณะที่เลาเรือ่ งจะมีผูคอยจด บันทึก โดยเฉพาะเคล็ดลับ วิธีการทํางานใหประสบผลสําเร็จ นั่นคือ “คุณลิขิต” ซ่ึงก็ หมายถึงคนที่คอยจดบันทึกนั่นเอง เมือ่ ทุกคนเลาจบ ไดฟงเรือ่ งราววิธีการทํางานใหประสบ ผลสาํ เรจ็ แลว ทกุ คนชว ยกนั สรปุ ความรทู ีไ่ ดจ ากการสรปุ น้ี เรยี กวา “แกน ความรู” นน้ั เอง เคร่ืองมอื ท่เี ก่ยี วขอ งกบั การจัดการความรู การจดั การความรู หวั ใจสาํ คัญคอื การจดั การความรูท่อี ยใู นตัวคน เครอื่ งมือท่ี เก่ยี วของ กบั การจดั การความรูเพื่อการแลกเปลีย่ นเรียนรู จงึ มหี ลากหลายรูปแบบ ดงั น้ี 1. การประชุม (สัมมนา ปฏิบัติการ) ทัง้ ทีเ่ ปนทางการและไมเปนทางการ เปน การ แลกเปลี่ยนเรียนรูรวมกัน หนวยงานองคกรตาง ๆ มีการใชเครื่องมือการจัดการความรู ใน รปู แบบนกี้ นั มาก โดยเฉพาะหนว ยงานราชการ 2. การไปศึกษาดูงาน น่ันคือแลกเปลีย่ นเรียนรูจ ากการไปศึกษาดูงาน มีการ ซักถาม หรือจัดทําเวทีแสดงความคิดเห็นในระหวางไปศึกษาดูงาน ก็ถือเปนการแลกเปลี่ยน ความรูร ว มกนั คือ ความรยู า ยจากคนไปสคู น 3. การเลาเรื่อง (storytelling) เปนการรวมกลุมกันของผูป กิบัติงานที่มีลักษณะ คลายกัน ประมาณ 8-10 คน แลกเปลี่ยนเรียนรูโ ดยการเลาเรื่องสูกันฟง การเลาเรือ่ งผูฟง จะตองนั่งฟงอยางมีสมาธิ หรือฟงอยางลึกซึง้ จะทําใหเขาใจในบริบทหรือสภาพความเปนไป ของเร่อื งที่เลา เมอ่ื แตละคนเลาจบ จะมีการสกดั ความรูท่ีเปนเทคนิค วิธีการทีท่ ําใหงาน ประสบ ผลสําเร็จออกมา งานที่ทําจนประสบผลสําเร็จเรียกวา best practice หรือการปฏิบัติ งานทีเ่ ลิศ

99 ซึ่งแตละคนอาจมีวิธีการที่แตกตางกัน ความรูท ีไ่ ดถือเปนการยกระดับความรูใ หกับ คนที่ยังไม เคยปฏิบัติ และสามารถนําความรทู ไ่ี ดรับประยกุ ตใ ชเ พ่ือพฒั นางานของตนเองได 4. ชุมชนนักปฏิบัติ (Community of Practice : CoPs) เปนการรวมตัวกันของ คนที่ สนใจเร่ืองเดียวกนั รวมตัวกันเพอ่ื แลกเปล่ยี นทั้งเปนทางการ ผา นการสอ่ื สารหลาย ๆ ชอง ทาง อาจรวมตวั กนั ในลกั ษณะของการประชุม สัมมนา และแลกเปล่ยี นความรกู นั หรอื การ รวมตวั ใน รูปแบบอืน่ เชน การตัง้ เปนชมรม หรือใชเทคโนโลยีในการแลกเปลี่ยนความรูกัน ในลักษณะ ของเว็บบล็อก ซึ่งสามารถแลกเปลีย่ นเรียนรูก ันไดทุกที่ ทุกเวลา และประหยัดค ใชจายอีกดวย การแลกเปลีย่ นเรยี นรูจะทาํ ใหเกดิ การพัฒนาความรู และตอยอดความรู 5. การสอนงาน หมายถึง การถายทอดความรูหรือบอกวิธีการทํางาน การชวย เหลือใหคําแนะนํา ใหกําลังใจแกเพื่อนรวมงาน รวมทั้งการสรางบรรยากาศเพื่อถายทอดและ แลกเปลย่ี นความรจู ากคนท่ีรมู าก ไปสคู นท่รี ูน อยในเรอ่ื งน้ัน ๆ 6. เพอ่ื นชวยเพอื่ น (Peer Assist) หมายถึง การเชิญทีมอืน่ มาแบงปนประสบ การณ ดี ๆ ทีเ่ รียกวา best practice ใหเรา มาแนะนํา มาสอน มาบอกตอ หรือมาเลาให เราฟง เพื่อ เราจะไดนําไปประยุกตใชในองคกรของเราได และเปรียบเทียบเปนระยะ เพื่อยก ระดับความรู และพัฒนางานใหด ยี ง่ิ ข้นึ ตอ ไป 7. การทบทวนกอนการปฏิบัติงาน (Before Aciton Review : BAR) เปนการ ทบทวนการทํางานกอนการปฏิบัติงาน เพือ่ ดูความพรอมกอนเริ่มการอบรม ใหความรู หรือ ทํา กจิ กรรมอื่น ๆ โดยการเชิญคณะทํางานมาประชุมเพื่อตรวจสอบความพรอม แตละฝาย นําเสนอ ถึงความพรอมของตนเองตามบทบาทหนาที่ทีไ่ ดรับ การทบทวนกอนการปฏิบัติงาน จึงเปนการ ปองกนั ความผดิ พลาดทจี่ ะเกิดข้ึนกอนการทํางานน่นั เอง 8. การทบทวนขณะปฏิบัติงาน (During Action Review : DAR) เปนการทบทวน ใน ระหวางที่ทํางาน หรือจัดอบรม โดยการสังเกตและนําผลจากการสังเกตมาปรึกษาหารือ และ แกป ญ หาในขณะทาํ งานรว มกนั ทําใหลดปญ หา หรอื อปุ สรรคในระหวา งการทาํ งานได 9. การทบทวนหลังการปฏิบัติงาน (After Action Review : AAR) เปนการติดตาม ผลหรือทบทวนการทํางานของผูเขารวมกิจกรรม หรือคณะทํางานหลังเลิกกิจกรรมแลว โดย การนงั่ ทบทวนสง่ิ ทไ่ี ดป ฏบิ ตั ิไปรวมกนั ผา นการเขยี นและการพดู ดว ยการตอบคาํ ถามงา ย ๆ วา คาดหวงั อะไรจากการทาํ กจิ กรรมน้ี ไดตามท่ีคาดหวังหรือไม ไดเพราะอะไร ไมไดเพราะ อะไร และจะทําอยางไรตอไป