ประถมต้น

คมู ือการจัดการเรยี นรูสิทธิมนุษยชนศกึ ษา ระดบั ประถมศึกษาตอนตน

คมู อื การจัดการเรยี นรูสทิ ธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน ชื่อหนงั สอื คมู อื การจดั การเรียนรสู ทิ ธมิ นษุ ยชนศึกษา ระดับปฐมศึกษาตอนตน ISBN 978-616-8274-04-0 พมิ พครัง้ ที่ มกราคม 2563 จํานวนพิมพ 1,000 เลม จัดพิมพโดย สาํ นักงานคณะกรรมการสทิ ธิมนษุ ยชนแหงชาติ ศูนยราชการเฉลมิ พระเกียรติ 80 พรรษา 5 ธันวาคม 2550 อาคารรฐั ประศาสนภักดี (อาคารบี) ฝง ทศิ ใต ชัน้ 6 และ 7 120 หมทู ่ี 3 ถนนแจงวฒั นะ แขวงทุงสองหอง เขตหลักสี่ กรุงเทพฯ 10210 โทรศพั ท 02 141 3800 โทรสาร 0 21439574 สายดว นรองเรียน 1377 อเี มล: [email protected] ขอมูลเพม่ิ เติม www.nhrc.or.th 2

คมู อื การจดั การเรียนรูสทิ ธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน บทนําและความเปน มา “ ในสถานที่เล็ก ๆ ใกลบานเล็กและใกลมากจนไมสามารถมองเห็นได ในแผนที่โลก สถานที่เล็ก ๆ แหงน้ัน เปนโลกของปจเจกบุคคล เปนละแวกบาน ที่บุคคลอยูอาศัยเปนโรงเรียน หรือวิทยาลัยที่บุคคลไดเขาเรียน เปนโรงงาน ไรนา หรือสํานักงาน ที่บุคคลทํางาน สถานที่เหลาน้ีเปนที่ซ่ึงบุรุษ สตรี และเด็กทุกคน ตา งมองหาความยตุ ธิ รรมทเี่ ทา เทยี มกนั โอกาสทเ่ี ทา เทยี มกนั ศกั ดศ์ิ รที เ่ี ทา เทยี มกนั โดยปราศจากการแบงแยก ถาสิทธิเหลานี้ไมมีความหมายอยู ณ สถานท่ีน้ัน ๆ สทิ ธเิ หลานีก้ จ็ ะมคี วามหมายเพียงนอ ยนิดในทุกแหง ถา พลเมืองไมชวยกันยนื หยัด ปกปอ งสทิ ธเิ หลา นใี้ หอ ยใู กลบ า น กเ็ ปลา ประโยชนท จ่ี ะใหเ กดิ ความกา วหนา ในโลก ท่ีกวางใหญขึน้ ” คํากลาวขางตนเปนของ นางเอลีนอร รูสเวลท ภริยาอดีตประธานาธิบดีแฟรงคลิน ดี รูสเวลท ของสหรัฐอเมริกา ท่ีกลาวไวเมื่อคร้ังมีการยกรางปฏิญญาสากลวาดวยสิทธิมนุษยชน ซ่ึงตอมาที่ประชุม สมัชชาสหประชาชาตอิ ันประกอบดว ย ประเทศสมาชกิ ทัว่ โลกจํานวน 48 ประเทศ รวมถงึ ประเทศไทยไดมี ขอมตริ ับรองปฏิญญาวาดวยสิทธิมนษุ ยชน เมื่อวนั ที่ 10 ธนั วาคม พ.ศ. 2491 (ค.ศ. 1948) ถอื เปนจดุ เรม่ิ ตน ภายหลังสงครามโลกคร้ังที่ 2 สิ้นสุดลง ที่บรรดาเหลาสมาชิกประเทศในโลกไดสรางเอกสารประวัติศาสตร รวมกัน เพ่อื มงุ หวงั ใหเกิดหลกั การคุม ครองสทิ ธิมนษุ ยชนแกพลเมอื งท่วั โลก ในโลกใบน้ี เราทกุ คนลว นเติบโตมาบนพ้ืนฐานของความแตกตา งหลากหลาย ทั้งเช้ือชาติ ศาสนา ภาษา วัฒนธรรม เราอาจมีแนวความคิด ความเชื่อ ฐานะ รูปลักษณ รางกายท่ีแตกตางกัน สิ่งเหลานี้ ไมใชสง่ิ ท่ีผิดปกติ ไมใชความนากลวั ทเ่ี ราจะตอ งแบงแยก กดี กั้น แบงพรรคแบง พวก หากแตเ ปน ธรรมชาติ ของความหลากหลาย ซึ่งเราทุกคนสามารถอยูรวมกันไดอยางสันติสุข หากเรายึดมั่นในคุณคาของ “สทิ ธมิ นษุ ยชน” อนั เปน คณุ ธรรมสากล ซงึ่ ประกอบดว ย หลกั การพนื้ ฐานอนั มงุ หวงั ใหเ พอ่ื นมนษุ ยพ งึ กระทาํ ตอกัน 4 ประการ ไดแ ก 3

คูมอื การจัดการเรียนรสู ทิ ธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน 1. การเคารพในศกั ดศิ์ รคี วามเปน มนุษย 2. การเช่ือมั่นในความเทา เทยี มของบุคคล โดยปราศจากการแบงแยก 3. การศรัทธาในสิทธแิ ละเสรภี าพของบุคคล 4. การปฏิบัติตอ ผูอ น่ื ในฐานะทีเ่ ปน เพือ่ นมนุษยเ ชน เดียวกัน หลักการสิทธิมนุษยชนพื้นฐาน 4 ประการดังกลาว ยังถือเปนหลักการสําคัญในปฏิญญาสากล วาดวยสิทธิมนุษยชนซ่ึงถือกําเนิดขึ้น เพ่ือใหทุกคนไดเรียนรูและเขาใจรวมกันในหลักการสิทธิมนุษยชน จนนําไปสูการยอมรับและเกิดเปนวัฒนธรรมการเคารพสิทธิมนุษยชนข้ึนในท่ีสุดและเปนหัวใจสําคัญยิ่ง ท่ีเราทุกคนควรจะไดตระหนักและนํามาปรับใชในบริบทของตนเอง โดยเฉพาะครูบาอาจารย ซึ่งเปน ผมู บี ทบาทสาํ คัญย่งิ ตอการกอ รา งสรางฐานอนั ม่ันคงใหแ กสังคมโดยการปลูกฝงใหเ ดก็ และเยาวชนไดเ รียนรู และตระหนักถึงคุณคาของสิทธิมนุษยชนผานการประยุกตใชในบทเรียน กิจกรรมการเรียนการสอน และวถิ ีชวี ิตประจาํ วัน และเน่ืองดวยความสําคัญในการสงเสริมสิทธิมนุษยชนตามหลักการสากล รัฐธรรมนูญ แหงราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2560 จึงไดบัญญัติใหมีองคกรอิสระตามรัฐธรรมนูญ ไดแก คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติ โดยมีหนาท่ีและอํานาจสําคัญประการหน่ึงตามมาตรา 247 (5) ในการสรางเสริมทุกภาคสวนของสังคมใหตระหนักถึงความสําคัญของสิทธิมนุษยชน มีหนาที่และอํานาจ ตามพระราชบญั ญตั ปิ ระกอบรฐั ธรรมนญู วา ดว ยคณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง ชาติ พ.ศ. 2560 มาตรา 27 (1) (2) และ (3) ในการสง เสริม สนบั สนนุ ใหค วามรวมมอื แกบคุ คล หนวยงานของรัฐ และภาคเอกชน ใน การศึกษา วิจัย เผยแพรความรูและพัฒนาความเขมแข็งดานสิทธิมนุษยชน สงเสริม เผยแพรใหเด็ก เยาวชน รวมท้ังประชาชนท่ัวไปตระหนักถึงสิทธิมนุษยชนของแตละบุคคลที่ทัดเทียมกัน และการเคารพใน สทิ ธิมนษุ ยชนของบคุ คลอ่นื ซึง่ อาจแตกตางกันในทางวัฒนธรรม ประเพณี วิถีชีวิต และศาสนา ท้ังนี้ คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติในฐานะสถาบันดานสิทธิมนุษยชนระดับชาติ ตามทก่ี ลา วมาไดเ ลง็ เหน็ วา การจะสง เสรมิ สทิ ธมิ นษุ ยชนศกึ ษาใหง อกงามยงั่ ยนื นนั้ จะตอ งเรง ใหเ กดิ แนวทาง อยางเปนระบบในการสรางเสริมสิทธิมนุษยชนในสถานศึกษาทั่วประเทศ โดยการรวมมือกับกระทรวง ศกึ ษาธกิ ารซ่ึงกํากบั ดแู ลสถานศึกษาในสังกดั กวา 30,000 แหง มีบุคลากรทางการศึกษา กวา 400,000 คน 4

คมู ือการจัดการเรยี นรูส ิทธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน ซึ่งทําหนาที่สนับสนุนและใหการศึกษาขั้นพ้ืนฐานแกเด็กนักเรียนในประเทศกวา 7,000,000 คน ดังน้ัน คณะกรรมการสิทธมิ นุษยชนแหง ชาติ โดยสํานักงานคณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง ชาติจึงไดจดั ทาํ บนั ทกึ ขอตกลงความรวมมือการสงเสริมดานสิทธิมนุษยชนกับกระทรวงศึกษาธิการ เพ่ือรวมกันพัฒนาคูมือ การจดั การเรยี นรูสทิ ธมิ นุษยชนศกึ ษา เพอ่ื ใชเปนแนวทางในการจดั การเรยี นรูเพอื่ พฒั นาคุณภาพผเู รียน จากความมงุ หมายดงั กลา ว ทาํ ใหเ กดิ การรว มมอื กนั ของภาคเี ครอื ขา ยอนั ประกอบดว ย คณะทาํ งาน ดานสงเสริมการเคารพสิทธิมนุษยชน ผูชํานาญการ ตลอดท้ังผูทรงคุณวุฒิดานสิทธิมนุษยชนศึกษาใน คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชน คณะครู อาจารย และบคุ ลากรทางการศกึ ษาจากกระทรวงศกึ ษาธกิ าร อาจารย จากสถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล และบุคลากรจาก มูลนิธิฟรีดริช เนามัน ประเทศไทย รวมกันดําเนินการจัดทําคูมือการจัดการเรียนรู สิทธิมนุษยชนศึกษา ไดใชเปนแนวทาง ในการจัดการเรียนรูเพื่อพัฒนาคุณภาพผูเรียนดานสิทธิมนุษยชน โดยยึดโยงกับหลักสูตรแกนกลาง การศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ในกลมุ สาระการเรยี นรสู งั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ในระดบั ประถมศึกษาตอนตนและตอนปลาย ไปจนถึงระดับมัธยมศึกษาตอนตนและตอนปลาย รวมถึงการปลูกฝง เก่ียวกบั สิทธิมนษุ ยชนแทรกไปในการจัดกิจกรรมการเรยี นรใู นหลักสูตรการศกึ ษาปฐมวัย พธุ ศักราช 2560 โดยกระบวนการจัดทําประกอบดวยการประชุมรวมกันเพื่อระดมความคิดเห็น การจัดทํา ตลอดจน การนาํ เสนอมีการนาํ ไปปรบั ปรงุ แกไขในภายหลัง อกี ทงั้ ยงั มีการประชมุ เชงิ ปฏิบตั กิ ารเพื่อรบั ฟง ขอคดิ เห็น ขอเสนอแนะตอรางเอกสารดังกลาว จากคณะครู อาจารย ท้ังในกรุงเทพมหานครและปริมณฑล เพื่อให เอกสารผานการมสี วนรวมจากทุกฝายทีเ่ กี่ยวขอ งและเกดิ ความสมบรู ณม ากทสี่ ุด โดยหวังวาจะทําใหเด็ก เยาวชนซ่ึงเปนอนาคตและพลังที่จะขับเคล่ือนประเทศในภายภาคหนา ไดเ กดิ การเรยี นรสู ทิ ธมิ นษุ ยชนอยา งมสี ว นรว ม มคี วามรู ความเขา ใจและตระหนกั วา หลกั การสทิ ธมิ นษุ ยชน ทงั้ การเคารพในศกั ดศ์ิ รคี วามเปน มนษุ ย การเชื่อมัน่ ในความเทา เทียมของบคุ คล โดยปราศจากการแบง แยก การศรัทธาในสิทธิและเสรีภาพของบุคคล และการปฏิบัติตอผูอื่นในฐานะท่ีเปนเพื่อนมนุษยเชนเดียวกัน โดยยืนอยูบนธรรมชาติของความแตกตางหลากหลายน้ันแทจริงไมใชแนวคิดตะวันตกท่ีไกลตัว หากแต หลักการตาง ๆ ท่ีปรากฏในปฏิญญาสากลวาดวยสทิ ธมิ นุษยชน ลว นแตส อดคลองกับคานิยมอนั ดีงามของ สังคมไทย อาทิ ความเมตตา กรุณา ความมีน้ําใจ การแบงปน ความปรองดอง เหลาน้ีเปนสวนหนึ่งที่เรา พบเจอในวถิ ีชวี ติ ประจาํ วันทัง้ สิ้น 5

คูม ือการจดั การเรยี นรูสิทธมิ นุษยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน โดยทายท่ีสุด คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติและภาคีเครือขายมุงหวังวา คูมือการจัดการ เรียนรูสิทธิมนุษยชนศึกษาเลมน้ี จะทําใหผูเกี่ยวของท้ังครูผูสอนและผูเรียนเกิดความรู ความเขาใจ ทักษะ ทศั นคตดิ า นสทิ ธมิ นษุ ยชนตดิ ตวั สามารถบรู ณาการสทิ ธมิ นษุ ยชนใหเ ขา ไปปรากฏอยใู นวถิ ปี ฏบิ ตั ปิ ระจาํ วนั ทง้ั ภายในหอ งเรยี นและนอกหอ งเรยี น นาํ ไปปรบั ประยกุ ตใ หเ หมาะสมกบั บรบิ ทในครอบครวั โรงเรยี น ชมุ ชน และสงั คม เพอ่ื นําไปสกู ารสรา งวฒั นธรรมการเคารพสทิ ธมิ นุษยชนในสงั คมไทยไดอ ยางมนั่ คง ยง่ั ยืนสืบไป 6

คูม ือการจัดการเรียนรูส ทิ ธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน สารบญั เรื่อง แนวทางการนาํ คูม ือการจดั การเรยี นรเู ร่ืองสทิ ธมิ นุษยชนศึกษาไปใช 9 16 โครงสรา งหนวยการเรียนรู 27 28 หนว ยที่ 1 ครอบครัวของฉนั 33 33 กจิ กรรมที่ 1 ใครเปนใครในครอบครัว 38 42 กจิ กรรมที่ 2 สมาชกิ ทีด่ ขี องครอบครวั 45 2.1 บทบาท สิทธิ หนา ทใี่ นครอบครวั 45 2.2 เด็กดีมหี นาที่ 50 53 กิจกรรมท่ี 3 กฎ กตกิ าในครอบครวั 58 58 กิจกรรมที่ 4 วถิ ีประชาธปิ ไตยในครอบครวั 60 4.1 ภาวะผูนาํ และผูตามในครอบครัว 62 4.2 การมสี วนรวมในการตัดสินใจ 65 4.3 การทํากิจกรรมรวมกนั ในครอบครัว 66 70 กิจกรรมท่ี 5 การปฏิบตั ิตนเปนสมาชกิ ท่ีดีของครอบครัว 74 5.1 อยูอยา งไร ใจเปนสุข 77 5.2 ครอบครวั มีสขุ 77 5.3 พดู จาภาษาดอกไม 80 หนวยท่ี 2 โรงเรียนของเรา 7 กิจกรรมที่ 1 ใครเปนใครในโรงเรยี น กิจกรรมที่ 2 สมาชกิ ทด่ี ขี องโรงเรียน กจิ กรรมท่ี 3 กฎ ระเบียบของหอ งเรยี น กจิ กรรมท่ี 4 กระบวนการประชาธิปไตย 4.1 ประชาธปิ ไตยเลือกผูน าํ 4.2 การเลือกผนู ําในหองเรยี น

คูมอื การจดั การเรยี นรสู ทิ ธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน 85 85 สารบญั 87 91 เรอ่ื ง 91 กจิ กรรมที่ 5 การยอมรบั ความคิดที่แตกตาง 95 5.1 เขา ใจกัน 99 5.2 คิดตา งอยา งสรางสรรค 103 กิจกรรมที่ 6 การเคารพสิทธิ 104 6.1 คุณครขู องฉนั 108 6.2 สิทธฉิ นั สิทธิเธอ 110 6.3 ยืนใหปลอดภยั 110 114 หนว ยที่ 3 ชมุ ชนทองถิ่น 118 กจิ กรรมที่ 1 ชุมชนนาอยู 125 กจิ กรรมที่ 2 บคุ คลสาํ คัญในชุมชน 125 กจิ กรรมที่ 3 กฎ ระเบยี บในชุมชน 128 3.1 เรียนรกู ฎระเบยี บ 132 3.2 ปรับใชใ นชวี ิต 139 กิจกรรมที่ 4 ผแู ทนชมุ ชน 141 กิจกรรมที่ 5 รวมดวยชว ยกนั 150 5.1 แบบอยางดีมีคา กวาคําสอน 153 5.2 รวมกนั ทาํ งานสาํ เรจ็ กจิ กรรมที่ 6 จติ อาสา พัฒนาชมุ ชน ภาคผนวก ตวั อยางแบบวดั และประเมนิ ผล รายช่ือคณะผจู ดั ทํา รายช่อื คณะที่ปรึกษาและกองบรรณาธกิ าร 8

คูม อื การจัดการเรียนรสู ทิ ธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน แนวทางการนําคมู ือการจดั การเรียนรู สิทธิมนษุ ยชนศกึ ษาไปใช การใชคูมือการจัดการเรียนรูสิทธิมนุษยชนในระดับชั้นประถมศึกษาตอนตน (ป 1-3) เลมนี้ ไดจัดทําข้ึนเพ่ือเปนแนวทางใหครูผูสอนในกลุมสาระการเรียนรูสังคมศึกษา ศาสนาและวัฒนธรรม ไดประยุกตการจัดการเรียนรูเก่ียวกับสิทธิมนุษยชนเขาไปในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 สาระท่ี 2 หนา ทพ่ี ลเมอื ง วัฒนธรรมและการดาํ เนินชวี ติ ในสงั คม ซึง่ มีมาตรฐานการเรียรู และตวั ชว้ี ดั ท่เี กี่ยวของสัมพันธก นั กับสิทธพิ นื้ ฐานของเดก็ ดังน้คี อื ส 2.1 ป 1/1 บอกประโยชนและปฏิบัติตนเปนสมาชิกท่ีดีของครอบครัวและโรงเรียน (ซ่ึงมี สาระการเรียนรูแกนกลางประกอบดวย การเปนสมาชิกที่ดีของครอบครัวและโรงเรียน เชน ปฏิบัติตาม ขอตกลง กติกา กฎ ระเบียบของครอบครัวและโรงเรียน มีสวนรวมในกิจกรรมของครอบครัวและโรงเรียน มเี หตผุ ลและยอมรบั ฟง ความคดิ เหน็ ของผอู น่ื มรี ะเบยี บ วนิ ยั มนี าํ้ ใจ ประโยชนข องการปฏบิ ตั ติ นเปน สมาชกิ ที่ดีของครอบครัวและโรงเรียน) ส 2.2 ป 1/1 บอกโครงสราง บทบาทและหนาท่ีของสมาชิกท่ีดีในครอบครัวและโรงเรียน (ซ่ึงมี สาระการเรียนรูแกนกลาง ประกอบดวย โครงสรางของครอบครัวและความสัมพันธของบทบาท หนาท่ี ของสมาชิกในครอบครัว โครงสรางของโรงเรียน ความสัมพันธของบทบาท หนา ท่ีของสมาชกิ ในโรงเรียน) ส 2.2 ป 1/2 ระบุบทบาท สทิ ธิ หนาที่ของตนเองในครอบครวั และโรงเรยี น (ซ่ึงมีสาระการเรยี นรู แกนกลาง ประกอบดวยความหมายและความแตกตางของอํานาจตามบทบาท สิทธิ หนาท่ีในครอบครัว และโรงเรยี น การใชอ าํ นาจในครอบครวั ตามบทบาท สิทธิหนาท)ี่ ส 2.2 ป1/3 มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจและทาํ กจิ กรรมในครอบครวั และโรงเรยี นตามกระบวนการ ประชาธิปไตย (ซึ่งมีสาระการเรียนรูแกนกลาง ประกอบดวยกิจกรรมตามกระบวนการประชาธิปไตย ในครอบครัว เชน การแบงหนาที่ความรับผิดชอบในครอบครัว การรับฟงและแสดงความคิดเห็น กิจกรรม ตามกระบวนการประชาธิปไตยในโรงเรยี น เชน เลอื กหวั หนาหอง ประธานชุมนุม ประธานนักเรียน) 9

คูม อื การจัดการเรียนรสู ทิ ธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน ส 2.1 ป2/1 ปฏบิ ัติตนตามขอ ตกลง กตกิ า กฎ ระเบียบและหนา ท่ที ตี่ อ งปฏบิ ัติในชวี ิตประจาํ วนั (ซึง่ มสี าระการเรียนรแู กนกลาง ประกอบดวย ขอ ตกลงกตกิ า กฎ ระเบยี บ หนา ทท่ี ี่ตองปฏิบตั ใิ นครอบครัว โรงเรียน และสถานทีส่ าธารณะ เชน โรงภาพยนตร โบราณสถาน ฯลฯ) ส 2.1 ป2/3 แสดงพฤติกรรมในการยอมรับความคิด ความเช่ือและการปฏิบัติของบุคคลอื่น ท่ีแตกตางกันโดยปราศจากอคติ (ซ่ึงมีสาระการเรียนรูแกนกลางประกอบดวย การยอมรับความแตกตาง ของคนในสงั คมในเรือ่ งความคิดความเชือ่ ความสามารถและการปฏิบตั ติ นของบุคคลอนื่ ที่แตกตา งกัน เชน บุคคลยอ มมคี วามคดิ ท่ีมีเหตุผล บุคคลยอ มมคี วามสามารถแตกตา งกัน ไมพูดหรือแสดงอาการดถู ูกรงั เกยี จ ผูอืน่ ในเรื่องรปู รางหนาตา สีผม สีผิวทแ่ี ตกตา งกัน) ส 2.1 ป2/4 เคารพในสิทธิ เสรภี าพของผอู ื่น (ซง่ึ มีสาระการเรยี นรแู กนกลางประกอบดว ย สทิ ธิ สว นบคุ คล เชน สทิ ธแิ สดงความคิดเหน็ สิทธเิ สรีภาพในรางกาย สทิ ธใิ นทรพั ยส ิน) ส 2.2 ป2/1 อธิบายความสัมพันธของตนเองและสมาชิกในครอบครัวในฐานะเปนสวนหนึ่งของ ชุมชน (ซึ่งมีสาระการเรียนรูแกนกลาง ประกอบดวยความสัมพันธของตนเองและสมาชิกในครอบครัว กบั ชมุ ชน เชน การชวยเหลอื กจิ กรรมของชมุ ชน) ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาทหนาท่ีของสมาชิกในการมีสวนรวมในกิจกรรมตางๆ ตามกระบวนการ ประชาธปิ ไตย (ซึ่งมีสาระการเรยี นรแู กนกลาง ประกอบดว ยบทบาท หนาทขี่ องสมาชิกในชมุ ชน การมสี ว นรวม ในกจิ กรรมตางๆ ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย) 1. วัตถปุ ระสงคข องคูม อื 1.1 เพ่ือเปนแนวทางใหครูไดจัดกิจกรรมการเรียนรูที่ปลูกฝงใหนักเรียนไดมีความรูความเขาใจ ตระหนักถึงความสําคัญของการปฏิบัติตนเปนสมาชิกท่ีดี มีสวนรวมในการตัดสินใจและทํากิจกรรมตางๆ ในครอบครวั โรงเรียนและชมุ ชน ตามกระบวนการประชาธปิ ไตยและการเคารพในสิทธิ เสรีภาพของผูอื่น 1.2 เพื่อเปนแนวทางใหครูไดจัดกิจกรรมการเรียนรูบูรณาการสิทธิมนุษยชนเขาไปในหลักสูตร แกนกลางการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ในกลมุ สาระการเรยี นรสู งั คมศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม 10

คมู อื การจดั การเรียนรสู ทิ ธิมนุษยชนศึกษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน ในมาตรฐานการเรียนรูและตัวช้ีวัด ที่เก่ียวของกับโครงสราง บทบาท หนาท่ีของสมาชิกและการมีสวนรวม ในการตดั สินใจและทาํ กจิ กรรมในครอบครัว โรงเรียนและชมุ ชนตามกระบวนการประชาธิปไตย การเคารพ ในสทิ ธิ เสรีภาพของผูอ ่ืน 2. แนวทางการจดั กิจกรรมการเรยี นรู 2.1 การจัดบรรยากาศการเรียนรู 2.1.1 ดานสภาพแวดลอม ครูควรจัดบรรยากาศในหองเรียนใหมีความแปลกใหม ไมจําเจ มีการจัดหองเรียนใหสอดคลองกับเร่ืองท่ีเรียน และมีการจัดแสดงผลงานของนักเรียนเพ่ือความภาคภูมิใจ ของนกั เรียน ชว ยใหน ักเรยี นมีความกระตอื รอื รนในการเรียนครั้งตอไป 2.1.2 การเตรียมการจัดกิจกรรม ครูจะตองศึกษาคูมือการจัดกิจกรรมการเรียนรู สิทธิมนุษยชนใหเขาใจอยางกระจางชัด เตรียมกิจกรรม สื่อการเรียนรู การวัดและประเมินผล ตลอดจน วิธกี ารสรา งแรงจูงใจใหนักเรียนเกดิ ความสนใจใครเรียนรู 2.2 บทบาทของครูผูสอน 2.2.1 ครูผูสอนจะตองสรางความสัมพันธที่ดีตอนักเรียน มีคุณธรรมท่ีสําคัญคือความเมตตา กรุณา ชว ยเหลือ ชีแ้ นะนักเรยี นในการเรยี นรู 2.2.2 มกี ารเตรยี มตวั ใหพ รอ มตอ การดาํ เนนิ กจิ กรรม เพอ่ื ใหน กั เรยี นประสบผลตามจดุ ประสงค ท่ีกาํ หนด 2.2.3 ใชวิธีการสอน/เทคนิคการสอน ตามคูมือ ฯ และอาจปรับเปลี่ยนตามความเหมาะสม เพ่ือใหน ักเรยี นบรรลุจดุ ประสงคที่กาํ หนด 2.3 ลักษณะของกิจกรรม ในคูมือการจัดกิจกรรมการเรียนรูเลมน้ีจะใชเทคนิคและกระบวนการเรียนรูท่ีหลากหลาย ไดแ ก 11

คมู อื การจดั การเรียนรสู ิทธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน 2.3.1 การจัดการเรียนรูแบบรวมมือ (Cooperative Learning) เทคนิคการเรียนรวมกัน (Learning Together) การจดั การเรียนรูแบบใชปญหาเปนฐาน (Problem-based Learning : PBL) 2.3.2 กระบวนการกลุม ฝกใหนักเรียนไดรูจักทํากิจกรรมรวมกันเปนพ้ืนฐานของวิถีชีวิต ประชาธิปไตย มีผนู าํ มกี ารแบง หนาทรี่ บั ผิดชอบ มกี ารวางแผน ปฏบิ ัตติ ามแผน ประเมินผลการปฏบิ ตั ิงาน ปรบั ปรงุ และพัฒนางาน 2.3.3 การฝกทักษะการคิด เชน การคิดวิเคราะห การคิดสรางสรรค การคิดอยางมี วจิ ารณญาณ การคิดแกปญหา การดาํ เนินการจัดกจิ กรรมการเรียนรูดงั กลา วจะสอดคลอ งกบั Active Learning ดงั นี้ 1. นักเรียนมีสวนรวมในการเรียนรู เชน การรวมอภิปราย แสดงความคิดเห็น แลกเปล่ียน ความคดิ เหน็ การตอบคาํ ถาม การนําเสนอ การทาํ งานกลุม การรว มกันทาํ กิจกรรมการเรียนรูหรือชิ้นงาน 2. นักเรียนไดรับการฝกทักษะการคิด เชน การคิดวิเคราะห คิดสังเคราะห คิดประเมินคา คดิ แกปญหา คดิ สรา งสรรค คดิ อยา งมวี จิ ารณญาณ 3. นักเรียนไดสรางการเรียนรูดวยตนเอง เชน ออกแบบการเรียนรูดวยตนเอง สรางสรรค ชน้ิ งานหรือผลงาน นกั เรียนไดประเมินและพฒั นาตนเอง 4. นักเรียนไดนําความรูไปประยุกตใชในเหตุการณตางๆ ในชีวิตประจําวัน รวมกันแกปญหา เก่ียวกับการปฏิบัติตนเปนสมาชิกท่ีดี การมีสวนรวมในการตัดสินใจและทํากิจกรรมในครอบครัว โรงเรียน และชมุ ชนตามกระบวนการประชาธปิ ไตย 2.4 ส่อื /แหลง การเรยี นรู สื่อ/แหลงการเรียนรู เปนสวนสําคัญที่จะชวยเสริมสรางและพัฒนากระบวนการเรียนรู เกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน ทั้งในข้ันการนําเขาสูบทเรียนท่ีจะชวยสรางบรรยากาศและเราความสนใจ หรือ ขั้นการดําเนินการจัดกิจกรรมท่ีครูผูสอนจะใชส่ือ/แหลงการเรียนรูกระตุนทักษะการคิดท้ังการคิดวิเคราะห คดิ อยา งมวี จิ ารณญาณ คดิ แกป ญ หาหรอื คดิ รเิ รมิ่ สรา งสรรค และยงั ชว ยใหเ กดิ การเรยี นรอู ยา งมคี วามหมาย กบั ส่ิงทเ่ี ปนนามใหกระจางชดั ขนึ้ 12

คูมอื การจัดการเรยี นรูสทิ ธมิ นุษยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน ส่อื /แหลง การเรยี นรูท ีน่ าํ มาใชใ นการจัดการเรยี นรอู ยางหลากหลาย ประกอบดว ย 1. ขา ว ภาพขา ว คลปิ วดิ โี อขา ว เหตกุ ารณป จ จบุ นั ทคี่ รสู ามารถปรบั เปลยี่ นเปน ขา วเหตกุ ารณ ในทองถ่ินในแตละชวงเวลา ซึ่งนอกจากจะชวยเราความสนใจแลว ครูยังสามารถใชส่ือนี้เพื่อสอดแทรก ทกั ษะการคิด ทกั ษะการเลือกรบั และการรเู ทา ทันสื่อไดอยางดยี ่งิ 2. เกมประกอบการเรียนการสอน เปนสื่อที่ชวยใหนักเรียนเกิดการเรียนรูและสนุกสนาน ชวยสรางบรรยากาศในการเรียนรู โดยนําเกมที่นักเรียนเคยมีประสบการณมาปรับใหเขากับการเรียน การสอน 3. กรณศี กึ ษา สถานการณจ าํ ลอง เปน สอ่ื การเรยี นรทู คี่ รผู สู อนจดั ทาํ ขนึ้ เพอื่ ใหน กั เรยี นใชเ ปน สื่อสรางความเขาใจไดต รงตามจุดประสงคและเหมาะสมกับวยั ของนักเรียน 4. ใบความรู ใบกิจกรรม เปนสื่อท่ีครูผูสอนจัดทําข้ึนเพ่ือเสริมความรู ความเขาใจในเน้ือหา บทเรียน และใบกิจกรรมท่ีใชเปนแบบฝกหลากหลายรูปแบบที่ครูผูสอนสามารถสะทอนคิดและประเมิน ไดวานักเรียนมีความรู ความเขาใจ เกิดความตระหนักและนําความรูไปประยุกตใชไดถูกตอง เหมาะสม มากนอ ยเพยี งใด 5. เอกสารความรูส าํ หรับครู เปน สื่อทจี่ ดั ทําข้ึนเพ่ือชว ยเสริมเน้อื หาทีค่ รผู ูส อนสามารถนาํ ไป ใชในกิจกรรมการเรียนรู เพื่อเพิ่มพูนเน้ือหาที่สําคัญและจําเปนสําหรับนักเรียน ซ่ึงจะตองไมเปนการ เพม่ิ ภาระใหก ับครผู ูสอน 2.5 การวดั และประเมนิ ผลการเรยี นรู ในคูมือการจัดกิจกรรมการเรียนรูสิทธิมนุษยชนเลมนี้จะใหความสําคัญกับการประเมินผล การเรียนรู โดยใชกระบวนการเก็บขอมูลตางๆ จากการทํากิจกรรมอยางไมเปนทางการ การดําเนินการ ดังกลาวจะเกิดขึ้นตลอดระยะเวลาของการจัดกิจกรรมการเรียนรู มีการใชเครื่องมือท่ีหลากหลาย เปนการ ประเมินเพ่ือพัฒนาการเรียนรู (Assessment for Learning) ที่ดําเนินการอยางตอเนื่องตลอดการเรียน การสอน เปนการเก็บขอมูลการเรียนรูและการปฏิบัติของนักเรียน ขณะท่ีนักเรียนกําลังทํากิจกรรมหรือ ภาระงานตามที่กําหนด ครูสังเกต ซักถาม จดบันทึก แลวนํามาวิเคราะหขอมูลวาผูเรียนเกิดการเรียนรู 13

คูมอื การจัดการเรยี นรสู ทิ ธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน หรอื ไม ควรปรบั ปรงุ อะไร ครอู าจใหค าํ แนะนํา ขอ สังเกตในการทํากิจกรรม การนําเสนอผลงาน การพดู คุย ระหวา งครูกบั นักเรียนเปน รายกลมุ หรอื รายบุคคล เปนตน วธิ กี ารประเมิน ไดแก 1. สงั เกตพฤตกิ รรม เปน การจดั เกบ็ ขอ มลู จากการดู การปฏบิ ตั กิ จิ กรรมของนกั เรยี น โดยมจี ดุ ประสงคชัดเจน ใชแบบสังเกตพฤติกรรมซ่ึงมีทั้งรายกลุมและรายบุคคล ซ่ึงในแตละกิจกรรมครูสามารถนํา แบบสงั เกตพฤติกรรมในภาคผนวกไปประยุกตใชไดต ามความเหมาะสม 2. การพูดคยุ เปน การสือ่ สาร 2 ทาง ระหวา งครกู บั นกั เรียน ซ่งึ สามารถดําเนินการเปนกลมุ หรือรายบคุ คล เพ่อื ติดตามพฤตกิ รรมของผูเรยี น เปนประโยชนตอการคนหาขอ มลู ของผเู รยี นทั้งรายบคุ คล และรายกลุม เพ่ือเปน การนาํ ไปใชพ ัฒนาในการจดั กิจกรรมในคร้ังตอไป 3. การใชคําถาม ในแตละกิจกรรมของหนวยการเรียนรูจะมีตัวอยางการใชคําถามเพื่อฝกให นักเรยี นรูจกั คิด เชน คดิ วิเคราะห คดิ สรา งสรรค คิดแกป ญ หา คิดอยา งมีวจิ ารณญาณ 4. การเขยี นสะทอนการเรยี นรู บางกจิ กรรมจะใหน กั เรียนบนั ทึกสะทอ นการเรยี นรู ทาํ ใหค รู ทราบผลหรือความกา วหนาในการเรียนรขู องนกั เรียน 5. การประเมนิ การปฏบิ ตั ิ (Performance Assessment) ในกจิ กรรมทเี่ นน ใหน กั เรยี นปฏบิ ตั ิ จริงโดยมอบหมายภาระงานใหแ กน ักเรียน เชน การแสดงบทบาทสมมติ การจาํ ลองสถานการณ การสบื คน การนําเสนอผลงาน ซ่ึงครูจะสังเกตวิธีการทาํ งานทีเ่ ปน ขนั้ ตอนและประเมินผลงานของนักเรียน 3. แนวคดิ สาํ คัญของหนว ยการเรียนรูและกจิ กรรม คูม ือการจัดการเรียนรสู ทิ ธมิ นุษยชนเลมนี้ ประกอบดว ย 3 หนว ยการเรยี นรู หนวยการเรียนรทู ี่ 1 สําหรับการจดั การเรียนรใู นชั้นประถมศึกษาปท ่ี 1 ไดน ําตัวช้วี ดั ท่ีเก่ียวขอ ง กบั สทิ ธมิ นุษยชนคอื ส 2.1 ป 1/1, ส 2.2 ป1/1, ส 2.2 ป1/2, ส 2.2 ป1/3 มาเปน หลักในการจดั กิจกรรม โดยเนนใหนักเรียนเขาใจถึงการปฏิบัติตนเปนสมาชิกที่ดีของครอบครัว โรงเรียนมีสวนรวมในการตัดสินใจ และทํากจิ กรรมในครอบครวั และโรงเรียนตามกระบวนการประชาธิปไตย เปนการปูพนื้ ฐานการดําเนนิ ชวี ิต ในสังคมซ่งึ จะสง ผลตอ การดําเนินชีวิตอยรู ว มกับผูอน่ื ในสงั คมอยางปกตสิ ขุ 14

คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นุษยชนศึกษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน หนว ยการเรยี นรูท ่ี 2 สําหรบั การจัดการเรยี นรูในชัน้ ประถมศึกษาปท่ี 2 ไดน ําตัวช้วี ัดทเ่ี ก่ยี วของ กบั สิทธิมนุษยชน คือ ส 2.1 ป 2/1, ส 2.1 ป2/3, ส 2.1 ป2/4, ส2.2 ป2/1 มาเปนหลกั ในการจดั กจิ กรรม โดยเนนใหนักเรียนปฏิบัติตนตามขอตกลง กติกา กฎ ระเบียบและหนาท่ีที่ตองปฏิบัติในชีวิตประจําวัน การยอมรบั ความคดิ ความเชอื่ และการปฏบิ ัติของบุคคลอ่ืนทีแ่ ตกตา งกนั โดยปราศจากอคติ และการเคารพ ในสิทธิ เสรีภาพของผูอื่น การจัดกิจกรรมการเรียนรูจึงมุงเนนใหนักเรียนไดเรียนรูจากประสบการณและ การปฏิบัติ หนว ยการเรยี นรทู ่ี 3 สาํ หรบั การจดั การเรยี นรใู นชนั้ ประถมศกึ ษาปท ี่ 3 ไดน าํ ตวั ชวี้ ดั ทสี่ ามารถจะ บรู ณาการสทิ ธมิ นษุ ยชนเขา ไปจดั กจิ กรรมการเรยี นรไู ด คอื ส 2.2 ป 3/1 โดยเนน ใหน กั เรยี นรบู ทบาทหนา ที่ ของสมาชิกของชุมชนในการมีสวนรวมในกิจกรรมตางๆ ตามกระบวนการประชาธิปไตย จึงตองฝกทักษะ การใชช วี ติ ทกั ษะการคิดและทักษะดานความรว มมอื การทํางานเปน ทีม และภาวะผนู ํา เปน ตน 15

คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตนโครงสรา งหนว ยการเรียนรู ที่ ชื่อหนวย16กจิ กรรม/ชอื่ มาตรฐานการเรยี นรู/ตวั ชีว้ ดั จดุ ประสงค เนื้อหาสาระ/ประเด็น จาํ นวน 1 ครอบครวั ชว่ั โมง ของฉัน กจิ กรรมท่ี 1 ส 2.2 ป1/1 บอกโครงสรา ง 1. เขา ใจและเหน็ ความสําคญั โครงสรางบทบาท 1 ใครเปน ใครใน บทบาทและหนา ที่ของสมาชกิ ของโครงสราง บทบาทและ และหนาท่ขี องสมาชกิ ครอบครวั ในครอบครวั และโรงเรียน หนาทข่ี องสมาชิกในครอบครัว ในครอบครัว 2. วิเคราะหความสมั พนั ธของ สมาชิกในครอบครวั กิจกรรมที่ 2 สมาชกิ ท่ดี ขี อง ครอบครวั 2.1 บทบาท ส 2.1 ป1/1 บอกประโยชน 1. เขา ใจและเหน็ ความสําคญั การปฏิบัติตน 1 สทิ ธิ หนาที่ และปฏบิ ตั ิตนเปนสมาชกิ ที่ดี ของการปฏิบตั ติ นตามบทบาท เปน สมาชกิ ท่ดี ี ในครอบครวั ของครอบครวั และโรงเรียน หนาที่ของสมาชิกในครอบครัว ของครอบครัว ส 2.2 ป1/2 ระบุบทบาท สทิ ธิ 2. วเิ คราะหผ ลของการปฏิบัติ บทบาท สิทธิ หนา ท่ี หนา ทีข่ องตนเองในครอบครวั ตนตามบทบาทหนา ท่ีของ ของตนเอง และโรงเรียน สมาชิกในครอบครวั ในครอบครวั 3. ปฏบิ ัตติ นตามบทบาทหนาที่ ของสมาชกิ ในครอบครวั 2.2 เดก็ ดมี ีหนา ท่ี ส 2.1 ป1/1 บอกประโยชน 1. เขาใจและเหน็ ความสําคญั ปฏบิ ัติตนตามบทบาท 1 และปฏิบตั ติ นเปนสมาชกิ ทดี่ ี ของการปฏบิ ตั ติ นตามบทบาท หนาทีข่ องสมาชิกใน ของครอบครัวและโรงเรยี น หนา ทข่ี องสมาชกิ ในครอบครวั ครอบครวั ส 2.2 ป1/2 ระบุบทบาท สิทธิ 2. วิเคราะหผลของการปฏิบัติ หนา ท่ีของตนเองในครอบครัว ตนตามบทบาทหนาที่ของ และโรงเรยี น สมาชกิ ในครอบครัว 3. ปฏบิ ัตติ นตามบทบาทหนาท่ี ของสมาชกิ ในครอบครวั

ท่ี ชื่อหนว ย กิจกรรม/ชื่อ มาตรฐานการเรยี นร/ู ตวั ช้ีวัด จดุ ประสงค เนอ้ื หาสาระ/ประเดน็ จํานวน ช่วั โมง กิจกรรมที่ 3 ส 2.2 ป1/2 ระบุบทบาท สิทธิ 1. เขาใจและเหน็ ความสําคัญ การปฏิบัติตามกฎ 1 กฎ กตกิ า หนาทีข่ องตนเองในครอบครัว ของกฎ กติกาในครอบครวั กตกิ าของสมาชกิ ในครอบครัว และโรงเรียน 2. วเิ คราะหผ ลของการปฏิบตั ิ ในครอบครัว ตามกฎ กตกิ าของสมาชกิ ในครอบครวั 3. ปฏิบตั ติ นตามกฎ กติกาของ สมาชิกในครอบครัว คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตนกิจกรรมที่ 4 วถิ ีประชาธิปไตย 17ในครอบครวั 4.1 ภาวะผูนาํ ส 2.2 ป1/3 มสี วนรวมในการ 1. เขาใจ เห็นความสําคัญของ กระบวนการ 1 และผตู ามใน ตดั สินใจและทํากจิ กรรม กระบวนการประชาธปิ ไตย ประชาธปิ ไตย ครอบครัว ในครอบครวั และโรงเรียน ในครอบครวั ในครอบครวั ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย 2. มสี ว นรวมในการตดั สนิ ใจ และทาํ กิจกรรมในครอบครวั ตามกระบวนการประชาธิปไตย 4.2 การมสี ว นรวม ส 2.2 ป1/3 มีสวนรวมในการ 1. เขา ใจ เห็นความสาํ คัญของ การมสี วนรว มในการ 1 ในการตดั สินใจ ตัดสินใจและทาํ กิจกรรม กระบวนการประชาธปิ ไตย ตดั สนิ ใจตาม ในครอบครวั และโรงเรียน ในครอบครวั กระบวนการ ตามกระบวนการประชาธิปไตย 2. มีสวนรวมในการตดั สนิ ใจ ประชาธิปไตย และทาํ กิจกรรมในครอบครวั ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย

คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตนท่ี ชื่อหนว ย กิจกรรม/ชอ่ื มาตรฐานการเรียนรู/ตวั ชว้ี ัดจดุ ประสงคเนื้อหาสาระ/ประเดน็จาํ นวน ชว่ั โมง 18 4.3 การทาํ ส 2.2 ป1/3 มีสวนรว มในการ 1. เขา ใจ เห็นความสาํ คญั ของ การทาํ กิจกรรมรวม 1 กิจกรรมรว มกัน ตดั สินใจและทํากจิ กรรม กระบวนการประชาธิปไตย กนั ในครอบครวั ตาม ในครอบครวั ในครอบครัวและโรงเรยี น ในครอบครวั กระบวนการ ตามกระบวนการประชาธิปไตย 2. มสี วนรวมในการตัดสินใจ ประชาธิปไตย และทํากจิ กรรมในครอบครวั ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย กิจกรรมท่ี 5 การปฏบิ ตั ิตน เปน สมาชกิ ทดี่ ี ของครอบครวั 5.1 อยูอ ยา งไร ส 2.2 ป1/1 บอกประโยชน 1. เขา ใจและเห็นคณุ คา ของ ประโยชนข องการ 1 ใจเปน สขุ และปฏิบัตติ นเปน สมาชกิ ทดี่ ี การปฏิบตั ิตนเปนสมาชกิ ทด่ี ี ปฏบิ ตั ิตนเปนสมาชกิ ของครอบครวั และโรงเรยี น ของครอบครวั ทด่ี ขี องครอบครวั 2. วิเคราะหแนวทางการปฏิบตั ิ ตนในการอยูรว มกบั ผอู น่ื ได อยางมีความสขุ 5.2 ครอบครวั มสี ขุ ส 2.2 ป1/1 บอกประโยชน 1. เขา ใจและเหน็ ความสาํ คัญ ประโยชนข องการ 1 และปฏบิ ัติตนเปน สมาชกิ ทดี่ ี ของการปฏิบัติตนเปนสมาชกิ ท่ี ปฏิบัตติ นเปนสมาชกิ ของครอบครวั และโรงเรยี น ดขี องครอบครัว ที่ดีของครอบครัว 2. เสนอแนวทางการปฏิบตั ติ น เปน สมาชิกในครอบครวั ทม่ี ี ความสขุ

ท่ี ช่อื หนว ย กิจกรรม/ชื่อ มาตรฐานการเรยี นรู/ตวั ช้วี ดั จดุ ประสงค เนอ้ื หาสาระ/ประเดน็ จาํ นวน ชั่วโมง 5.3 พูดจาภาษา ส 2.2 ป1/1 บอกประโยชน 1. เขาใจและเหน็ ความสาํ คญั ประโยชนข องการ 1 ดอกไม และปฏบิ ัตติ นเปน สมาชกิ ท่ีดี ของการพูดดว ยถอ ยคาํ ทีส่ ภุ าพ ปฏบิ ัตติ นเปนสมาชิก และไพเราะกบั สมาชกิ ใน ทด่ี ีของครอบครัว ของครอบครัวและโรงเรยี น ครอบครัว 2. วิเคราะหผลของการพดู ดว ย ถอยคําท่ีสุภาพและไพเราะ กับสมาชกิ ในครอบครัว 3. ปฏบิ ัติตนเปน ผมู ีวาจาและ ใชถอยคาํ ทีส่ ุภาพและไพเราะ กับผอู ื่น คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน 19 2 โรงเรยี นของเรา กจิ กรรมท่ี 1 ใคร ส 2.2 ป2/1 อธิบายความ 1. เขาใจและเหน็ ความสําคัญ โครงสรา งความ 1 เปน ใครใน สมั พันธข องตนเองและสมาชกิ ของการเปนสมาชิกในโรงเรียน สมั พันธข องสมาชกิ โรงเรยี น ในครอบครัวในฐานะเปน สวน 2. วิเคราะหบทบาทหนาท่ีของ ในโรงเรยี น หนงึ่ ของ ชมุ ชน สมาชกิ ในโรงเรียน กจิ กรรมที่ 2 ส 2.2 ป2/1 อธบิ ายความ 1. เขา ใจบทบาทหนา ทีข่ อง การปฏบิ ตั ติ นเปน 1 สมาชกิ ทดี่ ีของ สัมพันธของตนเองและสมาชิก สมาชกิ ในโรงเรยี น สมาชกิ ทดี่ ีของ โรงเรยี น ในครอบครัวในฐานะ 2. เหน็ ความสาํ คญั ของการ โรงเรียน เปนสวนหนง่ึ ของ ชมุ ชน ปฏิบัติตามบทบาทหนา ที่ของ สมาชกิ ในโรงเรยี น กิจกรรมที่ 3 กฎ ส 2.1 ป2/1 ปฏิบตั ิตามขอ 1. เขาใจและเห็นความสําคัญ การปฏิบัติตามกฎ 1 ระเบียบของ ตกลง กตกิ า กฎระเบียบและ ของกฎระเบยี บของหองเรยี น ระเบยี บของหอ งเรยี น หอ งเรยี น หนาท่ีท่ตี องปฏบิ ตั ิในชีวิต 2. ปฏบิ ัติตนตามกฎระเบยี บ ประจาํ วัน ของหองเรียน

ท่ี ชื่อหนว ย กิจกรรม/ชอื่ มาตรฐานการเรียนรู/ตัวชี้วัด คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตนจุดประสงคเน้อื หาสาระ/ประเดน็จาํ นวน ชั่วโมง 20 กจิ กรรมที่ 4 กระบวนการ ประชาธปิ ไตย 4.1 ส 2.1 ป2/3 แสดงพฤตกิ รรม 1. เขาใจและเห็นความสาํ คญั กระบวนการ 1 ประชาธปิ ไตย ในการยอมรบั ความคิด ความ ของการใชสทิ ธเิ ลือกผูนํา ประชาธปิ ไตย เลือกผูน าํ เชือ่ และการปฏบิ ัติของบคุ คล ในโรงเรียน ในการเลอื กผูนาํ อื่นท่แี ตกตางกนั โดยปราศจาก 2. ปฏิบตั ิตนตามสทิ ธบิ ทบาท อคติ หนาทก่ี ารใชส ิทธเิ ลือกผนู ํา ในโรงเรียน 4.2 การเลอื ก ส 2.1 ป2/3 แสดงพฤตกิ รรม 1. เขา ใจและเหน็ ความสําคญั การเลอื กผูนาํ 1 ผนู าํ ในหองเรียน ในการยอมรับความคดิ ของการใชสิทธิเลอื กหัวหนา ในหอ งเรียน ความเช่ือและการปฏบิ ัติ หอง ของบุคคลอนื่ ท่ีแตกตางกัน 2. ปฏิบตั ติ นตามสิทธิบทบาท โดยปราศจากอคติ หนาท่ขี องการใชส ิทธเิ ลอื ก หัวหนาหอง

ท่ี ชื่อหนว ย กิจกรรม/ช่ือ มาตรฐานการเรียนรู/ตวั ชี้วดั จดุ ประสงค เนอ้ื หาสาระ/ประเด็น จํานวน ชว่ั โมง กจิ กรรมท่ี 5 การยอมรบั ความคิดทีแ่ ตกตาง 5.1 เขาใจกัน ส 2.1 ป2/3 แสดงพฤตกิ รรม 1.เขา ใจและเหน็ ความสาํ คญั การยอมรบั ความคิด 1 ในการยอมรบั ความคิด ของการยอมรบั ความคดิ ความเชอ่ื และการ ความเชอ่ื และการปฏบิ ัติ ความเชือ่ และการปฏบิ ัติ ปฏิบัตขิ องบุคคลอื่นท่ี ของบุคคลอน่ื ท่ีแตกตางกัน ของบุคคลอ่ืนท่แี ตกตางกัน แตกตา งโดยปราศจาก โดยปราศจากอคติ โดยปราศจากอคติ อคติ 2. แสดงพฤตกิ รรมในการ ยอมรับความคดิ ของบุคคลอนื่ ทแ่ี ตกตา งโดยปราศจากอคติ คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน 5.2 คิดตา งอยา ง ส 2.1 ป2/3 แสดงพฤตกิ รรม 1.เขา ใจและเห็นความสําคัญ การยอมรับความคิด 1 21สรา งสรรค ในการยอมรับความคิดความ ของการยอมรับความคิด ความ ความเชอ่ื และการ เช่อื และการปฏบิ ตั ิของบคุ คล เชอ่ื และการปฏบิ ัตขิ องบุคคล ปฏิบตั ขิ องบุคคลอ่ืนที่ อื่นทแ่ี ตกตา งโดยปราศจาก อนื่ ทแี่ ตกตา งกันโดยปราศจาก แตกตา งโดยปราศจาก อคติ อคติ อคติ 2.แสดงพฤตกิ รรมในการ ยอมรบั ความคดิ ของบคุ คลอืน่ ทแ่ี ตกตา งโดยปราศจากอคติ

ท่ี ชื่อหนว ย กจิ กรรม/ชื่อ มาตรฐานการเรยี นรู/ตวั ชี้วดั คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตนจุดประสงคเน้อื หาสาระ/ประเด็นจํานวน ช่ัวโมง 22 กจิ กรรมที่ 6 การเคารพสิทธิ 6.1 คุณครูของฉนั ส 2.1 ป2/4 เคารพสิทธิ 1. เขา ใจและเห็นความสาํ คญั การเคารพสทิ ธขิ อง 1 เสรภี าพของผอู ่ืน ของการเคารพสทิ ธิของตนเอง ตนเองและผูอื่น และผอู นื่ 2. ปฏบิ ตั ิตนเปน ผูเคารพ ในสทิ ธขิ องตนเองและสทิ ธิ ของผอู น่ื 6.2 สิทธิฉัน ส 2.1 ป2/4 เคารพสิทธิ 1. เขา ใจและเห็นความสําคญั การเคารพสิทธิของ 1 สทิ ธเิ ธอ เสรภี าพของผูอ น่ื ของการเคารพสทิ ธขิ องตนเอง ตนเองและผอู ืน่ และผอู น่ื 2. ปฏบิ ัติตนเปนผูเคารพ ในสทิ ธขิ องตนเองและสทิ ธิ ของผูอืน่ 6.3 ยนื ให ส 2.1 ป2/4 เคารพสทิ ธิ 1. เขาใจและเหน็ ความสําคญั การเคารพสิทธิของ 1 ปลอดภยั เสรีภาพของผูอืน่ ของการเคารพสิทธขิ องตนเอง ตนเองและผูอื่น และผูอน่ื 2. ปฏบิ ตั ติ นเปน ผเู คารพ ในสิทธขิ องตนเองและสิทธิ ของผูอืน่

ท่ี ชอื่ หนว ย กิจกรรม/ชือ่ มาตรฐานการเรียนรู/ ตัวชว้ี ัด จุดประสงค เน้ือหาสาระ/ประเด็น จาํ นวน 3 ชุมชนทอ งถนิ่ ช่ัวโมง กจิ กรรมท่ี 1 ส 2.2 ป3/1 ระบบุ ทบาท 1. เขา ใจความหมายและเหน็ ความหมาย ความ 1 ชุมชนนาอยู หนาทีข่ องสมาชิกของชมุ ชนใน ความสาํ คัญของชุมชน สาํ คญั ของชมุ ชน การมสี ว นรว มในกจิ กรรมตา งๆ 2. วเิ คราะหแนวทางการมีสวน ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย รว มในการสรางชมุ ชนใหน า อยู กิจกรรมที่ 2 ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขาใจและเห็นความสาํ คัญ บคุ คลสําคัญในชุมชน 1 บคุ คลสาํ คญั ใน หนาทข่ี องสมาชิกของชุมชน ของบุคคลที่อยูใ นชมุ ชน ชมุ ชน ในการมีสว นรวมในกิจกรรม 2. วเิ คราะหบ ทบาทหนา ทข่ี อง ตางๆ ตามกระบวนการ บคุ คลสาํ คญั ทม่ี สี ว นชว ยพฒั นา ประชาธิปไตย ชมุ ชน คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน กจิ กรรมท่ี 3 กฎ 23 ระเบียบในชุมชน 3.1 เรยี นรกู ฎ ส 2.2 ป3/1 ระบบุ ทบาท 1. เขาใจและตระหนักถงึ ความ กฎระเบยี บในชมุ ชน 1 ระเบียบ หนาทขี่ องสมาชิกของชุมชน สาํ คัญของกฎระเบยี บในชุมชน ในการมีสวนรว มในกจิ กรรม 2. วิเคราะหผ ลของการปฏบิ ตั ิ ตางๆ ตามกระบวนการ ตนตามกฎระเบยี บในชุมชน ประชาธปิ ไตย 3. ปฏิบตั ติ นตามกฎระเบียบใน ชมุ ชน

คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตนท่ี ชื่อหนว ย กจิ กรรม/ช่ือ มาตรฐานการเรยี นร/ู ตวั ชวี้ ัดจดุ ประสงคเนือ้ หาสาระ/ประเดน็จํานวน ชัว่ โมง 24 3.2 ปรบั ใชใ นชวี ติ ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขา ใจและตระหนักถงึ ความ กฎระเบียบในชมุ ชน 1 หนาทข่ี องสมาชกิ ของชมุ ชนใน สาํ คัญของกฎระเบยี บในชมุ ชน การมีสวนรวมในกิจกรรมตางๆ 2. วเิ คราะหผ ลของการปฏบิ ตั ิ ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย ตนตามกฎระเบยี บในชมุ ชน 3. ปฏิบัติตนตามกฎระเบียบ ในชมุ ชน กิจกรรมท่ี 4 ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขาใจและตระหนักถึงความ การเลือกผแู ทนชมุ ชน 1 ผูแ ทนชุมชน หนา ทขี่ องสมาชกิ ของชุมชน สําคัญของการเลอื กตงั้ ผูแ ทน ตามกระบวนการ ในการมีสวนรวมในกิจกรรม ในชมุ ชน ประชาธปิ ไตย ตา งๆ ตามกระบวนการ 2. วิเคราะหข อ ดีขอ เสยี ของ ประชาธิปไตย การไดมาซ่งึ ตาํ แหนงดว ยวธิ ี การเลือกตั้งกับการแตง ต้ัง ผแู ทนในชมุ ชน กิจกรรมท่ี 5 รวมดวยชวยกนั 5.1 แบบอยางดมี ี ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขา ใจและตระหนกั ถงึ ความ การมสี ว นรว ม 1 คากวา คําสอน หนาท่ขี องสมาชกิ ของชมุ ชน สาํ คัญของการมีสว นรวม ในกจิ กรรมของชุมชน ในกจิ กรรมของชุมชน ในการมีสว นรว มในกิจกรรม 2. วเิ คราะหแนวทางการ ตา งๆ ตามกระบวนการ มสี วนรวมในการทําประโยชน ประชาธิปไตย ตอ ชุมชน 3. มีสวนรว มในการปฏิบัตติ น ทําประโยชนใ หกับชุมชน

ท่ี ชื่อหนวย กจิ กรรม/ชอ่ื มาตรฐานการเรียนรู/ ตวั ชว้ี ดั จุดประสงค เน้อื หาสาระ/ประเดน็ จํานวน ชั่วโมง 5.2 รว มกันทาํ ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขาใจและตระหนกั ถงึ ความ การมสี วนรวม 1 งานสําเร็จ หนา ทข่ี องสมาชิกของชมุ ชน สาํ คญั ของการมสี วนรว มใน ในกิจกรรมของชมุ ชน ในการมสี ว นรว มในกิจกรรม กจิ กรรมของชุมชน ตางๆ ตามกระบวนการ 2. วเิ คราะหแ นวทางการมสี วน ประชาธิปไตย รวมในการทําประโยชนใหกับ ชมุ ชน 3. มสี ว นรวมในการปฏิบตั ติ น ทําประโยชนใหก บั ชุมชน คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน กจิ กรรมที่ 6 จิต ส 2.2 ป3/1 ระบุบทบาท 1. เขา ใจและตระหนกั ถงึ ความ กิจกรรมจติ อาสา 1 25อาสา พัฒนา หนา ทข่ี องสมาชกิ ของชุมชน สาํ คญั ของการมสี วนรว ม พฒั นาชมุ ชน ชุมชน ในการมีสวนรวมในกิจกรรม ในกจิ กรรมของชมุ ชน ตาง ๆ ตามกระบวนการ 2. วเิ คราะหแนวทางการมีสวน ประชาธิปไตย รวมในการทาํ ประโยชนใหก บั ชมุ ชน 3. เสนอกจิ กรรมจิตอาสา พฒั นาชมุ ชนที่แสดงถึงการมี สวนรว มในกิจกรรมของชมุ ชน



หนว ยการเรยี นรูท่ี 1 ครอบครวั ของฉนั

คูมอื การจดั การเรยี นรสู ิทธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน หนว ยการเรียนรทู ่ี 1 ครอบครวั ของฉนั กจิ กรรมที่ 1 ใครเปนใครในครอบครัว เวลา 1 ชว่ั โมง มาตรฐานการเรยี นรู / ตวั ชี้วดั ส 2.2 ป1/1 บอกโครงสรา ง บทบาทและหนา ทีข่ องสมาชกิ ในครอบครวั และโรงเรียน จดุ ประสงค เพื่อใหนักเรียน 1. เขา ใจและเห็นความสาํ คญั ของโครงสราง บทบาทและหนาท่ีของสมาชกิ ในครอบครัว 2. วเิ คราะหความสัมพนั ธของสมาชิกในครอบครัว ขั้นตอนการดาํ เนินกิจกรรม 1. ครูสรา งบรรยากาศดว ยการชวนสนทนาถงึ สมาชิกในครอบครัวของนกั เรยี นวา มใี ครบาง 2. ครสู รุปเชื่อมโยงถงึ ความสาํ คัญของสมาชกิ ในครอบครัว 3. นกั เรยี นดคู ลปิ วดิ โี อเรอื่ ง “ครอบครวั สขุ สนั ต” แลว ใหน กั เรยี นเขยี นสรปุ ในกระดาษแผน เลก็ วา สมาชิกในครอบครัวของนักเรียนแตละคนประกอบดวย ใครบาง และบุคคลเหลาน้ันมีความสําคัญและ สมั พันธกนั อยา งไร 4. ครเู ขยี นแผนผังสมาชิกในครอบครัวบนกระดานพรอมอธบิ ายวา ครอบครวั ท่วั ไปประกอบดว ย ใครบา ง บคุ คลเหลานน้ั มคี วามสาํ คัญและสัมพนั ธกนั อยา งไร 5. นักเรียนแบงกลุมตามความเหมาะสม ครูแจกหมวกกระดาษที่มีปายแสดงความสัมพันธของ สมาชกิ ในครอบครวั เชน พอ แม ปู ยา ตา ยาย ลงุ ปา ติดทห่ี นาหมวก แลวใหน กั เรียนแสดงบทบาทสมมติ ตามสถานการณทีก่ าํ หนด 5.1 พอ แมไ ปสงลกู ทีโ่ รงเรียน 5.2 หลาน พาตา ยายไปทําบญุ ทว่ี ัด 5.3 ลงุ กบั ปาชวนหลานไปเทีย่ วกับลูกของลุงกับปา 6. ครูและนักเรียนรวมกันสรปุ ถึงความสมั พันธ บทบาทและหนาที่ของสมาชิกในครอบครวั 7. นักเรียนแบงกลุมเพ่ือรวมเลนเกมเปดแผนปาย ทายคําตอบ โดยนักเรียนทุกกลุมอาน สถานการณในใบกิจกรรมท่ี 1.1 เร่ือง ใครเปนใครในครอบครัว เพื่อใหนักเรียนวิเคราะหถึงความสัมพันธ ของสมาชิก ในครอบครัว โดยใหแตละกลุม (ตามลําดับ) เลือกหยิบบัตรคําถามและเลือกเปด แผนปาย 28

คูมือการจัดการเรียนรสู ทิ ธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน ตามหมายเลขในชอ งตารางเกมใหไ ดค าํ ตอบท่สี ัมพนั ธก ับบตั รคําถาม ถาเปด แผน ปา ยทายคําตอบไดถ ูกตอ ง จะได 1 คะแนน ถา เปด ปา ยทายคาํ ตอบผดิ ได 0 คะแนน 8. ครสู รปุ ความรแู ละผลการแขง ขนั ชนื่ ชมความรว มมอื ในการทาํ กจิ กรรมของกลมุ ทไ่ี ดค ะแนนสงู และใหกาํ ลังใจกลมุ ทไ่ี ดค ะแนนระดบั รองลงมา 9. นกั เรยี นชว ยกนั สรปุ ความรเู กย่ี วกบั โครงสรา ง บทบาทและหนา ทคี่ วามสาํ คญั และความสมั พนั ธ ของสมาชิกในครอบครัว ซึง่ เปน จดุ เรมิ่ ตนของการดําเนนิ ชวี ติ ในสงั คม สอื่ /แหลงการเรยี นรู 1. คลปิ วิดโี อเรื่อง เพลงครอบครัวสุขสันต โดยสืบคนจากระบบออนไลน 2. ใบกิจกรรมที่ 1.1 เรื่อง ใครเปน ใครในครอบครวั การวัดประเมนิ ผล 1. การมสี ว นรวมในกิจกรรม 2. การใชเหตุผลในการตอบคําถาม 3. การแสดงความคดิ เห็น ขอ เสนอแนะ การจัดกิจกรรมการเรียนรู ครูตองคํานึงถึงนักเรียนสวนหนึ่งท่ีอาจมีลักษณะครอบครัวท่ีแตกตาง ออกไป เชน ครอบครัวเล้ียงเด่ียว ครอบครัวแตกแยกหรือหยาราง เปนตน เพื่อใหนักเรียนเขาใจและ มีกจิ กรรมทปี่ ฏิบัติตอ กันไดอ ยา งเหมาะสม อภิธานศพั ท 1. บทบาท หมายถงึ การปฏบิ ัตติ ามสิทธิ หนา ทีอ่ ันเนอ่ื งมาจากสถานภาพของบุคคล เนอ่ื งจาก บุคคลมีหลายสถานภาพในคนคนเดียว ฉะน้ันบทบาทของบุคคลจึงตองปฏิบัติไปตามสถานภาพ ในสถานการณตามสถานภาพนัน้ ๆ 2. หนาท่ี หมายถึง กจิ ที่ตอ งทาํ หรือควรทํา เปน สงิ่ ท่กี ําหนดใหท าํ หรอื หา มมิใหก ระทํา ถาทําก็ จะกอใหเกิดผลดี เกิดประโยชนตอ ตนเอง ครอบครวั หรอื สงั คมสวนรวม 3. ครอบครัว เปน หนว ยขนาดเล็กท่ีสุดของสงั คม เปน ผสู รางและกาํ หนดสถานภาพ สิทธิ หนา ท่ี ของบคุ คลอนั พงึ ปฏิบัติตอ กนั ในสังคม เปน สถาบันแหงแรกในการถายทอดและพฒั นาวัฒนธรรม 29

คูม อื การจัดการเรียนรูสิทธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน เพลง : ครอบครวั สขุ สันต เนอื้ รอง/ทาํ นอง : ครรชติ สิงหค าํ Chorus ครอบครัวหนูมีกันอยูมากมาย รักทุกวนั ต้งั แตเชาจนเขานอน รวมกนั ไดไ วเปนครอบครวั เดียว หวงั โตข้ันอยากใหเปนคนดี V.1 อยดู ว ยกนั กร็ ักใครกลมเกลียว ชอบเลา นิทานใหฟ ง สนุกดี V.2 ใกลช ดิ กัน ทกุ ๆวันเรานน้ั มีความสุข พ่ีนองลวนมนี ้าํ ใจ หนรู ักคุณพอ กับคณุ แมเทากนั รักคณุ ปคู ุณยาทา นเฝา คอยส่ังสอน หนรู ักคุณตากับคุณยายเชนกัน ท้งั คุณลงุ คณุ ปา นา อา กใ็ จดี --------(Chorus) -------- V.3 หนูรักครอบครวั ทีม่ ไี มตรีตอกัน ชวยแบง ปน และใหก าํ ลังใจ พูดกไ็ พเราะ ย้ิมใหก ันทกุ วันช่ืนใจ ไดอยใู กลๆ ชา งสบายใจจริง Bridge ความสขุ อยางน้ีไมตองซ้ือหา ก็ไมตองใชเ งนิ มามากมี แคใหความรักและทําความดี ใหก ันทกุ วัน 30

คูมือการจดั การเรยี นรูสิทธิมนษุ ยชนศึกษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน ใบกจิ กรรมท่ี 1.1 เรื่อง : ใครเปน ใครในครอบครวั สถานการณจ าํ ลอง พอ ...เลา ใหฟงวา ปูอิน แตงงานกับ ยาอร ท่ีจังหวัดเชียงใหม เม่ือป พ.ศ. 2500 ปูมีลูก 5 คน คือ ลุงอูด ปาออย พออี๊ด อาแอด และอาแอว ขณะที่พอไปทํางานที่กรุงเทพฯ พอพบกับแมแตว รักกัน โดยตานอย และ ยายสอน ยอมรับพอเปนลูกเขย พอมีลูก 3 คน คือ ตน ตอ และตอยคือผมเอง สวนนาตุมมีลูกชื่อ เตย และเรียนท่ีเดยี วกับผม ครอบครัวของเราจงึ เปน ครอบครัวใหญ บัตรคําถาม บุคคลในบัตรคาํ ถามตอ ไปน้ี มบี ทบาทในครอบครัวอยางไร บัตรคาํ ถามท่ี 1 อิน บตั รคาํ ถามที่ 2 อร บัตรคําถามที่ 3 อูด บัตรคําถามท่ี 4 ออ ย บตั รคําถามท่ี 5 อด๊ี บตั รคําถามท่ี 6 แอด บตั รคําถามท่ี 7 แตว บัตรคําถามท่ี 8 นอย บัตรคําถามท่ี 9 สอน บัตรคําถามที่ 10 ตน บตั รคําถามที่ 11 ตอ บัตรคาํ ถามท่ี 12 ตอย บัตรคาํ ถามที่ 13 ตมุ บัตรคาํ ถามท่ี 14 เตย บัตรคําถามท่ี 15 แอว บตั รคําถามที่ 16 ผมเอง 31

คมู อื การจดั การเรียนรูสทิ ธิมนุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน เกม : เปดปา ยทายคําตอบ 1 2 34 5 6 78 9 10 11 12 13 14 15 16 หมายเหตุ คาํ ตอบดานหลงั แผนปายแตล ะหมายเลข คอื บทบาทท่แี สดงความสมั พนั ธของสมาชกิ ในครอบครวั เชน ปู ยา ตา ยาย ลงุ ปา นา อา พอ พี่ นอ ง เปน ตน 32

คูม อื การจดั การเรยี นรูส ทิ ธิมนุษยชนศึกษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน หนว ยการเรียนรทู ่ี 1 ครอบครวั ของฉัน กจิ กรรมที่ 2 สมาชิกท่ีดีของครอบครวั กิจกรรมที่ 2.1 บทบาท สิทธิ หนาทีใ่ นครอบครวั เวลา 1 ช่วั โมง มาตรฐานการเรียนรู / ตัวชี้วดั ส 2.1 ป1/1 บอกประโยชนแ ละปฏิบัตติ นเปนสมาชกิ ทดี่ ขี องครอบครัวและโรงเรยี น ส 2.2 ป1/2 ระบุบทบาท สทิ ธิ หนาท่ีของตนเองในครอบครวั และโรงเรียน จุดประสงค เพอ่ื ใหน กั เรยี น 1. เขา ใจและเห็นความสาํ คัญของการปฏิบัตติ นตามบทบาทหนา ทขี่ องสมาชกิ ในครอบครัว 2. วเิ คราะหผ ลของการปฏบิ ตั ติ นตามบทบาทหนาท่ขี องสมาชกิ ในครอบครวั 3. ปฏิบตั ติ นตามบทบาท หนา ทข่ี องสมาชิกในครอบครัว ขั้นตอนการดาํ เนนิ กิจกรรม 1. นกั เรยี นดูภาพลกู ชว ยคุณพอ คุณแมท ํางานบา น แลว ชวนสนทนาวา 1.1 ใครเคยชว ยคณุ พอ คุณแมท ํางานบา นบา งและทาํ งานอะไร 1.2 นกั เรยี นมีความรสู ึกอยา งไรในการชวยคุณพอคณุ แมท ํางานบา น 2. ครูและนักเรียนชวยกันสรุปเชื่อมโยงถึงการชวยเหลือคุณพอคุณแมทํางานบานถือเปนบทบาท หนา ทข่ี องสมาชกิ ท่ีดใี นครอบครวั 3. นักเรียนชวยกันสรุปความหมายของบทบาท หนาท่ี พรอมกับยกตัวอยางบทบาท หนาท่ี ทนี่ ักเรียนปฏิบตั ิในครอบครวั 4. นักเรียนแบง กลมุ ตามความเหมาะสม ใหแตละกลุมศกึ ษาใบกจิ กรรมท่ี 2.1.1 เรือ่ ง แมจ า ...หนู ขอโทษ แลวรวมกนั อภปิ รายตามประเดน็ ทกี่ าํ หนด 5. นกั เรยี นแตล ะคนชว ยกนั เลา เรอ่ื งราวทเ่ี ปน ขอ สรปุ จากการอภปิ รายของกลมุ โดยครแู ละสมาชกิ กลุม อ่นื ใหขอเสนอแนะเพิม่ เตมิ 6. นักเรียนและครูรวมกันสรุปถึงผลของการปฏิบัติตนตามบทบาท หนาที่ของสมาชิกท่ีดี ในครอบครวั เพราะเราทกุ คนมีบทบาท หนาทใ่ี นครอบครัว เพ่ือใหเ กิดการพัฒนา 33

คูมอื การจดั การเรยี นรสู ทิ ธมิ นุษยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน ส่อื /แหลงการเรยี นรู 1. ภาพลูกชว ยคุณพอคณุ แมทํางานบาน 2. ใบกิจกรรมท่ี 2.1.1 เรื่อง แมจ า...หนูขอโทษ การวัดประเมินผล 1. การมสี ว นรว มในกจิ กรรม 2. การใชเหตผุ ลในการตอบคาํ ถาม 3. การแสดงความคิดเหน็ ขอเสนอแนะ ครูควรจัดกิจกรรมใหนักเรียนประเมินตนเองหรือเขียนบันทึกสั้น ๆ เพื่อฝกนิสัยใหนักเรียน ไดชวยเหลือทํางานบาน ซึ่งถือเปนการฝกนิสัยความรับผิดชอบ การรูจักชวยเหลือตนเองและผูอ่ืนและ การปฏบิ ตั ิตนเปนสมาชิกที่ดีของครอบครวั อภิธานศัพท - 34

คมู อื การจัดการเรียนรูส ิทธิมนุษยชนศึกษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน ภาพประกอบการเรียน 35

คูมือการจัดการเรยี นรสู ิทธิมนษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน ใบกจิ กรรมท่ี 2.1.1 เรอื่ ง แมจา ...หนขู อโทษ คําช้แี จง ใหน ักเรียนอานสถานการณแ ลวรว มกนั อภปิ รายตามประเด็นทกี่ าํ หนด สถานการณท ่ี 1 สถานการณท ี่ 2 - สมพร นงั่ เลนตกุ ตา - สมชายนงั่ เลน เกมคอมพวิ เตอร - ท่มี มุ หองมตี ูวางตุกตา ของเลน ไวเปนระเบียบ - หอ งของสมชายรกรงุ รงั ไมเ ปน ระเบยี บ มเี สอ้ื ผา - ทโี่ ตะ ทําการบาน มสี มดุ หนังสอื ปากกาวาง ถอดท้งิ ไวม ุมหอง เปนระเบียบ - โตะ ทาํ การบา นมหี นงั สอื สมดุ ปากกา กระดาษ วางไมเปนระเบียบ 36

คูมอื การจัดการเรียนรูสทิ ธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน คืออะไร นงั่ เลน เกมตลอดเวลา 4. แนวทางการแกไข เพื่อไมใหเกิดเหตุการณตามสถานการณ ควรทําอยางไร ใชสถานการณ ตามแบบทม่ี ี 37

คูมอื การจดั การเรยี นรูสทิ ธิมนษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน หนวยการเรียนรูท ี่ 1 ครอบครัวของฉนั กิจกรรมท่ี 2 สมาชกิ ที่ดขี องครอบครัว กจิ กรรมท่ี 2.2 เด็กดีมีหนาท่ี เวลา 1 ชวั่ โมง มาตรฐานการเรยี นรู / ตัวช้ีวดั ส 2.1 ป1/1 บอกประโยชนและปฏิบัติตนเปนสมาชิกที่ดขี องครอบครัวและโรงเรยี น ส 2.2 ป1/2 ระบบุ ทบาท สทิ ธิ หนา ท่ีของตนเองในครอบครัวและโรงเรียน จดุ ประสงค เพอ่ื ใหนกั เรียน 1. เขาใจและเห็นความสําคญั ของการปฏบิ ัติตนตามบทบาทหนาที่ของสมาชิกในครอบครัว 2. วเิ คราะหผ ลของการปฏิบัติตนตามบทบาทหนา ทข่ี องสมาชิกในครอบครวั 3. ปฏิบัติตนตามบทบาทหนาที่ของสมาชกิ ในครอบครวั ข้ันตอนการดําเนนิ กจิ กรรม 1. นกั เรยี นเลือกภาพท่ีแสดงถงึ การมีสว นชวยเหลือคณุ พอ คุณแมใ นการทํางานบาน แลวสมุ นกั เรียนตอบวา ตนมหี นาท่ีในครอบครวั อยางไร 2. ครเู ปด เพลง หนา ที่เดก็ ใหน ักเรียนรวมรองเพลงคลอตามแลว ชวนสนทนาดวยคําถาม 2.1 หนาทเี่ ด็กตามเนื้อเพลงน้มี ีกขี่ อ อะไรบา ง 2.2 นกั เรยี นสามารถปฏบิ ัติหนา ที่ตามเนอ้ื เพลงไดก ขี่ อ ขอ ใดบา ง 2.3 หนาท่ีเดก็ ทน่ี กั เรยี นสามารถปฏิบตั ิไดนอกเหนอื จากท่กี ลา วมาแลว มีอะไรบาง 3. นักเรียนดูคลิปวิดีโอหรือภาพเก่ียวกับ หนาท่ีของสมาชิกในครอบครัวเพื่อสรุปเชื่อมโยงใหเห็น ความสาํ คัญของการปฏบิ ัตติ นตามบทบาทหนาทข่ี องสมาชกิ ในครอบครัว 4. ครูสุมนักเรยี นตอบคําถามกระตุนความคดิ วา ถาสมาชกิ ในครอบครัวปฏิบตั ิตามบทบาทหนาท่ี ของสมาชิกในครอบครวั จะเกิดผลอยา งไรและถา ไมป ฏบิ ัตติ ามบทบาทหนาทีจ่ ะเกิดผลอยางไร 5. นกั เรยี นรว มกนั กาํ หนดหวั ขอ และเกณฑก ารประเมนิ ในใบกจิ กรรมท่ี 2.2.1 เรอ่ื งการปฏบิ ตั ติ น ตามบทบาทหนาท่ีของสมาชกิ ในครอบครัว 38

คูมอื การจดั การเรยี นรูสิทธมิ นุษยชนศึกษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน 6. ครแู ละนักเรยี นรว มกนั สรปุ ถึงประโยชนของการปฏบิ ตั ติ นเปนสมาชิกท่ดี ีของครอบครวั สอ่ื /แหลง การเรยี นรู 1. ภาพท่ีแสดงถึงการมีสวนชวยเหลอื คุณพอ คณุ แมในการทํางานบาน 2. เพลง หนา ท่เี ดก็ 3. ใบกจิ กรรมท่ี 2.2.1 เรอ่ื ง การประเมนิ การปฏบิ ตั ติ นตามบทบาทหนา ทข่ี องสมาชกิ ในครอบครวั การวดั ประเมนิ ผล 1. การมีสว นรว มในกจิ กรรม 2. การใชเ หตุผลในการตอบคาํ ถาม 3. การแสดงความคดิ เห็น 4. ประเมนิ การปฏิบัตติ นตามบทบาทหนา ทข่ี องสมาชกิ ในครอบครัว ขอ เสนอแนะ การจัดกิจกรรมใหนักเรียนเรียนรูการปฏิบัติตนตามบทบาทหนาท่ี เปนสิ่งท่ีครูควรจัดกิจกรรม ทห่ี ลากหลายใหน กั เรยี นไดม ีสวนรว มในการปฏิบตั กิ จิ กรรมนน้ั ๆ ดวยตนเอง อภิธานศัพท - 39

คมู อื การจดั การเรยี นรสู ิทธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน เพลง..หนาทเ่ี ดก็ ประพันธเนอ้ื รองโดย ชอุม ปญจพรรค ทาํ นองโดย เอ้อื สุนทรสนาน เด็กเอย..เด็กดี ตอ งมีหนา ท่ี 10 อยา งดวยกัน เด็กเอย ..เด็กดี ตอ งมีหนา ที่ 10 อยางดวยกนั • หน่ึง...นับถือศาสนา • สอง...รักษาธรรมเนยี มม่นั • สาม...เชื่อพอแมค รอู าจารย • ส่.ี ..วาจาน้ันตองสภุ าพออ นหวาน • หา...ยดึ มน่ั กตญั ู • หก...เปนผรู ูรกั การงาน • เจ็ด...ตอ งศกึ ษาใหเช่ียวชาญ ตอ งมานะบากบน่ั ไมเ กียจไมครา น • แปด...รูจักออมประหยัด • เกา ...ตอ งซื่อสัตยตลอดกาล นา้ํ ใจนกั กีฬากลา หาญ ใหเหมาะกับกาล สมัยชาติพฒั นา • สบิ ...บําเพ็ญตนใหเปนประโยชน รูบาปบญุ คณุ โทษ สมบตั ชิ าตติ องรักษา เดก็ สมยั ชาตพิ ฒั นา จะเปน เด็กที่พา ชาติไทยเจรญิ เดก็ เอย ..เด็กดี ตองมีหนา ที่ 10 อยางดว ยกนั เดก็ เอย..เด็กดี ตองมีหนาท่ี 10 อยางดว ยกัน 40

คูมอื การจดั การเรียนรูสิทธมิ นษุ ยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน ใบกจิ กรรมที่ 2.2.1 เรือ่ ง : การประเมินการปฏบิ ตั ติ นตามบทบาทหนาทขี่ องสมาชกิ ในครอบครัว คําช้แี จง ใหน กั เรยี นกาํ หนดหวั ขอ รายการประเมนิ และประเมนิ ตนเองเกยี่ วกบั การปฏบิ ตั ติ นตามบทบาท หนาท่ีของสมาชกิ ในครอบครวั ที่ รายการ การปฏบิ ัติ ปฏบิ ตั ิ ไมปฏิบตั ิ (ตวั อยาง) 1 ต่นื เชา เก็บเครอื่ งนอนเรียบรอ ยดวยตนเอง 2 อาบนํา้ แปรงฟน ใหส ะอาด 3 กวาด เช็ดถพู ืน้ บานหรือหองนอนของตนเอง 4 เกบ็ ของเลนใหเขาทีท่ ่กี ําหนด 5 ทําการบานดวยตนเอง 6 ชวยทาํ งานบานเชน ลา งจาน รดนาํ้ ตน ไม ทง้ิ ขยะ 7 เช่อื ฟง และปฏบิ ตั ติ ามคําสอนของบิดามารดา 8 กลบั จากโรงเรียนถงึ บา นตามกาํ หนดเวลา ไมด ูโทรทศั น เลนเกม หรอื ใชเ ครอื่ งมือสอ่ื สาร ถา ยังทําการบา นหรอื 9 ทาํ งานที่ไดรบั มอบหมายไมเสร็จ 10 มกี รยิ ามารยาททีถ่ ูกตอ งเหมาะสม 11 อ่ืน ๆ โปรดระบุ.................................... ลงชอื่ .................................................ผปู ฏิบตั ิ ลงชอื่ .................................................ผปู กครอง เกณฑก ารปฏบิ ตั ิ การปฏิบัติ ดี ปฏิบตั ิได 8 ขอข้ึนไป ปฏิบัตไิ ด 5-7 ขอขึ้นไป พอใช ปฏบิ ัตไิ ดตํา่ กวา 1-4 ขอ ปรบั ปรงุ 41

คมู ือการจดั การเรียนรสู ทิ ธิมนุษยชนศึกษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน หนว ยการเรียนรทู ี่ 1 ครอบครัวของฉนั กจิ กรรมที่ 3 กฎ กติกาในครอบครัว เวลา 1 ช่ัวโมง มาตรฐานการเรยี นรู / ตัวชว้ี ดั ส 2.2 ป1/2 ระบบุ ทบาท สิทธิ หนา ที่ของตนเองในครอบครัวและโรงเรียน จดุ ประสงค เพ่อื ใหนักเรยี น 1. เขา ใจและเหน็ ความสาํ คัญของกฎ กตกิ าในครอบครวั 2. วิเคราะหผ ลของการปฏิบตั ิตามกฎ กติกาของสมาชกิ ในครอบครัว 3. ปฏิบตั ติ นตามกฎ กติกาของสมาชิกในครอบครัว ขั้นตอนการดําเนินกิจกรรม 1. นักเรียนดูภาพ “พฤติกรรมนักเรียน” ท่ีปฏิบัติตามกฎระเบียบของบานและโรงเรียน เชน ไมต ั้งใจเรียน ต่ืนนอนสาย จาํ นวน 3 ภาพแลวสุม นักเรยี นตอบตามความรสู ึกที่มตี อภาพแตละภาพ 2. นกั เรยี นรวมกันตอบคําถามกระตุน ความคดิ วา 2.1 นักเรยี นรูส ึกอยางไร ถา นองเลนของเลนแลวไมเ กบ็ เขาทใ่ี หเ รียบรอ ย 2.2 นักเรยี นรูส กึ อยา งไร ถา บานสกปรก วางของไมเปน ระเบียบ 2.3 นักเรยี นจะแกป ญ หาอยา งไร ถาพไี่ มย อมลางจาน โดยอางวา ทําการบา นยงั ไมเสรจ็ 3. นักเรียนดูภาพหรือคลิปวิดีโอเรื่อง สอนหนูมีระเบียบวินัย แลวสรุปเช่ือมโยงถึงความสําคัญ ของกฎ กติกาในครอบครวั 4. นกั เรียนแบงกลุมตามความเหมาะสม ใหแ ตล ะกลุมบอกกฎ กติกาทเ่ี ปนขอปฏบิ ัตขิ องสมาชกิ ในครอบครัวแลวครเู ขียนสรุปบนกระดาน 5. นกั เรยี นชว ยกนั ตอบคาํ ถามกระตนุ ความคดิ วา ถา สมาชกิ ในครอบครวั ปฏบิ ตั ติ ามกฎ กตกิ าท่ี สมาชิกในครอบครัวรว มกันกําหนด จะเกิดผลอยา งไร และถา ไมป ฏบิ ัตติ ามกฎ กติกาที่สมาชิกในครอบครวั รวมกนั กาํ หนด จะเกดิ ผลอยา งไร 6. ครูและนักเรียนรวมกันกําหนดหัวขอและเกณฑการประเมินการปฏิบัติตนตามกฎ กติกาของ สมาชิกในครอบครัวในใบกิจกรรมที่ 3.1 เร่ืองการประเมินการปฏิบัติตนตามกฎ กติกาของสมาชิกใน ครอบครวั 42

คมู ือการจัดการเรียนรสู ทิ ธมิ นุษยชนศึกษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน 7. นักเรียนและครูรวมกนั สรุปถงึ การปฏิบตั ติ ามกฎ กติกาของสมาชกิ ในครอบครวั นาํ มาซ่ึงการ อยรู ว มกนั อยางมคี วามสุข ส่อื /แหลง การเรียนรู 1. ภาพพฤติกรรมนักเรยี น จาํ นวน 3 ภาพ 2. คลิปวดิ ีโอเรอื่ ง... ระเบียบวินัยเปน สิ่งสําคญั โดยสืบคน จากระบบออนไลน การวัดประเมนิ ผล 1. การมสี ว นรว มในกิจกรรม 2. การใชเหตผุ ลในการตอบคําถาม 3. การแสดงความคิดเห็น 4. การประเมนิ การปฏบิ ตั ิตนตามกฎ กตกิ าของสมาชกิ ในครอบครัว ขอ เสนอแนะ 1. ครคู วรจดั กิจกรรมท่ีเนนการปฏิบตั ิตนตามกฎ กติกาของสมาชกิ ในครอบครัวทมี่ สี ว นชวยสราง ความสมั พนั ธท ดี่ ดี ว ยการใชค าํ พดู ทา ทาง และการกระทาํ อยา งเหมาะสมกบั บคุ คลตามบทบาทและกาลเทศะ จะทาํ ใหสมาชกิ ในครอบครัวอยรู ว มกนั อยางมีความสุข 2. ครูควรเนนย้ําใหเขาใจถึงความสําคัญของครอบครัวท่ีประกอบดวยสมาชิกอยูรวมกันหลายคน ซึ่งแตละคนมีความคิดและลักษณะที่แตกตางกัน ดังนั้นการปฏิบัติตามกฎ กติกาในครอบครัวจึงเปนความ สําคญั และจาํ เปน เพ่อื ใหเ กดิ ความปลอดภัยและความสุขรวมกัน อภิธานศัพท 1. กฎ หมายถงึ ขอ บงั คบั ทอี่ ยใู นความเปน จรงิ เพอื่ ไมใ หเ กดิ ความเสยี หายตอ ชวี ติ และทรพั ยส นิ 2. กติกา หมายถงึ กฎเกณฑหรือขอตกลงทบ่ี ุคคลต้งั แต ๒ ฝายข้นึ ไป กาํ หนดขึน้ เปนหลักปฏิบตั ิ 43

คมู ือการจัดการเรียนรูสทิ ธมิ นุษยชนศึกษา • ระดับประถมศึกษาตอนตน ใบกิจกรรมท่ี 3.1 เรื่อง : การประเมินการปฏิบตั ติ นตามกฎ กติกาของสมาชกิ ในครอบครัว คําช้ีแจง ใหนักเรียนรวมกันกําหนดหัวขอรายการประเมินและประเมินตนเองเก่ียวกับการปฏิบัติตนตาม กฎ กตกิ าของสมาชกิ ในครอบครัว ที่ รายการ การปฏบิ ัติ ปฏิบัติ ไมป ฏิบัติ (ตัวอยาง) 1 ทาํ งานบา นทไ่ี ดรบั มอบหมายใหเ สร็จเรยี บรอ ยกอนที่จะทาํ กิจสวนตัว เชน เลนเกม ดูทวี ี ฟงเพลง 2 จะออกนอกบา นขอไปทาํ รายงาน หรือไปเที่ยวกบั เพือ่ นตองไดร ับ อนุญาตกอนไปทกุ ครั้ง 3 ขออนุญาตทุกครง้ั ทตี่ องใชเ งนิ ซื้อส่ิงของ 4 ไมย มื เงินหรอื ขโมยเงิน 5 ไมพดู กา วรา วดว ยถอ ยคาํ ทไี่ มส ภุ าพ หยาบคาย 6 อ่ืน ๆ โปรดระบ.ุ .................. ลงชื่อ................................................. ผูปฏบิ ัติ ลงชือ่ ................................................. ผปู กครอง เกณฑการปฏิบตั ิ การปฏิบัติ ดี ปฏิบตั ิได 4 ขอ ขึ้นไป ปฏบิ ตั ิได 2-3 ขอ พอใช ปฏบิ ตั ิไดเ พยี ง 1 ขอ ปรบั ปรงุ 44

คูมือการจัดการเรียนรูสทิ ธมิ นุษยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศกึ ษาตอนตน หนวยการเรียนรูท่ี 1 ครอบครวั ของฉัน กจิ กรรมที่ 4 วถิ ีประชาธิปไตยในครอบครัว กจิ กรรมที่ 4.1 ภาวะผนู ําและผตู ามในครอบครัว เวลา 1 ชว่ั โมง มาตรฐานการเรียนรู / ตัวชี้วดั ส 2.2 ป1/3 มสี ว นรว มในการตดั สนิ ใจและทาํ กจิ กรรมในครอบครวั และโรงเรยี นตามกระบวนการ ประชาธปิ ไตย จดุ ประสงค เพอ่ื ใหนักเรยี น 1. เขาใจและเห็นความสาํ คัญของกระบวนการประชาธิปไตยในครอบครัว 2. มีสว นรว มในการตัดสินใจและทํากจิ กรรมในครอบครวั ตามกระบวนการประชาธปิ ไตย ขน้ั ตอนการดําเนนิ กิจกรรม 1. ครสู รา งบรรยากาศดว ยการทกั ทายดว ยคาํ พดู และใบหนา ทยี่ มิ้ แยม แจม ใส พรอ มกบั บอกกลา ว “ วนั นี้ ครูมนี ิทานมาเลา ใหฟ ง ” 2. ครเู ลา นทิ านเรอ่ื ง “เดก็ ดรี กั ประชาธปิ ไตย” ตอ จากนน้ั ใหน กั เรยี นชว ยกนั ตอบคาํ ถามจากนทิ าน ดงั น้ี 2.1 เดก็ ดใี นเรือ่ งนีค้ อื ใคร ยกตวั อยางการกระทํา 2.2 ผนู ําในครอบครัวน้ีมลี กั ษณะเดนในเรื่องใด ยกตัวอยา งการกระทํา 3. ครแู ละนกั เรยี นรว มกนั สรปุ เชอื่ มโยงใหเ หน็ ถงึ ความสาํ คญั ของการทาํ กจิ กรรมในครอบครวั ตาม ภาวะผนู าํ และผูตามตามกระบวนการประชาธิปไตย 4. นักเรียนแบงกลุมตามความเหมาะสม ใหแตละกลุมรวมเลนเกมเก็บธงโดยใหแตละกลุมเลือก ผูนาํ กลมุ ท่คี ิดวามคี วามสามารถ 1 คน 5. นักเรียนแตละกลุมรวมศึกษาประชุมวางแผนการเลนในใบกิจกรรมที่ 4.1.1 เร่ือง กติกา การเลน เกมเกบ็ ธง 6. สมาชิกแตล ะกลุม เลน เกมเกบ็ ธง 45

คูม ือการจดั การเรยี นรูสทิ ธมิ นุษยชนศึกษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน 7. ครใู หนกั เรียนแตล ะกลมุ รวมกนั ตอบคําถามกระตนุ ความคดิ วา 7.1 เพราะเหตุใด กลมุ ทีช่ นะจงึ สามารถทาํ คะแนนไดใ นระดับท่สี งู 7.2 เพราะเหตใุ ด กลมุ ที่แพ จงึ ไมสามารถทาํ คะแนนไดในระดบั ทีส่ งู 8. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปเช่ือมโยงใหเห็นถึงความสําคัญของภาวะความเปนผูนําของพอ แม และภาวะผูตามของลูกตามวิถีประชาธิปไตยโดยเนนการปฏิบัติตามบทบาท หนาที่และสิทธิของตนท่ีทําให ครอบครวั อยูร ว มกันอยางมีความสขุ ส่ือ/แหลง การเรยี นรู 1. นทิ านเร่อื ง เด็กดรี กั ประชาธิปไตย 2. ใบกจิ กรรมที่ 4.1.1 เรื่อง กตกิ าการเลน เกมเก็บธง 3. ธงหลายสี การวัดประเมนิ ผล 1. การมสี วนรวมในกจิ กรรม 2. การใชเ หตผุ ลในการตอบคาํ ถาม 3. การแสดงความคิดเหน็ ขอ เสนอแนะ ควรจัดกิจกรรมใหนักเรียนไดเรียนรูภาวะผูนํา-ผูตาม เพื่อจะไดปฏิบัติตนตามบทบาทหนาที่ ไดถกู ตอ ง ขณะเดยี วกันก็ทาํ ใหเกิดการยอมรบั บทบาทของผูอืน่ เชน พอ แมท ี่มอี าํ นาจในการอบรม ส่งั สอน ใหล กู เปน คนดี และถาลูกไมปฏิบตั ิตาม ผเู ปน พอ แมก ม็ สี ทิ ธทิ ่จี ะลงโทษไดตามความเหมาะสม อภิธานศพั ท 1. ประชาธิปไตย คือ ระบอบการปกครองของรัฐซ่ึงการบริหารอํานาจรัฐมาจากเสียงขางมาก ของพลเมอื ง โดยพลเมืองอาจใชอ ํานาจของตนโดยตรงหรือผานผูแทนท่ีตนเลอื กไปใชอํานาจแทน 2. กจิ กรรมประชาธิปไตยในครอบครัว คือ กจิ กรรมท่สี มาชิกในครวั ไดร วมมอื กันทาํ ตามบทบาท หนาที่ของตน มีการปฏิบัติตนตามหนาที่ของผูนําและผูตามที่ดี มีสวนรวมในการตัดสินใจและทํากิจกรรม โดยยึดถือเสียงขางมาก มีการแบงหนาที่รับผิดชอบ รวมแสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผล ยอมรับ เสยี งขา งมากที่มเี หตุผลถกู ตอ งและรบั ฟง เหตผุ ลของเสียงสวนนอย ยอมรบั ขอตกลงของคนสวนใหญ 46

คมู อื การจดั การเรียนรูส ิทธมิ นษุ ยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน ความรสู ําหรบั ครู ประชาธปิ ไตย มีหลักการพ้ืนฐาน 6 ประการ คือ 1. อํานาจอธิปไตยเปนของปวงชน คือ เปนการปกครองของประชาชน โดยประชาชนและ เพอ่ื ประชาชน 2. หลักสทิ ธิและเสรีภาพ โดย สทิ ธิ คือ ประโยชนท่บี ุคคลพึงไดร บั ตามกฎหมาย เชน บคุ คลมสี ทิ ธิ ไดร บั การศกึ ษา การรกั ษาพยาบาล มสี ทิ ธใิ นทรพั ยส นิ ของตน สว น เสรภี าพ คอื ทกุ คนมอี สิ ระในการทาํ อะไร ก็ไดตามที่ตนตองการแตตองไมผิดกฎหมาย และไมกระทบตอความเปนระเบียบเรียบรอยของสังคม โดยไมละเมิดเสรีภาพของผูอ่ืน เชน เสรีภาพในการพูด การเขียน การพิมพ การโฆษณา การจัดตั้ง พรรคการเมือง เปน ตน 3. หลักความเสมอภาค ในสังคมประชาธิปไตย แมคนจะแตกตางกันเร่ืองเพศผิวพรรณ ชนช้ัน ถนิ่ ทอี่ ยอู าศยั ศาสนาหรอื อดุ มการณท างการเมอื ง แตท กุ คนจะมคี วามเทา เทยี มกนั โดยกฎหมาย โดยเฉพาะ ในเร่อื งตอ ไปน้ี 3.1 ความเสมอภาคทางการเมือง ทุกคนมีสิทธิสมัครรับเลือกตั้ง ถามีคุณสมบัติครบถวน ตามกฎหมายและทุกคนมสี ทิ ธิลงคะแนนเสียงเลอื กตัง้ ไดอ ยางเทา เทียมกัน 3.2 ความเสมอภาคทางโอกาส คือ ทุกคนมีโอกาสไดรับการศึกษา การรักษาพยาบาล การประกอบอาชีพการงาน และการรบั การบริจาครฐั อยางเทาเทียมกัน 4. หลักภราดรภาพ คือ การท่ีมนุษยมีความรักความผูกพันกันฉันทพี่นอง ไมแบงแยกภูมิภาค ถนิ่ ท่อี ยูอาศัย ไมแบงแยกเชือ้ ชาติ ชนช้นั เพศ ผวิ พรรณ เอือ้ เฟอเผอื่ แผ เห็นอกเห็นใจกนั ไมเอารัดเอาเปรยี บกัน 5. หลักเหตุผล คือ คนในสังคมตองรูจักรับฟงเหตุผลของผูอื่น ไมด้ือดึงเอาความคิดเห็นของตน จนคนอ่นื มองเราเปนคนมมี ิจฉาทิฏฐิ 6. หลักนิติธรรม คือ การปกครองโดยกฎหมาย ทุกคนเสมอภาคกันตามกฎหมาย ทุกคนตอง ปฏิบัตติ ามกฎหมายอยางเทาเทยี มกันไมมีการเลอื กใชก ฎหมายกับคนกลุมใดกลุม หนึง่ โดยเฉพาะ ที่มา : สํานักงานคณะกรรมการเลือกตงั้ , คูม ือพลเมืองดวี ถิ ีประชาธิปไตย, (กรุงเทพ ฯ : สํานักงาน คณะกรรมการเลือกตง้ั ,2558), 10 - 11. 47

คูมือการจดั การเรียนรสู ทิ ธิมนษุ ยชนศกึ ษา • ระดบั ประถมศึกษาตอนตน นิทานเรอ่ื ง เดก็ ดรี ักประชาธปิ ไตย เรยี บเรียงโดย จนิ ตนา วรี เกียรตสิ นุ ทร หนูนิดและพ่ีโหนงมีพอเปนชางกอสรางสวนแมเปนสาวโรงงาน พอแมเปนคนท่ีขยันขันแข็งรูจัก เก็บออม เม่ือมีลูกสองคนพอแมมีความฝนจะใหลูกไดเรียนหนังสือในระดับสูง ๆ จะไดมีงานทําสบาย ๆ หนูนิดกับพี่โหนงเปนเด็กที่เรียนดีขยันขันแข็งมีน้ําใจตอผูอื่นเพราะแมสอนลูกใหกลาแสดงความคิดเห็น และยอมรับความคิดเห็นของผูอ่ืน แมเรียกครอบครัวตัวเองวาครอบครัวประชาธิปไตย เวลารับประทาน อาหารม้ือเยน็ สมาชิกทุกคนจะรับประทานอาหารรวมกนั พดู คยุ แลกเปล่ียนความคดิ เห็นกัน เย็นวันหน่ึงในขณะที่กําลังตั้งวงรับประทานอาหาร พอก็คุยเรื่องคาครองชีพท่ีกําลังพุงสูงขึ้น รายจายในครอบครัวมากกวารายรับท่ีได พอใหลูก ๆ ชวยกันออกความเห็นวาเราจะทําอยางไร ทั้งหนูนิด และพ่ีโหนงมีความเห็นตรงกันวาตองชวยกันประหยัด พอแมยิ้มอยางพอใจ “หนูนิดจะประหยัด ไดอยางไรลกู ” “หนูนดิ จะไมซ ื้อของทีไ่ มจาํ เปน คะ ไมรับประทานขนมกรอบแกรบกจ็ ะมเี งนิ เหลือวนั ละ 5 บาท” “พีโ่ หนงจะไมซื้อของเลน และไมด ่มื นาํ้ อดั ลม ก็จะลดรายจายเชน กัน” “ลูก ๆ ออกความเห็นกันแลว ตานี้พอละนะ พอจะรับงานพิเศษ ใครจางงานนอกเวลา บานใคร หลังคารว่ั กระเบ้ืองแตก ทอประปาแตก รับทาํ ดว ยฝม ือประณตี คิดราคาไมแ พงนกั ลูกๆเหน็ ดวยไหม” “เหน็ ดวยคะ ครบั ” ลูกพดู พรอม ๆกัน “แมเปนสมาชิกในครอบครัวเม่ือทุกคนมีแนวทางลดคาใชจายและเพิ่มรายได แมก็ยินดีท่ีจะ ใหความรวมมือ แมจะทําถุงผาไปขายเดี๋ยวนี้เขานิยมใชถุงผาแทนถุงพลาสติกท่ีแมทําถุงผาใชเองเพื่อน ๆ ทท่ี ํางานเห็น เขาก็มาคยุ อยถู าแมมีเวลาเพ่ือน ๆ เขาจะรับซ้ือไปขายตอ ดวย” ทุกคนปรบมือพรอ ม ๆ กนั “ตกลงนะเราจะเริ่มตนกันตั้งแตพรุงนี้นะ พอดีใจที่ทุกคนมีความคิดเห็นท่ีดีใหความรวมมือกัน พอรักทุกคนนะ” 48

คมู อื การจัดการเรียนรสู ิทธมิ นุษยชนศกึ ษา • ระดับประถมศกึ ษาตอนตน ใบกจิ กรรมที่ 4.1.1 เรือ่ ง กตกิ าการเลนเกม “เก็บธง” คําชแี้ จง ใหส มาชิกทกุ กลมุ อานกตกิ าการเลน “เกมเกบ็ ธง” ใหเขาใจ กตกิ าการเลน เกม “เก็บธง” 1. กาํ หนดเวลาการเลนเกม กลมุ ละ 5 นาที 2. ผทู าํ หนา ทเี่ ปนผูนําจะยนื หวั แถวและผทู ําหนาท่เี ก็บธงจะยืนอยูท า ยแถว 3. สมาชิกทุกคนในกลมุ ปด ตาดวยผา ยกเวน ผูนําไมถ ูกปดตา 4. ขณะท่ีเลนเกม หามทุกคนพดู ถาผดิ กติกาจะปรับแพ 5. หนาที่ของผูนําคือ พาสมาชิกเดินนําไปตามจุดที่ปกธง และสมาชิกคนสุดทาย ทําหนาที่เก็บธง โดยธงแตละสีจะมีคะแนนไมเทา กัน ธงสแี ดง เทากบั 5 คะแนน ธงสเี หลอื ง เทา กบั 4 คะแนน ธงสเี ขียว เทากบั 3 คะแนน ธงสฟี า เทากบั 2 คะแนน ธงสีขาว เทากบั 1 คะแนน ธงสดี าํ เทา กับ 0 คะแนน 6. เม่ือไดยินสัญญาณหมดเวลา ตอ งหยดุ การเลนทันที 7. กรรมการกลางทําหนาที่นับคะแนนจากธงที่เก็บไดและรายงานผลการแขงขัน บนกระดาน 8. ครูสรปุ ผลการแขง ขันพรอ มกบั ชวนสนทนาดว ยคําถามวา นักเรียนไดขอคดิ อยางไรกับการรวมกิจกรรมนี้ 49