มรดกภูมิปัญญาท้องถิ่นของไทย

สมนุ ไพร มีอยดู่ ว้ ยกัน 3 ประเภท คือ • 3.แรธ่ าตุ เช่น เกลือ สารส้ม กามะถนั เป็นต้น

ยาพื้นบา้ น

ยาพื้นบา้ น

ยาพื้นบ้าน • ยาชง เปน็ ยาท่ใี ช้กรรมวิธีใหฤ้ ทธ์ิ ของยาผา่ นนา้ ส่วนใหญ่มีสรรพคุณ ออ่ นๆ เช่น ใบชา พืชทน่ี ามาชงได้ เปน็ ตน้

ยาพ้นื บา้ น • ยาผง ใชว้ ธิ ีการบดหรือตาให้ ละเอยี ดจนเป็นผง ส่วนใหญ่ มักเปน็ สมนุ ไพรท่มี ีกลิ่นหอม การนาไปใช้มีท้งั ผสมกับนา้ แลว้ ดมื่ เช่น ยาหอม ยาแก้ รอ้ นใน เป็นตน้ นอกจากน้ียงั มีประเภทท่ใี ช้วิธีการสดู ดม หรือเปา่ เข้าไป เชน่ ยานัตถ์ุ เปน็ ต้น

ยาพน้ื บา้ น • ยาดอง ใช้กรรมวิธีการตม้ ยา โดยอาจมีตัวสมนุ ไพร หลายๆ ชนิดรวมกัน ตม้ ดว้ ย น้า หมกั ไวห้ รอื ดองกับเหล้า การดองจะช่วยใหฤ้ ทธ์ิของ ยาละลายออกมา

ยาพื้นบา้ น • ยาสูบ พืชบางชนิดออกฤทธิ์ ดว้ ยการเผาไฟ กลิ่นและควันมี สรรพคุณทางยา เช่น ใบไม้ ใบ ยาสบู เป็นต้นตน้

ยาพื้นบา้ น

ยาพื้นบา้ น

อาหารไทย: มรดกภมู ิปญั ญาท่มี ากกวา่ เครอ่ื งหล่อเลยี้ งชวี ติ

อาหารไทย คืออะไร • พ้นื ฐานของสงั คมไทยมี “ขา้ ว” เปน็ อาหารหลกั • ความแตกตา่ งของอาหารไทยในแต่ละท้องถ่ิน ขน้ึ อยู่กับธรรมชาติ แวดล้อมของพื้นท่ี • ลกั ษณะเดน่ ของอาหารไทยคือรสชาติที่เปน็ เอกลักษณท์ ไี่ ด้มาจาก วัตถดุ บิ และเคร่ืองปรุงจานวนมาก • วธิ ีการปรุงมีหลายชนดิ เชน่ การยา การแกง การต้ม การหลน การปิ้งยา่ ง การกวน การจี่ การหลาม เป็นตน้ • ข้นึ อยู่กบั วัตถดุ บิ รสชาตทิ ่ีตอ้ งการ เป็นตน้

อาหารไทย คอื อะไร • ลกั ษณะท่ีโดดเด่น คอื เป็นอาหารท่เี ตม็ ไป ดว้ ยสมุนไพร • แบ่งออกได้เปน็ 2 ประเภท คือ อาหารคาว และอาหารหวาน • ข้นึ ชอื่ เรอ่ื งจัดตกแต่งท้ังตวั ของอาหาร ภาชนะไดอ้ ย่างวิจติ รงดงาม • สะทอ้ นให้เหน็ ถงึ ความอุดมสมบรู ณข์ องแต่ ละทอ้ งถน่ิ • สะท้อนความเป็นสงั คมไทยที่อย่ใู นชว่ งเวลา ของการรบั ประทานอาหารรว่ มกนั

วธิ กี ารรบั ประทานอาหารของคนไทย

อาหารกับวถิ ีไทย • อาหารไทยรวมเอารูปแบบวิถีชวี ิตของคนไทยไวใ้ นอาหาร • อาหารบางอยา่ งจะมีรบั ประทานเฉพาะบางชว่ งเวลาหรอื เทศกาล เทา่ น้ัน เช่น ขนมลา ขนมพอง ทจี่ ะมเี ฉพาะในช่วงเทศกาลสารท เดอื น 10 ของภาคใต้เท่านัน้ • ความเกย่ี วเนอื่ งกับความเชื่อท่แี สดงออกมาในรูปของประเพณี ของท้องถิ่นเช่น ขา้ วแช่ในเทศกาลสงกรานตข์ องชาวมอญ บุญ ขา้ วประดบั ดิน บญุ ขา้ วสาก บญุ ข้าวจ่ี ของชาวอีสาน เป็นตน้

อาหารกับวถิ ไี ทย

การถ่ายทอด ภูมปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ

ลักษณะของ • แบบทเ่ี ป็นลายลกั ษณ์อักษร การถ่ายทอด เช่น การจดจาร การเขียนใสไ่ ว้ ภมู ิปัญญา ในใบลาน สมุดข่อย หนงั สือ ทอ้ งถนิ่ เปน็ ตน้ • แบบทไี่ ม่เปน็ ลายลักษณ์อักษร เช่น การบอกลา่ จากปากตอ่ ปาก ผา่ นพธิ ีกรรม แฝงอยใู่ นรูปแบบ ของการบนั เทิง เปน็ ต้น

รปู แบบการถา่ ยทอดมรดกภมู ปิ ญั ญา • การถ่ายทอดโดยการเลา่ ให้ ฟงั • การถา่ ยทอดโดยการจัด อบรม • การถา่ ยทอดใหบ้ ุคคล เฉพาะตวั หรอื คนกลมุ่ เลก็ ๆ • การถา่ ยทอดกนั ในวงศ์ ตระกูลหรอื เครือญาติ

รปู แบบการถา่ ยทอดมรดกภูมิปัญญา (ต่อ) • การถา่ ยทอดโดยการเขยี นไว้ เป็นลายลักษณ์อกั ษร • การถ่ายทอดแบบครูพกั ลกั จา • การถา่ ยทอดผ่าน สถาบนั การศกึ ษา • การถา่ ยทอดจากการทาเปน็ อาชพี • การถา่ ยทอดทางส่ือมวลชน

บทสรปุ เร่อื งมรดกภมู ิปญั ญา

คาถามท้ายบท 1. ในความคิดเหน็ ของท่าน ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ หมายถึงอะไร จงอธิบาย พรอ้ ม ยกตัวอย่างประกอบ 2. ท่านคิดว่า ภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ มีความสาคัญตอ่ สังคมไทยและความเปน็ ไทยอย่างไร จงอธบิ าย 3. จงยกตวั อย่าง ภมู ิปัญญาท้องถ่นิ ทท่ี ่านคิดว่ามคี ุณค่า มคี วามสาคัญ และสมุ่ เสยี ง ต่อการสูญสลาย สมควรไดร้ บั การข้นึ ทะเบียนมรดกภูมิปญั ญาทางวัฒนธรรมของ ชาติ มาพอสังเขป 4. ท่านคดิ ว่า พิธกี รรมการบูชาผีบรรพบรุ ษุ ของชาวเขา ถือเปน็ มรดกภูมปิ ญั ญา หรือไม่ เพราะเหตุใด จงอธิบาย 5. ลกั ษณะ รปู แบบ วัสดุ เทคนิคการกอ่ สรา้ ง ทอี่ ยอู่ าศยั ของคนไทยในแตล่ ะภาคมี ทงั้ ความเหมอื นและแตกตา่ งกัน ทา่ นคิดวา่ เป็นด้วยเหตปุ จั จัยใด จงอธิบาย

คาถามท้ายบท 6. ท่านคดิ วา่ การละเลน่ พ้ืนบา้ นของเด็กไทยสมยั โบราณ มคี ณุ ค่าอย่างไร จงอธบิ ายพรอ้ ม ยกตัวอย่างการละเล่นของเดก็ ไทยทท่ี า่ นรจู้ กั เป็นกรณศี กึ ษา 7. ปจั จบุ นั การแพทย์แผนไทยได้รับการยอมรบั มากข้ึนโดยเฉพาะอยา่ งยิ่งชาวต่างชาติ เช่น การนวดแผนไทย การกดจดุ การรักษาดว้ ยสมุนไพรไทย เป็นต้น ท่านคดิ ว่าเปน็ เพราะ สาเหตุใด 8. ปจั จุบนั สมนุ ไพรไทย ได้รับการยอมรบั ในทางวิทยาศาสตร์มากขึ้น ท่านคิดวา่ สมนุ ไพร ไทยควรไดร้ บั การส่งเสรมิ อย่างไรเพ่อื ใหส้ ามารถเพมิ่ มลู ค่าทางเศรษฐกจิ จงอธิบาย 9. ทา่ นคิดว่า ลักษณะท่โี ดดเด่นของอาหารไทยคืออะไร เพราะเหตใุ ด อาหารไทยจงึ ไม่รับ ความสนใจและยอมรับอย่างมากจากชาวตา่ งชาติ จงอธบิ าย 10. ทา่ นคิดว่าควรทาอย่างไรให้ ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ สามารถดารงอยใู่ นฐานะมรดกทาง สังคมไทยในท่ามกลางกระแสของการเปล่ยี นแปลงท่เี กดิ ขึน้ อย่างรวดเร็ว จงอธิบาย