ไม้ไผ่

ตนฉบบคมู ือกจกรรมก ร รยนรูตน บบ นทรรศก ร ไผพ พลน โครงการกจิ กรรมการเรียนรู้แบบบูรณาการ สานักงานอุทยานการเรียนรู้ (TK park)

1 ตนຌ ฉบับคู຋มอื กิจกรรมการ฼รียนรตຌู ຌน฽บบ TK park Exhibition Kit เผ຋ ิBamboo) ฼ปຓนทรัพยากรจากปຆาทไีมนุษยຏนามา฿ชຌประ฾ยชนຏมากทไีสุดตัๅง฽ต຋อดีตถึงปัจจุบัน เผ຋ ฼ปຓนพืช฾ต฼รใวทไีมีรอบการตัดฟันสๅันทีไสุด฼มืไอ฼ปรียบ฼ทียบกับเมຌ฾ต฼รใวชนิดอืไน เผ຋มีบทบาทสาคัญต຋อมนุษยຏ ทัๅงทางดຌานนิ฼วศวิทยา ฼ศรษฐกิจ สังคม ฽ละวัฒนธรรม อิทธิพลของเผ຋จึงเดຌฝังรากลึกลงเป฿นวิถีชีวิต ความ฼ชไือ ความ฼ปຓนอยู຋ ดังจะ฼หในเดຌว຋ามีการ฿ชຌประ฾ยชนຏจากเผ຋฿นชีวิตประจาวันมนุษยຏเดຌตๅัง฽ต຋฼กิดจน ตาย ฽ละอาจกล຋าวเดຌว຋าเผ຋฼ขຌาเปมีบทบาทกับชีวิตความ฼ปຓนอย຋ูของมนุษยຏครบ฿นปัจจัยทๅังสีไ฼ลยที฼ดียว นอกจากนๅีเผ຋ยัง฼ปຓนเมຌ฼อนกประสงคຏทไีทุกส຋วนของเผ຋สามารถนามา฿ชຌประ฾ยชนຏเดຌทัๅงหมด เผ຋฼ปຓนวัสดุทีไ นยิ มนามา฿ชຌงานก຋อสรຌาง ฼นือไ งจากมีราคาถูก หาซืๅอเดงຌ า຋ ย ฽ละมนี าๅ หนัก฼บา นอกจากนนัๅ คณุ สมบตั ิพิ฼ศษ ของเผ຋ ทีไมีความยืดหย຋ุน ความ ฽ขใง฽รง ลาตรง ฼รียบสมไา฼สมอ จึงถูกนามา฿ชຌ ฿นงานจักสาน ทา฼ปຓน ฼ฟอรຏนิ฼จอรຏมากมาย ฿ชຌทา฼ครืไองประดับตก฽ต຋งบຌานุ ฿บเผ຋บางชนิด฿ชຌห຋ออาหารุ ลาเผ຋สามารถ฿ชຌ ประ฾ยชนຏเดຌอย຋างกวຌางขวาง ฼ช຋น ทา฼ครืไองจักสาน ก຋อสรຌาง เมຌคๅายัน ฼ครืไองดนตรี ทา฼ยไือกระดาษ เมຌอัด ทา฼ปนຓ ยารกั ษา฾รค ฼ปนຓ ตนຌ เผ຋จัด฼ปนຓ พืช฼ศรษฐกจิ ทีไสาคัญชนิดหนึงไ ฼ปຓนพชื ฼อนกประสงคทຏ ีไสามารถพบเดຌ฿นส຋วนต຋างโ ของ฾ลก บริ฼วณ฼ขตรຌอน฽ละ฼ขตกึไงรຌอน มี฼พียง฼ลใกนຌอย฼ท຋านๅันทไีพบ฿น฼ขตหนาว เผ຋ทีไพบ฿น฼ขตต຋างโ ของ฾ลกมี ประมาณ แ,5เเ ชนิด ิSpecies) จากจานวน ่เู้เ สกุล ิGenera) ซึไงประ฼ทศเทยอยู຋฿น฼ขต฼สຌนศูนยຏ สูตร จัดเดຌว຋า฼ปຓนศูนยຏกลางของความหลากหลายของเผ຋ ิCenter of diversity of bamboos) ฽ห຋งหนึไง ของ฾ลก ดຌวย฼หตุนๅีน຋าจะทา฿หຌประ฼ทศเทย฼ราเดຌ฼ปรียบประ฼ทศอไืน฿นการทไีจะนาเผ຋มา฿ชຌประ฾ยชนຏทๅัง฿น ดຌานการ฼กษตร฽ละอุตสาหกรรม฼พืไอการพัฒนาประ฼ทศเดຌ ดังนัๅนจึงเม຋ผิดนัก หากจะกล຋าวว຋า เผ຋คือพืช มหัศจรรยຏ ทไีมนษุ ยสຏ ามารถนามาคิด ประดิษฐຏ สราຌ งสรรคຏ ต຋อยอด ฿หຌ฼กดิ ฼ปຓนลาຌ นเอ฼ดียดีโ ทมไี ีจดุ ฼รมไิ ตຌน มาจากเผ຋

2 ประ฼ดนใ หลักของชดุ กิจกรรม 1. ฼รียนรคຌู วามสาคัญทางดຌานพฤกษศาสตรຏของเผ຋ สายพันธຏตุ า຋ ง โ 2. ฼รียนรูຌความสาคญั ของเผต຋ อ຋ ระบบ฼ศรษฐกจิ เทย ฽ละ฾ลก 3. ฼รียนรูຌการตอ຋ ยอดเผ຋ส຋฽ู นวคิด฼ศรษฐกิจสราຌ งสรรคຏ ฽ละการ฿ชຌงานต຋าง โ 4. รຌูจกั ผลติ ภัณฑตຏ า຋ ง โ ทไีผลติ ฽ละสรຌางสรรคຏจากเผ຋ ฼ปาງ หมาย 1. ฼ยาวชนอายุ 7 ู แ่ ป຃ 2. ฼ดใกอายุ เ – ๆ ป຃ ผຌูปกครอง ฽ละประชาชนทัวไ เป ปງายนทิ รรศการ฼พืไอการ฼รียนรຌู แเ ฽ผน຋ ประกอบดຌวย 1. เผ຋ พชื มหัศจรรยຏ 2. ฼รืไอง฼ลา຋ ขานตานานเผ຋ 3. เผ຋ พืชพนๅื ฼มอื งของดนิ ฽ดน฼ขตรຌอน฽ละอบอน຋ุ 4. เผ຋ 1 ตนຌ มสี ว຋ นประกอบเรบาຌ ง? 5. สราຌ งดຌวยเผ຋ 6. เผ຋ วสั ดทุ าง฼ลอื ก฽หง຋ อนาคต 7. เผ຋กบั การ฿ชชຌ ีวิต 8. เผ຋฿นศลิ ปะ฽ละวฒั นธรรม 9. เผก຋ ับความ฼ชือไ พิธีกรรม฽ละประ฼พณี 10. เผ຋ชวนรຌู *หัวขอຌ ปาງ ยนิทรรศการอาจมกี าร฼ปลีไยน฽ปลงเดตຌ ามความ฼หมาะสม

3 รูป฽บบการจัดนิทรรศการ การจัดกิจกรรมมีการ฿ชຌพืๅนทีไบริ฼วณลานสานฝัน, ดຌานหนຌาหຌองสมุด IT, หนຌาหຌองมินิ฼ธีย฼ตอรຏ แ ฽ละ โ ฾ดย฽บ຋งพืนๅ ทอไี อก฼ปຓน ็ ส຋วน ดังนๅี ส຋วนทไี แ ๡ทาง฼ขຌานิทรรศการ ฽ละจุดลงทะ฼บียน๢ ฿ชຌพืๅนทไีบริ฼วณทาง฼ขຌาลานสานฝัน มีการ ออก฽บบ฼ปຓนฉากเมຌเผ຋ประดับดຌวยปງายชไืองาน฽ละนานาผลิตภัณฑຏจากเผ຋ ฾ดยมีตราของหน຋วยงานทไี ฼กยีไ วขอຌ งประดับอย຋ดู ຌานบน ิอาຌ งองิ ตาม฾ปส฼ตอรຏประชาสัมพันธຏนิทรรศการี ฾ดยฉากนีจๅ ะหันหนຌาตຌอนรับ ผูຌ฿ชຌบริการอุทยานการ฼รียนรูຌตรงบริ฼วณทาง฼ขຌาลานสานฝันดຌานซຌายมือ สาหรับจุดลงทะ฼บียน฼พไือ฼ขຌาชม นิทรรศการจะอยู຋บริ฼วณทาง฼ขຌาลานสานฝันดຌานขวามือ นอกจากการประชาสัมพันธຏบริ฼วณทาง฼ขຌา สถานทไีจัดงาน฽ลຌว ยังมีปງายประชาสัมพันธຏขนาด฿หญ຋บริ฼วณทาง฼ขຌาอุทยานการ฼รียนรูຌ ฽ละปງาย ประชาสัมพันธຏขนาด฿หญ຋บริ฼วณบันเด฼ลไือนทางขๅึนส຋ูอุทยานการ฼รียนรຌู ฾ดยมีจุดมุ຋งหมาย฼พไือ฿หຌ฼กิดการ ประชาสมั พันธຏการจัดนิทรรศการ฽ก຋ผຌ฿ู ชบຌ ริการอุทยานการ฼รียนรຌูอย຋างทวไั ถึง ส຋วนทีไ โ ๡ฐานกิจกรรมทีไ แ : นานาพันธ์ุเผ຋๢ จากทาง฼ขຌานิทรรศการ ส຋วน฽รกทไีผูຌ฼ขຌาชม นิทรรศการจะเดຌพบ คือฐานกิจกรรมทไี แ ทีไตຌอนรับดຌวยนานาสายพันธຏุเผ຋฽ละส຋วนประกอบของเผ຋฼ปຓน ทาง฼ดินยาว฼ขຌาเป฿นลักษณะ฽กลอรไี ฼นຌน฼ปຂด฾ล຋ง฿หຌผูຌ฼ขຌาชมนิทรรศการ฼ดินชมเดຌตามความสน฿จ ฾ดยมี ฾ปส฼ตอรຏ฿หคຌ วามรูຌประกอบนทิ รรศการ฽ผน຋ ทไี ใ ฽ละ ไ สาหรบั ฿หຌขຌอมูลประกอบ ส຋วนทีไ ใ ๡ฐานกิจกรรมทไี 2 : เผ຋วัสดุ฽ห຋งอนาคต๢ มีการออก฽บบพๅืนทีไ฿หຌ฼ชืไอมต຋อกับฐาน กิจกรรมทไี แ ฾ดย฿ชຌพๅืนทีไอีกครไึงหนึไงของลานสานฝัน ฐานกิจกรรมนีๅจะมีการจัด฽สดง฽บบจาลอง ฾ครงสรຌางอาคารเมຌเผ຋฼ปຓนจุด฼ด຋นของฐาน ฾ดยผลงาน฽ต຋ละชิๅนจะจัด฽สดงบน฽ท຋นสีขาว ฼พไือ฿หຌผูຌ฼ขຌาชม สามารถ฼ดินชมพิจารณา฽ต຋ละชิๅนเดຌ฾ดยละ฼อียด ฾ดยจะมีการจัด฽สดง฽ผ຋นปງายขຌอมูลกฎ ็ ขຌอ฿นการนา เผ຋เป฿ชຌงานตดิ ตๅังภาย฿นฐานควบคเู຋ ปกับ฾ปส฼ตอร฿ຏ หຌความรຌปู ระกอบนทิ รรศการ฽ผน຋ ทีไ ๆ

4 สว຋ นทไี ไ ๡ฐานกจิ กรรมทีไ ไ : เผส຋ รຌาง฼สียงดนตรี๢ อีกหนงึไ ฐานกจิ กรรมทีไ฿ชຌพืๅนทไีบร฼ิ วณลานสาน ฝัน คือฐานกิจกรรมทไี ไ ฾ดยฐานนีๅจะตๅังอย຋ูบริ฼วณดຌานหนຌาหຌองสมุด IT ฾ดยฐานกิจรรมนีๅจะ฿ชຌพๅืนทไี฼ปຓน ลักษณะ฾ตຍะจดั ฽สดง฼ครือไ งดนตรีตาม฽นวยาว ิ฾ตะຍ หนาຌ ขาว ใ ตวั ฼รียงต຋อกันี จดั ฽สดง฼ครอไื งดนตรนี านา ชนิด ฽ละมี฽ท຋นยืนมา฼ตรียม฼อาเวຌบริ฼วณหนຌาฐานกิจกรรม สาหรับผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมทไี฼ปຓน฼ดใก฼ลใก฿ชຌยืน ฼พืไอ฼พไิมความสูง อานวยความสะดวกสาหรับการ฼ล຋น฼ครไืองดนตรีทีไจา฼ปຓนตຌองติดตัๅงบน฾ตຍะ ฼ช຋น ระนาด ฼อก ฽ละระนาดทຌุม ฼ปຓนตຌน ฾ดยฐานกิจกรรมนีๅจะมี฾ปส฼ตอรຏ฿หຌความรຌูประกอบนิทรรศการ฽ผ຋นทไี ่ สาหรบั ฿หผຌ ฼ูຌ ขาຌ ร຋วมกจิ กรรมเดຌศึกษาความร฼ຌู พิไม฼ติมดຌวยตน฼อง สว຋ นทไี 5 ๡ฐานกจิ กรรมทีไ ใ : นานา฼ครไอื ง฿ชสຌ อย฽ละของ฼ล຋นจากเผ຋๢ ฐานกิจกรรมนีๅจะ฿ชຌพืๅนทไี บริ฼วณดຌานหนาຌ หຌองมินิ฼ธยี ฼ตอรຏ แ ฽ละ โ จัดชิดฝาผนงั มีลักษณะ฼ปຓน฽ท຋นจัด฽สดงนานาผลิตภัณฑตຏ าม ฽นวยาว ฾ดยครไึงหนึไง฼ปຓน ๡นานา฼ครืไอง฿ชຌสอยจากเผ຋๢ ฽ละอีกครไึงหนไึง฼ปຓน ๡ของ฼ล຋นจากเผ຋๢ ฾ดย บริ฼วณพๅืนเดຌทาการปูหญຌา฼ทียม฼พืไอทา฿หຌพืๅนทไีของฐานกิจกรรม฼ด຋นชัดขๅึน฽ละยังสะดวกต຋ อการ฼ล຋นของ ฼ล຋นบางชนิด ฼ช຋น ขา฾ถก฼ถก ทีไตຌอง฼ดินบนพืๅนผิวทไีเม຋มันลืไน ฼ปຓนตຌน ฐานกิจกรรมนีๅจะ฼นຌนการออก฽บบ พๅืนทไี฿หຌทุกคนเดຌหยิบจับของต຋าง โ มาลอง฼ล຋น฽ละลอง฿ชຌดຌวยตน฼อง฽บบ฿กลຌชิด หวนรารึกถึงความหลัง ฿นวัย฼ยาวຏ ซไึงภาย฿นฐานกิจกรรมนๅีจะมีการจัด฽สดง฾ปส฼ตอรຏ฿หຌความรຌูประกอบนิทรรศการ฽ผ຋นทีไ 5ุ ็ ฽ละ ้ สาหรบั ฿หผຌ ูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมเดຌศึกษาความร฼ຌู พไมิ ฼ตมิ ดຌวยตน฼อง

5 ส຋วนทไี ๆ ๡Workshop ป຃ດ฼สียงนก๢ ิสัปดาหຏทีไ แี ฽ละ ๡ห຋อ รัด มัด...บຍะจ຋าง๢ ิสัปดาหຏทไี โี ฐานกิจกรรม฼ชงิ ปฏิบตั ิการนจีๅ ะทาการ฼ล຋า฼รไืองต຋อจากฐานกจิ กรรมทีไ ใ ฽ต฼຋ นนຌ การลงมือปฏิบัตจิ ริง จึงจดั ตา฽หน຋ง฿หຌพๅืนทีไของฐานกิจกรรมต຋อ฼นืไองกันคือบริ฼วณหนาຌ หอຌ งมินิ฼ธีย฼ตอรຏ แ ทาง฼ดินเปหຌอง Learning Auditorium ฾ดย฿ชຌ฾ตຍะหนຌาขาวจัด฼รยี ง฼ปຓนตัว ๡U๢ สาหรับการทากิจกรรม ิรองรับเดຌประมาณ ่ ู แเ คนี ฼พืไอ฿หຌผຌู฼ขຌาชมนิทรรศการสามารถรว຋ มสนุกเดຌอย຋างทัไวถึง การจัดตัๅงอุปกรณຏทีไมีความสุ຋ม฼สีไยงต຋อการ ฼กิดอุบัติ฼หตุจะมีการกัๅนพๅืนทไี฿หຌพຌนจากส຋วนของผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรม สามารถ฿ชຌงานเดຌ฼ฉพาะวิทยากร ฼ทา຋ นๅัน฼พอืไ ความปลอดภยั ส຋วนทไี ็ ๡บูธจัด฽สดงพิ฼ศษ: นานาผลิตภัณฑ์จากเผ຋๢ ฿ชຌพๅืนทีไบริ฼วณลานหนຌาหຌองมินิ฼ธีย฼ตอรຏ โ ต຋อ฼นืไองกบั ฐานกิจกรรมทีไ ใ พๅนื ทตีไ รงนๅจี ะจดั ฽สดงนานาผลิตภัณฑຏท฼ไี กไยี ว฼นืไองกับเผ຋ ฼ชน຋ ถา຋ นเมเຌ ผ຋ ยา สีฟันทไีมีส຋วนผสมของถ຋านเมຌเผ຋ ฽ละหนอนรถด຋วน ฼ปຓนตຌน ฾ดยมีอีกส຋วนหนไึงทีไเดຌนามาจัด฽สดง฽ละ จาหน຋าย฿หຌผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมเดຌลองรับประทานควบคู຋กันเป คือ ฼บ฼กอรีไจากเผ຋ ทๅังขนมปัง ขนมบัน ฽ละ ขนม฼ป຃ຖยะ ซไึงขนมสรຌางสรรคຏรสชาติสุดอร຋อย฼หล຋านๅี ผຌูผลิตเดຌ฿หຌความสาคัญกับคุณค຋าทาง฾ภชนาการ฼ปนຓ พิ฼ศษ

6 ฼นอๅื หาค຋มู อื ประกอบนทิ รรศการ เผ຋พา฼พลนิ เผ຋ พืชมหศั จรรย์ มนุษยຏมีความผูกพันกับเผ຋มาอย຋าง฼นิไนนาน ฼พราะเผ຋฼ปຓนพืชทไีมีการกระจายพันธຏุกวຌางขวาง ฼ปຓน ทรัพยากรธรรมชาติทไี฿ชຌประ฾ยชนຏเดຌอย຋างมากมาย ทไีสาคัญคือ เผ຋฼ปຓนพืช฾ต฼รใว พบการ฼จริญ฼ติบ฾ตอย຋ู ทไัวเป ฼มไือตัดลาตຌนเป฿ชຌงาน฽ลຌวสามารถปลูก หรือฟ຅ຕนฟูตຌน฿หม຋ขึๅนมา฿หม຋นามา฿ชຌงานเดຌหลังปลูก฼พียง เมก຋ ไปี ຃ เผ຋ พนั ผูกวถิ ีชีวิต เผ຋มีบทบาทสาคัญต຋อมนุษยຏ ทๅังทางดຌานนิ฼วศวิทยา ฼ศรษฐกิจ สังคม ฽ละวัฒนธรรม อิทธิพลของ เผ຋จึงเดຌฝังรากลึกลงเป฿นวิถีชีวิต ความ฼ชไือ ความ฼ปຓนอย຋ู ดังจะ฼หในเดຌว຋ามีการ฿ชຌประ฾ยชนຏจากเผ຋฿น ชีวิตประจาวันมนุษยຏเดຌตๅัง฽ต຋฼กิดจนตาย ฽ละอาจกล຋าวเดຌว຋าเผ຋฼ขຌาเปมีบทบาทกับชีวิตความ฼ปຓนอยู຋ของ มนุษยคຏ รบ฿นปจั จัยทๅังสไ฼ี ลยที฼ดยี ว นานาประ฾ยชน์จากเผ຋  พชื อาหาร เผ຋฼ปนຓ พืชอาหารทไีมนุษยรຏ ูຌจกั กนั ดีทัไว฾ลก ฽ละมีคุณคา຋ ทาง฾ภชนาการสูง  ทา฼ครอืไ งมือ฼ครอไื ง฿ชຌ การกอ຋ สรຌาง ฽ละ฼ฟอร์น฼ิ จอร์ เผ຋฼ปຓนวัสดุทีไนิยมนามา฿ชຌงานก຋อสรຌาง ฼นืไองจากมีราคาถูก หาซๅือเดຌง຋าย ฽ละมีนๅาหนัก฼บา นอกจากนๅันคุณสมบัติพิ฼ศษของเผ຋ ทีไมีความยืดหย຋ุน ความ ฽ขใง฽รง ลาตรง ฼รียบสมไา฼สมอ จึง ถูกนามา฿ชຌ฿นงานจกั สาน ทา฼ปนຓ ฼ฟอรนຏ ิ฼จอรຏมากมาย  ยารกั ษา฾รค ฿นจีน฽ละอิน฼ดียมีการ฿ชຌเผ຋฼ปຓนยารักษา฾รค ฼ช຋น ฽กຌเอ ฽กຌเขຌ รักษา฽ผล ฯลฯ ฽ละ฿ชຌ฼ปຓน ยาบารงุ กาลงั เดดຌ ຌวย  ฼ครือไ งน຋ุงหม຋ ผຌา฿ยเผ຋ ิBamboo Fabricี มีคุณสมบัติมัมวาวคลຌายผຌาเหม ฿ส຋นุ຋มสบาย มีคุณสมบัติตาม ธรรมชาติ฿นการตຌาน฼ชๅือ฽บคที฼รยี ฽ละ฼ชๅือรา ชว຋ ยยบั ยๅงั ฽บคที฼รีย฽ละระงับกลิไน เม຋ทา฿หຌระคาย ฼คืองต຋อผวิ หนงั

7  ฟืຕนฟูปຆา ด฽ู ลดนิ ฽ละนๅา เผ຋฼ปຓนพืชทนต຋อสภาพ฽วดลอຌ ม จึงมีศักยภาพสูง฿นการอนุรักษຏดิน฽ละนๅา ฼รือนยอดของกอ เผ຋มีส຋วนช຋วย฿นการซับนๅาฝน฽ละชะลอความ฼รใวของ฼มใดฝนทไีกระทบ ดิน, ระบบรากช຋วยปງองกัน ดนิ ถล຋ม ปอງ งกนั การกัด฼ซาะพงั ทลาย ฽ละ฿บชว຋ ย฼พิมไ อนิ ทรียวัตถ฽ุ ก຋ดนิ  ตก฽ต຋งภูมทิ ศั น์ เผ฼຋ ปนຓ พชื ชนิดหนไงึ ทีไนยิ ม฿ช฿ຌ นการตก฽ตง຋ สวน หรอื ปลูก฿หຌรม຋ ฼งา  ศลิ ปะ฽ละวฒั นธรรม เผ຋สามารถนามาสรຌางสรรคຏ฼ปຓนอุปกรณຏ฼พไือกิจกรรม พิธีกรรม ความ฼ชืไอต຋างโ หรือสรຌาง ความสดชนไื รไนื ฼ริง฿จผา຋ นการละ฼ล຋น หรอื ดนตรี การ฿ชຌประ฾ยชน์จากเผ຋฿นรปู ฽บบตา຋ ง โ ฼รอไื ง฼ลา຋ ขาน ตานานเผ຋ เผ຋ มีบทบาทสาคญั ตอ຋ มนุษยຏ฼ปนຓ อย຋างมาก ทงัๅ ฼พืไอการอุป฾ภค฽ละบร฾ิ ภค อิทธพิ ลของเผ຋จงึ ฝงั ราก ลึกลง฿นวถิ ชี วี ิต ความ฼ชอืไ จนปรากฏ฼ปนຓ สว຋ นหนไึงที฼ไ กไียว฼นืไอง฿น฼รืไอง฼ล຋าขานตานานเผ຋จากนานาชาติ ทไี บอก฼ลา຋ สืบกนั มาจวบจนปัจจุบนั ญปไี ຆุน : คะงยุ ะ ... ฼จาຌ หญิงจากกระบอกเมຌเผ຋ ฿นช຋วงคริสตຏวรรษทไี แเ ปรากฏ฼รไือง฼ล຋าซไึง฼ปຓนหนไึง฿น ตานานทีไ฼ก຋าทีไสุดของดิน฽ดนอาทิตยຏอุทัย ความว຋า วันหนึไง ขณะทีไ ชายชราผຌูมีอาชีพตัดเผ຋อยู຋กลางปຆา ฼ขาเดຌตัดปลຌองเผ຋ทไี

8 ส຋อง฽สง฼รืองรอง฽ลຌวพบว຋าภาย฿นมี฼ดใกทารกผูຌหญิง จึงนาทารกนๅันกลับบຌานเป฿หຌภรรยา฼ลีๅยงอย຋างลูก ฽ละตๅังชืไอว຋าคะงุยะูฮิ฼มะ ฼มไือ฼ติบ฿หญ຋ คะงุยะกใ฼ติบ฾ตขๅึนมา฼ปຓนสตรีทไีงดงาม ฽มຌมีชายมาชอบพอนางกใ เดຌ฽ต຋ปฏิ฼สธ เม຋฼วຌน฽มຌ฽ต຋จักรพรรดิมิคา฾ดะจักรพรรดิ฽ห຋งญีไปุຆน ทีไทรงตกหลุมรักคะงุยะตๅัง฽ต຋฽รกพบ ฽ละทรงขอ฽ตง຋ งานดຌวย ฽ต຋คะงุยะกปใ ฏิ฼สธ ฼ธอ฿ห฼ຌ หตุผลวา຋ ๡฼ธอเม฿຋ ชค຋ นของดิน฽ดน฽ห຋งนๅี ฼ธอมาจาก ฽ดนเกลจึงเม຋สมควร฽ตง຋ งานกบั พระองค์๢ ใ ปผ຃ า຋ นเป ฿นฤด฿ู บเมຌผลิ คะงยุ ะ กล຋าวกบั ชายชราว຋า ฽ทจຌ ริง฽ลวຌ ฼ธอนนัๅ มาจากดวงจนั ทรຏ ฽ละ฼ธอ จะตຌองกลับเป฽ลຌว ชายชราผຌูเม຋ตຌองการ฼สียลูกสาวสุดทีไรักเป จึงเปขอความช຋วย฼หลือกับองคຏจักรพรรดิ ฼มือไ ถงึ คืนวนั ฼พใญตามกาหนด ฽มຌจกั รพรรดิจะจดั ทหารชๅนั ฼ลศิ เวຌกักขงั คะงยุ ะ฽นน຋ หนา฼พยี ง฿ด ฽ตก຋ ใเม຋อาจ ตຌานทานเดຌ ก຋อนคะงุยะกลับเปยังดวงจันทรຏ ฼ธอเดຌมอบ฼สๅือคลุมของ฼ธอ฿หຌชายชรา฽ละภรรยา ฽ละฝาก มอบจดหมายพรຌอมกับยาอายวุ ฒั นะ฿หຌ฽ก຋จักรพรรดิ ฼มืไอจักรพรรดิเดຌอ຋านจดหมาย฽ลຌวพระองคຏทรงรຌูสึก฼ศรຌา ฿จมาก พระองคຏจึงสัไง฿หຌนาจดหมายตอบกลับของพระองคຏเป฼ผา ทียไ อด฼ขาสงู ฽ห຋งหนงไึ ฾ดยหวงั วา຋ ขຌอความจะถูกส຋งเปถึงดวงจันทรຏ อีกทๅังยังสัไง฿หຌ฼ผายาอายุวัฒนะทไี฼ธอมอบ฿หຌ ฼พราะพระองคຏเม຋ ปรารถนาจะมชี วี ิตยนื ยาว฾ดยทเไี ม຋ม฾ี อกาสเดຌพบหนาຌ นางอกี ตานานกล຋าวต຋อเปว຋า ภู฼ขาสูงนๅัน฼รียกขานชืไอมา จากคาว຋า ๡Fushi๢ หรือ ๡Fuji๢ ทไี฽ปลว຋า เม຋มีวันตาย ฽ละเดຌกลายมา฼ปຓนชไือของ ๡ภู฼ขาเฟฟูจิ๢ ฿น฼วลาต຋อมา กล຋าวกนั ว຋าควันจากภู฼ขาเฟทีไคกุ รุ຋นพ຋นควนั ลอยละล຋องนัๅน ฼ปຓน฼สมือนประจักษຏพยาน฽ห຋งความรักทไีจักรพรรดิมิคา ฾ดะ฼ผาจดหมาย฽ละยาอายวุ ัฒนะสง຋ ขนๅึ เปถึงคะงยุ ะทีไอย຋บู นดวงจนั ทรจຏ วบจนถึงปัจจุบัน รຌูหรือเม຋ : ภู฼ขาเฟฟูจิหนไึง฿นสัญลักษณຏทีไสาคัญของประ฼ทศญไีปุຆน ฿นปัจจุบันนีๅยัง฼ปຓนภู฼ขาเฟทีไยัง เม຋ดบั สนทิ ฟูจยิ งั ยงั พน຋ ควนั ฽ละ฼ถาຌ ถ຋านออกมา฼ปຓนระยะ อิน฾ดนี฼ซีย ฽ละหม฼ู຋ กาะ฿นมหาสมุทรอนิ ฼ดีย : ราชา฽ละราชนิ ีจากกระบอกเมຌเผ຋ วันหนไงึ ชาวบຌานเด฼ຌ ขຌาเปตดั เผ຋฿นปาຆ ขณะทีไกาลังตดั นันๅ ฼กดิ เดຌยิน฼สียงดังจากตຌนเผ຋ว຋า ๡หยุดก຋อนมนุษย์ ขออย຋าเดຌทารຌายขຌา เดຌ฾ปรดปลดปล຋อยขຌาออกเปจากทไีคุมขังนีๅดຌวย๢ เดຌยินดังนๅัน ชาวบຌานตึงตัดเผ຋ตຌน หนึไงตาม฽นวยาวกใพบชายหน຋ุม฿นตຌนหนไึง ฽ละหญิงสาวอีกตนຌ หนึไง ซงไึ ตอ຋ มาเดຌรับการยกย຋อง฿ห฼ຌ ปนຓ ราชา฽ละ ราชินีของ฼กาะ

9 ฟຂลิปปนຂ ส์ : หญิงชายลຌวนมีตนຌ สายจากเผ຋ลา฼ดียวกัน ตานานของชน฼ผ຋าดๅัง฼ดิมของฟຂลิปปຂนสຏ กล຋าวว຋ามีนกยักษຏ บินลงมาจากฟากฟງา จากนัๅนเดຌจิกเมຌเผ຋ลาหนไึงจน฽ยกออก฼ปຓน สองซีก฼ท຋า โ กันตาม฽นวตัๅง฽ลຌวพบชายหญิงค຋ูหนึไงอย຋ู฿นนๅัน ซีก หนไึงคือ฼พศชายซึไง฼ปຓนตัว฽ทนของความ฽ขใง฽กร຋ง ฽ละอีกซีก ฼ปຓน฼พศหญิงตัว฽ทน฽ห຋งความงาม ิ Si Malakas at si Maganda : The strong one, and the beautiful oneี จากนัๅนชายหญิงค຋ูนๅันกใถือ฼ปຓนบรรพบุรุษสืบลูกหลาน฼ปຓนชาว ฟຂลิปปຂนสຏจนถึงปัจจุบัน ซไึงตานาน Si Malakas at si Maganda นๅีเดຌรับความนิยมจากชาวฟຂลิปปຂนสຏอย຋างมาก ถูกหยิบยกมา฼ล຋า ฼ปຓนนิทาน ฽อนิ฼มชัน การ฽สดงร຋ายรา รวมเปถึงสรຌาง฼ปຓน ประตมิ ากรรมประดบั ฿นหลาย฼มือง฿นฟຂลปิ ปຂนสຏ ประ฼ทศเทย : ยอพระกลินไ ...กลไนิ กายหอม ฼มืไอครัๅงทຌาววรวรรณจัดพิธี฼ลือกคู຋฿หຌนาง฼กษณี ผຌู฼ปຓนธิดา นาง เดຌ฼ลือกชายยากจน฼ปຓนค຋ู ทา฿หຌพระบิดา฾กรธ฼กรๅียวจึงเล຋คนทัๅงค຋ูออก จาก฼มืองเป ฼มไือออกจาก฼มืองชายยากจนนๅันเดຌกลับคืนร຋าง฼ปຓนพระ อินทรຏ฽ลຌวพานาง฼กษณ฼ี หาะขๅนึ เปอยู຋บนสวรรคຏชๅันดาวดึงสຏ ครๅันต຋อมา฼มืไอถึงกาหนดประสูติของนาง฼กษณี พระอินทรຏจึง พานางลงมายัง฾ลก นางเดຌคลอดพระธิดามีรูป฾ฉมงดงาม กลไินกาย หอม จึงตัๅงชไือว຋ายอพระกลไิน ฽ต຋พระอินทรຏเม຋สามารถนาพระธิดาเป ยังสวรรคดຏ ຌวยกันเดຌ จึง฿สน຋ างเวຌ฿นปลຌองเผ຋สีสุก พรอຌ มกลา຋ ววาจาสิทธ์ิ กากับเววຌ า຋ ๡หากม฿ิ ชค຋ ขู຋ องนาง฽ลวຌ ผูຌอไนื จะเม຋สามารถตัดเผล຋ านๅีเดຌ ฼ลย๢ จนวันหนไงึ พระมณพี ิชัยผຌู฼ปຓน฾อรส฽ห຋งกษัตริยกຏ รงุ ศรีอยุธยาเดຌ ฼สดใจประพาสปຆา ฼มอืไ ประทับ฽รมทรงสุบิน ิฝนั ี วา຋ มดี อกเมຌสวรรคຏกลิไนหอมชนไื ฿จหลน຋ ลงมาบน฽ท຋นพระ บรรทม พอร຋ุงขึๅนพระมณีพิชยั พรຌอมดຌวยขຌาราชบริพารจึงเดຌตดิ ตามกลิไนหอมนๅันเป จนพบลาเผส຋ ีสุกทไีนาง ยอพระกลไินซ຋อนตัวอย຋ู พระมณีพิชัยจึง฿ชຌพระขรรคຏตัด ดຌวย฼หตุทีไ฼ปຓนค຋ูกันพระมณีพิชัยจึงสามารถตัดลา เผส຋ ีสกุ ฽ละเดຌพบรักกบั นางยอพระกลไนิ

10 เผ຋พืชพืนๅ ฼มือง ของดิน฽ดน฼ขตรอຌ น฽ละอบอนุ຋ ๡เผ຋๢ จัด฼ปຓนพืช฿น ๡วงศ์หญຌา (Poaceae หรือ Gramineae)๢ ฼นไืองจากมีลักษณะสัณฐาน วิทยา฽ละชีววิทยาหลายประการทไีคลຌายคลึงกับหญຌาทัไวเป ถิไนกา฼นิด฽ละการกระจายพันธຏุของเผ຋ตาม ธรรมชาตินัๅนพบ฽พร຋กระจายอยู຋฿น฼ขตรຌอน฽ละ฼ขตอบอ຋ุนบางส຋วน รวม฽ลຌวทไัว฾ลกมีเผ຋ทๅังสๅิน ่เ – ้เ สกลุ ประมาณ แุ5เเ ชนดิ พืนๅ ทกีไ ารกระจายพนั ธขุ์ องเผ฿຋ นธรรมชาติ ลักษณะ฼ด຋นของวงศห์ ญຌา  ฼ปຓนเมลຌ ຌมลุก  มีหรือเมม຋ ฼ี หงาຌ หรือเหล  ลาตຌนกลม มีขอຌ ฽ละปลຌองชดั ฼จน  ดຌาน฿นปลอຌ งกลวง  ฽ผ຋น฿บมกั ฼ปຓนรปู ฽ถบ฼รียวยาว  มกี าบ฿บ ลักษณะ฼ด຋นของเผ຋  การมรี ะบบ฼หงาຌ ทชีไ ดั ฼จน  ฿บคอ຋ นขຌางกวຌาง฽ละมีกาຌ น฿บ฼ทยี ม  มีระบบการ฼จริญ฼ปຓนกิไงทไีซับซຌอน฽ละ ฽ขใง฽รง  มลี กั ษณะคลຌายกบั การมี฼นๅอื เมຌ (Woody bamboo)

11

12 นักพฤกษศาสตรຏเดຌจัด฿หຌเผ຋อย຋ู฿นวงย຋อยเผ຋ (Subfamily Bambusoideae) ซึไง฼ปຓนส຋วนหนไึงของ วงศหຏ ญຌา (Family Poaceae มชี ไืออนรุ กั ษณຏหรือชไอื ฼ดิมวา຋ Gramineae) ฽ละบางท຋านเดจຌ ดั จา฽นกวา຋ ฼ปຓน วงศຏเผ຋ (Family Bambusaceae) ปัจจุบัน นักพฤกษศาสตรຏจึงเดຌจา฽นกเผ຋฾ดยการ฿ชຌ฼ทคนิคการศึกษา ทางดຌานชีววิทยา฾ม฼ลกุลหรือการศึกษาดี฼อใน฼อ (DNA) ฽ละศึกษาค຋ูกับขຌอมูลทางดຌานสัณฐานวิทยา ลักษณะทางกายภาพ ฽ละขຌอมลู ทางดาຌ นภมู ิศาสตรຏ ทา฿หຌสามารถจา฽นกเผเ຋ ดຌออก฼ปຓน ใ ฼ผา຋ เด฽ຌ ก຋ 1. ฼ผา຋ เผล຋ ຌมลุก (Tribe Olyreae) ชอืไ สามัญ Herbaceous bamboo ฼ปຓนเผ຋ลຌมลุกขนาด฼ลใกคลຌายหญຌา ส຋วน฿หญ຋อยู຋฿นทวีปอ฼มริกา฼หนือ฽ละทวีปอ฼มริกา ฿ตຌ ฽ละประ฼ทศปาปัวนิวกินี ฼ช຋น เผ຋฿นสกุล฾อเลรา (Olyra) ส຋วนเผ຋ลຌมลุกทไีพบ฿นทวีป ฽อฟริกายังเมท຋ ราบ฽น຋ชดั วา຋ ฼ปนຓ เผ຋พนๅื ฼มืองหรอื มีการนา฼ขาຌ เปปลูก Olyra latifolia 2. ฼ผา຋ เผ຋มี฼นืๅอเมຌ฼ขตรຌอน (Tribe Bambuseae) ชไอื สามัญ Tropical woody bamboo ฼ปนຓ เผท຋ ีไ฼รา฼หในทัวไ เป ฽บ຋ง฼ปຓน โ กลุม຋ หลัก โ คอื  เผม຋ ี฼นอๅื เมຌ฼ขตรຌอน฾ลก฼ก຋า฽ละออส฼ตร฼ลีย ฼ปนຓ เผท຋ ไีพบเดຌทวัไ เป฿น฼ขตรຌอนของทวีป ฽อฟริกา ฼อ฼ชีย ฽ละตอน฼หนือของทวีปออส฼ตร฼ลีย ฼ช຋น เผ຋฿นสกุลเผ຋ตง (Dendrocalamus) สกลุ เผ຋ปาຆ (Bambusa) ฽ละสกลุ เผเ຋ ร຋ (Gigantochloa) ฼ปนຓ ตนຌ Gigantochloa

13  เผ຋มี฼นๅือเมຌ฼ขตรຌอน฾ลก฿หม຋ ฼ปຓนเผ຋ทีไพบเดຌทัไวเป฿น฼ขตรຌอนของทวีปอ฼มริกา฼หนือ ฽ละทวีปอ฼มริกา฿ตຌ ฼ช຋น สกุลเผ຋ปຆาอ฼มริกา (Guadua) สกุลเผ຋รวกฝรไัง (Otatea) ฼ปนຓ ตนຌ Guadua angustifolia 3. ฼ผ຋าเผ຋ม฼ี นืๅอเมຌ฼ขตอบอน຋ุ (Tribe Arundinarieae) ชอไื สามญั Temperate woody bamboo สว຋ น฿หญ຋฼ปຓนเผท຋ ขไี ึๅน฿นพนืๅ ทสีไ งู ฼หนอื ระดบั นๅาทะ฼ลตัๅง฽ต຋ แุเเเ ฼มตรขๅนึ เป พบเดทຌ งๅั ฿นทวีปอ฼มริกา฼หนือ฽ละอ฼มริกา฿ตຌ ฽อฟริกา ฽ละ฼อ฼ชีย ส຋วน฿หญ຋มีลักษณะคลຌาย โ กับ เผ຋ทีไ฼รา฼หใน฿นภาพยนตรຏจีน ฼ช຋น เผ຋฿นสกุลเผ຋ญไีปุຆน (Phyllostachys) สกุลเผ຋ลูกศร (Pseudosasa) ฽ละสกุลเผส຋ ไ฼ี หลไียม (Chimonobumbusa) ฼ปนຓ ตຌน Pseudosasa sp.

14 เผแ຋ ตຌน มสี ว຋ นประกอบอะเรบาຌ ง

15 ฼หงຌา (Rhizome) ฼ปຓนส຋วนของลาตຌนเผ຋ทไีอยู຋฿ตຌดิน มีหนຌาทีไคๅาจุนส຋วนต຋าง โ ของลาตຌนทไีอยู຋฼หนือดิน ฼หงຌามีหนຌาทีไ สะสมอาหาร฽ละ฽ตก฼หงຌา฿หม຋ ฼พไือพัฒนาเป฼ปຓนหน຋อหรือ฼ปຓน฼หงຌาอัน฿หม຋ตอ຋ เป ฼หงຌาเผ຋ประกอบดຌวย โ ส຋วนหลัก โ คือ ๡ตัว฼หงຌา (Rhizome proper)๢ ส຋วนของลาตຌน฿ตຌดินทไีติดอยู຋กับลาตຌน฼หนือดิน มีขຌอ ฽ละปลຌองอย຋ูชิดกัน ตามขຌอมักพบส຋วนของตา฼หงຌา฽ละรากฝอยหรือปุຆมราก ส຋วนทีไอย຋ูถัดลงเปมีลักษณะ คลຌายกับตวั ฼หงาຌ ฽ต຋มีขนาด฼รยี ว฼ลใกกวา຋ ฼รยี กวา຋ ๡คอ฼หงຌา (Rhizome neck)๢ ฼ปนຓ สว຋ นทีเไ ม຋พบตาหรือ ปຆุมราก รูป฽บบการ฼จรญิ ฼ติบ฾ตของ฼หงຌาเผ຋฼ปຓนลักษณะหนึไงทีไ฿ชຌจา฽นกเผ຋เดຌ฿นภาพรวม ฽ละ฼ปนຓ สไงิ สาคัญ ทไี฿ชพຌ ิจารณา฼มอืไ ตຌองการปลูกเผ຋ ระบบ฼หงຌาสามารถ฽บง຋ ออก฼ปนຓ โ กลมุ຋ หลัก โ เด฽ຌ ก຋  ระบบ฼หงຌา฽บบกอ (Pachymorph, Sympodialุ Clumping หรือ Non-invasive rhizome) พบ฿นเผท຋ ไีขึๅนอย຋ูทวไั เป฿นเทย฽ละประ฼ทศ฼ขตรຌอนชๅนื มีตัว฼หงาຌ อวบ สันๅ ฽ละตัน รูปร຋าง คลຌายกระสวยหรือลูกข຋าง฼บีๅยว โ ความยาวปลຌองเม຋สมไา฼สมอ มีทัๅงยาว฽ละสๅัน ถຌา฼ปຓนปลຌอง ทไียาวจะมตี า รอบตาจะพบปุຆมราก ฼หงຌา฿หม฽຋ ตกจากตาขาຌ งของ฼หงຌา฼กา຋ ช຋วง฽รก฼หงຌา฿หม຋จะ ฼จริญ฼ติบ฾ตอยู຋฿ตຌดิน฿น฽นวราบ จากนัๅนจะ฼จริญ฾คຌงขๅึนดຌานบนพัฒนา฼ปຓนหน຋อ฽ละลาต຋อเป ตวั ฼หงຌาจะมีขนาด฼สຌนผ຋านศูนยຏกลาง฿หญ຋กวา຋ ลา กอเผท຋ ีไมีระบบ฼หงຌา฽บบนีๅมักอย຋ชู ดิ ติดกันทา ฿หຌกอค຋อนขຌาง฽น຋น เผ຋ทีไอยู຋฿นกลุ຋มนๅี ฼ช຋น เผ຋ปຆาหรือเผ຋หนาม (Bambusa bambos) ฽ละเผ຋ ตง (Dendrocalamus asper) ฼ปนຓ ตຌน ระบบ฼หงาຌ ฽บบกอ (Pachymorph rhizome system)  ระบบ฼หงຌา฽บบลา฼ดไียว (Leptomorph / Monopodial /Running หรอื Invasive rhizome) ส຋วน฿หญ฼຋ ปຓนเผ຋ท฼ไี จรญิ ฿น฼ขตอบอุ຋น ตัว฼หงຌามลี กั ษณะผอมยาว฽ละกลวง บางครๅังอาจ ตัน มคี วามยาวปลอຌ งสมไา฼สมอ ฼หงาຌ ฽ต຋ละอนั ฼จริญ฼ตบิ ฾ตอยู຋฿ตดຌ ิน฿น฽นวราบเป฼รไือย โ ฾ดย

16 ตาขຌางทีไอยู຋บน฼หงาຌ บางตาจะพฒั นาเป฼ปຓน฼หงาຌ ลา฿หม຋ทา฿หมຌ ลี าเผ฼຋ กิดขๅึนหา຋ งกัน ตวั ฼หงຌามี ฼สຌนผา຋ นศนู ยกຏ ลาง฼ลกใ กว຋าลา เผ຋฿นกลุม຋ นๅีควบคุมการ฼จริญ฼ติบ฾ตคอ຋ นขาຌ งยาก ฼นืไองจากมีทศิ ทางการ฼จรญิ ของ฼หงຌาเม຋ ฽น຋นอน ฼ปนຓ ทีไมาของคาว຋า Invasive rhizome ดงั นนๅั เผ฿຋ นกลม຋ุ นจีๅ งึ ฼หมาะสาหรบั การปลูก฿น พนๅื ทกไี วຌาง ตวั อย຋างเผ຋฿นกลมุ຋ นๅี ฼ช຋น เผ຋มากินหนอ຋ ย (Phyllostachys makinoi) ฽ละเผ຋ สี฼ไ หลไยี ม (Chimonobambusa quardrangularis) ฼ปຓนตຌน ระบบ฼หงຌา฽บบลา฼ดียไ ว (Leptomorph rhizome system) หน຋อเผ຋ (Culm shoot) หน຋อเผ຋ คือ ส຋วนของลาอ຋อนทไี฼พไิง฾ผล຋พຌนจากดิน฽ละมีส຋วนของกาบ หุຌมลาปกคลุมอย຋ูมิด หน຋อเผ຋อ຋อนสามารถนามาบริ฾ภคเดຌ ิ฼รียกกันว຋า ๡หน຋อเมຌ๢ี มีรูปทรง สีสัน ฽ละรายละ฼อียด ฽ตกต຋างกันเปตามชนิด฽ละ สภาพ฽วดลຌอมทีไ฼จริญ฼ติบ฾ตอย຋ู หน຋อเผ຋ทีไยัง฼ลใกหรือ฼ตีๅย ส຋วนของ฿บยอด กาบทีไปลายกาบหຌุมละจะมขี นาด฼ลกใ ฽ต຋฼มอืไ ฼ริไม฼จรญิ ยดื ตัวสงู ขึๅนจนมีความ สูงจากผิวดิน แ – แ.5เ ฼มตร หรือสูง฼ท຋ากับตຌนทีไ฼จริญ฼ตใมทไี฽ต຋ยังเม຋มี฿บ จริงปรากฏ ฿บยอดกาบจะมีขนาด฿หญ຋ขๅึน฽ละมักกางออก ทา฿หຌหน຋อ฿น ระยะนีๅมีรูปร຋างคลຌายมีป຃ก ฼รียกช຋วงการ฼จริญ฼ติบ฾ต฿นระยะนีๅว຋า ๡ระยะ ระยะหนอ຋ บิน ิFlying shoot) หน຋อบิน (Flying shoot)๢ ฼มืไอหน຋อบิน฼จริญ฼ติบ฾ตทางความสูงเดຌ฼ตใมทีไ ฽ลຌว กาบหຌุมลาจะ฼ริไมหลุดร຋วงเป พรຌอมกับ฼รไิม฽ตกกไิง฽ขนงทางดຌานขຌางจากส຋วนของตาทไีอย຋ูบริ฼วณขຌอ ฽ละผล฿ิ บจรงิ หนอ຋ เผ຋ ิCulm shoot)

17 ลาเผ຋ (Culm) ลาเผ຋ประกอบดຌวย โ ส຋วนหลัก โ คือ ๡ขຌอ (Node)๢ ฽ละ ๡ปลຌอง (Internode)๢ ปลຌองเผ຋จะ ฼กดิ ระหว຋างขຌอ มลี ักษณะ฼ปนຓ หอຌ ง ส຋วน฿หญ຋บริ฼วณปลຌองมักกลวง ฽ตก຋ มใ หี ลายชนิด฿นสกุล Chusquea ทีไ พบ฿นอ฼มริกากลาง฽ละทวีปอ฼มริกา฿ตຌปลຌองจะตัน สาหรับเผ຋ทไีพบ฿นประ฼ทศเทยบางชนิด ฼ช຋น เผ຋รวก (Thyrsostachys siamensis) เผ຋เร຋ (Gigantochloa alboculiata) ฽ละเผ຋ซางดา (Dendrocalamus strictus) ปลอຌ งลา຋ ง โ ของลามกั ฼ปຓนปลຌองตนั ฼ชน຋ กัน ปลຌองเผ຋฾ดยทไัวเปมัก฼กลๅียงหรือมีขน฼ลใกนຌอย ฽ต຋บาง ชนิด ฼ช຋น เผ຋ขน (Phyllostachys edulis) ทไี ปลຌองจะมีขนน นุ຋มปกคลุมหนา฽น຋น รวมทๅังสกุลเผ຋ตงหลายชนิดทีไปลຌอง สว຋ นลา຋ งของลามักมีขนปกคลุมหนา฽น຋น฼ช຋นกัน นอกจากนไียังมี ลักษณะอนไื ทไสี าคญั บนปลຌอง ฼ชน຋ เผ຋บงดา (Bambusa tulda) มี฽ถบสีขาวชัด฼จนบริ฼วณ฼หนือ฽ละ฿ตຌขຌอ หรือการมีร຋องตาม รากพ฼ิ ศษ หรือ รากอากาศ ความยาวปลຌองบริ฼วณ฼หนือขຌอซึไงตรงกับตา฽หน຋งทีไ฽ตกกไิง กใ ิAdventitious or aerial root) ฼ปຓนลักษณะ฼ด຋นทีไพบ฿นสกุลเผ຋ญไีปุຆน สกุลเผ຋ตง ฽ละสกุลเผ຋ปຆา บางชนิดกใมีรากพิ฼ศษหรือรากอากาศ (Adventitious or aerial root) บร฼ิ วณขอຌ ลา຋ ง โ ของลา การมีรากคลาຌ ยหนามสๅนั โ บริ฼วณขຌอซงไึ พบ฿นเผส຋ ฼ีไ หลียไ ม การมีผง ฽ปງง รวมทๅังสี฽ละรูป฽บบของขน เม຋ว຋าจะพบ฿นลาทีไยังอ຋อนอยู຋หรือลาทไี฽ก຋฼ตใมทไี฽ลຌว ลักษณะ฼หล຋านีๅกใมี ส຋วนชว຋ ย฿นการจา฽นกชนิด฽ละการ฼ลอื กชนิดเผ຋ทีจไ ะนามาปลกู ฼ลยีๅ งเดຌอกี ดຌวย ฾ดยทัไวเป บริ฼วณ฾คนลาจะมีความยาวปลຌองสัๅน ฽ละจะยาว฼ตใมทีไบริ฼วณ฾คนลา จากนัๅนจะค຋อย โ สๅันลดหลไันกันเปทางปลายลา มีรูปร຋าง฼ปຓนรูปทรงกระบอก฼รียวเปทางปลายยอด ยก฼วຌนบางชนิดอาจมี รูปร຋าง฽ตกต຋างเป ฼ช຋น เผ຋สไี฼หลไียมทไีปลຌองบริ฼วณ฾คนลา฼ปຓนสไี฼หลไียม ส຋วนสีสันของลาส຋วน฿หญ຋ทีไ฼ปຓนสี ฼ขียวบางครๅังอาจพบสีอืไนบຌาง ฼ช຋น สีดาซึไงพบ฿นลา฽ก຋ของเผ຋ดา (Phyllostachys nigra) สี฼หลืองสลับ ฽ถบสี฼ขียวตามความยาวปลຌองของเผ຋฼หลือง (Bambusa vulgaris cv. Vittata) สี฼หลืองทองลຌวนหรือ บางครๅังอาจมี฽ถบส฼ี ขียวตามความยาวปลอຌ งของเผ຋ทอง (Schizostachyum brachycladum) เผ຋ดา เผ຋฼หลือง เผ຋ทอง ิPhyllostachys nigra) ิBambusa vulgaris ิSchizostachyum brachycladum) cv. Vittataี

18 กไิง (Branch) ลาเผ຋ทีไมีอายุ แ – โ ป຃ หรือลาตຌนทไียังมีกาบหุຌมลาติด อย຋ูนัๅน ฼มืไอลอกกาบออกจะพบ ๡฾พรฟຂลล์ (Prophyll)๢ หรือ ๡฿บหຌุมตา๢ ทไีช຋วย฾อบลຌอมปງองกันอันตราย฿หຌกับ ๡ตา๢ ซึไงส຋วนนๅีจะพัฒนาเป฼ปຓนกไิง฽ละ฼กิดเป฼ปຓน฿บจริง ต຋อเป ฾พรฟຂลลຏส຋วนมาก฼ปຓนรูปทรงสาม฼หลีไยมหรือหยดนๅา ฼กิดชิดติดกับบริ฼วณขຌอของลาเผ຋ รายละ฼อียดความ฽ตกต຋าง ของ฾พรฟลຂ ลสຏ ามารถ฿ชຌชว຋ ยจา฽นกชนิดของเผเ຋ ดຌ ฾ดยจะ฼หนใ ฾พรฟลຂ ล์ ิProphyll) ความ฽ตกต຋างเดຌชัด฿นช຋วงทไีลาเผ຋ยังอ຋อนหรือช຋วงทไีตายังเม຋มี การพัฒนาเป฼ปຓนกิไง สาหรับการ฼กิดของกไิงมีลักษณะ ฽ตกต຋างกันออกเป ฼ชน຋  มีตาขຌาง฼พียงหนึไงตา พัฒนาเป฼ปຓนกไิงหลักกไิง฼ดียว (Dominat primary branch) หรือ พัฒนา฽ตก฽ขนงบริ฼วณ฾คนกไิง฼ปຓนกิไงจานวนมาก ฼ช຋นเผ຋ส຋วน฿หญ຋฿นบຌาน฼รา สกลุ เผ຋ตง สกุลเผ຋ปาຆ สกุลเผ຋เร຋ ฽ละสกุลเผร຋ วก ฼ปนຓ ตຌน  มตี าขาຌ งประกอบเปดຌวยตา฼ลใก โ หลายตา ฽ต຋ละตาจะพัฒนาเป฼ปนຓ กไิงต຋อเป ฼ชน຋ เผ຋หลอด (Himalayacalamus sp.) ฼ปนຓ ตนຌ มตี าขຌาง฼พียงหนึงไ ตา มีตาขาຌ งประกอบเปดຌวยตา฼ลกใ โ หลายตา ฿บ (Leaf) ฿บเผม຋ ีลักษณะพิ฼ศษ฽ตกต຋างเปจากพืชอืนไ ตรงทไี ๡฿บเผ຋มีรปู ร຋างเดหຌ ลาย฽บบ๢ ขนึๅ อย຋กู บั ตา฽หน຋ง ทีไ฼กิดของ฿บ ฾ดย฽บ຋ง฼ปຓน โ ประ฼ภท฿หญ຋ โ คือ ๡฿บหຌุมตา๢ หรือ ๡฾พรฟຂลล์ ิProphyll) ซไึง ฼ปรียบ฼สมือน฿บ฽รกของการ฽ตกกไิงหรือ฽ขนง฽ต຋ละครๅัง อีกประ฼ภทคือ ๡฿บทีไขຌอ๢ ซึไงมีรูปร຋าง฽ละชืไอ ฼รยี ก฽ตกตา຋ งกนั เปตามตา฽หน຋งทไปี รากฏ

19 ๡฿บหຌุมตา๢ หรือ ๡฾พรฟลຂ ลຏ ิProphyll) ๡฿บทีไขຌอของ฼หงຌา ฼รยี กวา຋ ฼ปรียบ฼สมือน฿บ฽รกของการ฽ตกกิไงหรือ ๡กาบหมຌุ ฼หงาຌ (Rhizome sheath)๢ ฽ขนง ๡฿บทีไขอຌ ของลา ฼รยี กว຋า ๡฿บทไีตามขຌอกิไง ฼รยี กว຋า ๡กาบหุมຌ ลา (Culm sheath)๢ ๡฿บ฽ทຌ หรือ ฿บจริง ฽ขนง (Foliage leaf)๢ ดอก (Flower) ฽ขนง ดอกเผ຋ต຋างจากดอกเมຌชนิดอืไนตรงทไีกลีบของดอกเผ຋฼ปຓน฼ยืไอบาง โ มีสีสันเม຋฼ด຋นชัด ฽ละ฼นไืองจาก ดอกเผ຋มีขนาดค຋อนขຌาง฼ลใกจึง฼รียกว຋า ๡ดอกย຋อย (Floret)๢ ดอกเผ຋ส຋วนมาก฼ปຓนดอกสมบูรณຏ฼พศ อาจ พบบาຌ งท฼ไี ปຓนดอก฼พศ฼ดียว ดอก (Flower)

20 ผล (Fruit) ช຋อดอกย຋อยของเผ຋ทีไมีหลายดอกนัๅน มักมี฼พียงดอก฼ดียวทีไติดผล ฽ต຋ละผลจะมี แ ฼มลใด ผลของเผ຋ ฼ปຓน ๡ผล฽หຌงตดิ ฼มลดใ ิCaryopsis)๢ ทีไผนังผล฼ชืไอมติดกับ฼มลดใ จน฼ปຓน฼นอๅื ฼ดยี วกัน ดຌวยลกั ษณะ฼หล຋านๅี จึงทา฿หຌมัก฼ขຌา฿จผิดกันว຋าผลของเผ຋คือ฼มลใด ฽ต຋เผ຋บางสกุลอาจมีผลมี฼นๅือขนาด฿หญ຋ ฼ช຋น สกุลเผ຋ซายวาล (Melocalamus) ผล฽หຌงตดิ ฼มลดใ ิCaryopsis) ผลเผ຋ซายวาล ิMelocalamus) มี฼นอืๅ ขนาด฿หญ຋ ฼มลใด (Seed) ภาย฿น฼มลใดมี฽ปງง฼ปຓนส຋วนประกอบมาก ฼รียกกันว຋า ๡ขุยเผ຋๢ ชาวบຌานบางทຌองถิไนมักนา฼มลใดมา หงุ ฽ทนขาຌ ว ฼มลใด ิSeed)

21 สรຌางดຌวยเผ຋ ภูมิปัญญาเทยมีความ฾ดด฼ด຋น฼ปຓน฽กนหลกั สาคัญ นไันคือการมองทกุ สิไงสอดคลຌอง฼ปนຓ องครຏ วม ฽ละ ฽สดง฿หຌ฼หในถึงความสัมพันธຏระหว຋างมนุษยຏกับธรรมชาติอย຋าง฽ยกออกจากกันเม຋เดຌ กล຋าวคือการเม຋ พยายาม฼อาชนะธรรมชาติ ฽ต຋อาศัยการ฼รียนรຌู ปรับตัว จัดการ ฽ละ฽กຌปัญหาจากวิถีของตน ฼พืไอ฿หຌอยู຋ ร຋วมกับธรรมชาติเดຌอยา຋ งยัไงยืน ซไงึ ฼ปนຓ วิธที ี฾ไ อนอ຋อน฽ละสะทຌอนถึงความ฼คารพ฿นธรรมชาติอันยิไง฿หญ຋ ฽ต຋ ฿นขณะ฼ดียวกนั กสใ ามารถหยบิ ยืมประ฾ยชนຏทีไมีอย฿ู຋ นธรรมชาตมิ า฿ชเຌ ดຌอยา຋ งชาญฉลาด ฼ช຋น฼ดียวกับการนา เผ຋ทไีมคี ณุ สมบตั ิพ฼ิ ศษ คือ ลาเผม຋ ีความยืดหยุน຋ ฽ละ฽ขใง฽รง ลาตຌนตรง ฼รียบสมไา฼สมอ นๅาหนัก฼บา มีขนาด ความยาว ฽ละความหนาของลาตຌนทีไหลากหลาย บวกกับราคาถูก หาซืๅอเดຌง຋าย ทีไสาคัญ฼มไือนาเป฿ชຌ฽ลຌว สามารถปลูกทด฽ทนหรอื ฟ຅นຕ ฟเู ดຌงา຋ ย จึงนิยมนามา฿ชปຌ ระ฾ยชนຏเดຌหลากหลายรปู ฽บบ฼มอืไ ฼ทยี บกบั วสั ดอุ ไืน ทไีพกั อาศยั คนเทย฿นสมัย฾บราณนิยมสรຌางทีไพักอาศัย฽บบบຌาน฼รือน฼ครืไองผูก ฼นไืองจากก຋อสรຌาง ต຋อ฼ติมง຋าย รวด฼รวใ ซ຋อม฽ซมรักษา฽ละต຋อ฼ติมเดຌง຋าย อากาศถา຋ ย฼ทสะดวก สรຌางจากการนาลาเผข຋ นาด฿หญ຋มาทา฼ปຓน ฼สา฽ละ฾ครงหลังคา ฝา฼รอื นทาจากกระบอกเมຌเผ຋ผา຋ ซีก สาน฼ปนຓ ฽ผง พืนๅ ฼รือนปดู วຌ ยกระบอกเมเຌ ผ຋ทไีนามา ทุบขຌอ฿หຌ฽ตก฽ลຌว฽ผ຋ออกตามความยาวเดຌ฼ปຓน฽ผ຋นกระดาน ฼รียกว຋า ๡ฟาก๢ ทาการยึดวัสดุ฾ดยผูกดຌวย ตอกเมຌเผ຋ หวาย ฽ละ฼ถาวลั ยຏ ฽ทนการยดึ ดຌวยตะปู บาຌ น฼รอื น฼ครืไองผูก ฼ครไอื ง฿ชຌสอย จากการขุดคຌนทางประวัติศาสตรຏ ทา฿หຌ฼ราทราบว຋า฼มืไอ ใ,เเเ ป຃ก຋อน มีการนาเมຌเผ຋มาจักสานขึๅน รูป ฼พืไอ฿ชຌประ฾ยชนຏ฿นการดารงชีวิต จวบจนถึงปัจจุบันยังมีการนาเมຌเผ຋มา฿ชปຌ ระ฾ยชน฿ຏ นการจกั สาน฼ปนຓ ฼ครืไองมือ฼ครไือง฿ชຌ ซไึง฽ตกต຋างกันตามกรรมวิธ฿ี นการผลิต฽ละการนาเป฿ชຌ มีตๅัง฽ต຋การนาเมຌเผ຋มาผ຋านการ ฽ปรรูป ฾ดยการ฼หลา฿หຌ฼ปຓน฼สຌน฽บน โ ฽ลຌวสาน฿หຌ฼ปຓนรูปร຋างตามทีไตຌองการ ทีไ฼รารຌูจัก฿นชไือ ๡฼ครไืองจัก สาน๢ ฼ช຋น กระจาด กระดຌง กระบุง ตะกรຌา ฝาชี กระติบขຌาว ฼ปຓนตຌน ฽ละการนาเมຌเผ຋มาผ຋านกระบวน

22 การ฼พไือ฼ปลีไยน฽ปลงรูปร຋าง ฼ช຋น หวี พัด ตะ฼กียบ เมຌจๅิมฟัน ฼ปຓนตຌน ฽ละยังมีการนามา฿ชຌ฾ดยยังคงความ ฼ปຓนกระบอกเมเຌ ผ຋ ฼ช຋น สะพาน ระหดั วดิ นๅา ฝายชะลอนาๅ ฼ปຓนตຌน ประ฼ภทของ฼ครืไองจกั สานจากเมเຌ ผ຋  ฼ครไืองจักสานท฿ีไ ช฿ຌ นการบริ฾ภค เดຌ฽ก຋ ซาหวຌ ด กระติบ ฽อบขาຌ ว หวดนงไึ ขาຌ ว฼หนียว ก຋อง ขาຌ ว กระชอน กระดงຌ ฼ปຓนตຌน กระตบิ หวดนไงึ ขาຌ ว฼หนียว กระดຌง  ฼ครืไองจกั สานทไี฿ช฼ຌ ปนຓ ภาชนะ เด฽ຌ ก຋ กระบุง กระจาด ซຌากระทาย กระบาย กะ฾ล຋ หลวั ชะลอม ฼ปนຓ ตຌน กระจาด หลวั ชะลอม  ฼ครืไองจักสานท฿ีไ ชຌ฼ปนຓ ฼ครืไองตวง เดຌ฽ก຋ กระออม กระชุ กระบุง สดั ฼ปนຓ ตนຌ กระชุ กระบงุ

23  ฼ครอืไ งจักสานทไี฿ช฼ຌ ปนຓ ฼ครไือง฼รอื น฽ละ฼ครไืองปลู าด เดຌ฽ก຋ ฼สือไ ลา฽พน ฼สไือกระจูด ฼สไอื ฽หย຋ง ฼สืไอปาหนัน ฼ปนຓ ตนຌ ฼สไอื ลา฽พน  ฼ครไืองจักสานทีไ฿ชปຌ ງองกัน฽ดดฝน เด฽ຌ ก຋ งอบ หมาก กຍุบ งอบ฽มงดา จากรา หมอกจนี ฼ปนຓ ตนຌ งอบ กุຍบเต  ฼ครไอื งจักสานท฿ีไ ช฼ຌ กยีไ วกับความ฼ชไือ ประ฼พณี ฽ละศาสนา เดຌ฽ก຋ ก຋องขาຌ วขวัญ ซຌา ฼บใง หมาก ฼ปนຓ ตนຌ ก຋องขຌาวขวญั ซຌา

24 ฼ฟอร์นิ฼จอร์ นอกจากสรຌางทไีอยู຋อาศัย฽ลຌวยังนิยมนากระบอกเมຌเผ຋มาผลิต฼ปຓน฼ฟอรຏนิ฼จอรຏ฿ชຌสอยภาย฿นบຌาน รวมถงึ อปุ กรณตຏ ก฽ต຋ง ฼พืไอความสวยงาม ฼ฟอร์น฼ิ จอร์เมเຌ ผ຋ ตก฽ต຋ง เผม຋ หี ลายสายพันธຏุทัๅงท฼ไี กดิ ตามธรรมชาติ฽ละผ຋านการปรบั ปรุงสายพนั ธຏุ ฼พืไอ฿หมຌ มี ีสสี นั ของลาตຌน ฽ละ฿บเผท຋ ไีหลากหลาย สวยงาม นิยมนามาปลูกประดบั สวนกนั อย຋างกวຌางขวาง ซไึงมี฼อกลักษณ฼ຏ ฉพาะตวั ที฿ไ หคຌ วาม฽ขใง฽รง ฽ต຋เม຋฽ขใงกระดຌาง  เผ຋฼ลๅยี ง฽ละเผ຋รวก มีลาตนຌ ชะลูดตรง ฼ปຓนกอ฽น຋น ฽ละขนาดเม฿຋ หญ຋มาก นิยมปลกู ฼ปຓน฽นว รๅัวหรอื ทา฽นวกันลมเดຌดี เผ຋฼ลๅียง

25  เผ຋฼ลืๅอย นิยมนามาปลกู ฼ปนຓ ซุຌมเม฼ຌ ลๅือย ฼พไือ฿หຌรม຋ ฼งาเดຌ เผ฼຋ ลๅือย  เผท຋ อง ลาเผม຋ ีส฼ี หลืองทองลຌวน ฽ต຋บางครังๅ อาจม฽ี ถบสี฼ขยี ว฽คบ โ ตามความยาวปลอຌ ง เผท຋ อง  เผ຋฼หลือง ลาเผม຋ ีสี฼หลืองสลับ฽ถบสี฼ขยี วตามความยาวปลอຌ ง เผ຋฼หลอื ง

26  เผ຋ดา฽ละเผ຋ดาอิน฾ดนี฼ซีย ลาเผม຋ สี ีดาหรอื สีม຋วง฼ขຌม เผ຋ดา฽ละเผ຋ดาอนิ ฾ดนี฼ซีย  เผ຋นๅา฼ตຌา ทไบี ริ฼วณดຌานลา຋ งของปลຌองพองออก฼ปนຓ รูปคลຌายนาๅ ฼ตຌา เผน຋ าๅ ฼ตຌา  เผ຋กระดอง฼ต຋า ทีไบร฼ิ วณปลຌองดຌานล຋างมีรูปรา຋ งคลຌายกระดอง฼ต຋า เผก຋ ระดอง฼ตา຋

27 เผ຋ วัสดุทาง฼ลือก฽ห຋งอนาคต ก຋อนทีไกระ฽ส฾ลกาภิวัฒนຏจะ฼ปลไียน฾ลกทๅัง฿บ ฿หຌมีความคลຌายคลึงกัน มนุษยຏขับ฼คลไือนดຌวยภูมิ ปัญญาทไีผ຋านการสไังสมประสบการณຏ฽ละการ ถ຋ายทอดจากรุ຋นสู຋รุ຋น มี฼อกลักษณຏ฼ฉพาะตัวตาม ทຌองถิไนทไีอย຋ู฽ต຋ละชาติพันธุຏ หลอมรวมกลาย฼ปຓนวิถี ชีวติ ฽ละวฒั นธรรมทไี฼ตใมเปดຌวยคณุ คา຋ ฽มຌว຋า฿นปัจจุบัน ภูมิปัญญา฼ก຋า฽ก຋เดຌ฼ริไม หายเปจากวิถีชีวิตยุค฿หม຋ ฼ทค฾น฾ลยีลๅาสมัย฼ขຌามาตอบ฾จทยຏความตຌองการดຌานการตลาดทีไซับซຌอน ฽ต຋ มนุษยຏกใ฼รไิมหันมาตระหนัก฽ลຌวว຋า฾ลกทไีหมุนเปดຌวยความพยายามทาลาย ฽ละ฼อาชนะธรรมชาติ฼ปຓน ระ฼บดิ ฼วลาทีเไ ดຌถกู จุดชนวนเว฽ຌ ลຌว ความรับผดิ ชอบต຋อ฾ลกดຌวยคาวา຋ ๡ยัไงยืน๢ จึง฼ปຓนมากกวา຋ กระ฽ส฽ละ กลาย฼ปຓนทิศทางหลักทีไ฾ลก฿นอนาคตตຌองม຋ุงเป ซึไงความยไังยืนทีไ฾ลกกาลังพูดถึงนีๅลຌวนสอดคลຌองกับภูมิ ปัญญาเทยของ฼ราอย຋างมนี ัยสาคญั เมเຌ ผ຋ : วัสดทุ าง฼ลือก฽หง຋ อนาคต วัสดุก຋อสรຌาง฼กือบทุกประ฼ภทเดຌมาจากอุตสาหกรรมหนักขนาด฿หญ຋ ซึไงมีส຋วนสาคัญ฿นการทาลาย ทรัพยากรธรรมชาต฾ิ ดยทไีเม຋สามารถสรຌางขึๅนทด฽ทนเดຌ ดังนๅนั ฼มอไื กระ฽ส฿หຌความสาคัญกบั วสั ดุ฼พไือความ ยัไงยืน ฼หล຋านักออก฽บบ ฽ละผูຌผลิตจึงพยายาม฼ฟງนหาวัสดุ฿หม຋ทีไ฼ปຓนมิตรต຋อสไิง฽วดลຌอม ฽ละเมຌเผ຋กใกຌาว มา฼ปຓนหนไึง฿นวัสดุทาง฼ลือกทไีทไัว฾ลกกาลังจับตามอง฿นขณะนๅี ดຌวยความ฽ขใง฽รง ฽ละยืดหยุ຋น ประยุกต์฿ชຌเดຌหลากหลาย สามารถปลูกทด฽ทนเดຌภาย฿นระยะ฼วลา฼พียง ใ ป຃ เมຌเผ຋จึงถูกนิยาม฿หຌ฼ปຓน ๡ทองคาสี฼ขียว๢ ฾ดย฿นป຃ พ.ศ. โ55่ มีการคาดการณຏว຋ามูลค຋าเมຌเผ຋฿นตลาด฾ลกสูงถึง โเุเเเ ลຌาน ฼หรียญสหรัฐฯ ิประมาณ ๆๆเุเเเ ลຌานบาที ซงึไ นอกจากผຌูนาอยา຋ งจีน ฽ละอิน฼ดีย฽ลวຌ ประ฼ทศ฿น฽ถบ ฼อ฼ชียตะวันออกอย຋างฟຂลิปปຂนสຏ อิน฾ดนี฼ซีย ฼วียดนาม ฼มียนมา ฽ละเทยต຋างกใมี฾อกาส฿นตลาดทองคาสี ฼ขียวนีๅ

28 ตอ຋ ยอดองคค์ วามร฼ຌู ดมิ ฼พิมไ ความร฽ูຌ บบองคร์ วม ฾อกาสของเมຌเผ຋เทย฿นตลาด฾ลกมีอยู຋เม຋นຌอย ฼พราะนอกจากเทยจะมีเผ຋ทຌองถิไนทีไหลากหลายสาย พันธ฽ຏุ ลຌว คนเทยยงั มอี งคຏความรຌูดาຌ นเมຌเผ຋มากมาย มีความชานาญ฽ละ฼ขาຌ ฿จ฿นธรรมชาติของเมຌเผ຋ ฾อกาส จึงเม຋เดຌอยู຋฼พียง฽ค຋ตลาดส຋งออกเมຌเผ຋ ฽ต຋หมายรวมถึงการออก฽บบสรຌางสรรค์ดຌวยภูมิปัญญาทีไสไังสม ฽ละกຌาวขຌามผ຋านขดี จากดั ฼ดิมโ เปสู຋สงิไ ฿หม຋ทไตี อบ฾จทย์ทๅงั ความร຋วมสมยั ฽ละความยไังยนื ฽ละนีไคอื ตัวอย຋างของการต຋อยอดองคค์ วามรเຌู ผ຋จากรูป฽บบดๅงั ฼ดมิ ผ຋านการ฼ติมทกั ษะ฿หม຋ กຌาวเกลดຌวย฼ทค฾น฾ลยี ตอบ฾จทย์วถิ รี ຋วมสมัย  สถาบันอาศรมศิลป์ สถาบันอุดมศึกษาทาง฼ลือกทีไผสานภูมิปัญญาดัๅง฼ดิม฼ขຌากับความรูຌ ร຋วมสมัย สราຌ งความ฼ชไอื ม฾ยงของสถาปนกิ ร຋นุ ฿หม຋กับภมู ปิ ัญญาเทย ดวຌ ยการถา຋ ยทอดองคຏ ความรูຌทางสถาปัตยกรรมพๅืนถไิน รวมเปถึงจัดการทาฐานขຌอมูลทีไสามารถนาเป฿ชຌอຌางอิง ฽ละตอ຋ ยอดเดຌอยา຋ ง฼ปนຓ ระบบ  กล຋มุ Bamboo Family กลุ຋มปราชญชຏ าวบຌาน฽ละชาวปะกา฼กอะญอทีไสบื ทอดภูมิปัญญา ของชน฼ผ຋า ฼ขຌา฿จขຌอ฼ด຋น฽ละขอຌ จากดั ฽ละนามาปรบั ฿ชຌอย຋างรว຋ มสมยั ผา຋ นการออก฽บบ  ธ.เก຋ชน บริษัทออก฽บบสถาปัตยกรรมจากเมຌเผ຋฽ละเมຌเผ຋฼พืไอการส຋งออก มีบริการดู฽ล รักษาเมຌเผ຋ดຌวยการ฼คลือบ ิBamboo Treatmentี ฼พไือปງองกันมอด฽ละ฽มลง฼ขຌาเป ทาลายเมเຌ ผ຋ ทา฿หเຌ มเຌ ผ຋ทนทาน฽ละยดื อายุการ฿ชงຌ าน฿หຌนานยิงไ ขๅนึ

29  ฾รง฽รม ฼ดอะซิก฼ซนส์ ฼กาะยาวนຌอย จังหวัดภู฼กใต ฽ละ฾รง฽รม ฾ซ฼นวา คีรี บายซิก ฼ซนต์ ฼กาะกูด จังหวัดตราด ฾รง฽รมทไีออก฽บบ฿หຌกลมกลืนกับธรรมชาติดຌวย สถาปัตยกรรมสี฼ขียว ฽ละนา฾ครงสรຌางเมຌเผ຋มา฿ชຌ฿นการออก฽บบ฽ละสรຌางประสบการณຏ การ฼ขຌาพักทดีไ ีทไสี ุด฽ก຋ผมูຌ า฼ยอื น ฾รง฽รม ฾ซ฼นวา คีรี บายซิก฼ซนต์ ฼กาะกดู จงั หวดั ตราด ฾รง฽รม ฼ดอะซกิ ฼ซนส์ ฼กาะยาวนอຌ ย จงั หวัดภ฼ู กใต

30 เผก຋ ับการ฿ชຌชวี ิต เผ฼຋ ปຓนยา คน฾บราณรูຌจักสัง฼กต จดจา สไังสม฼ปຓนประสบการณຏ จน฼กิดภูมิปัญญา฿นการนาส຋วนต຋าง โ ของเผ຋ ซงึไ มีสรรพคุณทางยามา฿ชบຌ ารงุ รา຋ งกาย บรร฼ทาอาการปวຆ ยเขຌ ฽ละรักษา฾รค เด฽ຌ ก຋  หนอ຋ เผด຋ า ตมຌ ดมไื ฼พืไอลดเขຌ  หน຋อเผ຋฼หลอื ง เผ຋ซางดา เผบ຋ งดา ฿ชรຌ กั ษาตบั อัก฼สบ  หนอ຋ เผ຋฼ลอๅื ย ขบั ปัสสาวะ ฽กຌ฾รคหนอง฿น  ฿บเผ຋รวก ฿ชขຌ บั ฽ละฟอก฾ลหิต ขบั ระดขู าว ขับปัสสาวะ ฽กຌมดลูกอกั ฼สบ  ฿บเผป຋ าຆ ฿ชຌ฿นการฟอก฼ลอื ด รกั ษา฾รคด຋างขาวของผวิ หนัง อาการผุพอง นาๅ สกัด฿ชลຌ าຌ งตา  ตาเผร຋ วก ฿ช฽ຌ กຌฝ຃หนอง ฽กเຌ ขพຌ ิษ  ขຌอเผด຋ า รักษา฾รคเต ิตมຌ รวมกบั สมุนเพรอนไื โี  รากเผร຋ วก ขบั ปัสสาวะ ฽กเຌ ตพกิ าร ขบั นวิไ ฽กหຌ นอง฿น ฝ຃หนอง เผ຋พชื อาหาร คนเทยรຌูจักการนาเผต຋ นຌ เมຌทไีอยู฿຋ กลຌตวั มา฿ชปຌ ระ฾ยชนຏ ฾ดยคัดสรรสว຋ นประกอบตา຋ ง โ ของเผ຋ แ ตนຌ มาบร฾ิ ภค฼ปนຓ อาหาร฽ละ฿ช฼ຌ ปຓนส຋วนหนไึง฿นการประกอบอาหาร เด฽ຌ ก຋  หนอ຋ เผห຋ รอื หนอ຋ เมຌ หน຋อเมຌ ฼ปนຓ ส຋วนหนึงไ ของเผ຋ ทีไมนษุ ยຏรูຌจกั กันดี สามารถนามาประกอบ อาหารบร฾ิ ภคเดຌมากมาย ทงัๅ รับประทานสด ตมຌ นงึไ ดอง ฽ละตาก฽หงຌ ซไงึ พันธຏทุ ไีนิยมนามา รบั ประทาน เดຌ฽ก຋ เผ຋รวก เผ຋รวกดา เผ຋ซางดา เผ຋ซางนวล เผป຋ าຆ เผห຋ นาม เผ຋สีสุก ฽ละเผต຋ ง  ฿บเผ຋ ฽มຌเม຋เดนຌ ามาบริ฾ภค฾ดยตรง หาก฽ต຋นามา฿ช฿ຌ นการผลิตอาหาร ฼ช຋น ฿ชຌหอ຋ ขนมกีฉไ ຋าง ฽ละขนมบะจา຋ ง  ลาเผ຋ นามา฿ชຌ฼ปนຓ สว຋ นหนึงไ ฿นการปรงุ อาหาร ฼รียกว຋า การปรุงอาหาร฿นกระบอกเมຌเผ຋ ฼ช຋น การทาปลาหลาม฽ละการทาขຌาวหลาม ซุปหนอ຋ เมຌ ขนมบะจ຋าง ขาຌ วหลาม

31 รูหຌ รอื เม຋ หนอนรถด຋วน หรือ Bamboo Caterpillar ฼ปຓนหนอน ผี฼สๅือกลางคืนทีไกิน฼ยืไอเผ຋฼ปຓนอาหาร มี วงจรชีวิตยาวนานถึงหนึงไ ป຃฼ตใม ฿นวัย฼จริญพันธุຏมีการจับค຋ูผสมพันธุຏช຋วงฤดูฝน จากนัๅน฼พศ ฼มียกใจะวางเข຋บนหน຋อเมຌ ฼มืไอตัวอ຋อนฟักออกจากเข຋จะ฼จาะ฼ขຌา เปอยู຋฿นหน຋อเมຌ ฼พืไอกิน฼ยืไอเผ຋฼ปຓนอาหาร เผ຋ทีไพบหนอนรถด຋วน เดຌ฽ก຋ เผซ຋ าง เผห຋ ก เผ຋บง เผ຋เรร຋ อ ฽ละเผส຋ สี ุก พบทีไความสูงจาก ระดบั นๅาทะ฼ลตๅัง฽ต຋ ไใเ – แใเเ ฼มตร หน຋อเมຌทีไชาวบຌานนิยม฼กใบจากปามาบริ฾ภค คือ หน຋อเมเຌ ผร຋ วก ซไงึ มหี นอ຋ เมขຌ นาด฼ลกใ กวา຋ เผ຋ชนิดอืนไ โ จะออก ผลผลิต฿นช຋วงฤดูฝน ฼ฉพาะ฼ดือนกรกฎาคม ถึงกันยายน ซึไง ทา฿หຌเม຋สามารถ฼กใบหน຋อเมຌสดมาบริ฾ภคเดຌตลอดป຃ ชาวบาຌ น จึงนามา฽ปรรูป ฼พืไอ฼กใบเวຌบริ฾ภค หรือ฼พไือการจาหน຋าย฼ปนຓ รายเด฿ຌ หຌกบั ครอบครัว ฼ครไอื งนงุ຋ หม຋ ผຌา฿ยเผ຋ ิBamboo Fabricsี มีคุณสมบัติทีไ นุ຋มนวล ฼งางาม มีลวดลายทไี฼กิดจากธรรมชาติของ฼สຌน฿ยเผ຋ ซไึง฼กิดขึๅน จากธรรมชาติ แเเ% เม຋ผสมสาร฼คมี อีกทๅังยังสามารถช຋วย ปງองกัน฽บคที฼รีย ปງองกันยูวี ฽ละยังสามารถปรับอุณหภูมิ ฿หกຌ ับผຌูสวม฿ส຋

32 เผ຋฿นศิลปะ฽ละวัฒนธรรม ๡เผ๢຋ พืชอันมหัศจรรยຏทไถี ือเดวຌ า຋ มคี วามสัมพันธຏ฽ละผูกพันกบั วิถีชีวติ ของคนเทย฿นภูมภิ าคตา຋ ง โ มาชาຌ นานนอกจากเมຌเผ຋จะถูกนาเป฼ปຓนส຋วนประกอบหลัก฽ละส຋วนรองของทุก โ ความ฼ชืไอ พิธีกรรม ฽ละ ประ฼พณีต຋าง โ ฽ละผลิต฼ปຓน฼ครืไองมือ ของ฿ชຌ฿นครัว฼รือมากมายหลายชนิด฽ลຌว เผ຋ยังถูกนาเปผลิต฼ปຓน ฼ครอืไ งตนตรี ฽ละของ฼ลน຋ ตา຋ ง โ มากมายดังทไจี ะกลา຋ วตอ຋ เปนๅี จึงเม຋นา຋ ฽ปลก฿จกบั คาพูดทไีว຋า ๡เผ຋ปลຌอง฼รียว฼ลกใ กลับมีพลังอานาจยิไง฿หญ຋ ทีไอานวยคณุ ประ฾ยชน์อนั มหาศาล ฽ทรกซึม ผูกประสานกลม฼กลยี วกบั วถิ ชี ีวติ ฽ละวัฒนธรรมของมนุษย์มา฾ดยตลอด๢ ดนตรี ฼ครอืไ งดนตรี฽รก฼ริไมของชาวอา฼ซียนทาจากเมຌเผ຋ ซงึไ ฼ปนຓ วัสดุหาง຋าย฿นทຌองถิไน สามารถประดิษฐຏ ฼ครไอื งดนตรีเดຌหลากหลายรูป฽บบ เด฽ຌ ก຋ ฼ครไือง฼ปຆา ิขล຋ุย ฾หวต ฽คน ปດอ຃ อຌ ปດ຃ซอี ฼ครืไองดดี ิจຌองหน຋องี ฼ครือไ งตี ิระนาดี ฼ครืไองสี ิสะลอຌ ซอดຌวงี ฼ครืไอง฼ขย຋า ิอังกะลุงี ฽ละ฼ครืไอง฽กวง຋ ิสะนูี  ฽คน ฼ปຓน฼ครอไื งดนตรีตระกลู ฼ครไือง฼ปาຆ ถือวา຋ ฼ปຓน฼ครอืไ งดนตรสี ญั ลักษณຏของชาวเทยอีสาน มี หลักฐานทางประวัติศาสตรຏยืนยันว຋า฽คน฼ปຓน฼ครืไองดนตรีประ฼ภท฿ชຌ฼ล຋นทานองทีไ฼ก຋า฽ก຋ทสีไ ุด ฿น฾ลก ฾ดย฼ชไือว຋า฽คน฼ปຓน฼ครไืองดนตรีทีไอยู຋คู຋กับคนอุษาค฼นยຏมานานกว຋า โ,เเเ ป຃ ฾ดย฼ริไม จาก฼วียดนาม฼หนือก຋อนทไีจะเดຌกระจายเปทัไวสองฝัດง฾ขงจนถึงล຋ุม฽ม຋นๅา฼จຌาพระยา ฽คนนิยม ทามาจากทาจาก ๡เผ฼຋ ฮยี ะ๢ หรือ ๡เมซຌ าง๢ หรือคนทา฽คนจะ฼รียกวา຋ ๡เมຌก฽຋ู คน๢  ฾หวด ฼ปຓน฼ครไืองดนตรีตระกูล฼ครไือง฼ปຆา ถือว຋า฼ปຓน฼ครืไองดนตรีสัญลักษณຏของชาวเทยอีสาน อีกชนิดหนไึง ทไีมีวิธี฼ล຋นทีไ฼ปຓน฼อกลักษณຏ ฾ดย฿ชຌส຋วนปลาย฽นบกับ฿ตຌริมฝ຃ปาก฽ลຌว฿ชຌปากผิว ผา຋ นทอ຋ ทีมไ คี วามยาวสๅันเล຋กันเปทา฿ห฼ຌ กดิ ฼ปนຓ ฼สยี งตา຋ ง โ ฾หวดนิยมทาจาก ๡เผ຋฼ฮียะ๢

33  ระนาด ระนาดเมเຌ ผ຋น຋าจะมีพัฒนาการมาจาก กรบั หรอื ฾กรง຋ ซึงไ ตามปกติ฿ชຌ ต฼ี พียง โ ชิๅน฽ต຋ เดมຌ กี ารนา฼อากรับซงไึ ฼ปຓนท຋อนเมຌสๅัน โ จานวนหลายชๅินมาวาง฼รยี งกัน ทา฿หຌ฼กดิ ทานองสูงตไา ฽ตกต຋างกันตามขนาด ความสๅันยาว ฽ละความหนาบาง ฼รียกเมຌกรับทไีประดิษฐຏ฼ปຓนขนาดต຋าง โ กันนๅันว຋า ๡ลูกระนาด๢ ฼รียกลูกระนาดทไีผูกติดกัน฼ปຓน฽ผ຋น฼ดียวกันว຋า ๡ผืน๢ ฾ดยผืน ระนาดทีไทาจากเมຌเผ຋จะ฿หຌ฼สียงทไีนุ຋มนวล ฼หมาะสาหรับวงป຃ດพาทยຏเมຌนวม฽ละวงปດ຃พาทยຏผสม ฼ครืไองสาย  อังกะลุง ฼ปຓน฼ครไืองดนตรีเทยชนิดหนึไงประ฼ภทตีทีไทาจากเมຌเผ຋ เดຌรับอิทธิพลมาจากประ฼ทศ อิน฾ดนี฼ซีย ฿นภาษาอิน฾ดนี฼ซีย฼รียกว຋า ๡อังคะลุง๢ หรือ ๡อังกลุง ิAngklung)๢ ฼ดิม฿ชຌเมຌ เผ຋ โ กระบอก ฽ละมีขนาด฿หญ຋เม຋สามารถ฼ขย຋าเดຌ฿ชຌวิธีการเกว ต຋อมาจึงเดຌมีการพัฒนา฿หຌมี ขนาด฼ลใก฽ละมี ใ กระบอก ฽ละ฿ชຌการ฼ขย຋า฽ทนซึไงถือว຋า฼ปຓนภูมิปัญญาของคนเทยทไี พัฒนาขึๅนอย຋าง฼หมาะสมกับวิถีชีวิต฽ละวัสดุทีไหาเดຌ฿นประ฼ทศเทยอัน฼ปຓน฼อกลักษณຏอย຋าง หนึไง อังกะลุง แ ชๅินจะ฿หຌ฾นຌตดนตรี฼สียง฼ดียว จึง฼ปຓน฼รืไองย຋ุงยาก฿นการบรร฼ลง ต຋อมามีผຌู คิดคຌนอังกะลุง฿หຌสามารถบรร฼ลงคน฼ดียวเดຌ฼รียกว຋า ๡อังกะลุงราว๢ ฽ต຋กใเม຋ค຋อย฽พร຋หลาย มากนัก องั กลงุ ิAngklung) ของอนิ ฾ดนี฼ซีย องั กะลงุ ของเทย

34  ฾ปงลางเมเຌ ผ຋ ฼ปนຓ ฼ครอืไ งดนตรีประ฼ภท฼ครอืไ ง฼คาะ หรือ฼ครอืไ งตี ฽ละยังถือวา຋ ฼ปຓน฼ครืไองดนตรี สญั ลกั ษณຏของชาวเทยอีสานอีกชนดิ หนึไง มีลกั ษณะคลຌายระนาด฽ต฽຋ ขวน฿น฽นวดิไง ของ฼ลน຋ ของ฼ล຋นทาจากเมຌเผ຋ วัสดุ฼รียบง຋ายทาจากของหาง຋ายตามทຌองถิไน สรຌางจินตภาพ ฼สริมอารมณຏ หลายลกั ษณะ หลากขนาด สารพนั สีสนั อวดภมู ิปัญญาทอຌ งถไนิ ประ฾ยชนຏเมด຋ อຌ ยกวา຋ ของ฼ลน຋ ราคา฽พง  อีดีด ฼ปຓนของ฼ล຋นของ฼ดใกมาตๅัง฽ต຋สมัย฾บราณทาจากเมຌเผ຋ ผຌูปกครองของ฼ดใกนิยมทา฿หຌ฼ดใก ฼ล຋น ฼พราะถຌาอีดีดมีขนาด฿หญ຋฽ละสรຌาง฿หຌมีความ฽ขใง฽รง฽ลຌวจะกลาย฼ปຓนอาวุธ หรือ ฼ครไืองมือ฼ครไือง฿ชຌสาหรับการล຋าสัตวຏ ดังนๅันผຌูปกครองของ฼ดใกจึงนิยมทา฿หຌ฼ดใก฼ล຋น ฼พืไอ฼ปຓน การสราຌ งความคุຌน฼คย฽ละความชานาญ฿นการ฿ชຌอีดีด วธิ ฼ี ลน຋ ฾ดยดงึ คนั ดดี ขดั กระ฼ดไือง ฿ส຋ลกู กระสนุ ฿นราง ฽ลຌว฼หนไยี วกระ฼ดืไอง ดดี ฿หຌลูกกระสนุ พงุ຋ ออกเป  ควายชน เผ຋฼ฮียะ฼จาะช຋องตรงกลาง฼ปຓน฽นวยาว เมຌ฼นืๅอ฽ขใง฽กะ฼ปຓนรูปควาย โ ตัว มีหนัง ยาง฽ละ฼ชือกชว຋ ยดงึ ฿หຌควายชนกนั

35  ว຋าวจุฬา ลักษณะ 5 ฽ฉก ประกอบ฾ครงขๅึนดຌวยเมຌ 5 อัน นิยม฿ชຌ ๡เผ຋สีสุก๢ ทไีมีปลຌองยาว ฼รยี ว ฼รยี กวา຋ ๡฼พชรเมຌ๢ ขึงดาຌ ย฼ปຓนตารางตลอด ปຂดกระดาษสาทับ  บะข຋าง฾วຌ ลูกข຋างชนิดหนไึงทไีทามาจาก ๡เผ຋฼ฮียะ๢ หรือ ๡เผ຋รวก๢ ฼ปຓนของ฼ล຋นพืๅนบຌาน ลຌานนา ประกอบดຌวยบะข຋าง ฼ชือก ดຌามเมຌเผ຋ ฼จอะรู จะพัน฼ชือกทไี฽กน฽ลຌวควຌางลงพๅืน฿หຌ หมุน ฼มืไอเผ຋หมุน฽รงดันลมจะทา฿หຌ฼กิด฽สง฾วຌ โ ฼วลา฼ล຋นตຌองกะจังหวะมือ฿หຌดีว຋าจะ฿ชຌมือ เหนพนั มือเหนดึง฼ชอื ก ฽ละตຌองดูวา຋ พอดงึ ฽ลวຌ ลูกขา຋ งจะหมุนตาม฼ขใม หรอื ทวน฼ขใมนาฬิกา ฼พราะว຋าถาຌ ทศิ ทางหมุนเม຋ถูกทาง จะเม຋เดຌยิน฼สยี งดังออกมาจากตวั ลูกขา຋ ง  ขา฾ถก฼ถก ของ฼ลน຋ ทาดวຌ ยเมຌเผย຋ าวประมาณ โ – ใ ฼มตร จานวน โ ท຋อน จากนันๅ ฼จาะร฼ู พไือ ทาขาสาหรับวาง฼ทຌา ฼มไือขๅึนยืน฽ลຌว฼ดินเป฾ดย฿หຌมีความสูงตามตຌองการทไี฼หมาะกับ ความสามารถ฿นการทรงตัวของผຌู฼ล຋น การ฼จาะรูนๅันตຌองตรงกันกับเมຌทัๅง โ ฽ละทา฿หຌ฽ขใง฽รง มไันคง นยิ ม฼ลน຋ ฿นการ฼ดินขบวน฽ห຋฿นงานประ฼พณี

36  กาหมุน ฼ปຓนของ฼ล຋นพืนๅ บຌานทีไ฼รยี กตามวิธ฼ี ล຋น ซึไง฿ชมຌ ือดຌานหนงึไ จับหรือ ฮกาฮ ฼อาเวຌ ฽ลຌว฿ชຌ มืออีกขาຌ งดงึ ฼ชือก฼พืไอ฿หຌ฿บพดั หมุนเปมาอย຋างรวด฼รใว กาหมนุ ฼ปนຓ ของ฼ล຋นดๅัง฼ดิมที฼ไ ล຋นทัไวทุก ภาคของประ฼ทศ มสี ຋วนประกอบ ใ ชๅิน คือ ฿บพัด ทาจากเมมຌ ีลักษณะ฽บน ฼จาะรูตรงกลาง ฼พไือ฿ส຋฽กนหมุน ฼ชือกสาหรับดึง ผูกติดกับ฽กนของ฿บพัด ฽ละดຌามจับ ฼ปຓนกระบอกเมຌเผ຋ พอดมี อื ฼จาะรู฼พไอื ผกู ฼ชือกเวຌ นยิ มทาจากเมเຌ ผ຋฽กจ຋ าพวก ๡เผ฼຋ ฮยี ะ๢ หรอื ๡เผร຋ วก๢  ฽มลงปอ฼กาะนิๅว เมเຌ ผ຋฽กะ฼ปนຓ รูป฽มลงปอ สว຋ นปาก฽ละหางดัด฾คงຌ ฼พไอื ฿หสຌ ามารถ฼กาะตาม พๅืนทไีต຋าง โ เดຌทาป຃กของ฽มลงปอมีความสมดุลกันทๅังซຌาย฽ละขวา ฼พืไอทไีจะ฿หຌ฽มลงปอเดຌ ศูนยຏถ຋วง  อมร฼ทพ ฼ปຓนชืไอของ฼ล຋นทไีทามาจากเมຌเผ຋ทีไ ฾ดยตๅังชไือมาจากนักยิมนาสติกชไือดังคือ ๡อมร฼ทพ ฽วว฽สง๢฾ดยยงั มชี ไือ฼รียกอีกหลายชไือ ฼ชน຋ คน฼ล຋นบารຏ บาร฼ຏ ดีไยว บารบຏ ีบ ตຍุกตา฼ล຋นบารຏ คน

37 ตีลังกา ฼ปຓนตຌน อมร฼ทพมีวิธีการ฼ล຋น฾ดยบีบ฽กนเมຌเผ຋฾คຌงรูปตัวยู฼ขຌาหากัน฽ลຌวปล຋อยออก฿หຌ กลับอยู຋สภาพ฼ดิมจะทา฿หຌห຋ุนรปู คนยก฽ขน ตีลังกา หมุนรอบ฼ชือก เผก຋ บั ความ฼ชอืไ พธิ กี รรม ฽ละประ฼พณี ความ฼ชไือ พิธีกรรม ฽ละประ฼พณีของคนเทย ส຋วน฿หญ຋฽ลຌวลຌวนมีความ฼กีไยว฼นืไอง ฽ละมีความ จา฼ปนຓ ทีไสัมพนั ธຏกับวิถีของธรรมชาติมาตัๅง฽ตส຋ มยั บรรพบรุ ุษ การ฽สดงความ฼คารพ ฽ละนอบนຌอมของมนุษยຏ ทไกี ระทาผ຋านพิธีกรรมทางศาสนา ฽ละความ฼ชืไออันศักด์ิสทิ ธຏ สะทຌอนการ฽สดงออกถงึ ความ฼อืๅออาศัย ฽ละ พึไงพากันระหว຋างมนุษยຏกับธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติอย຋าง ๡เผ຋๢ ทไีพบเดຌ฿นทຌองถไินจึงถูกนามา฿ชຌ฼ปຓน ส຋วนประกอบหลัก฽ละส຋วนรองของทุก โ ความ฼ชไือ พิธีกรรม ฽ละประ฼พณีของทຌองถิไนนๅัน โ บางความ ฼ชอไื พธิ กี รรม ฽ละประ฼พณีกเใ มเ຋ ดຌถูกถ຋ายทอด฽ละปฏบิ ตั ิต຋อมาจนถงึ ปจั จบุ ัน เผก຋ ับความ฼ชืไอ คนเทย฿นสมัย฾บราณนิยมสรຌางทีไพักอาศัย฽บบบຌาน฼รือน฼ครไืองผูก ฼นไืองจากก຋อสรຌางต຋อ฼ติมง຋าย รวด฼รใว ซ຋อม฽ซมรักษาเดຌ อากาศถ຋าย฼ทสะดวก สรຌางจากการนาลาเผ຋ขนาด฿หญ຋มาทา฼ปຓน฼สา฽ละ฾ครง หลังคา ฝา฼รือนทาจากกระบอกเมเຌ ผผ຋ า຋ ซีก สาน฼ปຓน฽ผง พืนๅ ฼รอื นปดู ຌวยกระบอกเมຌเผ຋ทีไนามาทุบขอຌ ฿หຌ฽ตก฽ลຌว ฽ผ຋ออกตามความยาวเดຌ฼ปຓน฽ผ຋นกระดาน ฼รียกว຋า ๡ฟาก๢ ดังนัๅน ฼วลาทไี฼ดใกคลอดออกมาถึงพๅืนบาຌ นจึง฼รียกว຋า ๡฼วลาตกฟาก๢ หลังจากนัๅนหมอตา฽ยจะทาการตัดสายสะดือ ฾ดยการ฿ชຌ ฼ชือกหรือดຌายรัดสายสะดือ฼ปຓน฼ปลาะ โ ฼ปลาะ ฾ดยรัด฿หຌ฽น຋น ฿ชຌ ผิวเมຌเผ຋ทไี฼กลาจนคมตัด ฽ลຌวนาสายสะดือ฿ส຋กระบอกเมຌเผ຋เป ฽ขวนตามตຌนเมຌ฿นปຆาทไี฿หຌ฼มลใด ฼พไือ฿หຌ฼ดใกคนนัๅนดู฽ลตຌนเมຌ

38 ดังกล຋าวเปตลอดชีวิต การ฿ชຌเมຌเผ຋ตัดสายสะดือ฼ดใกนๅีพบว຋าปฎิบัติ฿นทุกภูมิภาคของเทย฽มຌกระทไังชาวชา เกกใเมຌเผก຋ ลຌอง หรอื เมຌซางที฼ไ รยี กวา຋ ๡บอຌ ล຋าฮ๢ุ ตัดสายสะดือ1 ฿นชว຋ งระหว຋างการทาคลอด฾ดย฼ฉพาะ฿นชนบท ฝຆายชาย ิสามีี จะมกี ารนาตຌนเมทຌ ไมี หี นาม ฼ช຋น เผ຋ มา เวຌทไี฿ตຌถุนบຌาน฼พืไอปງองกันผีกระสือทไีจะ฼ขຌามากินตับเตเสຌพุงของทัๅง฽ม຋฽ละลูก ฼พราะคนชนบท฼ชืไอว຋าผี กระสือ฼มไือออกหากินจะมา฽ต຋ส຋วนหัวกับเสຌ ถຌามา฿ตຌถุนบຌานทีไสะหนาม฼อาเวຌส຋วนทีไ฼ปຓนเสຌกใจะ฼กีไยวกับ หนาม ผีกระสือกใจะ฼ขຌาเปเม຋เดຌ ฽ต຋จริง โ ฽ลຌวน຋าจะ฼ปຓนอุบายทไีปງองกันสัตวຏปຆาทไีอันตราย฼ชขຌามา฿กลຌบริ฼วณ ฼นไืองจากสตั วมຏ ปี ระสาททรไี ับรกຌู ลิไนเดຌเว฽ละเกล ฼มอไื เดຌกลิไนคาว฼ลือดจากการคลอดบตุ รกจใ ะมา฽อบอยู຋ตาม ฿ตຌถุนบຌานหรือบริ฼วณบຌาน ประกอบกับ฼วลาคลอดจะ฼ปຓน฼วลา฾กลาหลของคนทๅังบຌาน ฼มไือขๅึนลงบຌานเม຋ ทนั ระวงั อาจถกู สตั วทຏ าราຌ ย฼อาเดຌ2 ฼มไือ฼ดใก฽รก฼กิด฿หม຋ โ คน฼ฒ຋าคน฽ก຋ยังนา฼ดใก฽รก฼กิด฿ส຋ กระดงຌ เมเຌ ผ຋฽ลวຌ รอ຋ น฼บา โ พรຌอมกับพูดวา຋ ๡สามวนั ลกู ผี สไีวนั ลูกคน ลูกของ฿คร ฿คร฼อาเป฼นຌอฮ ผูຌหญิงทไีอย຋ู฿นพิธี฼ขຌามารับ ซืๅอ฼ดใกเวຌ ฾ดย฿หຌ฼งินกับผຌูทาพิธีพอ฼ปຓนพิธี ฼พราะ฼รา฼ชืไอว຋าการ ทไ฼ี ดกใ ถอื กา฼นิด฿นครรภมຏ ารดา จะมีผี ิ฽ม຋ซืๅอี ฼ปຓนคนปัຕนห຋ุนขๅึน มา฽ลຌวนา฼อาวิญญาณมา฿ส຋ ฽ลຌวจึงส຋งมา฼กิด หาก฼ดใกคลอดออกมา฽ลຌว฼สียชีวิตกใ฼ชไือว຋าผีทไีปຕัน฼หใน฼ดใก น຋ารักจึงนึก฼สียดายจึงนากลับเป฼ลีๅยง฼อง฽ต຋ถຌาเม຋น຋ารักกใปล຋อย฿หຌมนุษยຏทไี฼ปຓนพ຋อ฽ม຋฼ดใก฼ปຓนผูຌ฼ลีๅยวต຋อเป จึงตຌองมีวิธีต຋าง โ นานาหลอกล຋อผีเม຋฿หຌผี฼อา฼ดใกกลับเป฼ลๅียงดังวิธีทไีเดຌกล຋าวมา฽ลຌว฿นขຌางตຌน ความ฼ชไือ ฼กีไยวกบั ผี ิ฽มซ຋ ๅือี มคี วาม฽ตกตา຋ งกนั เป฿น฽ต຋ละทอຌ งถินไ คอื  ภาค฼หนือ ๡฽ม຋ซๅือ๢ จะหมายถึง฼ทวดาทไีคุຌมครอง฼ดใก฽รก฼กิด หรือ฼ปຓน฼ทวดาประจาตัว ทารก ซึไงมีคติความ฼ชไือคลຌายคลึงกับภาคกลาง คือ มี ็ คน ชืไอ฼รียก฽ละการ฽ต຋งกาบ คลาຌ ยคลงึ กัน  ภาคอีสาน ฼ชอไื วา຋ ฽มซ຋ อๅื คอื ผีทไีปันຕ ฼ดกใ ขึๅนมา฽ลຌวส຋ง฿หมຌ าอย฿຋ู นครรภຏของมนุษยຏ จนกระทไงั ทารกคลอด ออกมากใยังคอยตามมาดู฽ล฽ละหยอกลຌอกับ฼ดใก ฽ลຌวกในึก฼สียดายอยากเดຌ ฼ดใกกลับเปอยู຋กบั ตน จึงทา฿หຌ฼ดกใ รຌองงอ฽ง ฽ละบางครงัๅ อาจทา฿หຌ฼ดใกปຆวยเขຌ พอ຋ ฽ม຋฼ดใกจึง ตຌองทาพิธีรับขวัญ฼ดใกคลຌาย โ กับภาคกลาง ฼พไือ฽สดง฿หຌ฽ม຋ซืๅอรูຌว຋า฼ดใก฼ปຓนลูกของมนุษยຏ ฾ดยสมบรู ณ฽ຏ ลຌว฼พไอื ทีไจะเดเຌ ม຋มารบกวน฼ดใกอกี 1 กาญจนา ฾อษฐยมๅิ พราย.฽ละอลงกรณຏ จนั ทรຏสุข. ิ2552). กนิ อยอู຋ ย຋างเทย. หนาຌ 17. 2 กาญจนา ฾อษฐยิๅมพราย.฽ละอลงกรณຏ จันทรຏสุข. ิโ55โี. กนิ อย຋ูอยา຋ งเทย. หนาຌ แ็.

39  ภาค฿ตຌ มีคติความ฼ชไือ฿น฼รืไอง฽ม຋ซๅือ หรือ ๡฽ม຋฼ซຌอ๢ ว຋า฼ปຓนสไิง฼รຌนลบั ทีไเม຋มีตัวตน จะ฼ปຓน ฼ทพ ฼ทวดา หรือภูตผี กใเม຋฽น຋นอน ฼ชไือกันว຋า฽ม຋ซๅือทาหนຌาทไี฼ปຓนพไี฼ลๅียง คอยดู฽ลปกปງอง คຌุมครอง฼ดใก ตัๅง฽ต຋฽รก฼กิดจนอายุประมาณ แโ ขวบ ฼ชืไอว຋า฽ม຋ซืๅอมี ไ ตน ฼ปຓนหญิงชืไอ ผุด ผดั พดั ฽ละผล3 เผก຋ บั พิธีกรรม ๡฼ฉลว๢ ฼ปຓน฼ครไืองจักสานชนิดหนึไงทามาจากเผ຋ ฾ดยเดຌรับอิทธิพลมาจากความ฼ชไือ฼ดิม ฾ดยการ฿ชຌ ตอกหนงึไ กຌานทีไหกั เปมา฼ปนຓ ฽ฉก หรอื ทามาจากตอกหลายกຌานสานรวมกนั ฼ปนຓ ฽ฉก คนเทย฿นบางพๅืนทีไนิยม นา฼ฉลวมาปຂดหนຌาบຌานหลังพธิ ีศพ บางท฿ี ช฿ຌ นพธิ ีกรรมบวงสรวง฼ทวดา พธิ ีดาบสไ฼ี ขือไ น ฼ปนຓ ตนຌ ซึไงลกั ษณะ รูปร຋าง฽ละการ฿ชปຌ ระ฾ยชนขຏ อง฼ฉลวจะ฽ตกตา຋ งกันเปตามปัจจัยตา຋ ง โ ของ฽ต຋ละทຌองถไนิ คอื  ภาค฼หนือ ฼ฉลว฿นภาค฼หนือ ฼รียกว຋า ๡ตา฽หลว๢ หรือ ๡ตา฽หลว๢ นิยมนามา฿ชຌ฿น พิธีกรรมทีไ฼กไียว฼นไืองกับขຌาว ฽ละ฿ชຌ฿นการนามา฼ปຓนสัญลักษณຏ฼พไือเล຋สไิงชัไวรຌาย ฾ดยมักจะ นามาปกั เวຌกลาง ทางนาหรือตามฝาบาຌ น ๡ตา฽หลว๢ สัญลกั ษณ์฼พืไอเล຋สงิไ ชวัไ ราຌ ย  ภาคอีสาน ฼ฉลว฿นภาคอีสานนัๅนมีความ฼ชอไื ฼ช຋น฼ดียวกับภาค฼หนือ฽ละภาคกลาง฿นการนามา ประกอบพิธีกรร฿น฼รไืองความ฼ชไือ฼กไียวกับขຌาว ฽ลຌวยังมีความ฼ชืไอ฿น฼รไืองของการ฼กิด ฾ดย จะมีการนา฼ฉลวมา฿ส຋฿นการอยู຋เฟ ซไึงมีความหมาย฼ช຋น฼ดียวกัน คือ ปງองกันสไิงชไัวรຌาย หรือ การถูกทารຌายดຌวยคาถาอาคม นอกจากนัๅนยังมีการ฿ชຌ฼ปຓน฼ครไืองหมาย฿นการขอ฼ขต฽ดนจาก ฼จຌาที฾ไ ดย฿ชຌ฽ขวนตาม฼สาบาຌ น ฼ฉลว฽ขวนตาม฼สาบຌาน฼พไือขอ฼ขต฽ดนจาก฼จาຌ ทีไ 3 กาญจนา ฾อษฐยมิๅ พราย.฽ละอลงกรณຏ จนั ทรຏสขุ . ิโ55โี. กนิ อยูอ຋ ย຋างเทย. หนาຌ โโ.

40  ภาคกลาง ฿นอดีตภาคกลางจะ฿ชຌ฼ฉลว฼ปຓน฼ครืไองบอกด຋าน฼กใบภาษีอากรทางนๅา ฽ต຋ถຌา หาก฼ปຓนความ฼ชไือ ฼ฉลวจะ฼ปຓนสัญลักษณຏศักด์ิสิทธิ์บ຋งบอกถึง฼ขตหวงหຌาม ฼ขตปງองกันสิไง ชัไวรຌาย ชาวบຌานจะนา฼ฉลวมาประกอบพิธีกรรมต຋าง โ ฼กไียวกับความ฼ชไือ ฼ช຋น การส຋ูขวัญ ขຌาว สบื ชะตา ทาบญุ บຌาน ทาบุญ฼มือง ฽ละปกั บนหมຌอยาตมຌ ทไสี าคัญ฿นการประกอบการ ฼สกทไี฼ปนຓ พทุ ธคณุ หรอื พุทธาภิ฼สกกจใ ะม฼ี ฉลวมดั ติดกลับ 4 ทศิ ภาคกลางมีการ฿ช฼ຌ ฉลวปักบนหมอຌ ยาตมຌ  ภาค฿ตຌ ฼ฉลว฿นภาค฿ตຌ คือ ฼ครไืองหมายทสีไ ไอื ถึงการขอ การหຌาม ฽ละขดั ฿จ ฾ดย฼ครอไื งหมาย หຌามนๅันคน฿ตຌ ฼รียกว຋า ๡ปักกา๢ นิยมนาเปปัก฿นบริ฼วณทไี฼ปຓน฼ขตหวงหຌาม ฼ช຋น หนองนๅา ฿นสวน ลักษณะรูป฽บบ฼ครืไองหมายขดั ฿จนๅันมีการ฿ชຌเมຌเผ຋สานตา ห຋างปัก฿หสຌ ูง฼พไือ฿หຌ฼หใน เดชຌ ัด฼จน ฿ช฼ຌ นนຌ ว຋า฼ปนຓ พืๅนทีไ ฼สຌน ฼ขต ฽ดน หรือการยๅาวา຋ หาຌ ม฾ดยมีขอຌ ยก฼วนຌ ฼ดใกขาด4 นอกจากนๅียังมีการนาเผ຋มา฿ชຌ฼ปຓนส຋วนประกอบหลัก฿นพิธีกรรมความ฼ชืไอ฼กีไยวกับขวัญ฽ละดวง ชะตาของชาวลຌานนา คือ ๡พิธีกรรมการสืบชะตา๢ ซึไง฼ปຓนพิธีต຋ออายุ฿หຌมีความสุขความ฼จริญต຋อเป ฾ดย ฼ครไืองมือสืบชะตา฼ปຓน ๡เผ຋บง๢สองท຋อน ฼จาะสลัก฿หຌติดกันทา฼ปຓนสะพานคู຋ ท຋อน฽รก฿ส຋นๅา฽ละปຂดดຌวย ฿บตอง฽หงຌ ิบอกนๅาี ดาຌ นหนไึง฿สท຋ ราย฽ละปดຂ รู ิบอกทรายี อกี ทอ຋ นหนไงึ ดาຌ นหนึไง฿สข຋ ຌาว฼ปลอื ก฽ละปຂดรู ิบอกขาຌ ว฼ปลือกี อีกดຌานหนงึไ ฿ส຋ขาຌ วสาร฽ละปดຂ รู ิบอกขຌาวสารี เผ຋บง฿นพธิ ีกรรมการสบื ชะตาของชาวลຌานนา 4 สรัส ตๅังตรงสทิ ธຏ, รตนรส สารขัตยิ ຏ ฽ละคณะ. ิโ55็ี. ฼ฉลว ๊ ความ฼ชอืไ ชีวิต จิตวญิ ญาณเทย. หนຌา ่ – แแ .

41 เผก຋ บั กับประ฼พณี คนเทยนิยม฿ชຌเมຌเผ຋฿นงานบุญประ฼พณีทไีสาคัญต຋าง โ ฼ช຋น ๡ประ฼พณีเหล฼รือเฟ๢ ของจังหวัด นครพนม ทไียังคงทา฼รือเฟ฽บบดัๅง฼ดิม คือ ฿ชຌตຌน กลຌวยต຋อกนั ฼ปนຓ ฽พ ฽ลวຌ ปักเมຌเผ຋ต຋อขนึๅ เป฼ปຓน฾ครงรูป ต຋าง โ ฼ช຋น รูปสิงหຏพญาครุฑ ฽ละรูปพญานาค จากนๅันนาตะ฼กียงทไีบรรจุผຌาชุบนๅามันหรือเตຌผูຌเปติด กับ฾ครง฽ลຌวจุดเฟ ฼ปลวเฟจะลุก฼ปຓนรูปร຋างตาม รูปทรง฾ครงนๅัน โ ก຋อนจะปล຋อย฼รือเฟล຋องเปตามลา ประ฼พณเี หล฼รอื เฟ นๅา฾ขง ฾ดยประ฼พณีเหล฼รือเฟ฼ปຓนส຋วนหนไึงชองงาน บุญออกพรรษาประจา฼ดือน 11 หนไึง฿นฮีตสิบสองทไีชาวอีสานยึดถือปฏิบัติ ฼พไือบูชาพระพุทธ฼จຌา฿นวันทีไ ท຋าน฼สดจใ ลงมาจากสวรรคชຏ ัๅนดาวดึงสຏ หลังจาก฼สดใจขๅนึ เป฽สดงธรรม฼ทศนา฾ปรดพระมารดา ฽ลຌวยัง฼ปຓน การบูชารอยพระพุทธบาท฼วนิ ปลาซึงไ อย຋ูกลาง฽มน຋ ๅา฾ขง ฿น฼ขต ตาบล ฼วนิ พระบาท อา฼ภอท຋าอุ฼ทน ฽ละ฼ปຓนการบูชาพญานาคทไีอาศยั อย຋ู฿น ฽ม຋นาๅ ฼พไอื ฿หຌชว຋ ยปกปอງ งคมຌุ ครอง นอกจากนีๅ฿นประ฼พณีบุญผะ฼หวด ิพระ฼วสี หรือทีไ฼รียกกัน ฾ดยทไวั เปว຋า ๡บุญมหาชาติ๢ ประ฼พณกี ารบริจาคทานครๅงั ยิงไ ฿หญ຋ ซงไึ ฼ปຓนประ฼พณีบุญตามฮีตสิบสองของชาวอีสานกใ฿ชຌเมຌเผ຋ทาธงบุญ มหาชาติทไ฿ี ส຋ขຌาวพนั กຌอน ซึงไ ปกติสาน฼ปຓนพานดวຌ ยเมຌเผ຋ บาง฽หง຋ สาน ฼ปຓนตาดຌวยเมຌตอก฼ปຓนคีรีวงกตเวຌรอบศาลา มีจุดประสงคຏ฿หຌราลึกถึง การบา฼พใญบุญ ฼ปຓน฼ทศกาลทไีประชาชนชาวอีสานทัๅงหลายพึงร຋วม ประ฼พณีบุญผะ฼หวด กระทาบา฼พใญ ฽ละเดຌอนรุ ักษຏสบื ทอด฼ปຓนวัฒนธรรมสบื มา ส຋วนทาง฼หนือของเทยกใมีการ฿ชຌเมຌเผ຋฿นประ฼พณีสาคัญของชาวลຌานนา คือ ๡฼ทศกาลยีไ฼ปຓง๢ หรือ ๡วัน฼พใญ฼ดือนสิบสอง๢ ฾ดยนาเปทา ๡฾คมหกรู ะต຋าย๢ ฼พือไ ลอยขๅนึ เปบนทอຌ งฟງาคลຌายการลอยกระทงเป ตามสายนาๅ ฾คมหกรู ะตา຋ ย

42 เผ.຋ ..ชวนรูຌ วนั เผ฾຋ ลก ิWorld Bamboo Day) องค์การเผ຋฾ลก ิThe World Bamboo Organization) ประกาศ฿หຌวันทไี แ่ กันยายนของทุกป຃ วันเผ຋฾ลก ิWorld Bamboo Day) เดຌถือกา฼นิด฽ละมีการประกาศอย຋าง฼ปຓนทางการ ฿นระหว຋างการประชุมเผ຋฾ลก ิWorld Bamboo Congress) ฼มไือ ฼ดือนกันยายน ป຃ พ.ศ. โ55โ ทไีประ฼ทศเทย จัด฾ดยองคຏกรเผ຋฾ลก ร຋วมกบั กรมปาຆ เมຌ ิวันทีไ แ่ กนั ยายนตรงกบั วันสถาปนากรมปຆาเมຌี ฾ดย฿หຌถือว຋า฼ปຓนวันนๅี฼ปຓนวันสาคัญทีไทไัว฾ลกจะจัด฿หຌมีการ฼ฉลิมฉลอง฽ละมีกิจกรรม฼กไียวกับเผ຋฿นรูป฽บบ ต຋าง โ พชื มหัศจรรย์ชว຋ ยลด฾ลกรຌอน เ ผ຋ ฼ ปຓ น พื ช ทีไ ฼ จ ริ ญ ฼ ติ บ ฾ ต เ ดຌ อ ย຋ า ง ร ว ด ฼ รใ ว ฾ดยทไัวเปสามารถสูงเดຌถึง ใ.5 ฼ซนติ฼มตร ฿นหนึไง ชไัว฾มง หรือมากกว຋านๅัน ฼ช຋น เผ຋฿นกล຋ุม เผ຋ขน ิMoso speciesี สามารถสูงเดຌถึง ้้ ฼ซนติ฼มตร ฿น โไ ชไัว฾มง ฾ดยจะ฼ติบ฾ต฼ตใมทีไพรຌอม฿หຌ฼กใบ฼กไียว เดຌภาย฿น฼วลา ไ ป຃ ฽ละหลังจากการ฼กใบ฼กีไยว฽ลຌวเม຋ จา฼ปຓนตຌองมีการปลูก฿หม຋อีก ฼นไืองจากราก฽กຌวของ ตนຌ เผจ຋ ะ฽ตกหน຋อ ฿หม຋อยา຋ งต຋อ฼นไือง ฼ปຓนการชว຋ ยลด การ฿ชຌพลังงานอีกทางหนไึงจากการ฿ช຋รถ฽ทรก฼ตอรຏ ฼ตรียมดนิ ฽ละ฼พาะปลกู ขຌอดีอีกหลายอย຋างคือตຌนเผ຋ยังสามารถปลูก฽ซมกับพืชผักอไืนเดຌอย຋างง຋ายดาย ช຋วยฟ຅ຕนฟู฽ละรักษา สภาพดิน รวมทงๅั ชว຋ ยปງองกนั การกดั ฼ซาะของหนຌาดนิ นอกจากนตีๅ นຌ เผ຋ยัง฼ปຓนพืชท฽ีไ ทบจะเม຋ถูกทาลาย฾ดย ศัตรูพชื ฼ลย ฼นือไ งจากมหี นว຋ ย฿นการปງองกัน฽บคที฼รียตามธรรมชาติ ฽ละสามารถ฼จริญ฼ติบ฾ตภาย฿ตรຌ ะบบ อินทรียຏ จงึ ฿ชนຌ ๅาปุ๋ย ยาฆา຋ ฽มลง฽ละ฽รงงาน฿นการ฼พาะปลกู นอຌ ยมาก สวนเผ຋ยัง฼ปรียบ฼สมือน ๡฾รงงาน฽ห຋งการสัง฼คราะห์฽สง๢ ทไีสามารถช຋วยลดภาวะ฾ลกรຌอน฽ละ ปรากฏการณຏ฼รือนกระจกเดຌ ฼นืไองจากตนຌ เผส຋ ามารถผลติ ออกซิ฼จนเดຌมากกว຋า 35 % ฽ละสามารถชว຋ ย ดูดซับคาร์บอนเดออกเซด์฿นอากาศเดมຌ ากถงึ 5 ฼ท຋า ฼มไือ฼ทียบกับตຌนเมຌชนิดอไืน ฽ละเผ຋฼ปຓนพืชทไีมกี าร ดดู ซมึ นาๅ เดຌดี ฼พราะสามารถดูดซึมนาๅ เดมຌ ากถงึ 3 ฼ทา຋ ของนๅาหนกั ตวั

43 ถ຋านเมเຌ ผ຋ ิBamboo Charcoal) ถ຋านเมຌเผ຋ ิBamboo Charcoal) ถ຋านทไีเดຌจากการ฼ผาเมຌเผ຋ ฿นอุณหภูมิสูงกว຋า 1,000 องศา฼ซล฼ซียส ิºCี มีรูปทรงของเมຌเผ຋ ชัด฼จน ผิวของถ຋านจะมีความ฼งา฼ลใกนຌอย หาก฼คาะกับพืๅน฽ขใงจะมี ฼สียงดังกังวาน฼หมือน฾ลหะ ฼นไืองจากมีความบริสุทธิ์ของธาตุ คารຏบอนสูง ถ຋านเมຌเผ຋มี฾พรงภาย฿น฼นๅือถ຋านมากกว຋าชนิดอไืนถึง 4 ฼ท຋า จึงสามารถดูดซับกลไิน฽ละมีจุลินทรียຏทไีจะย຋อยสลาย สารประกอบทไีถ຋านดูดซับมา฿หຌระ฼หยเปเดຌง຋าย ถ຋านเมຌเผ຋ ตาม มาตรฐานของญปไี ຆนุ ฽ละจนี ฽บ຋งเวຌ฼ปนຓ 2 ฼กรด คอื  ฼กรด 1 (White Charcoal) ฼ปຓนถ຋านเมຌเผ຋คุณภาพสูง ฿ชຌกรรมวิธีการผลิต฽ละอุณหภูมิ ภาย฿น฼ตามากกว຋า 1,000 ºC ฼หมาะสาหรับ฿ชຌ฼ปຓนผลิตภัณฑຏ฼พไือสุขภาพ มีคุณสมบัติทไีดีต຋อ มนษุ ยຏ สัตวຏ สิไง฽วดลอຌ ม ทงๅั ทางตรง฽ละทางออຌ ม  ฼กรดปกติ (Black Charcoal) ฼ปຓนถ຋านทีไ฿ชຌกรรมวิธีการผลิต฽ละอุณหภูมิภาย฿น฼ตาตไากว຋า 1,000 ºC ฼หมาะสาหรับ฿ชຌ฼ปຓนถ຋าน฼ชๅือ฼พลิง หุงตຌมอาหาร฽ละถ຋าน฼พไือ฿หຌพลังงานความรຌอน อไืน โ ฽ต຋เม຋ควรนาเปประกอบอาหารประ฼ภท ปຂຕง ย຋าง บารຏบีคิว ยากิ฾ตริ ิเก຋฼สียบเมຌย຋างี ฼พราะคา຋ ของถ຋านคงทีไ ิFixed Carbon) เม຋ถงึ หรือนຌอยกวา຋ 85 % จากคุณสมบัติดังกล຋าว ๡ถ຋านเมຌเผ຋๢ จึงถูกนามาพัฒนา฼ปຓนผลิตภัณฑຏ฼พไือสุขภาพ฿นหลากหลาย รปู ฽บบ ฼ปนຓ ทนีไ ยิ มมาก฿นประ฼ทศญีไปุนຆ ฽ละมีราคา฽พง เผ.຋ ..อาหารสาหรับ฽พนดาຌ ฽พนดຌา กินเผ຋฼ปຓนอาหารกว຋า 90% ของอาหารทัๅงหมดทไี ฽พนดຌากิน฼ขຌาเปทัๅงชีวิต ฽พนดຌา฿ชຌ฼วลากินเผ຋นานถึงวันละ 16 ชไัว฾มง ฿นปรมิ าณเม຋ตาไ กวา຋ 18 ก฾ิ ลกรัม หรอื อาจถงึ 30 ก฾ิ ลกรมั ต຋อ วัน ฽ละกินเม຋฼ปຓน฼วลา จึงตຌองมีอาหาร฼ตรียมเวຌ฿หຌตลอด฼วลา มี ขຌอมูลทางวิชาการรายงานว຋า ฽พนดຌาจะกิน฿บเผ຋ทๅังหมด 10 ชนิด เผ຋ทชไี อบกิน 5 อันดบั ฽รก คอื เผส຋ ไ฼ี หลไยี ม ,เผม຋ ากนิ นอย หรอื มากนิ หน຋อย, เผ຋หยก,เผ຋ขน ฽ละเผ຋฾ชดิส สาหรับประ฼ทศเทย ทางสถานี฼กษตรหลวงอ຋างขาง ฽ละสถานี฼กษตร หลวงปางดะ เดทຌ าการขยายพันธุเຏ วຌ฽ลຌว ฾ดยทเไี มต຋ อຌ งนา฼ขาຌ จากประ฼ทศจีน ฽มຌวา຋ อาหารหลักของ฽พนดຌาทีไอาศัย฿นปຆาคือตนຌ เผ຋ ฽ตบ຋ างครๅัง฿นยามขาด฽คลน฽พนดຌากใจะกินหัว ของพืชประ฼ภททไ฼ี รา฿ชหຌ ัว฼ปຓนอาหาร ิ฽ครอท มันฝรัไงี หญาຌ ฽ละสตั วขຏ นาด฼ลใก฼ปຓนอาหาร฽ทน

44 รูหຌ รอื เม຋ จากการศึกษาของทีมนักวิจัย฽ห຋งมหาวิทยาลัยมิชิ฽กนพบวา຋ การทีไ฽พนดຌากิน฽ต຋พืชผักอาจ฼กิดมา จากการบกพร຋องของยีนสຏ Tasแrแ ทีไ฿ชຌสาหรับการ฽ปรรหัสรับรสชาติของ฼นๅือ฽ละอาหารจาพวกทไีมี ฾ปรตนี สูง ซงไึ ทีมวิจัยคຌนพบวา຋ ยีนสຏ Tasแrแ ของ฽พนดຌาหยดุ ทางาน฼มไอื ไ.โ ลาຌ นป຃มา฽ลຌว จากการศึกษาฟอสซิลของ฽พนดຌาพบว຋า บรรพบุรุษของหมี฽พนดຌา฼ปลไียนจากการกิน฼นืๅอเปกินเผ຋ ฼มืไอประมาณช຋วง ็ หรือ โ ลຌานป຃ก຋อน ทีมวิจัยยังตัๅงขຌอสงสัยอีกดຌวยว຋า หมี฽พนดຌาทัๅงหลาย฼รไิม฼ปลไียน พฤติกรรมการกิน฼มไือ฼หยืไอของพวกมันร຋อยหรอลง฼นืไองจากการ฼ปลไียน฽ปลงทางสภาพอากาศ ฼มืไอ ฽พนดาຌ ฼ริมไ กินพชื ทด฽ทน ยีนสຏ Tasแrแ กคใ อ຋ ย โ ฼สไือมลง หมี฽พนดาຌ จงึ กลาย฼ปຓนสัตวทຏ กไี นิ พืชเป฿นทสไี ุด5 ฼ยไอื เผ຋จรงิ หรอื ? ฼ยืไอเผ຋ วัตถุดิบทไีนิยม฿ส຋฿น฽กงจืด ฽ทຌจริง฽ลຌว ฼ยไือ เผ຋ เมเ຋ ดมຌ าจากตຌนเผ຋ ฼พราะ฼ยไอื เผ຋นนๅั ฼ปຓน฼หใดชนิดหนไึง ชอไื วา຋ ๡฼หใดร຋าง฽ห ิDictyophora indusiata)๢ ดຌวยมีลักษณะ คลຌายร຋าง฽ห ตาข຋าย มีกຌานคลຌายฟองนๅา ฼หใดร຋าง฽ห หรือ ฼หใด฼ยไือเผ຋ มี฼ขตกระจายพันธุຏ฿นทัไวทุกภาคของประ฼ทศเทย มักขึๅน฼ปຓนดอก฼ดีไยว โ บนพืๅนดินทไีมี฿บเมຌ฼น຋า฼ปດ຅อยผุพัง พบ มาก฿นช຋วงฤดูฝน ลักษณะ฼ด຋นอัน฼ปຓนทไีมาของขไือกใคือ ตรงทีไ ฼หดใ รา຋ ง฽ห ิDictyophora indusiata) ฿ตຌฐานดอก฼หใดมี฼ยืไอบาง โ คลຌายร຋าง฽หกางหຌอยลงมาคลุม กຌานดอก ดูคลຌายส຋ุมร຋าง฽ห ยามทีไ ฾ดนลม ฼จຌาสุ຋มนๅีกใจะพัด฽กว຋งเกวราวกับสุภาพสตรี฿ส຋กระ฾ปรงลูกเมຌ ฼ตຌนระบาอย຋ู จงึ ฼ปຓนทีมไ าของชืไอ Dancing mushroom อกี ชือไ หนงึไ เผ.຋ ..เมมຌ งคล เผ຋สสี ุก ตามตาราฮวงจุຌยของจีนบอกเวຌว຋า ตຌนเผ຋฼ปຓนสัญลักษณຏ ของความสง຋า฼หนือธรรมชาติ หากปลูกเวຌ฿นบຌานจะ฼สริมมงคล ฿หຌผຌูอยู຋อาศัย ทา฿หຌ฼ปຓนคนมุ຋งมไัน ตๅัง฿จจริง มีสติปัญญา ฼อืๅออารี ฽ละกตัญญูรຌูคุณ ซึไงกใเม຋ต຋างจากคนเทยทีไ฼ชไือกันว຋า หากปลูกตຌน เผ຋เวຌ฿นบร฼ิ วณบาຌ น จะทา฿หຌสมาชกิ ฿นบຌานตๅงั ฿จทางาน ประกอบ อาชีพดຌวยความซืไอสัตยຏ มีคุณธรรม เม຋คด฾กง฼อารัด฼อา฼ปรียบ ฿คร นัไนกใ฼ปຓน฼พราะลักษณะของตຌนเผ຋ทีไมีลาตຌน฼หยียดตรง ฽ขใง฽รง สามารถตຌานทาน฽รงลมพายุเดนຌ ไนั ฼อง คน฾บราณนิยมปลูกตຌนเผ຋เวຌริมรๅัวของบຌาน หรือบริ฼วณทีไ ฾ลง຋ กวຌาง ฼พืไอ฿หตຌ ຌนเผเ຋ ดຌ฽ตกหน຋อ฼จริญงอกงาม ฽ละนิยมปลูกเวຌ 5 New Scientist Magazine issue 2789 published 4 December 2010

45 ทางทิศตะวันออก ิบูรพาี ฼พืไอ฿หຌตຌนเผ຋เดຌรับ฽สง฽ดดยาม฼ชຌา ฽ละนิยมปลูก ๡เผ຋สีสุก๢ ฼พราะ฼ชืไอกันว຋า ถຌาปลูกเผ຋สีสุกจะช຋วย฿หຌสมาชิก฿นบຌานประสบความสา฼รใจ รไารวย฼งินทอง ฽ละมีความสุขกันถຌวนหนຌา ฼พราะชืไอเผ຋สสี กุ เปคลอຌ งกบั คาอวยพรทีไว຋า ๡มไังมศี รสี ุข๢ นนัไ ฼อง คนหนุม຋ สาวหาຌ มปลูกเผ຋ ฿นบางทຌองถไิน฼ชืไอว຋าการปลูกเผ຋จะตຌอง฿หຌคน฽ก຋หรือผຌูสูงอายุปลูกถึงจะดี คนหนุ຋มสาวหຌามปลูก ฼พราะถือว຋าลาตຌนเผ຋฿ชຌ฼ปຓนคานสาหรับหาม฾ลง฿ส຋ผีเป฼ผาหรือฝังลงปຆาชຌา ฼ขาถือว຋าหากคนอ຋อนอายุปลูก อายุจะสๅันดຌวยพอเมຌเผ຋฾ตเดຌขนาดจะ฼ปຓน฼หตุ฿หຌคนปลูกตาย ฽ละเผ຋นัๅนจะถูกตัดมา฼ปຓนเมຌหาม฾ลงของคน ปลกู พอดี ส຋วนคน฽กป຋ ลกู พอเผ຋฾ตเดຌขนาดกอใ าจจะหมดอาย฼ุ อง฼สียก຋อนจึงเม຋฿หຌ฾ทษ นอกจากนๅียังมีความ฼ชไือกนั อกี ว຋า ฼มอืไ เผอ຋ อกดอกจะ ฼ปຓนลางรຌาย฼พราะธรรมชาติของเผ຋เม຋ค຋อยมี฿คร฼หในดอก ของมัน฼มืไอมีดอก฼มไือดอก฽หຌง฽ลຌวตຌนจะตาย จึงถือว຋าเผ຋ ออกดอกทไีบຌาน฿ครมักจะ฼กิดผลรຌายกับครอบครัวนๅัน ตຌอง ทาบุญบຌาน฼พไือถอน฾ชครຌาย฼สีย ปัจจุบัน฿นชนบทยังถือ ความ฼ชืไอ฼รไืองนีๅกันอยู຋ ฽ทຌจริง฽ลຌว การทไีเผ຋ออกดอก ฼ปຓน การทาหนຌาทไ฼ี จรญิ พนั ธุขຏ องพชื กลม຋ุ นีๅ ฾ดย฼มลดใ จะรว຋ ง ปลิว ลงส຋ูพืๅนปຆา ซึไงเผ຋กอนัๅนจะค຋อย โ ตายลง฿นระยะ฼วลาเม຋฼กิน ใ ป຃ ฼รียกว຋า ๡เผ຋ตายขุย๢ ซึไง ๡ขุย๢ กใคือ ฼มลใดของเผ຋ทไีจะงอก฽ละ฼จริญเป฼ปຓนตຌน฿หม຋ต຋อ เปนัไน฼อง อย຋างเรกใตามมีเผ຋บางชนิดหลังจากออกดอก ฽ละทงๅิ ฼มลใด฽ลຌวเม຋ตาย ฼ชน຋ เผท຋ อง ิShizostachyum brachycladum) ออกดอก฼พียง แ ู โ ลา฿นกอ ทกุ ป຃฽ต຋จะเม຋ออกทงัๅ กอ ฽ละยงั คง฽ตกหน຋อขยายพันธຏุเดຌอยา຋ งต຋อ฼นือไ งตามปกติ6 เผ຋กวนอมิ ชไือเผ຋฽ต຋เม຋฿ช຋เผ຋ เผ຋กวนอิม เม຋฿ช຋เผ຋ ฼พราะ เผ຋กวนอิม฼ปຓนพืช฿นวงศ์ ห น຋ อ เ มຌ ฝ รไั ง ิ Asparagaceaeี ฽ ต຋ เ ผ຋ อ ยู຋ ฿ น ว ง ศ์ ห ญຌ า ิPoaceaeี มีถไินกา฼นิด฿นปຆาดิบชืๅนของประ฼ทศ฽ค฼มอรูน฽ละ คอง฾ก มีลักษณะลาตຌนขนาด฼ลใก ฼นๅือเมຌอ຋อน ลาตຌนตรง฼ลใก ฼ปຓน ขຌอ โ สี฼ขียว เม຋มีกไิงกຌานสาขา มีการ฼จริญ฼ติบ฾ตจากการยืดตัว ของขຌอ฿บ ฼ปຓน฿บ฼ดไียว฽ตกออกจากส຋วนยอดของลาตຌน มีกาบ฿บ ห຋อหมຌุ ลาตຌนสลับกัน฼ปนຓ ชนๅั โ ตามขຌอของลาตຌน สว຋ น฿บ฽คบ฼รียว ยาวปลาย฿บ฽หลม ฾ต฼ตใมทไีสูงเดຌถึง แ.5 ฼มตร ขนาดกวຌางของ฿บ โ ู ใ ฼ซนติ฼มตร ยาว ๆ ู ่ ฼ซนต฼ิ มตร เผ຋กวนอมิ ฼ปຓนทีนไ ยิ ม฿นการ฼ลยๅี งปลูก รวมถึงบูชาพระหรือ฼จຌาทไี ฾ดยมคี วาม฼ชืไอ฿น฼รไอื ง฾ชคลาภวา຋ จะนาพา฿น฼รือไ งความมัไงคงัไ 6 เผต຋ ายขุย..........ปัญหาทไตี อຌ ง฽กຌเข http://www.ku.ac.th/www/ED/book/001/pranom1.html

46 ฽หลง຋ ทีไมาขຌอมลู - สราวุธ สังขຏ฽กຌว, อัจฉรา ตีระวัฒนานนทຏ ฽ละกิตติศักด์ิ จินดาวงศຏ. ๡Bamboo of Thailand (เผ຋฿น฼มืองเทยี๢ ศูนยຏความ฼ปຓน฼ลิศทางวิชาการดຌานเผ຋ มหาวิทยาลัย฼กษตรศาสตรຏ, พิมพຏครๅัง ทีไ 2, กรงุ ฼ทพฯ๊ บຌาน฽ละสวน, 2557. - ฼อกสาร ๡เผก຋ บั วิถชี วี ิตคนเทย ๊ องคຏความรูຌ ฽ละรปู ฽บบการจัดการของทอຌ งถิไน๢ ศนู ยฝຏ กຄ อบรม วนศาสตรຏชมุ ชน฽ห຋งภมู ิภาค฼อ฼ชีย฽ปซฟิ ຂก ิศูนยຏวนศาสตรຏชมุ ชน฼พอไื คนกับปาຆ ี - นิทรรศการออนเลนຏ ๡฼ครไืองจักสาน฿นประ฼ทศเทย๢ พิพิธภัณฑຏธรรมศาสตรຏ฼ฉลิมพระ฼กียรติ คณะสังคมวิทยา฽ละมานษุ ยวิทยา มหาวิทยาลยั ธรรมศาสตรຏ - ฼อกสาร ๡เผ຋กบั วิถีชวี ิตคนเทย ๊ องคຏความรຌู ฽ละรูป฽บบการจัดการของทຌองถินไ ๢ ศนู ยฝຏ กຄ อบรม วนศาสตรชຏ ุมชน฽ห຋งภูมิภาค฼อ฼ชีย฽ปซฟิ กຂ ิศูนยวຏ นศาสตรชຏ มุ ชน฼พอไื คนกับปຆาี - ปรานอม พฤฒพงษຏ, ๡เผ຋ตายขุย ปัญหาทีไตຌอง฽กຌเข๢, ภาควิชาพืชสวน คณะ฼กษตร มหาวิทยาลยั ฼กษตรศาสตรຏ ิhttp://www.ku.ac.th/www/ED/book/001/pranom1.htmlี - พิพธิ ภณั ฑขຏ อง฼ล຋นพนๅื บาຌ นรงุ຋ อรุณทวีวฒั นา

47 กิจกรรม Workshop ตัวอย຋างกิจกรรม฽ละอปุ กรณป์ ระกอบ฼สริมชุดการ฼รยี นรຌู ฐานกจิ กรรมทไี แ : นานาพนั ธ์ุเผ຋ เผ຋ ิ Bamboo ) ฼ปຓนทรัพยากรจากปຆาทไีมนุษยຏนามา฿ชຌประ฾ยชนຏมากทสไี ุดตัๅง฽ต຋อดีตถึงปัจจุบนั เผ຋ ฼ปຓนพืช฾ต฼รใวทไีมีรอบการตัดฟันสๅันทีไสุด฼มืไอ฼ปรียบ฼ทียบกับเมຌ฾ต฼รใวชนิดอไืน นอกจากนีๅเผ຋ยัง฼ปຓนเมຌ อ฼นกประสงคຏทไีทุกส຋วนของเผ຋สามารถนามา฿ชຌประ฾ยชนຏเดຌทๅังหมด ซึไงประ฼ทศเทย฼องกใจัดเดຌว຋า฼ปຓน ศูนยຏกลางของความหลากหลายของเผ຋ ิCenter of Diversity of Bamboos) ฽ห຋งหนไึงของ฾ลก สะดวก ตอ຋ การทจไี ะนาเผม຋ า฿ชຌประ฾ยชนทຏ งๅั ฿นดຌานการ฼กษตร ฽ละอตุ สาหกรรม฼พอไื การพฒั นาประ฼ทศเดຌ ผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรมจะเดຌ฼พลิด฼พลินเปกับการ฼รียนรูຌดຌานพฤกษศาสตรຏ กับความหลากหลายสาย พันธุຏเผ຋นานาพันธุຏ ซึไง฽ต຋ละพันธุຏนๅันมีการนามา฿ชຌประ฾ยชนทຏ ไี฽ตกต຋างกันอย຋างเร ฼พืไอจะเดຌนาคุณสมบัติทไี ฽ตกตา຋ งของตนຌ เผ຋฽ต຋ละชนดิ มา฿ชຌเดຌอย຋าง฼หมาะสม รวมเปถงึ จะเดรຌ จຌู ักการ฿ชຌประ฾ยชนຏตัๅง฽ต຋รากถึงยอด ตຌนเผ຋ว຋ามกี ารนามา฿ชຌงานอะเรเดบຌ ຌาง วตั ถุประสงค์ 1. ฼รียนรຌูความหมายของเผ຋ สามารถบง຋ บอกความ฼หมือนูต຋าง ระหวา຋ งเผ຋฽ละพืชทไีมีลักษณะ ฿กลຌ฼คยี งกันเดຌ 2. ฼รียนรຌูความหลากหลายของพันธุຏเผ຋ ฽ละทาความรจูຌ ักพนั ธเຏุ ผท຋ ไีน຋าสน฿จ 3. ฼รียนรຌูลกั ษณะทางพฤกษศาสตรຏของเผ຋ กล຋มุ ฼ปาງ หมาย นกั ฼รยี นทกุ ระดบั ชๅัน฽ละบคุ คลทัวไ เป วิทยากร - . ผຌชู ว຋ ยศาสตราจารย์ ดร. สราวุธ สังข์฽กຌว หนว຋ ยงาน : ผูຌอานวยการศนู ยคຏ วาม฼ปຓน฼ลศิ ทางวชิ าการดຌานเผ຋ มหาวทิ ยาลยั ฼กษตรศาสตรຏ ฾ทรศพั ท์ : เู่้แแๆๆแใๆ E-mail: [email protected] - . คณุ ธวี ัฒน์ ทะนนั เธสง ฽ละทมี งาน หนว຋ ยงาน : นิสิตคณะวนศาสตรຏ มหาวทิ ยาลัย฼กษตรศาสตรຏ ฾ทรศัพท์ : 086-0565733

48 E-mail: [email protected] อุปกรณ์ 1. ตวั อย຋างลาเผ຋น຋าสน฿จ ่ สายพนั ธຏุ เด฽ຌ ก຋ - เผ຋฼ฉียงรนุ ิDendrocalamus asper (Schult.) Backerี - เผ຋นๅา฼ตຌา ิBambusa vulgaris Schrad. 'Wamin'ี - เผ຋บง฿หญ຋ ิDendrocalamus brandisii (Munro) Kurzี - เผญ຋ ีปไ ุຆน ิPhyllostachys bambusoides Siebold & Zucc.ี - เผ฼຋ ฮยี ะ ิSchizostachyum virgatum (Munro) H.B.Naithani & Bennetี - เผห຋ วานอ຋างขาง ิDendrocalamus latiflorus Munroี - เผส຋ ฼ไี หลียม ิChimonobambusa quadrangularis (Fenzl) Makinoี - Bambusa sp. 2. ตวั อยา຋ งตຌนเผ຋สายพันธຏตุ า຋ ง โ ทไนี า຋ สน฿จ แแ สายพนั ธุຏ เดຌ฽ก຋ - เผต຋ ง - เผ຋ทอง - เผ฼຋ หลอื ง - เผ຋นๅา฼ตาຌ - เผร຋ วก - เผ຋ดา - เผก຋ มิ ซุง - เผ຋จีน - เผ຋฼งิน - เผ຋สีสุก - เผ฼຋ ลๅยี ง 3. บอรดຏ นทิ รรศการทีไ 3 - 4 วิธีการดา฼นนิ การ 1. วทิ ยากร฽นะนาตัว ฽ละสิไงทไีจะเด฼ຌ รยี นรຌภู าย฿นฐานกิจกรรม 2. วิทยากรชักชวนผຌู฼ขຌารว຋ มกิจกรรมสนทนาดຌวยคาถามอย຋างง຋าย ฼ช຋น รຌูจักเผ຋หรือเม຋ เผ຋฼ปຓน หญຌาจริงหรือเม຋ หรือตຌนเผ຋฼อาเวຌทาอะเรเดຌบຌาง ฼ปຓนตຌน ฼พไือสอบถามประสบการณຏของ ผูຌ฼ขาຌ รว຋ มกจิ กรรม฽ตล຋ ะทา຋ น

49 3. วิทยากรอธิบายความหมายของเผ຋฽บบ฼ขຌา฿จง຋าย ฽ละชีๅ฿หຌ฼หในส຋วนต຋าง โ ทีไสาคัญของเผ຋ จากตนຌ จรงิ ิสาหรับส຋วนทไีอย฼ู຋ หนือดินี ฽ละตวั อย຋าง฽หຌง ิสาหรับส຋วนทีอไ ยู฿຋ ตຌดินี 4. วิทยากรพาผูຌ฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฼ดิมชมตัวอย຋างเผ຋สายพันธຏุต຋าง โ ิลาตຌนทีไทาการ฼กใบ ตัวอย຋าง฼พไือการศึกษาี ฾ดยมีการอธิบายถึงความหลากหลายของเผ຋ ฽ละลักษณะพิ฼ศษ รวมถึงการนาเป฿ชຌงานของเผ຋฽ต຋ละชนิด ซึไงเผ຋กล຋ุมนๅีบางสายพันธຏจะพบ฼หในเดຌ฿นปຆา ฼ท຋านนัๅ 5. วิทยากรพาผຌู฼ขຌาร຋วมกิจกรรม฼ดิมชมตัวอย຋างเผ຋สายพันธຏุต຋าง โ ทีไสามารถพบ฼หในเดຌ฿น ชีวิตประจาวัน ิตຌนจริงี ฼นือไ งจากมีมลู คา຋ ทาง฼ศรษฐกจิ ฽ละนยิ มปลูก฼ปนຓ เมຌประดบั 6. วทิ ยากร฼ปຂด฾อกาส฿หผຌ ຌ฼ู ขาຌ ร຋วมสามารถซักถามขຌอสงสยั เดตຌ ลอดการ฼ขาຌ รว຋ มกิจกรรม