แก่ง

ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาติ ประเภทแก่ง กรมการทอ่ งเท่ียว กระทรวงการทอ่ งเท่ียวและกีฬา

ค ู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเท่ียวทางธรรมชาตปิ ระเภทแก่ง พมิ พค์ ร้ังท่ี 2 สิงหาคม 2557 จ�ำนวนพิมพ์ 2,000 เล่ม ผู้จดั พมิ พ ์ กรมการท่องเทย่ี ว กระทรวงการทอ่ งเท่ยี วและกฬี า โทร. 0 2219 4010-17 ตอ่ 332 โทรสาร 0 2215 8848 www.tourism.go.th พิมพ์ท ี่ ส�ำนกั งานกจิ การโรงพมิ พ์องค์การสงเคราะห์ทหารผา่ นศกึ ในพระบรมราชปู ถมั ภ์ โทร. 0 2910 7001-2 โทรสาร 0 2585 6466

ค�ำน�ำ ตามที่ กรมการทอ่ งเทย่ี ว กระทรวงการทอ่ งเทยี่ วและกฬี า ไดจ้ ดั ทำ� มาตรฐาน คุณภาพแหล่งท่องเที่ยวและประกาศใช้มาแล้ว จ�ำนวน 14 มาตรฐาน พร้อมทั้ง ตลอดระยะเวลาท่ผี ่านมาภายหลังจากท่ีได้ประกาศใช้ ไดม้ กี ารตดิ ตามประเมนิ ผลและ ปรับปรุงมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวต่างๆ อย่างต่อเนื่อง ส่งผลให้มาตรฐาน คุณภาพแหล่งท่องเที่ยวได้รับการพัฒนาเพ่ือให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุดและสามารถ นำ� ไปส่กู ารใชป้ ระโยชน์ไดจ้ รงิ กบั แหลง่ ท่องเที่ยวของประเทศไทย ในปีที่ผ่านมา ได้มีการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียว ตามคู่มือการประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียว โดยน�ำมาตรฐานคุณภาพ แหล่งท่องเที่ยวทั้ง 14 ประเภท ไปประเมินในแหล่งท่องเท่ียว ผลการประเมิน ในครงั้ นนั้ พบวา่ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วบางประเภทมจี ดุ บกพรอ่ งทค่ี วรไดร้ บั การปรบั ปรงุ เพอ่ื ประโยชนส์ งู สดุ สำ� หรบั ผปู้ ระกอบการแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว จงึ ไดม้ อบหมาย ให้สถาบันการศึกษาและหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องเป็นที่ปรึกษาในการพัฒนามาตรฐาน คณุ ภาพแหล่งท่องเทีย่ วดงั กล่าว โดยมีวตั ถปุ ระสงค์ 1) เพือ่ ศึกษาวิเคราะหแ์ นวทาง การก�ำหนดเกณฑม์ าตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเท่ียว เพือ่ ใชเ้ ปน็ เครอื่ งมือในการพัฒนา แหล่งทอ่ งเทย่ี วอยา่ งเหมาะสม 2) เพือ่ ศึกษาและวเิ คราะห์สภาพปัญหาของมาตรฐาน คุณภาพแหล่งท่องเท่ียว และ 3) เพื่อพัฒนาและปรับปรุงองค์ประกอบต่างๆ ของ มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเที่ยวใหม้ คี วามทนั สมยั สอดคล้องกบั บริบทท่ีแท้จริงของ แหลง่ ท่องเท่ยี ว และเกดิ ประสิทธิภาพสูงสดุ ในการประเมนิ แหล่งทอ่ งเท่ยี ว

การปรับปรุงมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวมีกระบวนการด�ำเนินงาน ประกอบด้วย การศึกษาแนวคิดทฤษฎีต่างๆ ท่ีเกี่ยวข้อง การยกร่างเกณฑ์มาตรฐาน และตัวช้ีวัด การทดสอบเกณฑ์มาตรฐานและตัวชี้วัด และการจัดประชุมเพ่ือรับฟัง ความคดิ เหน็ จากผมู้ สี ว่ นเกย่ี วขอ้ ง โดยมงุ่ หวงั ใหผ้ เู้ ชย่ี วชาญ นกั วชิ าการผปู้ ระกอบการ แหล่งท่องเที่ยว นักท่องเที่ยวและผู้สนใจทั่วไปได้วิพากษ์วิจารณ์อย่างเต็มท่ี เพ่ือให้ได้ มาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวที่ทุกภาคส่วนมีส่วนร่วมในการจัดท�ำข้ึน กรมการท่องเที่ยวหวังเป็นอย่างยิ่งว่า คู่มือการตรวจประเมินมาตรฐาน คุณภาพแหลง่ ทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติประเภทแก่งทจี่ ัดทำ�ขน้ึ ในคร้งั น้ี จะเปน็ แนวทาง ในการตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพของแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติประเภทแก่ง ของประเทศไทยให้มีมาตรฐานเปน็ ทีย่ อมรบั ทั้งในระดับประเทศและในระดับสากล กรมการทอ่ งเทย่ี ว สงิ หาคม 2557

สารบญั หน้า คำ� นำ� สารบัญ ความสำ� คญั ของมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ท่องเทีย่ วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ 1 นิยามของคำ� สำ� คัญ 2 การจ�ำแนกประเภทของแหลง่ ธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ 5 กรอบแนวคิดในการก�ำหนดเกณฑ์มาตรฐาน 6 การก�ำหนดเกณฑ์มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ 7 องคป์ ระกอบที่ 1 คุณคา่ ด้านการทอ่ งเท่ียวและความเสีย่ งตอ่ 7 การถกู ทำ� ลาย องค์ประกอบท่ี 2 ศกั ยภาพในการพฒั นาด้านการทอ่ งเทย่ี ว 8 องค์ประกอบที่ 3 การบริหารจดั การ 8 องคป์ ระกอบท่ี 4 การบรหิ ารจดั การกิจกรรมการลอ่ งแกง่ 10 การตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ 11 กรณที ่ี 1 การตรวจประเมินแหลง่ ทอ่ งเท่ียวประเภทแก่งท่ีไม่มกี ิจกรรม 11 การลอ่ งแก่ง กรณที ่ี 2 การตรวจประเมนิ แหลง่ ท่องเทย่ี วประเภทแก่งทม่ี ีกจิ กรรม 13 การล่องแกง่ ตวั อยา่ งการตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเทย่ี วทางธรรมชาต ิ 16 ประเภทแก่ง แบบตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเทีย่ วทางธรรมชาติประเภทแก่ง 59 ประกาศส�ำนกั งานพฒั นาการทอ่ งเท่ียว 98



คูม่ อื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเทยี่ วทางธรรมชาติ ประเภทแก่ง ความสำ� คญั ของมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ปัจจุบันแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่งจัดเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาต ิ เชิงอนุรักษ์ประเภทหน่ึง แหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่งบางแห่งได้ถูกพัฒนาเป็น การท่องเท่ียวแบบผจญภัยก่ึงอนุรักษ์ธรรมชาติ (Soft Adventure Tourism) ซึ่งเป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวที่ค่อนข้างใหม่ส�ำหรับประเทศไทยเมื่อเปรียบเทียบ กบั แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาตปิ ระเภทอื่นๆ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ นน้ั มกั จะอยใู่ นเขตปา่ ตน้ นา้ํ ทมี่ คี วามเปราะบาง ทางธรรมชาติ สภาพพนื้ ทส่ี ว่ นใหญเ่ ปน็ พนื้ ทปี่ า่ เบญจพรรณ ปา่ เตง็ รงั รวมทง้ั ปา่ ดบิ ชนื้ ที่มีระบบนิเวศที่ซับซ้อน ในระยะแรกกิจกรรมการท่องเที่ยวประเภทแก่ง เริ่มต้นด้วย การใชไ้ มไ้ ผม่ าทำ� เปน็ แพลอ่ งลำ� นำ�้ ซง่ึ เปน็ การผสมผสานกนั ระหวา่ งมนษุ ยก์ บั ธรรมชาติ แต่เนื่องจากการท่องเท่ียว ท่ีขยายตัวอย่างรวดเร็วเป็นเหตุให้ป่าไผ่ลดลง จึงมีการน�ำ เรอื ยางเขา้ มาใชท้ ดแทนและมอี ปุ กรณป์ อ้ งกนั ภยั ตา่ งๆ เพมิ่ เตมิ เพอื่ ใหม้ คี วามปลอดภยั ส�ำหรับกจิ กรรมการลอ่ งแกง่ มากขนึ้ เช่น หมวกกันกระแทก เส้ือชชู ีพ เป็นตน้ ต่อมา การท่องเที่ยวประเภทแก่งได้รับความนิยมเพ่ิมมากข้ึนจากนักท่องเที่ยวท่ีช่ืนชอบ การท่องเที่ยวแนวผจญภัย ประกอบกับความสวยงาม ความอุดมสมบูรณ์ของสภาพ ปา่ ไม้ ความท้าทาย และความนา่ ต่ืนเตน้ ของการล่องแกง่ ทเ่ี ปรียบเสมือนการเอาชนะ ธรรมชาติ จึงเป็นจุดดึงดูดสำ� คัญให้มีการเปิดพื้นท่ีท่องเท่ียวประเภทแก่งเพิ่มมากขึ้น แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วประเภทแกง่ หลายแหง่ จงึ มนี กั ทอ่ งเทยี่ วนยิ มเขา้ ไปลอ่ งแกง่ เปน็ จำ� นวนมาก ในแตล่ ะปี เชน่ แกง่ หนิ เพงิ ทลี อซู แกง่ ลำ� นาํ้ เขก็ เปน็ ตน้ แตก่ ารเปดิ พน้ื ทท่ี างธรรมชาติ หรอื การจดั กจิ กรรมการทอ่ งเทย่ี วประเภทแกง่ ซงึ่ เปน็ กจิ กรรมในพนื้ ทท่ี มี่ คี วามเปราะบาง ประกอบกับการท่องเท่ียวประเภทแก่งเป็นกิจกรรมการท่องเท่ียวท่ีค่อนข้างใหม่ จึงส่งผลให้อาจมีการจัดการที่ไม่ดีนัก ซ่ึงอาจส่งผลกระทบต่อระบบนิเวศของพื้นที่ กรมการท่องเท่ยี ว 1

ความเสอื่ มโทรมของแหล่งธรรมชาติ รวมทั้งความปลอดภัยในชีวิตและทรัพยส์ นิ ของ นกั ทอ่ งเทยี่ ว ดงั นน้ั การกำ� หนดกรอบหรอื เกณฑม์ าตรฐานดา้ นการทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ ใหช้ ดั เจนจึงมคี วามจ�ำเปน็ ท้งั น้ี เพอ่ื ให้หนว่ ยงานทีร่ ับผดิ ชอบหรือผู้ทมี่ สี ว่ นเกีย่ วขอ้ ง ในการดูแลแหล่งท่องเที่ยวได้น�ำเกณฑ์มาตรฐานดังกล่าวไปเป็นแนวทางในการพัฒนา รวมทั้งเป็นเครื่องมือในการตรวจสอบมาตรฐานแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่ง เพ่ือยกระดับมาตรฐานในการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่งให้เป็นที่รู้จักและ เปน็ ท่ียอมรับของนักทอ่ งเทยี่ วท้งั ในประเทศและต่างประเทศ ทง้ั ในด้านของคุณภาพ ของสถานทที่ อ่ งเทยี่ วซง่ึ จะเปน็ ขอ้ มลู สำ� คญั ทม่ี ผี ลตอ่ การเลอื กใชบ้ รกิ ารแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว นั้นๆ รวมทั้งเพื่อให้การพัฒนาการท่องเท่ียวประเภทแก่งท่ีเกิดขึ้นน้ันเป็นการพัฒนา อย่างยงั่ ยนื นยิ ามของค�ำส�ำคัญ แก่ง (Rapid) ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายถงึ พืดหิน หรือ โขดหนิ ท่กี ีดขวางทางน�้ำ มกั จะมตี ามต้นแมน่ ้�ำ แก่ง หมายถึง โขดหิน หมู่ของโขดหิน หรือหมู่เกาะกลางล�ำน้ํา ที่ตั้ง ขวางทางนํ้าอยู่ ท�ำให้ล�ำน้ําช่วงน้ี ไหลแรง โดยมากพบตอนต้นๆ ของแม่น้ํา ล�ำธาร โดยบริเวณล�ำน้�ำท่ีมีพืดหินหรือโขดหินที่อยู่กลางล�ำน�้ำนั้น อาจถูกท่วมได้ในฤดูที่มี ปริมาณน�้ำมาก การไหลของนำ้� ในลำ� น้ำ� ทม่ี ีสภาพดังกล่าวจะเปน็ การไหลท่ีแรงและเร็ว ความเรว็ ของกระแสน�้ำใตผ้ วิ น้ำ� และระดับน�ำ้ จะแตกต่างกนั โดยช่วงตำ่� กว่าผวิ นำ�้ ลงไป กระแสน้�ำจะค่อยๆ ลดความเร็วลง (สถาบันวิจัยสภาวะแวดล้อม จุฬาลงกรณ์ มหาวทิ ยาลยั , 2547) ท้ังน้ี การไหลของน้�ำในล�ำน้�ำ (gradient) สามารถแบ่งได้เป็น 2 รูปแบบ คือ แก่ง (rapid) ซึ่งน้�ำจะไหลเร็วและแรงมาก และแอ่ง (pool) น้�ำจะไหลช้าและ มีความลึกมาก โดยทั่วไปบริเวณ ต้นแก่ง น้�ำจะไหลเอ่ือยและช้ากว่ากลางแก่งหรือ ปลายแก่ง บริเวณจุดโค้งของล�ำน้�ำจะมีผลต่อ การไหลของน้�ำด้วย กล่าวคือบริเวณ จุดโค้งด้านนอกของล�ำน้ํา กระแสน้ําจะไหลปะทะกับตลิ่งริมน้ํา เกิดการกัดเซาะเป็น 2 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเทีย่ วทางธรรมชาติประเภทแก่ง

ร่องน้ําลึก ส่งผลให้กระแสน้ําบริเวณจุดโค้ง ด้านนอกไหลแรงกว่าง จุดโค้งด้านใน นอกจากนั้นบริเวณจุดโค้งด้านนอกท่ีถูกกระแสน้ํากัดเซาะ อาจก่อให้เกิดหินแหลมคม ใต้น้�ำที่มองไม่เห็น รวมถึงต้นไม้หรือก่ิงไม้ที่ล้มขวางทางน�้ำ ซ่ึงอาจเป็นอันตราย ต่อลกู เรอื นกั ทอ่ งเท่ยี วและตวั เรอื ได้ แก่ง เป็นปรากฏการณ์ทางธรรมชาติท่ีเกิดขึ้นบริเวณแม่น้�ำ คลอง ห้วย โดยเฉพาะบริเวณต้นน�้ำ โดยแก่งเกิดจากโขดหินหรือโขดดินท่ีกีดขวางทางน�้ำ ซ่ึงเป็น ลักษณะทางกายภาพเฉพาะท่ีส�ำคัญของแก่งท่ีจะสามารถเห็นได้ชัดเจนในฤดูแล้ง ซ่ึงแก่งแต่ละแห่งยังมีลักษณะเฉพาะของ แต่ละพื้นท่ีขึ้นอยู่กับองค์ประกอบต่างๆ ท่ีส่งผลให้แก่งแต่ละแห่งมีความโดดเด่นและความสวยงาม ตลอดจนความยากง่าย และความท้าทายในการล่องแกง่ ที่แตกต่างกัน เชน่ ปริมาณการไหลของน�้ำ (volume หรือ discharge) ซ่ึงเป็นส่วนประกอบท่ีส�ำคัญที่ส่งผลต่อการท่องเท่ียวแก่ง กล่าวคือ ในชว่ งฤดแู ลง้ จะเหน็ แกง่ เดน่ ชดั มคี วามสวยงามมากทสี่ ดุ เนอื่ งจากปรมิ าณการไหลของ นำ้� นอ้ ยและสามารถลอ่ งแกง่ ได้ สว่ นชว่ งฤดฝู นปรมิ าณการไหลของนำ้� จะมาก ทำ� ใหเ้ กดิ อันตรายจากการล่องแก่งได้ เนื่องจากไม่สามารถมองเห็นร่องน�้ำหรือโขดหินที่จม อยใู่ ตน้ ำ�้ จงึ ไมน่ ยิ มลอ่ งแกง่ ในชว่ งฤดฝู น หรอื ในดา้ นความกวา้ งของลำ� นำ�้ (river width) ทมี่ ีผลตอ่ การล่องแกง่ โดยช่วงแคบและช่วงกวา้ งของแมน่ �้ำหรอื ฝงั่ น้�ำจะมีผลต่อทศิ ทาง การไหลของกระแสนำ้� ทแี่ ตกตา่ งกนั ตลอดจนมผี ลตอ่ ความเรว็ ของกระแสนำ�้ ทตี่ า่ งกนั ดว้ ย บริเวณใดทไี่ หลผา่ นชว่ งแคบๆ และทอ้ งน�ำ้ มีลกั ษณะรูปตัววหี รือรปู กรวย สายน�ำ้ จะ ถูกบีบอัดเข้าหากันเกิดเป็นกระแสน้�ำพุ่งไหลเร็วและมักจะมีระดับลึก เม่ือน�้ำ ไหลผ่านบริเวณท่ีกว้างข้ึน กระแสน้�ำจะลดความรุนแรง น�้ำจะไหลช้าและท้องน�้ำจะมี ระดบั ตื้นกว่าบริเวณท่แี คบ นอกจากนนั้ ยงั มอี งค์ประกอบอ่ืนๆ ทีส่ ำ� คญั เช่น ความลึก ของล�ำน�ำ้ (river depth) คุ้งนำ�้ (river bend) เปน็ ต้น (โครงการศกึ ษาวจิ ยั การจดั การ มนษุ ย์กบั สิง่ แวดลอ้ ม บัณฑิตวิทยาลัย มหาวทิ ยาลัยเชียงใหม,่ 2545) แหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่ง หมายถึง สถานที่ท่ีเปิดใช้เพ่ือการท่องเท่ียว โดยมแี กง่ เปน็ ทรพั ยากรธรรมชาตทิ ด่ี งึ ดดู ใจใหน้ กั ทอ่ งเทย่ี วมาเยอื น และมวี ตั ถปุ ระสงค์ เพ่ือความเพลิดเพลินและนันทนาการในรูปแบบท่ีใกล้ชิดกับธรรมชาติ โดยมีกิจกรรม การท่องเทยี่ วหลัก ได้แก่ การล่องแกง่ การพายเรอื การพักแรมและการเดินปา่ ซ่งึ อาจ กรมการทอ่ งเทย่ี ว 3

เสริมกิจกรรมเพือ่ การศกึ ษาธรรมชาติเข้าไปดว้ ย ไดแ้ ก่ การดูนก การส�ำรวจธรรมชาติ การศึกษาพันธ์ุพืชตา่ งๆ เป็นต้น กจิ กรรมลอ่ งแกง่ หมายถงึ การลอ่ งเรอื ยางในสายนำ�้ ทม่ี พี น้ื ทอ้ งนำ�้ ลาดชนั มาก มีกระแสน�้ำไหลเร็วและแรง ผ่านบริเวณที่มีเกาะแก่งต่างๆ ซึ่งกิจกรรมการท่องเที่ยว ล่องแก่งเป็นการท่องเท่ียวแบบผจญภัยกึ่งอนุรักษ์ธรรมชาติท่ีอาศัยสายน้�ำเป็น การทอ่ งเทย่ี วที่สนกุ สนาน ตน่ื เตน้ ทา้ ทายความสามารถของนักทอ่ งเท่ยี ว (ส�ำนกั งาน พฒั นาการทอ่ งเทีย่ ว, 2550) การท่องเที่ยวแบบผจญภัยก่ึงอนุรักษ์ธรรมชาติ หมายถึง กิจกรรม การท่องเท่ียวใดๆ ก็ตามท่ีมีองค์ประกอบของความท้าทายหรือเสี่ยงภัย การใช ้ พละก�ำลัง การได้รับความสนุกเพลิดเพลินและการใช้ประโยชน์จากทรัพยากร การท่องเทีย่ วอย่างย่งั ยนื เขา้ มาเกย่ี วข้อง มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่ง หมายถงึ แหล่งทอ่ งเท่ียว ประเภทแก่งทม่ี ีองคป์ ระกอบ 4 ประการ คอื คณุ ค่าด้านการท่องเทีย่ วและความเสี่ยง ต่อการถูกท�ำลาย ศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเท่ียว การบริหารจัดการ และ การบริหารจัดการกิจกรรมการล่องแก่ง ทั้งน้ี ในแต่ละองค์ประกอบจะมีหลักเกณฑ์ และดชั นชี ว้ี ดั ในการพจิ ารณาความมศี กั ยภาพ ความมปี ระสทิ ธภิ าพ และความมคี ณุ ภาพ เพ่อื ใช้ประเมนิ มาตรฐานของแหล่งท่องเท่ียวนน้ั ด้วย เกณฑ์ (Criteria) หมายถึง ปัจจัยหรือตัวแปรท่ีถูกก�ำหนดขึ้นมา เพ่อื ใชก้ �ำหนดคุณลักษณะขององค์ประกอบของแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว ดัชนีชี้วัด (Indicator) หมายถึง ปัจจัยหรือตัวแปรที่ก�ำหนดขึ้น เพื่อแสดงถึงคุณสมบัติของแต่ละเกณฑ์ซ่ึงดัชนีช้ีวัดในการประเมินมาตรฐานคุณภาพ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ มที งั้ ทอ่ี ยใู่ นรปู ของคา่ เชงิ คณุ ภาพและในรปู ของคา่ เชงิ ปรมิ าณ คุณค่าด้านการท่องเท่ียว หมายถึง คุณค่าของแหล่งท่องเท่ียวที่เกิดข้ึน จากหลายปัจจัย ท้ังในด้านกายภาพ ชีวภาพ และด้านเศรษฐกิจสังคม ซ่ึงท�ำให้แก่ง มีความสวยงาม และความนา่ สนใจ สามารถดงึ ดูดให้นกั ทอ่ งเท่ียวเข้าไปเยี่ยมชมได้ ความเส่ียงต่อการถูกท�ำลาย หมายถึง ภาวะของปัจจัยต่างๆ ท่ีอยู่รอบๆ ส่ิงแวดล้อมตามธรรมชาติของแก่งที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม 4 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่

ของแก่งในด้านใดด้านหนึ่งปัจจัยต่างๆ ซึ่งส่งผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อมธรรมชาตินั้น อาจมาจากภัยธรรมชาติที่มนุษย์ ไม่สามารถคาดการณ์ได้ล่วงหน้าหรือคาดการณ์ ล่วงหน้าได้ แต่ไม่สามารถยับย้ังภัยธรรมชาติ นั้นได้ และอีกประการหน่ึงเกิดจาก การกระท�ำของมนุษย์ ซ่ึงอาจจะต้ังใจหรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ส่งผลท�ำให้เกิด การเปลย่ี นแปลงในดา้ นลบข้ึนกับสง่ิ แวดลอ้ มได้ ศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเท่ียว หมายถึง องค์ประกอบต่างๆ ท่ีมีส่วนช่วยเสริมแหล่งธรรมชาติน้ันๆ ให้มีความเหมาะสมในการจัดการท่องเท่ียว เช่น การเข้าถึง ความปลอดภัย การจัดกิจกรรมการท่องเท่ียว ความสามารถในการ รองรบั การพฒั นาดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว การสนบั สนนุ การพฒั นาจากองคก์ ารตา่ งๆ เปน็ ตน้ การบรหิ ารจดั การแหลง่ ท่องเท่ยี ว หมายถึง ความสามารถในการควบคมุ ดแู ล การดำ� เนนิ งานการจดั การเพื่อให้แหลง่ ท่องเทีย่ วเกดิ การพัฒนาอย่างยั่งยืน การจ�ำแนกประเภทของแหลง่ ธรรมชาติประเภทแก่ง แหลง่ ธรรมชาตปิ ระเภทแก่ง สามารถแบ่งออกตามลกั ษณะทางกายภาพได้ 2 ประเภท คอื 1) แก่งหิน ลักษณะเด่นของแก่งประเภทนี้ คือ มีลักษณะกายภาพท่ีม ี โขดหินกีดขวาง ทางน�้ำไหลขนาดของโขดหินจะมีท้ังขนาดเล็กและขนาดใหญ่ สลับกันไป สามารถมองเห็นโขดหินชัดเจนในช่วงที่ฤดูนํ้าน้อย หรือฤดูแล้ง โดยแก่งประเภทน้ี เหมาะส�ำหรับท�ำกิจกรรมท่องเทย่ี ว แนวผจญภยั เชน่ การลอ่ งแก่ง ปัจจุบันกจิ กรรม การล่องแก่งเป็นการท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมอย่างมาก นอกจากนี้แก่งที่มีลักษณะ โขดหินยังเป็นแหลง่ ระบบนิเวศท่ีสำ� คญั ของล�ำน�ำ้ เนอ่ื งจากโขดหินท่กี ดี ขวางล�ำน�้ำน้ัน มซี อกตา่ งๆ ไวเ้ ปน็ ทห่ี ลบภยั หรอื เปน็ แหลง่ เพาะพนั ธข์ุ องสตั วน์ ำ�้ ทำ� ใหจ้ ำ� นวนของสตั ว์ เพ่มิ ขนึ้ อย่างมากในบรเิ วณน้ี ดงั น้นั การท�ำลายโขดหิน เช่น การระเบดิ แก่ง กเ็ หมือน เปน็ การท�ำลายแหลง่ เพาะพันธุ์และทอ่ี ยอู่ าศยั ของสัตวน์ �ำ้ 2) แก่งดิน ลักษณะเด่นของแก่งประเภทน้ี คือ มีลักษณะกายภาพ ที่มีโขดดินกีดขวาง ทางน้�ำไหลหรือมีลักษณะเกาะกลางล�ำน้�ำ ท่ีเกิดจากการทับถม กรมการทอ่ งเท่ยี ว 5

ของตะกอนแม่น�้ำเป็นระยะเวลายาวนานจนท�ำให้เกิดเป็นโขดดินหรือเกาะกลางน�้ำ โดยมีต้ังแต่ขนาดเล็กจนถึงขนาดใหญ่และมีพืชหรือวัชพืชขึ้นในพ้ืนท่ีบริเวณนั้นๆ มีการใช้ประโยชน์จากประชาชนหรือชุมชนที่อยู่ใกล้เคียง เช่น มีการปลูกพืชผัก ข้าว พืชไร่ในช่วงฤดูแล้งทม่ี นี ้�ำนอ้ ย กรอบแนวคิดในการก�ำหนดเกณฑม์ าตรฐาน ปัจจุบันกิจกรรมการท่องเท่ียวล่องแก่งได้รับความนิยมเป็นอย่างมาก แหลง่ ทอ่ งเท่ียวที่มสี ภาพภมู ิประเทศและลักษณะของลำ� น้ําทเ่ี หมาะสมในการล่องแกง่ หลายแหง่ จงึ ไดร้ บั การพฒั นาใหเ้ ปน็ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ เพอื่ รองรบั นกั ทอ่ งเทย่ี ว ทมี่ จี ำ� นวนเพมิ่ มากขนึ้ ทกุ ปี การเขา้ ไปใชป้ ระโยชนด์ า้ นการทอ่ งเทย่ี วของแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ประเภทแก่งนน้ั มกี ิจกรรมทเ่ี กิดขึน้ หลากหลายรูปแบบ เช่น การล่องแกง่ การพายเรือ การเดินป่าศึกษาธรรมชาติ การดูนก การต้ังแคมป์พักแรม เป็นต้น การใช้ประโยชน์ ดังกล่าวจ�ำเป็นต้องตระหนักถึงผลกระทบที่อาจเกิดข้ึนต่อสภาพธรรมชาติด้ังเดิม ซ่ึงจ�ำเป็นต้องพิจารณาถึงประเภทและลักษณะของกิจกรรมต่างๆ ทั้งกิจกรรมหลัก และกิจกรรมเสริมที่จะเกิดขึ้นในพ้ืนท่ี รวมทั้งพิจารณามาตรการในการป้องกัน และลดผลกระทบท่ีอาจเกิดข้ึนจากกิจกรรมการท่องเท่ียวประเภทแก่ง และมาตรการ ด้านความปลอดภัยของนักท่องเท่ียว ดังนั้น จึงควรมีการจัดท�ำเกณฑ์มาตรฐาน ที่สามารถใช้ได้กับแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่งทุกแห่งท่ัวประเทศ โดยที่ผ่านมาได ้ มีการศึกษาเพ่ือจัดท�ำเกณฑ์มาตรฐานด้านการท่องเที่ยวประเภทแก่งไว้ทั้งในประเทศ และต่างประเทศ ซึ่งในการศึกษาเพื่อจัดท�ำเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียว ทางธรรมชาติประเภทแก่ง ทางคณะผู้ศึกษาได้ท�ำการรวบรวมผลการศึกษา จากแหลง่ ขอ้ มลู ตา่ งๆ เพอ่ื นำ� มาวเิ คราะหแ์ ละประยกุ ตใ์ ชก้ บั การกำ� หนดกรอบมาตรฐาน แหล่งท่องเทีย่ วประเภทแกง่ ในครง้ั น้ี การกำ� หนดเกณฑม์ าตรฐานแหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ นนั้ นอกจากจะเนน้ ไปท่ีคุณค่าหรือความส�ำคัญของแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่งท่ีมีศักยภาพในการดึงดูดใจ ให้นักท่องเที่ยวเข้าไปเย่ียมชมแล้วยังพิจารณาถึงความเหมาะสมในการจัดการ 6 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติประเภทแก่ง

ก า ร ท ่ อ ง เ ที่ ย ว ท่ี ไ ม ่ ก ่ อ ใ ห ้ เ กิ ด ผ ล ก ร ะ ท บ ต ่ อ ส ภ า พ ธ ร ร ม ช า ติ ด้ั ง เ ดิ ม ศั ก ย ภ า พ ด้านการทอ่ งเทยี่ ว และความปลอดภัยจากกิจกรรม การทอ่ งเที่ยวประเภทแก่งอีกด้วย การก�ำหนดเกณฑ์มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ จากแนวคิดดังกล่าวข้างต้น ทางคณะผู้ศึกษาได้ท�ำการก�ำหนดเกณฑ์ มาตรฐานจากองค์ประกอบพื้นฐาน 4 ด้าน ส�ำหรับประเมินมาตรฐานคุณภาพ แหล่งทอ่ งเทีย่ วประเภทแก่ง ได้แก่ องค์ประกอบท่ี 1 คุณค่าด้านการท่องเที่ยวและความเสี่ยงต่อการ ถูกทำ� ลาย หมายถงึ คณุ คา่ หรอื ความสำ� คญั ของแหลง่ ธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ซง่ึ เกดิ ขนึ้ จากหลายองค์ประกอบทั้งในด้านความส�ำคัญของแหล่งธรรมชาติที่มีต่อระบบนิเวศ ความส�ำคัญต่อมนุษย์จากการเข้าไปใช้ประโยชน์จากแหล่งธรรมชาติ คุณค่าทางด้าน การเรียนรู้ และคุณค่าทางด้านจิตใจ รวมถึงความเสี่ยงต่อการถูกท�ำลายของ แหลง่ ธรรมชาติ ซงึ่ หมายถงึ ภาวะของปจั จยั ตา่ งๆ ทอี่ ยรู่ อบๆ สง่ิ แวดลอ้ มตามธรรมชาติ ของแก่งท่ีส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงกับสิ่งแวดล้อมธรรมชาติด้านใดด้านหน่ึง ปัจจัยต่างๆ ซึ่งส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม ธรรมชาตินั้น อาจมาจากภัยธรรมชาต ิ ทม่ี นษุ ยไ์ มส่ ามารถคาดการณไ์ ดล้ ว่ งหนา้ หรอื คาดการณล์ ว่ งหนา้ ไดแ้ ตไ่ มส่ ามารถยบั ยงั้ ภัยธรรมชาตินั้นได้ และอีกประการหนึ่งเกิดจากการกระท�ำของมนุษย์ซ่ึงอาจจะต้ังใจ หรือรู้เท่าไม่ถึงการณ์ ส่งผลท�ำให้เกิดการเปล่ียนแปลงในด้านลบข้ึนกับส่ิงแวดล้อม ได้เกณฑ์ท่ีใช้ในการประเมินคุณค่าและความดึงดูดใจของแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่ง ประกอบดว้ ย ปัจจัยหลกั ที่ใชใ้ นการพิจารณา 2 ดา้ น ได้แก่ 1. คณุ คา่ ดา้ นการทอ่ งเทย่ี ว ประกอบดว้ ย 10 ดชั นชี ว้ี ดั ไดแ้ ก่ 1) ความกวา้ ง ของล�ำน�้ำบริเวณแก่ง 2) ความยาวของล�ำน�้ำบริเวณแก่ง 3) ความเช่ียวและความลึก ของน้�ำบริเวณแก่ง 4) ความสะอาดของน้�ำบริเวณแก่ง 5) ความสวยงามของแก่ง 6) ความโดดเด่นเฉพาะตวั ของแก่ง 7) จ�ำนวนและความถ่ขี องแกง่ 8) สัตว์น�้ำทอ่ี าศัย กรมการท่องเท่ียว 7

ในบริเวณแก่ง 9) ความสมบูรณ์ของป่าในบริเวณรอบแก่ง 10) เรื่องราวพ้ืนบ้านท่ี เก่ยี วข้องกับแก่ง 2. ความเสี่ยงต่อการถูกท�ำลาย ประกอบด้วย 3 ดัชนีชี้วัด ได้แก่ 1) การรุกล�้ำพื้นที่รอบแก่ง 2) กิจกรรมท่ีก่อให้เกิดการท�ำลายสภาพธรรมชาต ิ บริเวณแก่ง 3) ความเสีย่ งตอ่ การถกู ท�ำลายจากภัยธรรมชาติ องคป์ ระกอบท่ี 2 ศกั ยภาพในการพฒั นาด้านการท่องเทย่ี ว หมายถงึ องคป์ ระกอบตา่ งๆ ทมี่ สี ว่ นชว่ ยในการเสรมิ ใหแ้ หลง่ ธรรมชาตนิ น้ั ๆ มีความเหมาะสมในการจัดการท่องเที่ยว เช่น แหล่งธรรมชาติอาจมีสภาพธรรมชาต ิ ที่สวยงามมาก หากแต่ขาดความสะดวกในการเข้าถึง สามารถรองรับกิจกรรม การท่องเที่ยวได้น้อย ขาดความปลอดภัยในการท่องเท่ียว หรือมีข้อจ�ำกัดสูง ในการพฒั นาสง่ิ อำ� นวยความสะดวกขนั้ พนื้ ฐาน เปน็ ตน้ สำ� หรบั ศกั ยภาพในการพฒั นา ดา้ นการทอ่ งเท่ียวมีเกณฑ์ท่ีใชใ้ นการพิจารณา 4 ดา้ น ไดแ้ ก่ 1. ศักยภาพในการจัดกิจกรรมการท่องเที่ยว ประกอบด้วย 2 ดัชนีชี้วัด ไดแ้ ก่ 1) โอกาสในการเปน็ แหลง่ ดูสตั ว์ 2) โอกาสในการเปน็ แหล่งดูพนั ธพุ์ ืช 2. การเข้าถึง ประกอบด้วย 2 ดัชนีชี้วัด ได้แก่ 1) ความสะดวกในการ เขา้ ถงึ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วบรเิ วณเขตบรกิ าร 2) ความเชอื่ มโยงกบั เสน้ ทางการทอ่ งเทย่ี วหลกั 3. ความปลอดภยั ประกอบดว้ ย 5 ดชั นชี วี้ ดั ไดแ้ ก่ 1) การวดั ระดบั นำ�้ และ การแจ้งเตือนถึงการเปลย่ี นแปลงของระดบั น�ำ้ แกน่ กั ท่องเท่ียว 2) ความปลอดภยั ของ เส้นทางเข้าสู่ตัวแก่งและเส้นทางบริเวณแก่ง 3) การเกิดเหตุอันตรายต่อนักท่องเท่ียว จากภยั ธรรมชาติ 4) การเกดิ เหตอุ นั ตรายตอ่ นกั ทอ่ งเทยี่ วจากปจั จยั อน่ื 5) ความอนั ตราย ของแกง่ และเจ้าหนา้ ท่ดี แู ลความปลอดภยั 4. ศักยภาพในการรองรับด้านการท่องเที่ยว ประกอบด้วย 2 ดัชนีช้ีวัด ไดแ้ ก่ 1) ความสามารถในการรองรับการทอ่ งเทย่ี วของตวั แหลง่ ทอ่ งเท่ยี ว 2) ความรว่ มมอื ขององค์กรทอ้ งถิน่ ภาคเอกชนและหน่วยงานรัฐในการพฒั นาการทอ่ งเทย่ี ว องค์ประกอบที่ 3 การบริหารจัดการ หมายถึง ความสามารถในการควบคุม ดูแลการด�ำเนินงาน การจัดการ แหล่งท่องเทยี่ วเพ่อื ให้เกิดการพัฒนาอย่างยัง่ ยนื โดยมอี งค์ประกอบท่เี ก่ยี วข้อง ไดแ้ ก่ 8 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติประเภทแกง่

1) การจดั การท่องเท่ียวเพือ่ ให้เกิดความยัง่ ยนื ประกอบด้วย การจดั การ ด้านการอนุรักษ์แหล่งธรรมชาติ การจัดการด้านสิ่งแวดล้อมและการจัดการ ดา้ นการทอ่ งเทยี่ ว 2) การจดั การดา้ นการให้ความรู้และการสร้างจิตสำ� นึก โดยพิจารณาจาก การดำ� เนนิ งานขององคก์ รทดี่ แู ลรบั ผดิ ชอบพน้ื ทใ่ี นการสรา้ งเสรมิ จติ สำ� นกึ และการเรยี นรู้ ในเรื่องคุณค่าของทรัพยากรธรรมชาติ ระบบนิเวศและการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมให้แก ่ นักท่องเท่ียว เจ้าหน้าท่ีดูแลพื้นท่ี ผู้ประกอบการ และชุมชนท้องถ่ินท่ีอยู่โดยรอบ แหลง่ ท่องเทย่ี ว 3) การจัดการด้านเศรษฐกิจและสังคม พิจารณาจากการมีส่วนร่วม ของชุมชนในกิจกรรมการท่องเที่ยวโดยการเปิดโอกาสให้ประชาชนหรือชุมชน ได้มีส่วนร่วมในการคิด การพิจารณาตัดสินใจ การด�ำเนินการและร่วมรับผิดชอบ ในเรื่องตา่ งๆ ท่ีจะมีผลกระทบตอ่ ประชาชนหรอื ชมุ ชนนั้นๆ รวมท้ังการกระจายรายได้ หรอื ผลประโยชนส์ ูท่ อ้ งถน่ิ การบริหารจัดการแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่งในประเทศไทย สามารถ แบ่งออกไดเ้ ป็น 2 ประเภท ตามหนว่ ยงานหรือองคก์ รท่รี ับผดิ ชอบ ไดแ้ ก่ • แหล่งท่องเที่ยวท่ีบริหารจัดการโดยหน่วยงานราชการส่วนกลาง เชน่ อทุ ยานแห่งชาตวิ นอทุ ยาน เขตรกั ษาพนั ธ์สุ ตั ว์ปา่ เปน็ ตน้ • แหล่งท่องเที่ยวท่ีบริหารจัดการโดยท้องถ่ินและหน่วยงานอ่ืนๆ เช่น องคก์ ารบริหารส่วนตำ� บล เทศบาล ท่ีดินสว่ นตัวของเอกชน เปน็ ตน้ ทงั้ นี้ ขอ้ แตกตา่ งระหวา่ งแหลง่ ทอ่ งเทยี่ วทดี่ แู ลโดยหนว่ ยงานราชการสว่ นกลาง และแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทดี่ แู ลโดยทอ้ งถน่ิ คอื แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วทหี่ นว่ ยงานราชการสว่ นกลาง ดแู ลจะมนี โยบาย แผนงาน และโครงการในการจดั การดา้ นการอนรุ กั ษแ์ หลง่ ธรรมชาติ ทช่ี ดั เจน รวมถงึ ในด้านงบประมาณและบคุ ลากร แต่แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วท่ดี แู ลโดยทอ้ งถิ่น ส่วนมากมักจะขาดระบบการจัดการด้านส่ิงแวดล้อมท่ีเป็นภาพรวมในระยะยาว ท�ำให้แหลง่ ท่องเท่ยี วมีโอกาสท่ีจะเส่อื มโทรมได้งา่ ยกว่า อย่างไรก็ตามแหล่งทอ่ งเท่ยี ว ที่บริหารจัดการโดยหน่วยงานท้องถิ่นนั้นจะสามารถเปิดโอกาสให้ชุมชนท้องถ่ิน ได้เข้ามามีส่วนร่วมในการบริหารจัดการพ้ืนท่ีของตนได้มากกว่า รวมท้ังเป็นการสร้าง รายได้ใหแ้ กช่ มุ ชนทอ้ งถิ่นอีกด้วย กรมการท่องเทีย่ ว 9

เกณฑ์ที่ใช้ประเมินการบริหารจัดการของแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่ง ประกอบด้วย 2 ด้าน ไดแ้ ก่ 1. การจัดการด้านการอนุรักษ์และรักษาสิ่งแวดล้อม ประกอบด้วย 8 ดัชนีช้ีวัด ได้แก่ 1) การจัดกิจกรรมท่ีเหมาะสม 2) การจัดการด้านภูมิทัศน์และ ความเป็นระเบียบเรียบร้อยของพ้ืนที่ 3) การจัดการขยะมูลฝอยและการรักษา ความสะอาด 4) การจดั การนํ้าเสยี 5) มาตรการป้องกนั ผลกระทบตอ่ พืน้ ท่เี ปราะบาง 6) การใหค้ วามรแู้ กน่ กั ทอ่ งเทย่ี ว 7) การจดั การดา้ นการใชป้ ระโยชนข์ องแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว 8) การตดิ ตามประเมนิ ผลกระทบ 2. การจัดการด้านการท่องเท่ียว ประกอบด้วย 6 ดัชนีช้ีวัด ได้แก ่ 1) การจัดส่ิงอ�ำนวยความสะดวกบริเวณเส้นทางเดินเข้าสู่ตัวแก่ง 2) ความพร้อม ของสาธารณูปโภคพื้นฐาน 3) มาตรการด้านความปลอดภัยและระบบเตือนภัย 4) เจา้ หน้าท่รี ักษาความปลอดภัย 5) การให้บรกิ าร 6) การจดั การดา้ นการมสี ่วนรว่ ม องคป์ ระกอบท่ี 4 การบริหารจัดการกจิ กรรมการล่องแกง่ เกณฑท์ ใี่ ชป้ ระเมนิ การบรหิ ารจดั การกจิ กรรมการลอ่ งแกง่ ในแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว ประเภทแกง่ ประกอบด้วย 5 ด้าน ได้แก่ 1) ศักยภาพในการจัดกิจกรรมการล่องแก่ง ประกอบด้วย 4 ดัชนีช้ีวัด ได้แก่ 1) ระดับความยากง่ายของการล่องแก่ง 2) โอกาสในการพบแหล่งธรรมชาติ ประเภทอน่ื 3) จุดปล่อยเรอื /แพ 4) จำ� นวนผูป้ ระกอบการทไ่ี ด้รับอนญุ าตให้ประกอบ กิจกรรมการลอ่ งแกง่ 2) การบริหารจัดการนักท่องเท่ียว ประกอบด้วย 10 ดัชนีชี้วัด ได้แก ่ 1) ช้ีแจงให้นักท่องเท่ียวทราบถึงกฎระเบียบและข้อห้ามก่อนการล่องแก่ง 2) อธิบาย เกี่ยวกับเส้นทางการล่องแก่ง 3) ให้ความรู้เร่ืองความปลอดภัยในการล่องแก่ง 4) สาธติ วธิ ใี ช้อปุ กรณ์ตา่ งๆ ในการลอ่ งแก่ง 5) ก�ำหนดจ�ำนวนนกั ท่องเทยี่ วตอ่ แพ 1 ลำ� 6) จัดท่ีนั่งท่ีเหมาะสมให้แก่นักท่องเท่ียว 7) แบ่งกลุ่มนักท่องเท่ียวตามประสบการณ์ และความเสยี่ ง เชน่ การวา่ ยนำ�้ ผสู้ งู อายุ เปน็ ตน้ 8) ดแู ลความปลอดภยั ใหก้ บั นกั ทอ่ งเทย่ี ว ขณะล่องแก่ง 9) อธิบายเทคนิคขณะล่องแก่ง เช่น การโน้มตัว การหมอบ เป็นต้น 10) ควบคมุ นกั ท่องเที่ยวให้ปฏบิ ตั ติ ามกฎระเบียบและขอ้ หา้ ม 10 คูม่ อื การตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาติประเภทแกง่

3) ความพรอ้ มดา้ นบคุ ลากร ประกอบดว้ ย 5 ดชั นชี ว้ี ดั ไดแ้ ก่ 1) มหี วั หนา้ / ผู้จัดการในการก�ำกับดแู ลกิจกรรมล่องแกง่ 2) มผี ู้ควบคุมเรือยางทไี่ ดร้ บั การฝกึ อบรม มาโดยเฉพาะ 3) มีเจ้าหน้าท่ีดูแลความปลอดภัยที่ได้รับการฝึกอบรมมาโดยเฉพาะ 4) มีความพร้อมและเพียงพอของบุคลากรในการท�ำงาน 5) มีการแลกเปลี่ยน ประสบการณ์การทำ� งานในทมี งาน 4) ความพรอ้ มดา้ นเครอ่ื งมอื และอปุ กรณ์ 10 ดชั นชี ว้ี ดั 1) คมู่ อื การลอ่ งแกง่ 2) เส้ือชูชีพ 3) หมวกนิรภัย/หมวกกันกระแทก 4) รองเท้า 5) เรือ/แพ 6) ไม้พาย 7) อุปกรณใ์ ห้สัญญาณ เช่น นกหวีด เป็นต้น 8) ถุงเชือกช่วยชีวติ 9) ชดุ ปฐมพยาบาล 10) วทิ ยุสือ่ สาร 5) หลกั ประกันภยั แก่นักทอ่ งเท่ยี ว ประกอบดว้ ย 3 ดัชนชี ้ีวดั 1) การประกนั ภยั 2) แผนการจดั การความเสี่ยง 3) บุคลากรดแู ลดา้ นสขุ ภาพและปฐมพยาบาล การตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหล่งทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแก่ง การตรวจประเมินมาตรฐานแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติประเภทแก่ง สามารถแบง่ ไดเ้ ปน็ 2 กรณี ตามลกั ษณะของกจิ กรรมดา้ นการทอ่ งเทย่ี วของพน้ื ท่ี ไดแ้ ก่ กรณที ี่ 1 การตรวจประเมินแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่งท่ีไม่มีกิจกรรม การล่องแกง่ กรณที ่ี 2 การตรวจประเมินแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่งท่ีมีกิจกรรมการ ลอ่ งแก่ง กรณที ี่ 1 การตรวจประเมินแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่งที่ไม่มีกิจกรรม การลอ่ งแกง่ สำ� หรบั แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ ทไ่ี มม่ กี จิ กรรมการลอ่ งแกง่ จะตอ้ งทำ� การประเมิน จำ� นวน 3 องคป์ ระกอบ ไดแ้ ก่ คณุ ค่าดา้ นการทอ่ งเทยี่ วและความเส่ียง ต่อการถูกท�ำลาย ศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเที่ยวและการบริหารจัดการ โดยมีคะแนนเตม็ 190 คะแนน รายละเอยี ดแสดงดังตาราง กรมการทอ่ งเท่ยี ว 11

องคป์ ระกอบ เกณฑ์ จ�ำนวน คะแนน ตัวช้ีวัด 1. คณุ คา่ ด้านการ 1. คุณค่าด้านการท่องเท่ยี ว 10 50 ทอ่ งเท่ียวและความ 2. ความเสี่ยงต่อการถกู ทำ� ลาย 3 15 เส่ยี งต่อการถูกท�ำลาย รวม 13 65 2. ศกั ยภาพในการ 1. ศักยภาพในการจัดกิจกรรมการท่องเท่ยี ว 2 10 พัฒนาด้านการ 2. การเข้าถึง 2 10 ท่องเทยี่ ว 3. ความปลอดภัย 5 25 4. ศักยภาพในการรองรบั ด้านการทอ่ งเทีย่ ว 2 10 รวม 11 55 3. การบริหารจดั การ 1. การจัดการดา้ นการอนุรกั ษ์และรักษา 8 40 ส่งิ แวดล้อม 2. การจัดการด้านการท่องเทยี่ ว 6 30 รวม 14 70 รวมทง้ั สน้ิ 38 190 คะแนนท่ีประเมินได้สามารถน�ำมาก�ำหนดระดับมาตรฐานคุณภาพ แหล่งทอ่ งเท่ยี วได้ ดงั น้ี คา่ คะแนน ระดับมาตรฐาน สญั ลกั ษณ์ มากกว่า 145 คะแนน สงู มากกว่า 95-145 คะแนน ปานกลาง มากกว่า 50-95 คะแนน ต่�ำ 12 คู่มอื การตรวจประเมินมาตรฐานคณุ ภาพแหล่งทอ่ งเทยี่ วทางธรรมชาตปิ ระเภทแก่ง

กรณที ่ี 2 การตรวจประเมนิ แหลง่ ท่องเที่ยวประเภทแกง่ ทีม่ ีกจิ กรรมการลอ่ งแกง่ ส�ำหรับแหล่งธรรมชาติประเภทแก่งท่ีมีกิจกรรมการล่องแก่งน้ัน จะท�ำการประเมิน องค์ประกอบท้ัง 4 องค์ประกอบ คือ คุณค่าด้านการท่องเท่ียวและความเสี่ยงต่อการ ถูกท�ำลาย ศักยภาพในการพัฒนาด้านการท่องเที่ยว การบริหารจัดการ และการบริหาร จดั การกจิ กรรม การลอ่ งแกง่ โดยมคี ะแนนเตม็ 250 คะแนน รายละเอยี ดแสดงดงั ตาราง องคป์ ระกอบ เกณฑ์ จำ� นวน คะแนน ตัวชีว้ ัด 1. คุณคา่ ด้านการ 1. คณุ คา่ ด้านการท่องเทย่ี ว 10 50 ทอ่ งเทีย่ วและความเสี่ยง 2. ความเสย่ี งตอ่ การถูกทำ� ลาย 3 15 ตอ่ การถูกท�ำลาย รวม 13 65 2. ศกั ยภาพในการ 1. ศักยภาพในการจดั กิจกรรมการทอ่ งเทีย่ ว 2 10 พฒั นาดา้ นการ 2. การเข้าถงึ 2 10 ท่องเที่ยว 3. ความปลอดภยั 5 25 4. ศกั ยภาพในการรองรบั ด้านการทอ่ งเที่ยว 2 10 รวม 11 55 3. การบรหิ ารจัดการ 1. การจดั การดา้ นการอนรุ กั ษแ์ ละรกั ษา 8 40 ส่งิ แวดลอ้ ม 2. การจัดการดา้ นการท่องเทีย่ ว 6 30 รวม 14 70 4. การบริหารจัดการ 1. ศกั ยภาพในการจดั กิจกรรมการลอ่ งแก่ง 4 20 กจิ กรรมการลอ่ งแก่ง 2. การบรหิ ารจัดการนกั ท่องเท่ียว 10 10 3. ความพร้อมดา้ นบคุ ลากร 5 5 4. ความพรอ้ มดา้ นเคร่อื งมือและอุปกรณ์ 10 10 5. หลักประกนั ภยั แก่นกั ทอ่ งเทีย่ ว 3 15 รวม 32 60 รวมคะแนนเต็ม 70 250 กรมการท่องเทยี่ ว 13

คะแนนที่ประเมินได้สามารถน�ำมาก�ำหนดระดับมาตรฐานคุณภาพ แหล่งท่องเท่ียวได้ ดังนี้ คา่ คะแนน ระดบั มาตรฐาน สัญลักษณ์ มากกว่า 215 คะแนน ดีเยยี่ ม มากกว่า 175-215 คะแนน ดีมาก มากกว่า 140-175 คะแนน มากกว่า 100-140 คะแนน ดี มากกวา่ 65-100 คะแนน ปานกลาง ต่ำ� วธิ ีการใหค้ ะแนน การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวประเภทแก่ง ตามแบบตรวจประเมนิ ทก่ี ำ� หนดไวจ้ ะมหี ลักในการให้คะแนน 2 วิธี คือ วิธีท่ี 1 การให้คะแนนโดยพิจารณาว่าแหล่งท่องเที่ยวมีคุณสมบัต ิ ตรงกบั คา่ คะแนนหรอื ความหมายในขอ้ ใดมากทสี่ ดุ และจะใหค้ า่ คะแนนในขอ้ ทเ่ี หน็ วา่ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วควรไดใ้ นขอ้ นน้ั เพยี งขอ้ เดยี ว ทงั้ นี้ จะมคี า่ การใหค้ ะแนนตง้ั แต่ 1 คะแนน ถึง 5 คะแนน โดยใหผ้ ูป้ ระเมินทำ� เครือ่ งหมาย รอบหมายเลขค่าคะแนนทต่ี ้องการ ตัวอยา่ งการให้คะแนนแบบวธิ ที ี่ 1 เกณฑ์ ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน 4 1.1.1 ความกว้างของล�ำน�ำ้ (1) น้อยกวา่ 10 เมตร บรเิ วณแกง่ (2) 10-25 เมตร (3) 25-50 เมตร 4 50-100 เมตร (5) มากกว่า 100 เมตร 14 คมู่ ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหล่งท่องเทีย่ วทางธรรมชาติประเภทแกง่

ตัวอย่างการให้คะแนนในเกณฑ์หัวข้อความกว้างของล�ำน้ําบริเวณแก่ง ประเมินได้ว่าแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่ง มีคุณสมบัติตรงกับข้อ “50-100 เมตร” ซงึ่ มีคา่ คะแนนเท่ากบั 4 วธิ ีที่ 2 การให้คะแนนโดยพิจารณาวา่ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วนนั้ มคี ณุ สมบัติตรง กับดชั นีช้ีวัดขอ้ ใดบ้าง โดยดชั นชี ้ีวัด 1 ขอ้ มคี ่าเท่ากับ 1 คะแนน หากไมม่ คี ณุ สมบัติ ตรงกับดัชนชี วี้ ดั เลยจะมคี า่ เท่ากบั 0 คะแนน หากมคี ุณสมบัติตรงแต่ไมไ่ ดด้ �ำเนนิ การ หรือไม่มีประสิทธิภาพจะมีค่าเท่ากับ 0.5 คะแนน หากมีคุณสมบัติตรงตามดัชนีช้ีวัด จะมคี า่ เทา่ กบั 1 คะแนน โดยใหผ้ ปู้ ระเมนิ ทำ� เครอื่ งหมาย รอบหมายเลขคา่ คะแนน ท่ตี ้องการ ตวั อยา่ งการให้คะแนนแบบวธิ ีท่ี 2 เกณฑ์ ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน 3.1.6 การให ้ • มกี ารใหค้ วามรู้แก่นักท่องเทีย่ วเกีย่ วกับกฎ 0 0.5 1 3 ความรแู้ ก ่ ระเบียบ และข้อหา้ มของพ้นื ท่ี นักทอ่ งเทีย่ ว • มกี ารใหค้ วามรู้แกน่ ักท่องเทยี่ วเกีย่ วกบั ระบบ 0 0.5 1 นิเวศของพน้ื ท่ี • มกี ารใหค้ วามรแู้ กน่ ักทอ่ งเทยี่ วเกี่ยวกบั 0 0.5 1 การอนรุ กั ษท์ รพั ยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน • มกี ารจัดอบรมพนกั งาน ผูป้ ระกอบการ และ 0 0.5 1 ชมุ ชนเกี่ยวกับคุณค่าของทรพั ยากรธรรมชาติ และการอนุรกั ษเ์ ปน็ ระยะๆ ตามความเหมาะสม • มกี ารจัดกจิ กรรมดา้ นการศึกษาธรรมชาติให้กบั 0 0.5 1 กลุ่มนกั ท่องเทย่ี วทมี่ คี วามสนใจเฉพาะดา้ น เชน่ กิจกรรมการดนู ก การศกึ ษาพนั ธไุ์ ม้ ฯลฯ เป็นคร้งั คราว กรมการท่องเทย่ี ว 15

ตัวอย่างการให้คะแนนในดัชนีช้ีวัด หัวข้อการให้ความรู้แก่นักท่องเท่ียว ประเมินได้ว่าแหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่ง มีคุณสมบัติตรง 2 ข้อ (ข้อ 4 และ 5) โดยแต่ละข้อมีค่าเท่ากับ 1 คะแนน และมีคุณสมบัติตรงแต่ไม่ได้ด�ำเนินการหรือไม่มี ประสิทธิภาพ 2 ข้อ (ข้อ 1 และ 2) โดยแต่ละข้อมีค่าเท่ากับ 0.5 คะแนน ฉะนั้น การประเมนิ ในเกณฑน์ ี้ได้ 3 คะแนน ตวั อย่างการตรวจประเมนิ มาตรฐานคุณภาพแหลง่ ทอ่ งเที่ยวทางธรรมชาติประเภทแก่ง การตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเที่ยวของแก่งหินเพิง จังหวัด ปราจีนบรุ ี สถาบันวิจัยสภาวะแวดล้อม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัยได้ท�ำการทดสอบ แบบตรวจประเมินมาตรฐานคุณภาพแหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติประเภทแก่ง โดยการตรวจประเมนิ มาตรฐานแหลง่ ทอ่ งเทยี่ วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ของแกง่ หนิ เพงิ ตำ� บลสะพานหิน อำ� เภอนาดี จงั หวดั ปราจีนบรุ ี ซง่ึ อยู่ในความรบั ผดิ ชอบของอทุ ยาน แห่งชาติเขาใหญ่ กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เม่ือพิจารณาจาก องค์ประกอบหลักของมาตรฐานแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติประเภทแก่งทั้ง 4 ด้าน สามารถสรุปได้ว่า แก่งหินเพิงได้คะแนน รวมทั้งส้ิน 199 คะแนน ซึ่งจัดว่ามีมาตรฐาน คุณภาพแหล่งทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ อยู่ในระดับดีมาก หรอื ได้สัญลักษณ์ โดยมีรายละเอยี ดคะแนนการประเมนิ ดงั นี้ 16 ค่มู ือการตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ท่องเที่ยวทางธรรมชาติประเภทแก่ง

ตัวอยา่ ง แบบตรวจปสรำ� ะนเกั มงินานมพาตัฒรนฐาากนารคทุณอ่ ภงเาทพย่ี แวโดหกยลระง่ ททรอ่ วงงเกทาีย่ รวทท่องาเงทธ่ียรวรแมลชะากตฬี ปิาระเภทแกง่ หช่อืนแ่วหยงลา่งนทผ่อรู้งับเทผี่ยิดวช..อ..บ.../.ผ...ู้ด..แู..ล..............แอ......กุท....่งย....ห..า....นิน....แเ....พ.ห.....ิง่ง....ช....า....ต......ิเ..ข....า....ใ...ห.....ญ.......่...ก....ร....ม......อ....ุท......ย....า....น.....แ.....ห.....่ง...ช......า...ต.....ิ..ส......ัต....ว....์ป......า่......แ.....ล.....ะ....พ......นั ....ธ....์ุพ......ชื....................................................................................................................................... ทอ่ี ย่.ู ....................... หมทู่ ี่................... บา้ น.............................. ต�ำบล...ส..ะ..พ...า..น...ห..นิ............. อ�ำเภอ...น...า..ด..ี.................... จงั หวดั ...ป..ร..า..จ...ีน..บ...ุร..ี ........... ป ผ้ปูระรเะมเมินินเม ่อื ((วชหนัอ่ืนท-ว่ น.ี่ย.า.ง.ม.า..สน..ก)...ลุ....2..)...5...........................ส.........ถ......า....เบ..ด...นั.อื....ว..น..ิจ.......ยั.......ส......กภ........ร.า.....ก.ว......ะฎ......แ..า....ว.ค.....ด...ม......ล......้อ.......ม...........จ........ฬุ.......า......ล.........ง....ก........ร......ณ.........ม์.........ห....พา....ว...ศ..ทิ........ย......า......2ล......5.ัย......5.......1......................................................................................................................................................................................... ผลการประเมินมาตรฐานแหลง่ ท่องเทีย่ วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ■ กรณที ี่ 1 การประเมินแหลง่ ท่องเท่ยี วประเภทแก่ง ■✓กรณีที่ 2 การประเมนิ แหล่งทอ่ งเทีย่ วประเภทแก่ง ทไ่ี มม่ ีกิจกรรมการลอ่ งแก่ง ทม่ี กี ิจกรรมการล่องแกง่ องค์ประกอบ คะแนน ผลการให้ ระดบั มาตรฐาน องคป์ ระกอบ คะแนน ผลการให้ ระดับมาตรฐาน เตม็ คะแนน เตม็ คะแนน กรมการทอ่ งเท่ยี ว 17 1. คณุ คา่ ด้าน 65 ■ สงู (>145 คะแนน) 1. คุณคา่ ด้าน 65 51 ■ ดเี ย่ยี ม (>215 คะแนน) การท่องเทย่ี วและ ■ ปานกลาง การท่องเท่ยี วและ ■✓ ดมี าก ความเสย่ี งตอ่ (>90-145 คะแนน) ความเสย่ี งตอ่ (>175-215 คะแนน) การถกู ทำ� ลาย ■ ตำ่� (>50-95 คะแนน) การถกู ทำ� ลาย ■ ดี (>140-175 คะแนน) ■ ปานกลาง (>100-140 คะแนน) ■ ตำ่� (>65-100 คะแนน)

18 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ผลการประเมินมาตรฐานแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ ■ กรณีที่ 1 การตรวจประเมนิ แหลง่ ท่องเที่ยวประเภทแกง่ ทไี่ มม่ ี ■ กรณีท่ี 2 การตรวจประเมินแหลง่ ท่องเทย่ี วประเภทแก่งที่มี กจิ กรรมการลอ่ งแก่ง กิจกรรมการล่องแก่ง องคป์ ระกอบ คะแนน ผลการให้ ระดบั มาตรฐาน องคป์ ระกอบ คะแนน ผลการให้ ระดับมาตรฐาน เต็ม คะแนน เต็ม คะแนน 2. ศกั ยภาพใน 55 2. ศกั ยภาพใน 55 45 การพฒั นาด้าน การพฒั นาด้าน การท่องเทยี่ ว การทอ่ งเทยี่ ว 55 3. การบริหารจดั การ 70 3. การบริหารจัดการ 70 48 4. การบริหารจดั การ กจิ กรรมการลอ่ งแกง่ 60 รวมท้ังสิ้น 190 รวมท้ังสน้ิ 250 199

เกณฑ/์ ดัชนีช้วี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1. คุณคา่ ด้านการท่องเท่ยี วและความเส่ยี งตอ่ การถกู ท�ำลาย 1.1 คุณคา่ ด้านการทอ่ งเที่ยว 1.1.1 ความกว้างของ (1) น้อยกวา่ 10 เมตร 5 ความกวา้ งของลำ� นำ้� บรเิ วณแกง่ ล�ำน้ำ� บรเิ วณแก่ง (2) 10-25 เมตร จะบง่ บอกถงึ ความสวยงามของแกง่ (3) 26-50 เมตร กิจกรรมต่างๆ ความเร็ว และ (4) 51-100 เมตร กระแสของน้�ำ 5 มากกว่า 100 เมตร 5 ความยาวของล�ำน�้ำบริเวณแก่ง 1.1.2 ความยาวของ (1) นอ้ ยกวา่ 10 เมตร จะเปน็ จดุ ดงึ ดดู หนง่ึ ใหน้ กั ทอ่ งเทยี่ ว ลำ� น้ำ� บรเิ วณแก่ง (2) 10-50 เมตร ท�ำกิจกรรม โดยพิจารณาจาก (3) 51-100 เมตร ความยาวจากตน้ แกง่ จนถงึ ทา้ ยแกง่ (4) 101-500 เมตร กรมการทอ่ งเท่ยี ว 19 5 มากกวา่ 500 เมตร

20 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดชั นชี วี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.3 ความเช่ยี วและ (1) น�้ำเชย่ี วมาก และลึกมาก ไม่สามารถทำ� กจิ กรรมต่างๆ ได้ 4 ความเช่ียวและความลึกของน้�ำ ความลกึ ของน�้ำบรเิ วณแก่ง (2) นำ้� เชีย่ วมาก และลึกปานกลาง สามารถทำ� กจิ กรรมได ้ ของแก่งมีผลต่อการท�ำกิจกรรม บางประเภท แต่ตอ้ งอย่ใู นความดแู ลของเจา้ หนา้ ท่ี การทอ่ งเที่ยวของแก่ง และต้องระมัดระวังเปน็ พเิ ศษ (3) น�้ำเชีย่ วปานกลาง และลกึ ปานกลาง สามารถทำ� กิจกรรม ได้บางประเภทแตต่ อ้ งระมัดระวงั เป็นพิเศษ 4 นำ�้ เชี่ยวเลก็ น้อย และลึกปานกลาง สามารถท�ำกิจกรรมตา่ งๆ ได้ (5) นำ�้ เชยี่ วเล็กนอ้ ย และลกึ เลก็ น้อย สามารถท�ำกิจกรรมตา่ งๆ ได้ 1.1.4 ความสะอาด (1) น้ำ� มีลกั ษณะเนา่ เสยี มกี ลนิ่ เหมน็ เป็นประจ�ำ 4 ความสะอาดของน้�ำบริเวณแก่ง ของน�ำ้ บรเิ วณแกง่ และมขี ยะปรมิ าณมาก มีผลตอ่ การทอ่ งเทยี่ ว (2) น้�ำมลี กั ษณะเน่าเสยี มีกล่นิ เหม็นในบางฤดู และมีขยะปรมิ าณคอ่ นข้างมาก (3) น้�ำมสี คี ล้ำ� บา้ งแต่ไมเ่ นา่ เสีย มีกล่ินเหมน็ เลก็ น้อยในบางฤดู และมีขยะปรมิ าณปานกลาง 4 น�ำ้ มสี ีคล้ำ� บา้ งแต่ไมเ่ น่าเสยี ไมม่ ีกลน่ิ เหม็นในบางฤดู และมขี ยะปรมิ าณนอ้ ย (5) นำ�้ สะอาด ไม่มีกลิ่นตลอดท้ังปี และมีขยะปรมิ าณน้อยมาก

เกณฑ/์ ดัชนีชี้วดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.5 ความสวยงาม (1) แกง่ มีความสวยงามนอ้ ย ในฤดูแล้งมองเห็นแก่ง แต่ไม่สวยงาม 3 ความสวยงามของแกง่ เปน็ จดุ ดงึ ดดู ของแกง่ (2) แกง่ มคี วามสวยงามพอสมควร ในฤดแู ลง้ มองเหน็ แก่ง ความสนใจด้านการท่องเที่ยว สวยงามพอสมควร/ชว่ งฤดูฝนท่ีปรมิ าณนำ�้ มากยงั คง ในการท�ำกิจกรรมต่างๆ ของ มองเห็นแกง่ บา้ ง นักทอ่ งเทยี่ ว 3 แก่งมีความสวยงาม ตลอดฤดแู ล้งและฤดูฝน (4) แกง่ มีความสวยงามคอ่ นขา้ งมาก ตลอดฤดแู ลง้ และฤดูฝน (5) แก่งมีความสวยงามมาก ตลอดฤดแู ลง้ และฤดฝู น 1.1.6 ความโดดเด่น เฉพาะตวั ของแกง่ (1) มคี วามโดดเดน่ ประเภททส่ี ามารถพบได้ทัว่ ไปใน 4 พจิ ารณาจากความเปน็ เอกลกั ษณ์ ประเทศไทย เฉพาะตวั หาดไู ดย้ ากและมจี ำ� นวน (2) มีความโดดเด่นประเภทที่สามารถพบไดใ้ นแหล่งธรรมชาต ิ น้อยแห่งในประเทศไทย เช่น บางแหง่ ในประเทศไทย แกง่ กระจาน เปน็ ต้น (3) มคี วามโดดเดน่ พบได้นอ้ ยแห่งในประเทศไทย 4 มคี วามโดดเด่นพบไดน้ ้อยแหง่ ในประเทศไทย กรมการทอ่ งเท่ยี ว 21 และนักทอ่ งเทย่ี วมีความประสงค์ทจี่ ะไปชม (5) มคี วามโดดเดน่ พบเพยี งแห่งเดียวในประเทศไทย และนกั ทอ่ งเทยี่ วมีความประสงค์ทจี่ ะไปชมมาก

22 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดัชนีชวี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.7 จ�ำนวนและ (1) แก่งมีจำ� นวนคอ่ นข้างน้อย 4 พจิ ารณาจากจำ� นวนและความถ่ี ความถข่ี องแก่ง (2) แก่งมจี �ำนวนมากพอสมควร ไมม่ ีความต่อเนื่อง ของแกง่ ทพ่ี บเหน็ ในบรเิ วณลำ� นำ้� (3) แกง่ มจี �ำนวนมากพอสมควร พบเห็นคอ่ นข้างตอ่ เนื่อง 4 แกง่ มีจ�ำนวนมาก พบเห็นไดต้ ่อเน่ือง (5) แกง่ มจี �ำนวนมาก และมีความต่อเนื่องมาก 1.1.8 สตั วน์ �้ำทอี่ าศัยใน (1) มสี ตั ว์น้�ำทพี่ บเหน็ เห็นไดท้ ว่ั ไป 2 พิจารณาจากสัตว์น้�ำท่ีอาศัย บริเวณแกง่ 2 มสี ตั วน์ �ำ้ ทีพ่ บได้ในแหล่งธรรมชาตบิ างแห่งในประเทศไทย บรเิ วณแกง่ ซงึ่ สตั วน์ ำ้� บางประเภท (3) มสี ัตวน์ ำ�้ ทพี่ บได้นอ้ ยแห่งในประเทศไทย เป็นสตั วน์ �ำ้ ทดี่ ึงดูดนักทอ่ งเทย่ี ว (4) มีสัตว์นำ�้ ท่พี บไดน้ ้อยแหง่ ในประเทศไทย และนักท่องเท่ียว เป็นเอกลักษณ์ หรอื เป็นสัตว์น้�ำ มคี วามประสงค์ที่จะไปชม ประจ�ำถ่ินไม่สามารถพบเห็น (5) มสี ตั ว์น้�ำทพ่ี บเพยี งแห่งเดยี วในประเทศไทย และ ไดจ้ ากแกง่ อ่ืน นักทอ่ งเที่ยวมีความประสงค์ทจ่ี ะไปชมมาก

เกณฑ/์ ดัชนชี ีว้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.1.9 ความสมบรู ณข์ อง (1) ปา่ ส่วนใหญถ่ ูกท�ำลาย คงเหลอื บริเวณที่ยังคงสภาพ 4 สภาพความเปน็ ธรรมชาตทิ ส่ี มบรู ณ์ ปา่ ในบรเิ วณรอบแกง่ ธรรมชาตไิ ม่เกิน 10% ของพ้ืนท่ี และไดร้ บั การรบกวนจากมนุษย์ (2) ป่าสว่ นใหญถ่ ูกท�ำลาย มีบริเวณท่ยี ังคงสภาพธรรมชาติ นอ้ ยท่ีสุด ไมเ่ กิน 30% ของพืน้ ท่ี (3) ปา่ ส่วนใหญค่ งสภาพในระดบั ปานกลาง โดยพื้นทกี่ ึ่งหน่งึ ถูกรบกวนหรอื ดัดแปลงจากการกระท�ำของมนษุ ย์ 4 ปา่ สว่ นใหญค่ งสภาพดี แต่มรี อ่ งรอยการรบกวนจาก มนุษย์บ้าง (5) ยังคงสภาพสมบรู ณ์ ไม่มรี อ่ งรอยการรบกวนจากมนุษย์ 1.1.10 เรอ่ื งราวพ้นื บ้าน (1) ไม่มเี รือ่ งราวพื้นบา้ น 2 พิจารณาจากเร่ืองราวพ้ืนบ้าน ทีเ่ ก่ียวขอ้ งกบั แกง่ 2 มเี รื่องราวพืน้ บา้ น ไมน่ า่ สนใจ และไมม่ ีหลกั ฐาน ท่เี ก่ยี วขอ้ งกับแก่ง ความเช่ือถือ (3) มีเร่ืองราวพน้ื บา้ น มนี ่าสนใจ แตไ่ ม่มหี ลกั ฐาน ของคนในทอ้ งถนิ่ และหลกั ฐาน (4) มีเรอื่ งราวพ้ืนบา้ น และชาวบา้ นเชอ่ื ถอื มคี วามน่าสนใจ เก่ียวกับเร่ืองราวนั้นๆ นับเป็น กรมการทอ่ งเท่ยี ว 23 และมีหลกั ฐานบา้ ง สิ่งดึงดูดใจให้กับนักท่องเที่ยว (5) มเี ร่ืองราวพนื้ บ้าน และชาวบ้านเชื่อถือ มีความนา่ สนใจมาก อีกทางหนง่ึ และมหี ลกั ฐาน คะแนนรวมขอ้ 1.1 (คะแนนเต็ม 50 คะแนน)

24 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ/์ ดชั นีช้วี ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.2 ความเส่ยี งตอ่ การถกู ทำ� ลาย 1.2.1 การรกุ ล�้ำพื้นที ่ (1) มกี ารรุกล้�ำเข้าไปแลว้ มีการสร้างส่ิงก่อสรา้ งท�ำลายสภาพ 4 พิจารณาจากการรุกล�้ำของ รอบแกง่ ธรรมชาตเิ ดิมของแกง่ เปน็ อย่างมาก ส่ิงก่อสร้างท้ังแบบถาวรและ (2) มีการรุกล้�ำเขา้ ไปในระดบั ปานกลาง มีสิง่ กอ่ สร้างท�ำลาย ชั่วคราวในพ้นื ทบี่ รเิ วณรอบแกง่ สภาพเดิมในระดบั ปานกลาง ท้ังนี้ ส่ิงก่อสร้างถาวร หมายถึง (3) มกี ารรุกล้ำ� บา้ งเลก็ นอ้ ย มีการสร้างสง่ิ ก่อสรา้ งที่ท�ำลาย สง่ิ ปลกู สรา้ งทไี่ มส่ ามารถเคลอ่ื น สภาพเดมิ ของบริเวณแก่งบ้างเล็กนอ้ ย ยา้ ยได้ เชน่ อาคาร ศาลา เปน็ ตน้ 4 มีการเข้าไปใชพ้ ื้นที่บริเวณแก่งบ้าง แตไ่ ม่มกี ารดดั แปลง และส่ิงกอ่ สร้างช่วั คราว หมายถึง สภาพเดมิ ของพืน้ ทีบ่ ริเวณแก่ง สิ่งท่ีเคลื่อนย้ายได้โดยง่าย เช่น (5) ไม่มกี ารรกุ ล้�ำทำ� ลายสภาพธรรมชาตบิ ริเวณแกง่ เพงิ ขายของชว่ั คราว เป็นต้น 1.2.2 กิจกรรมท่กี ่อให้ (1) บริเวณแกง่ ถกู ทำ� ลายมาก เช่น การระเบิดหิน 5 กิจกรรมท่ีก่อให้เกิดการท�ำลาย เกดิ การทำ� ลายสภาพ (2) บริเวณแกง่ หลายบรเิ วณถูกทำ� ลาย และสภาพเดิมของแกง่ สภาพธรรมชาติของแก่ง เช่น ธรรมชาติ บรเิ วณแกง่ เกิดการเปลย่ี นแปลง การสร้างสิ่งก่อสร้าง หรือการ (3) มีการดัดแปลงบริเวณแก่งและบรเิ วณใกลเ้ คียงบา้ งบางส่วน ระเบดิ แกง่ โดยพจิ ารณาจากการ (4) มกี ารดัดแปลงบรเิ วณแกง่ แตไ่ ม่ท�ำลายสภาพเดมิ ของแกง่ มกี จิ กรรมทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ การทำ� ลาย 5 ไมม่ กี ารดัดแปลง บรเิ วณโดยรอบยังเป็นธรรมชาติเดมิ อย ู่ สภาพธรรมชาตขิ องแกง่

เกณฑ/์ ดัชนีช้วี ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 1.2.3 ความเส่ยี งต่อ (1) มภี ัยธรรมชาตใิ นบางฤดกู าลหรอื บางช่วงของป ี 5 พิจารณาจากโอกาสที่แหล่ง การถูกท�ำลายจาก (2) มภี ัยธรรมชาติ 1-2 ครัง้ ต่อป ี ทอ่ งเทยี่ วบรเิ วณแกง่ จะถกู ทำ� ลาย ภัยธรรมชาต ิ (3) มภี ัยธรรมชาติ 1-2 ครง้ั ในรอบ 3 ปี จากภยั ธรรมชาติ เชน่ พายุ นำ�้ ปา่ (4) มีภัยธรรมชาติ 1-2 คร้ัง ในรอบ 5 ป ี หรือจากสภาพธรณีของแก่งเอง 5 มีภยั ธรรมชาติ 1-2 คร้งั ในรอบ 10 ปี หรือนานกวา่ เช่น สภาพช้ันหินที่ไม่มีความ แขง็ แรงพอหรอื อตั ราการกดั กรอ่ น ของนำ้� สงู เปน็ ตน้ โดยวดั จากสถติ ิ การเกิดภัยธรรมชาติ คะแนนรวมขอ้ 1.2 (คะแนนเต็ม 15 คะแนน) 14 คะแนนรวมข้อ 1 (คะแนนเต็ม 65 คะแนน) 51 กรมการทอ่ งเท่ยี ว 25

26 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดัชนชี ว้ี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2. ศักยภาพในการพฒั นาด้านการท่องเทีย่ ว 2.1 ศักยภาพในการจดั กิจกรรมการทอ่ งเทย่ี ว 2.1.1 โอกาสในการเป็น (1) มีสัตวน์ ้อยชนิดมาก พบเห็นแต่สตั ว์ธรรมดา 3 พจิ ารณาจากจำ� นวนชนดิ ของสตั ว์ แหล่งดูสัตว์ (2) มีสัตวน์ ้อยชนดิ พบเห็นสัตว์ทีไ่ ม่ใช่สัตวธ์ รรมดาท่ัวไปบ้าง ท่ีพบในแหล่งธรรมชาตินั้น โดยสามารถพบสตั ว์ 5 ชนิด ใน 1 วัน โดยเฉพาะสัตวห์ ายาก หรอื สตั ว์ 3 มีสัตวห์ ลายชนดิ พบเห็นสตั วแ์ ปลกๆ บา้ ง โดยสามารถ ท่ีเป็นท่ีสนใจของนักท่องเท่ียว พบสัตว์ 6-10 ชนิด ใน 1 วนั นักท่องเท่ียวเข้าไปเที่ยวชมและ (4) มีสตั ว์หลายชนดิ พบเหน็ สัตว์แปลกๆ ได้บอ่ ย โดยสามารถ เปน็ การเพมิ่ ความหลากหลายของ พบสัตว์ 11-20 ชนิด ใน 1 วนั กจิ กรรมการทอ่ งเทยี่ วบรเิ วณแกง่ (5) มสี ัตว์หลายชนิด พบเห็นสตั ว์แปลกๆ ไดบ้ ่อย และมีชนดิ ได้ เชน่ พบนกหายากชนิดต่างๆ ท่ีหายากสามารถดงึ ดดู นักท่องเทย่ี วได้ เป็นต้น

เกณฑ์/ดชั นีชี้วดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.1.2 โอกาสในการเป็น (1) มีความหลากหลายของพันธ์ุพืช 1-2 ชนิด 3 พิจารณาจากการท่ีบริเวณแก่ง แหลง่ ดพู นั ธุพ์ ืช และเป็นชนดิ ทส่ี ามารถพบไดท้ ่วั ไป มีพันธุ์พืชที่มีความหลากหลาย (2) มคี วามหลากหลายของพันธพ์ุ ชื 3-5 ชนดิ หรือมีลักษณะโดดเด่น หายาก และเปน็ ชนดิ ทีส่ ามารถพบไดท้ ว่ั ไป ซงึ่ สามารถดงึ ดดู ใหน้ กั ทอ่ งเทยี่ ว 3 มีความหลากหลายของพันธ์พุ ืช 6-10 ชนดิ เขา้ ไปเทยี่ วชมไดแ้ ละสามารถเพมิ่ และมีชนิดที่นา่ สนใจ หายาก แตโ่ อกาสที่จะพบเหน็ ความหลากหลายและความนา่ สนใจ ในแหล่งท่องเทย่ี วมนี ้อย ของกจิ กรรมการทอ่ งเทย่ี วบรเิ วณ (4) มีความหลากหลายของพนั ธพ์ุ ชื 11-20 ชนิด แกง่ ได้ ทง้ั นี้ ความหลากหลายของ และมชี นิดท่นี ่าสนใจ หายาก และโอกาสทจี่ ะพบเหน็ พันธ์ุพืช (Plant Diversity) คือ ในแหลง่ ท่องเทย่ี วมีมาก การทม่ี พี ชื นานาชนดิ หลากหลายพนั ธ์ุ (5) มีความหลากหลายของพันธ์ุพชื มากกวา่ 20 ชนดิ ความหลากหลายภายในชนดิ พนั ธ์ุ โดยมีชนิดที่นา่ สนใจ หายากและโอกาสท่จี ะพบเหน็ ซง่ึ ทำ� ใหเ้ กดิ ความหลากหลายทาง ในแหลง่ ท่องเที่ยวมมี าก และนกั ทอ่ งเที่ยว พนั ธกุ รรมและความหลากหลาย กรมการทอ่ งเท่ยี ว 27 มคี วามประสงค์ทจ่ี ะไปชมสง่ิ ดังกลา่ ว ของระบบนเิ วศ คะแนนรวมขอ้ 2.1 (คะแนนเต็ม 10 คะแนน) 6

28 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดชั นชี ้วี ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.2 การเข้าถึง 2.2.1 ความสะดวกในการ (1) มที างเขา้ ถึงได้แต่ไมส่ ะดวกเฉพาะรถบางประเภท 5 พจิ ารณาจากสภาพของเส้นทาง เขา้ ถงึ แหล่งท่องเท่ยี ว และเสน้ ทางไมม่ ีความปลอดภยั เท่าท่ีควร ที่เข้าสู่ตัวแก่งว่าเอื้ออ�ำนวย บรเิ วณเขตบริการ (2) มีความสะดวกในการเข้าถึงนอ้ ย สภาพถนนดีเฉพาะ ความสะดวกในการเดนิ ทางเขา้ สู่ ในบางฤดูกาลเสน้ ทางมคี วามปลอดภัยในบางฤดูกาล แหล่งท่องเท่ียว ความปลอดภัย หรอื บางช่วงเวลา ในการเดินทาง ระยะเวลาท่ีใช้ใน (3) มีทางเขา้ ถงึ ได้สะดวกในทุกฤดูกาล แตร่ ถยนตน์ ่ัง การเดนิ ทาง ความสามารถในการ สามารถใช้ความเรว็ ต�ำ่ เข้าถึงได้ทุกฤดกู าลและประเภท (4) มีทางเข้าถงึ ได้สะดวกด้วยรถยนตน์ ่งั ในทุกฤดูกาล ของยานพาหนะท่ีเขา้ ถงึ ได้ ท�ำความเรว็ ไดส้ ูงเสน้ ทางมคี วามปลอดภัย 5 มีความสะดวกในการเข้าถึงด้วยรถทุกประเภท ทุกฤดกู าล สภาพเสน้ ทางดี พืน้ ที่ผิวถนน เปน็ ถนน คอนกรีตหรอื ลาดยาง เส้นทางมีความปลอดภัย

เกณฑ์/ดัชนีช้ีวดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.2.2 ความเช่ือมโยงกับ (1) แหลง่ ท่องเทยี่ วตงั้ อย่อู ยา่ งโดดเดย่ี ว 4 พจิ ารณาวา่ แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วนน้ั เส้นทางการท่องเที่ยวหลกั (2) แหล่งทอ่ งเท่ยี วไม่อยู่บนเสน้ ทางการทอ่ งเท่ยี วหลกั อยบู่ นเสน้ ทางทอ่ งเทยี่ วหลกั หรอื แต่มีแหล่งท่องเทย่ี วอ่นื อย่ใู กลเ้ คียง ทางผา่ นของนักทอ่ งเทีย่ วทเี่ ดินทาง (3) แหล่งทอ่ งเท่ียวเชอื่ มต่อเส้นทางการท่องเท่ยี วหลัก จากจดุ หนง่ึ ทีม่ ีความสำ� คญั ไปยงั ได้โดยง่าย หรอื สามารถเช่อื มตอ่ แหลง่ ท่องเท่ยี วอนื่ ได ้ อีกจุดหนึ่งท่ีมีความส�ำคัญหรือ 4 แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วอยู่บนเสน้ ทางการทอ่ งเทีย่ วหลัก ไม่มีแหล่งท่องเท่ียวโดยรอบ สามารถเชือ่ มต่อแหลง่ ท่องเท่ยี วอนื่ ได้สะดวก ทส่ี ง่ เสรมิ ใหเ้ กดิ วงจรการทอ่ งเทยี่ ว และมีความนา่ สนใจปานกลาง ไดห้ รอื ไม่ซง่ึ จะทำ� ใหแ้ หลง่ ทอ่ งเทย่ี ว (5) แหลง่ ท่องเทย่ี วอยูบ่ นเส้นทางการท่องเท่ยี วหลกั มศี ักยภาพมากกว่าแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว และแหล่งทอ่ งเท่ียวใกลเ้ คยี ง มคี วามหลากหลาย ซึ่งต้ังอยู่โดดเดี่ยวห่างไกลจาก สามารถสร้างวงจรการท่องเท่ยี วท่นี ่าสนใจได ้ แหล่งทอ่ งเที่ยวอนื่ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 29 คะแนนรวมข้อ 2.2 (คะแนนเต็ม 10 คะแนน) 9

30 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ/์ ดชั นชี วี้ ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.3 ความปลอดภัย 2.3.1 การวดั ระดับน�้ำ (1) ไม่มกี ารวัดระดบั น้�ำ 4 พิจารณาจากการมีการวัดระดับ และการแจ้งเตือนถึง (2) มกี ารวัดระดบั น้ำ� ทกุ วนั แตไ่ มม่ กี ารแจง้ ให้แกน่ ักท่องเทย่ี ว น้�ำและการแจ้งเตือนถึงความ การเปลย่ี นแปลงของ ทราบถงึ ระดับนำ้� เปลี่ยนแปลงของระดับน้�ำใน ระดบั น�้ำแก่นักทอ่ งเที่ยว (3) มกี ารวดั ระดบั น้ำ� ทกุ วัน และมกี ารแจง้ ใหแ้ ก่ ล�ำน�้ำให้แก่นักท่องเท่ียวทราบ นักทอ่ งเทีย่ วทราบถงึ ระดบั น�้ำ และการเปล่ยี นแปลง เน่ืองจากระดับน้�ำและปริมาณ ของระดับนำ�้ นำ�้ ในลำ� นำ้� มผี ลตอ่ ความปลอดภยั 4 มีการวัดระดับน้ำ� ทุกวนั และมีการแจ้งเตอื นให้แก ่ ของนักท่องเที่ยวเป็นอย่างมาก นักทอ่ งเทย่ี วทราบถึงระดับน้�ำ พร้อมท้ังดูแลให ้ หากไม่มีการแจ้งเตือนให้แก่ นักท่องเท่ียวปฏิบตั ิตามข้อปฏิบตั ิ เชน่ เมอื่ ระดับน�ำ้ สงู นักท่องเที่ยวทราบ รวมทั้งหาก ถงึ เกณฑห์ ้ามเล่นนำ้� หรอื เม่ือระดบั น�้ำเปลย่ี นแปลง ไม่มีการควบคุมให้นักท่องเท่ียว อยา่ งรวดเร็ว ตอ้ งหยุดกจิ กรรมและขึ้นจากน�้ำทันที ปฏบิ ตั ติ ามอยา่ งเครง่ ครดั อาจเกดิ (5) มกี ารวัดระดบั น้ำ� ทุกวัน มีสญั ญาณเตอื นภยั เรือ่ งระดับน้�ำ อันตรายถึงชีวิตได้ เช่น ในกรณี ตลอดระยะทางของแกง่ พร้อมทั้งมีการประกาศ ของน้ำ� ป่าไหลหลาก เปน็ ต้น แจ้งเตอื นถงึ ระดบั น้�ำในขณะนน้ั และการเปลย่ี นแปลง ของระดับนำ�้ ดูแลให้นักท่องเที่ยวปฏิบตั ิตามอย่างเครง่ ครดั

เกณฑ/์ ดชั นีชวี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.3.2 ความปลอดภัย (1) เป็นเสน้ ทางเปล่ียวโดยตลอด และมีระยะทางไกล 4 พจิ ารณาจากความปลอดภยั ของ ของเสน้ ทางเข้าสู่ตวั (2) เป็นเสน้ ทางเปล่ียวโดยตลอด และมีระยะทางไมไ่ กล เส้นทางที่ใช้เดินทางเข้าสู่ตัวแก่ง แกง่ และเสน้ ทาง (3) เปน็ เสน้ ทางเปลี่ยวบา้ ง และมีระยะทางไกล ว่ามีอันตรายหรือไม่ ระยะทาง บริเวณแก่ง 4 เป็นเส้นทางเปลย่ี วบา้ ง และมรี ะยะทางไม่ไกล ทเี่ ขา้ สตู่ วั แกง่ มรี ะยะทางใกล/้ ไกล (5) เปน็ เสน้ ทางไมเ่ ปล่ยี ว และมีระยะทางไมไ่ กล และตลอดสองข้างทางผ่านพ้ืนที่ ลักษณะใด เช่น ปา่ เปลย่ี วตลอด มีบ้านพักบา้ ง หรือมเี พงิ ขายของ เปน็ ระยะๆ เปน็ ต้น 2.3.3 การเกดิ เหตุ (1) มบี ่อยตลอดป ี 5 พิจารณาจากความถ่ีของการเกิด อันตรายตอ่ นักทอ่ งเท่ยี ว (2) มแี ต่เกดิ ขึน้ ในบางฤดูกาลหรอื เพยี งบางช่วงของป ี เหตุอันตรายจากภัยธรรมชาติ จากภยั ธรรมชาติ (3) มสี ถติ กิ ารเกดิ เหตอุ นั ตราย 4-5 ครงั้ ในรอบ 10 ปี ในระยะเวลา 10 ปี ท้งั จากตวั พน้ื ที่ (4) มีสถติ กิ ารเกิดเหตอุ ันตราย 2-3 คร้งั ในรอบ 10 ปี และในบริเวณเสน้ ทางท่องเท่ียว 5 มีสถติ กิ ารเกดิ เหตุอันตรายนอ้ ยกว่า 2 ครั้ง ในรอบ 10 ปี ท่ีเกิดจากภัยธรรมชาติ เช่น กรมการทอ่ งเท่ยี ว 31 แผน่ ดนิ ไหว น�ำ้ ปา่ โรคมาลาเรยี เปน็ ต้น

32 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดชั นีชว้ี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.3.4 การเกดิ เหตุ (1) มีบ่อยตลอดปี 5 พิจารณาจากความถี่ของการ อันตรายตอ่ นักท่องเท่ียว (2) มี แต่เกิดขน้ึ ในบางฤดูกาลหรอื เพยี งบางช่วงของปี เกิดอุบัติเหตุหรือเหตุอันตราย จากปจั จยั อื่น (3) มสี ถิตกิ ารเกดิ เหตอุ ันตราย 4-5 ครง้ั ในรอบ 10 ป ี ในระยะเวลา 10 ปี ทั้งจากตัวพื้นที่ (4) มีสถิตกิ ารเกดิ เหตอุ นั ตราย 2-3 ครัง้ ในรอบ 10 ป ี และในบริเวณเส้นทางท่องเทยี่ ว 5 มีสถติ กิ ารเกดิ เหตอุ ันตรายน้อยกว่า 2 ครง้ั ในรอบ 10 ป ี ทีเ่ กดิ จากปจั จัยอื่น เชน่ ภัยจาก โจรผรู้ า้ ย เรอื ล่ม รถชน เป็นต้น 2.3.5 ความอันตราย (1) แก่งนมี้ ีอันตรายมากเกิดอบุ ัติเหตุบอ่ ย และไม่มเี จา้ หนา้ ที่ 4 พิจารณาจากการเกิดอุบัติเหตุ ของแกง่ และเจ้าหนา้ ที ่ ดูแลความปลอดภัย หรือการเกิดอันตรายของแก่ง ดูแลความปลอดภยั (2) แก่งนี้มปี ระวตั กิ ารเกดิ อนั ตรายบ่อย และมีเจ้าหน้าทดี่ แู ล รวมท้ังความพอเพียงและความ ความปลอดภัยไมเ่ พียงพอ พร้อมของเจ้าหน้าท่ีในการดูแล (3) แก่งนมี้ อี นั ตรายเกิดข้นึ บ้าง และมีเจ้าหนา้ ทีด่ ูแลความ ความปลอดภยั เมอ่ื เกิดเหตุขึ้น ความปลอดภยั เพียงพอ 4 แก่งนีอ้ าจมอี นั ตรายบ้างนานๆ คร้งั และมเี จ้าหนา้ ท่ีดแู ล ความปลอดภยั เพยี งพอ (5) แก่งนีไ้ ม่เคยมีประวัตเิ รือ่ งอันตรายหรือเคยมนี านเกิน 10 ปี และมีเจา้ หน้าที่ดแู ลความปลอดภยั และอปุ กรณ์ กู้ภยั พรอ้ มเพรยี ง คะแนนรวมข้อ 2.3 (คะแนนเตม็ 25 คะแนน) 22

เกณฑ/์ ดัชนชี ี้วัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.4 ศักยภาพในการรองรับดา้ นการทอ่ งเทีย่ ว 2.4.1 ความสามารถ (1) แหล่งท่องเทย่ี วมีความสามารถในการรองรบั การพฒั นา 4 พจิ ารณาจากระดบั ของขอ้ จำ� กดั ในการรองรบั การท่องเทย่ี วได้นอ้ ยมาก หรือมีความเปราะบางของ ในการพฒั นา หากแหลง่ ทอ่ งเทยี่ ว การทอ่ งเท่ียวของ ทรัพยากรมาก หรอื มีข้อจำ� กดั ของพ้นื ท่ีมากอาจ มคี วามออ่ นไหวหรอื ความเปราะบาง ตวั แหล่งท่องเทย่ี ว ไม่เหมาะสมทีจ่ ะพัฒนาเป็นแหลง่ ทอ่ งเทย่ี ว ของทรัพยากรธรรมชาติมาก (2) แหลง่ ท่องเท่ียวมีความสามารถในการรองรบั การพฒั นา กจ็ ะสามารถรองรบั การพฒั นาการ ไดน้ ้อย หรือทรพั ยากรการท่องเทีย่ วมีความเปราะบาง ทอ่ งเทย่ี วไดน้ อ้ ย ขอ้ จำ� กดั ในทนี่ ้ี หรอื อ่อนไหวมาก เช่น ขนาดของพ้ืนท่ี ที่สามารถ (3) แหล่งท่องเทย่ี วมคี วามสามารถในการรองรับการพฒั นา สร้างสิ่งอ�ำนวยความสะดวก ในระดบั ปานกลางหรอื ทรพั ยากรการท่องเที่ยวมคี วาม เพ่ือการท่องเทยี่ วได้ ออ่ นไหวแต่พอท่ีจะรองรบั การพฒั นาการท่องเทยี่ วได้ 4 แหลง่ ท่องเที่ยวมีความสามารถในการรองรบั การพฒั นา การทอ่ งเทยี่ วไดม้ าก หรือทรัพยากรการท่องเทยี่ ว กรมการทอ่ งเท่ยี ว 33 มคี วามอ่อนไหวนอ้ ย (5) แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วมีความสามารถในการรองรบั การพฒั นา การท่องเท่ียวไดม้ าก หรือทรพั ยากรการท่องเที่ยว มคี วามอ่อนไหวน้อย และปัจจบุ ันเปน็ แหล่งท่องเท่ียว ท่ีรองรับนักทอ่ งเทีย่ วจ�ำนวนมากอยูแ่ ล้ว

34 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ/์ ดชั นชี ี้วดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 2.4.2 ความรว่ มมือของ (1) ไม่มีการจัดต้งั กล่มุ โดยองคก์ รท้องถิน่ เพอื่ ช่วยก�ำหนด พจิ ารณาจากการมกี ลมุ่ องคก์ รทงั้ องคกร์ ทอ้ งถิ่น ภาคเอกชน นโยบายและวางแนวทางการจดั การการท่องเทยี่ ว ภายในและภายนอกในระดบั ตา่ งๆ และหนว่ ยงานรัฐในการ รว่ มกบั หน่วยงานรฐั ให้การสนับสนุนด้านนโยบาย พัฒนาการทอ่ งเที่ยว (2) มกี ลุม่ องค์กรท้องถิ่นร่วมกำ� หนดนโยบายพัฒนา งบประมาณและบคุ ลากรสำ� หรบั แหลง่ ท่องเทยี่ วร่วมกบั หน่วยงานรัฐ แต่การปฏบิ ัตยิ งั ไม่สัมฤทธผิ์ ล พฒั นาการทอ่ งเทีย่ ว ได้แก่ กลมุ่ (3) มกี ลมุ่ องคก์ รทอ้ งถนิ่ และภาคเอกชนใหก้ ารสนบั สนนุ องคก์ รทอ้ งถนิ่ หนว่ ยงานภาครฐั ด้านนโยบาย งบประมาณ เพ่อื พฒั นาแหล่งท่องเทยี่ วรว่ มกับ และภาคเอกชน รวมทง้ั ศกั ยภาพ หนว่ ยงานรัฐ ท�ำให้เกิดผลในทางปฏบิ ัตใิ นระดบั หนึง่ ในการประสานความรว่ มมอื ระหวา่ ง ซงึ่ ยงั มีปัญหาเรอื่ งงบประมาณและก�ำลงั คน ฝา่ ยต่างๆ ทเี่ กยี่ วขอ้ ง 4 มีหนว่ ยงานภาครฐั ภาคเอกชน และองค์กรท้องถ่ินให้ การสนบั สนุนและจดั การดา้ นนโยบายงบประมาณและ บคุ ลากรในการพฒั นาแหลง่ ท่องเท่ยี วไดผ้ ลดีและเพยี งพอ ในปจั จบุ นั (5) มหี น่วยงานท้งั ภาครฐั ภาคเอกชน และองค์กรทอ้ งถนิ่ ร่วมกัน ใหก้ ารสนบั สนนุ และจดั การดา้ นนโยบาย งบประมาณ และบคุ ลากรในการพฒั นาแหล่งท่องเทย่ี วและมศี กั ยภาพ ในการพฒั นาการทอ่ งเที่ยวท่ีจะมากขึน้ ในอนาคต คะแนนรวมข้อ 2.4 (คะแนนเต็ม 10 คะแนน) คะแนนรวมขอ้ 2 (คะแนนเตม็ 55 คะแนน)

เกณฑ์/ดชั นชี ้วี ดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3. การบรหิ ารจดั การ 3.1 การจัดการด้านการอนรุ ักษแ์ ละรักษาสงิ่ แวดลอ้ ม 3.1.1 การจดั กิจกรรม (1) กิจกรรมการทอ่ งเท่ียวมผี ลกระทบตอ่ พ้ืนทท่ี มี่ คี วาม พิจารณาจากสภาพผลกระทบ ทเ่ี หมาะสม เปราะบางทางนิเวศวิทยาและสภาพทางกายภาพ ทเี่ กดิ จากกจิ กรรมการทอ่ งเทยี่ ว และไม่เปน็ ท่ยี อมรับของคนในทอ้ งถิน่ ซ่งึ การจัดกิจกรรมการท่องเที่ยว (2) กิจกรรมการทอ่ งเท่ยี วท�ำให้แหล่งธรรมชาตเิ กดิ ความ ท่ีเหมาะสมสอดคล้องกับสภาพ เสอ่ื มโทรม แต่เป็นที่ยอมรบั ของคนในทอ้ งถน่ิ ธรรมชาตจิ ะชว่ ยปอ้ งกนั ผลกระทบ (3) กจิ กรรมการทอ่ งเท่ียวท�ำให้แหลง่ ธรรมชาติเสือ่ มโทรมน้อย ท่ีอาจเกิดขึ้นกับแหล่งธรรมชาติ และเป็นทีย่ อมรับของคนในทอ้ งถนิ่ ไมร่ บกวนความสงบสุข หรือพ้ืนที่ทีม่ คี วามเปราะบางได้ ของคนส่วนใหญใ่ นพ้ืนท่ ี (4) กิจกรรมการท่องเท่ียวทำ� ใหแ้ หลง่ ธรรมชาติเส่อื มโทรม เล็กนอ้ ย เปน็ ทยี่ อมรับของคนในทอ้ งถ่นิ และคนท้องถน่ิ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 35 เขา้ มามีสว่ นร่วมในการบรหิ ารกิจกรรม 5 กจิ กรรมการท่องเทยี่ วไมท่ �ำใหแ้ หล่งธรรมชาติเส่อื มโทรม เปน็ ทีย่ อมรับของคนในท้องถนิ่ และคนท้องถิน่ เข้ามา มีสว่ นร่วมในการบรหิ ารกจิ กรรมและเป็นกิจกรรม ทีน่ ักทอ่ งเทย่ี วไดม้ สี ว่ นรว่ มในการอนุรกั ษธ์ รรมชาติ

36 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดชั นชี ว้ี ดั ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.2 การจัดการดา้ น (1) ไม่มกี ารจดั การดา้ นภมู ิทัศน์ ขาดความเป็นระเบียบ พจิ ารณาสภาพภมู ทิ ศั นแ์ ละความ ภมู ิทศั นแ์ ละความเปน็ เรยี บร้อย เกดิ ทศั นอจุ าดจนกลายเปน็ สถานท่เี สื่อมโทรม สวยงามของแหล่งท่องเท่ียวเม่ือ ระเบยี บเรยี บรอ้ ยของ (2) มีการจัดการดา้ นภมู ิทัศนน์ ้อย หรอื มกี ารจดั การ ได้รับการจัดการพ้ืนท่ี ซึ่งการ พน้ื ท่ี ท่ไี ม่เหมาะสมเป็นสว่ นใหญท่ ำ� ให้คณุ คา่ ของสถานที่ลดลง พฒั นาใดๆ จะตอ้ งไมท่ ำ� ใหจ้ ดุ เดน่ (3) แหลง่ ท่องเทย่ี วไดร้ ับการจดั การดา้ นภูมทิ ัศน์ทีส่ วยงาม ต่างๆ เสื่อมโทรมลงไป และ สอดคล้องกลมกลนื กบั สภาพพืน้ ที่เป็นส่วนใหญ่ สงิ่ กอ่ สรา้ งจะตอ้ งไมข่ ม่ ความงาม แตม่ ีบางบริเวณทไี่ ม่เหมาะสม ของจุดเด่นต่างๆ การจัดการ 4 แหล่งทอ่ งเที่ยวไดร้ บั การจัดการด้านภูมิทศั นท์ ่สี วยงาม ด้านภูมิทัศน์ท่ีเหมาะสม เช่น สอดคลอ้ งกลมกลืนกับสภาพพ้นื ที ่ แตก่ ารด�ำเนินการ การจดั วางตำ� แหนง่ ของสงิ่ อำ� นวย อาจติดขดั ไปบ้างจากปัญหาบางประการ เช่น งบประมาณ ความสะดวกต่างๆ ให้สอดคลอ้ ง ความรว่ มมอื ของผปู้ ระกอบการ กับพื้นท่ีและกิจกรรมที่เกิดข้ึน (5) แหลง่ ท่องเท่ียวได้รบั การจัดการด้านภูมิทศั นท์ ี่สวยงาม การจัดสร้างส่ิงก่อสร้างหรือการ สอดคล้องกลมกลนื กับสภาพพ้นื ที่สง่ เสริมให้ ปรงุ แตง่ ภมู ทิ ศั นข์ องบรเิ วณตา่ งๆ แหลง่ ท่องเท่ยี วมคี วามโดดเดน่ มากขนึ้ และมีความ มากทส่ี ดุ เปน็ ระเบียบให้มีความกลมกลนื กับธรรมชาติ เรยี บร้อยอยู่ในระดับดี

เกณฑ์/ดชั นีชว้ี ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.3 การจัดการ (1) ไมม่ ีการจัดการดา้ นขยะมูลฝอย ไมม่ ภี าชนะรองรบั ขยะ 4 พจิ ารณาภาพรวมของการจดั การ ขยะมูลฝอยและ มีขยะเกลือ่ นกลาด เกดิ ความสกปรกไม่น่าด ู ดา้ นขยะมลู ฝอยไมว่ า่ จะเปน็ การ การรักษาความสะอาด (2) มกี ารจดั การด้านขยะมูลฝอย แต่ยงั มีข้อบกพรอ่ งสงู และ จดั เก็บ การรวบรวมขยะ วิธีการ ยงั พบเห็นขยะเกล่อื นกลาดหรือกองขยะในบางบรเิ วณ ก�ำจัด และระบบการก�ำจัดขยะ (3) มกี ารจัดการดา้ นขยะมลู ฝอย แต่การจัดเก็บ การกำ� จัด มลู ฝอยรวมทง้ั ความเพยี งพอของ และภาชนะรองรับขยะยงั ไม่ดีพอภาชนะรองรบั ยงั ไม่ ภาชนะที่รองรับว่ามีอุปกรณ์ท่ี เพยี งพอ เพียงพอและมีการจัดการท่ีเป็น 4 มกี ารจัดการด้านขยะมลู ฝอย การจัดเก็บกำ� จัดและภาชนะ ระบบหรอื ไม่ รองรบั ขยะเป็นอยา่ งดีแต่ไมพ่ ยี งพอหรือสมบรู ณ์เตม็ ที่ อาจมีปัญหาในบางช่วงเวลา หรอื ชว่ งทมี่ ีนักท่องเทยี่ วใช้ บรกิ ารมาก แตก่ ็สามารถจัดการใหพ้ ื้นท่สี ะอาดเรยี บร้อย ได้ในระยะเวลาหน่ึง (5) มกี ารจัดเก็บขยะมลู ฝอยเปน็ อย่างดี มีภาชนะรองรับ กรมการทอ่ งเท่ยี ว 37 อยา่ งเพยี งพอและมีความสะอาดอยตู่ ลอดเวลา

38 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดชั นีชวี้ ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.4 การจดั การน้�ำเสยี (1) ไม่มีการจดั การน�ำ้ เสยี พิจารณาการจัดการน�้ำเสียของ 2 มกี ารจดั การน้ำ� เสียบา้ ง แต่ยงั มขี ้อบกพรอ่ งสงู และยัง แหล่งท่องเที่ยวประเภทแก่งว่า พบเหน็ การระบายนำ้� เสยี โดยไมม่ ีการบำ� บดั ในบางบริเวณ มกี ารจดั การนำ�้ เสยี หรอื ไม่ ซงึ่ รวมถงึ (3) มกี ารจดั การนำ�้ เสียเบอ้ื งตน้ ทีถ่ กู ตอ้ ง เช่น มีบอ่ เกรอะ ระบบการบ�ำบัดน�้ำเสีย และวิธี บ่อซึม (septic tank) บ่อดกั ไขมัน เป็นต้น การจดั การนำ้� เสยี มคี วามเหมาะสม (4) มีการจัดการน้�ำเสยี ทถ่ี กู ต้อง มีระบบบ�ำบัดนำ้� เสยี ที่ กับพ้ืนท่ี รวมท้ังการดูแลให้ เหมาะสม และมกี ารควบคุมให้ผ้ปู ระกอบการมีการปฏิบัติ ผู้ประกอบการและนักท่องเที่ยว ตามอยา่ งถูกตอ้ ง ให้ปฏิบัติอย่างถูกต้อง เพ่ือให้ (5) มกี ารจัดการน�ำ้ เสยี รวมทั้งมรี ะบบบ�ำบดั นำ�้ เสยี ทถี่ ูกตอ้ ง การทอ่ งเทย่ี วทเี่ กดิ ขน้ึ ไมท่ ำ� ลาย เหมาะสม และมกี ารควบคุมให้ผ้ปู ระกอบการปฏบิ ัตติ าม ความสวยงามและความสมดุล อย่างถกู ตอ้ ง รวมทัง้ มีการใหค้ วามร้แู กน่ กั ท่องเที่ยวใน ของสภาพธรรมชาติ เรอ่ื งของความสำ� คัญและความจำ� เปน็ ในการจดั การนํา้ เสีย และดแู ลให้นักทอ่ งเทีย่ วปฏบิ ัติตามอย่างถูกตอ้ ง

เกณฑ/์ ดชั นีชว้ี ัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.5 มาตรการป้องกนั (1) ไม่มมี าตรการป้องกนั ผลกระทบ หรือมแี ตน่ ้อย และไม่เป็น แหลง่ ทอ่ งเทยี่ วประเภทแกง่ เปน็ ผลกระทบต่อพน้ื ท่ี ผลในทางปฏบิ ัติ แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทมี่ คี วามเปราะบาง เปราะบาง 2 มีปา้ ยประชาสัมพนั ธ์ใหข้ ้อมลู เพ่ือสรา้ งความเข้าใจเก่ียวกบั ของระบบนิเวศเป็นอย่างมาก กฎระเบียบในจดุ ท่ีมีความเปราะบาง แตไ่ ม่มีการควบคุม เน่อื งจากเป็นพื้นที่บริเวณตน้ น�้ำ (3) มปี ้ายประชาสัมพนั ธ์และการจดั สรา้ งสง่ิ ก่อสร้าง ลำ� ธาร บรเิ วณทมี่ สี งั คมพชื หายาก เพื่อป้องกันสภาพแวดลอ้ มในพื้นทท่ี มี่ ีความเปราะบาง หรอื พนื้ ทส่ี บื พนั ธข์ุ องสตั วป์ า่ พนื้ ที่ (4) มปี ้ายประชาสัมพันธแ์ ละการจดั สร้างสงิ่ กอ่ สร้าง เหลา่ นอี้ าจถกู ทำ� ลายใหเ้ สยี หายได้ เพ่ือปอ้ งกนั สภาพแวดลอ้ มในพน้ื ที่ท่ีมคี วามเปราะบาง โดยงา่ ย ดงั นน้ั จงึ ควรมมี าตรการ และมีการจดั เจา้ หน้าทีด่ แู ลความเรยี บรอ้ ยและควบคุม มาตรการปอ้ งกนั และควบคมุ ผลกระทบ พฤตกิ รรมท่ไี มเ่ หมาะสมของนกั ท่องเท่ียว ทอี่ าจจะเกดิ ขนึ้ เชน่ การจดั ทำ� ปา้ ย (5) มีป้ายประชาสมั พนั ธ์และการจดั สรา้ งสง่ิ กอ่ สร้าง ประชาสัมพันธ์ ป้ายเตือน หรือ เพอื่ ปอ้ งกันสภาพแวดล้อมในพนื้ ทีท่ ่ีมีความเปราะบาง ป้ายห้ามการกระท�ำกิจกรรมท่ี เชน่ ทางเดนิ ยกระดบั เปน็ ตน้ และมีการจัดเจา้ หน้าทดี่ แู ล ไมเ่ หมาะสมหรอื การสรา้ งสงิ่ กอ่ สรา้ ง ความเรียบรอ้ ยและควบคมุ พฤตกิ รรมท่ีไมเ่ หมาะสมของ ปอ้ งกนั ผลกระทบทอี่ าจเกดิ ขนึ้ กบั กรมการทอ่ งเท่ยี ว 39 นกั ทอ่ งเที่ยว และมกี ารศกึ ษาสถานภาพของทรัพยากร พื้นท่ีเปราะบาง เช่น การท�ำรั้ว ธรรมชาติในพื้นท่ี และน�ำข้อมูลทไ่ี ดม้ าวางแนวทางทไี่ ม่ ป้องกันหรือทางเดิน ยกระดับ กอ่ ใหเ้ กิดผลกระทบตอ่ ระบบนิเวศและสภาพกายภาพ เปน็ ต้น หรือการมเี จา้ หนา้ ทีค่ วบคมุ ของพืน้ ที่ ความประพฤติของนักทอ่ งเท่ียว

40 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ/์ ดชั นีชวี้ ัด คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.6 การให้ความรู้ • มกี ารใหค้ วามรแู้ ก่นักท่องเท่ยี วเกยี่ วกบั 0 0.5 1 หากไม่มีคุณสมบัติตามท่ีระบุ แก่นักทอ่ งเทยี่ ว กฎระเบยี บ และขอ้ ห้ามของพื้นท ่ี ให้ 0 คะแนน หากมีแต่ไม่ได้ • มีการใหค้ วามรแู้ ก่นกั ทอ่ งเทยี่ วเกี่ยวกับ 0 0.5 1 ดำ� เนนิ การหรอื ไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพ ระบบนเิ วศของพนื้ ที่ ให้ 0.5 คะแนน และหากมี • มกี ารใหค้ วามรแู้ กน่ กั ทอ่ งเทยี่ วเก่ยี วกับ 0 0.5 1 คุณสมบัติตรง ให้ 1 คะแนน การอนรุ กั ษ์ทรัพยากรธรรมชาตอิ ยา่ งยงั่ ยืน • มีการจดั อบรมพนกั งาน ผปู้ ระกอบการและ 0 0.5 1 ชุมชนเกยี่ วกบั คณุ คา่ ของทรพั ยากรธรรมชาติ และการอนรุ ักษ์เปน็ ระยะๆ ตามความเหมาะสม • มกี ารจดั กจิ กรรมด้านการศึกษาธรรมชาติให ้ 0 0.5 1 กบั กลุ่มนักทอ่ งเท่ียวทม่ี ีความสนใจเฉพาะด้าน เชน่ กจิ กรรมการดูนก การศึกษาพันธุ์ไม้ ฯลฯ เปน็ ครงั้ คราว

เกณฑ/์ ดัชนชี ้ีวัด ค่าคะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.7 การจัดการด้าน (1) ไม่มีการจัดการใดๆ เลย การจดั การดา้ นการใช้ประโยชน์ การใช้ประโยชน์ของ (2) มีการจดั การอย่างนอ้ ย 1-2 องคป์ ระกอบ แตย่ งั ขาด ของแหลง่ ทอ่ งเทย่ี วประกอบดว้ ย แหล่งทอ่ งเที่ยว (3) มกี ารจดั การทง้ั 3 องค์ประกอบ โดยมีระเบียบการปฏบิ ตั ิ 3 องคป์ ระกอบ ไดแ้ ก่ เป็นหลกั ฐานอยบู่ า้ ง แตก่ ารปฏิบตั มิ ีข้อยกเว้น 1) ก ารกำ� หนดเขตการใชป้ ระโยชน์ (4) มีการจดั การท้ัง 3 องคป์ ระกอบ และมกี ารจัดการทีเ่ ป็น พื้นท่ี เพ่ือการท่องเที่ยว เช่น ระบบหรือไดม้ าตรฐาน 1 องคป์ ระกอบ มีการแบ่งเขตพื้นท่ีสงวน พ้ืนท่ี 5 มีการจดั การทงั้ 3 องค์ประกอบ และมกี ารจัดการท่ีเปน็ นันทนาการและพ้นื ท่ีพักอาศยั ระบบหรอื ไดม้ าตรฐานอยา่ งนอ้ ย 2 องค์ประกอบ 2) การกำ� หนดชว่ งเวลาในการเขา้ พน้ื ทที่ เ่ี หมาะสมตามชว่ งเวลาของ วันและ/หรอื ฤดูกาล 3) การจำ� กดั จำ� นวนนกั ทอ่ งเทยี่ ว ใหพ้ อเหมาะกบั ศกั ยภาพของพนื้ ที่ และการบรกิ าร กรมการทอ่ งเท่ยี ว 41

42 ค่มู อื การตรวจประเมนิ มาตรฐานคณุ ภาพแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรรมชาตปิ ระเภทแกง่ เกณฑ์/ดัชนชี ี้วดั คา่ คะแนนและความหมาย คะแนน หมายเหตุ 3.1.8 การติดตาม (1) ไม่มีแผนการติดตามและการประเมนิ การเปล่ียนแปลง พื้นที่ท่องเที่ยวประเภทแก่งเป็น ประเมินผลกระทบ ของพน้ื ท่ีเลย พน้ื ทท่ี ีม่ ีความเปราะบาง งา่ ยตอ่ (2) มแี ผนการด�ำเนินงาน แตก่ ารปฏบิ ตั ติ ามแผนไมช่ ดั เจน การถูกท�ำลายให้เสยี สมดลุ ดงั น้นั (3) มแี ผนการด�ำเนินงาน และมกี ารเกบ็ ข้อมูลการเปลี่ยนแปลง จึงควรมีแผนการติดตาม เพื่อ ของพ้นื ท่ีตามแผนการด�ำเนินงาน แต่ไมม่ ีการด�ำเนนิ การ ประเมินผลกระทบท่ีเกิดข้ึนจาก อืน่ ๆ ในด้านการปรับปรุงแกไ้ ข กิจกรรมการท่องเที่ยวในพ้ืนท่ี 4 มแี ผนการดำ� เนินงาน มีการเกบ็ ข้อมูลการเปล่ียนแปลง ทง้ั นต้ี อ้ งมกี ารนำ� แผนการประเมนิ ของพน้ื ที่ตามแผนการด�ำเนินงานและมีการวิเคราะห ์ ผลกระทบมาแกไ้ ขปญั หาทเี่ กดิ ขน้ึ ประเมนิ ผลกระทบ และมีการปรับปรงุ และแก้ไขปัญหา ในพ้ืนท่ี ทีเ่ กิดจากการทอ่ งเที่ยว แตก่ ารปฏิบตั ิยงั ไม่ตอ่ เนอื่ ง (5) มีแผนการด�ำเนินงาน มีการเกบ็ ข้อมลู การเปลี่ยนแปลง ของพืน้ ทตี่ ามแผนการด�ำเนินงานมกี ารวเิ คราะหป์ ระเมิน ผลกระทบ มกี ารปรับปรงุ และแก้ไขปญั หา ท่เี กิดจากการ ทอ่ งเทย่ี วและมีการปฏบิ ตั ดิ ้านการติดตามการประเมินผล อยา่ งตอ่ เนือ่ งทกุ ปี คะแนนรวมขอ้ 3.1 (คะแนนเต็ม 40 คะแนน)