ກາຍະວິພາກ ແລະ ສາລິລະວິທະຍາຂອງສັດລ້ຽງ

- reflex arc ທ່ົ ີເກດີ ກບັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ຫຼ ລະບົບປະສາດພາຍໃຕອ້ ານາດຈດິ ໃຈໄດແ້ ກົ່ strech reflex ຫຼ knee reflex, flexor reflex ແລະ cross extensor reflex ສົ່ ວນ reflex arc ທົ່ ີກົ່ ຽວກັບລະບົບ ປະສາດທ່ົ ີຢ່ົ ູນອກອານາດຈິດໃຈໄດແ້ ກົ່ visceral reflex ເຊ່ົ ັນ: ການສົ່ ງັ ການໃນການຫົ່ ຼັງນາ້ ຍ່ົ ອຍອາຫານໃນ ກະເພາະ ແລະ ການຫ່ົ ຼງັ ນາ້ ລາຍ ຫຼ ອາການນາ້ ລາຍໄຫເຼ ມ່ົ ອເບົ່ ງິ ເຫນັ ອາຫານ ເປັນຕນົ້ . - reflex arc ທົ່ ີກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ສະໝອງຈະພບົ reflex center ໃນລະບບົ ປະສາດສ່ົ ວນກາງເຊົ່ ນັ : ສະ ໝ ອງສ່ົ ວນໜາ້ , ສະໝອງສ່ົ ວນຫຼງັ , ໄຮໂປທາລາມດັ ແລະ medulla oblongata ແຕ່ົ ລະສ່ົ ວນຂອງສະໝອງຈະ ຄວບຄຸມ reflex action ໃນສ່ົ ວນຕ່ົ າງໆຂອງອະໄວຍະວະໃນຮ່ົ າງກາຍທົ່ ແີ ຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປ. ສະໝອງສົ່ ວນໜາ້ ຈະ ມີ reflex center ຂອງການໄດຍ້ ນິ ສຽງຄ: ການຕົ່ ນເຕນັ້ , ຕກົ ໃຈ ແລະ ກນົ ໄກການຂະຫຍາຍ ຫຼ ຫົ່ ມຼີ ່ົ ານຕາ ສະ ໝອງສົ່ ວນຫຼັງຈະມີ reflex center ຂອງການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຮ່ົ າງກາຍ, ສ່ົ ວນໄຮໂປທາລາມັດຈະມີ reflex center ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງການການຄວບຄຸ ມອຸນຫະພູມ ແລະ ຄວາມສົມດຸນຂອງນາ້ ໃນຮ່ົ າງກາຍ ແລະ ສົ່ ວນ medulla oblongata ຈະມີ reflex center ຂອງການເຕນັ້ ຂອງຫວົ ໃຈ, ການໄອ, ການຈາມ, ການກນ ການ ຫາຍໃຈ ແລະ ການອາຈຽນເປັນຕນົ້ . ສາມາດແບ່ົ ງ reflex action ທ່ົ ີເກດິ ຂນ້ ໃນສດັ ລຽ້ ງອອກເປັນ 2 ປະເພດຄ: 1). reflex ທົ່ ມີ ມີ າແຕ່ົ ກາເນດີ ເອີນ້ ວ່ົ າ: inborn reflex ເຊ່ົ ນັ : ການຫາອາຫານ, ການຫຍາ້ ຂອງສດັ ແຂວ້ ເອອ້ ງ, ການສົ່ ງົ ສຽງຮອ້ ງ ແລະ ການຂບັ ຖ່ົ າຍເປັນຕນົ້ . ເຊົ່ ງິ ຈດັ ເປນັ reflex ທົ່ ບີ ່ົ ຕອ້ ງຮຽນຮູ.້ 2). condition reflex ເປນັ reflex ທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ໄດຫ້ ງຼັ ເກດີ , ສົ່ ວນໃຫຍົ່ ຈະເປັນຣເີ ຟກັຼ ທ່ົ ີເກດິ ຂນ້ ຈາກການ ຝຶກ ຫຼ ຈາກການຮຽນຮູເ້ ຊົ່ ນັ : ຣີເຟັຼກຂອງການຫ່ົ ງຼັ ນາ້ ນມົ ໃນງວົ ນມົ (milk ejection reflex). 43

ບດົ ທີ 4 ລະບບົ ໂຄງຮົ່ າງ (The skeleton system) ໃນສດັ ລຽ້ ງລະບບົ ໂຄງຮົ່ າງເປັນລະບບົ ທົ່ ມີ ີສົ່ ວນເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນຮູບຮ່ົ າງ, ມສີ ່ົ ວນປະກອບໄດແ້ ກ່ົ ກະດູກ (bone), ກະດູກອົ່ ອນ (cartilage) ແລະ ຂຕ້ ່ົ ຕົ່ າງໆ (joints) ໂດຍມີສ່ົ ວນຂອງກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ແລະ ເອນັ ເປັນ ສ່ົ ວນເຊົ່ ອມຕົ່ ຫຼ ເຊົ່ ອມໂຍງກະດູກ, ກະດກູ ອ່ົ ອນ ແລະ ຂຕ້ ່ົ ເຂາົ້ ນາກນັ ເຮດັ ໃຫຮ້ ່ົ າງກາຍສາມາດເຄ່ົ ອນໄຫວໄດ,້ ສາ ລບັ ວິຊາທ່ົ ີສຶກສາກ່ົ ຽວກັບກະດູກ ເອີນ້ ວົ່ າ: osteology, ສົ່ ວນວິຊາທ່ົ ີສຶກສາກົ່ ຽວກບັ ກະດູກອົ່ ອນເອີນ້ ວ່ົ າ: chondrology ແລະ ວຊິ າທົ່ ສີ ກຶ ສາກ່ົ ຽວກບັ ຂຕ້ ່ົ ຕົ່ າງໆ ເອນີ້ ວົ່ າ: artropology. 1. ກະດູກ ( bone) ກະດກູ ເປນັ ສ່ົ ວນປະກອບຂອງຮົ່ າງກາຍທ່ົ ີມຄີ ວາມແຂງຫາຼ ຍກວົ່ າສົ່ ວນອ່ົ ນໆ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີເປນັ ສ່ົ ວນສາຄນັ ຂອງ ໂຄງຮົ່ າງໃນຮົ່ າງກາຍ ແລະ ເປັນທົ່ ີຢດຶ ເກາະຂອງກາ້ ມຊີນ້ ກະດກູ ທົ່ ີມາລວມກັນເປນັ ໂຄງຮົ່ າງຈະເກດີ ການເຄົ່ ອນ ໄຫວເມ່ົ ອມີການຫົດຕົວຂອງກາ້ ມຊີ້ນ ກະດູກເປັນແພສາພັນຊະນດິ ພິເສດທ່ົ ີມີສົ່ ວນຂອງ intercellular substance ຫຼ ທາດທ່ົ ີເຊົ່ ອມຕົ່ ລະຫວົ່ າງຈຸລງັ ເປັນສົ່ ວນຂອງແຂງທົ່ ີເກີດຈາກການເກາະຕວົ ກນັ ຂອງທາດແຄລ ຊຽມ ສົ່ ວນປະກອບສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ຂອງຊນີ້ ກະດູກຄທາດແຄລຊຽມ ທ່ົ ຢີ ົ່ ູໃນຮູບຂອງແຄລຊຽມຟອດເຟດ 85% ແລະ ແຄລຊຽມຄາໂບເນດ 10%, ສ່ົ ວນທົ່ ີເຫຼອເປນັ ທາດອະນງົ ຄະທາດທົ່ ຢີ ່ົ ູໃນຮູບຂອງແມກນຊີ ຽມໄຮດອກໄຊ, ຟລູອ ໄຣ ແລະ ຊນັ ເຟດ ເປນັ ຕນົ້ . ກະດູກມໜີ າ້ ທ່ົ ີສາຄນັ ຄ: 1). ເປັນແຫ່ົ ຼງສະສມົ ແຮົ່ ທາດຊະນິດຕ່ົ າງໆໃນຮົ່ າງກາຍເຊ່ົ ນັ : ແຄລຊຽມ ຟອດຟຣດັ ແລະ ແມກນີຊຽມ ໂດຍສະເພາະແຄລຊຽມທ່ົ ຊີ ນີ້ ກະດກູ ສະສມົ ໄວ້ສາມາດຈະຖກດງຶ ອອກມາໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນຂະບວນການທາງຊີວະ ເຄມຕີ ົ່ າງໆທ່ົ ເີ ກດິ ຂນ້ ໃນຮ່ົ າງກາຍໄດຕ້ ະຫອຼ ດເວລາ ຂນຶ້ ຢ່ົ ູກບັ ຄວາມຕອ້ ງການຂອງຮົ່ າງກາຍໃນຂະນະນນັ້ . 2). ຫົ່ ຫຸມ້ ແລະ ປອ້ ງກນັ ອນັ ຕະລາຍໃຫແ້ ກົ່ ອະໄວຍະວະພາຍໃນຕົ່ າງໆ ເຊ່ົ ນັ : ສ່ົ ວນຂອງກະດກູ ຊົ່ ີໂຄງຈະ ເປັນສ່ົ ວນທົ່ ີປ້ອງກນັ ອະໄວຍະວະພາຍໃນຊ່ົ ອງປອດ ແລະ ຊ່ົ ອງຫວົ ໃຈ. 3). ເປນັ ໂຄງຮ່ົ າງຂອງຮ່ົ າງກາຍ ເຮດັ ໃຫເ້ ຫນັ ເປັນຮູບຮົ່ າງພາຍນອກຂອງສດັ . 4). ເປນັ ທ່ົ ຢີ ຶດເກາະຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ຫຼ ເປັນສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ ໂຄງຮ່ົ າງ ຈົ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫຮ້ ົ່ າງກາຍເກດີ ການເຄ່ົ ອນ ໄຫວໄດ້ ເມົ່ ອກາ້ ມຊີນ້ ຫດົ ຕວົ ແລະ ຄາຍຕວົ . 5). ເຮັດໜາ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວກບັ ການສາ້ ງເມດັ ເລອດແດງໂດຍສ່ົ ວນຂອງໄຂກະດກູ ສີແດງ, ແຕ່ົ ໃນຂະນະທ່ົ ີສດັ ຍງັ ເປນັ ຕວົ ອົ່ ອນຢົ່ ໃູ ນມດົ ລູກ ແຫົ່ ງຼ ສາ້ ງເມດັ ເລອດແດງໄດແ້ ກົ່ ຕບັ , ມາ້ ມ ແລະ ຕ່ົ ອມນາ້ ເຫອຼ ງເປນັ ຕນົ້ . 44

ຮູບທີ 4.1 ກະດກູ ໂຄງຮົ່ າງຂອງໝູ ຮູບທີ 4.2 ກະດກູ ໂຄງຮ່ົ າງຂອງງວົ ນມົ 2. ການແບ່ົ ງປະເພດຂອງກະດກູ ໃນຮົ່ າງກາຍຂອງສັດລຽ້ ງສາມາດແບ່ົ ງປະເພດຂອງກະດູກໄດໃ້ ນຫາຼ ຍລັກສະນະເຊ່ົ ນັ : ແບົ່ ງຕາມລກັ ສະນະ ການຈະເລີນເຕບີ ໂຕ ແບົ່ ງຕາມລກັ ສະນະຄວາມແໜນ້ ຂອງກະດກູ ຫຼ ແບົ່ ງກະດູກອອກຕາມຮູບຮ່ົ າງລກັ ສະນະພາຍ ນອກທົ່ ປີ າກດົ ໃຫເ້ ຫນັ . 1). ການແບ່ົ ງປະເພດຂອງກະດູກອອກຕາມລກັ ສະນະການຈະເລີນເຕບີ ໂຕສາມາດແບ່ົ ງກະດູກອອກໄດເ້ ປັນ 2 ຊະນດິ ຄ: 45

ກ. ກະດກູ ທົ່ ີມລີ ັກສະນະການຈະເລນີ ເຕີບໂຕຈາກແພແຜົ່ ນບາງໆ (membranous bone) ກະດກູ ປະ ເພດນມີ້ ລີ ກັ ສະນະແປ ເຊ່ົ ນັ : ກະດກູ ຊ່ົ ີໂຄງ (ribs) ແລະ ກະດູກທ່ົ ກີ ະໂຫຼກຫວົ (skull) ຂ.ກ ະດູ ກ ທ່ົ ີ ມີລັກ ສ ະນ ະ ກ ານ ຈ ະ ເລີ ນ ເຕີ ບ ໂຕ ມ າຈ າກ ກ ະດູ ກ ອ່ົ ອ ນ ທ່ົ ີ ມີ ລັກ ສະ ນ ະ ເປັ ນ ແທົ່ ງ (cartelagenous bone) ໂດຍສະເພາະສ່ົ ວນກະດູກຍາວທ່ົ ບີ ບຕາມຂາທງັ ສ່ົ ີຂາ້ ງ ເຊົ່ ນັ : ກະດກູ radius ແລະ tibia ຫຼ femor ແລະ humerus ເປນັ ຕນົ້ . 2). ການແບົ່ ງກະດກູ ອອກຕາມລກັ ສະນະຄວາມແໜນ້ ຂອງເນອ້ ກລະດູກ ສາມາດແບົ່ ງກະດກູ ອອກເປນັ 2 ຊະນດິ ຄ: ກ. ກະດູກຊະນິດຊນີ້ ແໜນ້ (compact ຫຼ dense bone) ເປັນກະດູກທົ່ ີບບບລເິ ວນສົ່ ວນທ່ົ ເີ ປນັ ຕວົ ກະດກູ ໃນກະດູກຍາວ (shaft) ແລະ ບລເິ ວນຂອບຊນັ້ ນອກຂອງກະດູກແປ ແລະ ກະດກູ ສນັ້ ເປນັ ຕນົ້ . ຮູບທີ 4.3 ກະດກູ ທົ່ ມີ ຊີ ີນ້ ແໜນ້ ແລະ ກະດກູ ທ່ົ ີມຊີ ີນ້ ກະດກູ ພຸນຄາ້ ຍຄສດັ ຟອງນາ້ ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 ຂ. ກະດູກທົ່ ີມຊີ ນີ້ ກະດກູ ພຸນຄາ້ ຍຄສດັ ຟອງນາ້ ມຮີ ູບຮຸນ ແລະ ໂປົ່ ງ (spongy ຫຼ cancellous bone) ພບົ ຕາມບລເິ ວນສົ່ ວນປາຍເທງິ ແລະ ປາຍລ່ົ ຸມຂອງກະດກູ ຍາວ ແລະ ສູນກາງຂອງກະດູກແປຊນີ້ ກະດກູ ປະກອບ ດວ້ ຍແຜ່ົ ນກະດກູ ຊນິ້ ນອ້ ຍໆ (trabeculae ຫຼ spicule) ຮຽງຕວົ ກນັ ເປັນຮ່ົ າງແຫເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນຊົ່ ອງວົ່ າງບັນ ຈໄຸ ຂກະດູກ. 3). ການແບົ່ ງກະດູກຕາມລກັ ສະນະຮູບຮ່ົ າງລກັ ສະນະພາຍນອກສາມາດແບ່ົ ງອອກໄດດ້ ົ່ ງັ ນ:ີ້ ກ. ກະດູກຍາວ (long bone) ເປັນກະດູກທົ່ ີມີຂະໜ າດໃຫຍົ່ ປະກອບດວ້ ຍຕົວກະດູກ (shaft ຫຼ diaphysis) ແລະ ມສີ ົ່ ວນປາຍກະດູກທງັ ສອງຂາ້ ງ (epiphysis) ໃນສດັ ລຽ້ ງທ່ົ ຍີ ງັ ຈະເລີນເຕີບໂຕບົ່ ເຕມັ ທ່ົ ີຈະມີ ການຈະເລີນຂອງກະດູກຂະຫຍາຍຂະໜາດອອກໄປທາງດາ້ ນກວາ້ ງ ແລະ ດາ້ ນຍາວໂດຍສະເພາະການຈະເລີນຊົ່ ສົ່ ວນ epiphyseal cartilage ລະຫວ່ົ າງສົ່ ວນ epiphysis ແລະ diaphysis ຂອງກະດກູ ຍາວແຕົ່ ລະແທົ່ ງຈະ ມສີ ່ົ ວນຂອງ metaphysis ປາກດົ ໃຫເ້ ຫນັ ໂດຍໃນກະດກູ ຈະມສີ ົ່ ວນໄຂກະດກູ ຢົ່ ູພາຍໃນໂຄງສາ້ ງ. ກະດກູ ຍາວມີ ໜາ້ ທ່ົ ີສາຄນັ ຄ ຄາ້ ຈນູ ໂຄງຮົ່ າງຂອງຮົ່ າງກາຍ (supporting), ກ່ົ ຽວກບັ ການເຄ່ົ ອນໄຫວ (movement) ແລະ ເປນັ ແຫົ່ ງຼ ຢດຶ ເກາະຂອງກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ (prehension) ເຊົ່ ນັ : ກະດູກທ່ົ ີຢ້ມາຈາກສ່ົ ວນແກນກາງຂອງຮົ່ າງກາຍທງັ 46

ສ່ົ ວນກະດກູ ຂາໜາ້ (fore limb) ແລະ ກະດູກຂາຫງຼັ (hind limb) ທ່ົ ີກະດກູ ຍາວຈະພບົ ຊີນ້ ກະດູກໄດທ້ ງັ ສົ່ ວນ ກະດູກທົ່ ີມີຊີ້ນແໜ້ນ ແລະ ສ່ົ ວນຊີນ້ ກະດູກຄ້າຍຄສດັ ຟອງນາ້ , ນອກຈາກນີຈ້ ະພົບສ່ົ ວນຂອງໂພງກະດູກ (medullary cavity) ສົ່ ວນ articular surface ແລະ ສ່ົ ວນຊົ່ ອງທາງທ່ົ ເີ ສນັ້ ເລອດ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດມາຫ່ົ ຼ ລຽ້ ງ (nutrient canal). ຂ.ກະດູກສນັ້ (short bone) ເປັນກະດກູ ທ່ົ ມີ ຮີ ູບຮ່ົ າງຄາ້ ຍສົ່ ີຫົ່ ຼຽມໝາກກະລ໋ອກ ຫຼ ເປັນກະດກູ ທົ່ ີມດີ າ້ ນ ເທົ່ າົ ໆ ກນັ ເກອບທກຸ ດາ້ ນ ພາຍໃນຊນີ້ ກະດກູ ຈະບ່ົ ມໄີ ຂກະດກູ ປາກດົ ໃຫເ້ ຫນັ , ຊີນ້ ກະດກູ ສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ເປນັ ກະດກູ ທ່ົ ີ ມຄີ ວາມແໜນ້ ໂດຍສະເພາະຕາມແນວຂອບກະດູກ. ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປກະດກູ ສນັ້ ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຮອງຮັບ ການກະແທກຕ່ົ າງໆຈົ່ ຶງມກັ ພບົ ກະດກູ ສນັ້ ຕາມຂຕ້ ີນຂອງສັດທງັ ສ່ົ ວນຂຕ້ ີນຂາໜາ້ (carpus ຫຼ knee) ແລະ ຂ້ ຕີນຂາຫງຼັ (tarsus ຫຼ hock). ຄ. ກະດູກແປ (flat bone) ເປັນກະດູກທົ່ ີມລີ ກັ ສະນະແປປະກອບດວ້ ຍແຜົ່ ນກະດູກທົ່ ີມີຊີນ້ ແໜນ້ 2 ແຜ່ົ ນມາບລະກບົ ກນັ ຢົ່ ູຈນົ ເກອບຊດິ ກນັ ແລະ ມຊີ ີນ້ ກະດກູ ຄາ້ ຍຟອງນາ້ ແຊກຢ່ົ ູລະຫວ່ົ າງກາງ ໜາ້ ທົ່ ຂີ ອງກະດກູ ແປ ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກັບການປອ້ ງກນັ ອນັ ຕະລາຍຂອງອະໄວຍະວະພາຍໃນທົ່ ສີ າຄນັ ຕົ່ າງໆ ເຊົ່ ນັ : ກະດູກກະໂຫຼກຫວົ ເປັນ ກະດູກແປທ່ົ ີປອ້ ງກນັ ອນັ ຕະລາຍໃຫແ້ ກົ່ ສະໝອງ ແລະ ກະດູກຊ່ົ ໂີ ຄງມໜີ າ້ ທ່ົ ີປອ້ ງກນັ ອນັ ຕະລາຍໃຫແ້ ກ່ົ ອະໄວຍະ ວະພາຍໃນຊ່ົ ອງເອກິ ເປັນຕນົ້ . ງ. ກະດູກທົ່ ີມລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍເມດັ ງາ (sesamoid bone) ເປັນກະດູກທ່ົ ີບບຕາມຂຕ້ ົ່ ຕ່ົ າງໆ ເຮັດໜາ້ ທ່ົ ີ ກົ່ ຽວກບັ ການລຸດແຮງຮຸກຖູຂອງຂຕ້ ົ່ ອກລະດູກ ຫຼ ກ່ົ ຽວກບັ ການປ່ົ ຽນແປງອງົ ສາຂອງການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງກາ້ ມຊນີ້ ບາງສົ່ ວນທົ່ ີເກາະຕດິ ກັບກະດກູ ເຊົ່ ນັ : ກະດູກສະບາ້ ຫົວເຂົ່ ົາ (patella ຫຼ knee cap) ເຊ່ົ ິງເປັນກະດູກຮູບຮ່ົ າງ ຄາ້ ຍຄເມດັ ງາທົ່ ມີ ຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ທົ່ ີສຸດທ່ົ ພີ ບົ ໄດໃ້ ນຮ່ົ າງກາຍ. ຈ. ກະດກູ ທົ່ ີມີໂພງອາກາດ (sinus ຫຼ air space) ຢ່ົ ູພາຍໃນ (pneumatic bones) ເຊ່ົ ັນ: ກະດູກ frontal bone ແລະ maxillary bone ທ່ົ ປີ ະກອບຢົ່ ູເທງິ ກະໂຫກຼ ຫວົ . ສ. ກະດູກທ່ົ ີມຮີ ູບຮ່ົ າງບ່ົ ແນົ່ ນອນ (irregular bone) ເປັນກະດູກທ່ົ ບີ ົ່ ສາມາດຈດັ ຢົ່ ໃູ ນກ່ົ ຸມໃດກົ່ ຸມໜ່ົ ງຶ ໄດ້ ເນ່ົ ອງຈາກມຮີ ູບຮ່ົ າງບ່ົ ແນົ່ ນອນ, ບາງເທົ່ ອອາດເປັນກະດູກທົ່ ີບົ່ ໄດມ້ ຢີ ່ົ ູເປັນຄົ່ ູ ແລະ ມກັ ເປັນກະດູກທ່ົ ີມຕີ າແໜ່ົ ງຊ່ົ ແກນກາງຂອງຮ່ົ າງກາຍ ຫຼ ລາຕວົ ເຊົ່ ນັ : ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ແລະ ກະດູກບາງຊິນ້ ຂອງກະໂຫຼກຫວົ ທົ່ ີເປັນກະດູກຊິນ້ ດ່ົ ຽວໆ, ມໜີ າ້ ທົ່ ີກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການປ້ອງກນັ ອນັ ຕະລາຍໃຫກ້ ບັ ອະໄວຍະວະພາຍໃນ ແລະ ເປັນທ່ົ ີຢຶດເກາະຂອງ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ຫຼ ກາ້ ມຊນີ້ ໂຄງຮົ່ າງ. 3. ກະດູກໂຄງຮ່ົ າງຂອງສດັ ລຽ້ ງ ກະດູກໂຄງຮົ່ າງໃນຮົ່ າງກາຍຂອງສັດລຽ້ ງສາມາດແບ່ົ ງອອກໄດເ້ ປັນ 3 ປະເພດຄກະດູກໂຄງຮ່ົ າງສ່ົ ວນແກນ (axial skeleton), ກະດກູ ໂຄງຮ່ົ າງສົ່ ວນລະຢາງ (appendicular skeleton) ແລະ ກະດູກໂຄງຮ່ົ າງທ່ົ ຈີ ະເລີນ ຢ່ົ ໃູ ນເນອ້ ເຍ່ົ ອຂອງອະໄວຍະວະບາງແຫົ່ ງ (visceral ຫຼ splanchnic skeleton) ເປນັ ຕນົ້ . 3.1. ກະດູກໂຄງຮົ່ າງສົ່ ວນແກນ ໝາຍເຖງິ ກະດູກທ່ົ ີຢົ່ ູຕາມແນວກາງລາຕວົ ຂອງຮ່ົ າງກາຍ ໂດຍເລົ່ ີມຈາກສ່ົ ວນກະດກູ ກະໂຫຼກສຣີສະ ກະດູກ ສນັ ຫງຼັ ແລະ ກະດູກຊົ່ ີໂຄງ ເປັນຕນົ້ . ກະດູກໂຄງຮົ່ າງສ່ົ ວນແກນເປັນກະດູກທົ່ ີເຊົ່ ອມຕ່ົ ເພ່ົ ອເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຄາ້ ຈນູ ໃຫ້ ເກດີ ເປນັ ໂຄງຮ່ົ າງ ລວມທງັ ປ້ອງກນັ ອະໄວຍະວະພາຍໃນທ່ົ ສີ າຄນັ . ກະດກູ ໂຄງຮົ່ າງຂອງສດັ ລຽ້ ງສະແດງໃນຮູບທົ່ .ີ . 47

1). ກະດູກກະໂຫກຼ ຫວົ (skull) ເປນັ ກົ່ ຸມຂອງກະດກູ ທ່ົ ີເປນັ ກະດກູ ແປ ແລະ ກະດກູ ທົ່ ີມຮີ ູບຮົ່ າງບົ່ ແນ່ົ ນອນ ປະກອບດວ້ ຍສົ່ ວນສາຄນັ 2 ສົ່ ວນຄ: ກະດກູ ທົ່ ຫີ ຸມ້ ສະໝອງ (cranial bone) ແລະ ກະດກູ ທ່ົ ປີ ະກອບເປນັ ສົ່ ວນ ຂອງໜາ້ (facial bone) ກ. ກະດກູ ທົ່ ີຫຸມ້ ສະໝອງປະກອບດວ້ ຍກະດູກແປຂະໜາດໃຫຍ່ົ 7 - 8 ຊນິ້ ທງັ ກະດູກທົ່ ເີ ປັນກະດູກດ່ົ ຽວໆ ແລະ ກະດູກທົ່ ີມເີ ປັນຄ່ົ ູມາເຊົ່ ອມຕົ່ ກນັ , ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຫົ່ ຫຸມ້ ແລະ ປ້ອງກນັ ອນັ ຕະລາຍແກົ່ ສະໝອງປະກອບດວ້ ຍ occipital bone, parietal bone, interparietal bone ແລະ temporal bone ເປນັ ກົ່ ຸມກະດກູ ທ່ົ ີຢົ່ ູດາ້ ນ ເທິງ ສົ່ ວນ temporal bone ແລ ະ sphenoid bone ເປັນກ ະດູ ກທ່ົ ີ ຢ່ົ ູດາ້ ນ ຂາ້ ງ ແລະ ດາ້ ນ ລ່ົ ຸ ມ ແລ ະ ethmoid bone ເປນັ ກະດູກທາງດາ້ ນໜາ້ ທົ່ ີເປັນຕາແໜ່ົ ງຂອງ olfactory nerve ດາ້ ນລົ່ ຸມເປັນທ່ົ ີເປນັ ທາງຜົ່ ານ ຂອງໄຂສນັ ຫງຼັ . ປະເພດຂອງກະດູກດ່ົ ຽວ ແລະ ກະດກູ ຄ່ົ ູມດີ ່ົ ງັ ນ:ີ້ ກະດູກດົ່ ຽວ ກະດູກຄົ່ ູ occipital bone interparietal bone sphenoid bone parietal bone ethmoid bone frontal bone (ກະດກູ ໜາ້ ຜາກ) temporal bone (ກະດກູ ຂາ້ ງຂະມບັ ) ຂ. ກະດູກທ່ົ ີເປັນສົ່ ວນປະກອບຂອງໜາ້ (facial bone) ເປັນກະດູກທ່ົ ເີ ກດີ ຈາກການທ່ົ ກີ ະດກູ ແປຫາຼ ຍໆ ຊນິ້ ມາຊອ້ ນຕວົ ກນັ ທງັ ທົ່ ີເປັນກະດູກແປແບບດົ່ ຽວໆ ແລະ ກະດູກແປແບບຄ່ົ ູ. ກະດູກດົ່ ຽວ ກະດູກຄົ່ ູ vomer bone maxillary bone mandible bone incisor (premaxilla) hyoid bone palatine bone pterygoid bone nasal bone lacrimal bone zygomatic bone (molar) dorsal turbinates (conchae) ventral turbinates (conchae) 2). ກະດູກສນັ ຫງຼັ (vertebrate) ເປນັ ກະດູກທົ່ ີມຮີ ູບຮ່ົ າງບ່ົ ແນ່ົ ນອນຮຽງຕວົ ກນັ ເປັນສາຍ ຫຼ ເປັນແນວ ແກນກາງຂອງຫງຼັ ມຕີ າແໜົ່ ງຢ່ົ ູສູນກາງຕວົ ຕ່ົ ຈາກກະໂຫກຼ ຫວົ ກະດູກສັນຫຼັງຈະຮຽງຕວົ ກັນເປັນທາງສາຍໄປຈນົ ຮອດສ່ົ ວນຫາງ. ແນວຂອງກະດກູ ສັນຫຼັງສາມາດແບົ່ ງອອກເປັນ 5 ສົ່ ວນ ຄ: ກະດູກສນັ ຫຼັງສົ່ ວນຄ (cervical vertibrate), ກະດູ ກ ສັນຫຼັງສົ່ ວ ນເອິກ (thoracic vertebrate), ກ ະດູກ ສັນຫຼັງສ່ົ ວນ ແອ ວ (lumbar vertebrate), ກະດູກສນັ ຫຼັງສົ່ ວນສະໂພກ ຫຼ ສົ່ ວນແບບກຼານ (sacral vertebrate ) ແລະ ກະດູກສນັ ຫຼັງ 48

ສົ່ ວນຫາງ (coccygeal vertebrate). ໃນສດັ ລຽ້ ງແຕົ່ ລະຊະນິດຈານວນກະດູກສັນຫຼັງໃນແຕ່ົ ລະສ່ົ ວນຂອງ ຮົ່ າງກາຍຈະແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປດ່ົ ງັ ຕາຕາລາງທີ 4.1. ຕາຕາລາງທີ 4.1 ຈານວນກະດູກສນັ ຫງຼັ ທົ່ ຕີ າແໜົ່ ງຕົ່ າງໆຂອງຮ່ົ າງກາຍສດັ ລຽ້ ງ ຊະນດິ ຂອງສດັ ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ງວົ C 7, T 13, L 6, S 5 , Cy 18-20 ມາ້ C 7, T 18, L 6, S 5, Cy 15-20 ແກະ C 7, T 13, L 6-10, S 4, Cy 16-18 ແບ ້ C 7, T 13, L 7, S 7, Cy 12 ໝູ C 7, T 14-15,L 6-7, S 4, Cy 20-23 ໄກ່ົ C14,T 7, LS 14, Cy 6 ກະດູກສນັ ຫງຼັ ໃນສ່ົ ວນສະໂພກ (ແບບກຼານ) ມກັ ຈະຫຼອມລວມກນັ ເປັນຊນິ ້ ດຽວຕະຫຼອດໃນສດັ ທຸກຊະນດິ (C= ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນຄ, T = ສ່ົ ວນເອກິ , L = ສ່ົ ວນແອວ, S = ສົ່ ວນສະໂພກ ແລະ Cy = ສົ່ ວນຫາງ) ກ. ກະດູກສນັ ຫຼງັ ສ່ົ ວນຄ (cervical vertebrate) ຫຼ ກະດກູ ຄ (neck bone) ໃນສດັ ລຽ້ ງໃນຟາມຈະ ມກີ ລະດູກ 7 ອນັ ຍກົ ເວນັ້ ໃນໄກົ່ ມຢີ ົ່ ູ 14 ອນັ ລກັ ສະນະຂອງກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນຄຈະແຕກຕ່ົ າງຈາກກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນອົ່ ນໆ ເນ່ົ ອງຈາກສົ່ ວນ articular process ຈະເລີນດີຫຼາຍ ແຕ່ົ ສົ່ ວນຢ້ (process) ອົ່ ນເຊ່ົ ນັ : spinous process ແລະ transverse process ຈະເລີນເຕີບໂຕນ້ອຍຫຼາຍ, ການທົ່ ີ ສົ່ ວນ articular process ຈະເລນີ ເຕີບໂຕດຈີ ່ົ ງຶ ເຮດັ ໃຫກ້ ະດູກຄເປັນກະດກູ ທົ່ ເີ ຄ່ົ ອນໄຫວໄດດ້ ີກວົ່ າກະດູກສົ່ ວນອ່ົ ນໆ. ກະດກູ ຄອນັ ທາອດິ ທົ່ ີ ຕດິ ກັບກະໂຫຼກຫົວເອີນ້ ວົ່ າ: atlas, ສົ່ ວນຊນິ້ ທ່ົ ີສອງເອີນ້ ວ່ົ າ: axis. ກະດູກທັງສອງຊິນ້ ນີ້ ຈະແຕກຕ່ົ າງຈາກ ກະດກູ ຄສ່ົ ວນອົ່ ນເນົ່ ອງຈາກມຂີ ະໜາດຍາວກວົ່ າ ແລະ ມຮີ ູບຮົ່ າງເປັນແທົ່ ງມຫີ ົ່ ຽຼ ມ, ໂດຍສ່ົ ວນ process ທງັ ສາມ ຈະບ່ົ ຢ້ຍາວອອກໄປເທ່ົ າົ ໃດ ແຕ່ົ ຈະມລີ ກັ ສະນະເປັນແທົ່ ງ ກະດູກຄຊນິ້ ທ່ົ ີ 3 - 7 ຈະມຂີ ະໜາດສນັ້ ກວ່ົ າກະດກູ ຄ ຊນິ້ ທີ 1 ແລະ 2. ຂ. ກະດກູ ສັນຫຼງັ ສ່ົ ວນເອິກ ຈະມີສົ່ ວນຕົວກະດກູ (bodies) ທ່ົ ສີ ນັ້ ກວ່ົ າກະດູກສ່ົ ວນອ່ົ ນ ແລະ ມສີ ່ົ ວນ ປາຍຂອງກະດກູ ຊ່ົ ີໂຄງມາເຊ່ົ ອມຕ່ົ ສົ່ ວນ spinous process ຈະມີການຈະເລີນເຕີບໂຕດີກວ່ົ າສ່ົ ວນອ່ົ ນໂດຍ ສະເພາະສົ່ ວນຂອງ spinous process ຂອງກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ທ່ົ ີບລເິ ວນໄຫ່ົ ຈຼ ະມຄີ ວາມຍາວຫາຼ ຍເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ສ່ົ ວນ ຂອງໂໜກ (wither) ທົ່ ີເປັນສ່ົ ວນສະແດງຄວາມສູງຂອງສດັ , ຄວາມຍາວຂອງ spinous process ຂອງກະດູກ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນເອກິ ຈະມຂີ ະໜາດສນັ້ ລງົ ໄປເລົ່ ອຍໆ. ຈານວນກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສົ່ ວນເອກິ ຈະແຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປຕາມຊະນດິ ຂອງສດັ . ຄ. ກະດູກສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນແອວ ມີສ່ົ ວນຂອງ spinous process ສນັ້ ແຕົ່ ມຄີ ວາມສູງກວົ່ າສົ່ ວນທາ້ ຍຂອງ ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນເອກິ ຕອນທາ້ ຍນອ້ ຍໆ, ສ່ົ ວນ spinous process ຈະມກີ ານອຽງໄປທາງຂາ້ ງໜາ້ ຂອງລາຕວົ ສ່ົ ວນຂອງ transverse process ຈະມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ແລະ ແປ. ງ. ກະດູກສນັ ຫຼັງສ່ົ ວນສະໂພກ (ສົ່ ວນເຊງີ ກາຼ ນ) ໂດຍທົ່ ວົ ໄປຈະມາີ ນວນກະດູກ ແລະ ຮູບຮ່ົ າງທົ່ ແີ ຕກຕ່ົ າງ ກນັ ໄປຕາມຊະນດິ ຂອງສດັ ແຕົ່ ຈະມກີ ານຕົ່ ເຊົ່ ອມກນັ ຂອງກະດູກແຕ່ົ ລະຊນິ້ ແລະ ຕົ່ ກນັ ເປັນຊນິ້ ໃຫຍົ່ ເອີນ້ ວ່ົ າ: 49

ກະດູກສະໂພກ (sacrum) ດາ້ ນໜາ້ ຂອງກະດູກຈະຕ່ົ ກບັ ກະດູກ lumbar ດາ້ ນທາ້ ຍຕດິ ຕົ່ ກບັ ກະດູກຫາງຊນິ້ ທ່ົ ີ 1 ແລະ ມສີ ່ົ ວນຕດິ ກບັ ປກີ ຂອງກະດູກ ileum. ຈ. ກະດູກສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນຫາງ ຫຼ ເອນີ້ ວົ່ າ: ກະດູກຫາງ, ຮູບຮ່ົ າງຂອງກະດູກຈະແຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປຕາມຊະນິດ ຂອງສດັ . ຂະໜາດຂອງກະດກູ ຈະນອ້ ຍລງົ ໄປເລົ່ ອຍໆຈນົ ເຖງິ ປາຍຫາງ. 3). ກະດູກຊົ່ ີໂຄງ ແລະ ກະດູກເອກິ ກະດູກຊົ່ ໂີ ຄງມຕີ າແໜົ່ ງຢ່ົ ູລະຫວົ່ າງກະດູກສັນຫງຼັ ສົ່ ວນເອກິ ແລະ ກະດກູ ເອກິ (sternum) ເປນັ ກະດູກຊະນດິ ແປທ່ົ ມີ ຢີ ່ົ ູເປັນຄ່ົ ູຕາມຈານວນຂອງກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນເອກິ ໃນສດັ ລຽ້ ງ ບາງຊະນດິ ອາດມີກະດູກຊົ່ ີໂຄງຊນິ້ ພເິ ສດຢົ່ ູທາງດາ້ ນໜາ້ ຫຼ ດາ້ ນທາ້ ຍຂອງກະດູກຊ່ົ ີໂຄງປົກກະຕິ ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປ ກະດູກຊ່ົ ໂີ ຄງຈະເຊົ່ ອມຕ່ົ ກບັ ກະດູກສັນຫຼງັ ສ່ົ ວນເອກິ ປາຍອີກຂາ້ ງໜ່ົ ງຶ ຂອງກະດູກຊ່ົ ີໂຄງຈະຕ່ົ ກບັ ກະດູກເອິກ (sternum) ໂດຍມກີ ະດກູ ອ່ົ ອນ (costal cartilage) ເປັນຕວົ ເຊ່ົ ອມ. ສາລບັ ສດັ ລຽ້ ງທ່ົ ມີ ກີ ະດູກຊ່ົ ີໂຄງຊົ່ ີພເິ ສດ ທາງສ່ົ ວນທາ້ ຍຂອງກະດູກຊ່ົ ີໂຄງປົກກະຕິ ເຊ່ົ ນັ : ໝູ, ໝາ ແລະ ແມວ ກະດູກຊ່ົ ີໂຄງຊົ່ ີພເິ ສດນຈີ້ ະຕດິ ຕົ່ ກບັ ກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນເອກິ ເທົ່ າົ ນນັ້ ບົ່ ມສີ ົ່ ວນເຊົ່ ອມຕົ່ ກບັ ກະດູກເອກິ ເລີຍ ເອີນ້ ກະດູກຊົ່ ີໂຄງຊນິ້ ພເິ ສດນວີ້ ົ່ າ flase ribs ຫຼ asternal ribs ແລະ ສ່ົ ວນປາຍຂອງກະດູກຊົ່ ີໂຄງຊະນດິ ພເິ ສດນເີ້ ອນີ້ ວ່ົ າ: floating ribs ໂດຍຮອຍຕ່ົ ລະຫວົ່ າງ ກະດູກ ຊົ່ ີໂຄງແຕ່ົ ລະຊົ່ ີ ເອີນ້ ວົ່ າ: intercostal space ເຊົ່ ງິ ຈະມຈີ ານວນນບັ ນອ້ ຍກວ່ົ າຈານວນກະດູກຊ່ົ ີໂຄງ ປກົ ກະຕຢິ ່ົ ູ 1 ຄ່ົ ູ ສົ່ ວນຂອງກະດກູ ເອກິ ເປັນກະດູກທ່ົ ີເກດີ ຈາກການເຊ່ົ ອມຕົ່ ກນັ ຂອງກະດກູ (sternbrae)ປະມານ 3 - 6 ຂປ້ ະກອບຂນຶ້ ເປັນຕົວກະດູກ ເອີນ້ ວົ່ າ: beds ສ່ົ ວນປາຍກະດກູ ທ່ົ ີຕົ່ ກັບ costal cartilage ເອີນ້ ວ່ົ າ: xiphoid process ຈານວນກະດູກທົ່ ີຕ່ົ ກັບກະດູກເອກິ ຈະເຊົ່ ອມຕິດກນັ ເມ່ົ ອອາຍຸຂອງສດັ ຫຼາຍຂນຶ້ ໃນໂຄມີ ກະດູກທົ່ ມີ າເຊົ່ ອມຕ່ົ ກັນເປັນກະດກູ ເອກິ 7 ຂ້ (sternbraes) ໃນມາ້ ແລະ ໃນໝາມີ 8 ຂ້ ໃນໝມູ ີ 6 ຂ້ ກະດູກ ເອກິ ເປັນສ່ົ ວນທ່ົ ີຢດຶ ເກາະຂອງ costal cartilage ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ເອິກ ການເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກນັ ລະຫວົ່ າງກະດູກເອິກ ແລະ ກະດູກຊ່ົ ີໂຄງໂດຍຜ່ົ ານ costal cartilage ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ຊົ່ ອງເອກິ . 3.2. ກະດູກໂຄງຮົ່ າງສົ່ ວນລະຢາງ ຫຼ ສົ່ ວນທົ່ ຢີ ມ້ າຈາກກະດູກໂຄງຮົ່ າງສ່ົ ວນແກນ ເປັນກະດູກທົ່ ີປະກອບດວ້ ຍກະດກູ ລະຢາງສ່ົ ວນໜາ້ (fore limb ຫຼ pectoral limb) ແລະ ກະດກູ ລະຢາງສ່ົ ວນ ຫງຼັ (hind limb ຫຼ pelvic limb) ເຊ່ົ ງິ ເປັນກະດູກທ່ົ ພີ ດັ ທະນາມາເພ່ົ ອໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນການເຄົ່ ອນໄຫວ, ການ ຊງົ ຕວົ ແລະ ການຮບັ ນາ້ ໜກັ ຂອງຮົ່ າງກາຍ. ກ. ກະດກູ ລະຢາງສ່ົ ວນໜາ້ ສາລບັ ສດັ ລຽ້ ງລກູ ດວ້ ຍນມົ ທ່ົ ເີ ປັນສດັ ໃນຟາມ (ງວົ , ຄວາຍ, ແບ,້ ແກະ, ໝູ ແລະ ມາ້ ) ຈະມສີ ົ່ ວນປະກອບຂອງກະດູກລະຢາງຄສ໌ ົ່ ວນໜາ້ ບ່ົ ຄບົ ທກຸ ຊນິ້ ເໝອນກບັ ໃນສດັ ປກີ ຫຼ ໃນສດັ ເລອຄານ ໂດຍສະເພາະກະດູກລະຢາງຄທ໌ ົ່ ເີ ປນັ ແກນຕ່ົ ກບັ ກະດູກສັນຫງຼັ ສົ່ ວນເອກິ ໃນສດັ ລຽ້ ງລກູ ດວ້ ຍນມົ ຈະມກີ ະດູກເຫຼອ ຢ່ົ ູ ພ ຽ ງຊິ້ ນ ດ ຽ ວ ຄ ກ ະ ດູ ກ ສ ະ ບັ ກ (scapula) ໃ ນ ສັ ດ ປີ ກ ມີ ກ ະ ດູ ກ ຢ່ົ ູ ຄົ ບ ທັ ງ 3 ຊິ້ ນ ຄ : ກ ະ ດູ ກ scapular,coracoid ແລະ clavicle ກະດູກທ່ົ ີຕ່ົ ກບັ scapular ຄ humerus,radius ແລະ ulna ເປັນ ກະດູກຍາວທ່ົ ີເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຮົ່ າງກາຍ ແລະ ເກດີ ເປນັ ສົ່ ວນກະດກູ ຂາໜາ້ . - ກະດູກສະບກັ (scapular) ເປນັ ກະດູກທົ່ ມີ ຮີ ູບຮົ່ າງຄອ້ ນຂາ້ ງແປຄາ້ ຍຮູບໃບພາຍ ຫຼ ຄາ້ ຍຮູບສາມຫົ່ ຽຼ ມ ສົ່ ວນປາຍຂອງກະດູກສະບກັ ຈະເຊ່ົ ອມຕົ່ ກບັ ສົ່ ວນປາຍຂອງກະດູກ humerus ຫຼ arm bone ໂດຍມຂີ ຕ້ ່ົ ຊະນດິ synovial joint ມາຕົ່ ເຊົ່ ອມ, ແຕ່ົ ຂຕ້ ົ່ ມກີ ານເຄົ່ ອນໄຫວໄດນ້ ອ້ ຍຫາຼ ຍສາລບັ ໃນສດັ ລຽ້ ງ, ຜິວດາ້ ນຂາ້ ງຂອງກະດູກ ສະບັກຈະເຫັນເປັນສັນກະດູກເປັນທາງຍາວ. ແບົ່ ງຜິວດາ້ ນຂ້າງອອກເປັນ 2 ສ່ົ ວນຄ ຜິວດາ້ ນໜາ້ ຂອງສັນ 50

(supraspinous forsa) ແລະ ດາ້ ນທາ້ ຍຂອງສນັ (infraspinous forsa) ກະດູກສະບັກຈະເປັນກະດູກທົ່ ີມີ ມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ມາເຊົ່ ອມຕດິ ຫາຼ ຍມດັ , ມຜີ ົນໃຫສ້ ່ົ ວນຂາໜາ້ ຕດິ ກບັ ສ່ົ ວນລາຕວົ ໄດ.້ - ກະດກູ ຕນົ້ ແຂນ ຫຼ ຕນົ້ ຂາໜາ້ (humerus ຫຼ arm bone) ເປນັ ກະດກູ ຍາວທົ່ ີມຄີ ວາມແຕກຕົ່ າງກັນ ໃນລາຍລະອຽດພຽງນອ້ ຍໆໃນສດັ ລຽ້ ງແຕົ່ ລະຊະນດິ , ປາຍຂອງກະດູກທ່ົ ຕີ ່ົ ກບັ ກະດູກສະບກັ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ຂຕ້ ່ົ ຫວົ ໄຫ່ົ ຼ (shoulder joint) ສ່ົ ວນປາຍລົ່ ຸມຕ່ົ ກບັ ກະດກູ ຍາວຂອງປາຍຂາໜາ້ (radius) ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ແຂນ ສອກ (elbow joint)d - ກະດູກປາຍຂາໜາ້ (fore arm) ປະກອບດວ້ ຍກະດູກຍາວ 2 ຊິນ້ ຄ radius ແລະ ulna ໃນສດັ ທຸກ ຊະນດິ ກະດູກ radius ເປັນກະດກູ ຍາວຂອງສົ່ ວນກະດກູ ປາຍຂາໜາ້ ທ່ົ ີມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ກວົ່ າກລະດູກ ulna ແຕ່ົ ໃນສດັ ປີກຈະມຂີ ະໜາດນອ້ ຍກວ່ົ າ ກະດູກ radius ມຕີ າແໜົ່ ງຢ່ົ ູດາ້ ນໃນຂອງສ່ົ ວນປາຍຂາໜາ້ ແລະ ຢ່ົ ູລະຫວ່ົ າງ ກະດູກຕນົ້ ຂາໜາ້ (humerus) ແລະ ກະດູກຂຂ້ າໜາ້ (carpus) ກະດູກ ulna ໃນສັດແຕ່ົ ລະຊະນດິ ຈະມຮີ ູບ ຮົ່ າງແຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປ. ໃນສດັ ທກຸ ຊະນດິ ຈະພບົ ສ່ົ ວນຂອງ olecranous process ເຊົ່ ງິ ເປັນປາຍແຫຼມຂອງແຂນ ສອກໄດ້ ໃນມາ້ ກລະດູກ ulna ຈະເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກບັ radius ແຕ່ົ ໃນງວົ , ແບ,້ ແກະ ແລະ ໝູ ກະດກູ ulna ຈະແຍກ ຕວົ ອອກຈາກກະດກູ radius ເຮດັ ໃຫກ້ ະດູກສ່ົ ວນນບີ້ ່ົ ສາມາດເຄົ່ ອນໄຫວໄດ້ ເຊ່ົ ງິ ແຕກຕົ່ າງຈາກໝາ ແລະ ແມວ. - ກະດກູ ຂຂ້ າໜາ້ (carpus) ໃນສດັ ລຽ້ ງທຸກຊະນິດເກີດຈາກກະດູກຫຼາຍໆຊນິ້ ມາຮຽງຕວົ ຕົ່ ກນັ ເປັນ 2 ແຖວ ໄດແ້ ກ່ົ ກະດູກຍາວເຊົ່ ນັ : radial, intermediate ແລະ ulna carpal bones ແລະ ກະດກູ ສນັ້ 4 ຊນິ້ ແຕ່ົ ໃນສດັ ບາງຊະນດິ ອາດມີສ່ົ ວນຢໄ້ ປທາງດາ້ ນຫງຼັ ຫຼ ດາ້ ນຂາ້ ງຂອງກະດູກຂຂ້ າໜາ້ ເພ່ົ ມິ ເຕມິ ອີກ. ກະດູກຝ່ົ າຕີນ (metacarpal bones ຫຼ cannon bone) ເປັນກະດູກທົ່ ີເຊົ່ ອມຕົ່ ລະຫວ່ົ າງກະດູກຂຂ້ າໜາ້ ແລະ ກະດູກນວິ້ ຕີນປະກອບດວ້ ຍກະດູກສນັ້ ໆຕົ່ ກນັ ຫາຼ ຍຊນິ້ , ມຈີ ານວນ ແລະ ຂະໜາດແຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປຕາມຊະນດິ ສດັ ກະດູກຝ່ົ າ ຕີນໃນງວົ ແລະ ແກະເກີດຈາກການເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກນັ ລະຫວ່ົ າງ 3rd ແລະ 4th metacarpal bone ໂດຍມີຮົ່ ອງ ventrical groove ເກີດ ຂຶ້ນ ດາ້ ນ ໜ້າກ ະ ດູ ກ cannon bone ໃນ ໝູ ກ ະດູ ກ metacarpal bone ຈ ະ ພດັ ທະນາໄປເຮດັ ໃຫເ້ ຫຼອກະດກູ ຢ່ົ ູ 4 ຊນິ້ ແລະ ຊນິ້ ທົ່ ີ 1 ຈະຫົດຕວົ ເປນັ ຕ່ົ ງິ ແລະ ກະດກູ ທົ່ ີໃຊຮ້ ັບນາ້ ໜກັ ຕວົ ຄ ກະດູກຊນິ້ ທ່ົ ີ 3 ແລະ 4. - ກະດກູ ນວິ້ (digits ຫຼ toes fingers) ມຈີ ານວນແຕກຕ່ົ າງກັນໄປລະຫວ່ົ າງ 1 - 5 ນວິ້ ຂນຶ້ ກບັ ຈານວນ ກະດູກ metacarpal bones ສາລບັ ໃນງວົ , ແບ,້ ແກະ ມກີ ະດກູ ນວິ້ 2 ນວິ້ ແຕ່ົ ໃນໝູມຄີ ບົ ທງັ 5 ນວິ້ . ໃນມາ້ , ລ, ລາມນີ ວິ້ ພຽງ 4 ນວິ້ ປະກອບດວ້ ຍກະດູກສນັ້ ຫຼາຍໆຊນິ້ ມາປະກອບກນັ . ຂ. ກະດກູ ລະຢາງສ່ົ ວນຫງຼັ (hind limb ຫຼ pelvic limb) ປະກອບດວ້ ຍກະດູກ 3 ຊນິ້ ທົ່ ີເຊົ່ ອມຕ່ົ ກນັ ທ່ົ ີ ສົ່ ວນ acetabulum(socket) ຂອງ hip bone ຄກະດູກ ischium,ilium ແລະ pubisການເຊ່ົ ອມຕວົ ກນັ ຂອງກະດູກທັງສາມຊນິ້ ເຮດັ ໃຫເ້ ກີດເປັນກະດູກທ່ົ ີມຮີ ູບຮ່ົ າງບົ່ ແນ່ົ ນອນ ເອີນ້ ວົ່ າ: hip bone ຫຼ os coxae ສົ່ ວນຂອງ os coxae ແຕົ່ ລະຂາ້ ງຈະເຊ່ົ ອມຕິດກັນທາງດາ້ ນລົ່ ຸມ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນຂຕ້ ົ່ ແບບ symphysis ເຊ່ົ ງິ ເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ານເຊ່ົ ອມຕົ່ ອກອງົ os coxae ແຕ່ົ ລະຂາ້ ງເກີດເປນັ ກະດູກຊນິ້ ດຽວເອີນ້ ວ່ົ າ: ossa coxarum ຫຼ pelvis ກະດກູ ilium ເປັນກະດກູ ທົ່ ີມຂີ ະໜາດໃຫຍົ່ ທົ່ ີສຸດຂອງ os coxae ມຮີ ູບຮົ່ າງຄາ້ ຍສາມຫົ່ ຽຼ ມບົ່ ແນົ່ ນອນ ດາ້ ນເທງິ ແຜ່ົ ເປນັ ປີກແປກວາ້ ງເອີນ້ ວ່ົ າ: wing of the ilium ຢົ່ ູລະຫວົ່ າງສົ່ ວນ tuber sacral tuber coxae ຫຼ hock bone ກະດກູ ischium ຈະເປນັ ກະດກູ ທ່ົ ີມຊີ ີນ້ ກະດູກສົ່ ວນທາ້ ຍສຸດຢໂ້ ນນອອກມາມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ເຫນັ 51

ໄດຊ້ ດັ ເຈນເອີນ້ ວ່ົ າ: tuber ischii ຫຼ pin bone ສົ່ ວນກະດູກ ischium ເປັນກະດູກທ່ົ ຢີ ້ໄປທາງດາ້ ນຫງຼັ ແລະ ດາ້ ນຂາ້ ງຂອງ acetabulum ແລະ ເປັນສ່ົ ວນພນ້ ຂອງກະດກູ pelvis ເປັນສ່ົ ວນໃຫຍົ່ . ກະດກູ pelvis ເປນັ ກະດູກລະຢາງຫຼງັ ທ່ົ ີມຂີ ະໜາດໃຫຍົ່ ທົ່ ີສຸດ ດາ້ ນໜາ້ ຂອງພນ້ ກະດກູ pelvis ເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກບັ ກະດູກ pubis ອີກຂາ້ ງໜົ່ ງຶ ຂອງ os coxae ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ຂຕ້ ່ົ ແບບ symphysis ຂນຶ້ ມາ ກະດູກ pubis , ischium ແລະ ບາງສົ່ ວນຂອງ ilium ຈະເຊົ່ ອມຕົ່ ກນັ ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ເປັນຮູ (foramen) ທ່ົ ີມຂີ ະໜາດໃຫຍົ່ ທ່ົ ສີ ຸດ ຂອງຮົ່ າງກາຍ ເອນີ້ ວ່ົ າ: obturater foramen ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີເປັນທາງຜົ່ ານຂອງ sciatic nerve ແຕ່ົ ລະຂາ້ ງຂອງ os coxae ຈະມາເຊ່ົ ອມຕົ່ ກັນສູນກາງທາງດາ້ ນລົ່ ຸມຊ່ົ ກະດູກ pubis ເຮດັ ໃຫເ້ ກີດເປັນ pubic symphysis (symphysis pelvis) ຂຕ້ ົ່ ສ່ົ ວນນມີ້ ຄີ ວາມສາຄນັ ກບັ ສດັ ເພດແມ່ົ ໃນຂະນະທ່ົ ີເກດີ ການເກດີ ຂຕ້ ່ົ ນມີ້ ຄີ ວາມສາມາດ ໃນການຢດຕວົ ອອກໄດນ້ ອ້ ຍໆເຮດັ ໃຫຊ້ ່ົ ອງແບບກຼານ (pelvic canal) ຂະຫຍາຍກວາ້ ງອອກໄປໄດໂ້ ດຍອດິ ທິ ພນົ ຂອງຮໂມນ relaxin ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປດາ້ ນເທງິ ຂອງຊົ່ ອງເຊີງກຣານຈະມີກລະດູກ sacrum ມາເຊົ່ ອມຕົ່ ກນັ ກບັ ສົ່ ວນປກີ ຂອງກະດູກ ilium ທງັ 2 ຂາ້ ງ. ກະດູກຕນົ້ ຂາຫຼງັ (femur) ເປັນກະດູກຍາວທົ່ ີຢ່ົ ູລະຫວ່ົ າງກະດູກຂຕ້ ົ່ ສະໂພກ (hip jiont) ແລະ ຂຕ້ ່ົ ຫວົ ເຂ່ົ ົາ (stifle joint) ລັກສະນະ ສົ່ ວນຫົວຂອງກະດູກຕນົ້ ຂາຫຼັງຈະຄົ່ ອນຂາ້ ງກົມ ແລະ ເຊົ່ ອມຕ່ົ ກບັ ສ່ົ ວນຂອງ acetabulum ຂອງ hip bone ເກດີ ເປັນຂຕ້ ່ົ ສະໂພກ (hip joint). ຕວົ ກະດູກຕນົ້ ຂາຫງຼັ ມຊີ ີນ້ ກະດູກສູງໂນນທົ່ ີ ໂນນເດ່ົ ນັ ອອກມາເປັນທ່ົ ີຢຶດເກາະຂອງກາ້ ມຊນີ້ ຂະໜາດໃຫຍ່ົ ລວມທງັ ກາ້ ມຊີນ້ ສະໂພກຫຼາຍມດັ , ດາ້ ນປາຍຂອງ ກະດູກຕນົ້ ຂາທົ່ ີເຊ່ົ ອມຕົ່ ກບັ ກະດກູ tibia. ນອກຈາກນຈີ້ ະມສີ ່ົ ວນທົ່ ີໄປຕົ່ ກບັ ກະດູກສະບາ້ ຫວົ ເຂ່ົ າົ (patella) ຕ່ົ ຈາກປາຍກະດູກຕນົ້ ຂາໜາ້ ມກີ ະດກູ ຮູບເມດັ ງາ (sesamoid bone)ເອນີ້ ວ່ົ າ: ກະດູກສະບາ້ ຫວົ ເຂ່ົ າົ (patella). ກະດກູ ແຂງ (tibia) ແລະ ກະດກູ ນ່ົ ອງ (fibula) ເປັນກະດູກຍາວໃນສົ່ ວນຂອງຂາຫງຼັ ທຽບໄດກ້ ັບສ່ົ ວນ radius ແລະ ulna ຂອງຂາໜາ້ ກະດູກ tibia ຈະມຂີ ະໜາດໃຫຍົ່ ກວ່ົ າຫຼາຍ ໂດຍກະດກູ fibula ຈະເກາະຢົ່ ູກບັ tibia ທາງດາ້ ນຂາ້ ງ, ດາ້ ນປາຍເທິງຂອງກະດູກ fibula ຈະເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກບັ ກະດູກ femor ເຮດັ ໃຫ້ເກີດເປັນຂ້ຕົ່ stifle joint ປາຍລົ່ ຸມຂອງກະດູກ tibia ຈະເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກບັ ກະດູກຂຕ້ ນີ ຫງຼັ (tarsus ຫຼ hock ) ໂດຍມຂີ ຕ້ ົ່ ເອີນ້ ວົ່ າ: hock joint. ກະດູກຂຕ້ ີນຫຼັງ (tarsus ຫຼ hock) ປະກອບດວ້ ຍປະກອບດວ້ ຍກະດູກສນັ້ ຮຽງກັນເປັນ 2 ແຖວຄ talus ຫຼ tibial tarsal bone ແລະ calcaneum ຫຼ fibula tarsal bone ໂດຍສ່ົ ວນຂອງ calcaneum ເປັນສົ່ ວນຂຕ້ ນີ ຫຼງັ ທ່ົ ີເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີໃຫກ້ າ້ ມຊີນ້ ມາຢດຶ ເກາະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນຂຕ້ ີນຂນຶ້ ມາ. ໃນມາ້ ຈະມກີ ະດູກສນັ້ ຮຽງ ຕວົ ກນັ ເປັນ 3 ແຖວ. ກະດູກຝ່ົ າຕນີ ຫງຼັ (metatarsus) ເປັນກະດູກທ່ົ ີຢ່ົ ູລະຫວ່ົ າງກະດູກຂຕ້ ນີ ແລະ ກະດູກນວິ້ ຕນີ ໃນສດັ ລຽ້ ງ ສ່ົ ວນໃຫຍົ່ ເປັນກະດກູ ຊະນດິ ຍາວ, ຮູບຮ່ົ າງຄາ້ ຍກັບກະດກູ ຝ່ົ າຕີນໜາ້ ມຈີ ານວນກະດກູ ແຕກຕົ່ າງກນັ ຕາມຊະນດິ ຂອງສດັ . ກະດູກນວິ້ ຕນີ (digits) ກະດູກນວິ້ ຕີນຫງຼັ ຈະມຈີ ານວນເທົ່ າົ ກບັ ກະດກູ ນວິ້ ຕນີ ໜາ້ . ໃນໝມູ ນີ ວິ້ ຕີນຂາຫງຼັ 4 ນວິ້ ຄນວິ້ ທີ 2, 3, 4 ແລະ 5 ໂດຍນວິ້ ທີ 3 ແລະ 4 ເປັນນວິ້ ທ່ົ ີມີຂະໜາດໃຫຍົ່ ແລະ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ໃີ ນການຮບັ ນາ້ ໜກັ ຂອງຮົ່ າງກາຍສົ່ ວນທາ້ ຍ ແຕົ່ ງວົ ແລະ ແກະມນີ ວິ້ ຕນີ ຂາຫງຼັ ພຽງ 2 ນວິ້ ຄນວິ້ ທີ 3 ແລະ 4 ເທ່ົ າົ ນນັ້ . 52

3.3. ກະດູກທ່ົ ພີ ບົ ໃນເນອ້ ເຍົ່ ອທົ່ ອີ ່ົ ອນນ່ົ ມຸ ພບົ ໄດໃ້ ນສດັ ລຽ້ ງບາງຊະນດິ ເທ່ົ າົ ນນັ້ ເຊົ່ ນັ : ໃນໝູ ພບົ ກະດູກທົ່ ີເນອ້ ເຍົ່ ອອ່ົ ອນນົ່ ຸມຂອງກະດກູ os rostri ໃນໝາພບົ ໄດໃ້ ນສ່ົ ວນອງົ ຄະຊາດເອນີ້ ວົ່ າ: os penis ແລະ ໃນສດັ ປີກພບົ ໄດໃ້ ນ sclera ຂອງແກົ່ ນຕາ ເອນີ້ ວ່ົ າ: scleral ring ເປັນຕນົ້ . 4. ກາຍວພິ າກ ແລະ ຈລຸ ະກາຍະວພິ າກຂອງກະດູກ ກະດູກຍາວປະກອບດວ້ ຍຕວົ ກະດູກ (shaft ຫຼ diaphysis) ແລະ ສົ່ ວນປາຍກະດູກທງັ ສອງຂາ້ ງເອີນ້ ວົ່ າ: epiphysis ສ່ົ ວນ epiphysis ເປັນສ່ົ ວນຂອງກະດກູ ທົ່ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຈະເລີນເຕບີ ໂຕຂອງກະດູກຍາວ ມຊີ ນີ້ ກະດູກຄາ້ ຍຄສັດຟອງນາ້ (spongy bone ຫຼ cancellus bone)ປາກດົ ຢ່ົ ູໃນສດັ ທ່ົ ຍີ ງັ ຈະເລີນເຕີບໂຕບ່ົ ເຕມັ ທ່ົ ີ ບລເິ ວນລະຫວົ່ າງຕວົ ກະດູກ ແລະ ປາຍກະດກູ ທງັ ສອງຂາ້ ງຈະມສີ ່ົ ວນ metaphysis ເຊົ່ ງິ ມແີ ນວກະດກູ ອົ່ ອນເອນີ້ ວ່ົ າ: epiphyseal plate ຫຼ epiphyseal cartilage ເປັນບລເິ ວນທົ່ ີກະດູກມກີ ານຈະເລນີ ເຕີບໂຕທາງດາ້ ນ ຍາວ. ໃນສັດທ່ົ ຈີ ະເລີນເຕບີ ໂຕເຕມັ ທ່ົ ີແລວ້ ຈະບ່ົ ປາກດົ ສົ່ ວນນໃີ້ ຫເ້ ຫນັ epiphysis ທງັ ສອງຂາ້ ງຂອງກະດູກຍາວ ຈະຖກຫົ່ ຫຸມ້ ດວ້ ຍກະດູກອ່ົ ອນ (articular cartilage ຫຼ hyaline cartilage) ເຊ່ົ ງິ ເປັນສ່ົ ວນປາຍຂອງກະດູກ ທ່ົ ຈີ ະເກດີ ເປັນຂຕ້ ່ົ , ສ່ົ ວນຕວົ ກະດກູ ຈະຖກຫຸມ້ ດວ້ ຍແພບາງໆເອນີ້ ວົ່ າ: periosteum ບລເິ ວນນຈີ້ ະມຈີ ລຸ ງັ ກະດູກ osteoblast ທ່ົ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວກບັ ການສາ້ ງຊີນ້ ກະດູກເພົ່ ອຊ່ົ ອມແຊມສົ່ ວນຂອງກະດູກທ່ົ ເີ ກດີ ການແຕກຫກັ ໃນ ສດັ ທ່ົ ີໃຫຍົ່ ເຕມັ ທົ່ ີແລວ້ ຈະບົ່ ປາກດົ ສົ່ ວນ perisoteum ໃນສດັ ທົ່ ຍີ ງັ ຈະເລນີ ເຕີບໂຕບ່ົ ເຕມັ ທົ່ ີ ສົ່ ວນ periosteum ຈະເຮດັ ໃຫຊ້ ີນ້ ກະດກູ ມກີ ານຈະເລນີ ທາງດາ້ ນກວາ້ ງຂອງຕວົ ກະດູກ. ຮູບທີ 4.4 ສົ່ ວນປະກອບຂອງກະດູກຍາວ 53

ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 ກະດກູ ຍາວເມ່ົ ອນາມາຜົ່ າອອກຕາມແນວຄວາມຍາວຈະພົບວົ່ າສູນກາງຕວົ ກະດູກຈະມໂີ ພງເອີນ້ ວົ່ າ:ໂພງ ກະດູກ (medullary cavity ຫຼ marrow cavity) ເຊ່ົ ິງຫຸມ້ ດວ້ ຍແພຜິວຊນັ້ ນອກອອ້ ມຊ່ົ ອງຂອງໂພງກະດູກ ເອີນ້ ວົ່ າ: endosteum. ໂດຍທ່ົ ົວໄປຊີນ້ ກະດູກທົ່ ີລອ້ ມອ້ອມໂພງກະດູກ ເປັນຊີນ້ ກະດູກຊະນິດຊີນ້ ແໜ້ນ (compact bone) ຖດັ ອອກຈາກຊນີ້ ກະດູກອອກໄປເປັນສ່ົ ວນເຍ່ົ ອຫຸມ້ ກະດກູ ເອີນ້ ວ່ົ າ: periosteum ໃນສດັ ທ່ົ ີ ໃຫຍ່ົ ເຕມັ ທ່ົ ີແລວ້ ສ່ົ ວນ periosteum ຂອງກະດກູ ຈະຫາຍໄປ, ບລິເວນ epiphysis ຈະເປນັ ກະດູກທ່ົ ມີ ຮີ ູບຮຸ ນ ແລະ ໂປງ (compact bone) ບລເິ ວນນຈີ້ ະມຊີ ່ົ ອງທາງຕດິ ຕ່ົ ກບັ ໂພງກະດກູ ທົ່ ີມໄີ ຂກະດູກສີແດງບັນຈຢຸ ່ົ ໃູ ນຊົ່ ອງ ນອ້ ຍໆເອີນ້ ວົ່ າ: marrow space. ເຍ່ົ ອບາງໆທ່ົ ີຫຸມ້ ໂພງກະດູກເອີນ້ ວົ່ າ: endosteum ມີໜາ້ ທົ່ ີກ່ົ ຽວກັບການ ສາ້ ງເມດັ ເລອດພວກ RBC, WBC, leucocyte, erythrocyte ແລະ platelet ສ່ົ ວນໄຂກະດູກສແີ ດງພົບ ໄດໃ້ ນກະດູກຂອງສດັ ທ່ົ ຍີ ງັ ຈະເລນີ ເຕີບໂຕບົ່ ເຕມັ ທົ່ ເີ ທ່ົ າົ ນນັ້ . ເມົ່ ອນາຊນິ້ ກະດູກຂາເຊ່ົ ງິ ເປັນກະດູກຍາວມາເລົ່ ອຍອອກເປັນຊນິ້ ນອ້ ຍໆບາງໆ ແລະ ນາໄປສ່ົ ອງເບົ່ ງິ ດວ້ ຍ ກອ້ ງຈລຸ ະທດັ ຊົ່ ສົ່ ວນຂອງກະດູກຊີນ້ ແໜນ້ ຈະເຫນັ ໄດວ້ ົ່ າຊີນ້ ກະດກູ ຈະມຮີ ູ (ທົ່ ) ນອ້ ຍໆກະຈາຍຢົ່ ູທ່ົ ວົ ໄປ ເອີນ້ ວົ່ າ: haversian canal ເຊ່ົ ິງເປນັ ຊົ່ ອງທາງຜົ່ ານຂອງເສນັ້ ເລອດ, ເສນັ້ ນາ້ ເຫອຼ ງຝອຍ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດທົ່ ີມາຫ່ົ ຼລຽ້ ງ ກະດູກ ແຕ່ົ ລະ haversian canal ເຊົ່ ງິ ເປັນທ່ົ ທາງຜົ່ ານຂອງເສນັ້ ເລອດ ເສນັ້ ນາ້ ເຫອຼ ງ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດຈະມວີ ົງ (lamella) ລອ້ ມອອ້ ມຢົ່ ູເທງິ ແນວວງົ ຈະມີແອົ່ ງ (lacuna) ແຊກຢ່ົ ູເປັນໄລຍະ ເຊ່ົ ງິ ມຈີ ລຸ ງັ ກະດູກ (osteocyte) ຝັງຕົວຢ່ົ ູໃນແອົ່ ງ. ການຮຽງກນັ ເປັນວງົ ຂອງ lamella ເກີດຈາກການຈດັ ຮຽງຢ່ົ າງເປັນລະບຽບຂອງ collagen fiber ທ່ົ ຢີ ່ົ ູພາຍໃນ matrix ກ່ົ ຸມ fiber ເຫົ່ ຼາົ ນຈີ້ ະມກີ ານຮຽງຕວົ ຂດນົ ກນັ ແລະ ຊອ້ ນກນັ ເປັນຊນັ້ ໆ ແລະ ແຕ່ົ ລະ ຊນັ້ ຂອງ fiber ທ່ົ ີຮຽງຕວົ ກນັ ຈະວາງຮຽງຊອ້ ນກນັ ໃນລກັ ສະນະບດິ ເປນັ ກລຽວແບບມທີ ດິ ທາງກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ເຮັດ ໃຫເ້ ກດີ ເປັນວົງ (lamella) ຂນຶ້ ໂດຍທົ່ ົວໄປວງທ່ົ ີລອ້ ມທ່ົ haversian canal ຈະຮຽງຊອ້ ນກນັ ຫາຼ ຍຊນັ້ , ການ ຈດັ ຮຽງຕົວກນັ ຂອງຊີນ້ ກະດູກເປັນວງົ ໆຮຽງຊອ້ ນກນັ ເອນີ້ ວົ່ າ: haversian system ຫຼ osteon ໂດຍໃນ 1 harversian system ຈະປະກອບດວ້ ຍວງົ (lamella) ຮຽງຊອ້ ນກນັ ຫຼາຍໆຊັນ້ ອອ້ ມ harversian canal ເທິງແນວຂອງວົງ (lamella) ຈະມີແອົ່ ງ (lacuna) ແຊກຕົວຢ່ົ ູເປັນໄລຍະໆພາຍໃນແອົ່ ງຈະມີຈຸລັງກະດູກ (osteocyte) ຝັງຕວົ ຢ່ົ ູແຕ່ົ ລະແອົ່ ງ (lacuna) ຈະມທີ ົ່ ນອ້ ຍໆເອນີ້ ວ່ົ າ: canaliculi ຢກ້ ະຈາຍອອກມາເປັນຣດັ ມີ ເຊ່ົ ອມຕ່ົ ລະຫວົ່ າງແອ່ົ ງໃນແຕ່ົ ລະວົງເຂົ້ານ າກັນ ນອກຈ າກນີ້ lacuna ທົ່ ີຢ່ົ ູ ເທິງ lamella ວົງໃນສຸ ດຂອ ງ harversian system ຍງັ ມກີ ານເຊ່ົ ອມຕົ່ ກບັ harversian canal ດວ້ ຍ ເຮັດໃຫມ້ ກີ ານເຊົ່ ອມຕ່ົ ກນັ ພາຍໃນ harversian system ແຕົ່ ລະອັນ, ແຕົ່ ລະ harversian system ຈະຕິດຕົ່ ກັນໂດຍຜ່ົ ານຂະແໜ ງຂອງ harversian canal ທ່ົ ີດອົດຕົວເຊ່ົ ອມຕ່ົ ລະຫວ່ົ າງ harversian canal ທົ່ ີຢ່ົ ູໃກກ້ ັນໂດຍບົ່ ຕດິ ຕົ່ ຜ່ົ ານທາງ canaliculi. ເສນັ້ ເລອດຝອຍທ່ົ ີມາຫົ່ ຼລຽ້ ງຊນີ້ ກະດກູ ແລະ ຜົ່ ານເຂາົ້ ມາພາຍໃນ harversian canal ຈະເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີເປັນ ແຫ່ົ ງຼ ອາຫານ ອອກຊເິ ຈນ ແລະ ຮບັ ຂອງເສຍຈາກຈລຸ ງັ ທ່ົ ີຢ່ົ ູພາຍໃນ lacuna ໂດຍຜ່ົ ານທາງ canaliculi ທ່ົ ມີ ຂີ ະ ແ ໜງຂອງຈລຸ ງັ ກະດກູ osteocyte ຢ່ົ ູ ແຕົ່ ລະ harversian canal ມຊີ ່ົ ອງທາງຕດິ ຕ່ົ ກບັ ພາຍນອກ ແລະ ພາຍໃນ ໂພງກະດູກ (marrow cavity) ໂດຍຜົ່ ານທາງທ່ົ ແນວຂວາງ ຫຼ ແນວສຽງໆ ເຊົ່ ງິ ແທງທະລຸເຂາົ້ ໄປໃນຊີນ້ ກະດູກ 54

ໄປຕິດຕົ່ ກັບ harversian canal ໂດຍກົງເອີນ້ ຊົ່ ອງທາງຜ່ົ ານນີວ້ ່ົ າ volkmann’s canal ທົ່ volkmann’s canal ຈະບົ່ ມີ concentril lamellar ລອ້ ມອອ້ ມຢົ່ ູ ແຕົ່ ລະ harversian system ມເີ ສນັ້ ແບ່ົ ງຂອບເຂດຂອງ harversian canal ເອີ້ນ ວົ່ າ : cementing substance ເປັ ນ mineralized matrix ທ່ົ ີ ມີ collagen fiber ຢ່ົ ູນອ້ ຍໆລອ້ ມອອ້ ມຢ່ົ ູ. ຮູບທີ 4.5 ຈລຸ ະກາຍະວພິ າກຂອງກະດກູ ຍາວ ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 55

ຮູບທີ 4.6 ສົ່ ວນປະກອບຂອງ single osteon ແລະ single bone cell ໃນກະດູກຍາວ ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 ກະດູກເປັນແພສາພນັ ຊະນິດພິເສດທົ່ ີສາຄນັ ຂອງຮ່ົ າງກາຍສດັ ມີສ່ົ ວນປະກອບທົ່ ີສາຄນັ 2 ສ່ົ ວນຄ ຈຸລງັ ກະດູກມີ 3 ຊະນດິ ຄ osteoblast, osteocyte ແລະ osteoclast ນອກຈາກຈຸລງັ ກະດູກແລວ້ ຈະມີທາດ ປະກອບທ່ົ ຢີ ົ່ ູລະຫວົ່ າງກະດກູ (bone matrix ຫຼ extracellular matrix)ປະກອບດວ້ ຍທາດອງົ ຄະທາດ ແລະ ທາດອະນົງຄະທາດຫຼວງຫຼາຍ ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ມສີ ົ່ ວນຂອງຂອງແຫຼວ ເຊົ່ ັນ: ນາ້ ເລອດ ແລະ ນາ້ ເຫຼອງໄປຫົ່ ຼລຽ້ ງ ຕະຫອຼ ດເວລາ. ກະດູກເປັນອະໄວຍະວະທ່ົ ມີ ກີ ິດຈະກາທງັ ການສງັ ເຄາະ ແລະ ການທາລາຍເພ່ົ ອດງຶ ແຄລຊຽມໄປ ໃນປະໂຫຍດໃນກດິ ຈະກາຕົ່ າງໆໃນຮົ່ າງກາຍ. 1). osteoblast ເປັນຈລຸ ງັ ກະດກູ ທົ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີສງັ ເຄາະທາດອງົ ຄະທາດຂອງ bone matrix ແລະ ການສະ ສມົ ຂອງທາດອະນົງຄະທາດຂອງເນອ້ ກລະດູກ bone matrix ທົ່ ີຖກ osteoblast ສງັ ເຄາະຂນຶ້ ມາໃໝົ່ ແລະ ຍັງ ບ່ົ ມກີ ານສະສມົ ຂອງແຄລຊຽມ (calcification) ເອີນ້ ວົ່ າ: osteoid. 2). ostecyte ເປັນຈຸລງັ ກະດູກທົ່ ີໃຫຍົ່ ເຕັມທ່ົ ີຈະພບົ ຢ່ົ ູໃນແອົ່ ງ ຫຼ ຊ່ົ ອງນອ້ ຍໆເອີນ້ ວົ່ າ: lacuna ຈລຸ ັງ ກະດູກປະເພດນຈີ້ ະບ່ົ ມີການແບົ່ ງຕວົ ອກີ ແຕ່ົ ຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຮກັ ສາ matrix ຂອງກະດກູ ແລະ ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການ ສະຫຼາຍເນອ້ ກະດກູ (osteolysis) ແລະ ປດົ ປ່ົ ອຍແຄລຊຽມອອກໄປສົ່ ກູ ະແສເລອດ. 3). osteoclast (bone eating cell) ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຍ່ົ ອຍສະຫຼາຍສົ່ ວນຂອງກະດກູ ເພ່ົ ອຕບົ ແຕ່ົ ງຮູບຮ່ົ າງ ຂອງກະດກູ ໂດຍຈະຫົ່ ງຼັ ເອນັ ໄຊມຫ໌ ຼາຍຊະນດິ ເຮັດໃຫມ້ ີການຍົ່ ອຍ collagen ແລະ ມີການລະລາຍຂອງຜຶກແຄລ ຊຽມອອກຈາກກະດູກ. 56

bone matrix ຫຼ extracellular matrix ປະກ ອບດ້ວຍ organic matrix ແລະ inorganic matrix ເປັນສົ່ ວນທ່ົ ີຈລຸ ງັ ກະດູກສາ້ ງຂນຶ້ ມາສົ່ ວນຂອງ organic matrix ປະກອບດວ້ ຍ ground substance ທົ່ ີສາຄັນ ໄດ້ແ ກົ່ chondroitin sulfate , hyaluronic acid ແ ລ ະ collagen fiber ສ່ົ ວ ນ inorganic matrix ປະກອບດວ້ ຍແຮ່ົ ທາດ ແລະ ທາດອງົ ຄະທາດຕ່ົ າງໆ, ແຮົ່ ທາດທົ່ ີສາຄນັ ໄດແ້ ກົ່ ແຄລຊຽມ, ຟອດຟຣັດ, ເປັນສ່ົ ວນ ໃຫຍ່ົ ໂດຍລວມຕວົ ກນັ ຢ່ົ ໃູ ນຮູບຂອງຜຶກບາງໆ ເອີນ້ ວົ່ າ: hydrxyapatite crystral ຜກຶ ເຫາຼົ້ ນຈີ້ ະເກາະຢ່ົ ູເທງິ ເສນັ້ ໄຍ ແລະ ແຊກຢົ່ ູລະຫວ່ົ າງເສນັ້ ໄຍຢົ່ າງສມ່ົ າສະເໝີ, ອດັ ຕາສົ່ ວນລະຫວົ່ າງ organic matrix ແລະ inorganic matrix ໃນກະດກູ ຈະປົ່ ຽນແປງຕາມອາຍຸຂອງສດັ , ເມ່ົ ອສດັ ມອີ າຍຸຫຼາຍຂນຶ້ inorganic matrix ຈະມສີ ດັ ສ່ົ ວນ ຫາຼ ຍຂນຶ້ . 5. ກະດູກອົ່ ອນ (cartilage) ກະດູກອ່ົ ອນເປັນແພສາພັນຊະນິດພິເສດຊະນິດໜົ່ ຶງມີຄວາມແຂງແຮງແຕົ່ ບດິ ງໄດ,້ ປະກອບດວ້ ຍຈຸລງັ ກະດູກອ່ົ ອນ (chondrocyte) ແລະ extracellular matrix ທ່ົ ປີ ະກອບດວ້ ຍເສນັ້ ໄຍ (fiber)ພວກຄລາເຈນ ແລະ ອີລາສະຕິນ ແລະ ທາດທ່ົ ີເຮັດໃຫ້ກະດູກອ່ົ ອນມີຄຸ ນລັກສະນະໜຽວ ແລະ ຢດຫຍົ່ ຸນໄດ້ (gel like substance). ຊນີ້ ກະດູກອົ່ ອນຈະບົ່ ມເີ ສນັ້ ເລອດຜ່ົ ານເຂາົ້ ມາຫ່ົ ຼລຽ້ ງໂດຍກງົ ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ແພສາພນັ ຊະນດິ ອົ່ ນໆ ແຕ່ົ ຈະໄດຮ້ ບັ ເລອດຈາກການແພົ່ ຂອງເລອດຈາກເສນັ້ ເລອດທົ່ ຢີ ົ່ ູບລເິ ວນໃກຄ້ ຽງຜົ່ ານເຂາົ້ ມາທາງ extracellular matrix ຂອງກະດກູ ອ່ົ ອນ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ບົ່ ພບົ ສ່ົ ວນຂອງເສນັ້ ນາ້ ເຫອຼ ງ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດທ່ົ ີກະດູກອ່ົ ອນດວ້ ຍ. ຈລຸ ງັ ກະດກູ ອ່ົ ອນ (chondrocyte ຫຼ cartilage cell) ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີສາ້ ງສົ່ ວນປະກອບຂອງ matrix ເຊົ່ ນັ : collagen, proteoglycans ແລະ hyaluronic acid ເປັນຕົນ້ ການເຮັດວຽກຂອງຈຸລງັ ກະດູກອົ່ ອນຖກ ຄວບຄຸມໂດຍຮໂມນຫາຼ ຍຊະນດິ ເຊົ່ ນັ : GH, thyroxine ແລະ testosterone ເປັນຕນົ້ ກະດູກອ່ົ ອນສາມາດ ແບົ່ ງຕາມຊະນດິ ຂອງເສນັ້ ໄຍ ແລະ ລກັ ສະນະຂອງ extracellular matrix ທ່ົ ີເປນັ ສົ່ ວນປະກອບໄດ້ 3 ປະເພດ ຄ hyaline cartilage, elastic cartilage ແລ ະ fibrocartilage ເປັ ນ ຕົ້ນ hyaline cartilage ເປັ ນ ກະດກູ ອົ່ ອນຊະນດິ ທ່ົ ພີ ບົ ໄດຫ້ າຼ ຍທ່ົ ສີ ຸດໃນຮ່ົ າງກາຍເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ກີ ົ່ ຽວກບັ ການຫຼດການຮຸກຖູມລີ ກັ ສະນະລຽບ ແລະ ມ່ົ ນ ມີເສນັ້ ໄຍທ່ົ ີມີຄລາເຈນຊະນດິ ລະອຽດປົນຢົ່ ູ. ກະດູກອ່ົ ອນຊະນິດນພີ້ ົບໄດທ້ ່ົ ີກະດູກຊົ່ ີໂຄງສົ່ ວນ costal cartilage ທ່ົ ເີ ຊົ່ ອມກະດກູ ຊ່ົ ໂີ ຄງກບັ ກະດູກເອກິ ກະດູກອົ່ ອນຮູບວງົ ແຫວນຂອງທ່ົ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈ (tracheal ring) ແລະ ກະດູກຊ່ົ ປາຍກະດກູ ຍາວທງັ ສອງຂາ້ ງ (articular cartilage) ລວມທງັ ສ່ົ ວນ epiphyseal plate ຂອງກະດູກທົ່ ີກາລງັ ຈະເລີນເຕບີ ໂຕ (growing bone) elastic cartilage ເປັນກະດູກອົ່ ອນທ່ົ ີມຄີ ວາມໜຽວ ຫຼ ຢດຫຍ່ົ ຸນດີ ເນ່ົ ອງຈາກມີ elastic fiber ເປັນສົ່ ວນປະກອບຢົ່ ູໃນຊີນ້ ກະດູກຫຼາຍ (matrix) ສ່ົ ວນ elastic cartilage ຈະພບົ ໄດທ້ ົ່ ີສ່ົ ວນໃບຫູ (pinna) epiglottis ທົ່ ໃນຊ່ົ ອງຫູ(auditory tubes) ແລະ ທົ່ ີກະດກູ ອ່ົ ອນ ບາງຊະນດິ ຂອງກ່ົ ອງສຽງ ສ່ົ ວນ fibrocartilage ຫຼ fibrous cartilage ເປັນກະດູກອົ່ ອນທ່ົ ີມເີ ສນັ້ ໄຍຄລາເຈນ ຫຼາຍມຈີ ລຸ ງັ ກະດກູ ອົ່ ອນນອ້ ຍ ເປນັ ກະດູກອົ່ ອນທົ່ ີຮບັ ແຮງກດົ ໄດຫ້ ຼາຍ ແລະ ຢດຫຍົ່ ຸນໄດນ້ ອ້ ຍພບົ ໄດໃ້ ນສ່ົ ວນຂອງ ຮ່ົ າງກາຍທົ່ ຕີ ອ້ ງຮບັ ແຮງກດົ ຫຼາຍ ແລະ ພບົ ຢົ່ ູຮ່ົ ວມກບັ firous tissue ເຊ່ົ ັນ: ບລເິ ວນ intervertebral disc symphysis pubis memiscus ຕາມຂຕ້ ົ່ ທ່ົ ເີ ຄົ່ ອນໄຫວໄດຢ້ ົ່ າງອດິ ສະຫຼະ (synovial joint) ເປັນຕນົ້ . 57

6. ຂຕ້ ່ົ (joints) ຂຕ້ ່ົ ເປັນສ່ົ ວນໂຄງຮົ່ າງຂອງຮ່ົ າງກາຍທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ຊ່ົ ບລເິ ວນທ່ົ ີມກີ ະດກູ ມາຕ່ົ ກນັ ຫຼ ມກີ ະດູກມາຕ່ົ ກບັ ກະດູກ ອົ່ ອນ (articular cartilage) ບລິເວນນີຈ້ ະມີຜັງຜດທົ່ ີເປັນເນອ້ ເຍົ່ ອສີຂາວ (ligament) ມຄີ ວາມໜຽວກວົ່ າ ເອນັ (tendon) ເປັນສ່ົ ວນມາຢຶດໃຫເ້ ຊົ່ ອມຕ່ົ ກນັ , ບາງຂຕ້ ົ່ ອາດມສີ ່ົ ວນຂອງກະດກູ ອົ່ ອນຊິນ້ ນອ້ ຍໆມາຊ່ົ ວຍຢຶດ ກະດູກໄວ້ ຫຼ ອາດມີບຼອກ (capsule) ມາຫົ່ ຫຸມ້ ໄວເ້ ອີນ້ ວົ່ າ: joint capsule ພາຍໃນຂຕ້ ່ົ ອາດມີຂອງແຫຼວທົ່ ີ ຜະລດິ ຈາກຈລຸ ງັ ເຍ່ົ ອບຸຜິວຂອງຂອບພາຍໃນປອກນນັ້ ເພ່ົ ອເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີໃນການຫ່ົ ຼລົ່ ນໃຫຂ້ ຕ້ ົ່ ເຄົ່ ອນໄຫວໄດດ້ ີຂນຶ້ ໂດຍທົ່ ວົ ໄປຂຕ້ ົ່ ຈະເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີປະລະທາດກບັ ເອັນທົ່ ຢີ ດຶ ກບັ ກະດູກເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ຮູບຮົ່ າງຂອງສດັ . ນອກຈາກນີ້ ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີໃນການຮບັ ນາ້ ໜກັ ຮ່ົ າງກາຍ ແລະ ກົ່ ຽວກບັ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຮ່ົ າງກາຍສາມາດແບ່ົ ງຂຕ້ ່ົ ອອກຕາມຕາມ ສາມາດໃນການເຄ່ົ ອນໄຫວເປນັ 3 ກ່ົ ຸມຄ: 1). synarthrose joint ໝາຍເຖິງຂຕ້ ່ົ ຊະນດິ ທ່ົ ີບົ່ ສາມາດເຄ່ົ ອນໄຫວໄດເ້ ລີຍ, ຂຕ້ ່ົ ປະເພດນມີ້ ກັ ເປນັ ຂຕ້ ່ົ ທົ່ ີ ບ່ົ ມຊີ ົ່ ອງວ່ົ າງ (joint cavity) ແລະ ຕົ່ ເຊ່ົ ອມກະດກູ ທງັ ສອງຊນິ້ ເຂາົ້ ນາກນັ ດວ້ ຍ fibrous connective tissue ຫຼ ກ ະ ດູ ກ ອົ່ ອ ນ ໄ ດ້ ແ ກ່ົ ຂ້ ຕົ່ sutureo, syndesmous, synchodroses, symphysis ແ ລ ະ pomphoses ເປນັ ຕນົ້ . 2). amphiarthrose joint ໝາຍເຖງິ ຂຕ້ ່ົ ທົ່ ສີ າມາດເຄົ່ ອນໄຫວໄດນ້ ອ້ ຍໆ ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ທ່ົ ີຢຶດກະດູກໄວດ້ ວ້ ຍ ກະດກູ ອົ່ ອນເປັນສ່ົ ວນໃຫຍ່ົ ຈະມສີ ົ່ ວນປະກອບທົ່ ີສາຄັນ ຄ articular surface, articular cartilage, joint capsule ແລະ joint cavity ຂຕ້ ົ່ ຊະນດິ ນີຈ້ ະມຊີ ົ່ ເອີນ້ ທ່ົ ີແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປຂນຶ້ ກັບຮູບຮ່ົ າງຂອງຂຕ້ ່ົ ຫຼ ຂຶນ້ ກບັ ລັກສະນະການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຂຕ້ ົ່ ໄດແ້ ກ່ົ glinding joint (arthrodia) enarthrose (ball and socket joint ) ເປັນຕນົ້ . 3). diarthrose joint ໝາຍເຖິງຂຕ້ ່ົ ທ່ົ ີມກີ ານເຄ່ົ ອນໄຫວໄດດ້ ີ ເປັນຂຕ້ ົ່ ທົ່ ີພບົ ຫຼາຍໃນຮ່ົ າງກາຍສ່ົ ວນຕົ່ າງໆ ຂອງສດັ ລຽ້ ງ, ຂຕ້ ົ່ ຊະນິດນີມ້ ໂີ ຄງສາ້ ງທ່ົ ີປະກອບດວ້ ຍ articular cartilage, joint capsule ທ່ົ ີເປັນ dense fibrous connective tissue, ໃນ ສ່ົ ວ ນ articular capsule ຫຸ ້ມ ດວ້ ຍ synovial membrane ໂດ ຍ ສົ່ ວນຂອງ synovial membrane ຈະເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີສາ້ ງຂອງແຫຼວທ່ົ ີຫ່ົ ລຼ ຽ້ ງ articular cartilage ແລະ ຫ່ົ ຼລົ່ ນຂຕ້ ່ົ (synvial fluid) ເຊົ່ ນັ : synovial joint. 7. ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຂຕ້ ່ົ ຂຕ້ ົ່ ໃນຮົ່ າງກາຍທ່ົ ີມກີ ານເຄ່ົ ອນໄຫວຢ່ົ າງອດິ ສະຫະຼ , ລກັ ສະນະການເຄົ່ ອນໄຫວມໄີ ດຫ້ ຼາຍແບບເຊົ່ ນັ : ການ ເຄ່ົ ອນໄຫວໄປທາງໜາ້ , ທາງຫງຼັ (glinding), ການງຂຕ້ ົ່ (flexion), ການຢດຂຕ້ ່ົ (extension), ການໝູນອອ້ ມ ຕວົ (rotation), ການກາງຂຕ້ ່ົ (adduction), ການຫຸບຂຕ້ ົ່ (abduction), ການຢດຕົວຢົ່ າງເຕັມທົ່ ີຂອງຂຕ້ ່ົ ( hyperextension) ແລະ ການເຄົ່ ອນທົ່ ີໄດອ້ ອ້ ມທດິ ທາງ (circumduction). ຂຕ້ ່ົ ໃນຮ່ົ າງກາຍສາມາດແບ່ົ ງອອກຕາມລກັ ສະນະການຢດຶ ຕ່ົ ກນັ ຂອງໜາ້ ກະດກູ ໄດແ້ ບ່ົ ງເປັນ 3 ປະເພດຄ: 1). fibrous joint ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ທົ່ ໜີ າ້ ຕົ່ ຂອງກະດູກຢດຶ ຕດິ ກນັ ດວ້ ຍ fibrous connective tissue ບ່ົ ມຊີ ົ່ ອງ ວົ່ າງພາຍໃນຂອ້ ກລະດກູ ແລະ ສາມາດເຄົ່ ອນໄຫວໄດນ້ ອ້ ຍໆ ຫຼ ແທບຈະເຄ່ົ ອນໄຫວບ່ົ ໄດເ້ ລຍມີ 3 ແບບໄດແ້ ກົ່ : 58

ກ. suture ເປນັ ຂຕ້ ່ົ ທ່ົ ບີ ບທ່ົ ີຮອຍຕ່ົ ຂອງກະໂຫຼກຫວົ ໃນຂະນະທົ່ ສີ ດັ ອາຍຸນອ້ ຍ suture ບາງແຫ່ົ ງອາດມີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວໄດດ້ ວ້ ຍ ແຕ່ົ ເມ່ົ ອສດັ ມອີ າຍຸຫາຼ ຍຂນຶ້ ຈະມກີ ະດູກເຂາົ້ ມາແທນທ່ົ ີ ກາຍເປນັ ຂຕ້ ່ົ ທົ່ ີຕດິ ກັນສະນດິ ບົ່ ສາມາດເຄ່ົ ອນໄຫວໄດເ້ ລຍ ໄດແ້ ກ່ົ ຂຕ້ ົ່ ລະຫວ່ົ າງ occipital bone ແລະ parietal bone ສົ່ ວນຂອງ suture ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ແບບ synarthroses. ຂ. Syndesmosis ເປນັ ທົ່ ີຢ່ົ ູລະຫວົ່ າງປາຍກະດູກທົ່ ີຢ່ົ ູຫ່ົ າງກນັ ພສມົ ຄວນ ແລະ ຢດຶ ຕດິ ກນັ ດວ້ ຍ fibrous tissue ເຊ່ົ ນັ : ຂຕ້ ່ົ ລະຫວ່ົ າງຕວົ ກະດູກ radius ulna ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ແບບ amphiarthrose. ຄ. gomphosis ເປນັ ຂຕ້ ່ົ ທ່ົ ີພບົ ທ່ົ ີຮາກແຂວ້ , ຢຶດຕິດກັບ bony socket ຂອງກະດູກ maxilla ແລະ mandible ດວ້ ຍ periodential ligament ຈດັ ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ທ່ົ ີເຄົ່ ອນໄຫວບົ່ ໄດ.້ 2). cartilagenous joint ເປັນຂຕ້ ົ່ ທົ່ ີໜາ້ ຕົ່ ຂອງກະດູກຢຶດຕດິ ກັນດວ້ ຍກະດູກອົ່ ອນ(cartilage) ບ່ົ ມີ ຊ່ົ ອງວ່ົ າງໃນຂຕ້ ົ່ ເຄົ່ ອນໄຫວໄດນ້ ອ້ ຍໆ ຫຼ ບົ່ ໄດມ້ ີ 2 ແບບ ກ. synchondrosis ເປັນຂຕ້ ່ົ ທ່ົ ີຢຶດກະດູກຍາວ 2 ຊນິ້ ໄວນ້ າກນັ ໂດຍ hyaline cartilage ຈດັ ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ທ່ົ ບີ ບຊ່ົ ົວຄາວ ເມ່ົ ອສດັ ຈະເລີນເຕີບໂຕເຕມັ ທົ່ ີຈະມຈີ ລຸ ງັ ກະດກູ ມາແທນທ່ົ ີ ຫຼ ປົ່ ຽນເປັນກະດູກ ຈະພບົ ຂຕ້ ົ່ ນບີ້ ລິ ເວນ epiphyseal plate ທົ່ ເີ ປນັ ຂຕ້ ົ່ ລະຫວົ່ າງ epiphysis ແລະ diaphysis ຫຼ ທົ່ ີ costal cartilage ຂອງ ກະດກູ ຊ່ົ ໂີ ຄງທີ 1 ຕ່ົ ກບັ ກະດູກເອກິ (sternum) ຂຕ້ ່ົ ນຈີ້ ະບ່ົ ຖກປ່ົ ຽນເປັນກະດກູ ເມ່ົ ອສດັ ໃຫຍ່ົ ເຕມັ ທີ ຂ. symphysis ເປັນຂຕ້ ົ່ ທົ່ ີໜາ້ ຕ່ົ ກະດກູ ເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກນັ ດວ້ ຍ fibrocartilage ເຄ່ົ ອນໄຫວໄດນ້ ອ້ ຍໆມກັ ພບົ ຕາມແນວກາງລາຕວົ . 3). synovial joint ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ທົ່ ສີ າມາດເຄົ່ ອນໄຫວໄດສ້ ະດວກທົ່ ີສຸດມລີ ກັ ສະນະສະເພາະຄ: ກ. ມີarticular cartilage ທົ່ ີເປນັ ຊນັ້ ບາງໆຂອງ hyaline cartilage ຄຸມຢ່ົ ູທ່ົ ສີ ົ່ ວນປາຍຂອງກະດກູ ທ່ົ ີ ມາຕົ່ ກນັ ເປນັ ຂຕ້ ົ່ ຂ. ມີfibrous capsule ເປັນ dense connective tissue ຢຶດຕ່ົ ລະຫວົ່ າງຂອບຂອງໜາ້ ຕົ່ ກະດູກ ແລະ ຖກເສີມໃຫແ້ ຂງແຮງທາງດາ້ ນນອກດວ້ ຍ ligament ທົ່ ມີ ຊີ ່ົ ເອນີ້ ຕົ່ າງໆກນັ ຄ. ມີ joint cavity ເຊົ່ ງິ ເປັນຊ່ົ ອງວົ່ າງພາຍໃນ fibrous capsule ອາດເອນີ້ ວົ່ າ: synovial cavity ງ.ມີ synovial membrane ບຸ ຢ່ົ ູດາ້ ນໃນຂອງ fibrous capsule ເຮັດໜ້າທ່ົ ີສ້າງ synovial fluid ເປັນຂອງແຫວຼ ທົ່ ີຊົ່ ວຍຫ່ົ ຼລ່ົ ນຂຕ້ ່ົ ແລະ ນາທາດຕ່ົ າງໆມາລຽ້ ງກະດກູ ອົ່ ອນ (cartilage). synovial joint ຂ ອ ງຮ່ົ າງກ າຍ ບ າງແ ຫ່ົ ງອ າດ ຖ ກ ເສີ ມ ໃ ຫ້ມີ ຄ ວ າມ ແ ຂ ງແ ຮ ງຫຼ າຍ ຂຶ້ນ ໂ ດ ຍ ມີ fibrocartilage ຈາກສົ່ ວນ articular capsule ແຜ່ົ ຂະຫຍາຍເຂາົ້ ໄປໃນ joint cavity ກາຍເປັນ articular cartilage. 59

ບດົ ທີ 5 ລະບບົ ກາ້ ມຊນີ້ (Muscular system) ລະບບົ ກາ້ ມຊີນ້ ມຄີ ວາມສາຄນັ ໃນການສກຶ ສາດາ້ ນກາຍວພິ າກສາດສດັ ເນົ່ ອງຈາກ 50% ຂອງນາ້ ໜກັ ຕວົ ສດັ ຫຼ ຫຼາຍກວົ່ າ ປະກອບໄປດວ້ ຍສົ່ ວນຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຊະນດິ ຕ່ົ າງໆໄດແ້ ກ່ົ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ (striated muscle ຫຼ striped muscle ຫຼ skeleton muscle), ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ (smooth muscle ຫຼ visceral muscle) ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈ (cardiac muscle) ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ຫຼ ກາ້ ມຊີນ້ ໂຄງຮົ່ າງເປັນກາ້ ມເນອ້ ທົ່ ມີ ປີ ະລມິ ານຫາຼ ຍ ທ່ົ ີສຸດໃນຮົ່ າງກາຍ ໂດຍຈະເປັນສ່ົ ວນປະກອບຂອງໂຄງຮ່ົ າງ, ກາ້ ມຊີນ້ ທຸກຊະນດິ ໃນຮົ່ າງກາຍຈະມຄີ ຸນລກັ ສະນະ ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປຫາຼ ຍໆຢົ່ າງທົ່ ີຄກນັ , ມບີ າງຊະນດິ ເທ່ົ າົ ນນັ້ ທ່ົ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະພເິ ສດອອກໄປ, ຄຸນລກັ ສະນະໂດຍທ່ົ ວົ ໄປ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ໄດແ້ ກົ່ ການໄວຕ່ົ ການຕອບສະໜອງຕ່ົ ສ່ົ ງິ ທາ້ ທາຍ (irritability ຫຼ excitability) ການຫົດຕວົ (contractility), ການຄາຍຕົວ ຫຼ ຢດຕົວ (extensibility) ແລະ ການມຄີ ວາມສາມາດໃນການຊັກນາໄຟຟ້າ (conductibility ແລະ electrogenesis) ເພົ່ ອສ່ົ ງົ ກະແສປະສາດ ຫຼ ກະແສຄວາມຮູສ້ ກຶ ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ຈລຸ ງັ ປະສາດ, ກາ້ ມຊີນ້ ທຸກຊະນດິ ໃນຮົ່ າງກາຍມໜີ າ້ ທົ່ ີໂດຍກງົ ກ່ົ ຽວກບັ ການຫດົ ຕວົ (contraction) ແລະ ການຄາຍ ຕວົ (relaxation) ເພ່ົ ອໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງອະໄວຍະວະ ຫຼ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງສົ່ ວນຕົ່ າງໆຂອງ ຮົ່ າງກາຍໄປໃນທດິ ທາງຕົ່ າງໆ, ການຫດົ ຕວົ ແລະ ການຄາຍຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍທ່ົ ເີ ປັນສ່ົ ວນປະກອບຂອງຂາໜາ້ ແລະ ຂາຫງຼັ ຈະເຮດັ ໃຫຮ້ ົ່ າງກາຍມກີ ານເຄ່ົ ອນໄຫວໃນທດິ ທາງຕົ່ າງໆ, ສ່ົ ວນການຫົດຕວົ ແລະ ການຄາຍຕວົ ຂອງ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຂອງລະບົບທາງເດີນອາຫານຈະມີຜົນໃຫອ້ າຫານທ່ົ ີກິນເຂາົ້ ໄປເຄົ່ ອນຕົວໄປຕາມສ່ົ ວນຕົ່ າງໆຂອງ ລະບບົ ທາງເດີນອາຫານໄດ້ ຫຼ ການຫດົ ຕວົ ແລະ ການຄາຍຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈມສີ ່ົ ວນຊົ່ ວຍໃນການນາອາຫານ ແລະ ອອກຊເິ ຈນໄປຕາມສົ່ ວນຂອງຮົ່ າງກາຍຜົ່ ານທາງລະບບົ ການໄຫວຼ ຽນຂອງເລອດໄດ.້ 1. ປະເພດຂອງກາ້ ມຊນີ້ ກາ້ ມຊີນ້ ໃນຮົ່ າງກາຍຂອງສດັ ລຽ້ ງສາມາດແບົ່ ງອອກເປັນຊະນດິ ຕ່ົ າງໆກນັ ໂດຍໃຊຫ້ ກຼັ ເກນໃນການແບ່ົ ງປະ ເພດຂອງກາ້ ມຊນີ້ ເຊ່ົ ນັ : ການແບົ່ ງຕາມຕາແໜ່ົ ງເທງິ ຮົ່ າງກາຍ ການແບ່ົ ງຕາມຮູບຮົ່ າງທົ່ ີເຫນັ ພາຍໃຕກ້ ອ້ ງຈນຸ ລະທດັ ຫຼ ການແບ່ົ ງຕາມການເຮດັ ວຽກຂອງຮ່ົ າງກາຍ ດົ່ ງັ ນ:ີ້ 1). ການແບົ່ ງຕາມຕາແໜົ່ ງເທງິ ຮົ່ າງກາຍ ເຊົ່ ນັ : ກາ້ ມຊນີ້ ເອກິ , ກາ້ ມຊນີ້ ຂາໜາ້ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທອ້ ງ 2). ການແບ່ົ ງຕາມຮູບຮ່ົ າງທ່ົ ີເຫນັ ເມ່ົ ອເບົ່ ງິ ຈາກກອ້ ງຈນຸ ລະທດັ ສາມາດແບ່ົ ງກາ້ ມຊີນ້ ອອກເປັນກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ, ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈ ເປນັ ຕນົ້ . 3). ການແບົ່ ງຕາມການຄວບຄຸມການເຮດັ ວຽກຂອງຮ່ົ າງກາຍ ສາມາດແບ່ົ ງເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ຄີ ວບຄຸມການ ເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຮົ່ າງກາຍ ເຊົ່ ນັ : ກາ້ ມຊີນ້ ໂຄງສາ້ ງ ຫຼ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍທ່ົ ເີ ປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢຶດເກາະກະດູກໂຄງຮ່ົ າງຂອງ ຮົ່ າງກາຍສດັ , ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບທ່ົ ີກ່ົ ຽວກບັ ການຄວບຄຸມການເຮດັ ວຽກຂອງອະໄວຍະວະພາຍໃນ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈທົ່ ີຄວບຄຸມການເຕນັ້ ຂອງຫວົ ໃຈ. ໂດຍກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ຫົວໃຈເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູນອກອານາດຈິດ ໃຈ ເປນັ ຕນົ້ . 1.1. ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບ (smooth muscle) ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ບີ ່ົ ຢ່ົ ໃູ ນອານາດຈດິ ໃຈ (involuntary muscle) ມກັ ເປັນສ່ົ ວນປະກອບທ່ົ ີບຸຢ່ົ ູ ທົ່ ຂີ ອບຂອງອະໄວຍະວະພາຍໃນຂອງຮົ່ າງກາຍ ເຊ່ົ ນັ : ຂອບທ່ົ ທາງເດີນອາຫານ, ຂອບທ່ົ ໃນລະບບົ ຂບັ ຖ່ົ າຍ, ຕາມ 60

ຂອບຂອງລະບບົ ສບພນັ ແລະ ເປັນສ່ົ ວນປະກອບຂອງຂອບເສນັ້ ເລອດ ແລະ ຕົ່ ອມຕ່ົ າງໆ. ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈະຖກກະ ຕຸນ້ ຫຼ ຖກຄວບຄຸມໂດຍລະບບົ ປະສາດອດັ ໂນມດັ , ເມ່ົ ອປຽບທຽບກັບກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈແລວ້ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈະເປນັ ກົ່ ຸມຂອງກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີມເີ ສນັ້ ເລອດມາຫ່ົ ຼລຽ້ ງນອ້ ຍ, ຈລຸ ງັ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈດັ ເປນັ ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ມີ ຮີ ູບແບບງົ່າຍໆບ່ົ ຊບັ ຊອ້ ນເທ່ົ າົ ກັບໃນກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ຫຼ ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈ ມຮີ ູບຮ່ົ າງຍາວມປີ າຍທງັ ສອງຂາ້ ງຮຽວ ແຫຼມຂະນະທົ່ ີສນູ ກາງຈລຸ ງັ ຈະປ່ົ ອງອອກເປັນບລເິ ວນທົ່ ມີ ແີ ກ່ົ ນນອ້ ຍ ຈົ່ ງຶ ເບົ່ ງິ ຄາ້ ຍຮູບກະງາມ (spindle). ຈລຸ ງັ ຈະ ຮຽງຕວົ ຕດິ ກນັ ແບບບົ່ ເປນັ ລະບຽບຈ່ົ ງຶ ເຮດັ ໃຫບ້ ່ົ ເຫນັ ວ່ົ າເປນັ ລາຍ, ຄວາມຍາວຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈະຕ່ົ າງກນັ ໆ ໄປຂນຶ້ ກບັ ອະໄວຍະວະທົ່ ີເປນັ ສົ່ ວນປະກອບ. ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບເປັນຈລຸ ງັ ຊະນດິ ດົ່ ຽວໆ, ມແີ ກົ່ ນນອ້ ຍຮູບໄຂົ່ ພຽງ 1 ອນັ ຢ່ົ ູສູນກາງຈລຸ ງັ . ໄຊໂຕພຼາດຊມຶ ຂອງຈຸລງັ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ຊາໂຄພຼາດຊມຶ (sarcoplasm), ແຕົ່ ລະຈລຸ ັງກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ (muscle fiber) ມແີ ພຫຸມ້ ຈຸລງັ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ຊາໂຄເລມັ ມາ (sarcolemma). ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບຈະຫດົ ຕວົ ໄດຊ້ າ້ ກວ່ົ າ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍເນົ່ ອງຈາກມກີ ານຮຽງຕວົ ທ່ົ ີບົ່ ເປັນລະບຽບຂອງໂປຼຕີນໃນຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ແລະ ມຊີ າໂຄພຼາດມກິ ເຣຕກິ ຄູ ລາ (sarcoplasmic reticulum) ທົ່ ີຈະເລີນເຕີບໂຕບ່ົ ດີເທ່ົ າົ ກບັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ຈົ່ ງຶ ເຮດັ ໃຫ້ Ca++ ທົ່ ີຈາເປັນຕ່ົ ການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຕອ້ ງຊມຶ ຜ່ົ ານຊາໂຄເລັມມາເຂາົ້ ມາຈາກພາຍນອກແລວ້ ຈ່ົ ງຶ ກະຈາຍເຂາົ້ ໄປໃນຊາໂຄ ພາຼ ດ ຊມຶ . ການເຮດັ ວຽກຂອງກາ້ ມຊີ້ນລຽບເກດີ ຂນຶ້ ຈາກການກະຕຸນ້ ຂອງລະບບົ ປະສາດອດັ ໂນມັດທັງຊະນິດ sympathetic ແລະ parasympathetic nerve ໂດຍມຜີ ົນໃນທາງກງົ ກນັ ຂາ້ ມກັນ, ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບສາມາດ ຕອບສະໜອງຕ່ົ ທາດເຄມີເຊ່ົ ນັ : atropine sulfate ແລະ ລວມທງັ ທາດເຄມທີ ່ົ ຜີ ະລດິ ຈາກຈລຸ ງັ ປະສາດ ເຊ່ົ ນັ : acetylcholine ແລະ epinephrine. ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບສາມາດແບ່ົ ງອອກໄດເ້ ປນັ 2 ຊະນດິ ຄ: 1). ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຂອງອະໄວຍະວະພາຍໃນ (visceral smooth muscle): ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບທົ່ ພີ ບົ ຫຼາຍທົ່ ີສຸດໃນຮ່ົ າງກາຍຂອງສດັ ລຽ້ ງ, ພົບຕາມຂອບທົ່ ທາງເດີນອາຫານ, ຂອບທ່ົ ທາງເດີນປດັ ສະວະ ແລະ ຂອບທົ່ ຂອງລະບບົ ສບພນັ . ກາ້ ມຊີນ້ ຊະນດິ ນຈີ້ ະມກີ ານຮຽງຕວົ ກນັ ແບບພເິ ສດເນ່ົ ອງຈາກສົ່ ວນໜົ່ ງຶ ຂອງຊາໂຄເລມັ ມາຂອງ ແຕ່ົ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະເຊົ່ ອມຕ່ົ ກນັ ໂດຍສ່ົ ວນທ່ົ ີເອີນ້ ວົ່ າ: nexus ຫຼ tight junction ສົ່ ວນຂອງ nexus ເປັນ ສ່ົ ວນທ່ົ ມີ ຄີ ວາມຕາ້ ນທານໄຟຟ້າຕົ່ າຈ່ົ ງຶ ມຄີ ວາມສາຄນັ ໃນການເຮດັ ໃຫຄ້ ນ້ ໄຟຟ້າຈາກຈຸລງັ ໜົ່ ງຶ ແຜ່ົ ກະຈາຍໄປກະຕຸນ້ ຈລຸ ງັ ອ່ົ ນໄດ.້ ລກັ ສະນະການຮຽງຕວົ ຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ດ່ົ ັງກົ່ າວມຜີ ນົ ໃຫມ້ ເີ ສນັ້ ປະສາດມາຫ່ົ ລຼ ຽ້ ງໄດນ້ ອ້ ຍຫຼາຍເຊົ່ ງິ ຕ່ົ າງຈາກຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ. 2). ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບແບບ multiunit smooth muscle: ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຊະນດິ ນມີ້ ປີ ະມານ 1% ຂອງກາ້ ມ ຊີນ້ ລຽບທງັ ໝດົ ໃນຮົ່ າງກາຍ, ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບຊະນດິ ທ່ົ ບີ ົ່ ມີ nexus ແຕົ່ ມເີ ສນັ້ ປະສາດມາຫ່ົ ຼລຽ້ ງທກຸ ຈລຸ ງັ ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍຈົ່ ງຶ ມລີ ກັ ສະນະການຫດົ ຕວົ ແບບດຽວກບັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ແຕ່ົ ຍງັ ຄງົ ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ຢີ ່ົ ູນອກ ອານາດຈດິ ໃຈ. ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຊະນດິ ນພີ້ ບົ ໄດທ້ ົ່ ມີ ົ່ ານຕາ ແລະ ທ່ົ ີຊນັ້ ນອກຜວິ ໜງັ . ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ມີ ຄີ ຸນລກັ ສະນະສະເພາະ ໄດແ້ ກ່ົ ການມຄີ ຸນລກັ ສະນະໃນການປັບຕວົ ຕາມແຮງ ຢດ (plasticity ຫຼ receptive relaxation) ຄຸນລກັ ສະນະນຂີ້ ອງກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈະເກດີ ຂນຶ້ ເມ່ົ ອມແີ ຮງດນັ ຫຼ ເມົ່ ອກາ້ ມຊີນ້ ລຽບໄດຮ້ ບັ ສ່ົ ງິ ໃດຫາຼ ຍຢົ່ າງ ຫຼ ຜ່ົ ານ ເຊົ່ ນັ : ກະເພາະອາຫານທ່ົ ມີ ອີ າຫານເຂາົ້ ໄປຢ່ົ ູຈນົ ເຕມັ ຫຼ ມດົ ລູກທ່ົ ີ ມຕີ ວົ ອ່ົ ອນຢົ່ ໃູ ນຂະນະທ່ົ ີມີການຖພາ, ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບຈະຄາຍຕວົ ເຮັດໃຫມ້ ຂີ ະໜາດເພ່ົ ີມຂຶນ້ ຫຼ ເພ່ົ ີມຂະໜາດໄດ້ 61

ຄຸນລກັ ສະນະຫດົ ຕວົ ໄດເ້ ອງ (automaticity) ເປັນຄຸນລກັ ສະນະພເິ ສດອີກຢ່ົ າງໜ່ົ ງຶ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລຽບເນ່ົ ອງຈາກ ມກີ ່ົ ຸມຈລຸ ງັ ພເິ ສດເອີນ້ ວ່ົ າ: pace maker ທົ່ ຜີ ະລດິ ກະແສໄຟຟາ້ ຫຼາຍລະຕຸນ້ ໃຫກ້ າ້ ມຊນີ້ ລຽບຫດົ ຕວົ ໄດ.້ ຮູບທີ 5.1 ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ 1.2. ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈ (cardiac muscle) ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີພດັ ທະນາມາຈາກຊນັ້ mesoderm ຂອງກ່ົ ຸມຈລຸ ງັ ທົ່ ີຈະຈະເລີນເປນັ ຫວົ ໃຈ (primitive heart tube) ຈດັ ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍຊະນດິ ໜ່ົ ງຶ ເນົ່ ອງຈາກຈລຸ ັງເມ່ົ ອຈະເລີນເຕບີ ໂຕເຕັມທົ່ ຈີ ະມລີ າຍ ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ທົ່ ພີ ບົ ໃນກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ, ແຕົ່ ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈມລີ ກັ ສະນະຫາຼ ຍຢົ່ າງທົ່ ີແຕກຕ່ົ າງໄປຈາກກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ ແລະ ມລີ ັກສະນະບາງຢ່ົ າງເໝອນກາ້ ມຊີນ້ ລຽບ. ຈລຸ ງັ ແຕ່ົ ລະຈຸລງັ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈຈະບ່ົ ແຍກອອກເປັນຈລຸ ັງ ດົ່ ຽວໆ ແຕ່ົ ຈະມສີ ົ່ ວນເຊ່ົ ອມຕົ່ ກນັ ຄາ້ ຍຕາຂົ່ າຍເຊ່ົ ງິ ເປນັ ລກັ ສະນະພເິ ສດຂອງກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈ ເອນີ້ ວົ່ າ: syncytial arrengment ມຈີ ລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຂະໜາດນອ້ ຍກວ່ົ າກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ແຕົ່ ມີສົ່ ວນຂອງໄມໂຕຄອນເດຼຍຫາຼ ຍກວົ່ າ. ກາ້ ມ ຊນີ້ ຫວົ ໃຈເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີບົ່ ຢົ່ ູໃນອານາດຈດິ ໃຈ ເຮດັ ວຽກພາຍໃຕກ້ ານຄວບຄຸມຂອງລະບົບປະສາດອດັ ໂນມັດ ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈມກີ ານເຮດັ ວຽກຢົ່ າງບ່ົ ມຍີ ຸດພັກ ມທີ ງັ ການຫດົ ຕວົ ແລະ ການຄາຍຕວົ ສະຫຼັບກນັ ໄປ, ການຫດົ ຕົວ ເອນີ້ ວ່ົ າ: systole, ການຄາຍຕວົ ເອີນ້ ວ່ົ າ: diastole ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈເອີນ້ ວ່ົ າ: myocardium ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ສົ່ ວນ ໃຫຍ່ົ ຂອງຫວົ ໃຈ. ກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈມເີ ສນັ້ ເລອດ ແລະ ເສນັ້ ນາ້ ເຫອຼ ງມາຫົ່ ຼລຽ້ ງຫຼວງຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະລະບບົ ເລອດ ທົ່ ມີ າຫົ່ ລຼ ຽ້ ງຫວົ ໃຈໂດຍກງົ ເອີນ້ ວົ່ າ: coronary circulation ເປັນລະບບົ ເສນັ້ ເລອດທົ່ ີມເີ ລອດແດງທົ່ ບີ ລສິ ຸດຫຼາຍ ກວົ່ າເສນັ້ ເລອດແດງໃນສົ່ ວນອ່ົ ນຂອງຮ່ົ າງກາຍສາມາດກວດສອບຄວາມສາມາດຂອງຫວົ ໃຈໄດຈ້ າກການວດັ ອດັ ຕາ ການເຕນັ້ ຂອງຫວົ ໃຈ( heart rate) ມໜີ ົ່ ວຍເປັນ ເທົ່ ອ/ນາທ.ີ ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີມຄີ ຸນລກັ ສະນະສະເພາະໄດແ້ ກົ່ ການມຄີ ຸນລກັ ສະນະຫດົ ຕວົ ໄດເ້ ອງຢ່ົ າງອດັ ໂນມດັ (automaticity) ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບ ການຕອບສະໜອງຕົ່ ສ່ົ ງິ ກະຕຸນ້ ຈະມີລກັ ສະນະຄາ້ ຍກາ້ ມ ຊີນ້ ລາຍ(refractory periods). 62

ຮູບທີ 5.2 ກາ້ ມຊນີ້ ຫວົ ໃຈ 1.3. ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍ (striated muscle) ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີມຫີ ຼາຍທ່ົ ີສຸດໃນຮ່ົ າງກາຍຈະຢຶດຕິດກບັ ກະດູກໂດຍມີເອັນ (tendon) ເປັນ ສົ່ ວນຢດຶ ເກາະ, ອາດເອນີ້ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍອກີ ຢົ່ າງໜ່ົ ງຶ ວ່ົ າກາ້ ມຊນີ້ ໂຄງຮົ່ າງ (skeleton muscle) ເນ່ົ ອງຈາກການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍຈະດງຶ ກະດູກທົ່ ີຢດຶ ເກາະຢົ່ ູໃຫເ້ ຄົ່ ອນທ່ົ ໄີ ປອີກດວ້ ຍຈ່ົ ງຶ ເຮດັ ໃຫຮ້ ົ່ າງກາຍເກດີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວ ອກີ ດວ້ ຍ. ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍທົ່ ີຢດຶ ເກາະກະດກູ ຈະມທີ ່ົ ີຢຶດເກາະຢົ່ ູ 2 ແຫ່ົ ງ ຄຈດຸ ເກາະຕນົ້ (origin) ແລະ ຈດຸ ເກາະປາຍ (insertion) ຈຸດເກາະຕນົ້ ໝາຍເຖິງສ່ົ ວນປາຍມັດກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢົ່ ູໃກກ້ ັບແນວກາງຕວົ ຂອງຮ່ົ າງກາຍອາດເອີນ້ ວ່ົ າ: ສົ່ ວນຕນົ້ (proximal) ຂອງກາ້ ມຊນີ້ ຈດຸ ເກາະຕນົ້ ເປັນຈດຸ ທົ່ ີບົ່ ມກີ ານເຄ່ົ ອນໄຫວເມົ່ ອກາ້ ມຊນີ້ ມດັ ນນັ້ ມີການຫົດ ຕວົ ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປປາຍຂອງກາ້ ມຊີນ້ ນອີ້ າດເປັນແຜ່ົ ນກວາ້ ງ ຫຼ ເກາະມາຈາກກະດກູ ຫຼາຍຊິນ້ ຫຼ ຫຼາຍຕາແໜົ່ ງເທິງ ກະດູກ, ສົ່ ວນຈຸດເກາະປາຍຈະໝາຍເຖິງປາຍມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຢີ ່ົ ູໄກຈາກແນວກາງຕົວຂອງຮ່ົ າງກາຍ, ມກັ ຈະເປັນ ສົ່ ວນປາຍ (distal) ຂອງມັດກາ້ ມຊີນ້ , ຈດຸ ເກາະປາຍມກັ ເປນັ ສົ່ ວນຂອງເອນັ (tendon) ຫຼ ພງັ ຜດທ່ົ ີຫຸມ້ ມດັ ກາ້ ມ ຊີນ້ (aponeurosis) ເຊ່ົ ງິ ເປັນຈດຸ ທົ່ ີເຄ່ົ ອນໄຫວໄດ,້ ກ້າມຊີນ້ ລາຍເປັນກ້າມຊີນ້ ທ່ົ ີຢົ່ ູພາຍໃຕອ້ ານາດຈດິ ໃຈ (voluntary muscle) ຈົ່ ງຶ ຖກຄວບຄຸມໂດຍຣເີ ຟຼກຂອງລະບບົ ປະສາດສ່ົ ວນກາງທ່ົ ຢີ ່ົ ູພາຍໃຕອ້ ານາດຈດິ ໃຈ, ຈລຸ ງັ ຂອງກາ້ ມຊນີ້ ລາຍແຕົ່ ລະຈລຸ ງັ ຈະມຮີ ູບຮ່ົ າງຄອ້ ນຂາ້ ງຍາວ, ມແີ ກົ່ ນນອ້ ຍຫຼາຍອນັ ຢ່ົ ູຂອບຈລຸ ັງ, ແຕົ່ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຖກຫົ່ ຫຸມ້ ດວ້ ຍເຍ່ົ ອຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ເອນີ້ ວ່ົ າ: ຊາໂຄເລມັ ມາ, ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍທກຸ ຈລຸ ງັ ຈະມເີ ສນັ້ ປະສາດມາຄວບຄຸມ ຈົ່ ງຶ ສາມາດຫດົ ຕວົ ໄດ.້ ເສນັ້ ປະສາດທ່ົ ີມາຄວບຄຸມການເຮດັ ວຽກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍເອີນ້ ວ່ົ າ: somatic motor nerve ເປັນເສນັ້ ປະສາດສ່ົ ງັ ການທົ່ ີອອກຈາກໄຂສນັ ຫງຼັ ຈະສ່ົ ງົ ເອກຊອນອອກຈາກສ່ົ ວນ ventral gray horn ຈຸ ລງັ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍອາດມກີ ານຮຽງຕວົ ເປັນແຜ່ົ ນແປໆເຊ່ົ ນັ : ກາ້ ມຊີນ້ ກະບງັ ລມົ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທອ້ ງ ຫຼ ມກີ ານຮຽງຕວົ ເປນັ ຮູບກະສວຍ (spindle) ແລະ ຮູບຂນົ ນກົ (feather like) ເປນັ ຕນົ້ . 63

ຮູບທີ 5.3 ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ໃນສດັ ລຽ້ ງສາມາດແບົ່ ງຊະນດິ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍອອກຕາມສົ່ ວນຂອງຮ່ົ າງກາຍດົ່ ງັ ນ:ີ້ 1). ກາ້ ມຊີນ້ ຂາໜາ້ (muscle of the front limb): ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຢີ ດຶ ຂາໜາ້ ທງັ ສອງຂາ້ ງໃຫ້ ຕດິ ກບັ ລາຕົວ. ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຫວົ ໄຫ່ົ ,ຼ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງ ແຂນສອກ, ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຂຕ້ ີນໜາ້ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນໄຫວ ຂອງນວິ້ ຕນີ ຂາໜາ້ ເປັນຕນົ້ . ກ. ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີຊ່ົ ວຍຢດຶ ຂາໜາ້ ທງັ ສອງຂາ້ ງໃຫຕ້ ດິ ກບັ ລາຕວົ ໄດແ້ ກ່ົ trapezius muscle ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີ ມລີ ກັ ສະນະເປນັ ແຜ່ົ ນແປຮູບຮົ່ າງຄາ້ ຍຮູບສາມຫົ່ ຽຼ ມ, ມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທ່ົ ີແນວລາຕວົ ຈາກຫວົ ໄປເຖງິ ແອວ, ຈດຸ ເກາະ ປາຍຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຢ່ົ ູທົ່ ີກະດູກສະບກັ (scapular) ຊົ່ ວຍເຮດັ ໃຫກ້ ະດູກສະບກັ ຢດຶ ຕດິ ກບັ ລາຕວົ ແລະ ເຄ່ົ ອນໄຫວ ໄປຂາ້ ງໜາ້ , ຂາ້ ງຫຼງັ ໄດ.້ rhomboidius muscle ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢົ່ ູໃຕ້ trapezius muscle ມີຂະໜາດກາ້ ມ ຊີນ້ ທ່ົ ີໃຫຍ່ົ ກວົ່ າ, ມີຈດຸ ເກາະຕນົ້ ທົ່ ີແນວລາຕວົ (dorsal midline) ຈດຸ ເກາະປາຍຢົ່ ູທ່ົ ີກະດູກສະບັກດາ້ ນໃນ serratus ventralis muscle ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີມຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ທ່ົ ີສຸດໃນສົ່ ວນກາ້ ມຊີນ້ ຂາໜາ້ , ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຢຶດຂາ ໜາ້ ໃຫຕ້ ດິ ກບັ ລາຕວົ . ກາ້ ມຊນີ້ ມຮີ ູບຮ່ົ າງຄາ້ ຍພດັ , ມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທົ່ ີ transverse process ຂອງກະດູກສນັ ຫຼັງ ສົ່ ວນຄ, ຕາມສ່ົ ວນໂຄງ້ ຂອງກະດູກຊົ່ ີໂຄງທ່ົ ກີ ະດູກໜາ້ ເອກິ ແລະ costral cartilage ຄົ່ ູທົ່ ີ 10 ຈດຸ ເກາະປາຍຢ່ົ ູທ່ົ ີ ດາ້ ນໃນຂອງກະດູກສະບກັ omotransversarius muscle ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີພບົ ໃນສດັ ລຽ້ ງທກຸ ຊະນິດຍກົ ເວນັ້ ໃນມາ້ . ຈດຸ ເກາະຕນົ້ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ເລ່ົ ມີ ຈາກ transverse process ຂອງກະດູກສນັ ຫຼັງສ່ົ ວນຄ ແລະ ຈດຸ ເກາະ ປາຍຢ່ົ ູທ່ົ ຍີ ອດຂອງກະດູກສະບກັ ມໜີ າ້ ທ່ົ ີໃນການດງຶ ສົ່ ວນລ່ົ ຸມຂອງກະດກູ ສະບກັ . ຂ. ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ເີ ຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຫວົ ໄຫົ່ ໂຼ ດຍການງ ແລະ ຢດຫວົ ໄຫ່ົ ປຼ ະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ຢີ ດຶ ຫວົ ໄຫົ່ ຼ, ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີງຫວົ ໄຫ່ົ ,ຼ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ຫີ ຸບຫວົ ໄຫ່ົ ຼ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ກີ າງຫວົ ໄຫ່ົ ຼ. ກາ້ ມຊີ້ນທ່ົ ີຢດຫົວໄຫ່ົ ຼໄດ້ແກົ່ brachiocephalicus muscle ມີຈຸດເກາະຕົນ້ ທ່ົ ີກະໂຫຼກຫົວສ່ົ ວນ occipital bone ແລະ transverse process ຂອງກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນຄ. ຈຸດເກາະປາຍເກາະກບັ ດາ້ ນຂາ້ ງ ຂອງສົ່ ວນເທິງຂອງກະດູກ humerus ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີໃນການຍົກໄຫ່ົ ຼ ແລະ ດຶງໄຫ່ົ ຼໄປຂາ້ ງໜາ້ supraspinatus muscle ມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທ່ົ ີ claviculus tendon ແລະ ຈດຸ ເກາະປາຍຢົ່ ູທົ່ ີກະດູກhumerus. 64

ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ງີ ຫວົ ໄຫ່ົ ປຼ ະກອບດວ້ ຍ teres major muscle ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການງຂອງຂຕ້ ົ່ ຫວົ ໄຫ່ົ ຼ ມຈີ ຸດເກາະຕົນ້ ຢ່ົ ູທົ່ ີສົ່ ວນເທງິ ຂອງຂອບກະດູກສະບກັ ແລະ ຈຸດເກາະປາຍຢົ່ ູທົ່ ີ teres major tuberosity ທາງດາ້ ນໃນຂອງຕວົ ກະດກູ ໂຄນຂາໜາ້ (humerus) latissimus dorsi ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີມລີ ກັ ສະນະເປັນແຜ່ົ ນ ກວາ້ ງຮູບສາມຫົ່ ຽຼ ມ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີໃນການງຫວົ ໄຫ່ົ ຼຊ່ົ ວຍດງຶ ຊົ່ ວຍດງຶ ຂາໜາ້ ກບັ ໄປຂາ້ ງໜາ້ ມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທົ່ ີ spinous processes ຂອງກະດູກສັນຫຼັງສົ່ ວນເອກິ ແລະ ແອວ ມີຈດຸ ເກາະປາຍຮ່ົ ວມກັບ teres major muscle , intrespinatus muscle ແລະ teres minor muscle ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ກີ ່ົ ຽວກບັ ການກາງ (abduct), ການງ ແລະ ການໝນູ ຫວົ ໄຫົ່ ອຼ ອກໄປຂາ້ ງນອກ. ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີຫຸບຫວົ ໄຫ່ົ ຼ (abduction of the shoulder) ປະກອບດວ້ ຍ pectoral muscle ເຊົ່ ິງເປັນ ກາ້ ມຊນີ້ ສົ່ ວນໜາ້ ເອກິ ມີ 2 ມດັ ຄ superficial ແລະ deep pectoral muscle ສົ່ ວນ coracobrachialis muscle ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢດຶ ຂຕ້ ົ່ ຫົວໄຫ່ົ ໃຼ ຫຢ້ ົ່ ູກບັ ທົ່ ີ subscapularis muscle ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ຊີ ່ົ ວຍໃຫຂ້ ຕ້ ່ົ ຫົວ ໄຫົ່ ຢຼ ່ົ ູກບັ ທ່ົ ີ ແລະ ຊ່ົ ວຍຫຸບຂຕ້ ່ົ ຫົວໄຫ່ົ ຼ, ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກາງຫວົ ໄຫົ່ ຼ ໄດແ້ ກ່ົ deltoidus muscle ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີກາງຫວົ ໄຫົ່ ຼ ແລະ ງຂຕ້ ົ່ ຫວົ ໄຫ່ົ ຼ. ຮູບທີ 5.4 ສະແດງກາ້ ມຊີນ້ ໂຄງຮົ່ າງໃນງວົ ທ່ົ ີມາ : MaCraken ແລະ ຄະນະ , 1999 ຄ. ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງແຂນສອກ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກ່ົ ຽວກັບການງແຂນສອກຈະເປັນ ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຢີ ່ົ ູດາ້ ນໜາ້ ແຂນສອກ, ແຕົ່ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີຢົ່ ູດາ້ ນຫງຼັ ຂອງແຂນສອກຈະກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຢດແຂນສອກ ໂດຍກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີຢ່ົ ູດາ້ ນຫຼງັ ແຂນສອກຈະມຄີ ວາມແຂງແຮງກວົ່ າ ເນ່ົ ອງຈາກເປນັ ສົ່ ວນທ່ົ ີເຮດັ ໃຫຂ້ າທງັ 4 ຢົ່ ໃູ ນທົ່ າທ່ົ ີ ຢດຕວົ ຫຼ ສັດຢົ່ ໃູ ນທົ່ າຢນຕະຫອຼ ດເວລາ ແລະ ຮບັ ນາ້ ໜກັ ຮ່ົ າງກາຍໄວ.້ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີສາຄນັ ໃນການງແຂນສອກໄດ້ ແກ່ົ bicep brachei muscle ແລະ prenator teres muscle ສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກ່ົ ຽວກັບການຢດແຂນ ສອກໄດແ້ ກ່ົ tricep brachei muscle ແລະ anconem muscle. 65

ງ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວກບັ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຂຕ້ ີນຂາໜາ້ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ກີ ່ົ ຽວກບັ ການງຂຕ້ ີນຈະເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູ ດາ້ ນໜາ້ ຂອງຂຕ້ ນີ ໄດແ້ ກົ່ flexor carpi radialis ແລະ flexor carpi ulnaris ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການງຂຕ້ ີນຂາ ໜາ້ ແລະ ການຢດແຂນສອກ ສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ກີ ່ົ ຽວກບັ ການຢດຂຕ້ ນີ ຈະຢ່ົ ູດາ້ ນຫງຼັ ຂຕ້ ນີ ໄດແ້ ກົ່ extensor carpi ulnaris (ulnaris lateralis) ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ຢດຂຕ້ ນີ ຂາໜາ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູດາ້ ນຂາ້ ງຂອງຂາໜາ້ ແລະ ການງຂອງ carpus. ຈ.ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວກບັ ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງນວິ້ ຕນີ ໄດແ້ ກົ່ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຢດ ແລະ ການງ ຂອງນວິ້ ຕີນ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ກີ ົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຢດນວິ້ ຕນີ ປະກອບດວ້ ຍ common digital extensor tendon ເຊົ່ ງິ ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຢີ ດນວິ້ ຕີນທງັ ໝດົ ຂອງຂາໜາ້ ລວມທງັ fetlock joint ແລະ ຢດສ່ົ ວນ capus ແລະ ງແຂນສອກ ນອ ກ ຈາກ ນີ້ຍັງມີກ້າມ ຊີ້ນ lateral digital extensor ,median digital extensor ແ ລ ະ extensor carpi obligue ເປນັ ຕນົ້ . ສ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວກບັ ການງນວິ້ ຕີນຂາໜາ້ ໄດແ້ ກ່ົ deep digital flexor ,superficial digital flexor ແລະ suspensory ligament ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢຶດ proximal sessamoid bone ແລະ fetlock joint ລວມເຖງິ ແຜົ່ ຂະຫຍາຍໄປທາງດາ້ ນເທງິ ຂອງນວິ້ ແຕ່ົ ລະນວິ້ ເພົ່ ອຢຶດກບັ common digital extensor tendon 2). ກາ້ ມຊນີ້ ຂາຫຼງັ (muscle of the hind limb): ໃນສດັ ລຽ້ ງປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນທົ່ ີຂອງຂສ້ ະໂພກ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄ່ົ ອນໄຫວຂອງຫວົ ເຂົ່ າົ , ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີເຮດັ ໃຫ້ hock joint ເຄົ່ ອນທົ່ ີ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫນ້ ວິ້ ຕີນເຄົ່ ອນທ່ົ ີ. ກ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນທົ່ ຂີ ອງຂສ້ ະໂພກ ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຢີ ດຂສ້ ະໂພກ, ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີ ງສະໂພກ, ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ກີ າງຂສ້ ະໂພກ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ຫີ ຸບຂສ້ ະໂພກ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນທ່ົ ຂີ ອງຂສ້ ະ ໂພກ (extensor of the hip) ໄດແ້ ກ່ົ middle gulteus muscle ແລະ humstring muscle ເຊົ່ ິງເປັນ ກ້າ ມ ຊີ້ນ ທົ່ ີ ປ ະ ກ ອ ບ ດ້ ວ ຍ ກ້ າມ ຊີ້ນ 3 ມັ ດ ຄ biceps femoris muscle, semitendinous ແ ລ ະ semimembranous muscle. ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກ່ົ ຽວກັບການງສະໂພກເປັນກ້າມຊີ້ນທົ່ ີເກາະຢ່ົ ູທາງດ້ານຫຼັງຂອງກະດູກ femor ໄດ້ແກົ່ Iliopseas muscle ແລະ sartorius ໂດຍ Iliopseas muscle ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ 2 ມດັ ປະກອບດວ້ ຍIliacus major ແລະ psaas major ສ່ົ ວນ sarterius muscle ເປັນແຜົ່ ນກາ້ ມຊນີ້ ບາງໆ ທົ່ ກີ ົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການງຂສ້ ະ ໂພກ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກາງຂສ້ ະໂພກ ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູດາ້ ນໜາ້ ຂອງກະດູກສະໂພກເໜອຂຕ້ ່ົ ສະໂພກໄດແ້ ກ່ົ deep gluten muscle, superficial gluten ແລະ tensor fascial lateral muscle ສາລັບ tensor fascia ນອກຈາກຈະເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຊ່ົ ວຍກາງຂສ້ ະໂພກແລວ້ ຍງັ ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການງຂຕ້ ົ່ ສະໂພກ ແລະ ການຢດຫວົ ເຂົ່ າົ ດວ້ ຍ (stifle joint) ອີກດວ້ ຍ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ຫີ ຸບຂສ້ ະໂພກ ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ເີ ກາະຢົ່ ູດາ້ ນໃນຂອງໂຄນ ຫຼ ຕນົ້ ຂາຫງຼັ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຫຸບໃຫຂ້ ສ້ ະໂພກ ເຂາົ້ ຫາແນວກາງລາຕວົ ປະກອບດວ້ ຍ gracilis muscle ທົ່ ີເກາະຢົ່ ູດາ້ ນໃນຂອງໂຄນຂາ petineus muscle ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ຮູບກະສວຍທ່ົ ີມຂີ ະໜາດນອ້ ຍທົ່ ີສຸດຖກປົກຄຸມດວ້ ຍ gracilis muscle ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຫຸບ ແລະ ງຂສ້ ະໂພກ adduct muscle ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີໃຫຍ່ົ ທ່ົ ີສຸດທາງດາ້ ນໃນຂອງໂຄນຂາ ຊົ່ ວຍໃນການຫຸບຂສ້ ະ 66

ໂພກ quadriceps femoris ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ເີ ຮດັ ໃຫໂ້ ຄນຂາກາງອອກ ແລະ ໝູນອອກໄປດາ້ ນນອກໄດ.້ ສາລບັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີເຮດັ ໃຫໂ້ ຄນຂາໝູນອອກຂາ້ ງນອກໄດແ້ ກົ່ obturater extensor muscle, obturater interna, cranial ແລະ caudal gemell. ຂ. ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຫວົ ເຂົ່ າົ ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ຢີ ດ ແລະ ງຫວົ ເຂ່ົ າົ ໂດຍ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີງຫົວເຂ່ົ າົ ໄດແ້ ກ່ົ quadricep femeris ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ເີ ຮດັ ໃຫຢ້ ດຫວົ ເຂ່ົ າົ ໄດຫ້ າຼ ຍມກີ າ້ ມຊນີ້ ໃຫຍົ່ ໆ ປະກອບຢົ່ ູ 4 ມດັ ຄ rectus femeris, vastus femeris, vatus intermedian ແລະ vastus lateralis ສົ່ ວນ rectus femeris ເປັນມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີມຂີ ະໜາດນອ້ ຍມຮີ ູບຮ່ົ າງຍາວທ່ົ ສີ ຸດ ຈດຸ ເກາະຕນົ້ ຢົ່ ູທ່ົ ີກລະດູກ ilium ຕົ່ ກບັ acetabulum ສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ 3 ມັດທ່ົ ີເຫອຼ ມຈີ ຸດເກາະຕົນ້ ບລເິ ວນກະດູກໂຄນຂາຫງຼັ (femur) ແລະ ມີ ຈດຸ ເກາະປາຍທົ່ ີກະດກູ ສະບາ້ (knee cap ຫຼ patella). ກ້ າ ມ ຊີ້ ນ ທ່ົ ີ ງ ຫົ ວ ເ ຂົ່ ົ າ ( flexor of the stifle) ກ້ າ ມ ຊີ້ ນ ທົ່ ີ ສ າ ຄັ ນ ຄ : hamstring muscle, gastrocnemius muscle, superficial digital flexor ແ ລ ະ popliteus muscle, hamstring muscle ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີງຫວົ ເຂົ່ າົ ແລະ ຊົ່ ວຍຢດສະໂພກ (hip) ນອກຈາກນກີ້ າ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຢດສນົ້ ຕນີ (hock) ໂດຍສະເພາະກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ຈາກດາ້ ນທາ້ ຍຂອງປາຍລ່ົ ຸມຂອງກະດູກໂຄນຂາຫງຼັ (femur) ອາດກ່ົ ຽວຂອ້ ງກັບການງຫວົ ເຂົ່ ົາດວ້ ຍ popliteus muscle ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ມີ ຂີ ະໜາດນອ້ ຍມຕີ າແໜ່ົ ງຢ່ົ ູດາ້ ນຫຼັງ ຂອງຫົວເຂົ່ ົາ, ມີໜາ້ ທ່ົ ີສາຄນັ ໃນການງຫວົ ເຂົ່ າົ ແລະ ກົ່ ຽວກບັ ການໝູນກະດກູ ຂາສ່ົ ວນ tibia ແລະ fibular ໃນ ດາ້ ນໃນດວ້ ຍ. ຄ. ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ກີ ົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການເຄ່ົ ອນທົ່ ຂີ ອງສນົ້ ຕນີ (hock) ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢດ ແລະ ງສນົ້ ຕີນ (hock) ໄດແ້ ກົ່ tibialis anterior ແລະ peroneus muscle ສາລັບ peroneus longus muscle ເປັນ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ພີ ບົ ໃນງວົ , ແກະ ແລະ ໝູ. peroneus tertius ພບົ ສະເພາະໃນມາ້ , ນອກຈາກນກີ້ າ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ກີ ົ່ ຽວຂອ້ ງ ກບັ ການຢດນວິ້ ຕນີ ຈະກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການງສນົ້ ຕີນອີກດວ້ ຍ, ສ່ົ ວນກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ກີ ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຢດສນົ້ ຕີນ (hock) ໄດແ້ ກ່ົ gastrocnemius ແລະ superficial digital flexor ມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທົ່ ປີ າຍລ່ົ ຸມຂອງກະດູກໂຄນຂາຫງຼັ (femur) ແລະ ຈດຸ ເກາະປາຍທົ່ ີ tuber calcis. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ມກີ າ້ ມຊີນ້ deep digital flexor ອກີ ດວ້ ຍ. ງ. ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງນວິ້ ຕີນຂາຫງຼັ ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີເໝອນກບັ ກາ້ ມຊີນ້ ນວິ້ ຕີນຂາໜາ້ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ກີ ່ົ ຽວກັບການຢດນິວ້ ຕີນໄດແ້ ກ່ົ long digital extensor ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີມຈີ ດຸ ເກາະຕົນ້ ທົ່ ີປາຍລົ່ ຸມ ຂອງກະດູກໂຄນຂາຫຼງັ ແລະ ມີຈຸດເກາະປາຍຢ່ົ ູທົ່ ີ extensor process ຂອງຂນ້ ວິ້ ຕີນອນັ ປາຍສຸດ lateral digital extensor muscle ກ່ົ ຽວຂອ້ ງໃນການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງນວິ້ ຕີນດວ້ ຍ. ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີກ່ົ ຽວກັບການງນວິ້ ຕີນ ໄດແ້ ກ່ົ superficial flexor ແລະ deep flexor ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ມີ ຢີ ່ົ ູທງັ ຂາໜາ້ ແລະ ຂາຫງຼັ . 3). ກາ້ ມຊີ້ນໃນສ່ົ ວນລາຕົວ, ຄ ແລະ ຫວົ (muscles of the truck neck and head) ກົ່ ຸມກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີຢຶດສົ່ ວນລາຕົວ, ຄ ແລະ ຫົວຂອງສດັ ມັກເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີວາງຕວົ ຢົ່ ູເທງິ transverse process ຂອງກະດູກສນັ ຫຼັງ ແລະ ຢົ່ ູແຕ່ົ ລະຂາ້ ງຂອງ spinal processes ຂອງກະດູກສນັ ຫຼງັ . ໃນສດັ ລຽ້ ງ ກາ້ ມຊີນ້ ສນັ ຫຼັງທ່ົ ີໃຫຍ່ົ ທົ່ ີສຸດຄກາ້ ມຊນີ້ ສັນນອກ (longisimus dorsi) ກາ້ ມຊີນ້ ນປີ້ ະກອບດວ້ ຍມັດກາ້ ມຊີນ້ ນອ້ ຍໆທ່ົ ີຢຶດເກະຈາກ transverse process ໄປຍັງ spinal process ຫຼ ຢຶດລະຫວ່ົ າງspinal process ໄປຍງັ spinal process ຂອງກະດູກສນັ ຫງຼັ ທ່ົ ີຢ່ົ ູຕດິ ກນັ . ກາ້ ມຊີນ້ ກົ່ ຸມນຈີ້ ະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີໃນການຢດ ແລະ ງກະດູກ 67

ສນັ ຫງຼັ ແຕ່ົ ລະຂ້ (spinal column) ໄປດາ້ ນຂາ້ ງ. ນອກຈາກນຍີ້ ັງອາດເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການບດິ ຂອງລາຕວົ ໄດ,້ ກາ້ ມ ຊີນ້ ສ່ົ ວນສັນຫຼງັ ອາດເອີນ້ ຊົ່ ແຍກຕາມຕາແໜົ່ ງຂອງຮົ່ າງກາຍທົ່ ີເກາະຢົ່ ູເຊົ່ ັນ: longissimus lumborum (ຢຶດ ບລເິ ວນກະດກູ lumbra), longissimus cervical (ຢຶດບລເິ ວນກະດກູ ສນັ ຫງຼັ ທ່ົ ສີ ົ່ ວນຄ), ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ຊີ ົ່ ວຍຍົກ ຄ ຫຼ ສ່ົ ວນຫວົ ຂອງສດັ ຈະເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີມກີ ານພດັ ທະນາຫາຼ ຍ ຫຼ ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີທຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ ເນົ່ ອງຈາກຕອ້ ງ ຮບັ ນາ້ ໜກັ ຂອງຫວົ ແລະ ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການເຄົ່ ອນໄຫວຂອງຫວົ , ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີໃຫຍ່ົ ທົ່ ີສຸດຂອງຫວົ ມຈີ ຸດເກາະຕນົ້ ຈາກກະດູກສນັ ຫງຼັ ສ່ົ ວນສນັ ຄ (wither) ແລະ ລອດເຂາົ້ ໄປເກາະທົ່ ີ occipital bone ຂອງກະດູກຫວົ , ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ບີ ່ົ ໄດມ້ ີຈດຸ ເກາະທ່ົ ີກະດູກສນັ ຫຼັງ ແລະ ຢົ່ ູດາ້ ນເທງິ ຄ splenius muscle ສ່ົ ວນທ່ົ ີຢົ່ ູດາ້ ນລ່ົ ຸມຄ complexus muscle ທງັ ສອງເປັນກາ້ ມຊີນ້ ນອ້ ຍໆທົ່ ີຢດຶ ກະດູກສນັ ຫງຼັ ແຕ່ົ ລະອນັ ໃຫຕ້ ດິ ກັນ. ນອກຈາກນມີ້ ີ ligamentum nuchae ເຊົ່ ງິ ເປນັ ພວກ eleastic band 2 ຂາ້ ງ ຊ່ົ ວຍໃນການຍກົ ຄ ແລະ ຫວົ . ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ໃີ ຊໃ້ ນການງຄ ແລະ ຫວົ ໃນສດັ ລຽ້ ງຈະມກີ ານງຫວົ ແລະ ຄເນົ່ ອງຈາກແຮງດງຶ ດູດຂອງໂລກ ຮ່ົ ວມກບັ ການງຕວົ ຂອງກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູດາ້ ນລ່ົ ຸມຂອງຄເຊ່ົ ນັ : sterno - cephalicus ເຊົ່ ງິ ເປນັ ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີໃຊໃ້ ນການ ງຄ ແລະ ຫວົ ໃນມາ້ ຈະຢຶດລະຫວົ່ າງກະດູກໜາ້ ເອກິ (sternum) ແລະ ກະດູກຄາງກະໄຕລ່ົ ຸມ, ໃນງວົ ຈະມກີ າ້ ມ ຊີ້ນ mastoid process ທ່ົ ີມ າຊົ່ ວຍ ຢຶດເກ າະ ຄກັບ ກະ ໂຫຼ ກ ຫົວ ອີກ ດ້ວຍ . ນອ ກຈ າກ ນີຍ້ ັງມີກ້າມຊີ້ນ sternothyro - hyoideus, longissimus dorsi ແລະ ventral straight muscle ຊ່ົ ວຍໃນການງສົ່ ວນ ຫວົ ຕົ່ ມອກີ ດວ້ ຍ. 4). ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງ (abdominal muscle) ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງເປັນກາ້ ມຊີນ້ ຊະນດິ ແປ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ເີ ປັນຂອບທອ້ ງກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຊ່ົ ວຍຄາ້ ຈນູ ອະໄວຍະວະ ຍ່ົ ອຍອາຫານ ແລະ ອະໄວຍະວະສບພນັ ໂດຍສະເພາະໃນຂະນະທ່ົ ສີ ດັ ເພດແມົ່ ມກີ ານຖພາ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ມໜີ າ້ ທົ່ ີ ກົ່ ຽວກບັ ການຂບັ ຖ່ົ າຍອາຈມົ (defacation) ແລະ ການຂບັ ປດັ ສະວະ (urination ) ລວມທງັ ຂະນະເກດີ ການ ເກດີ , ກ່ົ ຽວກບັ ການເອອ້ ມອາຫານ, ການອາຈຽນ ແລະ ການຈາມ ເປັນຕນົ້ . ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງຈະຮຽງຕວົ ເປນັ ແຜ່ົ ນ ຊອ້ ນໆກນັ . ເສນັ້ ໄຍຂອງກາ້ ມຊນີ້ ແຕົ່ ລະຊນັ້ ຈະຮຽງຕວົ ກນັ ແບບໄຂວກ້ ນັ ແລະ ສານກນັ ໄປມາ, ບາງຊນັ້ ຈະຮຽງຕວົ ກນັ ຄາ້ ຍຮູບວ,ີ ກາ້ ມຊນີ້ ທອ້ ງແຕົ່ ລະມດັ ໃນແຕົ່ ລະຂາ້ ງຈະມຈີ ດຸ ເກາະປາຍທ່ົ ເີ ສນັ້ ແນວກາງຕວົ ດາ້ ນລົ່ ຸມໂດຍແຜົ່ ນ ໜ ຽວສີ ຂ າວ ເອີ້ນວົ່ າ: linea alba ຫຼ white line ກ້າມ ຊີ້ນທ້ອ ງທົ່ ີ ສາຄັນ ໄດ້ແກົ່ external abdominal oblique, internal abdominal oblique, transverse abdominal oblique ແ ລ ະ rectus abdominalis ໂດຍ external abdominal oblique ເປັນຊນັ້ ທ່ົ ຢີ ົ່ ູດາ້ ນເທງິ ສຸດມີເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ແີ ລ່ົ ນສຽງ ລງົ ດາ້ ນລ່ົ ຸມ ແລະ ຂາ້ ງຫງຼັ ມີຈດຸ ເກາະຕົນ້ ຈາກຊ່ົ ີໂຄງຊົ່ ີທ່ົ ີ 2 ແລະ 3 ນບັ ຈາກຊ່ົ ີໂຄງຊົ່ ີສຸດທາ້ ຍ ແລະ lumbro - dorsal fascia ບລເິ ວນເທງິ ສົ່ ວນຫຼງັ ແລະ ສະໂພກ ກາ້ ມຊີນ້ external abdominal oblique ແຕ່ົ ລະຂາ້ ງ ຈະມປີ າຍຂອງກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີແຜົ່ ອອກ (aponeurosis) ໄປຢຶດຕ່ົ ກນັ ທ່ົ ີ linea alba ທາງດາ້ ນທາ້ ຍຂອງລາຕວົ ປາຍ ຂອງກາ້ ມຊນີ້ ນຈີ້ ະແຜ່ົ ອອກເອີນ້ ວ່ົ າ: inguinal ligament ໃນສດັ ເພດຜູ້ inguinal ligament ຈະປະກອບເປັນ ຂອບດາ້ ນນອກຂອງ inguinal ring ທົ່ ີເປນັ ຊົ່ ອງທາງຜົ່ ານຂອງສາຍຈົ່ ອງແກ່ົ ນອນັ ຖະ (spermatid cord). internal abdominal oblique ເປັນກາ້ ມຊີ້ນທົ່ ີຢົ່ ູໃຕຊ້ ນັ້ external abdominal oblique ເສັນ້ ໄຍ ກາ້ ມຊນີ້ ຈະທອດຕວົ ຜົ່ ານສຽງໆໄປທາງດາ້ ນລົ່ ຸມຂອງລາຕວົ ແລະ ຂາ້ ງໜາ້ , ຈຸດເກາະປາຍຂອງກາ້ ມຊີນ້ ນຈີ້ ະແຜ່ົ ອອກ ແລະ ເຊົ່ ອມຕ່ົ ກບັ ກາ້ ມຊນີ້ ອີກດາ້ ນໜ່ົ ງຶ ທົ່ ີ linea alba ໂດຍທົ່ ວົ ໄປກາ້ ມຊີນ້ ຈະມຈີ ດຸ ເກາະຕນົ້ ທ່ົ ໃີ ຕເ້ ຍົ່ ອຫຸມ້ 68

ກາ້ ມຊີນ້ ສົ່ ວນ lumbo - dorsal fasia ແລະ inguinal ligament ໂດຍທົ່ ົວໄປໃນສັດລຽ້ ງກາ້ ມຊີນ້ ນີຈ້ ະ ປະກອບເປັນຂອບດາ້ ນໃນຂອງ internal canal I ຂອງ internal inguinal ring ເສັນ້ ໄຍກາ້ ມຊີນ້ ທາງສົ່ ວນ ທາ້ ຍບາງສົ່ ວນຈະປະກອບເປັນຂອບດາ້ ນໃນຂອງ inguinal canal ແລະ Internal inguinal ring, ເສນັ້ ໄຍ ກາ້ ມຊນີ້ ດາ້ ນທາ້ ຍສ່ົ ວນໃຫຍ່ົ ຂອງ internal abdominal oblique ຈະສອດຍາວຜ່ົ ານສ່ົ ວນ inguinal canal ຮ່ົ ວມໄປກບັ spermatid cord ໄປຢຶດຕດິ ກບັ ເນອ້ ເຍ່ົ ອທ່ົ ີຫຸມ້ ອັນຖະສ່ົ ວນ tunica vaginalis communis ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ແີ ຍກຕວົ ອອກມານເີ້ ອີນ້ ວ່ົ າ: external cremaster muscle ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີໃນການດງຶ ແກົ່ ນອນັ ຖະມາທ່ົ ີ internal canal ໃນສດັ ບາງຊະນິດເຊົ່ ນັ : ຊາ້ ງແກ່ົ ນອນັ ຖະຈະຖກດຶງໃຫເ້ ຂາົ້ ໄປໃນບລເິ ວນທອ້ ງຍກົ ເວັນ້ ໃນລະດູ ການປະສມົ ພນັ . transverse abdominal oblique muscle ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທອ້ ງທົ່ ີເລກິ ທົ່ ີສຸດ ເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊນີ້ ຈະແລົ່ ນ ຊ່ົ ຕງັ້ ຂວາງລງົ ມາທາງດາ້ ນລ່ົ ຸມລາຕວົ ແລະ ເຊ່ົ ອມຕົ່ ກບັ linea alba. rectus abdominius ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ແປມີຈຸດເກາະຕົນ້ ທ່ົ ີປາຍກະດູກຊົ່ ີໂຄງ ແລະ ກະດູກເອກິ ເສນັ້ ໄຍ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະແລ່ົ ນຊົ່ ໄປທາງດາ້ ນທາ້ ຍລາຕວົ ເປັນແນວຂດນົ ກບັ ສົ່ ວນຫງຼັ ຈຸດເກາະປາຍຢ່ົ ູທົ່ ີ pubis ໂດຍໃຊເ້ ອັນ (tendon) ເອີນ້ ວ່ົ າ: prepubis tendon. ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີຊ່ົ ວຍໃນການຫາຍໃຈ ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີຊ່ົ ວຍໃນການຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ຫາຍໃຈອອກ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຈະເປັນການເພົ່ ີມຂະໜາດຂອງຜງົ້ ເອກິ ເຮດັ ໃຫມ້ ອີ າກາດເຂາົ້ ສ່ົ ປູ ອດຫາຼ ຍ, ສົ່ ວນການຫາຍໃຈອອກ ເປນັ ການຫຼຸດຂະໜາດຂອງຜົງ້ ເອກິ ເພ່ົ ອຂບັ ອາກາດອອກຈາກຮົ່ າງກາຍ, ກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີຊົ່ ວຍໃນການຫາຍໃຈເຂາົ້ ໄດແ້ ກົ່ ກາ້ ມຊີນ້ ກະບງັ ລມົ (diaphram) ແລະ external intercostal muscle ໂດຍກະບງັ ລມົ ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ຊະນິດ ແປທ່ົ ີມຮີ ູບຮົ່ າງຄາ້ ຍໂດມ ວາງຕວົ ກນັ້ ລະຫວ່ົ າງຊ່ົ ອງເອກິ ແລະ ບລເິ ວນທອ້ ງ ສົ່ ວນນນູ ຫຼ ສ່ົ ວນທົ່ ີເປນັ ຮູບໂດມຈະ ຢ້ເຂາົ້ ໄປໃນຊົ່ ອງເອກິ , ການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ກລະບງັ ລມົ ມຜີ ນົ ໃຫຂ້ ະໜາດຂອງຜງົ້ ເອກິ ເພ່ົ ີມຂນຶ້ ແລະ ອາກາດ ຈາກພາຍນອກຮົ່ າງກາຍຈະຖກດູດເຂົາ້ ໃນປອດ, ເນ່ົ ອງຈາກຄວາມດນັ ຂອງອາກາດໃນຊ່ົ ອງເອກິ ຕ່ົ າກວ່ົ າພາຍນອກ external intercostal muscle ເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຢດຶ ລະຫວ່ົ າງດາ້ ນຫງຼັ ຂອງກະດກູ ຊົ່ ີໂຄງແຕ່ົ ລະອນັ ເສນັ້ ໄຍກາ້ ມ ຊີນ້ ຈະທອດຕວົ ລງົ ດາ້ ນລົ່ ຸມເຊົ່ ນັ : ດຽວກບັ external abdominal oblique ກາ້ ມຊີນ້ ນເີ້ ມ່ົ ອຫດົ ຕວົ ຈະຊົ່ ວຍດຶງ ໃຫຊ້ ່ົ ີໂຄງແຕົ່ ລະຊ່ົ ຂີ ະຫຍາຍອອກ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການຂະຫຍາຍຂະໜາດຂອງຜົງ້ ເອກິ . ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກ່ົ ຽວຂອ້ ງກັບການຫາຍໃຈອອກ ປະກອບດວ້ ຍກາ້ ມຊີນ້ ທ້ອງ , internal intercostal muscle, retractor costal muscle ແລະ transverse thoracic muscle ໃນການຫາຍໃຈອອກການ ຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງ ຈະດນັ ໃຫອ້ ະໄວຍະວະພາຍໃນບລເິ ວນທອ້ ງດນັ ກະບງັ ລມົ ເຂາົ້ ໄປໃນຊົ່ ອງເອກິ ເຊົ່ ງິ ຈະ ຊົ່ ວຍລຸດຂະໜາດຂອງຊົ່ ອງເອິກໄດ້ ສ່ົ ວນ internal intercostal muscle ເຊ່ົ ງິ ວາງຕົວຢ່ົ ູດາ້ ນຊນັ້ external intercostal muscle ເມົ່ ອເກດີ ການຫດົ ຕວົ ຈະດງຶ ກະດູກຊ່ົ ີໂຄງໃຫໝ້ ູນໄປທາງດາ້ ນຫຼງັ ຫຼຸດຂະໜາດຂອງຊົ່ ອງ ເອິກລົງ. ກາ້ ມຊີນ້ ນີຈ້ ະມີເສັ້ນໄຍກ້າມຊີນ້ ທ່ົ ີແລ່ົ ນລງົ ດາ້ ນລ່ົ ຸ ມ ແລະ ໄປຂ້າງໜາ້ , ສວນທາງກັບ external intercostal muscle ສ່ົ ວນ retractor costal muscle ເປັນກາ້ ມຊນີ້ ທ່ົ ີມຮີ ູບຫຼາຍຫົ່ ຽຼ ມຂະໜາດນອ້ ຍວາງ ຕວົ ດາ້ ນຫງຼັ ກະດູກຊົ່ ີໂຄງຊົ່ ີສຸດທາ້ ຍ, ເມ່ົ ອຫດົ ຕວົ ຈະດງຶ ກະດູກຊ່ົ ີໂຄງຊ່ົ ີສຸດທາ້ ຍເຂາົ້ ມາ transverse thoracic muscle ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ຊະນດິ ແປທ່ົ ີເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊນີ້ ວ່ົ ງິ ຂວາງກບັ ພນ້ ດາ້ ນໃນຂອງຊ່ົ ອງເອກິ , ວາງຕວົ ຢ່ົ ູເທງິ ກະດູກ 69

ເອກິ ແລະ costal cartilage ເມ່ົ ອຫົດຕວົ ຈະດຶງຊົ່ ີໂຄງ ແລະ costal cartilage ເຂາົ້ ໄປຂາ້ ງໃນ ແລະ ດາ້ ນ ຫງຼັ . 1.3.1. ກາຍວິພາກຂອງກາ້ ມຊີ້ນລາຍ ( anatomy of striated muscle) ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ຫຼ ກາ້ ມຊນີ້ ໂຄງຮົ່ າງເປນັ ສ່ົ ວນຂອງກາ້ ມເນອ້ ທ່ົ ີຢດຶ ຫຼ ເກາະຕດິ ກບັ ກະດູກ ແຕົ່ ລະມດັ ກາ້ ມຊີນ້ ມຮີ ູບຮ່ົ າງຕົ່ າງກນັ ໄປ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍແຕ່ົ ລະມດັ ຈະປະກອບດວ້ ຍຈຸລງັ ກາ້ ມຊີນ້ (muscle fiber) ເຊົ່ ງິ ເປັນໜ່ົ ວຍ ຍ່ົ ອຍທົ່ ີສຸດຂອງກາ້ ມຊີນ້ , ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຮຽງຕວົ ຂະໜານກນັ ເປັນມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ຂະໜາດໃຫຍ່ົ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ເບນເລ່ົ (belley), ແຕ່ົ ລະມດັ ໃຫຍ່ົ ຈະຖກລອ້ ມອອ້ ມດວ້ ຍແພສາພນັ ສີຂາວໜຽວເອີນ້ ວົ່ າ: ເອພໄິ ມຊຽມ (epimysium ຫຼ deep fascia) ເປັນແພສາພນັ ຊະນດິ dense connective tissue ຊນັ້ ເອພໄິ ມຊຽມຈະເປັນຊນັ້ ທ່ົ ີມເີ ສນັ້ ເລອດ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດຂະໜາດໃຫຍ່ົ ທົ່ ແີ ທງທະລຸຜົ່ ານເອພໄິ ມຊຽມເຂາົ້ ໄປລຽ້ ງມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ຍ່ົ ອຍໆ, ພາຍໃນ ກາ້ ມຊີນ້ ມດັ ໃຫຍົ່ ມ່ົ ລີ ອ້ ມອອ້ ມດວ້ ຍເອພິໄມຊຽມຈະມກີ າ້ ມຊີນ້ ມດັ ຍົ່ ອຍໆຂະໜາດຕ່ົ າງໆຫຼາຍໆມດັ ລວມກນັ ແຕົ່ ລະມດັ ກາ້ ມຊນີ້ ນອ້ ຍນເີ້ ອນີ້ ວົ່ າ: ບນັ ເດີນ (bundle ຫຼ fasciculi) ໂດຍມສີ ົ່ ວນຂອງແພສາພນັ ທົ່ ີມາຫ່ົ ຫຸມ້ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ເພຣີ ິໄມຊຽມ (perimysium). ກາ້ ມຊນີ້ ມດັ ນອ້ ຍທ່ົ ີຫ່ົ ຫຸມ້ ດວ້ ຍເພຣີ ິໄມຊຽມນຍີ້ ງັ ປະກອບດວ້ ຍເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊີນ້ ຫຼ ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ (muscle fiber) ຫຼາຍໆຈຸລງັ ມາຮຽງຕ່ົ ຂະໜານກນັ , ແຕົ່ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ຈະມແີ ພສາພນັ ມາຫ່ົ ຫຸມ້ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ເອັນໂດໄມຊຽມ (endomysium) ເອັນໂດໄມຊຽມເປັນຊນັ້ ບາງໆຂອງ reticular fiber ທ່ົ ີລອ້ ມ ອອ້ ມ ຫຼ ຫົ່ ຫຸມ້ ຈລຸ ັງກາ້ ມຊີນ້ ໄວ້ ພາຍໃນເອນັ ໂດໄມຊຽມຈະມເີ ສັນ້ ເລອດຝອຍ ແລະ ເສນັ້ ປະສາດຂະໜາດນອ້ ຍ ແຊກຕວົ ຢົ່ ູໂດຍແຊກຕວົ ຕາມຜິວດາ້ ນນອກ (outer surface) ຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ , ຊນັ້ ແພສາພັນທງັ ສາມຄເອນັ ໂດໄມຊຽມ, ເພີຣິໄມຊຽມ ແລະ ເອພໄິ ມຊຽມ ຈະຕດິ ຕົ່ ເຖງິ ກນັ ໝດົ ໂດຍຈະມສີ ່ົ ວນທົ່ ມີ າລວມກນັ ເກດີ ເປນັ ສ່ົ ວນ ຂອງເອັນ (tendon)ທົ່ ີຍດຶ ກາ້ ມຊີນ້ ກບັ ກະດກູ , ການເຊ່ົ ອມຕ່ົ ກນັ ຂອງແພສາພນັ ຂອງມັດກາ້ ມຊນີ້ ນີມ້ ຜີ ົນໃຫກ້ າ້ ມ ຊນີ້ ສາມາດຫົດຕົວໄດພ້ ອ້ ມໆກັນ. ເນ່ົ ອງຈາກສົ່ ວນທົ່ ີຫ່ົ ຫຸມ້ ກາ້ ມຊີນ້ ນີຈ້ ະຢ່ົ ູຢົ່ າງຫຼວມໆ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍໃນແຕ່ົ ລະ ສ່ົ ວນຂອງຮ່ົ າງກາຍຈະມຄີ ວາມໜຽວ ຫຼ ນ່ົ ມຸ ແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປ ຂນຶ້ ກບັ ແພສາພນັ ແລະ ເນອ້ ເຍົ່ ອໄຂມນັ ທົ່ ີເປັນສ່ົ ວນ ປະກອບ ເຊ່ົ ນັ : ກາ້ ມຊີນ້ ຂາຈະໜຽວກວ່ົ າກາ້ ມຊີນ້ ສນັ ຫງຼັ ເປນັ ຕນົ້ . ເມົ່ ອພຈິ າລະນາເຖິງການຮຽງຕວົ ຂອງແຕ່ົ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍຈະເຫນັ ວ່ົ າມລີ ກັ ສະນະການຮຽງຕວົ ຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີແຕກຕົ່ າງກັນໄປ ເຊ່ົ ນັ : ສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງ ຫຼ ກາ້ ມຊີນ້ ກະບງັ ລມົ , ຈຸລງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຮຽງຕວົ ກັນເປັນ ແຜົ່ ນບາງໆ, ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງຈ່ົ ງຶ ເປັນກາ້ ມຊີນ້ ຮູບຮ່ົ າງແປ, ສ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ ນ່ົ ອງຈຸລງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຮຽງຕົວເປັນຮູບກະ ສວຍ, ກາ້ ມຊີນ້ ບາງຊະນດິ ມກີ ານຮຽງຕົວເປັນຮູບແສກ (penni form) ຫຼ ຮູບຂນົ ນົກ (feather form) ການ ຮຽງຕວົ ຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ດົ່ ັງກົ່ າວນສີ້ າມາດນາມາໃຊເ້ ປັນຫຼກັ ເກນໃນການເອີນ້ ຊົ່ ກາ້ ມຊີນ້ ໃນສ່ົ ວນຕົ່ າງໆຂອງ ຮົ່ າງກາຍສດັ ໄດເ້ ຊົ່ ນັ ກນັ . 70

ຮູບທີ 5.5 ກາຍະວພິ າກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ທ່ົ ມີ າ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 1.3.2. ຈຸລະກາຍະວິພາກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ( microanatomy of muscle ) ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍເປັນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີປະກອບດວ້ ຍເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊນີ້ ຫຼ ຈຸລງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍທ່ົ ີມຮີ ູບຮ່ົ າງຄາ້ ຍຊົງກະ ບອກແຕົ່ ປາຍທັງສອງຂາ້ ງແຫຼມ ຈລຸ ັງມີຄວາມຍາວປະມານ 1 - 40 ມມ. ແຕົ່ ລະຈລຸ ັງມີຫຼາຍແກົ່ ນນອ້ ຍ ແລະ ມີ ແກົ່ ນນອ້ ຍຮູບໄຂ່ົ ຢົ່ ູອອ້ ມຮອບໃຕເ້ ຍົ່ ອຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ຊາໂຄເລມັ ມົ່ າ (sarcolemma) ຫຼ ສ່ົ ວນຂອງເຍ່ົ ອຫຸມ້ ຈລຸ ັງໃນຈຸ ລງັ ທົ່ ວົ ໆໄປ. ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປການເອນີ້ ຊ່ົ ສ່ົ ວນປະກອບຕົ່ າງໆ ຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ມກັ ນຍິ ມົ ໃຊສ້ ບັ ທ່ົ ີມຄີ ວາມໝາຍກ່ົ ຽວ ກບັ ກາ້ ມຊນີ້ (ເນົ່ ອງຈາກມລີ ກັ ສະນະ ແລະ ໂຄງສາ້ ງຈລຸ ງັ ທົ່ ີພເິ ສດຈາກຈລຸ ງັ ອ່ົ ນໆໃນຮ່ົ າງກາຍ) ເຊົ່ ງິ ເປັນຄາສບັ ທ່ົ ີມີ ຮາກສັບທົ່ ີມາຈາກພາສາກຣີກເຊົ່ ນັ : ຄາວ່ົ າ sarco = fresh, mys ຫຼ myo = muscle ເຊ່ົ ັນ: plasma membrane ເອີ້ນ ວົ່ າ: sarcolemma,cytoplasm ເອີ້ນ ວົ່ າ: sarcoplasm, mitochondria ເອີ້ນ ວ່ົ າ: sarcosome, endolasmic reticulum ເອນີ້ ວ່ົ າ: sarcoplasmic reticulum, microfilament ເອີນ້ ວ່ົ າ: myofilament ແລະ microfibril ເອນີ້ ວ່ົ າ: myofibril ເປນັ ຕນົ້ . 71

ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລາຍຈະຮຽງຕົວຕ່ົ ກັນເປັນເສັນ້ ຍາວໂດຍບ່ົ ມຂີ ອບກັນ້ ຈົ່ ຶງເຮັດໃຫເ້ ຫນັ ເປັນຈຸລັງດຽວກັນ ຕະຫຼອດ. ຊາໂຄເລມັ ມາຂອງຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຢ່ົ ູຕດິ ກບັ ສ່ົ ວນຂອງເອນັ ໂດໄມຊຽມ ເຊ່ົ ງິ ເປນັ ແພສາພັນຊັນ້ ໃນສຸດ ບລິເວນຊາໂຄເລັມມາຂອງຈຸລັງກາ້ ມຊີນ້ ແຕົ່ ລະຈລຸ ັງຈະມີປາຍຂອງປະສາດສົ່ ງັ ການປາກົດຢົ່ ູ (motor nerve fiber) ເອນີ້ ວ່ົ າ: button terminal ໂດຍບລເິ ວນທ່ົ ມີ ີປາຍປະສາດມາສາຜັດນເີ້ ອີນ້ ວ່ົ າ: motor end plate ເຊົ່ ງິ ມີສົ່ ວ ນຂ ອງ synaptic cleft ເຮັດໜ້າທົ່ ີ ໃນກ ານນ າກ ະແສ ປະສ າດໂດ ຍໃຊ້ທ າດເຄ ມີເປັ ນສົ່ ນາເຊ່ົ ັນ: acetylcholine ພາຍໃນຊາໂຄເລັມມາຂອງແຕ່ົ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະປະກອບດວ້ ຍເສນັ້ ໄຍນອ້ ຍໆຫຼວງຫາຼ ຍເອີນ້ ວົ່ າ: ເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊີນ້ (myofibril ຫຼ muscle fiber) ແຕົ່ ລະຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊີນ້ ຈະຮຽງຕວົ ຂດນົ ກນັ ຢ່ົ າງເປນັ ລະບຽບ ເມ່ົ ອນາຊນິ້ ກາ້ ມຊນີ້ ລາຍມາຢ້ອມສີແລວ້ ສົ່ ອງເບົ່ ງິ ດວ້ ຍກອ້ ງຈນຸ ລະທດັ ໂດຍໃຊກ້ າລງັ ຂະຫຍາຍສູງຈະເຫນັ ວົ່ າມລີ າຍ ຕາມຂວາງຂອງແຕົ່ ລະເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊນີ້ (myofibril) ລາຍທ່ົ ີເກິດຂນ້ ເຫນັ ເປັນແຖບທບຶ ແສງ ແລະ ແຖບຈາງແສງ ສະຫຼບັ ກນັ ໄປມາເຊ່ົ ງິ ເກດີ ຈາກການຮຽງຕົວຂອງໂປຼຕີນໃນກາ້ ມຊນີ້ ຄ myosin ແລະ actin filament ທົ່ ີຢົ່ ໃູ ນ ເສນັ້ ໄຍກາ້ ມຊນີ້ . ປົກກະຕໄິ ມໂອຟລິ າເມນັ (myofilament) ເປັນໂປຼຕີນໃນກາ້ ມຊນີ້ ຊະນິດໜ່ົ ງຶ ແບ່ົ ງອອກເປັນ 2 ປະເພດຄຊະນິດບາງ (thin filament) ເອີນ້ ວົ່ າ: actin ສ່ົ ວນໄມໂອຟິລາເມນັ ຊະນດິ ໜາ (thick filament) ຄ myosin ທງັ actin ແລະ myosinຈະຮຽງຕວົ ຊອ້ ນເຫ່ົ ຼອມກນັ ໄປ, ບລເິ ວນໃດທົ່ ີມໂີ ປຼຕີນທງັ ສອງຊະນດິ ຊອ້ ນ ກັນຢ່ົ ູຈະເຫັນເປັນສີເຂັມ້ ເອີ້ນ ວົ່ າ: dark band ຫຼ A - band (anisotropic band) ສົ່ ວນບລິເວນທ່ົ ີ ມີ ສະເພາະໂປຼຕີນ actin ຢ່ົ າງດຽວຊອ້ ນກັນຢົ່ ູຈະເຫນັ ເປັນສີຈາງ ຫຼ ສີຂາວເອີນ້ ວ່ົ າ: light band ຫຼ I - band (isotropic band) ສົ່ ວນຊ່ົ ອງທົ່ ີຢົ່ ູລະຫວ່ົ າງປາຍຂອງ actin ເອີນ້ ວ່ົ າ: H - band ເຫນັ ເປັນແຖບສີຈາງຢ່ົ ູກາງ A - band ລະຫວ່ົ າງເຄົ່ ງິ ກາງຂອງ I - band ຈະມເີ ສນັ້ ຕດິ ສທີ ບຶ ຄ່ົ ນັ ຢົ່ ູເອີນ້ ວ່ົ າ: Z - line ແລະ ລະຍະລະຫວົ່ າງ Z - line ທງັ ສອງເສນັ້ ເອີນ້ ວົ່ າ: sarcomere ເຊົ່ ງິ ເປັນໂຄງສາ້ ງ ແລະ ໜົ່ ວຍເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຂອງ myofibril ຂະນະທ່ົ ີກາ້ ມ ຊີນ້ ຫດົ ຕວົ . ປາຍຂອງ actin ທ່ົ ີຢ່ົ ູຂາ້ ງດຽວກນັ ຈະຫດົ ຕວົ ເຂາົ້ ຫາກັນ ເຮດັ ໃຫ້ H - zone ຫາຍໄປ ແລະ I - band ແຄບລົງ ແຕ່ົ A - band ຍງັ ຄງົ ເດມີ ແລະ ລະຍະລະຫວົ່ າງ Z - line ຫຼ sarcomereຈະແຄບ ຫຼ ຫົດ ເຂາົ້ ຫາກນັ (sarcomere ຫດົ ສນັ້ ລງົ ). ໂປຼຕນີ myosin ປະກອບດວ້ ຍໜ່ົ ວຍນອ້ ຍໆຫາຼ ຍຊະນດິ ໄດແ້ ກ່ົ lighten meromyosin (LMM) ແລະ heavy meromyosin (HMM) ສ່ົ ວນຂອງ HMM ເປນັ ສ່ົ ວນທ່ົ ີຢ້ໂຜ່ົ ອອກມາຈາກໄມໂອຊນິ ເມ່ົ ອສ່ົ ອງກອ້ ງເບົ່ ິງ ຈາກກອ້ ງຈນຸ ລະທດັ ອເິ ລັກຕອນ, ສົ່ ວນ HMN ຈະຢ້ໄປກົ່ ຽວຕດິ ຢົ່ ູກບັ actin ເຮັດໃຫເ້ ກີດເປັນ actomyosin ການກ່ົ ຽວກນັ ຂອງ myosin ແລະ actin ເອີນ້ ວົ່ າ: cross bridge ສ່ົ ວນນີມ້ ເີ ອນໄຊມທ໌ ົ່ ີສາຄນັ ຄ ATPase ສົ່ ວນຂອງ actomyosin ເປນັ ທາດປະກອບເຊີງຊອ້ ນທ່ົ ີເກດີ ຈາກການເກາະກນັ ຂອງmyosin ແລະ actin ໂດຍ ມເີ ອນັ ໄຊມ໌ ATPase ແລະ Ca++ ເປັນຕວົ ເລົ່ ງັ ປະຕກິ ິລຍິ າ. ສາລບັ LMN ເປນັ ໂປຼຕີນທ່ົ ບີ ່ົ ມຄີ ຸນລັກສະນະທາງ ຊວີ ະເຄມ.ີ ສົ່ ວນໂປຼຕນີ actin ເປນັ ໂປຼຕນີ ໃນກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ປີ ະກອບດວ້ ຍ globular actin monomers (G - actin) ຮຽງກນັ ເປນັ ວງົ ອອ້ ມແທ່ົ ງ filamentous protein ທ່ົ ເີ ອີນ້ ວົ່ າ: ໂປຼຕນີ tromyosin ແລະ ມໂີ ປຼຕນີ ຂະໜາດນອ້ ຍ ໆເອນີ້ ວົ່ າ: ໂປຼຕນີ troponin ແຊກຕວົ ຢົ່ ູລະຫວົ່ າງກຽວຂອງ G – actin. 72

ຮູບທີ 5.6 ຈລຸ ະກາຍະວພິ າກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ທ່ົ ມີ າ : Mader, 1988 1.3.3.ການຫົດຕົວຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍ ທດິ ສະດີທ່ົ ໃີ ຊອ້ ະທບິ າຍການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ເອີນ້ ວົ່ າ: sliding filament theory ຈດັ ເປັນທດິ ສະດີ ທ່ົ ີໄດຈ້ າກການສງັ ເກດການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊນີ້ (ຈລຸ ງັ ກາ້ ມຊນີ້ ) ພບົ ວ່ົ າ ສົ່ ວນຂອງ I - band ຈະມຄີ ວາມຍາວຄງົ ທົ່ ,ີ ແຕົ່ I - band ແລະ H - band ມຄີ ວາມຍາວທົ່ ີຫຸຼດລງົ ໂດຍທ່ົ ຄີ ວາມຍາວຂອງ thick ແລະ thin filament ບົ່ ປ່ົ ຽນແປງ ສະແດງໃຫເ້ ຫນັ ວ່ົ າຕອ້ ງມກີ ານ sliding ຂອງ thin filament ແຊກເລກິ ລງົ ໄປໃນ A - band ເຊ່ົ ິງ ຈະເປນັ ການເພີມ້ ການຊອ້ ນ ຫຼ ການ overlap ຂອງ thick ແລະ thin filament ເຊົ່ ງິ ມຜີ ົນໃຫ້ sarcomere ມຂີ ະໜາດນອ້ ຍລງົ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ເກດີ ການຫດົ ຕວົ . ກນົ ໄກໃນການຫດົ ຕວົ ທົ່ ີສາຄນັ ຄ: 73

ເມ່ົ ອກາ້ ມຊີນ້ ຢົ່ ູໃນໄລຍະພັກ (resting stage) ATP ຈະຈັບກັບ ATPase site ທົ່ ີຢົ່ ູເທງິ myosin (head site) ເຮດັ ໃຫ້ ATP ບ່ົ ມອີ ດິ ສະຫະຼ ທົ່ ຈີ ະແຕກຕວົ ເພ່ົ ອໃຫພ້ ະລງັ ງານໄດ້ເນົ່ ອງຈາກຂະບວນການແຕກຕວົ ເພົ່ ອໃຫພ້ ະລງັ ງານນີຕ້ ອ້ ງການຕວົ ເລ່ົ ງັ (co - factor) ຄ myosin - actin interaction. ການທ່ົ ີ myosin ກບັ actin ຈບັ ຕວົ ກນັ ບ່ົ ໄດເ້ ກດີ ຈາກການທ່ົ ີ myosin binding site ເທງິ ໂມເລກຸນຂອງ actin ມີ troponin ແລະ tropomyosin ຂວາງຢ່ົ ູ. ການເກດີ ກົນໄກການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ເມ່ົ ອມີກະແສປະສາດມາທ່ົ ີປາຍປະສາດຊ່ົ motor end plate ກະແສປະສາດຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ໄລຍະ depolarization ຂອງ sarcolemma ມຜີ ົນໃຫມ້ ີການປດົ ປົ່ ອຍ Ca++ ທົ່ ີຢ່ົ ູໃນ sarcoplasmic reticulum ອອກມາທ່ົ ີ sarcoplasm Ca++ ອິດສະຫຼະທົ່ ີອອກມາຈະຈັບຕົວກັບ troponin ເຮດັ ໃຫ້ troponin ເກດີ ການປົ່ ຽນແປງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ troponin ເກດີ ການເຄົ່ ອນທ່ົ ີ myosin ຈ່ົ ງຶ ຈັບ ກບັ binding site ຂອງ actin (G - actin) ໄດ້ ATP ຈົ່ ງຶ ສາມາດແຕກຕວົ ໃຫພ້ ະລງັ ງານໄດ,້ ພະລັງງານນີຈ້ ະ ເຮັດໃຫ້ເກີດການຫັກງຂອງສົ່ ວນ HMM ຂອງ myosin ທ່ົ ີເປັນ cross bridge ກບັ actin ເຮັດໃຫ້ actin filament ເຄ່ົ ອນຝັງຕວົ ລງົ ໄປໃນ A - band ແລະ Z - line ຂອງແຕ່ົ ລະ sarcomere ຖກດງຶ ເຂົາ້ ຫາກນັ , ກາ້ ມຊີນ້ ຈ່ົ ງຶ ເກີດການຫົດຕວົ ແຕ່ົ ລະເທ່ົ ອຂອງການຫດົ ຕົວຈະເກີດຂນຶ້ ໂດຍ cross bridge ເປນັ ຮອ້ ຍໆອັນເຮດັ ວຽກພອ້ ມໆກນັ , ຫຼງັ ຈາກທົ່ ີເກດີ ການຫກັ ງຂອງ cross bridge ລະຫວ່ົ າງ actin ແລະ myosin ແລວ້ ATP ທ່ົ ຍີ ງັ ຄົງມຢີ ່ົ ູພາຍໃນ sarcoplasm ຈະເຮດັ ໃຫ້ cross bridge ຖກທາລາຍ ໂດຍ head ຂອງmyosin ຈະ ຖກຍກົ ອອກຈາກ actin ເພົ່ ອກຽມພອ້ ມທົ່ ຈີ ະຈບັ ກບັ actin ໂມເລກຸນໃໝ່ົ ທ່ົ ີເຄົ່ ອນເຂາົ້ ມາຫາ ແລະ ເກດີ ວງົ ອອ້ ມ (cycle)ໃໝົ່ ຂອງການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ , ການຫດົ ຕວົ ຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຈະເກດີ ຂນຶ້ ຊາ້ ໆກນັ ຕຣາບໃດທ່ົ ີຍງັ ມີ Ca++ ແ ລ ະ ATPພ າຍ ໃ ນ sarcoplasm ເມ່ົ ອ ກ ານ ຫົ ດ ຕົ ວ ສີ້ນ ສຸ ດ ລົ ງ Ca++ ຈ ະ ຖ ກ ດຶ ງກັ ບ ເຂົ້າໄ ປ ໃ ນ sarcoplasmic reticulum ໂ ດ ຍ ວິ ທີ active transport ເ ມ່ົ ອ ບົ່ ມີ Ca++ ສົ່ ວ ນ ຂ ອ ງ troponin- tropomyosin complex ກຈະກບັ ມາຍງັ myosin binding site ຂອງ G-actin ຢົ່ າງເດີມເຮັດໃຫ້ myosin ຈບັ ກບັ actin ບ່ົ ໄດກ້ າ້ ມຊນີ້ ກຈະກບັ ເຂາົ້ ສົ່ ູໄລຍະພກັ ເຊົ່ ນັ ເດມີ . ກລະນທີ ົ່ ີຂາດ ATP ພາຍໃນກາ້ ມຊີນ້ (sarcoplasm) cross bridge ລະຫວົ່ າງ actin ແລະ myosin ຈະຄົງຕົວບ່ົ ສາມາດແຍກອອກຈາກກນັ ໄດ້ ເຮັດໃຫກ້ າ້ ມຊີນ້ ເກດີ ການຈງັ ຕວົ ຫຼ ກາ້ ມຊນີ້ ຢົ່ ູໃນສະພາບຫດົ ຕົວ ຕະຫຼອດເວລາບ່ົ ສາມາດຄາຍຕວົ ໄດ້ ເຊົ່ ນັ : ການເກດີ rigor mortis ຂອງກາ້ ມຊນີ້ ໃນສດັ ທົ່ ຕີ າຍແລວ້ . 74

ບດົ ທີ 6 ລະບບົ ຫາຍໃຈ (Respiratory system) ລະບບົ ຫາຍໃຈຈະເປັນລະບບົ ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການແລກປ່ົ ຽນກ໊າສ ລະຫວົ່ າງອອກຊີເຈນຈາກອາກາດທົ່ ີ ຫາຍໃຈເຂາົ້ ໄປໃນປອດກບັ ກາ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ເີ ປນັ ຂອງເສຍຈາກການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຂອງຈລຸ ງັ ເຊ່ົ ງິ ລະລາຍ ຢົ່ ໃູ ນນາ້ ເລອດທົ່ ີຖົງລມົ ປອດ ສາເຫດທົ່ ີຕອ້ ງມກີ ານແລກປ່ົ ຽນກາ໊ ສເກດີ ຂນຶ້ ໃນຮົ່ າງກາຍເນ່ົ ອງຈາກກາ໊ ສອອກຊີເຈນ ມຄີ ວາມສາຄນັ ໃນຂະບວນການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຂອງຈລຸ ງັ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ໃນຈລຸ ງັ ຫາກມກີ ານ ສະສມົ ຫາຼ ຍໆຈະເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ຕາຍໄດ,້ ຮົ່ າງກາຍຈ່ົ ງຶ ຈາເປັນຕອ້ ງກາຈັດຄາບອນໄດອອກໄຊອອກໂດຍການຫາຍໃຈ ອອກ ຫຼ ບາງສົ່ ວນຖກກາຈັດອອກທາງໝາກໄຂົ່ ຫຼັງ ມີສົ່ ວນນອ້ ຍທ່ົ ີອາດຖກຈຸລັງນາໄປສງັ ເຄາະເປັນທາດອງົ ຄະ ທາດອ່ົ ນໆຕົ່ ໄປໄດ.້ ການຂາດອອກຊເິ ຈນພຽງບົ່ ຈກັ ນາທີອາດເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ຕາຍໄດໂ້ ດຍສະເພາະຈລຸ ງັ ສະໝອງເຊົ່ ິງ ເປັນຈລຸ ັງທ່ົ ີມຄີ ວາມຮູສ້ ຶກໄວຕົ່ ການຂາດອອກຊິເຈນຫຼາຍ. ການຫາຍໃຈ (respiration) ເປັນກິດຈະກາຂອງ ຮ່ົ າງກາຍຂອງຈລຸ ງັ ໃນສົ່ ງິ ມຊີ ີວດິ ທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ຕະຫອຼ ດເວລາໃນສະພາບປກົ ກະຕບິ ່ົ ວົ່ າຈະເປັນການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຫຼ ການ ຫາຍໃຈອອກຈະເປັນໄປຢ່ົ າງອດັ ຕະໂນມດັ ເຊ່ົ ນັ : ດຽວກບັ ການເຕນັ້ ຂອງຫວົ ໃຈ ໃນສດັ ແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະມຄີ ່ົ າອດັ ຕາ ການຫາຍໃຈທົ່ ມີ ຄີ ວາມແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປ, ໃນງວົ ມອີ ດັ ຕາການຫາຍໃຈເທ່ົ າົ ກບັ 10 - 15 ເທ່ົ ອ/ນາທີ ແລະ ໃນມາ້ ມີ ອດັ ຕາການຫາຍໃຈ 8 - 16 ເທ່ົ ອ/ນາທີ ເປັນຕນົ້ . ໜາ້ ທ່ົ ີຂອງລະບບົ ຫາຍໃຈ ຄ: 1). ນາກ໊າສອອກຊີເຈນເຂາົ້ ສ່ົ ູຮ່ົ າງກາຍ ແລະ ຂບັ ກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ໄີ ດຈ້ າກຂະບວນການເມຕາໂບລິ ຊມຶ ອອກຈາກຮົ່ າງກາຍ. 2). ຄວບຄຸມປະລມິ ານກາ໊ ສອອກຊເີ ຈນ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊໃນເລອດໃຫຢ້ ົ່ ໃູ ນລະດບັ ທ່ົ ເີ ໝາະສມົ ຕົ່ ການມຊີ ວີ ດິ ຢົ່ ູຂອງສດັ . 3). ກາຈັດສ່ົ ິງແປ ກປອມ ທ່ົ ີປະປົ ນມາກັບອາກາດເຊ່ົ ິງສັດຫ າຍໃຈເຂົາ້ ໃນຮ່ົ າງກາຍ, ເນ່ົ ອງຈາກ ມີ macrophages cells ທົ່ ີຂອບຂອງຖົງລມົ ປອດ ແລະ ສາມາດຜະລດິ ແອນຕບິ ດີ (antibodies) ທົ່ ເີ ຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຕ່ົ ຕາ້ ນເຊອ້ ພະຍາດໄດ.້ 4). ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການປ່ົ ຽນ angiotensin I ທົ່ ີເປັນເອນໄຊມທ໌ ່ົ ີຢ່ົ ູໃນຮູບທ່ົ ຍີ ງັ ເຮັດວຽກບ່ົ ໄດປ້ ົ່ ຽນໃຫເ້ ປັນ angiotensin II ທົ່ ີຢົ່ ໃູ ນຮູບທົ່ ພີ ອ້ ມທົ່ ີຈະເຮດັ ວຽກໄດ້ (active form). 5). ກ່ົ ຽວຂ້ອ ງກັບການຄວບ ຄຸ ມສົມດຸ ນຂ ອງກົດ - ດົ່ າງໃນເລອ ດ, ຖ້າເລອ ດມີສະພ າບເປັ ນດ່ົ າງ (alkalosis) ຮົ່ າງກາຍຈະມຄີ ວາມສາມາດຂບັ ກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊຫດຸຼ ລງົ . ໃນທາງກງົ ກນັ ຂາ້ ມຖາ້ ມສີ ະພາບ ເປນັ ກດົ ການຂບັ ກາ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊອອກຈະມຫີ າຼ ຍຂນຶ້ 6). ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຮົ່ ວມກບັ ກົນໄກອ່ົ ນໆໃນຮົ່ າງກາຍເພ່ົ ອຄວບຄຸມອຸນຫະພູມຂອງຮົ່ າງກາຍໃນຢ່ົ ູໃນລະດັບ ປກົ ກະຕໂິ ດຍການລະບາຍຄວາມຮອ້ ນອອກມາພອ້ ມກບັ ອາຍນາ້ ທ່ົ ອີ ອກມາກບັ ການຫາຍໃຈອອກ. 1. ປະເພດຂອງການຫາຍໃຈ ໃນທາງສະລລິ ະວທິ ະຍາສາມາດແບົ່ ງການຫາຍໃຈອອກໄດເ້ ປນັ 4 ຊະນດິ ຄ: 1). Breathing: ໝາຍເຖງິ ການຫາຍໃຈເພ່ົ ອນາອາກາດທ່ົ ມີ ກີ ໊າສອອກຊເີ ຈນຈາກພາຍນອກເຂາົ້ ສ່ົ ປູ ອດໂດຍ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ການນາອາກາດທ່ົ ີມກີ າ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊອອກຈາກປອດໂດຍການຫາຍໃຈອອກ. 75

2). external respiration: ໝາຍເຖງິ ການແລກປ່ົ ຽນກາ໊ ສອອກຊເິ ຈນກບັ ກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີ ມາກບັ ເລອດທ່ົ ີປອດ (ຖົງລມົ ປອດ) ໂດຍເລອດຈະຮບັ ກາ໊ ສອອກຊເິ ຈນ ແລະ ປົ່ ອຍກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊອອກ ມາ (ລະຫວົ່ າງກ໊າຊເອກິ ຊເິ ຈນ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີລະລາຍໃນນາ້ ເລອດ). 3). internal respiration: ໝາຍເຖິງ ຂະບວນການແລກປົ່ ຽນກາ໊ ສອອກຊເິ ຈນຈາກເລອດກບັ ກ໊າສຄາ ບອນໄດອອກໄຊທົ່ ີຜະລດິ ຂນຶ້ ຈາກຈລຸ ງັ (ລະຫວ່ົ າງອອກຊເິ ຈນໃນນາ້ ເລອດກບັ ຄາບອນໄດອອກໄຊໃນຈລຸ ງັ ) 4). cellular respiration: ໝາຍເຖງິ ການຫາຍໃຈພາຍໃນ ຫຼ ການຫາຍໃຈພາຍໃນລະດບັ ຈຸລງັ ເປັນ ຂະບວນການໃຊກ້ າ໊ ຊເອກິ ຊິເຈນໃນໄມໂຕຄອນເດຼຍໃນການເມຕາໂບລິຊມຶ ຂອງຈລຸ ງັ ເພົ່ ອໃຫໄ້ ດພ້ ະລງັ ງານໃນຮູບ ຂອງ ATP. 2. ອະໄວຍະວະທົ່ ກີ ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຫາຍໃຈ ລະບບົ ຫາຍໃຈປະກອບດວ້ ຍອະໄວຍະວະທ່ົ ສີ າຄນັ 3 ສ່ົ ວນຄ: 1). ອະໄວຍະວະທ່ົ ກີ ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການນາອາກາດເຂາົ້ ແລະ ອອກຈາກຮ່ົ າງກາຍ (air passage): ສ່ົ ວນ ໃຫຍ່ົ ຂອງອະໄວຍະວະນຈີ້ ະມລີ ກັ ສະນະເປນັ ທ່ົ ຂະໜາດຕົ່ າງໆກນັ ເອນີ້ ວ່ົ າ:ທ່ົ ທາງເດີນຫາຍໃຈ ເຊົ່ ງິ ເລ່ົ ມີ ຕນົ້ ຈາກດງັ ເລົ່ ອຍໄປຈົນເຖິງສົ່ ວນ terminal bronchioles ເຮັດໜາ້ ທົ່ ີເປັນທາງຜ່ົ ານຂອງອາກາດເຂາົ້ ສົ່ ູຮ່ົ າງກາຍ, ໃນ ລະຫວ່ົ າງທ່ົ ອີ າກາດໄຫຜຼ ່ົ ານທ່ົ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈອາກາດຈະຖກເຮດັ ໃຫອ້ ່ົ ຸນຂຶນ້ ຫຼ ເຮດັ ໃຫມ້ ອີ ຸນຫະພູມໃກຄ້ ຽງກບັ ອຸນຫະພູມຮ່ົ າງກາຍ. ນອກຈາກນອີ້ າກາດຍງັ ຖກເຮດັ ໃຫຊ້ ົ່ ຸມຊົ່ ນຂນຶ້ ໂດຍຂອງແຫຼວທ່ົ ຜີ ະລດິ ຈາກຕົ່ ອມ (mucous gland) ຂອງຊນັ້ ເຍົ່ ອເມອກໃນຊ່ົ ອງດງັ ແລະ ອາກາດທ່ົ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ໄປຍງັ ຖກຕອງຝ່ົ ຸນຜງົ ລວມທງັ ເຊອ້ ພະຍາດຂະ ໜາດນອ້ ຍອອກ ໂດຍຂນົ ດງັ ແລະ ເຍົ່ ອເມອກທົ່ ີເຄອບທ່ົ ທາງເດີນຫາຍໃຈ. 2). ອະໄວຍະວະທົ່ ກີ ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການແລກປົ່ ຽນກາ໊ ສ (respiratory portion): ໝາຍເຖິງສ່ົ ວນທົ່ ີມກີ ານ ແລກປົ່ ຽນກ໊າສເກດີ ຂນຶ້ ໂດຍກ໊າຊຄາບອນໄດອອກໄຊຈະຊມຶ ອອກຈາກເລອດເຂາົ້ ສົ່ ູຖົງລມົ ປອດ ແລະ ກາ໊ ສອອກຊີ ເຈນຈາກອາກາດຈະຊມຶ ຜົ່ ານຂອບຫອຼ ດເລອດເຂາົ້ ໄປໃນເລອດ, ສົ່ ວນທົ່ ີມກີ ານແລກປົ່ ຽນກາ໊ ສເປນັ ສ່ົ ວນຂອງທ່ົ ທ່ົ ີຕົ່ ຈ າກ ສ່ົ ວ ນ terminal bronchioles ປ ະ ກ ອ ບ ດ້ວ ຍ respiratory bronchioles, alveolar ducts, alveolar sacs ແລະ alveoli ຕາມລາດບັ ສ່ົ ວນຂອງ alveoli ເປນັ ຖງົ ລມົ ທ່ົ ມີ ຮີ ູບຮ່ົ າງເປັນກະເປາະອາກາດຂະ ໜາດນອ້ ຍໆໂດຍອອ້ ມຖົງລມົ ຈະມີເສນັ້ ເລອດຝອຍມາປະສານເປັນຕາຂ່ົ າຍເອນີ້ ວ່ົ າ: pulmonary capillary bed ຖງົ ລົມເປັນສົ່ ວນທົ່ ີຢ້ອອກມາຈາກຂອບດາ້ ນຂາ້ ງຂອງ respiratory bronchioles ມຢີ ່ົ ູຫຼວງຫຼາຍຢົ່ ູລວມ ກນັ ເປັນກ່ົ ຸມ, ຖົງລມົ ທົ່ ີລວມກ່ົ ຸມກັນຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ເປນັ ສົ່ ວນຂອງເນອ້ ເຍ່ົ ອປອດຂນຶ້ ມາເຮດັ ໃຫເ້ ນອ້ ເຍ່ົ ອປອດມີ ລກັ ສະນະຢດຫຍົ່ ຸນ. 3). ອະໄວຍະວະທ່ົ ີກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈເຂົາ້ ແລະ ການຫາຍໃຈອອກ (ventrilation portion) ເກດີ ຈາກການເຮດັ ວຽກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີຊ່ົ ວຍໃນການຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີຊົ່ ວຍໃນການຫາຍໃຈ ອອກຮ່ົ ວມກບັ ຄຸນລກັ ສະນະຂອງເນອ້ ເຍ່ົ ອບອດົ ທ່ົ ີມຄີ ວາມຢດຫຍົ່ ຸນໄດດ້ ີ (ຄາອະທບິ າຍມໃີ ນຫົວຂລ້ ະບົບໂຄງ ຮ່ົ າງ). 76

3. ທົ່ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈ ທົ່ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈມສີ ົ່ ວນປະກອບທົ່ ສີ າຄນັ ຄ ຮູດງັ , ຊ່ົ ອງດັງ, ໂພງອາກາດ, ຫຼອດຄ, ກົ່ ອງສຽງ, ຫຼອດລມົ , bronchus, bronchiole, alveolar ducts, alveolar sacs ແລະ alveoli ເປັນຕນົ້ . 1. ຮູ ດັງ (nostils): ເປັນສົ່ ວນຂອງທົ່ ທາງເດີນຫາຍໃຈທ່ົ ີຢ່ົ ູດາ້ ນນອກຂອງຮົ່ າງກາຍ ຮູບຮ່ົ າງລກັ ສະນະຂອງຮູ ດງັ ໃນສດັ ລຽ້ ງຈະແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປຕາມຊະນດິ ແລະ ລກັ ສະນະຂອງການກນິ ອາຫານ ສ່ົ ວນຂອງ muzzle ໃນງວົ , ແກະ ແລະ ໝູຈະບ່ົ ມຂີ ນົ ເອນີ້ ວົ່ າ: planum nasals ໃນບລເິ ວນນຈີ້ ະບົ່ ມຕີ ົ່ ອມນາ້ ມນັ ຢົ່ ູເລີຍ ແຕ່ົ ຈະມຕີ ່ົ ອມເຫ່ົ ອ ຢ່ົ ູຫວຼ ງຫາຼ ຍ ບລເິ ວນນໃີ້ ນງວົ ຈະໃຊເ້ ປັນທົ່ ີສງັ ເກດສຸກຂະພາບໄດ້ ຖາ້ ງວົ ປ່ົ ວຍບລເິ ວນນຈີ້ ະແຫງ້ ແລະ ຕກົ ສະເກດັ 2. ຊ່ົ ອງດັງ (nasal cavity): ເປັນຊົ່ ອງທາງຜົ່ ານຂອງອາກາດທົ່ ີຜ່ົ ານເຂົາ້ ແລະ ອອກຈາກຮົ່ າງກາຍເປັນ ສົ່ ວນທົ່ ີຕົ່ ມາຈາກຮູດມກູ ໂດຍຈະແຍກອອກຈາກຊົ່ ອງປາກດວ້ ຍເພດານປາກແຂງ ແລະ ເພດານປາກອົ່ ອນ (hard and soft palates) ຊົ່ ອງດງັ ຈະແຍກອອກເປນັ 2 ຊ່ົ ອງດາ້ ນຊາ້ ຍ ແລະ ຂວາ ໂດຍກະດູກອ່ົ ອນທ່ົ ີມລີ ັກສະນະ ເປນັ ແຜ່ົ ນ (turbinate bone) ແຕົ່ ລະຂາ້ ງຂອງຊົ່ ອງດງັ (nasal septum) ຈະຕດິ ຕົ່ ກບັ ຫອຼ ດຄ (pharynx) ຊ່ົ ບລເິ ວນ nasopharynx ໃນຊ່ົ ອງດງັ ບຸດວ້ ຍຊນັ້ ເຍົ່ ອເມອກທົ່ ີມຈີ ລຸ ງັ ເຍົ່ ອບຸຜິວທົ່ ມີ ລີ ກັ ສະນະເປັນຂນົ ( ciliated columnar epithelial cell) ເຮັດໜາ້ ທົ່ ີຊ່ົ ວຍເຮັດໃຫລ້ ມະຫາຢໃຈອົ່ ຸນຂນຶ້ ເນ່ົ ອງຈາກຊນັ້ ເຍົ່ ອເມອກນມີ້ ີເລອດ ມາຫົ່ ຼລຽ້ ງຫຼວງຫຼາຍ ນອກຈາກນຈີ້ ລຸ ງັ ຜິວຊນັ້ ນອກທ່ົ ຢີ ົ່ ູບລເິ ວນສ່ົ ວນທາ້ ຍຂອງຊ່ົ ອງດງັ ຈະມປີ າຍປະສາດຮບັ ຄວາມ ຮູສ້ ກຶ ທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການໄດກ້ ່ົ ນິ ຢ່ົ ູດວ້ ຍ (olfactory nerve). 3). ໂພງອາກາດ (sinuses): ເປັນສົ່ ວນໜ່ົ ຶງຂອງກະໂຫຼກຫົວທົ່ ີເປນັ ທາງເປີດທະລຸໄປຍັງຊ່ົ ອງດງັ ໄດ້ ບລເິ ວນໂພງອາກາດຈະມເີ ຍົ່ ອບຸຜິວເຊ່ົ ັນດຽວກບັ ຊົ່ ອງດງັ . ອາກາດທົ່ ຜີ ົ່ ານມາທາງຊົ່ ອງດງັ ຈະຕອ້ ງຜ່ົ ານໂພງດງັ ກ່ົ ອນ ຈົ່ ງຶ ຈະເຂາົ້ ໄປທົ່ ີປອດທົ່ ີກະໂຫຼກຫວົ ມໂີ ພງອາກາດຢົ່ ູ 4 ອນັ ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຊ່ົ ວຍເຮດັ ໃຫລ້ ົມຫາຍໃຈອົ່ ຸນຂຶນ້ ແລະ ເຮັດໃຫ້ສ ຽງມີຄ ວາມ ກັງວານ . ໂພງອ າກ າດ ທ່ົ ີ ສາຄັນໄດ້ແກົ່ frontal sinus, maxillary sinus, sphenoidal sinus ແ ລ ະ palatine sinus. ໃ ນ ມ້າ ສົ່ ວ ນ ຂ ອ ງ sphenoidal sinus ອ າດ ລ ວ ມ ກັ ບ palatine sinus ເປັນ sphenopalatine sinus, ສາລບັ ໃນງວົ ແລະ ແກະຈະມໂີ ພງອາກາດເພົ່ ີມຂນຶ້ ອກີ ເຊ່ົ ນັ : lacrimal sinus ໃນການຕດັ ເຂາົ ງວົ ອາດມກີ ານຕດິ ເຊອ້ ທາງ frontal sinus ໄດ.້ 4). ຫຼອດຄ (pharynx): ເປັນຊ່ົ ອງເປີດຮົ່ ວມລະຫວ່ົ າງຊົ່ ອງປາກ (oral cavity) ແລະ ຊົ່ ອງດງັ (nasal cavity) ສາມາດແບົ່ ງອອກໄດເ້ ປັນ 3 ສ່ົ ວນໄດແ້ ກ່ົ nasopharynx, oropharynx ແລະ laryngopharynx ບລເິ ວນນຈີ້ ະມຈີ ລຸ ງັ ຜິວຊນັ້ ນອກປກົ ຄຸມຢົ່ ູ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ພບົ ຕ່ົ ອມທອນຊນິ (tonsil gland) ເຊົ່ ງິ ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີເປັນ ຕົ່ ອມນາ້ ເຫຼອງຊ່ົ ວຍໃນການທາລາຍເຊອ້ ພະຍາດບລເິ ວນຫຼອດຄ, ບລເິ ວນຫຼອດຄຈະມີຊົ່ ອງມາເປດີ ຫຼາຍແຫົ່ ງໄດ້ ແກ່ົ ຊ່ົ ອງເປີດຈາກດັງ (posterior choanae) ຈານວນ 2 ຊ່ົ ອງ, ຊົ່ ອງເປີດຈາກຫູຊັ້ນກາງ (eustachian tubes)ຈານວນ 2 ຊົ່ ອງ ຊ່ົ ອງເປດີ ຈາກປາກ, ຊ່ົ ອງເປີດຈາກກົ່ ອງສຽງ ແລະ ຊົ່ ອງເປີດຈາກຫອຼ ດອາຫານເປນັ ຕນົ້ . ສົ່ ວນຂອງຫອຼ ດຄຈະມກີ ະດກູ ອົ່ ອນ (epiglottis) ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີໃນການປິດ ແລະ ເປີດໃຫອ້ າກາດເຂາົ້ ຫຼອດລມົ ແລະ ໃຫອ້ າຫານເຂາົ້ ຫຼອດອາຫານປົກກະຕິກະດກູ ອົ່ ອນນຈີ້ ະເປດີ ຕະຫຼອດເວລາເພ່ົ ອໃຫອ້ າກາດຜົ່ ານເຂາົ້ ໄປທົ່ ີຫຼອດລົມ ສົ່ ວນ trachea ໂດຍກົງ, ແຕ່ົ ເມົ່ ອສດັ ກນິ ອາຫານ ແລະ ມກີ ານກນອາຫານກະດູກອ່ົ ອນຊນິ້ ນຈີ້ ະປດິ ລງົ ເພ່ົ ອໃຫ້ ກອ້ ນອາຫານເຂາົ້ ໄປໃນຫອຼ ດອາຫານ. 77

5). ກົ່ ອງສຽງ (larynx): ເປັນສ່ົ ວນຂອງກະດູກອົ່ ອນຫາຼ ຍໆຊນິ້ ມາລວມກນັ ເພົ່ ອຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ ເຂາົ້ ແລະ ຫາຍໃຈອອກ ປອ້ ງກນັ ສ່ົ ງິ ແປກປອມບ່ົ ໃຫເ້ ຂາົ້ ໄປໃນຫອຼ ດລມົ ແລະ ຊົ່ ວຍຄວບຄຸມສຽງຮອ້ ງທົ່ ເີ ກດິ ຂນ້ . 6). ຫຼອດລົມ (trachea): ເປັນສົ່ ວນຂອງທົ່ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈທ່ົ ຕີ ່ົ ມາຈາກກົ່ ອງສຽງປະກອບດວ້ ຍກະດູກ ອົ່ ອນທ່ົ ີມລີ ກັ ສະນະເປັນວງົ (cartilage ring) ພວກ hyaline cartilage ມສີ ຂີ າວມາຮຽງຕົ່ ກນັ , ດາ້ ນເທງິ ຂອງ ວງົ ແຫວນຈະບົ່ ເຊ່ົ ອມຕດິ ຕ່ົ ກັນ ຫຼອດລມົ ຈະມລີ ັກສະນະເປນັ ທ່ົ ຊ່ົ ທອດຍາວໄປເຖິງສ່ົ ວນທ່ົ ີໂຄງ້ ຂອງຫຼອດເລອດ ແດງໃຫຍ່ົ (arch of aorta) ຈາກນນັ້ ຈະແຕກຂະແໜງອອກເປັນ bronchi ດາ້ ນຊາ້ ຍ ແລະ ດາ້ ນຂວາເຊ່ົ ງິ ຢົ່ ູດາ້ ນ ນອກຂອງເນອ້ ເຍົ່ ອປອດ. ຂອບຊນັ້ ນອກຂອງກະດກູ ອ່ົ ອນຈະເປັນ serous membrane ທ່ົ ີມແີ ພສາພນັ ທົ່ ີໜຽວ ຫາຼ ຍຊນັ້ ກາງຂອງຫຼອດລມົ ເຊ່ົ ງິ ເປັນກະດູກອ່ົ ອນ (hyaline cartilage) ຈະເປັນຮູບວງົ ແຫວນ ແລະ ຊັນ້ ໃນເປັນ ຊນັ້ ເຍ່ົ ອເມອກທ່ົ ີມີຈຸລັງທ່ົ ີມຂີ ົນ (ciliated columnar epithelium) ຮຽງຕວົ ກັນຢ່ົ ູເຮັດໜາ້ ທ່ົ ີຂັບທາດເມອກ ອອກມາເມົ່ ອເກດີ ການໄອ. 7). bronchus ແລະ bronchiole: ເປັນສ່ົ ວນຂອງທົ່ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈທ່ົ ີຕົ່ ມາຈາກຫຼອດລມົ ສ່ົ ວນ (trachea) ທົ່ ແີ ຕກຂະແໜງອອກເປນັ ຂະແໜງດາ້ ຍຊາ້ ຍ ແລະ ຂວາ (left and right bronchi) ແຕົ່ ລະຂາ້ ງຈະ ເຂາົ້ ສ່ົ ູຊນີ້ ເຍົ່ ອຂອງປອດແລວ້ ແຕກເປັນຂະແໜງຍ່ົ ອຍເອີນ້ ວ່ົ າ: secondary bronchi ເຊ່ົ ງິ ຈະແຕກອອກເປັນ tertiary bronchi ແຕົ່ ລະ tertiary bronchi ຈະແຕກຂະແໜງອອກໄປອີກຫຼວງຫຼາຍຈນົ ເປັນ terminal bronchioles ແລະ terminal bronchioles ຈະແຕກຂະແໜງອອກເປັນ respiratory bronchioles ແຕ່ົ ລະ respiratory bronchioles ຈະມຖີ ົງລມົ ນອ້ ຍໆມາເປດີ ເຂົາ້ (ອະໄວຍະວະທົ່ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການນາອາກາດ ເຂາົ້ ແລະ ອອກຈາກຮົ່ າງກາຍເລົ່ ມີ ຈາກສົ່ ວນຮູດງັ ເຖິງ terminal bronchiole). 8). ຖົ ງລົ ມ (alveolar ducts ແ ລ ະ alveoli): ເປັນ ຖົງລົມ ນ້ອຍໆທົ່ ີ ມາເປີດຢົ່ ູ ຊ່ົ ປາຍຂອ ງ respiratory bronchioles ຖົງລມົ ທ່ົ ີມາຮຽງຊດິ ກັນຢົ່ ູເອີນ້ ວ່ົ າ: alveolar ducts ແລະ ຊ່ົ ອງວ່ົ າງທົ່ ີເກິດຂນ້ ຈາກການທ່ົ ີມຖີ ງົ ລມົ ຫາຼ ຍໆຖງົ ມາເປີດເຂາົ້ ຮ່ົ ວມກນັ ເອີນ້ ວ່ົ າ: alveolar sac ຖງົ ລມົ ແຕ່ົ ລະອນັ ເອນີ້ ວົ່ າ: alveoli. ຮູບທີ 6.1 ທ່ົ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈສົ່ ວນ bronchiole (ກ) ແລະ ຖົງລມົ (ຂ) 78

ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 4. ປອດ (lungs) ປອດເປັນອະໄວຍະວະສາຄັນໃນລະບົບຫາຍໃຈມີ 2 ຂາ້ ງຊາ້ ຍ ແລະ ຂວາ ມີຕາແໜົ່ ງຢົ່ ູໃນຊົ່ ອງເອິກ (thoracic cavity), ຖາ້ ນຂອງປອດແຕ່ົ ລະຂາ້ ງຈະຕດິ ກບັ ສົ່ ວນໜາ້ ຂອງກະບງັ ລມົ , ປອດແຕົ່ ລະຂາ້ ງຈະມແີ ພຫຸມ້ (pleura) ມີ 2 ຊັ້ນ ຊັນ້ ໃນທົ່ ີ ຕິດກັບ ເນ້ອເຍົ່ ອຂອ ງປອດເອີ້ນ ວົ່ າ: mediastinal pleural ຫຼ visceral pleural ສົ່ ວນເຍ່ົ ອຊນັ້ ນອກທ່ົ ຕີ ດິ ກບັ ກະດູກຊົ່ ີໂຄງເອີນ້ ວົ່ າ: parietal pleural ຊົ່ ອງວົ່ າງທົ່ ເີ ກດິ ຂນ້ ລະຫວ່ົ າງເຍ່ົ ອ ຫຸມ້ ປອດທງັ ສອງຊນັ້ ຈະຖກເຄອບ ແລະ ຫົ່ ຼລ່ົ ນດວ້ ຍຂອງແຫຼວເອີນ້ ວົ່ າ: pleural fluid ເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຊົ່ ວຍຫຼຸດການ ຮຸກຖູລະຫວ່ົ າງປອດທງັ ສອງຂາ້ ງ ແລະ ລະຫວົ່ າງປອດກບັ ໂຄງສາ້ ງອົ່ ນໆທ່ົ ຢີ ົ່ ໃູ ນຊ່ົ ອງເອກິ ລະຫວົ່ າງເນອ້ ເຍ່ົ ອປອດ ທງັ ສອງຂາ້ ງມຊີ ົ່ ອງວ່ົ າງເອີນ້ ວົ່ າ: mediastinum ພາຍໃນຊົ່ ອງວົ່ າງນີມ້ ຫີ ວົ ໃຈ, ບາງສົ່ ວນຂອງຫຼອດເລອດແດງ (descending aorta), ເສນັ້ ເລອດດາໃຫຍ່ົ (vena cava) ແລະ ຫຼອດອາຫານເປນັ ຕນົ້ . ເນອ້ ເຍ່ົ ອປອດເປັນສົ່ ວນຂອງຖົງລມົ ທົ່ ີມາລວມຕວົ ກນັ , ມລີ ກັ ສະນະຄາ້ ຍກັບຟອງນາ້ ແລະ ມຄີ ວາມຢດ ຫຍ່ົ ຸນຫາຼ ຍ, ເນອ້ ປອດສາມາດແບ່ົ ງອອກເປັນກບີ ໆ (lobes) ໃນສດັ ແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະມຈີ ານວນກບີ ບົ່ ເທ່ົ າົ ກນັ ເຊົ່ ນັ : ໃນງວົ , ໝູ ແລະ ແກະ ໃນປອດຂາ້ ງຂວາຈະມີ 4 ກີບ ແລະ ປອດຂາ້ ງຊາ້ ຍມີ 3 ກບີ ແຕ່ົ ໃນມາ້ ເນອ້ ປອດຈະບົ່ ສາມາດແບົ່ ງແຍກອອກເປນັ ກບີ ໆໄດ.້ ຮູບທີ 6.2 ສະແດງປອດຂອງງວົ 5. ກນົ ໄກຂອງການຫາຍໃຈ (mechanism of breathing) ການຫາຍໃຈໃນສະພາບປົກກະຕຈິ ະເປັນແບບອດັ ໂນມດັ ເຊ່ົ ນັ ດຽວກບັ ການເຕນັ້ ຂອງຫວົ ໃຈ, ການຫາຍໃຈ ໃນສະພາບປົກກະຕແິ ຕ່ົ ລະເທ່ົ ອຈະມປີ ະລິມານອາກາດທົ່ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ເທ່ົ າົ ກັບປະລມິ ານອາກາດທ່ົ ີຫາຍໃຈອອກ, ໃນການຫາຍໃຈແບບປົກກະຕແິ ຕ່ົ ລະເທ່ົ ອຈະປະກອບດວ້ ຍການຫາຍໃຈເຂາົ້ (inspiration) 1 ເທົ່ ອ ແລະ ການ 79

ຫາຍໃຈອອກ (expiration) 1 ເທ່ົ ອ ເປັນການຫາຍໃຈແບບປກົ ກະຕທິ ົ່ ີສາມາດວດັ ເປັນຈານວນຄງັ້ /ນາທີ ເອນີ້ ວົ່ າ: ອດັ ຕາການຫາຍໃຈ (respiartion rate) ໃນສດັ ລຽ້ ງແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະມຄີ ົ່ າອດັ ຕາການຫາຍໃຈທ່ົ ີແຕກຕົ່ າງກນັ ໄປ ເຊ່ົ ນັ : ໃນງວົ ມອີ ັດຕາການຫາຍໃຈ 10 - 50 ເທົ່ ອ/ນາທີ. ໃນໝູມອີ ັດຕາການຫາຍໃຈ 8 - 18 ເທົ່ ອ/ນາທີ, ມາ້ ມີ ອດັ ຕາການຫາຍໃຈ 8 - 16 ເທົ່ ອ/ນາທີ, ແກະມອີ ດັ ຕາການຫາຍໃຈ 12 - 20 ເທົ່ ອ/ນາທີ ແລະ ໃນໄກົ່ ມີອດັ ຕາ ການຫາຍໃຈ 15 - 30 ເທົ່ ອ/ນາທີ. ອັດຕາການຫາຍໃຈຂອງສດັ ຈະປ່ົ ຽນແປງໄປໄດຕ້ ະຫຼອດເວລາຂນຶ້ ກບັ ຄວາມ ຕອ້ ງການອາກາດ ຫຼ ຄວາມຕອ້ ງການອອກຊິເຈນຂອງຈລຸ ັງໃນຮ່ົ າງກາຍໃນຂະນະນນັ້ ທັງນີເ້ ພ່ົ ອເປນັ ການຮກັ ສາ ຄວາມດນັ ຂອງກ໊າສອອກຊີເຈນ ແລະ ກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊໃນຖົງລມົ ປອດ (alveoli) ໃຫຢ້ ່ົ ູໃນລະດບັ ຄງົ ທ່ົ ີ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ການຫາຍໃຈອອກທົ່ ປີ ົກກະຕິ ແລະ ບົ່ ປົກກະຕິຈະຕອ້ ງອາໄສການເຮດັ ວຽກຂອງກາ້ ມຊີນ້ ລາຍເປັນສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ໂດຍສະເພາະການເຮດັ ວຽກ ຂອງກ້າມຊີນ້ ລາຍທ່ົ ີຊົ່ ີໂຄງສົ່ ວນ internal intercostal muscle ແລະ ສົ່ ວນ external intercostal muscle. ນອກຈາກນີຍ້ ງັ ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ກາ້ ມຊີນ້ ກລະບັງລົມ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງດວ້ ຍ, ສາລບັ ກາ້ ມຊນີ້ ລຽບທ່ົ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຫາຍໃຈສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ຈະເປນັ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບທ່ົ ີເປນັ ສົ່ ວນປະກອບຂອງຂອບທົ່ ທາງເດນີ ຫາຍໃຈ ແລະ ຂອບຫຼອດເລອດທ່ົ ມີ າຫົ່ ລຼ ຽ້ ງປອດ. 6. ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ ການຫາຍໃຈປົກກະຕິຈະຖກຄວບຄຸມໂດຍລະບບົ ປະສາດ ທ່ົ ີສູນຫາຍໃຈທ່ົ ີສະໝອງສົ່ ວນແມດເບົ່ ງິ ລ່ົ າ (medullar respiratory center) ແລະ ສູນຫາຍໃຈທົ່ ສີ ະໝອງສົ່ ວນພອນສ໌ (pons). ນອກຈາກນກີ້ ານຄວບ ຄຸມການຫາຍໃຈຍງັ ສາມາດຖກຄວບຄຸມໄດໂ້ ດຍທາດເຄມໃີ ນເລອດ ເຊ່ົ ນັ : ຄວາມເປນັ ກດົ - ດົ່ າງທ່ົ ເີ ກດີ ຈາກການ ປ່ົ ຽນແປງຂອງ H+, CO2 ແລະ O2 ໃນເລອດ ເຊົ່ ິງຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຄວບຄຸມການເຮດັ ວຽກຂອງສນູ ຫາຍໃຈທົ່ ີສະ ໝອງ 1). ການຄວບຄຸ ມການຫາຍໃຈໂດຍລະບົບປະສາດແບ່ົ ງອອກເປັນ 2 ສົ່ ວນໄດແ້ ກົ່ : ກ. ການຄວບຄຸມທ່ົ ີສນູ ຫາຍໃຈແມດເບ່ົ ງິ ລົ່ າ (medullar respiratory center) ປະກອບດວ້ ຍສນູ ຫາຍ ໃຈເຂາົ້ (inspiratory center) ແລະ ສູນຫາຍໃຈອອກ (expiratory center) ທງັ ສອງສູນນີຈ້ ະເຮັດວຽກ ສະຫຼັບກັນໄປແບບຢັບຢັ້ງກນັ , ເມ່ົ ອສນູ ຫາຍໃຈເຂາົ້ ເຮດັ ວຽກຈະຢັບຢັ້ງບົ່ ໃຫສ້ ູນຫາຍໃຈອອກເຮດັ ວຽກ (ສ່ົ ວນ ໃຫຍ່ົ ຈະບ່ົ ເຮດັ ວຽກ) ຈ່ົ ງຶ ເຮດັ ໃຫມ້ ກີ ານຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ຫາຍໃຈອອກສະຫຼບັ ກນັ ໄປ, ສູນຫາຍໃຈທງັ ສອງມຈີ ລຸ ງັ ປ ະ ສ າດ 2 ປ ະ ເພ ດ ຄ : dorsal respiratory group (DRG) ແ ລ ະ ventral respiratory group (VRG) ສ່ົ ວນ DRG ຈະເປັນສູນຫາຍໃຈເຂາົ້ (inspiratory center) ສ່ົ ວນ VRG ຈະເປນັ ສູນຫາຍໃຈອອກ (expiratory center). ສົ່ ວນຂອງສູນ (center) ເປັນສົ່ ວນທ່ົ ີເກີດຈາກການລວມກ່ົ ຸ ມກັນຂອງຈຸລງັ ປະສາດ ຫຼາຍໆຈຸລັງ, ສູນແຕົ່ ລະສູນຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຮບັ ກະແສປະສາດ (nerve impulse) ຈາກຕວົ ຮັບຄວາມຮູສ້ ຶກ (receptor) ເຊ່ົ ິງເປັນສົ່ ວນຂອງຈລຸ ັງປະສາດຮບັ ຄວາມຮູ ້ສຶກ (sensory nerve) ເມ່ົ ອມີສ່ົ ງິ ກະຕຸນ້ ທົ່ ີປາຍ ປະສາດ (dendrite) ຂອງຈລຸ ງັ ປະສາດຮບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ກຈະມກີ ານສົ່ ົງກະແສປະສາດຜ່ົ ານມາທາງ afferent nerve ຂອງປະສາດຮັບຄວາມຮູສ້ ຶກເພ່ົ ອສ່ົ ງົ ກະແສປະສາດໄປທົ່ ີສູນ. ສູນເມົ່ ອຮບັ ກະແສປະສາດຈະອອກຄາສົ່ ັງ ແລວ້ ສ່ົ ງົ ມາຕາມປະສາດສ່ົ ງັ ການ (motor nerve) ຜົ່ ານ efferent nerve ໂດຍລະບບົ ປະສາດສ່ົ ງັ ການ (motor nerve) ມີ 2 ຕວົ ໄດແ້ ກົ່ first neuron ຫຼ preganglionic nerve ເຊ່ົ ງິ ຈະມກີ ານ synapesis ກບັ ປະສາດ ສ່ົ ງັ ການຕວົ ທົ່ ີດອງົ ເອີນ້ ວົ່ າ: secondary neuron ຫຼ postganglionic nerveເຊົ່ ິງຈະເປັນຕວົ ອອກຄາສົ່ ັງ 80

ແລະ ສົ່ ົງຄ າສົ່ ັງໄປ ທົ່ ີ ອະໄວ ຍະ ວະເປ້ົາໝ າຍ (target organ) ເຊົ່ ັນ : ສົ່ ວນ ຂ ອງກ້າມ ຊີ້ນ ລາຍ ທ່ົ ີຊົ່ ີ ໂຄ ງ (intercostal muscle) ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ກະບງັ ລມົ (diaphragm) ຂະບວນການຕງັ້ ແຕົ່ ມກີ ານກະຕຸນ້ ຈາກສ່ົ ງິ ທາ້ ທາຍພາຍນອກທ່ົ ີປາຍປະສາດຮບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ຈນົ ກະທງັ້ ມກີ ານຕອບສະໜອງຂອງກາ້ ມຊີນ້ ໂດຍການສ່ົ ງັ ການຈາກ ສະໝອງເອນີ້ ວ່ົ າ: reflex arc. ສາລັບກົນໄກໃນການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຈະເກດີ ຂນຶ້ ເມ່ົ ອມີສ່ົ ິງກະຕຸນ້ ທົ່ ີປະສາດຮັບຄວາມຮູສ້ ຶກ (sensory nerve) ເຊົ່ ງິ ຈະສ່ົ ົງກະແສປະສາດໄປກະຕຸນ້ ສນູ ຫາຍໃຈເຂາົ້ (inspiratory center) ທ່ົ ສີ ູນຫາຍໃຈເຂາົ້ ຈະມຄີ າ ສ່ົ ງັ ສົ່ ົງມາທ່ົ ີປອດໂດຍຈະໄປກະຕຸນ້ ການເຮດັ ວຽກຂອງຖົງລມົ ປອດໃຫຖ້ ງົ ລມົ ມກີ ານຢດອອກພອ້ ມເຮດັ ໃຫກ້ າ້ ມ ຊີນ້ ທ່ົ ີຊ່ົ ໂີ ຄງສົ່ ວນ internal intercostal muscle ຢດຕວົ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ທົ່ ີກະບງັ ລມົ (ray muscle fiber) ເກດີ ການຫຢົ່ ອນຕວົ ລງົ ມາ ດ່ົ ງັ ນນັ້ ເວລາທ່ົ ີເກດີ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ກະບງັ ລມົ ຈົ່ ງຶ ຢດຕວົ ລງົ ມາທາງດາ້ ນລົ່ ມຸ ຂອງບລເິ ວນ ທອ້ ງ ຂະນະດຽວກນັ ຊ່ົ ອງລະຫວ່ົ າງກະດກູ ຊົ່ ີໂຄງຈະຂະຫຍາຍອອກໄປທາງດາ້ ນເທງິ ຈນົ ເຖິງຊ່ົ ີໂຄງຊົ່ ີທາອດິ ຈະເຫນັ ໄດວ້ ່ົ າເວລາຫາຍໃຈເຂາົ້ ຈະມີຄວາມຍາວລາຕົວຫຼາຍຂຶນ້ ແລະ ມກີ ານຂະຫຍາຍໜ້າເອິກໄປຂາ້ ງໜາ້ ຕາມການ ຂະຫຍາຍຕວົ ຂອງກະບງັ ລມົ . ເມົ່ ອກລະແສປະສາດທ່ົ ີກະຕຸນ້ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຍຸດລງົ , ສນູ ຫາຍໃຈອອກ (expiratory center) ຈະເລົ່ ີມ ເຮດັ ວຽກໂດຍຈະສ່ົ ງົ ຄາສ່ົ ງັ ຜົ່ ານກະແສບລະສາດ(impulse) ໄປທ່ົ ີກລາ້ ມຊນີ້ external intercostal muscle ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ການຢດຕວົ ແລະ ສ່ົ ັງໃຫສ້ ່ົ ວນກາ້ ມຊີນ້ internal intercostal muscle ທ່ົ ີບລເິ ວນຊົ່ ີໂຄງ ແລະ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ກີ ະບງັ ລມົ ເກດີ ການຫດົ ຕວົ ລວມທງັ ກາ້ ມຊີນ້ ລຽບອອ້ ມຮອບຖງົ ລມົ ແລະ ທົ່ ທາງເດີນຫາຍໃຈເກດີ ການ ຫດົ ຕວົ ເພົ່ ອຂບັ ກ໊າສອອກຈາກຮົ່ າງກາຍຜ່ົ ານທາງລມົ ຫາຍໃຈອອກ. ຂ. ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈທ່ົ ີສູນຫາຍໃຈທ່ົ ສີ ະໝອງສົ່ ວນພອນສ໌ (pons respiratory center) ທົ່ ີ ສະໝອງສ່ົ ວນພອນສມ໌ ກີ ລ່ົ ຸມຈລຸ ງັ ປະສາດທົ່ ກີ ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ 2 ກົ່ ຸມໄດແ້ ກ່ົ apneustic center ແລະ pneumotaxic center ການເຮດັ ວຽກຂອງ apneustic center ຈະກົ່ ຽວກບັ ການຫາຍໃຈ ເຂົາ້ ໂດຍຈະເຮັດວຽກຜ່ົ ານສົ່ ວນສູນຫາຍໃຈເຂາົ້ ທ່ົ ີສະໝອງສົ່ ວນແມດເບ່ົ ິງລົ່ າ medullary inrespiratory center ພົບວ່ົ າຖ້າມກີ ານກະຕຸນ້ ດວ້ ຍໄຟຟ້າທົ່ ີ apneustic center ຈະເກດີ ພາວະການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຕະຫຼອດ ເວລາ ພາວະນເີ້ ອນີ້ ວ່ົ າ: apneusis ໂດຍ apneustic center ຈະມກີ ານສ່ົ ົງກະແສປະສາດຫຼາຍກະຕຸນ້ ຫຼ ສ່ົ ງັ ການໃຫ້ medullar inspiratory center ເຮດັ ວຽກ, ສ່ົ ວນ pneumotaxic center ເປັນສູນຫາຍໃຈທ່ົ ີກົ່ ຽວ ຂອ້ ງກັບການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈເຂົາ້ ໂດຍບ່ົ ໃຫ້ມີການຫາຍໃຈໃຫ້ອາກາດເຂົາ້ ທົ່ ີປອດຫຼາຍເກີນໄປໂດຍ pneumotasic center ຈະສົ່ ົງກະແສປະສາດໄປທົ່ ີ medullar exspiratory center ແລະ apneustic center ເຮັດໃຫ້ ສູນຫາຍໃຈອອກ (exspiratory center) ເຮັດວຽກ ແລະ ຢັບຢັ້ງການເຮັດວຽກ ຂອງ apneustic center. 2). ການຄວບຄຸມທາງເຄມີ ໃນການຫາຍໃຈນອກຈາກຈະຕອ້ ງມກີ ານນາກ໊າຊເອກິ ຊເິ ຈນເຂາົ້ ໃນຮົ່ າງກາຍໃຫ້ ພຽງພຕ່ົ ຄວາມຕອ້ ງການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຂອງຈລຸ ງັ ແລວ້ ຍງັ ຕອ້ ງຂບັ ກາ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊອອກໃຫໄ້ ດໃ້ ນປະລມິ ານ ໃກຄ້ ຽງກນັ ກບັ ປະລມິ ານທົ່ ີຈລຸ ງັ ຜະລດິ ອອກມາດວ້ ຍ. ດົ່ ງັ ນນັ້ , ໃນການຫາຍໃຈຈົ່ ງຶ ມກີ ານປ່ົ ຽນແປງຕ່ົ າງໆເກດີ ຂຶນ້ ໃນເລອດດວ້ ຍ ເຊ່ົ ນັ : ເກດີ ການປ່ົ ຽນແປງປະລິມານ ຫຼ ຄົ່ າຄວາມດນັ ຂອງກ໊າສອອກຊິເຈນ, ຄາບອນໄດອອກໄຊ ລວມທງັ ປະລມິ ານໄຮໂດນເຈນອອິ ອນ (H+) ຫຼ ການປ່ົ ຽນແປງຄົ່ າ pH ໃນເລອດໂດຍຈະມຕີ ວົ ຮບັ ຫຼ ຕອບສະ ໜ 81

ອງການປົ່ ຽນແປງຂອງທາດດົ່ ງັ ກ່ົ າວ ເອີນ້ ວ່ົ າ: chemorecepstors ຫຼ respiratory chemoreceptors ໃນ ການຫາຍໃຈປກົ ກະຕປິ ະລມິ ານຂອງກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊໃນເລອດຈະມບີ ດົ ບາດຫຼາຍທ່ົ ສີ ຸດໃນການຄວບຄຸມ ການຫາຍໃຈ. ໃນຮົ່ າງກາຍຈະມີຕວົ ຮບັ ຮູກ້ ານປົ່ ຽນແປງຄວາມດນັ ຂອງກ໊າຊສຄາບອນໄດອອກໄຊຢ່ົ ູ 2 ກ່ົ ຸມໄດແ້ ກ່ົ central chemoreceptors ແ ລ ະ peripheral chemoreceptors ສ່ົ ວ ນ ຂ ອ ງ central chemoreceptors ເປັນຕວົ ຮັບທົ່ ີໄວຕົ່ ການປົ່ ຽນແປງຄວາມດນັ ຂອງກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊໃນເລອດຫຼາຍ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ສາມາດໄວຕົ່ ການປົ່ ຽນແປງຂອງອອິ ອນຕົ່ າງໆເຊ່ົ ນັ : H+ ແລະ pH ຂອງເລອດ ແຕ່ົ ບ່ົ ຕອບສະໜອງ ຕ່ົ ການປົ່ ຽນແປງຄວາມດນັ ຂອງອອກຊເິ ຈນໃນເລອດ central chemoreceptors ນຈີ້ ະພບົ ໄດທ້ ່ົ ສີ ະໝອງສົ່ ວນ ແມດເບ່ົ ງິ ລ່ົ າ ສະໝອງສົ່ ວນນເີ້ ມົ່ ອຖກກະຕຸນ້ ຈະສົ່ ງົ ກະແສປະສາດເປັນສນັ ຍານໄປທົ່ ີສນູ ຄວບຄຸມການຫາຍໃຈ ມີ ຜນົ ໃຫເ້ ກດີ ການຫາຍໃຈທ່ົ ີໄວຂນຶ້ ແລະ ແຮງຂນຶ້ ກວ່ົ າເດີມ pheripheral chemoreceptors ເປັນຕວົ ຮບັ ຮູ ້ ການປົ່ ຽນແປງທາງເຄມທີ ົ່ ີເອຢ່ົ ູນອກລະບບົ ປະສາດສົ່ ວນກາງ ໂດຍປກົ ກະຕຈິ ະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຮບັ ຫຼ ຖກກະຕຸນ້ ເມ່ົ ອລະ ດັ ບ O2, CO2 ແ ລ ະ H+ ໃ ນ ເລ ອ ດ ເກີ ດ ກ າ ນ ປ່ົ ຽ ນ ແ ປ ງໄ ປ ຈ າ ກ ປົ ກ ກ ະ ຕິ ຈ ະ ພົ ບ peripherial chemoreceptors ຢ່ົ ູທ່ົ ີ carotid bolis ຊ່ົ ທາງແຍກຂອງ external ແລະ internal carotid arteries ຈະຕອບສະໜອງຕ່ົ ການຂາດອອກຊເິ ຈນໂດຍການກະຕຸນ້ ໃຫມ້ ກີ ານຫາຍໃຈເພົ່ ມີ ຂນຶ້ ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ພບົ ຕວົ ຮບັ ນທີ້ ່ົ ີ ສ່ົ ວນ aortic bodies ທ່ົ ີຂອບ aortic arch ກນົ ໄກທ່ົ ີຮົ່ າງກາຍໃຊໃ້ ນການປບັ ຄວາມເຂມັ້ ຂຸນ້ ຂອງ CO2, O2 ແລະ H+ ໃນເລອດໂດຍຜົ່ ານທາງ chemoreceptors ນັບເປັນ reflex ຢົ່ າງໜ່ົ ງຶ ເອີນ້ ວ່ົ າ: chemorecepter reflex. ນອກຈາກການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈໂດຍລະບບົ ປະສາດຜ່ົ ານສນູ ຫາຍໃຈທົ່ ີແມດເບົ່ ິງລົ່ າ ແລະ ພອນສ໌ ລວມທງັ ການຄວບຄຸມຜ່ົ ານທາດເຄມເີ ຊົ່ ນັ : O2, CO2 ແລະ H+ ແລວ້ ການຄວບຄຸມການຫາຍໃຈໂດຍກນົ ໄກຣີ ເຟຼັກກມສີ ົ່ ວນກ່ົ ຽວຂອ້ ງອກີ ດວ້ ຍ ເພ່ົ ອປບັ ການຫາຍໃຈໃຫພ້ ເໝາະກບັ ສະພາວະນັນ້ ໆ ເຊ່ົ ັນ: baroreceptor reflex, proprioceptor reflex , respiratory reflex ແລະ inflation reflex ເປນັ ຕນົ້ . ກນົ ໄກທົ່ ີຮ່ົ າງກາຍສາ້ ງຂນຶ້ ເພ່ົ ອກາຈດັ ສ່ົ ງິ ແປກປອມໃນສົ່ ວນທົ່ ທາງເດີນຫາຍໃຈ ເຊ່ົ ັນ: ການໄອ ແລະ ການ ຈາມເປນັ ຕນົ້ . ການໄອ (couch) ເປັນຣເີ ຟກັຼ ທ່ົ ີຮົ່ າງກາຍໃຊໃ້ ນການປ້ອງກັນບ່ົ ໃຫສ້ ່ົ ງິ ແປກປອມ ຫຼ ກາ໊ ສທ່ົ ີລະຄາຍເຄອງ ເຂາົ້ ໄປໃນ bronchioles ແລະ alveoli ເມ່ົ ອມກີ ານກະຕຸນ້ ທ່ົ ີຕວົ ຮບັ ຄວາມຮູສ້ ກຶ ທົ່ ີບລເິ ວນກົ່ ອງສຽງ ຫຼອດຄ ຫູ ຊນັ້ ນອກສົ່ ວນ cough reflex ຫຼ ກະຕຸນ້ ທົ່ ເີ ຍ່ົ ອຫຸມ້ ປອດ ຕວົ ຮບັ ທົ່ ຖີ ກກະຕຸນ້ ຈະສົ່ ງົ ສນັ ຍານ ຫຼ ກະແສປະສາດ ໄປ ທົ່ ີ ສູ ນ cough center ຫຼ expiratory center ທ່ົ ີ ຢ່ົ ູ ໃ ນ ສ ະ ໝ ອ ງ ສົ່ ວ ນ ແ ມ ດ ເບົ່ ິ ງລົ່ າ (medullar oblongata) ເຮດັ ໃຫສ້ ະໝອງສົ່ ວນແມດເບ່ົ ງິ ລົ່ າສ່ົ ງົ ກະແສປະສາດທ່ົ ີເປັນຄາສົ່ ງັ ມາທົ່ ີກາ້ ມຊີນ້ ໜາ້ ເອກິ , ກາ້ ມຊີນ້ ທອ້ ງ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ ທ່ົ ີກ່ົ ອງສຽງ ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ການໄອ ໂດຍສ່ົ ວນ glottis ຈະປດິ ຕວົ ເອງຢົ່ າງແຮງ ແລະ ແໜ້ນ ກາ້ ມຊນີ້ ທົ່ ີກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຫາຍໃຈອອກຈະຫດົ ຕວົ ຢ່ົ າງແຮງ ເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມດນັ ໃນຊົ່ ອງເອກິ ແລະ ບລເິ ວນ ທອ້ ງເພົ່ ີມຫຼາຍຂນຶ້ ເມົ່ ອຄວາມດນັ ຊ່ົ ອງເອິກສູງຂນຶ້ ເຖງິ ລະດບັ ໜົ່ ງຶ glottis ຈະຄ່ົ ອຍໆເປີດອອກກະທົ່ ັງຄວາມດນັ ບລິເວນທອ້ ງສູງກວ່ົ າຊົ່ ອງເອິກເຊົ່ ງິ ຈະດນັ ໃຫກ້ ະບງັ ລົມຍກົ ສູງຂນຶ້ ແລະ ດັນເອາົ ອາກາດອອກມາຢົ່ າງແຮງຜ່ົ ານ glottis ທ່ົ ີເປີດຢ່ົ ູຂະນະທົ່ ີ glottis ເປີດສ່ົ ວນເພດານອ່ົ ອນ (soft palate) ຈະຍົກຕົວສູງຂຶ້ນເພົ່ ອປິດສ່ົ ວນ nasopharynx ເຮດັ ໃຫອ້ າກາດທ່ົ ພີ ່ົ ຸງອອກມາທາງປາກດວ້ ຍຄວາມໄວສງູ ຫາຼ ຍ. 82

ການຈາມ (sneezing) ເປັນກນົ ໄກການປ້ອງກນັ ຮ່ົ າງກາຍອີກວທິ ີໜ່ົ ງຶ ເພ່ົ ອກາຈດັ ສົ່ ິງທ່ົ ີມາເຮດັ ຄວາມລະ ຄາຍເຄອງໃຫແ້ ກົ່ ທ່ົ ທາງເດີນຫາຍໃຈ ຫຼ ທ່ົ ທາງເດນີ ອາກາດສົ່ ວນຕນົ້ ໂດຍຈະມຕີ ວົ ຮບັ ທົ່ ແີ ພຜິວຊນັ້ ນອກໃນຊ່ົ ອງ ດງັ ເມົ່ ອໄດຮ້ ບັ ການກະຕຸນ້ ຕວົ ຮບັ ຈະສ່ົ ງົ ສນັ ຍານຜົ່ ານ olfactory nerve ໄປຍງັ expiratory center ອາກາດທ່ົ ີ ອອກມາຈະອອກມາທງັ ຈາກທົ່ ທາງເດີນຫາຍໃຈ ແລະ ທ່ົ ທາງເດີນອາຫານ (ອອກມາທງັ ທາງປາກ ແລະ ດງັ ). 7. ການຂນົ ສົ່ ງົ ແລະ ການແລກປົ່ ຽນກ໊າຊໃນເລອດ ກ. ການຂນົ ສ່ົ ງົ ກ໊າສອອກຊີເຈນໄປສ່ົ ູຈລຸ ງັ ໃນເນອ້ ເຍົ່ ອສົ່ ວນຕົ່ າງໆຂອງຮ່ົ າງກາຍ ເພ່ົ ອໃຫຈ້ ລຸ ງັ ນາອອກຊເິ ຈນ ໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດໃນຂະບວນການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ແລະ ການຮບັ ເອາົ ກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີຈລຸ ງັ ຜະລດິ ໄດຂ້ ນົ ສົ່ ງົ ໄປຖົ່ າຍເທີເອກິ ທົ່ ີຖົງລມົ ປອດຈະດາເນີນໄປໄດໂ້ ດຍໃຊເ້ ລອດເປນັ ຕົວພາໄປ, ອອກຊເິ ຈນຈາກອາກາດທົ່ ີເຂາົ້ ສົ່ ູ ຮ່ົ າງກາຍຈະແພ່ົ ຜ່ົ ານຂອບຂອງຖົງລມົ ທົ່ ີບອດົ ເຂາົ້ ໄປໃນເລອດໄດໃ້ ນ 2 ລັກສະນະຄ: ອອກຊເິ ຈນຈະລະລາຍໃນ ເລອດ ຫຼ ພຼາດມົ່ າ (dissolved oxygen) ແລະ ອອກຊເິ ຈນທ່ົ ີລວມຕວົ ກບັ ເຮໂມໂກຼບນິ ຫຼ ເກາະກບັ ເຮໂມໂກຼ ບນິ (oxyhaemoglobin) ສ່ົ ວນຂອງ dissolved oxygen ໄດແ້ ກົ່ ສົ່ ວນຂອງອອກຊເິ ຈນທ່ົ ີລະລາຍຕວົ ໃນນາ້ ເລອດ ຫຼ ພາຼ ດມົ່ າ ເຊົ່ ງິ ຈະມເີ ປັນສ່ົ ວນນອ້ ຍ ເພາະສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ອອກຊເິ ຈນທ່ົ ີເຂາົ້ ສົ່ ູຮົ່ າງກາຍເພ່ົ ອໄປສ່ົ ູເນອ້ ເຍົ່ ອຕາມ ສົ່ ວນຕ່ົ າງໆຈະລວມຕວົ ກບັ ເຮໂມໂກຼບນິ ຢົ່ າງຫວຼ ມໆ ເອີນ້ ວົ່ າ: oxyhaemoglobin ໂດຍການເກດີ ປະຕກິ ລິ ຍິ າທາງ ເຄມທີ ່ົ ີສາມາດປົ່ ຽນແປງກບັ ໄປມາໄດ້ Hb + O2 HbO2 ໃນເລອດແດງ ຫຼ ເລອດທົ່ ີຜົ່ ານການແລກປ່ົ ຽນກ໊າສທົ່ ປີ ອດແລວ້ ຈະມອີ ອກຊິເຈນສູງເພາະມີການລວມຕົວ ລະຫວົ່ າງອອກຊເິ ຈນ ແລະ ເຮໂມໂກຼບນິ ເຊ່ົ ິງຈະເພ່ົ ມີ ຄົ່ າ oxygen carring capacity ຂອງເລອດ ໃນເລອດ ແດງ 100 ຊີຊີຈະມີກ໊າຊເອກິ ຊເິ ຈນ 70 ຊີຊີ ເນ່ົ ອງຈາກເລອດ 100 ຊີຊີ ມີເຮໂມໂກຼບິນ 15 ກຣາມ ແລະ 1 ກຣາມເຮໂມໂກຼບນິ ສາມາດລວມກບັ ອອກຊເິ ຈນໄດ້ 1.34 ຊຊີ ີ. ຂ. ການຂນົ ສົ່ ົງກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊໃນເລອດມີ 3 ແບບນາກນັ ຄ dissolved carbondioxide, bicarbonate ແລະ carbaminohamoglobin ການຂນົ ສົ່ ງົ ກາ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊໃນຮົ່ າງກາຍຈະເປັນການ ຂນົ ສ່ົ ງົ ໃນຮູບຂອງໄບຄາໂບເນດ (bicarbonate) ຫຼາຍທ່ົ ສີ ຸດ ໂດຍກ໊າສທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ໃນຈລຸ ງັ ຈະແພ່ົ ເຂາົ້ ມາໃນເລອດ (diffuse) ແລວ້ ຈະເຂາົ້ ທາປະຕິກລິ ຍິ າກບັ ນາ້ ໃນເລອດໄດເ້ ປັນກດົ ຄາໂບນິກ(carbonic acid) ເນ່ົ ອງຈາກໃນ ເລອດມເີ ອນັ ໄຊມຄ໌ າຣບົ໌ ອນກິ ແອນໄຮເດຼສ (carbornic anhydrase) ທົ່ ເີ ປນັ ຕວົ ເລົ່ ງັ ປະຕກິ ລິ ຍິ າເຮດັ ໃຫກ້ ດົ ຄາ ໂບນກິ ແຕກຕວົ ໄດ້ H+ ແລະ HCO3- H+ ທົ່ ີເກດິ ຂນ້ ຈະໄປລວມຕົວກບັ reduced hemoglobin (ທ່ົ ີເກີດ ຈາກການປົດປ່ົ ອຍ O2 ອອກຈາກ oxyhemoglobin ) ເນ່ົ ອງຈາກ ມລີ ດິ ເປັນກດົ ນອ້ ຍກວ່ົ າປາກດົ ການນເີ້ ອີນ້ ວ່ົ າ: holdane effect ເຊ່ົ ງິ ໝາຍເຖິງປາກົດການທົ່ ີເລອດໃຫ້ O2 ແກ່ົ ເນອ້ ເຍົ່ ອຫຼາຍເທົ່ ົາໃດກສາມາດຮບັ CO2 ໄດ້ ຫຼາຍຂນຶ້ ເທົ່ າົ ນນັ້ ສ່ົ ວນ HCO3- ທ່ົ ີເກດິ ຂນ້ ໃນເມດັ ເລອດແດງເມົ່ ອມຫີ ຼາຍກວ່ົ າໃນນາ້ ເລອດກຈະແພ່ົ ອອກຈາກເມດັ ເລອດມາໃນນາ້ ເລອດ ແຕົ່ H+ ບ່ົ ສາມາດອອກມາຈາກເມດັ ເລອດໄດຈ້ ົ່ ງຶ ຕອ້ ງມີ Cl- ຖກດງຶ ເຂາົ້ ໄປໃນເມດັ ເລອດ ແດງເພ່ົ ອຮກັ ສາຄວາມສມົ ດຸນຂອງອອິ ອນໃນເລອດເອີນ້ ຂະບວນການນວີ້ ່ົ າ chloride shift. ການແລກປ່ົ ຽນກ໊າສອອກຊເິ ຈນ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊທົ່ ີຖົງລມົ ປອດຈະເກດີ ຂນຶ້ ດວ້ ຍຂະບວນການແພົ່ (diffusion) ເນົ່ ອງຈາກອາກາດທົ່ ີເຂາົ້ ມາຢ່ົ ູໃນຖງົ ລົມຈະຢ່ົ ູໃກຊ້ ດິ ກບັ ເສນັ້ ເລອດຝອຍຫຼາຍຈົ່ ງຶ ເກດີ ການແລກປ່ົ ຽນ ກາ໊ ສກນັ ໄດໂ້ ດຍຂະບວນການແພ່ົ ໃນຮູບຂອງຂອງແຫຼວ (liquid phase diffusion) ການແພ່ົ ຂອງກ໊າສທ່ົ ີເກິດ ຂນ້ ເກດີ ຈາກຄວາມແຕກຕົ່ າງລະຫວ່ົ າງຄວາມດັນຂອງກ໊າສໃນເລອດ ແລະ ຄວາມດັນຂອງກ໊າສໃນຖົງລົມ 83

(alveolar air) ໂດຍກ໊າສທົ່ ມີ ຄີ ວາມເຂມັ້ ຂຸນ້ ສງູ ຈະແພົ່ ໄປຍງັ ກ໊າສທ່ົ ມີ ຄີ ວາມເຂມັ້ ຂຸນ້ ຕົ່ າກວົ່ າຈນົ ກະທງັ້ ຄວາມດນັ ເທົ່ າົ ກນັ ຫຼ ເກດີ ຄວາມສມົ ດຸນຂອງຄວາມດນັ ທງັ ສອງຝ່ົ າຍ. ສາລບັ ອາກາດໃນຖົງລມົ ຈະມຄີ ວາມດນັ ຂອງກ໊າສອອກ ຊເິ ຈນສູງ ແລະ ຄວາມດນັ ຂອງກາ໊ ສຄາບອນໄດອອກໄຊຕົ່ າ. ດ່ົ ງັ ນນັ້ , ອອກຊເິ ຈນຈ່ົ ງຶ ແພ່ົ ຈາກຖງົ ລມົ ເຂາົ້ ໄປສ່ົ ູເລອດ (ເລອດດາ)ໃນ pulmonary capillary, ສົ່ ວນຄາບອນໄດອອກໄຊຈະແພ່ົ ຈາກເລອດດາທົ່ ີມຄີ ວາມດນັ ສູງກວ່ົ າ ເຂາົ້ ສົ່ ູຖົງລມົ ປອດແທນໂດຍການແພົ່ ຂອງອາກາດໃນຖງົ ລມົ ນນັ້ ອອກຊເິ ຈນຈະແພ່ົ ໄດໄ້ ວກວ່ົ າຄາບອນໄດອອກໄຊ ໃນຮ່ົ າງກາຍສດັ ລຽ້ ງການແລກປົ່ ຽນກາ໊ ສທ່ົ ີເກດີ ຈາກການຫາຍໃຈຈະເປັນໄປຕາມກດົ Dalton’s law ທົ່ ກີ ົ່ າວວ່ົ າໃນ ກ໊າສປະສມົ ທ່ົ ີປະກອບດວ້ ຍກ໊າສຫຼາຍຊະນດິ ລວມກັນ. ກ໊າສແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະເຮດັ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມດນັ ເອີນ້ ວົ່ າ: partial pressure ຫຼ tension ຄວາມດນັ ຂອງກາ໊ ຊແຕ່ົ ລະຊະນດິ ຈະຫາຼ ຍ ຫຼ ນອ້ ຍຂນຶ້ ກບັ ຄວາມເຂມັ້ ຂຸນ້ ຂອງ ກາ໊ ຊນນັ້ ໆໃນກາ໊ ຊປະສມົ ໂດຍບົ່ ຂນຶ້ ກັບກ໊າສອ່ົ ນເລີຍ ແລະ ຄວາມດັນລວມຂອງກາ໊ ສປະສມົ ຈະເທ່ົ ົາກບັ ຜົນລວມ ຂອງ partial pressure ຂອງກ໊າສແຕ່ົ ລະຊະນດິ ທ່ົ ລີ ວມກນັ ເປນັ ກາ໊ ສປະສມົ . ດວ້ ຍເຫດທ່ົ ີຄວາມດນັ ຂອງກ໊າສແຕົ່ ລະຊະນດິ ໃນເລອດແດງ, ເລອດດາ ແລະ ໃນຖງົ ລມົ ມຄີ ວາມແຕກຕ່ົ າງ ກນັ ໂດຍອອກຊເິ ຈນໃນຖງົ ລົມມຄີ ວາມດນັ ສງູ ກວ່ົ າໃນເລອດດາ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊໃນເລອດດາມີຄວາມ ດນັ ສງູ ກວົ່ າໃນຖົງລມົ ຈ່ົ ງຶ ເກີດການແລກປ່ົ ຽນກາ໊ ສກັນຂຶນ້ ລະຫວ່ົ າງກ໊າສໃນຖົງລມົ ແລະ ໃນເລອດດາ, ການປົດ ປົ່ ອຍອອກຊິເຈນທົ່ ີເກາະມາກບັ ເຮໂມໂກຼບນິ ຈະເກດີ ໄດໄ້ ວ ຫຼ ຊາ້ ຈະຂນຶ້ ກບັ ປະລມິ ານກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທົ່ ີ ເກດິ ຂນ້ ໃນຈຸລງັ . ປະລມິ ານຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ສີ ູງຂນຶ້ ໃນເລອດຈະມຜີ ົນໃຫເ້ ລອດມຄີ ່ົ າຄວາມເປັນກດົ ສູງ ເຊ່ົ ງິ ຈະມສີ ່ົ ວນໃນການກະຕຸນ້ ໃຫເ້ ຮໂມໂກຼບນິ ປົດປ່ົ ອຍອອກຊເິ ຈນໄດໄ້ ວຂນຶ້ . ນອກຈາກນຄີ້ ວາມຮອ້ ນທ່ົ ເີ ກດິ ຂນ້ ຈາກ ປະຕກິ ິລຍິ າທາງເຄມີໃນຮົ່ າງກາຍກມສີ ົ່ ວນໃນການເລ່ົ ງັ ການປົດປ່ົ ອຍອອກຊເິ ຈນຈາກເຮໂມໂກຼບນິ ດວ້ ຍຄ່ົ າອດັ ຕາ ສ່ົ ວນລະຫວົ່ າງບລິມາດຂອງກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີຫາຍໃຈອອກກບັ ບລມິ າດຂອງກາ໊ ສອອກຊເິ ຈນທົ່ ຫີ າຍໃຈ ເຂາົ້ ເພ່ົ ອນາໄປໃຊໃ້ ນຂະບວນການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຈະເອນີ້ ວົ່ າ: ຄົ່ າ RQ (respiratory quotient) ເຊ່ົ ງິ ຄານວນໄດ້ ຈາກສດູ : ບລມິ າດຂອງ CO2 ທົ່ ີຫາຍໃຈອອກ ຄົ່ າ RQ (respiratory quotient) = ບລມິ າດຂອງ O2 ທ່ົ ຫີ າຍໃຈເຂາົ້ ໂດຍຄົ່ າ RQ ຂອງ ຄາໂບໄຮເດນທ = 1, ຄົ່ າ RQ ຂອງໂປຼຕີນ = 0.80 , ຄ່ົ າ RQ ຂອງໄຂມນັ = ນອ້ ຍ ກວ່ົ າ 1 84

ຮູບທີ 6.3 ການໄຫວຼ ຽນຂອງເລອດຈາກຫວົ ໃຈໄປຟອກທ່ົ ີປອດ ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 8. ສ່ົ ວນປະກອບຂອງອາກາດທ່ົ ຫີ າຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ອອກຈາກຮ່ົ າງກາຍ ສ່ົ ວນປະກອບຂອງອາກາດທົ່ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ອອກສາມາດແບ່ົ ງອອກໄດເ້ ປັນ 3 ປະເພດຄ: ກ. inspired air ຫຼ room air: ໝາຍເຖງິ ອາກາດທົ່ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ທົ່ ີປະກອບດວ້ ຍ O2 ແລະ N2 ເປນັ ສ່ົ ວນໃຫຍ່ົ ມີ CO2 ນອ້ ຍຫຼາຍ ນອກຈາກອາກາດທ່ົ ຫີ າຍໃຈເຂາົ້ ຈະມີກາ໊ ສແລວ້ ຍງັ ມີ ກາ໊ ສເສຍ (innert gas) ປນົ ຢ່ົ ູອີກດວ້ ຍເຊົ່ ນັ : helium ແລະ argon ເປນັ ຕນົ້ . ຂ. alveolar air: ໝາຍເຖງິ ສ່ົ ວນປະກອບຂອງອາກາດໃນສ່ົ ວນທ່ົ ເີ ຂາົ້ ໄປຢ່ົ ໃູ ນຖງົ ລມົ ປອດ (alveoli) ມີ ຄົ່ າເທ່ົ າົ ກບັ ບລິມາດຂອງອາກາດທ່ົ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ຫຼ ອອກໜົ່ ງຶ ເທ່ົ ອ (tidal volume) ຫກັ ອອກດວ້ ຍອາກາດທົ່ ີຄາ້ ງຢ່ົ ູ ໃນ nasal passage ເຊ່ົ ນັ : ອາກາດທ່ົ ີຢົ່ ູຕາມຫຼອດລມົ (trachea ) ເອນີ້ ວ່ົ າ: anatomical dead space. ຄ. expired air ໝາຍເຖິງອາກາດທ່ົ ຫີ າຍໃຈອອກຈາກຮົ່ າງກາຍ ມສີ ່ົ ວນປະກອບທົ່ ີສາຄນັ ຄ CO2, O2, N2, H2O ແລະ ກາ໊ ຊອົ່ ນໆ ສາລບັ ໃນສດັ ແຂວ້ ເອອ້ ງຈະມສີ ົ່ ວນຂອງ CH4 ປນົ ມາອກີ ດວ້ ຍ. 9. ບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີໃຊຫ້ າຍໃຈ ບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີໃຊຫ້ າຍໃຈຈະມກີ ານປົ່ ຽນແປງຕະຫຼອດເວລາຂນຶ້ ກບັ ຄວາມເລກິ ຂອງການຫາຍໃຈ ຫຼ ອດັ ຕາການຫາຍໃຈໃນກລະນກີ ານຫາຍໃຈປົກກະຕບິ ລມິ າດອາກາດທົ່ ໃີ ຊຫ້ າຍໃຈຈະມນີ ອ້ ຍກວ່ົ າບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີ ຮົ່ າງກາຍໃຊໃ້ ນກດິ ຈະກາຕ່ົ າງໆ ໂດຍສາມາດແບົ່ ງອາກາດທົ່ ໃີ ຊຫ້ າຍໃຈອອກໄດດ້ ົ່ ງັ ນ:ີ້ ກ.tidal air ຫຼ tidal volume (TV) ໝາຍເຖິງບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີຫາຍໃຈເຂາົ້ ແລະ ອອກໃນແຕ່ົ ລະ ເທົ່ ອສາລັບການຫາຍໃຈປົກກະຕິ ຄົ່ າ tidal volume ມຄີ ວາມຈາເປັນຕ່ົ ຄວາມຕອ້ ງການອາກາດໃນສັດແຕ່ົ ລະ 85

ຊະນດິ ເຊ່ົ ນັ : ໃນມາ້ ມຄີ ່ົ າ tidal volume ເທ່ົ າົ ກບັ 6,000 ຊີຊີ/ເທ່ົ ອ, ແກະ 300 - 310 ຊີຊີ/ເທ່ົ ອ, ງວົ 3,100 ຊີ ຊ/ີ ເທົ່ ອ ຂະນະນອນ 3,600 ຊີຊີ/ເທົ່ ອເມົ່ ອຢນ. ຂ. inspiratory reserve volume (IRV): ຄບລມິ າດອາກາດທົ່ ີຫາຼ ຍທ່ົ ສີ ຸດທົ່ ສີ ດັ ສາມາດຫາຍໃຈເຂາົ້ ໄດຫ້ ງຼັ ຈາກການຫາຍໃຈເຂາົ້ ປົກກະຕິ ຫຼ ບລມິ າດອາກາດທົ່ ສີ ດັ ສາມາດຫາຍໃຈເຂາົ້ ໄດເ້ ຕມັ ທົ່ ີຫງຼັ ຈາກທົ່ ຫີ າຍໃຈເຂົາ້ ປກົ ກະຕແິ ລວ້ . ຄ.expiratory reserve volume (ERV): ໝາຍເຖິງບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີຫາຍໃຈອອກເຕມັ ທົ່ ຫີ ງຼັ ຈາກ ຫາຍໃຈອອກປກົ ກະຕ.ິ ງ. residual air ຫຼ air volume: ໝາຍເຖິງບລມິ າດອາກາດທ່ົ ມີ ຄີ ວາມສາຄນັ ຕ່ົ ການແລກປົ່ ຽນກາ໊ ສໃນ ປອດ ຈະເປັນບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີເຫອຼ ຢົ່ ໃູ ນຖົງລມົ ຂະນະທົ່ ີມກີ ານຫາຍໃຈອອກເຕມັ ທົ່ ີ. 10. ຄົ່ າຄວາມບນັ ຈຸຂອງປອດ (lung capacity) ຄົ່ າ ຄ ວ າມ ຈຸຂ ອ ງປ ອ ດ ທ່ົ ີ ສ າຄັ ນ ໄດ້ແ ກົ່ vital capacity, total lung capacity, inspiratory capacity ເປນັ ຕນົ້ . ກ. vital capacity: ໝາຍເຖງິ ບລມິ າດອາກາດທ່ົ ີຫາຼ ຍທ່ົ ີສຸດຂອງການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຫຼ ການຫາຍໃຈອອກ ຫງຼັ ຈາກທ່ົ ີມກີ ານຫາຍໃຈເຂາົ້ ຫຼ ອອກກວ່ົ າບກຕິ ຂ. total lung capacity: ໝາຍເຖິງ ບລມິ າດອາກາດທງັ ໝດົ ໃນປອດຫງຼັ ຈາກການຫາຍໃຈເຂາົ້ ຢ່ົ າງເຕມັ ທົ່ ີ ຄ. inspiratory capacity: ໝາຍເຖງິ ບລມິ າດອາກາດທ່ົ ຫີ າຍໃຈເຂາົ້ ເຕມັ ທົ່ ຫີ ງຼັ ຈາກການຫາຍໃຈອອກ ຢົ່ າງປກົ ກະຕ.ິ ຄ່ົ າ dead space ໝາຍເຖິງບລມິ າດອາກາດໃນທ່ົ ທາງເດີນຫາຍໃຈທົ່ ບີ ົ່ ມກີ ານແລກປ່ົ ຽນກາ໊ ສລະຫວົ່ າງຖົງ ລມົ ປອດກບັ ເລອດ ເປັນຄ່ົ າທົ່ ີຄົ່ ອນຂາ້ ງຄງົ ທ່ົ ີ ຄ່ົ າ dead space ແບົ່ ງອອກເປັນ 2 ຊະນດິ ຄ: ກ. anatomical dead space: ໝາຍເຖງິ ຈານວນົ ຫຼ ບລມິ າດຂອງອາກາດໃນທົ່ ທາງເດີນຫາຍໃຈທົ່ ີບົ່ ມີ ການແລກປົ່ ຽນກ໊າສເກດີ ຂນຶ້ . ຂ. physiological dead space ຫຼ total dead space: ໝາຍເຖິງບລມິ າດຂອງອາກາດທງັ ໝດົ ທົ່ ີ ຢ່ົ ໃູ ນລະບບົ ຫາຍໃຈ ເຊ່ົ ງິ ບ່ົ ມກີ ານແລກປ່ົ ຽນກ໊າຊ ໃນສະພາບປົກກະຕຈິ ະມຄີ ົ່ າໃກຄ້ ຽງກບັ anatomical dead space. 86

ບດົ ທີ 7 ຂອງແຫຼວໃນຮ່ົ າງກາຍ (Body fluid) ໃນສ່ົ ງິ ມຊີ ີວດິ ທຸກຊະນດິ ລວມທງັ ສດັ ລຽ້ ງພາຍໃນຮ່ົ າງກາຍຈະມນີ າ້ ເປັນສ່ົ ວນປະກອບເປນັ ສ່ົ ວນໃຫຍົ່ ປະ ມານ 60 - 70% ສດັ ລຽ້ ງແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະມປີ ະລມິ ານນາ້ ໃນຮົ່ າງກາຍແຕກຕ່ົ າງກນັ ໄປ ເນ່ົ ອງຈາກມປີ ະລມິ ານໄຂ ມັນທົ່ ີແຕກຕົ່ າງກນັ , ເນອ້ ເຍົ່ ອໂດຍທ່ົ ວົ ໄປຈະມີນາ້ ເປັນອງົ ປະກອບ 75% ສ່ົ ວນເນອ້ ເຍ່ົ ອໄຂມັນມນີ າ້ ເປັນອົງ ປະກອບປະມານ 10 - 20% ເທ່ົ າົ ນນັ້ . 1. ນາ້ ໃນຮ່ົ າງກາຍ ນາ້ ໃນຮົ່ າງກາຍສາມາດແບົ່ ງອອກເປນັ 2 ສ່ົ ວນຄ: 1.1. ນາ້ ທ່ົ ຢີ ່ົ ູນອກຈລຸ ັງ (extracellular fluid) ເປນັ ນາ້ ທ່ົ ີຢ່ົ ູນອກເຍົ່ ອຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ເຊ່ົ ນັ : ນາ້ ທົ່ ີຢົ່ ູລະຫວົ່ າງຈລຸ ັງ ແລະ ນາ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູໃນເສນັ້ ເລອດ ແລະ ເສນັ້ ນາ້ ເຫອຼ ງ ເປັນຕນົ້ . ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຮກັ ສາສະພາບແວດລອ້ ມພາຍນອກຈລຸ ງັ ໃຫຄ້ ງົ ທ່ົ ີ ແບົ່ ງອອກໄດ້ 3 ສົ່ ວນຄ: 1). ນາ້ ເລອດ (plasma): ຄນາ້ ທົ່ ີຢ່ົ ໃູ ນລະບບົ ໝນູ ວຽນຂອງເລອດ ມຢີ ົ່ ູປະມານ 4 - 5 % ຂອງນາ້ ໜກັ ຕວົ . 2). ນາ້ ເຫອຼ ງ (lymph): ຄນາ້ ທົ່ ີຢົ່ ູພາຍໃນທົ່ ນາ້ ເຫອຼ ງ, ເຊ່ົ ງິ ຈະໄຫຼວຽນເຂາົ້ ສົ່ ູລະບບົ ເສນັ້ ເລອດດາເຂາົ້ ຫວົ ໃຈ ມບີ ລະມານ 2 - 3%. 3). ນາ້ ທົ່ ີຢົ່ ູ ລະຫວົ່ າງຈຸລັງ (intercellular fluid): ເປັນນາ້ ທົ່ ີຢ່ົ ູອອ້ ມຮອບຈລຸ ງັ ຫຼ ນາ້ ຕາມຊ່ົ ອງວົ່ າງ ລະຫວ່ົ າງຈຸລງັ ມໜີ າ້ ທົ່ ີຊ່ົ ວຍເຮດັ ໃຫເ້ ຍົ່ ອຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ຊົ່ ຸມຊນ້ ຢ່ົ ູສະເໝີ ເພ່ົ ອຊົ່ ວຍໃນການນາທາດອາຫານເຂົາ້ ສ່ົ ູຈລຸ ງັ ແລະ ນາຂອງເສຍອອກຂາກຈລຸ ງັ ມບີ ລະມານ 16-20% 1.2. ນາ້ ທົ່ ຢີ ່ົ ູພາຍໃນຈລຸ ັງ (intracellular fluid) ຄນາ້ ທົ່ ີຢົ່ ູພາຍໃນແພຫຸມ້ ຈລຸ ງັ ທງັ ໝດົ , ມຄີ ວາມສາຄນັ ໃນການເມຕາໂບລຊິ ມຶ , ມປີ ະມານ 20 - 40% ເນ່ົ ອງ ຈາກນາ້ ເປນັ ສົ່ ວນປະກອບທ່ົ ີສາຄນັ ໃນການມຊີ ີວດິ ຢົ່ ຂູ ອງຈລຸ ງັ , ໃນຮ່ົ າງກາຍສດັ ລຽ້ ງຈົ່ ງຶ ຕອ້ ງມກີ ນົ ໄກໃນການຮກັ ສາ ສມົ ດຸນຂອງນາ້ ໃນຮ່ົ າງກາຍຕະຫຼອດເວລາ ເພົ່ ອໃຫຮ້ ົ່ າງກາຍໄດນ້ າ້ ແລະ ສນູ ເສຍນາ້ ໃນແຕົ່ ລະມໃ້ ນປະລມິ ານທ່ົ ເີ ທົ່ າົ ກນັ . ໂດຍທົ່ ວົ ໄປໃນຮ່ົ າງກາຍມກີ ານຄວບຄຸມນາ້ 2 ວທິ ີ ຄ: 1). ການຄວບຄຸມການດົ່ ມນາ້ ໂດຍກນົ ໄກທ່ົ ີມສີ ູນກາງການດົ່ ມນາ້ (drinking center)ຢ່ົ ູທົ່ ສີ ະໝອງສົ່ ວນ ໄຮໂປທາມາມດັ , ເມ່ົ ອຮົ່ າງກາຍຂາດນາ້ ສະໝອງສົ່ ວນໄຮໂປທາລາມດັ ຈະກະຕຸນ້ ໃຫສ້ ດັ ດົ່ ມນາ້ , ເມົ່ ອໄດຮ້ ບັ ນາ້ ຕາມ ຕອ້ ງການຮົ່ າງກາຍຈະມກີ ນົ ໄກໃນການຢັບຢງັ້ ການເຮດັ ວຽກຂອງປະສາດ. 2). ກນົ ໄກການຄວບຄຸມນາ້ ໃນຮູບຂອງການຂບັ ຖ່ົ າຍປດັ ສະວະຜ່ົ ານໝາກໄຂົ່ ຫຼງັ , ເມ່ົ ອຮ່ົ າງກາຍໄດຮ້ ບັ ນາ້ ຫາຼ ຍເກນີ ຄວາມຕອ້ ງການໝາກໄຂົ່ ຫງຼັ ຈະຂບັ ນາ້ ປັດສະວະອອກຫຼາຍ, ຫາກໄດຮ້ ບັ ນາ້ ນອ້ ຍຈະຂບັ ປດັ ສະວະອອກ ນອ້ ຍ. 2. ເລອດ(blood) ເລອດເປັນແພສາພນັ ຊະນດິ ພເິ ສດທ່ົ ີເປນັ ສ່ົ ວນຂອງຂອງແຫວຼ ທ່ົ ີສາຄນັ ໃນຮ່ົ າງກາຍ, ສາລບັ ວຊິ າທົ່ ີສກຶ ສາ ກ່ົ ຽວກບັ ເລອດເອີນ້ ວ່ົ າ: haematology ເລອດປະກອບດວ້ ຍສົ່ ວນທົ່ ີເປັນຂອງແຫວຼ ເອີນ້ ວົ່ າ: ນາ້ ເລອດ ຫຼ ພາຼ ດມົ່ າ (plasma) ມຢີ ່ົ ູປະມານ 45 - 65% ທົ່ ີເຫຼອຄສົ່ ວນຂອງຈລຸ ງັ ເມັດເລອດ (corpuscles) ຊະນິດຕ່ົ າງໆ ເຊົ່ ນັ : ຈຸ ລງັ ເມດັ ເລອດແດງ (erythrocytes), ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຂາວ (leukocytes) ແລະ ເກດັ ເລອດ (platelet). ສົ່ ວນ 87

ຂອງນາ້ ເລອດປະກອບດວ້ ຍນາ້ ປະມານ 90 % ສ່ົ ວນທົ່ ເີ ຫອຼ ເປັນໂປຼຕນີ ຊະນດິ ຕ່ົ າງໆ, ທາດອງົ ຄະທາດ ແລະ ທາດ ອະນງົ ຄະທາດເຊ່ົ ນັ : ຮໂມນ Fe++ ແລະ Ca++ເປນັ ຕນົ້ . ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງຈະເປັນສ່ົ ວນທ່ົ ີຟູຢ່ົ ໃູ ນເສນັ້ ເລອດ ແລະ ຫວົ ໃຈ. ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງເຄົ່ ອນທົ່ ີເອງບົ່ ໄດ,້ ສ່ົ ວນຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຂາວບາງສົ່ ວນສາມາດຈະແຊກຕວົ ຜົ່ ານ ຂອບເລອດອອກມາທາລາຍເຊອ້ ພະຍາດທົ່ ຢີ ົ່ ູລະຫວ່ົ າງຈຸລງັ ໃນເນອ້ ເຍົ່ ອໄດ,້ ເລອດຈະໄຫວຼ ຽນໄປຕາມສ່ົ ວນຕ່ົ າງໆ ຂອງຮົ່ າງກາຍຕາມລະບບົ ເລອດ (blood system) ໂດຍອາໄສການບີບຂອງກາ້ ມຊີນ້ ຫວົ ໃຈ. ເມ່ົ ອນາເລອດອອກ ຈາກຮົ່ າງກາຍມາໃສ່ົ ໃນຫອຼ ດແກວ້ (test tube) ແລະ ຕງັ້ ຖມິ້ ໄວຈ້ ະພບົ ວ່ົ າເລອດມກີ ານແຂງຕວົ ແລະ ແຍກອອກ ເປນັ 2 ຊັນ້ ສົ່ ວນຂອງເລອດທົ່ ແີ ຂງຕວົ ເອີນ້ ວ່ົ າ: ລ່ົ ມິ ເລອດ (blood clot) ຈະເກາະລວມກນັ ເປັນກອ້ ນຢົ່ ູດາ້ ນລົ່ ຸມ ຂອງຫຼອດແກວ້ , ສົ່ ວນທົ່ ີເປນັ ນາ້ ໃສໆດາ້ ນເທງິ ລົ່ ມິ ເລອດມສີ ີເຫຼອງເອີນ້ ວ່ົ າ: ຊີລາ (serum) ຖາ້ ນາເລອດໃສົ່ ໃນ ຫຼອດແກວ້ ທົ່ ີມີທາດປອ້ ງກນັ ການຕກົ ຕະກອນຂອງເລອດ (anticoaggulant) ເຊ່ົ ນັ : ທາດ sodiumcitrate, ammonium oxalalate, heparin ຫຼ EDTA (ethylene - diamine - tetraacetate). ຈ າກ ນັ້ນ ນ າ ຫຼອດແກວ້ ທ່ົ ີມເີ ລອດຢົ່ ູໄປເຂາົ້ ເຄ່ົ ອງປ່ົ ນັ ຫວ່ົ ຽງ (centrifuge) ຈະພບົ ວ່ົ າເລອດມກີ ານແຍກຊນັ້ ເປັນ 2 ຊນັ້ ເຊົ່ ນັ ກນັ , ຊນັ້ ລົ່ ຸມເປນັ ສົ່ ວນທ່ົ ີມສີ ີແດງຄຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຊະນດິ ຕົ່ າງໆທ່ົ ອີ ດັ ຕວົ ກນັ ແໜນ້ ຫຼ ເຮມາໂຕກຣິດ (hematocrit) ຊນັ້ ເທງິ ເປນັ ຂອງແຫຼວເອນີ້ ວົ່ າ: ພຼາດມ່ົ າ ຫຼ ນາ້ ເລອດ (plasma) ສ່ົ ວນປະກອບຂອງຊລີ າ ແລະ ພຼາດມົ່ າແຕກຕ່ົ າງ ກນັ ທົ່ ີຊີລາຈະບ່ົ ມສີ ົ່ ວນຂອງໂປຼຕີນໃນເລອດເປນັ ອງົ ປະກອບລວມເຖງິ ບ່ົ ມທີ າດທົ່ ີປ້ອງກນັ ການແຂງຕວົ ຂອງເລອດ ເຊົ່ ນັ : fibrinogen ໂດຍທ່ົ ວົ ໄປຂອງແຫວຼ ໃນຮ່ົ າງກາຍເຊ່ົ ນັ : ເລອດ ແລະ ນາ້ ເຫອຼ ງຈະມກີ ານປ່ົ ຽນແປງອງົ ປະກອບ ຕະຫຼອດເວລາ ແຕ່ົ ຮ່ົ າງກາຍກມກີ ນົ ໄກ ຫຼ ລະບບົ ທ່ົ ໃີ ຊຄ້ ວບຄຸມໃຫກ້ ານປົ່ ຽນແປງຂອງເລອດຢົ່ ໃູ ນສະພາວະສມົ ດນຸ ສະເໝີເຊ່ົ ນັ : ການຄວບຄຸມໂດຍການຫາຍໃຈ, ການຂບັ ຖົ່ າຍປັດສະວະ ແລະ ການຄວບຄຸມຄວາມເປນັ ກດົ - ດ່ົ າງ ໃນຮ່ົ າງກາຍ (acid - base balance), ປະລມິ ານເລອດທງັ ໝດົ ໃນຮ່ົ າງກາຍຂອງສດັ ລຽ້ ງແຕົ່ ລະຊະນດິ ຈະແຕກ ຕ່ົ າງກນັ ໄປ. ໃນແກະຈະມີເລອດປະມານ 8% ຂອງນາ້ ໜກັ ຕວົ , ໃນງວົ ມີເລອດປະມານ 7.7 % ແລະ ໃນມາ້ ມີ ເລອດປະມານ 9.7% ເປັນຕນົ້ . ຄົ່ າຄວາມຖ່ົ ວງຈາເພາະຂອງເລອດມຄີ ົ່ າປະມານ 1.042 - 1.060 ມຄີ ົ່ າຄວາມເປັນ ກດົ - ດ່ົ າງ (pHລະຫວ່ົ າງ 7.20 - 768 ແລະ ມຄີ ່ົ າຄວາມດນັ ອອດໂມຊີດເທ່ົ າົ ກບັ 0.85% ຂອງຄວາມດນັ ອອດ ໂມຊດີ ຂອງທາດລະລາຍເກອກນິ . 3. ໜາ້ ທົ່ ີສາຄນັ ຂອງເລອດ ເລອດມໜີ າ້ ທົ່ ີສາຄນັ ຄ: 1). ນາທາດອາຫານ ຫຼ ໂພຊະນະທົ່ ີໄດຈ້ າກການດູດຊມຶ ຜ່ົ ານຈລຸ ັງເຍົ່ ອບຸຂອງກະເພາະອາຫານ ແລະ ລາໄສ້ ໄປສົ່ ງົ ໃຫຕ້ ບັ ແລະ ຈລຸ ງັ ຕົ່ າງໆຂອງຮົ່ າງກາຍເພ່ົ ອໃຫຈ້ ລຸ ງັ ນາໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດ. 2). ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການນາຮໂມນຈາກແຫ່ົ ງຼ ຜະລດິ ເພົ່ ອສົ່ ງົ ໄປຍງັ ອະໄວຍະວະເປົາ້ ໝາຍລວມທງັ ຂນົ ສົ່ ງົ ທາດທົ່ ີ ເຮດັ ໜາ້ ທົ່ ີຄວບຄຸມຂະບວນການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຂອງຈລຸ ງັ . 3). ນາຂອງເສຍທົ່ ີເປນັ ພດິ ຫຼ ທາດທ່ົ ີຮົ່ າງກາຍບ່ົ ຕອ້ ງການໄປທົ່ ີໝາກໄຂ່ົ ຫງຼັ ເພ່ົ ອຂບັ ອອກຈາກຮົ່ າງກາຍ 4). ນາກ໊າສອອກຊີເຈນຈາກປອດໄປສົ່ ູຈລຸ ງັ ສົ່ ວນຕ່ົ າງໆຂອງຮົ່ າງກາຍ, ນາກ໊າສຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີເກີດ ຈາກການເມຕາໂບລຊິ ມຶ ຂອງຈລຸ ງັ ຕ່ົ າງໆກບັ ມາທົ່ ີປອດເພົ່ ອຂບັ ອອກຈາກຮ່ົ າງກາຍ. 5). ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຮກັ ສາຄວາມສມົ ດຸນຂອງນາ້ ແລະ ອເິ ລກັ ໂຕໄລໃນຮ່ົ າງກາຍ. 88

6). ກົ່ ຽວຂອ້ ງກບັ ການຄວບຄຸມອຸນຫະພມູ ໃນຮົ່ າງກາຍ ແລະ ຮກັ ສາຄວາມສມົ ດຸນຂອງກດົ - ດົ່ າງໃນຂອງ ແຫວຼ ໃນຮົ່ າງກາຍ. 7). ກ່ົ ຽວຂອ້ ງກບັ ການແຂງຕວົ ຂອງເລອດເພ່ົ ອປ້ອງກນັ ການສນູ ເສຍເລອດຈາກບາດແຜ. 8). ກົ່ ຽວຂອ້ ງກັບການທາລາຍເຊອ້ ພະຍາດ ແລະ ສົ່ ງິ ແປກປອມທ່ົ ີເຂາົ້ ສ່ົ ູຮົ່ າງກາຍໂດຍໃຊຈ້ ລຸ ງັ ເມດັ ເລອດ ຂາວ ແລະ ແອນຕບິ ດີ (antibodies) ຊະນດິ ຕ່ົ າງໆ. 4. ປະເພດຂອງເມດັ ເລອດ ສົ່ ວນຂອງເລອດທ່ົ ີບ່ົ ແມ່ົ ນຂອງແຫຼວ ຫຼ ນາ້ ເລອດປະກອບດວ້ ຍຈຸລງັ ເມດັ ເລອດຊະນິດຕົ່ າງໆເຊົ່ ນັ : ເມດັ ເລອດແດງ (red blood cell ຫຼ erythrocyte), ເມດັ ເລອດຂາວ (white blood cell ຫຼ leucocytes) ແລະ ເສດເມດັ ເລອດ ຫຼ ເກດັ ເລອດ (blood platelets ຫຼ thrombocytes ຮູບທີ 7.1 ປະເພດຂອງເມດັ ເລອດ ດດັ ແປງຈາກ : Carola ແລະ ຄະນະ, 1992 4.1. ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງ (erytrocytes ຫຼ red blood cell) ຈລຸ ັງເມດັ ເລອດແດງເປັນຈລຸ ັງເມັດເລອດທ່ົ ີມີຫາຼ ຍທົ່ ສີ ຸດໃນຮົ່ າງກາຍໃນສດັ ທ່ົ ີໃຫຍົ່ ເຕັມທົ່ ແີ ລວ້ ປະກອບ ດວ້ ຍນາ້ ປະມານ 62 - 72% ມສີ ່ົ ວນທ່ົ ີເປນັ ຂອງແຂງ (solid) ປະມານ 35 % ໂດຍສົ່ ວນຂອງຂອງແຂງເປັນເຮ ໂມໂກຼບນິ ປະມານ 95 % ເຮໂມໂກຼບນິ ເປັນໂປຼຕີນທ່ົ ີເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີໃນການພາອອກຊເິ ຈນຈາກຖງົ ລມົ ປອດໄປສົ່ ູຈລຸ ັງ ໂດຍຜົ່ ານລະບບົ ການໄຫຼວຽນຂອງເລອດ ແລະ ນາຄາບອນໄດອອກໄຊຈາກຈຸລງັ ໄປທົ່ ີປອດເພົ່ ອຂັບອອກຈາກ ຮ່ົ າງກາຍໃນຂະນະທົ່ ີເປັນຕວົ ອົ່ ອນເມດັ ເລອດແດງຖກສາ້ ງທົ່ ີຖົງໄຂົ່ ແດງ, ຕບັ , ໝາກໄຂົ່ ຫງຼັ ແລະ ຕົ່ ອມນາ້ ເຫອຼ ງ ແຕົ່ ໃນລະຍະຫງຼັ ເກດີ ເມດັ ເລອດແດງຈະຖກສາ້ ງທ່ົ ໄີ ຂກະດກູ ສ່ົ ວນຂອງຂອງແຂງໃນນາ້ ເລອດນອກຈາກເຮໂມໂກຼ ບນິ ຈະປະກອບດວ້ ຍໄຂມນັ , ຟອດຟໄລປິດ, ໄວຕາມນິ , ກລູໂຄດ, ເອນໄຊມ໌ ແລະ ແຮ່ົ ທາດຊະນດິ ຕ່ົ າງໆ ເປນັ ຕນົ້ . ໃນສດັ ລຽ້ ງແຕ່ົ ລະຊະນດິ ເມັດເລອດແດງຈະມຂີ ໜາດ, ຮູບຮົ່ າງ, ຄວາມໜາ ແລະ ເສັນ້ ຜ່ົ າສນູ ກາງທ່ົ ີແຕກຕ່ົ າງກນັ ເມດັ ເລອດແດງທ່ົ ຍີ ັງເຕບີ ໂຕບ່ົ ເຕມັ ທ່ົ ີ (immature erytrocyte) ຈະຍງັ ຄງົ ຢົ່ ູໃນສ່ົ ວນຂອງໄຂກະດູກແດງ (red 89

bone marrow) ຂະນະທົ່ ີຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງຍັງບ່ົ ໃຫຍ່ົ ເຕມັ ທົ່ ີຈະມແີ ກ່ົ ນນອ້ ຍຢ່ົ ູ, ແຕົ່ ເມ່ົ ອຈະເລນີ ເຕີບໂຕເຕັມ ທ່ົ ີແກົ່ ນນອ້ ຍຈະຫາຍໄປໂດຍທົ່ ົວໄປເມັດເລອດແດງຈະມີຮູ ບຮ່ົ າງກົມ (circular disces) ວ້າທງັ 2 ດ້ານ (biconcave) ເນ່ົ ອງຈາກບ່ົ ມແີ ກ່ົ ນນອ້ ຍ, ການວາ້ ຂອງຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງມສີ ົ່ ວນເພີມ້ ພນ້ ທົ່ ີຜວິ ໃນການຂນົ ສ່ົ ງົ ອອກຊິເຈນ ແລະ ຄາບອນໄດອອກໄຊ. ຈຸລງັ ມຄີ ວາມຢດຫຍົ່ ຸນໄດດ້ ີຈ່ົ ງຶ ສາມາດໂຄງ້ ງໄດ້ ແລະ ຜ່ົ ານເຂາົ້ ໃນເສນັ້ ເລອດຝອຍໄດ,້ ຈລຸ ງັ ເມັດເລອດແດງທ່ົ ໃີ ຫຍ່ົ ເຕມັ ທ່ົ ີຈະຫຸຼດອອກຈາກໄຂກະດູກ, ເຂາົ້ ມາຟູຢົ່ ໃູ ນນາ້ ເລອດພາຍໃນ ເສນັ້ ເລອດຕົ່ າງໆ ແລະ ຫວົ ໃຈ. ຈລຸ ັງເມັດເລອດແດງທ່ົ ີໝດົ ອາຍຸຈະຖກທາລາຍທົ່ ີມາ້ ມ (spleen) ໂດຍຈະຖກ ເຮດັ ໃຫຈ້ ລຸ ງັ ແຕກອອກ, ແຕົ່ ເຮໂມໂກຼບນິ ທົ່ ຢີ ່ົ ູພາຍໃນເມດັ ເລອດແດງຍງັ ຖກນາກັບໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດໄດໃ້ ນໄຂ ກະດູກໂດຍຜົ່ ານຂະບວນການສາ້ ງເມັດເລອດ, ຂະບວນການນີ້ຈະຕອ້ ງໃຊ້ໄວຕາມິນບີລວມ (vitamin B complex) ແລະ ໂປຼຕີນໂກຼບນິ (globin) ນອກຈາກນເີ້ ຮໂມໂກຼບນິ ບາງສົ່ ວນຈະຖກນາໄປທົ່ ີຕບັ ເພ່ົ ອສາ້ ງເປັນ ເມດັ ສີໃນນາ້ ບໂີ ດຍການດງຶ ສ່ົ ວນຂອງຮມີ (heme) ທົ່ ີຢົ່ ໃູ ນເຮໂມໂກຼບນິ ໄປໃຊປ້ ະໂຫຍດ. ທາດເຫຼັກທົ່ ີນາມາສາ້ ງເຮໂມໂກຼບນິ ເປັນທາດເຫຼັກທ່ົ ມີ ໃີ ນອາຫານເຊ່ົ ງິ ຢົ່ ໃູ ນຮູບຂອງເຟີຣັກ(Fe+++) ແລະ ທາດເຫກຼັ ທົ່ ີເກບັ ສະສມົ ໄວໃ້ ນຮ່ົ າງກາຍທົ່ ີຢົ່ ໃູ ນຮູບຂອງເຟີຣັດ(Fe++) ການດດູ ຊມຶ ທາດເຫກຼັ ຈະເກດີ ຂນຶ້ ທ່ົ ເີ ນອ້ ເຍົ່ ອ ຢ່ົ ຜູ ິວຊັນ້ ນອກຂອງຂອບຈລຸ ງັ ລາໄສນ້ ອ້ ຍຕອນຕນົ້ ແລະ ຕອນກາງ. ທາດເຫກຼັ ທົ່ ມີ ຫີ ຼາຍເກນີ ຄວາມຕອ້ ງການຂອງ ຮົ່ າງກາຍຈະຖກເກບັ ສະສມົ ໄວທ້ ່ົ ີລາໄສນ້ ອ້ ຍ, ຕບັ ແລະ ກາ້ ມຊີນ້ , ຮົ່ າງກາຍສາມາດຂບັ ທາດເຫກຼັ ອອກໄດຫ້ າຼ ຍທາງ ເຊົ່ ນັ : ທາງເຫົ່ ອ, ປັດສະວະ ແລະ ອາຈົມ ເປັນຕນົ້ . ໃນສດັ ເພດເເມ່ົ ສາມາດຂບັ ທາດເຫຼກັ ອອກຈາກຮົ່ າງກາຍຜ່ົ ານ ທາງນາ້ ນມົ ແລະ ຖກໃຊໃ້ ນການຈະເລນີ ເຕບີ ໂຕຂອງຕວົ ອ່ົ ອນໃນມດົ ລກູ , ທາດເຫກຼັ ນອກຈາກຈະໄດຈ້ າກອາຫານ ທົ່ ກີ ນິ ເຂາົ້ ໄປແລວ້ ສົ່ ວນໃຫຍ່ົ ຈະໄດຈ້ າກການນາທາດເຫກຼັ ທ່ົ ເີ ກດີ ຈາກການທາລາຍເມດັ ເລອດແດງທ່ົ ີໝດົ ອາຍຸແລວ້ ສະສມົ ໄວທ້ ່ົ ີຕບັ ນາອອກມາໃຊປ້ ະໂຫຍດໃໝ່ົ , ທາດເຫກຼັ ທ່ົ ີຖກດດູ ຊມຶ ຜົ່ ານຂອບເນອ້ ເຍ່ົ ອຊນັ້ ນອກຂອງລາໄສນ້ ອ້ ຍ ຈະຢົ່ ູໃນຮູບຂອງເຟີຣັດ (Fe++) ທາດເຫກຼັ ທົ່ ຢີ ່ົ ູໃນອາຫານຈ່ົ ງຶ ຕອ້ ງມກີ ານປ່ົ ຽນຮູບກ່ົ ອນຈົ່ ງຶ ມີການດດູ ຊຶມໄດ້ ເມົ່ ອ ທາດເຫຼັກເຂາົ້ ສົ່ ູເສັນ້ ເລອດຈະລວມຕວົ ກັບໂປຼຕີນໃນເລອດເປັນໂປຼຕີນເຟີຣິຕນິ (ferritin) ເຊົ່ ງິ ເປັນແຫ່ົ ງຼ ເກບັ ສາ ຮອງທາດເຫກຼັ ໃນເນອ້ ເຍົ່ ອຕ່ົ າງໆຂອງຮົ່ າງກາຍ ເຊ່ົ ັນ: ຂອບລາໄສ,້ ຕບັ , ໝາກໄຂ່ົ ຫງຼັ , ມາ້ ມ ແລະ ໄຂກະດູກ ເປັນ ຕນົ້ . ທາດເຫຼັກສ່ົ ວນໃຫຍ່ົ ຈະຖກເກບັ ໄວໃ້ ນໄຂກະດູກເພ່ົ ອໃຊໃ້ ນການສາ້ ງເມດັ ເລອດແດງ ສ່ົ ວນນອ້ ຍຈະຖກສາ້ ງ ເປນັ ໄມໂອໂກຼບນິ (myoglobin) ເມ່ົ ອຮົ່ າງກາຍຕອ້ ງການທາດເຫຼັກເຟີຣິຕິນຈະໃຫທ້ າດເຫກຼັ ແກົ່ ໂປຼຕນີ ທາຼ ນເຟີ ຣິນ (transferrin) ທົ່ ີເປັນໂປຼຕີນໃນເລອດໂປຼຕີນທຼານເຟີຣິນ (transferrin) ຈະເປັນຕວົ ພາທາດເຫຼກັ ໄປຍງັ ສ່ົ ວນຕ່ົ າງໆຂອງຮົ່ າງກາຍ. ທດິ ສະດີທ່ົ ໃີ ຊໃ້ ນການຄວບຄຸມປະລມິ ານຂອງທາດເຫກຼັ ໃນຮົ່ າງກາຍເອນີ້ ວົ່ າ: mucosal block theory. 90

ຮູບທີ 7.2 ສະແດງການໝນູ ວຽນຂອງຮ່ົ າງກາຍ 4.2. ເຮໂມໂກຼບນິ (haemoglobin) ເຮໂມໂກຼບນິ ຄສ່ົ ວນປະກອບທ່ົ ີສາຄນັ ໃນເມດັ ເລອດແດງເຊ່ົ ງິ ເປນັ ທາດປະກອບເຊງີ ຊອ້ ນເກດີ ຈາກການລວມ ຕວົ ຂອງຮມີ ແລະ ໂປຼຕນີ ໂກຼບນິ . ເຮໂມໂກຼບນິ ຄເມດັ ສີທ່ົ ີຢົ່ ໃູ ນເມດັ ເລອດແດງ, ສ່ົ ວນໂປຼຕີນໂກຼບນິ ຄໂປຼຕີນທ່ົ ີເກີດ ຈາກການລວມຕວົ ກນັ ຂອງກດົ ອະມໂິ ນຊະນດິ ຕ່ົ າງໆ, ສົ່ ວນຂອງຮີມທ່ົ ຢີ ່ົ ໃູ ນເຮໂມໂກຼບນິ ປະກອບດວ້ ຍທາດປະສມົ ທ່ົ ີ ບ່ົ ໄ ດ້ເປັ ນ ໂປຼ ຕີ ນ ໃ ນ ກົ່ ຸ ມ ຂ ອ ງ red porphyrin pigments ທ່ົ ີ ປ ະ ກ ອ ບ ດ້ວ ຍ pyrole ring 4 ອັ ນ (protoporphyrin) ແລະ ທາດເຫຼັກເຊົ່ ິງເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີຄາ້ ຍແກນກາງ ຫຼ ແກ່ົ ນນອ້ ຍໃຫ້ pyrole ring ແຕ່ົ ລະອັນ ເກາະຢົ່ ູຮມີ ໃນເມດັ ເລອດແດງຈະເຮດັ ໜາ້ ທ່ົ ີພາອອກຊເິ ຈນທົ່ ໄີ ດຈ້ າກການຫາຍໃຈເຂາົ້ ທົ່ ີປອດໄປຍງັ ຈລຸ ງັ ສ່ົ ວນຕົ່ າງໆ ຂອງຮົ່ າງກາຍໂດຍອອກຊເິ ຈນຈະເກາະຢ່ົ ູກບັ ສ່ົ ວນຂອງຮີມ ໃນສ່ົ ວນຂອງຖົງລມົ ປອດເຮໂມໂກຼບນິ ຈະຢ່ົ ໃູ ນສະພາບ ຂອງ oxyhaemoglobin (HbO2) ໂດຍຂະບວນການເຕີມອອກຊິເຈນໃຫແ້ ກົ່ ເຮໂມໂກຼບນິ (oxygenation) ໃນກລະນີທົ່ ີເຮໂມໂກຼບິນບ່ົ ຢົ່ ູໃນສະພາບທົ່ ີນາອອກຊເິ ຈນໄດຈ້ ະເອີ້ນວ່ົ າ: ຣີດິວເຮໂມໂກຼບິນ (reduced haemoglobin) ເປັນໄລຍະທົ່ ີເຮໂມໂກຼບິນປ່ົ ອຍອອກຊເິ ຈນອອກຈາກໂມເລກຸນ ເພົ່ ອໃຫອ້ ອກຊເິ ຈນແກົ່ ຈລຸ ງັ ສາ ລບັ ໃຊໃ້ ນຂະບວນການເມຕາໂບລຊິ ຶມ. ໂດຍທົ່ ົວໄປເມ່ົ ອເຮໂມໂກຼບນິ ປົດປ່ົ ອຍອອກຊເິ ຈນໃຫແ້ ກ່ົ ຈລຸ ງັ ແລວ້ ຈະ ຮບັ ຄາບອນໄດອອກໄຊທ່ົ ີເກດິ ຂນ້ ຈາກຈລຸ ງັ ແລວ້ ນາໄປທ່ົ ີປອດເພົ່ ອປົດປ່ົ ອຍຄາບອນໄດອອກໄຊອອກຈາກ ຮົ່ າງກາຍໂດຍການຫາຍໃຈ. ເຮໂມໂກຼບນິ ສາມາດແບ່ົ ງອອກເປນັ ປະເພດຕົ່ າງໆດ່ົ ງັ ນຄີ້ : ກ. reduced hemoglobin: ຄ ເຮໂມໂກຼບນິ ທົ່ ປີ ່ົ ອຍອອກຊີເຈນອອກຈາກໂມເລກຸນແລວ້ ຫຼ ເຮໂມໂກຼ ບນິ ທົ່ ີໄປລຽ້ ງຈຸລງັ ເພ່ົ ອປດົ ປົ່ ອຍອອກຊເີ ຈນໃຫແ້ ກົ່ ຈລຸ ງັ ໃຊໃ້ ນກະບວນການເມຕາໂບລຊິ ຶມເຮດັ ໃຫເ້ ຮໂມໂກຼບນິ 91

ຊະນິດນມີ້ ສີ ີແດງເຂັມ້ ຂນຶ້ ຫຼ ສີຂອງເລອດໃນເສນັ້ ເລອດດາ (venous blood) ໃນຂະນະນີເ້ ຮໂມໂກຼບນິ ຈະຮບັ ເອາົ ໂມເລກຸນຂອງຄາບອນໄດອອກໄຊໄວໃ້ ນຮູ ບຂອງຄາບອນໄດອອກໄຊທົ່ ີລະລາຍໃນພຼາດມາໃນຮູບຂອງ H2CO3 ບາງສົ່ ວນຂອງຄາບອນໄດອອກໄຊຈະລວມຕວົ ຂອງເຮໂມໂກຼບນິ ໄດ.້ ຂ. Oxyhemoglobin: ເປັນເຮໂມໂກຼບນິ ທ່ົ ຢີ ່ົ ໃູ ນເສນັ້ ເລອດແດງ ເປັນໄລຍະທ່ົ ເີ ຮໂມໂກຼບນິ ມກີ ານແລກ ປົ່ ຽນຄາບອນໄດອອກໄຊກບັ ອອກຊເິ ຈນ, ໃນຂະນະເກດີ ການຫາຍໃຈເຂາົ້ ທົ່ ີປອດ (pulmonary respiration ) ຄ. Carboxyhemoglobin: ເປັນທາດປະສມົ ທົ່ ເີ ກີດຈາກການລວມຕວົ ຂອງເຮໂມໂກຼບນິ ກບັ ກ໊າສຄາ ບອນໂມໂນອອກໄຊ (carbon monoxide) ທົ່ ີເປັນກາ໊ ສພດິ ທ່ົ ີປົນອອກມາກັບຄວນັ ຂອງທົ່ ໄອເສຍຂອງລດົ . ຄາ ບອກຊເິ ຮໂມໂກຼບນິ ເປນັ ເຮໂມໂກຼບນິ ທ່ົ ີບ່ົ ສາມາດນາອອກຊເິ ຈນໄດ້ ການຫາຍໃຈເອາົ ຄາບອນມອນອອກໄຊເຂາົ້ ສ່ົ ູ ຮົ່ າງກາຍຫາຼ ຍໆອາດເຮດັ ໃຫສ້ ດັ ຕາຍໄດເ້ ຊ່ົ ນັ : ກນັ ເນ່ົ ອງຈາກສດັ ເກດີ ການຂາດອອກຊເິ ຈນ (suffocation ). ງ. Methaemoglobin: ເປັນທາດປະສມົ ທົ່ ເີ ກດີ ຈາກການລວມຕວົ ຂອງເຮໂມໂກຼບນິ ກບັ ທາດເຄມພີ ວກ ໄນເຕດຼ ຫຼ ໄນໄຕຼ ມຜີ ົນໃຫເ້ ຮໂມໂກຼບນິ ບົ່ ສາມາດນາອອກຊເິ ຈນໄດ້ ເນົ່ ອງຈາກທາດເຫກຼັ ຂອງເມດເຮໂມໂກຼບນິ ຢ່ົ ູ ໃນຮູບເຟຣີ ິກຫາຼ ຍກວ່ົ າເຟຣີ ດັ . 4.3. ຂະບວນການສາ້ ງຈລຸ ັງເມດັ ເລອດ (haemopoiesis) ໝາຍເຖິງຂະບວນການສາ້ ງຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດທຸກຊະນດິ ທງັ ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງ, ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຂາວ ແລະ ເກດັ ເລອດ. ການສາ້ ງຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດເກດີ ຂນຶ້ ໃນອະໄວຍະວະຄ hemopoietic organs ໂດຍຂະບວນການການ ສາ້ ງຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງ ເອີນ້ ວົ່ າ: erythropoiesis ສ່ົ ວນຂະບວນການການສາ້ ງຈຸລງັ ເມັດເລອດຂາວ ເອີນ້ ວ່ົ າ: leucopoiesis ໂດຍມຈີ ລຸ ງັ ຕນົ້ ກາເນດີ ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດຢ່ົ ໃູ ນໄຂກະດູກ ເອນີ້ ວົ່ າ: primodial stem cell ໃນການ ສາ້ ງເມັດເລອດແດງຈຸລງັ ຕົນ້ ກາເນດີ (stem cell) ຈະຖກກະຕຸນ້ ໂດຍຮໂມນ erythropoietin ໃນນາ້ ເລອດ (erythropoietin ນີ້ສ້າງ ມ າຈ າກ ໝ າກ ໄຂ່ົ ຫຼັ ງ) ເມົ່ ອ ຖ ກ ກ ະ ຕຸ ້ນ stem cell ຈ ະ ປົ່ ຽ ນ ຮູ ບ ຮົ່ າ ງເປັ ນ haemocytoblast ແລະ erythrocyte ໃນທົ່ ີສຸດ. ໃນສດັ ທ່ົ ີໃຫຍ່ົ ເຕມັ ທ່ົ ແີ ລວ້ ການສາ້ ງເມດັ ເລອດແດງຈະເກດີ ທົ່ ີໄຂກະດູກສີແດງ, ແຕົ່ ໃນຂະນະທ່ົ ເີ ປັນຕວົ ອ່ົ ອນຈະຖກສາ້ ງທົ່ ຖີ ົງໄຂ່ົ ແດງ (yolk sac) ຕ່ົ ມາສາ້ ງທ່ົ ຈີ ລຸ ງັ ຕບັ , ມາ້ ມ ແລະ ໄຂກະດູກແດງ haemocytoblast ເປັນຈລຸ ັງທົ່ ມີ ຂີ ະໜາດໃຫຍ່ົ , ມຮີ ູບຮົ່ າງບົ່ ແນົ່ ນອນມແີ ກົ່ ນນອ້ ຍທົ່ ີເດົ່ ັນ ແຈງ້ ມີ reticular cell ເປັນຊະນດິ ຮົ່ າງແຫ haemocytoblast ຈະຈະເລີນພດັ ທະນາຈນົ ກະທງັ້ ເປັນຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງທ່ົ ີຈະເລນີ ເຕມັ ທົ່ ີ ເອີນ້ ວົ່ າ: erythrocyte. ສາລບັ ສດັ ລຽ້ ງໃນໄລຍະນແີ້ ກ່ົ ນນອ້ ຍຂອງເມດັ ເລອດແດງຈະ ສະຫຼາຍຕວົ ໄປຈລຸ ັງເມັດເລອດແດງຈະມີລກັ ສະນະເປັນຈລຸ ັງເມມເບຼນຫຸມ້ ເຮໂມໂກຼບນິ ແຕົ່ ໃນສດັ ປີກຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງຈະມແີ ກ່ົ ນນອ້ ຍຕະຫຼອດຊວີ ດິ . 4.4. ການທາລາຍຈລຸ ັງເມດັ ເລອດແດງ (haemolysis) ຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງຈະແຕກ ຫຼ ຖກທາລາຍໄປຫງຼັ ຈາກຈລຸ ງັ ຖກປ່ົ ອຍຈາກໄຂສນັ ຫງຼັ ເຂາົ້ ສົ່ ກູ ະແສເລອດປະ ມານ 3 ເດອນ ໂດຍຈະຖກນາໄປທາລາຍທ່ົ ມີ າ້ ມ ເຊົ່ ງິ ຈດັ ເປັນການແຕກຂອງຈລຸ ງັ ເມດັ ເລອດແດງນອກຫຼອດເລອດ ຫຼ ນອກເສນັ້ ເລອດ (extravascular haemolysis) ຂະນະທົ່ ຈີ ລຸ ັງເມດັ ເລອດແດງແຕກຈະປົດປ່ົ ອຍເຮໂມໂກຼ ບນິ ອອກມາ, ສ່ົ ວນຂອງເສດເຫຼອຈຸລັງເມດັ ເລອດແດງຈະຖກກາຈັດອອກໄປຈາກກະແສເລອດໂດຍຈຸລັງ macrophages ທົ່ ີເປັນພວກ phagocytic cells ຂອງ reticuloendothelial system ເຊ່ົ ິງພົບໃນຈຸລັງ ຂອງເນອ້ ເຍ່ົ ອຂອງຕບັ , ມາ້ ມ, ໄຂກະດກູ ແລະ ຕົ່ ອມນາ້ ເຫອຼ ງ ສົ່ ວນຂອງເຮໂມໂກຼບນິ ທົ່ ີແຕກອອກຈາກຈລຸ ງັ ເມັດ 92