Құбиев Өтесін Қаламының ұшында тыныстайды өмір

йкш ЩИЕВ

втесш КУБИЕВ Цаламымныц ушында тыныстайды вм1р “АЛАТАУ” баспа-полиграфиялык корпорациясы Алматы, 2009

ББК 8+fKa5T73) к; 27 мго> Цч ' I'—- *Д»С» 5 ЛиР-а-Ачингисой обл. ?Ь Кубиев 0 . “Каламымныц ^шында тыныстайды 0Mip” ^ 27 Алматы: “Алатау”, 2009, 184 бет, сурет. ISBN 978-601-7105-05-1 Бул К1тап Ж е п с у е щ р ш е таны мал ж урналист, узак; жылдар- дан 6epi KypTi аудандык «Ш ^гыла» газетш де, Кдрасай аудандык «Зам ан жарш ы сы » газетш де бас редактор болы п ж ем 1ст 1 кызмет аткарып келе жаткан, ем1рден керген1 мен туйгеш кеп каламгер 0 т ес1 н К У Б И ЕВ Т Ь Щ халык; алды ндагы e c e 6 i icn err i. К (тапка журналистщ эр жылдары республикалык, облыстьщ, аудандык басылымдарда жарык керген очерктер1 мен макалаларыныц ен тавдаулылары ipiicrenin алынды. Кейш керлердщ eMipi - енеге, тагылым алар тустары да баршылык. Кттаптын тш 1 тартымды spi жецш окылады. ISBN 978-601-7105-05-1 ББК 84 (Каз 37-5) © Кубиев 0 ., 2009 © “Алатау” баспасы, 2009

КАЛАМЫ МДЫ YUJTAFAH «ЛЕНИНШ1Л ЖАС» ЕД1 (Алгысез орнына) Менщ журналист болып калыптасуымда республика- льщ жастар газел'нщ рел1 зор болды. Олай дейлшм, албырт жас шагымнан арман куып Цазакстанньщ шалгайдагы мунайлы елкесшен кун гаш ы к болган ару Алматыга кел т, К а за к мемлекетлк университелнщ журналистика факуль- телне окуга тусл'м. Сол 70-mi жылдан-ак «Ленинилл жас» газел'нщ редакциясымен, онда кызмет 1'стейл'н акылшы журналист агайларыммен, каламдас замандастарыммен тыгыз байланыста болдым. Qcipece 1 9 7 0 -1 9 7 5 жылда- ры жастар газел'не ендфе жаздым. Цыска хабарларым, макалаларым, суреттемелер1'м. корреспонденцияларым. репортаждарым, ара-квдж елецдер1м ж ш шыгып турды. «Лен. жаста» шыккан ap6ip макалам меш ерекше 6ip шаттык мактаныш сез1м1не бвлейлн... «Ленинилл жастьщ» штаттан тыс Tinmici атандым. Редакцияньщ берген тап- сырмаларын булжытпай орындап, материалдар жаза- тын дэрежеге жетлм. Сол жылдары газетте бас редактор болган, казактьщ белгш журналиа, жазушы Сейдахмет Бердщулов агадан бастап, редакцияда кызмет 1‘стейлн барлык каламгерлер менщ туысымдай, камкоршымдай, акылшымдай, сыйласымдай болып Kerri. Оларды осы кунге дейж сыйлаймын, кypмeттeймiн. Керген жерде кушактасып KepiceMiH, олардьщ да маган деген ыкыласы белек. Ж еке архив1‘мдеп газет л'пнд1'лерж карап отырып, кеп нэрсе еске Tycefli... Ырде ¥лы Ж е н к тщ 25 жылдыгы карсаиында редакцияга публицистикалык макаламды з

апардым. Ол кезде «Ленинилл жас» газетшщ редакциясы Коммуниспк (na3ipri «Абылай хан» даиг ылы) проспект! мен М. Горький к е ш е а (Ka3ipri «Ж1бек жолы») киылысындагы жупынылау уйде орналаскан ед1 . Редактордьщ орынба- сары болып ютейпн Болат Бодаубаев агай менщ «Мен Баубектщ жасындамын» деген макаламды (колжазбамды) окып шыгып: «Тayiр екен, будан былай да жазып тур»,-деп караторы жуз1 нурланып, макаламды алып калды . Арада кеп уакыт етпей-ак элп «Мен Баубектщ жасындамын» деген публицистикам «Ленинилл жаста» ж ар к елп ujbifa келд1‘. Сондагы куанышымды керсец1з, газет-журнал са- татын «Союзпечатьтан» б1рнеше дана газетп сатып алып, онаша жерде кайта-кайта окимын, журепмд1 мактаныш ce3iMi билеп барады. Сол сэт журналист Болат a fa fa деген ризашылык ce3iMiM де журепмнщ 6ip т у к т р ж д е атойлап турды. Осындай кен1л куйд1' «Кет, Вьетнам жержен» деген саяси такырыпка арнаган еленим жары к,ка шыкканда да басымнан кеилрд1м. Осы елец1МД1 газетке шыгарган казактьщ талантты каламгер1 Оралхан Бекеев агайдьщда жас п'лиллерге деген камкорлыгы белек ед1... Жыл еткен сайын каламым уштала тусп'. Ж астар га- зетжде турл1 такырыпка калам алтейтж болдым. Жас Tinuji ретжде кэд1'мп'дей танылып калдым. Редакция бел1'мдер1н1'цтапсырмаларынорындапжурд1м. Б1рдешаруа жастары бел1м ж щ кызметкер1 Орысбай Эбдьпдаев езж е шакырып алып, - Кырыктыкшылардьщ республикальщ IX конкурсы етейж деп жатыр, содан репортаж жазып келсец, - дедк - Жарайды, - дед1м де Казактьщ мал шаруашылыгы гылыми-зерттеу институтыньщ жанында еткен кырыктьщшылар жарысына автобуспен барып, 6epin- ген тапсырманы ойдагыдай орындап кайттым. Газетте «Жулдеден умгга'з емест'н...» деген репортажым басылып шьщты. Сонда 6ip маркайып калдым. Сол жылдары ойлы да мазмунды, танымдык, проблемалык макалаларымен 4

кепке танылып калган жас журналист Ырым Кененбаев (бупнде белгил баспагер, жазушы) белмесже барганымда: «0TeciHP жаксы келдщ республикалык комсомолдык ект'нд1 курылыс - б и т таудагы «Медеу» муз айдыныньщ курылысынан материал жазып келсеи, келеа номерге бе- рейж, калай карайсьщ,» - дед1. Мен «макуп, ага», - дед1м де Медеуде ж у р т жаткан екпжд1 курылыска тартып кетлм. Теи13 денгешнен 1960 метр б и ж л ктеп «Медеу » муз ай­ дыны спорт ко м п л екс ен курылысынан жазган «Рекор- дтар фабрикасы» ешм берер кун жакын» атты репорта- жым «Ленинилл жастьщ » 2-mi белнде ж ары к керд!. Бул 1972 жылдьщ жаз айы efli. Сол жылдардан 6epi Ырым Суанбайулымен арадагы агалы к-М лж, эрштеслк байла- нысымыз куш буп'нге дейж узшген емес. Сол кездеп «Ле- нинш1л жастьщ» арнаулы ллшшер! Ж акау Дауренбековпен 6ipirin ж азган «Жастьщ ш ак неамен кад1 рл1'?» деген такырыппен 1972 жылы жаиадан шаиырак кетерген Курл ауданыньщ жастарымен болган диспут, 1974 жылы тамыз айында Эилрбек Кетш евпен 6ipre Желторангы жастарымен болган niKip айту кеш жен жазылган «0Mip. мен сеш кунбе кун 1здеп шыгамын» деп. «Аралдагы Ро­ бинзон Крузога» келген 713 хаттьщ туш нж айтты» атты танымдьщ niKip алысу материалымыз да жастар газелнщ окырмандарыньщ кеиш жен шы ккан efli. 1975 жылы мамыр айында жастар баспасезжщ штаттан тыс Tinujinepi мен белсенд1 авторларыньщ республикалык мэслихат кенесже катысып, белсенд1 жас лпил релн- де осы кенесте «Ленинилл жас» газелнщ редакторы, казак баспасезжщ кайраткер1 Сейдахмет Бердщуловтьщ колынан «Ленинилл жастьщ» Грамотасын алуым менщ OMipiMHin жаркын беттержщ 6ipi деп бГпемж. Жастар газетшщ 50 жылдыгына орай бас редактор С. Бердщупов агай меж екжчл рет «Ленинилл жастьщ» Грамотасымен марапаттады. Осыньщ 6spi MeHi шыгармашыльщ енбектщ бишне кулшындыра тускен ед1. 5

Сол 1 9 7 0 -1 9 7 5 жылдары жастар басылымында Кызмет еткен Серж Эбд1райымов. Телен Каупынбаев, Эр­ нест Тереханов, Mafnpa Кожахметова. Жумагул Солтие- ва, Куанышбай Курмангалиев, Съез БэЫбеков, Дэуггэл! Стамбеков, Жец1с Оспанов тэр1'зд1 талантты журналис- Tepfli курметпен еске аламын. Бупнде о дуниелж болып кеткендершщ рухына тагзым етемж, жаны жаннатта болсын деймш, кез1 TipinepiHe узак eMi’p, зор денсаулык. шыгармашылык табыстар ллеуд! шиик парыз санаймын. Бупндевм1’рвзгерд1.Тэуела'зел болдьщ. Республикалык жастар басылымында да жанаша езгерютер болды. «Ле­ нинилл жас» газелнщ аты «Жас Алаш» болып, жана мазмун, жаца турге енд1, тэуелс13 басылымга айналды. Болашакта да талай озгерютер, жаналыктар болар. бркениетл елдердщ катарына енсек, 6MipiMi3 будан да нурлы болар. Тек элемде тыныштык болсын. дежз. Менщ ем1р1’мде ешпестей 1*з калдырган, журналислк каламымды уштаган «Ленинилл жаска» деген ыстьщ ыкыласым ешкашан суымак емес. QmeciH КУБ И ЕВ. Казахстан Журналистер одагы Алматы облыстык, бвл^мшеатц Сейдахмет Бердщулов отындагы сыйлыгыньщ лауреаты. Царасай аудандык, «Заман жаршысы» газеттщ бас редакторы. 6

ЕЛ БАСЫ ЖЕРЛЕСТЕР1 ОРТАСЫНДА Бул кунг, ягни жетшш/ цацтарда царасайльщтардьщ куаныштарында шек болган жоц- Мше, Елбасы мшген желден жуйрштем1р тулпар Мэдениет уйшщ алдына келш токтаганда, хальщ е з т щ cyfliicri пер- зентте зор курмет керсетш, аса куанышты жагдайда карсы алды. 0 з жерлестерше, кдрасайлыктарга деген журек толкуын Нурсултан 06iinynbi да жасыра алган жок, жаркын жузбен кул1мдеп сэлемдесш жатыр. 0зш щ туган жерше са- парын кондитер ешмдерш шыгаратын «Хамле» cepiierecTiri- нен бастаган Елбасы фабрика жумысшыларымен кездееп... Кущцзп сагат онб1рден жиырма бес минут еткенде Мэдениет сарайына жиналган кауым - Кдзакстан Рес- публикасы Президента пне кандидат Н. 0 . Назарбаев™ жактаушылар форумына катысушылар орындарынан тж турып, ду кол шапалактап Нурсултан 0б1шулы Назарбаев™ кызу карсы алды. Жиналысты ел Президент!не кандидат Н. 0 . Назарбаев™ колдау жен1ндеп Алматы облыстьщ штабыньщ жетекипа М. Молдахметов ашып, сезд1 Н. Назарбаевтыц сешмд1 екш 3. Батталхановка бердь Баламалы, демократиялык жолмен еткел1 отырган сайлаудыц тарихи мацызына токтала келт, Заманбек Батталханов Нурсултан 0б[шулын езшщ 1979 жыл- дан жаксы бшетшщгш, ете юкер, талантты уйымдастырушы, мемлекет жэне когам кайраткер!, сонымен катар карапайым акжаркын азамат екецщгш атап керсетп. Каскелец каласыньщ курметп азаматы, ардагер Дмитрий Иванович Зайконыц ce3i де форумга катысушыларды бей- жай калдырган жок. - Б1здер, ардагерлер, Нурсултан 0б1шулын ете жаксы 7

б1ле\\пз, оган сенем1з. Улкен журекп азамат, ж ерлеа\\ш , Ka3ipri Елбасыньщ iniKi жэне сырткы саясатын колдап, куаттаймыз. Сондьщтан да XXI гасырга Кдзакстаннын Н. Назарбаевтьщ басшылыгымен кадам басуын калаймыз. «Казахстан - 2030» стратегиялык багдарламасынын ем1ршец кадамын колдаймын, - дед1 курметп аксакал. Форумга катысушылар Президентпкке кандидат Н. На- зарбаевты колдау женшдеп когамдык бас штабтьщ аудандык бел1мшесшщ жетек-iuici, акын Шекербек Садыканулыньщ соз1н ризашылыкпен кабыл алды. Егемен ел1м1здщ тунгыш Президент! Нурсултан Эбш улы Назарбаевтьщ тэуелшз Казакстанды еркендету, азаттыгы мен бостандыгын баянды ету, улггар достыгы мен халык 6ipniriH, тыныштыгын сактау жолындагы орасан зор ецбегш кестел1 тшмен баяндап бер­ ген Ш. Садыканулы Елбасына деген езшщ ыстык тшегш мынадай жыр жолдарына сыйгызды: Халык деген касиетп, киел1, Жаксы адамньщ жаксылыгын бшедь 9з1щз боп энпменщ тиеп, Дурсш дейд1 эр казактьщ ж уреп. Жол бастаган болашакка жуйел1, Ш ынын айтсам , С1зд1 халы к суйедЛ Мынау байтак айдын шалкар ел1мде, Халкым С1збен мактанады тепнде. Ci3 халыктьщ перзент1с1з cyfiiicri, Халык уш ш келген осы OMipre. Юмнщ болсын бшер халык багасын, Игш кке ундеп адам баласын. К1ммен болсын табар достьщ жарасым. Ардактысыц, Алып ip ira , Дарасьщ. Эр адамньщ нурландырып санасын, Куннен кунге ыстык болып барасьщ. 8

Б1здщ хальщ ем ес cipa ж эй халык, Б1здщ халык жомарт халык, бай халык Ел! - деп соккан журегщ щ тусш ш , 9зщ 1зден 6api отыр айналып. K epin соны басылмай жур аптыгым, Ж еткпсем деп ел алгысын, шаттыгын. Д е п ойлап ем , csti TycTi, бол аман, Желб1ретш кек байракты, бак туын! Елдщ ыстык ьщыласын сезщ в , Э р ауылда ж ет п бутан кез1м1з. «К аж ет ем ес б 1зге баска П резидент, - Дейд! халык калауымыз 0зщ 1з!» . Нурсултан вбннулына сез бершген сэтте журтшылык тагы да кошемет керсетш, казак халкыньщ дацкты перзен- т1не деген суйюпеншипктерш танытты. - Ардакты жepлecтepiм, агайын-туыстар! Эрюмнщ туган жер1 - Мекке-Мэдинеа деп бекер айтылмаса керек. Менщ кшдж каным тамган жер - осы Кдрасай ауданы, Шамалган ауылы. 1991 жылы туцгыш рет Президентпкке сайланар алдын- да да осы ауданга келт, жерлестер1мнщ арасында болып, ата-бабаларымныц эруагына сыйынып, эке-шешемнщ басы- на куран окытып, рухына тагзым еткенмш. 0сы жолгы да келген себеб1м, осынау улкен сын алдында насихат журпзу емес, жерлестер1м алдында тындырган icTepiM жайлы есеп беру. Ата-баба рухына тагзым ету, касиетп рамазан айында ездерщмен жуздесу, - дед1 Елбасы толку устшде. Нурсултан Эб1шулы Назарбаевтьщ терен мазм^нды сезше форумга катысушылар элсш-элсш кол согып, ризашыльщ сез1мдерш бйшрдЁ. «Тулепм1здщ тугыры бшктей берсш!», «Елбасы 6ipey, калганымыз оган T ipey болуымыз керек» де­ ген зал пшндеп аскак урандар 6yriHri жиналыстыц туйшш жасап бергендей эсерге белед1. Сол куш Нурсултан Эб1шулы туган жер1 - Шамалган ауы- 9

лында болып, e3i алгаш бшш алган Карасай батыр атындагы мектепке барды, осы жерде езшщ туган ауылыныц адамда- рымен кездест1. Осы сапарында Елбасымыз аудан мектеп- терше б1рнеше компьютер кондыргыларын сыйга тартып, жас урпакты улкен куаньпща кенелтп. Одан соц сапар Жам- был ауданында жалгасты. К^арасай бабамыздьщ ескерткшп- не гул шоктарын койды. Осылайша Н.Э. Назарбаев жерлестер1 арасында болып, жарк,ын жузбен, шын ыкыласты жагдайда кездесш, елдщ eHceciH 6ip кетерш тастады.Осы сэт Нурекец халыктьщ езше сенетщщгш айкын сезше тускендей болды. 1999 ж. ю

Адамньщ адамшылыгы жацсы устаздан болады. Абай. ЕЛБАСЫ СЫЙРА ТАРТКАН АЛТЫН CAFAT Эуезхан бастаган 6ip топ жас Балкашган кемемен шыгып, >ч1рде Борл1тебе станциясына келш тусп. TYpKci6 тем ip жолындагы №35 разьезден бул балалар кайтадан «ат ауыс- тырып», Алматы багытындагы пойызга отырды. Жол азабы шаршатып-ак тастаган. Туннщ 6ip уагында калага да жетп- ау. Кдлада бипм алсам, окуга туссем деген асыл арман жас жетюншектерге жол азабын умыттырып ж^бергендей. Бш м- ге сусап жеткен булардьщ арасында он бес жасар Сештхан да бар ед1. Экесшщ кенже inici Эуезханньщ жанынан 6ip ел1 калмайды. Келес1 куш Эуезхан агасы Ахметтщ таны- сы Сэкен Сейфуллинге барып, оган арнайы хатын тапсыр- ды. Хатпен таныскан Сэкен куанып: «Мынауьщыз жаксы ic екен. Кашык жерден бшш алуга келем деушшерге юм карсы болады... Окытатын оку орындары бар, оларга окушылар керек, кемектесем1з» деп оку-агарту халкомымен сол бойда сейлесш, Балкаштан келген жастарды Педрабфакка окуга кабылдатады. Сондагы куанышты айтсацыз... Рабфакта бшш алган жылдары Cei гханньщ есш- де мэцп калды. ¥стаздары тек тэрбие, бш м 6epyuii емес, экел1к, агальщ камкорлыктарын керсетш, акылдарын айтып, киыншылыкка тезуге баулыды. «Жас кездеп бейнет - келе- шектеп зейнет. Сендерге ракатын экелед1, шыдацдар» де­ ген парасатты акылдарымен Рабфакты 6iT ipiH шыгуларына рухани куш жпер берген ед1. Осыган сай Сей хандар да киындьщка мойымай, бшш алудан жалыкпай, кунд1з-тун1 бас алмай окыды. Жай окып кана коймай, жаттандылыкка и

салынбай, ойына, акылына, зердесше токыды. 0м1рше пай- далы бш м непздерш бойларына cinipfli. Рабфакты жаца 6iT ip reH СеЙ1тхан Ахметулы Исаев 1938 жылы КазПИ-дщ тарих фа1сультетше окуга туей. 0 л бip ашаршыльщ алапаты- нан кейшп ауыр жылдар едь - Адам баласы ушш бул дуниеде ауыр кунэнщ 6ipi адамдардьщ езшщ колымен жасаган зулмат болса керек, - деп еске алады бупнде карт педагог. -Толгауы токсан прш ш ктщ эм1р1мен журш жаткан халкымызга тебеден жай тускендей 1937-1938 жылдары «халык жауы» деген кызыл империяныц кезект1 апат науканы журш е т п . Кызыл империяныц тусфген «жай огы» б1здщ уйш1здщ де тебесшен катер тещцрдь 0 з TipuimiriMeH журш жаткан, eui6ip адамга, екшетке, когамга зияны жок жазьщсыз экем Ахмета «халык жауысыц» деп устап экетп. Сейтш, жазыксыз атылгандардьщ 6ipi болып, купия т1з1мде кала бердь.. Кейш эдшет жецш, экес1 акталып шьщты. BipaK экесшщ суйеп кай жерде жатканын СеЙ1тхан ага эл1 кунге дейш бш- мейд1. Жыл сайын Талгар мацындагы Жаналык ауылындагы Кутын-cypriH курбандарына орнатылган ескертишке барып, эруактарга тагзым етед1. Институтты мерз1мшен бурын б т р ге н жас ж1пт езшщ педаготк енбек жолын оку халкомыныц жолдамасымен Ецбекппказак ауданыньщ EciK казак орта мектебшде тарих пэншщ мугал1м1 болып бастайды. Бул согыс журш жаткан туе ед1. 1942 жылдьщ маусым айында ол армия катарына шакырылады. Туркмен КСР-нщ Чарджоу каласындагы жаяу эскер oфинepлepiн дайындайтын кыска мерз1мд1 эскери учи- лищеге окуга ж1бершед1. Оны лейтенант эскери атагымен 6iTipin, Ашхабад каласындагы «мергендер» мектебшде взвод командир! болып кызмет аткарады. 1942 жылы кыркуйек айында 2-Украин майданы 41-mi гвардияльщ дивизиясыныц 24-полк курамында взвод коман­ дир! болып урыска катысады. Согыста eKi рет жараланады. 0cipece екшш! жаракаты ауыр болып, толыкканды эскер 12

катарына жарамсыз болгандьщтан запаска шыгарылады. Со- цан Отан коргау халкомыньщ жарлыгына сэйкес мамандыгы бойынша тылдагы эскери кызметке, елге кайтарылады. СеЙ1тхан аганыц будан кейшп eM ipi жас урпак тэрбиесшен тшелей байланысты болды. Ауыр жылдарда ецбек жо- лын бастаган EciK казак орта мектебшде алгапщы эскери дайындьщ пэншен сабак беред1. 03i канаттанган мектепте 1944-1948 жылдары мугал1м, оку iciniw мецгеруцпа, мектеп директоры болып кызмет аткарады. 1948 жылдьщ 20 тамызынан бастап Каскелен каласындагы Абай атындагы казак орта мектебшде дирекгордьщ оку - тэрбие жумыстары жен1ндеп орынбасары жэне тарих пэншщ окытушысы болып icT en, 1999 жылдьщ кыркуйегше дейш табан аудармастан 51 жыл устаздык етедь Жарты гасыр! Айтуга оцай болганымен СеЙ1тхан Ахметулыныц букш са- налы гумыры балалар арасында erri. Осы жылдардьщ ншн- де устаз алдынан каншама шэюрт бшш нэр1мен сусындап, eMip кец1ст1пне канат какты десещзш1! Соньщ 6ipi spi 6iperefti - 1958 жылгы мектеп тулеп, К^азакстан Республикасыньщ тунгыш Президент!, Елбасы- мыз Нурсултан Эб!шулы Назарбаев болатын. - 1993 жылдьщ 11 желтоксаны карасайлыктардыц ем!ршде узак сакталары сезс!з. Осы кун1 Абай атындагы мектеб1м1здщ шацырак кетергенше 55 жыл толып, осы мек­ теп тойына будан 34 жыл бурын тулеп ушкан Нурсултан Эбппулы арнайы келш, устаздар мен шэк1рттерд1, ата-ана- лар кауымын, букш каскелендпстерд1 улкен куанышка кенел- T in , мерейш ecipreH ед|, - деп улагатты устаз букш элемге эйгий саясаткер, кажымас кайраткер1 шэкфтше ризашыльщ сез1мш бщщрш жатыр. Коныркай жузшен куаныш леб1 еседь Сэлден сон Сештхан ага орнынан турып, 6isre жеке альбомынан сурет алып Kepcerri. 1958 жылгы мектеп тулектер1мен 6ipre тускен cypeTi екен. Ортангы туста, еюнпп катарда Нурсултанмен катар тур. - К,арапайым адамньщ баласы емес пе, кшппейш, 13

адал, кайырымды, зерек ж и т болып ecT i, бойынан icKep- Л 1к кабшетш байкайтынбыз. Завучпын гой, кебше менщ касымнан шьщпайтын. Мектеп ем1ршде талай мэдени - копшшж, спорт шараларын 6ipre аткардык. 0зш е тапсырылган icri аягына жеткпетш тиянакты едь 0cipece химия, математика пэндерш с у й т окитын. 0Keci маркам 06ini баласыныц адал да бшмд1 азамат болып ecyiHe кеп кецш белдь Нурсултанды интернатка жаткызбай, уй жалдап ок;ытк;анын корд1к. 0ке жаксылыгын зерек бала тусше биш , - СеЙ1тхан ага осылайша мактаныш сез1мше белене отырып, колына uiaKipTi сыйлаган алтын сагатты алды. - Будан тогыз жыл бурын ез колымен осы сагатты сыйлаган ед1. (Сагатта «¥стазым Сей1тхан Исаевка, Казахстан Респуб-ликасыньщ Президент! Н.Назарбаев. 11.12 1993 ж.» деген жазу бар). Ел­ басы сыйга тарткан алтын сагат маган эрдайым шэкфттщ устазга деген KipniiKci3 махаббатындай кершед1 де турады. Иэ, устаз ушш будан артьщ мэртебе болар ма?! Осы бшш ордасында талай улагатты устаздармен 6ipre коян - колтык ецбек erri. Ocipece Сежтхан ага устаздьщ, адамгершшк тагылымдарынан улп алган, бойларынан ылги да казактьщ улы ойшыл - агартушыларына тэн гуманистш- агартушылык касиеттер1 сез1лш туратын, ардакты азамат- тар Багыман Кенжекеев пен 0бд1рахман Байжанов осын- дай ерен тулгалар едь СеЙ1тхан Ахметулы осы кюшерден тэл1м-тэрбие алганына мактанады. Олардыц эруактарына эрдайым бас иедь Ол унем1 жаксыларга жанаса журуд1 мурат туткан адам. Сэкец ушш Айтбек Бешсов, Еабдолла Кулмаханов, Капас Бисембетов, 0Mip Жумабеков, Зэуре Ертайкызы, Мэрия Хамзакызы, Акылия Бекбайкызы, Баян 0бд1кэр1мкызы, жацашыл педагогтер Кулсшай Койшыбаева, Айман Карабалина, Дэулетжан Деменбаев, Жумаш Теленова, Нурсара Текенова, Айзада Усенова, Нурлыхан Шэл1мбекова сиякты устаздардьщ орны белек. Елдщ ертен1 - урпак колында. Егемен ел1м1здщ болашакта еркениетп мемлекеттер санына косылып, тэуелс1зд1ктщ 14

кок байрагын биш устауы K93ipri мектеп партасында бшш алып отырган жас урпактыц 6LriiMi мен акыл-парасатына, 1скерл1п мен жауапкершшише байланысты. 2030 жылдарга карай Казакстанды ©зге дамушы мемлекеттерге улп бола- тын дэрежеге жетюзетш зердел1 урпак каз1р мектепте отыр. Сондыктан да Ka3ipri кысылтаяц шакта мектепке кол уптын 6epy,ai, ap 6ip баланьщ алачсыз окуына, элемдж децгейде бшш алуына жагдай жасауды - абыройлы мшдет санайды карт мугал1м. Жана дэу1р жацаша ойлауды кажет етедь Сонымен 6 ip - ге 03 каракет1мен шектелш калмай, айнала тещрекке, Kopnii - колацга сергек козбен карау да улкен сын. Жаксыдан уйренген уят емес екенш, улы Абайдыц «Атаньщ улы болма, адамньщ улы бол», «Халкьща кызмет ет, елщнщ кесегесш когерт» деген устаздык накылдарын эрдайым жастарга ай- тып отырады. - Бугшп танда Президентш1з Н. Назарбаевтьщ «Казакстан-2030» стратегиялык даму багдарламасындагы жастар тэрбиесше байланысты мэселелер де ез арнасын та- бары анык, Абайдыц урпак тэрбиесшдеп устаздыгында шек жок, 6i3 оны талгампаздыкпен оз iciMi3re пайдалана бшсек утылмаймыз, - дейщ Секец. Ардакты аганыц узак жылгы ецбеп оз нэтижесш бермей койган жок. Абай мектебшен тулеген мыццаган шэирттер бупнде егемен ел1м1здщ сэулета сарайын тургызып жатыр. Устаз журеп осыган суйсшедь Се£ гхан Ахметулыныц омырауында бупнде ордендер мен медальдар жаркырайды. Казакстанныц ецбек ащ рген кызметкерь Бш м мен педагоги­ ка гылымы саласындагы ерекше ецбеп ушш Ыбырай Алтын- сарин медалшщ nerepi атанды. Жасыныц улгайгандыгына карамастан куш бугшге дейш ауданныц, каланыц когамдьщ, мэдени, рухани ©MipiHe белсене араласып келед1. Кдрасай ауданыныц жэне Каскелец каласыныц курметп азаматы. Аудандык аксакалдар алкасыныц торагасы ретшде де бул KiciHi квпш ш к арасынан жи1 кврем1з. 15

Сексеннщ сецпрше шьщса да Сей1тхан Ахметулы эл1 тьщ, кажырлы, ойы сергек, зиялы калпынан 6ip айныган емес. Зейнеткерл1кте журсе де ецбектен кол узген жок. Карасай аудандык тарихи-олкетану муражайында гылыми кызметкер болып 1стейд1. 03i Tipi мурагат icnerri. Журттыц 6api курметтеп, кад1р тугады. Сештхан агамыздыц шацырагындагы жануяньщ уйткысы Нургайын жецгем1з де аман-сау, балаларыныц, немерелер1 мен шеберелершщ кызыгына беленш, агамыздын кас-кабагына карап, 6ipiH-6ipi сыйлап eMip суруде. Екеу1 терт кыз, 6ip ул тэрбиелеп ecipfli. Bapi де жогары бшмд1 азаматтар. Улы Данияр- медицина гылымыныц докторы, профессор. Улкен кызы Мэдина - гылым кандидаты, доцент. Мэрзиясы болса педагог. Жанаты мен Гулжаны - экономист. Bapi де жеке отау TiKKeH. Олардан 6ipHeuie немере, шебере суйген бакытты ата-эже. Кун1-тун1 осылардыц амандыгын, егемен елшщ абыройлы азаматтары болып, туган Отанына пайдасы rain, еркен жая берсе екен деп тшейд1. Сонау жылдары Балкаштан оку 1здеп агасы Эуезханныц соцынан epin келген бала Сештхан бупнде елге сыйлы кария, зиялы азамат. Жакында карт педагогтщ «Устаз болу 6ip бакыт» атты дерекп гумырбаян К1табы жарыкка шыкты. Бул к1тап СеЙ1тхан Ахметулыныц 60 жылдьщ педагог- т1к кызметшщ мэуел1 жемю1 icneTTi. Fумырбаяндык ютап устаз болудыц шын мэншде бакытка кенелтетшш тагы 6ip дэлелдеп бергендей. 16

АЛАТАУДАЙ А С КА К ТУЛРА Казахстан Республикасы Парламент/ Сенатынын депутаты.к,огам цайраткерi Н. Нурманбетулы 70 жаста Bip гулама галым айткан екен «Еабит М уореповты мактаудьщ кажетi жок, Fабит Мус1реповпен мактануымыз керек» деп. Сол Kici айтпакшы, 6 i3 eciM i елге танымал когам кайраткер1, жерлес1м1з Нусшжан Нурманбетулымен мактануымыз керек. ...MiHe 12 жылдай уакытган 6epi Нусекец ец жогаргы заН шыгарушы орган Казахстан Республикасы Парламент! Сенатыньщ депутаты болып халыкка адал кызмет жасап ке- лед1. Нусшжан Нурманбетов - Парламенттеп ец байыргы, ец белсецщ депутаттардыц 6ipi. Азаматгык тугырыныц 6epiicriri, терец 6miMi, бай тэж1рибес1 бупнде оны к эаб и парламенттщ бедщ мушесше айналдырды. Жакында гана жаца жыл карсацында сенатор Н. Нурманбетулы езш щ ата-журты Карасай ауданында бо­ лып, журтшылык екшдер1мен жуздест1. Ауданымыздыц туйшд1 проблемалык мэселелерше назар аударды. Ауыз су, ipi енд1р1ст1к нысандарды коныс тепкен жершде зац жузшде т1ркеуге алу сиякты езекп мэселелерд1 шешуге уйткы бола- тынын айтып , Сенатта аткарылып жаткан жумыстар туралы кецшен эцпмеледь - Зандарды карау, талдап - тексеру оцай жумыс емес. ©йткен1 sp6ip зацныц астарында халык муддеа тур. Депу­ тат белгш1 6ip зацмен жумысты бастаганда ол зац елге не беред1 деген мэселен1 алдына кояды. Keft6ip зандарга уакыт талабына сай толыктыру мен езгерютер енпзшш оты- ры-лады. Мэселен, осы жылы мамыр айында «Казакстан Республикасыныц Конституциясына езгерктер мен

толыктырулар енпзу туралы» Казакстан Республикасыныц Зацын кабылдадык. Одетте, Парламенгге белгш 6ip зацмен oip депутат емес комитеттщ барльщ мушелер1 жумыс 1стей- Д1, - дейд! эц п м е арасында Нусшжан Нурманбетулы. - Он- дайда, ягни зацныц кыр-сырын ашатын тустарда депутаттыц ой-epici, зан арналып отырган саланы каншалыкты бшетш- Д1п кершед!. Зац жобасы осылай эбден електен еткеннен кейш барып, букш депутаттардыц талкысына тусед1. Сол туста оз К0зкарасыцды коргап сейлеуге де тура келедк Кейде зацга байланысты курдел1 мэселелер талкыланатын кезде дэлелдеуге Укшет м уш елер1мен, министрлжтер бас- шыларымен, зацгер галымдармен байланыс жасап, елдщ экономикальщ жэне элеуметпк жагдайын кайта-кайта ек- шеитш сэттер де аз болмайды. Нусшжан ага езшщ бай тэж1рибес!мен белгскен сэтте менщ коз алдыма будан ширек гасыр бурынгы окигалар келД1. 1980 жылы кектем шыга Нусшжан Нурманбетулы Нурманбетов KypTi аудандык партия комитетшщ 6 ip m n ii хатшысы болып сайланды. Мен онда аупарткомда нускаушы болып ютейтшмш, B ip m m i хатшы келген бойда басшыльщ Т13Г1НШколына алып, кызметке белсене K ipicin, кепшшжпен етене араласып Kerri . Аудан мал шаруашылыгымен айна- лысатын. Торт тулкгщ 6 a p i есетш. Кой саны 250 мыц, ipi кара саны 32 мыцныц тощрегшде едь Арнайы туйе сов­ хозы уйымдастырылып, онда енеркэсш тк непзде шубат ондаршетш. Жогаргы Сарытаукум, Буйраткум, Жиек койнауында кой совхоздары коныстанса, теменп 1ле боиындагы шаруашылыктарда erri ipi кара малы оаршетш. Ьалкаш келшщ сагасындагы «Достижение» колхозыныц балыкшылары айдын тесшен су маржанын аулайтын. Алатау боктершен айдынды Балкашка дейш созылып жаткан аудан аумагы берекел( де мерекел1 ед1 Нусекец басшыльщ жасаган жылдары аудан экономикасы ecin халыктыц эл-аукаты жаксара туст1. Kypri ауданы 6ip- неше рет социалиста жарыстыц жещмпазы атанып. 18

республиканьщ ауыспалы Кызыл туын б1рнеше рет жещп алды. EciM i республиканьщ Алтын ютабына жазылды. «Куртт кой совхозыныц ага шопаны 0м1ртай 0м1рбеков ауданда туцгыш рет Социалист! к Ецбек E pi атанса, Айтжан Кешербаев ес!мд1 кой e c ip y n ii козы алып, жун кыркудан облыс шопандарыньщ кешш бастаган едк Тэл1м1 жерге егшген дэндьдакылдардьщ эр гектарынан агротехникальщ нормага сай астык жиналып, 6 ip жылдары Отан коймасына 1 миллион пут KypTi астыгы куйылды. «Бозой», «Айдарлы» совхоздарыныц бакша ecip y u im ep i ерен табыстардын n e c i атанды. Алматыньщ как тершдеп колхоз базарында «Бозой» мен «Айдарлыньщ» тш ушретш тэтп шырынды карбызы аса жогары багаланды. «Бозойдьщ карбызы» десе тутынушы талап экететш. Он мьщ тоннага дейш карбыз енд1рген жылдар эл1 есте. Осындай табыстардьщ 6ap i де аудан бас- шысы Нусшжан Нурманбетулыньщ eciMiMeH тыгыз бай­ ланысты болатын. «1с TeTiriH- кадр шешетщщгш» ем1рл1к тэж1рибесшен бшетш Нусекец ец мацызды учаскелерге бшмд1, icK ep, уйымдастырушылык кабшеттер1 мол жас ма- мандарды койды. Солардыц 6 ip i - Ka3ipri облысымыздьщ 3KiMi CepiK Эбшенулы Умбетов болатын. - Жас та болса бас бола бшген C epiK шшд1 мактаныш KepeMiH. Ецбектщ тайказанында шыцдалган ж т т . Зоотех­ ник, бол1мше баскарушысы, совхоз директоры, РАПО-ныц торагасы, аудан эюм1, облыс эюм1, Ауыл шаруашылыгы ми- HHCTpi, кайтадан облыс dKiMi —мше CepiK аскан белестер. C epiicri ез басым катты курметтеймш. Ауыл шаруашылыгын жeтiк бшетш академик десе болады. Коп балалы жануяда тэрбиеленгещцктен болар, ©те мейф1мд1, иманды, бойын- да азаматтьщ асыл касиеттер1 мол, парасатты тулга. Ел1м1з тэуелспдж алган кезде осындай басшылар керек, - деп сенатор агамыз агынан жарылды. Бупнде Нусшжан Нурманбетулы тэрбиелеп шыгарган бш1кп кадрлар республикамыздыц эр аймагында жем1еп ецбек eTin жур. Оныц бэршщ атын атап шыгу максат емес. Олардыц жеткен жепспктерше суйсшш, 19

маркайып калады. Бул да ага бойындагы асыл касиеттердщ 6ip кыры гана. Б1здщ энпмем1зге аркау болып отырган ардакты агамыз будан жетшс жыл бурын жыр алыбы Жамбылдьщ туган жер1 Алатау боктершдеп Б1рл1к ауылында дуниеге келген ед1. Бала кезшде Жамбыл атасыньщ кезш керген зердел1 жас есе келе акын ата есиетшен тэл1м алды. Сэби шагынан ана- сы Нурханныц бауырында ескен Нусшжан ага куш бугшге дейш жасы жетшске келсе де токсанньщ терше шыккан анасына еркелещн, кермесе сагынады. «Анасы бар адам- дар ешкашан картаймайды» деген елен жолдары кудцы осы агамызга арналгандай. Кен мандайына, Kepiicri ажарына, дене б т м ш е , акжаркын к е ц т куйше карап агамызга ж еттс жас- ты бермейсщ, ер жасы - елудщ езш эрен - эрец киясьщ. Бул да Алланьщ сыйы шыгар! Нусекеннщ бупнде кемел жаска келш, кайраткер атануы, ен алдымен осы Нурхан эжем1здщ аркасы, eMip мектебшщ тэрбиеа, 30 жыл бойы ауылдык кецесп баскарып, елу жыл партия катарында болган Нурхан ана - бупнде дербес зейнеткер, ел сыйлайтын бакытты эже, Нурманбетовтар эулет пц киесь Жетшстщ би1пнен кез ж1берсек, агамыздын артында е м 1рл1К1з1сайрапжатыр.Казакмемлекетт1кауылшаруашылык институтыныц агрономия факулътетш б т р г е н соц 1961 жылы Алматы облыстык совхоздар баскармасыньщ жол- дамасымен Балкаш ауданындагы «Жидел1» совхозына бас агроном болып тагайындалды. Одан api жас маманньщ eMip баспалдактары котерше бердь «Желторацгы» жэне «Аккел» совхоздарында бас агроном, «Октябрьдщ 50 жылдыгы» Kypiui совхозында партком хатшысы, 1970 жылы осы шаруашылыктыц директоры болды. Осы жылда- ры Балкаш ауданында Акдала алкабыньщ тьщ жерш игеру жумысы кыза тускен ед1. Осы вщрден Казак ССР-ы Жогаргы кенес1не б1рнеше рет депутат болып сайланган республика басшысы Д.А. Конаевтыц 03i Акдала алкабында Kypim ecipy м1ндетш койган болатын. Осы жумыстьщ басы - касында 20

Н. Нурманбетов те журд1. Кыр-сыры беймэл1м дакылды жеращцрш, купп-баптаудыц esi дикандардыц кеп тер тегуш кажет erri. Теккен тер зая кеткен жок. Совхоз егшген Kypiiu дакылынан жогары енш алды. IcTi утымды уйымдастыра бшген директордыц ецбеп жанды, ел1м1здщ жогары награда- сы Ецбек Кызыл Ту орденшен марапатталганы да осы туе. Коп узамай 1975 жылы Нусшжан Нурманбетулы Балкаш аудандык кецес1 аткару комитетшщ торагасы болып сай- ланды. Бул да халыктыц улкен cemMi едь Адал ецбепмен, юкерл1пмен, уйымдастырушыльщ кабшет1мен, 6miicri басшылыгымен танылган оны республика басшылыгы ара­ да бес жыл еткен соц KypTi ауданын баскаруга ж1берд1. (Бул жайында жогарыда айтып erriK.) 0Mip 6ip орында турмайды екен. Уакыт бэрше таразы дейтшш1з де сондыктан. 1985 жылы Н.Нурманбетулы Алматы ipreciHfleri Талгар ауданы- на карасты «Горный садовод» совхозына директор болып тагайындалып, осы жерде табан аудармай он жыл ецбек етй. Осы он жылда кеп езгерютер жасады. Оныц esi 6ip тарих. - Ел1м1здш Парламент Сенатыныц 6ipiH m i шакыры- лымында депутат болып сайланганнан 6 ep ri он ею жылда халык сеншшен шыгу жолында кызмет етш келемш, Екшпп жэне YniiHiui шакырылымдарда да Сенат депутаты атандым, - дейд1 Нусшжан ага б1збен эцпмесшде. - Сенаттыц Экономика, каржы жэне бюджет комитетшщ мушесшш. 03iMfli депутаттыкка усынган халык екшдер1 - Мэслихат депутаттарымен кездесуге аса мэн беремш. Бугш де Карасай аудандык мэслихатыныц депутаттарымен, аудан басшыларымен кездескенше ете куаныштымын. Халыктыц талап-тшектерш, оларды толгандырып журген мэселелерд1 Парламент талкысына салуга муддел1мш де. Халыкка пай- дасы тиетшдей сапалы да мацызды зац шыгару- б1здщ депутаттык биж парызымыз. Халык калаулысы осылай дейдк Депутаттыц кызмет1 - гылымишыгармашыльщ кызмет. Зацдарды терец бшущ керек. Казакстан Республикасыныц Президент! Н.О.Назарбаевтыц 21

«Казакстан-2030» Стратегиялык багдарламасы жаца мш- деперд1 кун тэрпбше шыгарганда Н.Нурманбетулы Сенаттьщ кызметше жаца мазмун бере алды. Парламент- т1н жумысын еркениетп елдердщ ескелен талабына сай жацаша арнага Tycipin, оган ез улесш коса бшд1. Ол - «Нур- Отан» партиясыныц Mynieci, парламенттеп «Орталык Азия ынтымактастык» тобыньщ Mymeci. Кытай Халык Респуб­ ликасы халык оюлдершщ Букшкытайльщ Жиналысыныц, Ресей Федерациясы Федералдык Жиналысыньщ, Корея Республикасыньщ ¥лттык жиналысы мен ынтымактастык тобыньщ Myuieci. Осындай хальщаралык когамдык уйымдардьщ бeдeлдi жиналыстарына катысып, онда Казакстан атынан соз cenneyi де Нусекецнщ биж парасат neci екенш ацгартса керек. Парламенттщ дамуына коскан улес1 yniiH eлiмiздiн жогары наградаларыныц 6ipi «Парасат» орденшен марапатталуы да улкен курметтщ белпсь - Тэуелспдж алып, оз алдымызга егемен ел болдьщ . 16 жыл шпнде Казак елш букш элем таныды . Енд1п жер- де 6 i3 Еуразия журегшде жана жасампаз елде OMip cypin отырмыз деп айта аламыз. Экономикалык-элеуметпк са- лада куатты реформалар жузеге асты. Рухани кемелдендж. Алдымызга элемдеп бэсекеге кабшетп 50 елдщ катарынан нык орын тебу максатын койдык. «30 корпоративтж кошбасшы» багдарламасын орындауга KipicTiK. Жана, жа­ сампаз Казакстанньщ Ата зацына халыкка етене жакын он озгер1стер енпздж. Нэтижесшде жана, кэсшкой Парламент жасакталды. Ел1м1з хальщаралык когамдастыктыц алдында зор беделге жетп. Биыл Казахстан Еуропадагы каушспдж жэне ынтымактастык уйымына 2010 жылы терагалык ету кукыгына ие болды. Мунда отандастарымыздыц есел1 ецбеп бар. Ел1м1з тыныш, хальщтар арасындагы ынтымак пен б1рл1к жарасым тауып келед1. Муныц бэр1 Елбасымыз Нурсултан Об1шулы Назарбаевтьщ сара саясатыныц, кунбе- кунг1 кажырлы ецбегшщ жемю1 деп бшемш. Осындай елде есел! ецбек е т т , бакытты турмыс куру зор бакыт, - дейд1 Н. Нурманбетов. 22

Бакытгы э у л е т д е п Н у р м а н б ет о в т а р э у л е т ш д е атап ай- тар е д ж . Саялы алы п б эй т ер ек т ей , ш ацы ракты н Tipi K neci атанып отырган Н усш ж анны ц анасы Н урхан эж ей б уп н де ш ебере суш п отыр. Э рине Н усекецнщ осы ндай дэреж еге ж етш , бакытка кенелу1 оны ц зайы бы Ф атиманы ц да аркасы е к е н д т д а у сы з. Букш о м ф д щ ауы ртпалы гы м е н куаны ш ы н ол 03iHiH ж а ст а й к осы л ган к о са гы м ен 6 ip r e K opin к ел едь Ф атима Эл1мкулкызы да кудай буйы ртса жыл аягына таман езш щ ж етш с жылдык мерейтойы н атап отпек. Н усш ж ан а г а м ы з б е н Ф а т и м а т эт ем 1 з б е с б а л а т э р б и е л е п ecipfli. Не- мepeлepi заманы на сай азамат болы п ecin келед1. Солардьщ ш а т ть щ кулк1С1 а т а сы м е н э ж е с ш щ м е р е й )н ocip e т у сед 1 . - Н усш ж ан ага Н урм ан бетулы букш ел1м1зге таны мал кайраткер адам. Сенат депутаты , «Алматы облы сы ньщ к ур м етп азаматы ». А гам ы зды букш Ж етю у олкес1 мактаныш тутады. М енщ экем Турсы нхан М усаханов Н усш ж ан аганын к е н е с ш т ы ц д а п , к а м к о р л ы г ы н к о р г е н а д а м . А г а м ы з 1980­ 1985 ж ы л д а р ы KypTi а у д а н д ы к п а р т и я к о м и т е т ш д е 6 ipiHmi х а т ш ы б о л ы п icTereH к е з д е э к е м п а р т к о м х а т ш ы с ы , с е л о л ь щ к е ц е с а т к а р у KOMHTeTiHiH т о р а г а с ы б о л ы п 6 ipre к ы зм е т ic- тед1. Сондьщ тан да болар б1здщ ж ануя Н усш ж ан аганы к ур м ет тутады . MeHiH ж ак ы н да ган а К,арасай ауданы на эк1м бол ы п тагай ы н дал ган ы м да алгаш кы ларды ц 6 ipi бол ы п куттыктап, батасын берген осы Н усш ж ан ага Н урманбетулы ед1. М е н д е а г а м ы зд ы 70 ж ы л д ь щ м е р е й т о й ы м е н б у к ш а у д а н хал к ы н ьщ ж э н е e3iMHiH ж а н у я м н ы ц аты н ан ш ы н ж у р ек т ен куттыктаймын. Халык игипп жолындагы енбегш е жогары табы стар тш ейм ш , - дед1 Нус1пжан Н урманбетулы н оз кабинетш де кабы лдап, жылы жузд1 кабы лдау ж асаган а у д а н ы м ы зд ы ц 3KiMi А . М у с а х а н о в . А цсар Турсы нханулы ны ц куттьщтауы бэр4м1здщ, букш аудан журтшылыгыныц ак т1леп едь О сы ндай куаныш устш де мы надай жыр жолдары ойымызга оралды: Keyfleci алтын сыр сандык взщ н ен Ага ул п алдьщ. 23

Слздерге карап бой тузеп, Слздерге карап шыцдалдьщ. вздерщ салган жолменен Аскар тау, жазьщ белменен. Ж урш келем1з ж эй м ен ен Бэрш де Kepin елменен. Той кунп Ага ак тшек: Ортаймасын казаньщ, Таркамасын базарыц, Нурга толсын ажарыц! Жасай бер, Алатаудай аскак тулга, Нусшжан ага! 2008 ж ы л. 24

КЕУДЕС1 Ж А КС Ы ЛА РДЬЩ АЛТЫН САНДЫК Республика Парламент i Мэжгл/сжгч депутаты Мэрия ЖУЙР1КТАЕВА ж айлы 6ip узгк сыр 0м1рбаяндьщ деректерше кез салар болсак, Мэрия Жуйр!ктаеваныц жасынан кызметке араласып, басшыльщ жумыста nicin жетшгенш, эрдайым халыкка адал кызмет ет- кенш байкаймыз. Хальщаралык эйелдер мерекеа карсацында Мэрия Беспайкызымен 6ipre, ол кюшщ сайлаушыларымен кездесудщ сэт1 тусп. Карасай ауданыньщ кай ауылында, кай елд1 мекеншде болмайьщ, журтшылык екшдер1 оны жылы шыраймен карсы алып, жылы-жылы тшектер айтып, ездерш толгандырып журген туишд: мэселелерд1 алдына жайып салды. Кездесу депутат пен сайлаушы арасындагы ашьщ-жаркын энпмеге уласканын ез кез1м1збен керш, ере- кше суйсшдж. Мэрия Беспайкызы болса эр азаматтын атын атап, тусш тустеп, емш - жаркын амандасып, отбасынын амандыгын сурап бшш жатты. Мэселен, осындай KepiHicTi 1ргел1 аумагындагы «Сулу» ецщ рю тк кооператив!нщ мушелер1мен болган кездесу- де ацгардьщ. Турл1 улт екшдер1 ецбек ететш, А.Ударцева баскаратын бул кооператив мушелер1мен депутат Казакстан Республикасыныц Жер кодексшщ жобасы туралы ой белють 0здерш толгандыратын eMipjiiK мэселелер жайлы айтты. Кекешс, кьвылша ecipin, оныц еншдерш халыкка сату- мен айналысатын «Сулу» кооператившщ ужымы жердщ тозып бара жатканын, оган бурыцгыдай минералдык тыцайткыш бершмейтшш, оны алуга каражаттыц жоктыгын, ауылшаруашылык техникаларыныц мерз1м1 еткен ecKi екецщгш, кекешс еншдерш еткпудщ e3 i про- 25

блема тудыратындыгын, етюзе калган жагдайда теменп багамен ететшдиш букпеаз ашьщ айтты. 5-6 жылга укшет тарапынан несие бершсе деген етш ш терш б1лдфд1. Кекешс e cip y in i дикандардыц усыныс n k ip n e p i мен етЫш-тшек- TepiHe жете кецш белген депутат тш сй орындардыц, жер- rm iicri аткарушы бил}ктердщ алдына мэселе койып, шеппмш табуына кемектесетщщгш бщщрдй С.Жандосов атындагы №11 кэсттш мектептщ акт залын- да еткен жас фермерлер мен жермен айналысушы галым- мамандардыц, шаруа кожальщтары басшыларыньщ кездесу жиынында да Жер кодекс! туралы мэселе одан spi ербщь Депутат М.Жуйрйстаева жиналгандар алдында Парламент- те каралатын Жер кодекс!, одан туындайтын Су жэне Ор­ ман ресурстары туралы зац жобалары жайлы тус1шк берд1. Ж.Суленов, К.Тэнекенов, Л.Симакова, Х.Шакенов тэр1зд1 жермен айналысушы азаматтардыц усыныс - пшрлерш байыппен тыцдады. BipiHini Май ауылдык аумагыныц кенсесшде ауыл аксакалдарымен болган эцпме барысында Жер кодека тура­ лы мэселе одан spi жалгасын тапты. А.Камилов, Ж.Гасанов, Б.Нурмахановтар депутатпен кецесш, ез ойларын ортага салды. Эрдайым адамдарга жаксылык ойлайтын Мэрияга Бекболат ауылыныц тургындары да ерекше ьщылас битдфд1. Хальщ калаулысы 1Май орта мектебшде мугал4мдермен кез- десш, окушылардыц бш м сапасына ден койса, осы ауылдагы дэр1герл1к амбулаторияныц жумысымен танысып, ана мен бала денсаулыгыныц жай-куише назар аударды. Бекбо­ лат ауылында жацадан салынган Хамза кажыныц сэулетп меш1тшде болып, эруактарга арнап куран багыштады. Имандылык сабагына катысатын жастармен эцпмелест1. B ipiH iui Май эюмдИнде болган кез!м1зде Мэрия Беспайкызыныц тагы 6 ip ерекше касиетше риза болдьщ. Ол - жасы улкен адамдарга деген курмет. Ауыл эюмшщ каби­ н ет не пайгамбар жасындагы кария Kipin келе жатыр ед1, экш: «Kipyre болмайды, керш турсыз гой, менде конактар 26

отыр, артынан юрес1з,»-деп 6eTiH кайтарып тастады. Сол сэтте Мэрия Беспайкызы: «Муныц кдлай, K ipciH элп кария, 6ip жагдаймен келген шыгар, шаруасын айтсын», - деп ауыл эю'мше басу айтты. Сэлден сон элп кария кабинетке K ip in , депутаттыц тура жанына жайгасты. Келген шаруасын айтты. Хальщ еюлшщ ыкыласына разы болды. Ол icici шыгып кет- кеннен кейш Мэрия Беспайкызы кабинет иесше «Ец басты- сы -адамдарга деген ыстык ьщыласыц, жылы сезщ болсын! «Жылы-жылы сейлесец- жылан iHiHeH шыгады» деп атам казак бекер айтпаган» дед1. Мэкецнщ осы созшен бэр1м1з сабак алгандай болдык. М.Жуйр1ктаеваньщ eMip жолына ущлсек, оньщ ер - азаматтьщ 09pi бiрдей котере бермейтш жауапты да салмакты мшдеттерд1 абыроймен аткарып келе жатканына халкы куэ. Ец бастысы, ол барынша карапайым. Кдзакстан Республикасы Парламент! Мэжшюшщ халыкаральщ icTep, корганыс жэне каушаздш женшдеп комиссиясыныц, сондай-ак КР Пре­ зидент! жанындагы ракымшыльщ комиссиясыныц Mynieci рет!нде адамдардыц тагдырына араласып, араша туе in, кол ушын 6epin келедь Мэрия Жуйрштаева сонымен катар штаб - пэтер1 Санкт-Петербургте орналаскан элеуметтк мэселелер мен ТМД елдер1 Парламентаралык Ассамблеясыныц адам кукыгы женшдег1 комиссиясы терагасыныц орынбасары. Елбасыныц 1999 жылгы 12 казан кунп еюнпн рет Казакстан Республикасы Парламент! Мэжшспйц депутаты болып сайланган Мэрия Беспайкызыныц атына жолдаган же- делхатында мынандай ыкыласка толы тшек бар:«... в зш зд щ Парламент жумысына белсене катыса отырып, егемен eлiмiздiц алдында турган курдел1 мэселелердщ ойдагыдай шешшуше елеуш улес косатыныцызга кэмш сенемш. Ден1ц1зге саулык, отбасыцызга береке тшеймш». Нурсултан Назарбаевтьщ осынау тшеп казактьщ кайраткер кызына жаца куш куат бергендей болды. Будан ею жылдай бурын кектемде депутат М. Жуйр1ктаева Президент кабылдауында болып, Казахстан Республикасыныц жастар саясаты туралы 27

эцпмелесп. Елбасыньщ акыл-кенесш басшылыкка алды. Жастар - ел1м1здщ болашагы, Tiperi. Демек, жастар сая- саты туралы зац кабылдау кун тэрпбшде турган мацызды ic. Жастармен ел1м!зде кец келемде жумыс журпзшуде. Парламентгеп жумыс топтарында, комиссия мэжшстерщце жастар мэселеа каралып, шешшдер кабылданды. Депутат Жуйр1ктаеваны куш-туш мазалайтын мэселенщ 6ipi - осы жастар GMipi. «Жастар туралы зац кабылдау - жецш-желга нэрсе емес. Коп болып, акылдасып, мемлекетпк децгеиде шешшетш мэселе. Таяуда Астана, Павлодар калаларында жастар екшдер1мен кездесу уйымдастырып, олардыц ешршк позициясымен жан-жакты танысу жоспарда бар», - дейд16i3- бен эцгшесшде халык калаулысы. Ал енд1 Мэрия Беспайкызы туралы замандастары, арты- нан ерген ini - сщлшер1 не дейд1 соган келейш. Цаскелец мэдениет колледжи ц директоры Аккум к Жайтуганова: - Мэрияны бшгенше, араласып кызметтес болганыма кырык жылдан асыпты. Ол ете сез1мтал, адал адам. Ер азаматтыц e 3 i шеше алмайтын кейб1р мэселелерд1 эп-сэтте ойластырып, тез арада тындырып Ж1беретш сэттерш сан рет Kepin, оныц куэс1 болдым. ^ Аудандык, тарихи - влкетану муражайыньщ директоры Мэрия Муцанова: - Мэрия Жуйрпсгаевамен 30 жылдьщ аумагында езара сыйлас болган екенмш. Осы жылдар 1шшде курбымныц ю- керлшше, б ш м д ш гш е , кабшет1 мен адами касиетше тэнт1 болдым. Эркашан да жуз1 жаркын, журген жершде жан- жагына нур шашып, адамды езше тез уйфш алатын тамаша касиет1 бар. 1ргел1 ауылыныц экш1 Самат Туяцбаев: - Мэрия Беспайкызы ауданда басшыльщ кызмет аткарган жылдары кызметке араласкан бпдер - Азат, Гулсэруар, Ерболат, Махмутбек, Баян, Алмабек, Эйгер1м, Несшбала, тагы баскаларымыз ол юсщен кеп нэрсе уйрендш, тэлш - тэрбие алдык- Мен Мэрия тэтемвдщ ею касиетш ерек­ ше багалаймын. Оныц 6ipi - эд1лд1Г1, 1скерл1П, принцип- т ш п шыншылдыгы. Колынан ic келетш жас мамандарга 28

камкорлык жасап, сенш артатын, кемшшгщ болса бетше айтатын, бетщ бар, жузщ бар демейтш мшез1 унайды. К,аскелец цаласындагы №11 кэсттт мектептщ директо­ ры Нестбала Эбдтдаева: - Мен Мэрия Беспайкызын 1984 жылдан бшемш. Маган унайтын ерекше касиет1 - турашылдыгы, ешкшге уксамайтын мшезь К,арауындагыларга катан талап кояды. Кезшде карамагында icT en журген кезш1зде талай «таяк же- дж» кой. BipaK соньщ 6ap i тэрбие екен. Ешкшд1 алаламай- ды, юкерлш кабшетше карай багалай бшедь Мэрия Беспайкызы эрдайым адамдарга жаксыльщ icTe- r ic i келш турады. 0з1м куэ болган 6 ip гана жайггы айтсам деймш. Дания Э дш ев деген ж е™ бала болатын. Анасы тастап кеткен, экеа кайтыс болган. Жанашыр eunciMi жок. Сол Данияны тэтемп камкорлыгына алып, турмыстык жагдай тугызып, жумыска орналастырды. Кдз1р улкен аза­ мат болды. Ауданымызга келген сайын Мэрия Беспайкызы e3i камкоршы болган элп азаматтьщ жагдайын сурап, бш п турады. Осындай жаксыльщты талай адамга жасаганын бшем1з. Иэ, отыз жылдан астам уакыттан 6 ep i басшыльщ кызмет аткарып, халыкка жан-тэшмен кызмет етш келе жаткан казактыц кайраткер кызы М.Жуйр^ктаева туралы сыр толганысты 6 ip очерктщ не макаланын келемше сыйгызу мумкш емес. «Ел дегенде eзiлiII,жypт дегенде жумылып кызмет ет! Жерге тер тегш, халыкка кан T e r in кызмет ет!» деп Халык КаЬарманы Бауыржан Момышулы айткандай, ел1м1зге осындай азаматтар керек . Энпмен1 Мэрияныц ез сез1мен туЙ1ндер болсак: - Бойымдагы барлык жаксылыктар ушш айналамдагы адамдарга мэцгш к карызбын.Улкещц сыйлауды, KimiHi курметтеуд1, адамгершшк пен адалдыкты халкымнан уйрендш. Олардыц колдауы, керсеткен сеншдер1 киялыма канат 6 ep in , жанымды жадырата туседь Онысы рас, халык cemMi бэршен де бшк. 2003 ж. 29

МЕН БАУБЕКТЩ ЖАСЫНДАМЫН ...Уйьщтап втсен ем/р/чде, Уйцьщудай цанбаса - Tipniein не,влгенщ не, Артыцда i3in цалмаса. Тарас Шевченко Менщ колымда кникене гана К1т а п , оньщ авторы кешеп ел басына кун туган шакта колына мылтыгы мен каламын б1рдей устап жауга жас жолбарыстай атылган кас батыр. Сол 6ip кысыл - таян кезде ок пен оттьщ арасында журш калайша артына елмес мура калдырганына тан калам. Оньщ дарыны алдында, ошпес ерлш алдында бас нем. Менщ колымда «Ошпес eM ip» дастаны. Баубек Булкышев бул дастанын небэр1 жиырма жаста жазган екен. Кандай енерл1 десещзпп! Осы 6 ip дастанды кайта-кайта окимын, еш кумарым канар емес... Баубектщ алгыр таланты мен аскан азаматтыгына елш- тегенш сонша, колыма epiK ci3 калам алдым... М ен-улы жиырмасыншы гасырдьщ eKiHuii жартысынын жасымын. Бугш мен ез1м жайлы толгана айткым келед1, ейткен1 KeKiperiMfli куаныш кернеп барады. Мен куанамын. Неге десец13, жастьщ маган мэнп бершп- T i, б1здщ жастыгымызды тартып алатындай куш жок элемде. Ондай куш келмеске Kerri. Bis, казак жастары, осынау гул жайнаган нурлы eMipfli суйем1з, улы мураттардан нэр алган бакытты Кдзак елшде, туган Отанымызда eMip суруге куштармыз. Мен жарьщдуниеде жиырма жыл гана eMip сурд1м.Б1рак мен K33ipfliH езшде жас бала сияктымын. Ата-анамныц мей- ipiMre толы ыстьщ кушагынан куш кеше гана кеттш.Абзал экем мен аяулы анамньщ алдында еркелеп келд1м, еркелей зо

бермекшн де. Олар мен! эт бала санайды. Мен жиырма жастамын, бфак менщ басымдагы куаныш пен рахат, бш- геншмен емфден туйгенш ересек адамга 6 eprici3 . ’ Осыдан 6 ip-eKi жыл бурын мен окушы ед1м. Аскар та- удаи арман менде де болушы едь Мен мунайшы болу- ды ацсадым, адам жаныньщ арашасы-дэр1гер де болгым келд1... Кыскасы, талай-талай мамандыкка кумарттым. Мен де Баубек армандап еткен акын болгым кецда. Мек­ теп кабыргасында журген кез1мде казактыц майталман акын жазушыларыньщ шыгармаларымен катар, батыс классиктер1 мен шыгыс сез зергерлершщ елмес туынды- ларын кумарта окитынмын. Оки отырып мен де Абай мен Мухтардаи , Гейне мен Расулдай болсам деп иялдаушы едш. Сол аскак арман меш Казакстанныц шалгайдагы мунайлы елкесшен кун гашык болган ару Алмагыга алып келд1. Мен бугшп студентпш, ертецп маманмын. Мен жарьщ та кеи университет аудиторияларында б.лш булагымен су- сындап журмш. „ ^ азак жастары ушш «Гылым» атты эсем ша!.ардыц eciri аикара ашьщ. Тек сол шаЬардан тыныстай Ы кажетше жарата бш, гылымнан тыскары калып койма! дал ецбек кылсац, б1л ш 1а д Отан ипл1п ушш колдана б 1сец, сонда гана сен улы Абай атам айткандай, дуниеге 6ip ipnim бо­ лып каланасыц, достым... Мен Казак eniHin жасымын. А та-бабалары мы з бш ектщ купймен, найзан) ц уш ы мен коргап калган тэуелс13 казак ел ш д е д у н и еге кс ген адам ка (а и б а к ы г гы . М е н д е о с ы б а к ы т ты е л д е туы - . е с к е н ш е , бш ш алып жатканыма куанамын. Иэ, мен казак азаматымын. Мен кешеп канкуйгы согысты кергешм жок, керпм де келмейд1. BipaK мен осындай шат турмыс, гул жайнаган емфД 1 кайта эперген кешеп Баубек пен Мэншук, Элия мен Телеген сынды агаларым мен эпкелер!мнщ букш элемд1 31

тан калдырган ешпес ерл1ктерш кад1р тутам. Курметтеймш, мактаныш етем. Б13 кундел1кп баспасез, радио жэне телевидение аркылы элем тынысын сезш отырамыз. Сонда американ кашшерлершщ Вьетнамныц адал ниетп халкына, Лаос пен Камбоджанын бейбшшлш суйпш елше icTen отырган кастандьщ эрекетш, сондай-ак Израиль согыскумарларыныц араб жершдеп каракшыльщ кимылдарын жэне де Батые Еуропа согыскумарларыныц не ютеп жэне не деп даурыгып жатканын жаксы бшем1з. Ашу-ыза кепм1зд1 тас кып туйш, Вьетнамныц ержурек халкын, бейбггшшк суйпш араб хальщтарын колдаймыз. Кднпыер жау агрессорларга карсы аянбай кшдер курес журпзее, б1здер сол жактамыз, соны жактаймыз. Мен, букш ел1м1здщ жастары сиякты Отан- ананыц кандай тапсырмасы болса да орындауга эз1рмш, ейткен1 халкымныц улы мураттары 6i3fli кашан да эд1дщкке бастайды. КазМУ-дщ студент!. 1970 жыл 32

TY H IH >KAPFAH АЗАПТЬЩ ■YJlbl АК.ЫНЫ КА ЗАКТЬЩ Мэлгк Габдуллин атындагы мект епте Магжан Ж ум абаевт ы ц ем/p/ мен ш ы гармаш ы лы ц ецбегЫ е арналган аудандык, семинар-кецес болып emmi. Ол 6 y z w e i ж а с урпацт ьщ ж ур егт е ж ы р уш цы ны н т аст агандай эсер emmi. Магжан Жумабаев! Казак эдебиетшщ XX гасыр басындагы жарык жулдыздарыньщ 6 ip i. Аты анызга айналган акынньщ аты куш кешеге дейш, дэл1рек айтсак 1988 жылдьщ желтоксанында акыргы рет акталганга дейш айтылмай келдь Акты кара, караны ак деп тусшдфген тоталитарлык жуйенщ - зорльщ-зомбыльщ дэу1рд1ц курбаны болган акын тагдыры кандай аянышты десещзпп!.. Тыйым салу салда- рынан Магжан штаптарына кол жетпеген, вйткеш оньщ шыгармалары, аузы ашылмайтын кулыптаулы сандьщта саргайып, тозып, жыртылып, жогалып жатгы. Тек сонгы он 6 ip жыл келемшде гана Магжан акын eM ipre кайта кел- гендей болды. Бупнде М.Жумабаевтьщ, Ж.Аймауытовтьщ, А.Байтурсыновтыц, Ш.Кудайбердиевтщ, М.Дулатовтын бай мурасыньщ улттык эдебиет1м1зге кайта оралуынаризашыльщ бщщрмеу мумюн емес. Бул таланттар- мактанышымыз, казактьщ мандайына бпжен жарык жулдыздар. Бугшп урпак ездершщ жогарыдагы рухани кесемдерш жан-жакты танып бшш, шыгармаларынан рухани сусындауда. Соньщ жаркын KepiHiciH М.Габдуллин атындагы мектепте еткен казактьщ ipi акыны М.Жумабаевка арналган семинар- кенес-жыр KeuiiHeH айкын таныгандай болдьщ. Окушыларга казак орыс тiлдepiндe бшш беретш мектеп ужымы жап- жаксы дайындыкпен, гздешспен келген. Qcipece оку iciHiH 33

мецгеруппа, эдебиетш1 Райхан Шойбекова мен оныц эрштес сер1ктестершщ жэне 4-11 сынып окушыларыныц Магжан акынныц eMipi мен шыгармашылык енбектерш жете окып - уйрену1, танып 6 m y i аудан мектептершен жиналган эдебиетшь мугагймдерге, 9 c ip e c e осы жыр кенинщ курмегп конагы болган акынныц Алматы каласында туратын бугшп урпактары - Райхан Калижанкызы Жумабаева мен Ерсай- ын Эбд1рахмановтарга жаксы эсер калдырып, ризашылык сез1мше бвлед1. Эсем безенд1ршген кец, жылы да жайлы зал тершдеп Магжан Жумабаевтыц портрет! мен ол туралы жазылган халык таланттарыныц жаркын сездер1, акынныц олмес туындыларынан келтфшген узшдшер, Магжан журген жолдардьщ картасы, кабырга газеттер1, 6api-6api уйлесш та- уып тургандай, козге ыстык кершед1. Семинар ею бел^мде e r r i. EipiHuii бел1мде 4-6 орыс сыныбыныц окушылары Магжанныц олендерш такпактап жатка айтты. 0Mipi мен шыгармашылыгы жайлы ойларын ортага салды. Диалог аркылы улы акын мен бугшп урпак ундеспп жарасым тап- ты. Окушылар керкем соз окудан сайыска туст1. Дастан, Зэуре, Динара, Дана тэр1зд1 балалардыц енерше кепш ш к кошамет керсетп. Акынныц «Жусшхан» ертеп-поэмасы- нан сахнальщ KopiHic койылып, «Батыр Баян» дастанынан узшд1 корсетшд1. Жогары сынып окушылары «телестудия» хабарын журпзш, Магжан туралы сыр шертп. Одшказылар алкасыныц терайымы Аклима Кесемова окушылар арасындагы сайыстыц корытындысын шыгарып, коркемсоз окудан барлык ул-кыздыц жецшпаз атангандыгын жария erri. Ек1нш1 бел1мде эдебиетпп устаздар мен 11 сынып окушылары Магжан Жумабаевтыц елендер1 мен поэмала- ры, дастандары, акынныц аудармалары мен эндер1 жайлы кецшен толганып, акын мурасыныц ем1ршенд1п, халкы бар­ да, жыр суйер урпагы барда, мэцп жасай беретшд1гш паш erri. «Жан свзЬ> деген еленшде: «Казак eni,6ip ауыз сез1м саган: 34

Болгайсын, сыншы болсац эдш сыншы, кшэш журекке кой, койма маган,» - дейд1 акын журек. Бугшп урпактары талдап керсеткендей акын тау туралы толгансын, не дархан даланыц кещппн жырласын, tihtI кел, немесе жазгы танды, кыскы к е п т , епнд1, не жер, кун, ай жайында айтсын 6ipiHini кезекте езшщ дуниен1 TyciHyi, iuiKi жан куЙ1 турады. Соны- мен айнала элемд1 6ipre толгандырып, 6ipre теб1ренд1редь Оган «Кокшетау», «Жазгы тунде», «Кыскы жол», «Кайьщ», «Ой», «Жел» тагы баска елендер1 куэ. Казактьщ талантты акыны, жарьщ жулдызы Магжан Жумабаевты еске алуга арналган осынау семинар-кецестщ осы бшш уясында ету1не уйыткы болган, оныц жогары идеялык дэрежеде, мазмунды етуше белсене атсалыскан ауданымызга кецшен танымал устаз, эдебиетпи, аудандык бш м баскармасыныц эдюкер1 Акдима Ракымберджызы Кесемованыц «Тунш жарган азаптыц, ¥лы акыны казактьщ» атты сыршыл эщтмес1 де конактардыц, семинарга катысушы эдебиетил мугатмдердщ кецшшен шыгып, Магжан жайлы бшмдершщ кекжиепн кецейткендей эсерге беле- генд1пн атап еткен жен. Тутасымен алганда Магжан елендер1 казактьщ сез e H e p i y u iiH жаца, соны дуние. Мундай абстракциялык ой- толгамдарын Магжаннан бурынгы поэзиядан керу киын. Акын елецдер1н оки отырып, оныц туйс1ну, кабылдау Каб1лет1н1ц айрыкша мол, эр килы екенш ацгарасыц. Сонан да терец эстетикальщ лэззат табасыц. Акын елецдер1н1ц жан - сырына терец бойлаган жандар гана осындай туйш жасай алады. Журекп жарып шыккан елендер1н1ц улкен 6 ip тобы махаббат лирикасы, - дед1 А.Ракымберд1кызы, - «Гулс1мге», «Жэмилэ», «3-га», «Махаббат не?», «Сен сулу», «Жас келш» тагы баска елецдер1 казак кыздары мен казак эйелдерше ар- налады, олардыц сырткы да, iniKi де сулулыктарын тэц1рдей кетере жырлайды. Бул e 3 i 6 ip жагынан Гетенщ елендер1н, оныц Батые - Шыгыс дивандарын, Зулейхага арналган туындыларын еске T y c ip e fli. B ip aK , каны да, жаны да казак 35

топырагы мен ауасынан суарылган бул елендер мшез бен кулыктыц айрыкша улттык 1ет-сипатын ацгартатын сулу жыртпбе болып шыккан. «Бэршен де сен сулу» атты эсем эуезд1 елец хальщ арасында кеч тараган. Б1реулер бул эннщ авторы Магжан екенш б ш п , 6ipeynep бшмей жаттап ocTi. Бул тарапта кешнен 6ipa3 эншшер, акындар оленге озгертулер eHri3in, жачалап айткан кездер1 де болды. М.Жумабаевтын К0 ПШ1Л1К кауым арасында эбден мэшЬур акын екенше бул да 6ip кепш. Эдебиетип-мугал1мдердщ басты парызы - Магжан акынньщ асыл мурасын шэюрт санасына cinipy, енегел1 OMipiH кечшен насихаттау болып табылады. - Мен сендердщ жуздервд! Kopin, 6yriHri жас урпакпен, устаздар кауымымен кездесш отырганыма ете куаныштымын, - дед1 улкен Te6ipemc устшде курмегп конак Райхан Калижанкызы Жумабаева, - MiHe 11 жыл болды Магжан агамыздьщ аты аталып, халкымен жыр суйер ез журтымен кауышып жатыр, соган куаныштымын. BipaK Спдерге б1зд!н эулеттщ басынан кеппрген тагдыр тэлкегш бермесш деп тшеймш. 0з1м тура­ лы 6ipep сез айта кетейш. Алты айлыгымда жет1м калдым. Алты жасымнан бастап ез нанымды ез1м тауып жеуге мэжбур болдым. Дуниеге келгеннен жиырма жылдан соц ез экемд1 кездейсок жольщтырган адаммын. Мен тек кана эке- шешемн1ч маган деген махаббатынан айырылган жокпын, менщ аузымнан б1рде - 6ip рет касиетп «эке», «шеше» деген сездер шыкпаган. Мен TinTi жакын —жуьщтарым да бар деп ойлаган жокпын, оларды мен жетшсшнп жылдардьщ аягында гана кездестфд1м. Магжанньщ мерейтойы карсачында мен де куанышты кундерд1 басымнан кешфд1м. 1995 жылы Алматыдагы Фрунзе аудандык халык соты менщ Жумабаева деген фамилиямды ез1ме кайтарып бердь Ce6e6i кашып-пы- сып журген экем 1934 жылдьщ 6ip туншде MeHi Солтустш Казакстан облысыньщ Мамлют ауылына экелш, маган казакшадан repi орысшага уксас Чунаева деген фамилия мен Галимкызы деген татаршага уксас жана ат берген . 36

MeHi ол, эйтеу1р ГПУ жендеттершен куткарып калуды ойлаган. Бакыттарына орай, Магжанныц yiniHiiii урпагы, оныц не- мерелер1 мен шеберелер1 б1здщ кергенш1зд1 керген жок. Менщ бшетшш Магжанныц 1929-1938 жылдары 6 ip - де-б1р колжазбасы калмаган. Сол екш ш ш. Талай дуниес1 жогалып K erri. Магжан агамыз eKi рет акталган. Баска не айтайын. Ерсайын екеум1зд1 курметтеп, 6 y r iH r i кездесуге шакыргандарыцыз yuiiH мектеп ужымына, мектеп дирек­ торы Жорахан Эм1реевке, оку icimn мецгеруш1с1 Райхан Шойбековага, бэрщпге кеп рахмет1м1зд1 айтамыз. Акынныц урпактарынын 6ipi, осы куанышка арнайы келш катыскан кинорежиссер, Т. Жургенов атындагы театр жэне кино институтыныц деканы Ерсайын Эбд1рахмановтыц жаркын ce3i де жиналган журтшыльщтыц журепнен орын алды. - Менщ 83-те анам бар. Сол Kici агасы Магжанды кез1мен керген. Эл1 кунге дейш оны еске алып, немерелерше улп- енеге етш отырады. Магжан буйра шашты, эдем1, еуропаша ки1нет1н, сол кезде окыган , токыган зиялы азаматыныц 6ipi ед1, - дейд1 апам. Б1з атамыздыц eciMiH, оныц шыгармаларын кейш танып бшщк. 1993 жылы 100 жылдьщ мерейтойына орай оныц «Батыр Баян» дастаны бойынша кинофильм Tycipfliic . Кино Tycipy оцай болган жок, 6ipaK жолдас-жора, агайын туыстар, Астанадагы кэс1пкер азаматтардыц демеушшж жасап, каржы белушщ нэтижесшде «Батыр Баян» фильм1 eMipre келд1. Б1зге кел1п, осы фильмд1 керуге шакырамын. Атамыздыц муражайы да бар. Ол бупнде халык игшгш - де. С1здердей Магжан Жумабаев талантын кад1рлейтш жас урпак барда, улагатты казак азаматтары барда атамыздыц eciMi жасай бермек, оныц елец жырлары халык ушш кызмет ете бермек. Шын журепмнен с1здерге алгысымды бшдфемш .Тагы айтайын дегенш б1здщ театр институтына окуга шакырамын. Бш1м аламын деген жастарга жол ашьщ, - дед1 Ерсайын. 37

Семинар-кенеске катысушылар 6api турегелш турып, Магжанныц елецше жазылган «Бэршен де сен сулу» энш шыркап, ескертмшке суретке тустк Эсерл1 кездесуде М.Габдуллин атындагы мекгептщ директоры Жорахан Эм1реев семинар-кецестщ жогары дэрежеде OTyiHe белсене атсалыскан азаматтардыц бэрше, жыр окып, онер керсеткен шэюрттерше ризашылык сез1мш бщщрш, улкен табыс тшедь Мектеп конагы болган Райхан Жумабаева апайга камзол кипзш, Ерсайынга ескертиш сыйльщ табыс e r r i. «Мен елмеймш, м е н 1К1 де елмейдЬ> деп жырлаган Магжан Жумабаев енд1 елмек ем ес. Алпыс жылдан астам уакыт бойы деспотизм акын унш шыгармай тумшалап келсе де, енд1 естшш, акыры жалгастык тапты. Философияльщ магына да аскак , акын елец1 мен дана ce3i елмек емес. Бугшп еткен акынды еске алу мэдени шарасы осы 6ip шындьщты тагы да дэлелдеп бергендей болды. 2000 ж. 38

К 6 К Ш Е ЖЕР1НДЕГ1 УМЫТЫЛМАС C0TTEP Барар жолда Арнайы шакырту алган бойда Карасай ауданыныц SKiMi Болат-би Сэтшбайулы 6i3fli - 03iHiH орынбасары Жексен- бай Элшбайулын жэне газет редакторын 6 желтоксанда Кекшетау каласында болатын жазушы - журналист, дра­ матург, «Казактьщ Карасай батыры» К1табыньщ авто­ ры, Хальщаралык Жамбыл сыйлыгыньщ лауреаты Жабал Ергалиевтщ мерейтой салтанатына аудан атынан катысып кайту ушш ж1берд1. Желтоксанньщ 4-nii жулдызында «Алматы-Петропавл» поезына отырдьщ. Багытымыз- Кекшетау. Eip кундей жол журдж. Кекше жерше жакындаган сэгге купе терезесшен далага кез салдым. Kecmin жаткан казактьщ кен даласы. Ак керпеге оранган аймак. Кун нурымен шагылысып акша кар жарк-журк етед1. Карагайлы, кайынды орман алкаптары жишеи туст1. Кыскы фантазия деран. Керкем табигаттан кез алмай карай бергщ келед1. Кыстыц езшде эдем1, жазда кандай екен деп тавдалдым. Осынау ушы киырсыз - аттьщ туягы, кустьщ канаты та- латын, батыстан шыгыска, онтустпгген-солтустжке дейш кесшш жаткан улан-байтак жер1м1зд1 бшектщ куппмен, найзаныц ушымен талай шапкыншыльщтан коргап калган батыр бабаларымыз неткен кайратты, неткен касиетп ед1! Аты букш 6ip елге уран болган Абылай, Карасай, Агынтай, Кабанбай, Исатай тэр1зд1 журеп тукп батыр бабаларымызды егеменд1к алып, тэуелс1з ел болганнан кешн барып зерттеп - бшш, тарих койнауынан аршып алып, жарыкка шыгарып 6yriHn урпакка, келер урпакка улп eTin жатырмыз. Бастары- на кесене, ескертк1ш орнаттьщ, муныц e3i тфшердщ елшер алдындагы Miидет - парызы екенд1п даусыз. 39

Жергипкп уакыт бойынша кешк! бестердщ шамасында поезымыз Кекшетау каласына келш токтады. Ауада суьщ ызгар бар^ Алматы жылы сиякты ещ, мунда салкындау екен. 13Д1 А б а и С е и д а л и н Д е г е н ж т т а г а с ы ы ст ь щ ш т и п а т п е н карсы алып, жеке м эш ин есш ен «Ж екебатыр» конак жайына алып келдь Жарцырайды Квкшетаудьщ оттары Конакжаига жайгаскан соц, жолбасшымыз Абай Халитулы б1зге усыныс жасады: «Ж тггер, ертен уакыт тыгыз болар бупн кешкшш каланыц K epijcri жерлерщ аралайьщ, т у н г ! Кекшетауды керщпдер», -деда. Ыз кешстш. Жещл «иномарка» эйнепнен самаладай жаркыраган каланыц кеши кeлбeтiнe кез салып келем!з. Эбшкайыр ханныц жетшш! урпагы Абай ез! турып жаткан каласы жайлы элсш-элсш маглумат береда. Каз(р Кекшетауда жуз мыцнан аса хальщ гурады екен, Акмола облысыныц орталыгы. Онша улкен емес, шагын калада зауыт, фабрика кеп болганымен ендф1с орындары баршылык. Шагын жэне орта бизнес мунда да дамып келед!. Кала Копа келщщ жагасында орналаскан Заман талабына сай ютщ кезш тауып, кэсшкерлкпен ай- налысып, ел-журттыц курметше беленш журген icKep аза- матгар калада баршыльщ кершеда. Оны алыстан *здеущн кажет! болмады. Мына касымыздагы Абай Сейдалиннщ ез! «Сейнур» жабьщ акционершк когамыныц президент! екен Оныц таксопаркшде жуздщ устшде такси жолаушы тасиды «1 азельдер!» де кала тургындарына кызмет керсетед! Кала бюджетшщ толысуына Абай баскаратын таксопарк ужымы да комакты улес косатын кершед1. Б 13 каланыц орталык алацына койылган Абылай хан ес- керткшпне барып тагзым етпк. Ецсел! де айбаггы ескерт- К1Ш бпге тыц эсер калдырды. Оньщ карсысына орналаскан Акмола облыстьщ экш дйш щ гимараты да сэулегп сипаты- мен ерекшеленеда. Ш.Уэлиханов атындагы мемлекетгк уни- 40

верситет, достьщ аллеясы, орталык базар, Мэдениет сарайы , орталык универмаг, тагы да баска каланыц Kepixri жер- ерекше эсеРге белеД>- Ец бастысы -Кекшетаудыц тунп меддар таза ауасы кещл-кушмцщ жадыратып, жан сарайы- мызды ашкандай болды. Айыртоуда цос батыр кесенеа Кекше ещрше жолаушылап барган адам бул жердщ та- рихи орындарына сокпай кетнейтш кершедк Бул да дурыс. лдщ жердщтарихы-T ip iшежФе.Сондайкасиетт!мекеннщ 6 ipi - Аиыртау. Мунда бшк тебенщ басында казактьщ Кас ба- тырлары - лапырашты Карасай мен аргын Агынтайдыц зи- рагы жатыр. КазФ осы жерде олардыц бупнп урпагы Кайрат атыбалдыныц бастамасымен зэулш кесене орнатылган. Б1з де Айыртаудагы кос батыр кесенесще тагзым е т т , куран оагыштауды жен керд1к. Ертецпсщ сагат 11 -дщ кезшде Кекшетаудыц солтуспк батыс тусындагы Айыртауды бетке алып, салтанатка келген Ф топ конактар екьуш кешкпен суыт журш кета'к. Жeтeкшiмiз - осы ещрге танымал азамат 0 бд1рахман Мадияров, Акмола облыстьщ ецбек, жумыспен камту жэне халыкты элеуметпк коргау баскармасыньщ бастыгы мен Жабал Ергалиулы. Олардыц «Волгасына» йэдщ Жексен- баи да отырды. Бп болсак жаца «Газель» автокел.гщде келемп. Б,з дегенишз Алматыдан келген Республикалык Kuan муражаиыныц директоры, жазушы Нагашыбек Капалбеков, « % с жолы» баспасыныц бас директоры Бей- сенбаи Сулейменов, ^азакстан Жазушылар одагынан акын Мухамедия Жумагалиев, Жамбыл облысыныц экш! Серж Умбетовтыц баспасез хатшысы Мейрам Базарулы. «Кекшетау» газет! редакторыныц орынбасары Балталы Сэрсенбайулы, тагы 6 ipa3 Ж1пттер. 80-90 шакырым жерд! eKi сагат журдш кой деймщ. 41

Куйындатып элсш-элсш боран согып етед1, 6ip жаксысы жол ашык. Айыртауга жакындаганда б1здщ кез1м1зге биш кырканьщ басындагы 6ipiM eH-6ipi жалгаскан бшк кос зират шалынды. Кел1пм1зд1 осы кесенен щ ш ыракш ысы С эм единнщ у й ш щ к асы н а догарып, о з ш epT in, 150 м е т р д е й жерде- r i зи р а т б а с ы н а ж а я у тар ттьщ . Б о р а н с о г ы п т у р , кун суьщ. Эруактар 6i3fli сы н а й ы н дед1 м е екен деп ез!м 1з топшылай- м ы з. С ол т у ст 1к тщ ж1пггер1 б о р а н н а н каймыкпайтын тэр!зд1, сыр бер м ей д 1 , о ц т у с п к т е н б а р г а н 6 i3 re б о р а н г а ш ы д а у о ц а й болган жок. Асфальт т е с е л г е н 6 ip аякты ж о л м е н Карасай мен А гы н т а й баты р лар дьщ зи р аты н а д а ж е г и к - ау. Басы­ на тургызылган к е с е н е - к ер ем ет з э у л ш . К ы зы л KipniuiTeH каланган, х а с ш е б е р л е р д щ к ол ы м ен ер ш ген 1 KepiH in-ак тур . Шыракшы ж н г г зи р а т -к есен ен щ eciriH аш ы п , iuiKe к ф п з д 1. Кесене in ii суь щ екен. К ш е м теселген. Сол кшемнщ у с т ш д е тур ы п , э л п ж а с и м ам 6 i3 re eKi баты рдьщ ем1р1нен тар и- х и д ер ек т ер келт1рш , эсерл1 э ц п м е айтты . Э уел1 Карасай бабамы здьщ зиратына тэу етп к , куран багыш тадык, сосы н А гы нтай батырдын зиратына тэу етш , куран окыдьщ. Eki ба- ты р-eKi д о с куш актары 6ip-6ipiM eH айкасы п, м э ц г ш к ты ны м тапкандай. Казактьщ ею кас батырыньщ - шапырашты Карасай мен аргын Агынтайдьщ Ka6ipiH тауып, зерттеп, осы жерде мэцгш к тыным тапканын накты деректер мен дэлелдеген осы Кекшетаудьщ тумасы, каламгер, кайраткер азамат Жа- бал Ергалиев екенш осы жолы бщщк. Бщщк те каламдас Ьэм замандас эр т т е с1\\ш дщ ерен енбегше суйсшдж. Зират - кесене басында суретке тусш, борандатып, жаяула- тып, темен тусш, шыракшы ж й т п ц уйше Kipin, дэм таттьщ та Кекшетауды бетке алдьщ. Кепке дейш Айыртаудагы кос батырдын зэул1м кесенес! кез алдымыздан кетпей койды. 42

Сахнадо eMip шындыгы: «Бултты тунг/ толган ай» Шахмет Кусайынов атындагы казак драма театрыныц сахнасында драматург Ж.Ергалиевтщ «Бултты тунп толган ай» спектаюп ж у р т жатыр . Сштщей тынган тыныштык. Корерменнщ бар назары - сахнада. Кара кшмд1, жуздер1 суеты НКВД жендеттершщ алдында кезшщ жасын кел кылган жас ана. Bip эулеттен согыска кетш оралмаган терт ер азаматтыц атынан жэне 6eciKTeri жас сэбишщ атынан сот екш не кайгы-мунын шагады. BipaK оны елеп-ескерш жаткан зац екш нщ 6ipi жок. «Bip кадак бидай урладыц» деп жас ананы сотка тартуда. «Ерш кайтейш жол бойына шашы- лып калган 6ip кадак бидай ушш соттайсындар ма, неге жас сэбшмд1 аямайсыццар, неге Отан упин согыста мерт болган торт б1рдей ер азаматты ескермейсшдер. Неге!.. Неге!.. » Жас ана осылайша сотка жалбарынады, муцын шагады. Сот YKiMi катал - он киле де болмайтын бидай ymiH жас ана он жылды аркалап журе берд1. BipaK артында ем1ршщ, букш 6ip эулеттщ жалгасы болып ер баласы калды... Керерменнщ кезшде ыстык жас. Спектакльге eмipдiц езшен алынган шындьщ аркау болганын журттыц 6spi бшд1. Бул тек Ергали эулетшщ басынан кешкен сумдьщ емес, сол кездеп талайлардыц басынан кешкен eMip шындыгы efli. Каламгерге цурмет - елге цурмет Театр сахнасыныц 6ip бурышына койылган орындыкка орта бойлы, тольщша келген, ак костюм киген караторы ж1г1т 9fleMi калпымен кепшшжке и ш п сэлем 6epin жайгасты. Бул бугшп салтанат neci —жаца гана керш тамашалаган драманы жазган драматург, белгш журналист, «Кекшетау» газетшщ бас редакторы, ултжанды каламгер Жабал Ергалиев ед1. Сол сэтге-ак оныц кушагы гулге толды. Кешт1 журпзуш1 театр артистер1 жазушыныц eM ipi мен шыгармашылыгы жайлы 43

ой толгап, эсерл! энпме шертш, эн-жыр сыйлады. Кезек- кезепмен той иесшщ тшеулестерше сез берщщ. Астанадан арнайы келген курмет^ конактар - Кдзакстан Республика­ сы Парламент! М эжш сш щ депутаты Мэрия Беспайкызы Жуйрпсгаева, Казахстан Республикасы Жер ресурстарын баскару жоншдеп агентпгшщ терагасы Бакыт Оспанов, Акмола облысы эюмшщ орынбасары С. Жалмагамбетова, Кекшетау каласыньщ эюм1 Е. Баяхметов, Алматыдан каламгер iHiciHiH куанышына келген Казакстанньщ халык жазушысы, Мемлекетпк сыйльщтыц лауреаты Сэкен-cepi Жушсов, Кекше ещршщ кад1рл1 кариясы - Социалистш Ецбек Epi Баян Жацгалов, жора-жолдастары, жерлес- Tepi, агайын - туыстары, каламгер достары, 6spi-6api шын журектен куттыктап, Жэкеце будан былай да зор денсаульщ, егемен ел1м1здщ игийп жолындагы ерен ецбегше жаца шыгармашыльщ табыстар тшед1, улкендер ак батасын берд1, сый-сияпат жасады. Есте каларлык, той и е а ymiH ец керемет куаныш - Ж. Ергалиевтщ атына жолданган Елбасымыз Н. Назарбаевтьщ Жеделхаты едь Онда былай делшген: Курнет mi Жабал Ергалиулы! 50 жасца толган мерейтойыцыз цутты болсын! О з бул битщзге даццты бабаларымыздьщ ецбегт кешнгг урпацца насихаттау, ултымыздьщ ынтымац бьрлтн арттырып, салт-сана- мызды шыцдай тусуге багытталган елеул1 icmep 6imipin келт отырсыз. Осы иг1Ъден1стер1щзЫ алдагыуацытта да ыжданаттылыцпен жалгастыра береттщше сенемт. Зор денсаулыц, шыгармашыльщ табыс, отбасьщызга бацыт пен игШктер т 'теймт. Казакстан Республикасыныц Президент! Нурсултан Назарбаев. Елбасыныц куттыктауын зал толы хальщ Жабалга гана керсетшген курмет деп емес букш калам иелерше керсетшген курмет деп кабылдады. 44

Когам кайраткер!, ж ерлеамв Мэрия Беспайкызыныц журекжарды анальщ ак тшеп де кецшден шьщты. - Айна- лаиын, Жабал, сен сияцты ел сентт ацтар, елте суйешш болар жШттер квбейе бергей, тойыц тойга улассын! - дед1 ол. Арнайы шакырумен барган соц 6is де Карасай батыр атындагы ауданымыздьщ экш 1 Болат-би Сэтшбайулы Кутпанов мырзаньщ, букш аудан халкыньщ ыстьщ сэлемщ той n eciH e жетюздш. Карасай, Агынтай батырлардьщ Ka6ipiH табудагы жэне «Казактьщ Карасай батыры» аггы бабамыз жайлы к1тап шыгарудагы ецбеп yuiiH жазушы-журналист Жабал Ергалиевке «Карасай ауданыныц KypMerri азама­ ты» атагыныц куэлйш салтанатты жагдайда табыс erriK. Ел-журт атынан мерейтой иесщщ иыгына зерл1 шапан жа- Уып, туган жер табигаты бейнеленген Алатаудьщ «АКсай шаткалы» деп аталатын улкен картинаны ескерткшке усындьщ. Мунымызга зал толы кепш ш к кошеметпен кол сокты. Ецбек Epi, елагасы Баян Жацгалов карияныц мына сир сез1 ес1м1зде калганын HeciHe жасырайьщ. «Жабал, сен Кекшетаудыц тощрегт былай цойганда,байтац республикамызга белгий, халыцтьщ квщлтен шыццан, орныцты, байщмпаз, ацищттьщ ак, жолындагы жур­ налист, жазушы ретшде ПрезидентШз Нурсултан Эбниулыныц квщлтен шьщцан, ap6ip окушыныц cyummi ттрлесц ацылгойы ретшде танылып келесщ Бугтде еге- мен ел болган соц жабулы жатцан тарихтыц, тарихи тулгалардыц бетш ашып, кш т Ь болды, кш екенЫ здi дуние цазагына танытуда да сен есте цаларльщ ецбек emin келесщ. Карасай, Агынтай батырлардыц цаб1рлерш та- буда, Абылай ханныц ескертшшт Кокшетауга орнатуда болган эжептеу1р талас-тартысца, эртурл1 пМ рге жол бермей, ашык, майданда цас батырдай тура алдыц.» KenTi керген, зиялы карияныц бул сезш е алып косарымыз жок. Шын каламгер жайлы осылайша толганган жен. 45

Кекше журтшылыгы, алыс-жакыннан келген конактар каламгер Жабалга, ултжанды азаматка зор курмет керсетп, астына ат М1нпзд1, иыгына шапан жапты, ак тшектер арнасы- нан тег1лд1. Жабалга керсетшген курмет - елге керсетшген курмет деп бшдпс. взш щ корытынды сезшде эрштесш1з Жабал Ергалиулы да жан-журепмен толкып турып: «Менщ тойым- халык тойы» дедк И,ойтар жалда Кекше жер iHдеп умытылмас сэттерден айыга ал- май, Карасай батырдыц тогызыншы урпагы Жексенбай Элшбайулы Менд1кулов екеу1м1з Алматыны бетке алып, по­ езда келем1з. Кез алдымызга- Кекшетаудагы, Айыртаудагы ел ьщыласы, сол жерд1, сол елд1 керкейтш, еркендетш жаткан Жабал, Абай, Кайырбек, Эбд1рахман, Балталы тэр1зд1 enceci би1к, журеп ел1м деп согатын ер азаматтар хелд1. Жасандар, туган жер перзенттерЛ Егемен, тэуелсп ел1м1здщ хуш-хуаты ныгая бергей! Ел-аман, журт тыныш болгай! Тун уйхысын терт белш, ел1 мен жер1 ушш, ел мен елд1 достастырып, б1рлш пен ынтымахты ту eTin журген Ел- басымыз аман болгай! - деген ой хехейшгзден кетпедь Каскелен-Алматы-Кекшетау-Айыртау- Кекшетау-Алматы-Каскелен. 2003 ж. 46

!зги 6м1р-тецгз, Ж узем онда демец^з, чтен ж асал м аса ке м е ц 1з. Рудаки. КАСКЕЛЕЦНЩ Т0Л ПЕРЗЕНТ1 Ким Жумад1лулы Дуйсеков букш саналы гумырын устаздьщ кызметке арнаган, бала жаныньщ багбаны атанган ардакты азамат. Ол бупнде XXI гасыр ерендерше терец бш м , тэл1мд1 тэрбие беру iciH e белсене катысып келед1 Мынау сан алуан бояу-болмысымен жайнап турган дуние eciriH ашкан соц eMip ушш курес басталады. Эуел1 ецбектейсщ, тэй-тэй жер басасыц, oMipre алгашкы кадамыццы жасайсыц... Сосын, сосын OMip агысы ceHi ез ыркына кенд1рш, алга жетелеп экетедь Барар жерще дейш шыдас берущ керек. 0M ip агысымен жузе алмасац асау толкын сен1 жагага жецш жавдадай лактырып кетед1... ОмфД'Н курес екенш Ким де осы Каскелец каласында дуние eciriH ашып, ат жалын тартып мшген сэтшен-ак зердесше токып, eMip агысына бeиlмдeлiп ecTi. Басшы кызметте icTereH 9Keci Жумэдш Дуйсекулы мен анасы Озипа Садыккызы улдарыныц тэрбиел1 , 6ijiiMfli азамат болып есуше аялы алакандарыныц жылуын жумсады. TeKTi жер­ дей шьщкан Teicri бала аялы алакан жылуына ecipreH жок, кайта экем мен шешемдей, бауырларымдай болып, халкыма, ел-журтыма адал кызмет ютесем, пайдам тисе деп ойлады . Осыны мурат тутгы. 1957 жылы Турар ауылындагы жет1 жылдык казак мек- Te6iH б т р ге н бозбала байланыс техникумына окуга TycTi . Оны ойдагыдай 6iTipreH соц эскер катарына шакырылып, отан алдындагы азаматтьщ борышын етед1 . Эскерден оралган Кимд1 б1рде Алматы каласында педагог болып ic- тейтш 6ipre туган эпкеа Нагиза онаша шакырып алып: 47

- Менщ байкауымша сенен жаксы мугалш шыгады. Бала журепнщ согысын тусшетш сезштал, м ейф Ш Д 1 жан дуниец бар. байыпты - байсалды М1чезщ бар, мундай касиет устаздын бойына тэн касиет. Менщ типмд! алсан педагогикалык институтка туе. 0M ip жольща тшектееппмдо бшдгремш, - деп агынан жарылды. 0пкесшщ езше тек кана жаксыльщ ойлайтынын туешген Ким Абай атындагы Казак мемле- кетпк педагогикалык институтынын тарих факультетше кужаттарын тапсырып, жатпай - турмай емтиханга даиын- далды. Солдат формасын киген суйкшд1 жас жптт барлык кабылдау емтихандарын жаксы тапсырып, институтка туст!. Бул 1966 жыл ед1 . Студентик ем1рдщ кызык-шыжыгымен жургенде арадагы терт жылдьщ калай етш кеткенш де сез- бей калды. Теориялык бшм1 толысты. Профессорлар мен окытушылардьщ ,устаздардьщ лек- циялары мен практикалык сабактарына катысып,esi де шыгармашыльщ мдешетерге барды . 1970 жылы инсти­ тут™ тарих мамандыгы бойынша б т р г е н жас Ж1пт езшщ устаздык енбек жолын ауданымыздагы Жамбыл атындагы мекгептен бастады. Теориялык бш мш практика жузшде колданып, тэж1рибе жинактады. Арада уш жыл еткен сон оку 6eniMi ез1 алгаш бшш нэр1мен сусындаган Байсалбаев атындагы мектепке оку 1СШЩ Menrepymici етш яйберда. Жас урпак тэрбиесше кулшына араласты, тэж1рибес1 толысты. Арада тагы уш жыл еткен сон оган улкен сешм артылып, Келащы ауылындагы Бэр1баев атындагы мектепке директор болып тагайындалды. 1скер басшы бул мектепте де абыройлы енбек етп. Ею жылдан сон директорлык кызмет 6ip кугаймай койган, ез! алгашкы мугалшдхк ецбек жолын бастаган Жамбыл атындагы орта мектепке директор болды. Осында бес жыл педагогикалык ужымга басшыльщ жасап, мектептеп оку- тэрбие процесш дурыс жолга коюга барльщ куш-жнерш, тэж1рибес1н жумсады. . 1скерл1к, уйымдастырушыльщ, адамгершшгк касиеттерш 48

багалай бшген бшш жуйесшщ жогары органдары Ким Жумэдшулын 1983 жылы Шамалган ауылындагы санырау балалар мектеп - интернатына басшылык кызметке Ж1- берда. Мунда да тэжфибел! педагоггыц мектеп - интернат ужымымен коян-колтык енбек етуше тура келда. Тагдыр тэлкегше ушыраган сацырау балалардьщ тэрбиесше баса на­ зар аударып, олардыц сана-сезш, куш-куатыныц жетшуше, дамуына вдмкорпык жасады. Колдан келген кемепн керсетп. Осы мектеп-интернатта сепз жыл уакытпен санаспаи жумыс 1стед1. 1991 жылы К. Дуйсеков Каскелец каласындагы № - ini Санжар Жандосов атындагы кэсштш-техникалык учи- лищеге дирекгордыц орынбасары болып басшы кызметке тагайындалды. Жумысшы кадрлардыц уясы атанган учи- лищеде он жылдай ецбек етш, жас ж т т ге р мен кыздардыц КЭСШТ1Кмамандык алуына оз улесш косты. Бупнде оныц ал- дынан бш м алган шэиртгер! тэуелсп елшпдщ сан салалы куоылысына белсене араласып жур. \"eM ip жолына кез Ж1берш караса Ким Жумэдшулыныц букш саналы гумыры бала тэрбиесше арналган екен. Кэкецд1 бала жаныныц багбаны десек асыра айткандык болмас еда. - Менщ осы болмысымда эжем Кумкаидыц орны ере­ кше, эруагы риза болсын. Апа дейтшмш, юшкентаиымнан бауырына басып, тумсыктыга шокыггырмаи, канатгыга кактырмай ecipza, акыл-кенес, есиетш кулагыма куйып, адамгершшк Касиетгер1н бойыма свдрда. Ол kicihi букш агайын туыс катгы кад1рлейтш зор бедел иес1 еда. Окымаса да зердел!, ойы ушкьф адам болатын, эцгше айтканда тындаушысын уйытатын. Бойымда ш касиетгер болса осы эжемнен конган болуы керек деп ойлаймын. Ом4рдеп жакын достарыцыз - жолдастарыцыз кшдер. - деп отырсыз гой. Бул ете курдел! сурак. Достарым, жолдаста- рым, кудайга шуир баршылык, оларсыз адам дуниеде жетш емес пе! Жакын достарымныц 4шшде ете кадарши, асылы, мактанышым да, бетке устар арка суйерш де - ол Шэмшэ Кепбайкызы Беркшбаева. Шэкецнхн 6 ip арнау сезшде былай 49