"Қазыналы Қарасай"

Тарихи-мэдени ескерттш тер Карасай ауданы бойынша 35 тарихи-мэдени ескертмштер бар, онын 14Н монументалдык жэне 16 тарихи ескерттш тер. Эрб)р ескертк!шке жондеу жэне кайта жондеу жумыстарына жауапты калалык, ауылдык аумактардын мамандары б е к т л ге н . Олардын !пинде коб)С! Улы Отан согысынын курбандарына арналган (18 ескертк1ш). Археологиялык ескертк1штерд<н т)з<м) 1989 жылы Алматы облыстык ескертмштерд! коргау комиссиясында бек!Т!лген шепнмге сэйкес Карасай ауданы бойынша 26 археологиялык ескертюш орналаскан: 14 зират (могильник), 10 корган. Аталмыш т<3!м Казакстан Республикасынын мэдсниет минист!рл)Г!не бершген. Б<рак каз!рг) кез- де ауданнын жер аумактарынын езгеру)не байланы- сты ескертк)штерд!н б)р бол4п баска эюмшЫктердщ б)рл!Г)не еткен. Казакстан Республикасындагы «Тарихи - мэдени мураны еактау жэне пайдалану» Занынын орындалуы барысындагы жумыстарды Карасай аудандык мэдениет жэне Т1лдерд! дамыту бол)м<н!н бас маманы журпзед). Казак халкынын мэдени мурасын зерттеуд!Н б)ртутас жуйес!н жасау максатында, тарихи-мэдени, сэулет, табиги монументалдык, археологиялык, ескертк)штер!н!нсуреттемес]мен кунт!збе шыгарылды. Сонымен катар Карасай ауданынын электрондык фото кужаттары дайындалды. 1941-1945 жылы Улы Отан согысында каза тапкан арасайлыктарга жэне Улы жешстщ 40 жылдыгына байланысты 1985 жылы орнатылган.

Шамалган ауылдык окрупне карасты 200! жылы орнатылган Аныракай шайкасы стелласы, Алматы й ш кек тас жолынын бойында 35 шакырымында. Авторы Казакстан Республнкасынын онер кайраткер) - Тимур Сулейменов, дизайнерлер Кеиес!Н!Н вице-президент) - Алмас Ор- дабаев жэне Сайран Фазылов. !6.09.2006 жылы Каскелен каласынын орталык аланында орналаскан Карасай батыр ссксркпш. ЕсксрткЗш жобанын авторы К^ Жарылкапов, мус)нш ю Н. Далбай. Тас кесу жумыстарын орындаган - В. Черепанов. Науырызбай батырга арналган ескертк)ш !6.09.2006 жылы Каскелен каласынын шыгыс бел!Г!нде Алматы- Б)шкек тас жолынын 23 шакырымында орнатылган. Ескертк!ш жобанын авторы К- Жарылкапов, мус!нш)с! Н. Далбай. Тас кесу жумыстарын орындаган - В. Черепанов.

Карасай аудандык мемлекеттжк тжлд! окыту орталыгы ЙЮЯ^ЫЗМ Мемлекетт!к т<лдщ дэрежесш кетеруге айтарлыктай улес косып журген мекемелерд!н б)р! - «Карасай аудандык мемлекетт!к т!лд< окыту орталыгы» мемлекетт)к коммуналдык казыналы кэс!порны. Осы орталыкта мемлекетт!к кызметкерлерге дэр!С берет)н устаздар катарында мемлекеттж Т)ЛД1Н жанашырлары, ана т)лш)н кад!р- касист)н терен сез!нетш, т)лд! окытуда Ьденуден, жалыкпайтын - Д. Эбшкасымова, А. Адыбаева, А. Айтмуратова сиякты ез !С)Н)н нагыз кэс)би шеберлер бар. 0 р талы к2007 жылдын кантарайынан бастап жумыс )степ келедь Тындаушылар бастауыш, жалгастырушы, дамытушы дснгейде дэрк алады. Бастауыш жэне жалгастырушы топты аяктаган кызметкерлер «!^эл!к», дамытушы топта дэр!С алган кызметкерлер «Сертификат» алады. Карасай аудандык мемлекеттжк т!лд! окы ту орталыгыны ц басты максаты - ез ерммен окуга ниет б!лд)ргендердщ жэне мемлекеттж кызметкерлерд!н казак т)Л)нде ерк!н сейлеу, сауат- ты жазу дагдыларын калыптастыру мен )с кагаздарын сауатты 77л лмнммнмырларм жург)зу жуйес)н кенейту. Д эрк облыстан ж4бер)лген багдарлама бойынша б е к т л ш , жузеге аса- ды. Орталык жаца оку-куралдарымен, электронды окулыкгармен, жабдыктармен камтамасыз ет)лген. Сонын нэтижесшде агымдагы жылы Талдыкорган каласыида еткен «Узд<к кабинет» байкауында Карасай аудандык мемлекеттж т)лд) окыту орталыгы б!р!нш! орынды иеленд). О рталы кты н мжндеттерй Карасай ауданында туратын езге улт ек4лдерше казак тынн жуйел! турде жст!К б!луге уйрету;

77л Кундел!кт) ем!рдсп ауызек) т<л катысу: - аты-жен)н, мамандыгын, лауазымын, жумыс орнын, жумые кестесш энпмелеп айта б<лу, белг:ленген такырыпта карапайым диалогтарга катысу; Орташа колемд еп мэт!нд< оку аркылы дыбыстарды дурыс дыбы- стап айту; Кыска нускамаларды (визиткаларды) жазу, ез< туралы шагын акпарат курастыру (ауызша жэне жазбаша); езге улт ек)лдер!не казак халкынын материалдык, рухани жэне тарихи-мэдени байлыгын т!л аркылы таныту. 77л буммяльмымьм? тиы^а^ммлар

Аудандык «Казак тмп» когамы Аудандык «Казак тмми когамы !990 жылы сэуф де курылды. Когамды Карасай ауданынын Курмегп азаматы, Казакстаннын курметт) журналис!, «Казак тын» когамынын курмепз торагасы. журналист, жазушы Усенбай Тастанбеков уйымдастырды. «Казак тЫ » когамынын алдына койган ей басты максаты - ана тЫ м<здщ мемлекетт)к тш рет)ндег) мэртсбес!н кетерш. онын колдану аясын барынша кенейту. Осы максатты орындаудын шсшуш! алгы шарты - жас урпакты дзетур<мю бен салтымызды, та- рихы м ы з бен мэденнепмжздж терен дс жст)к бжлуге тэрбнелеп, ана тм )м !здщ нэр<мен сусындатып, казакша ойлатып, казакша окыту. «Казак тйн» когамы ауданымыздагы казак ауылдарында таза казак мсктептер!Н1Ц саны н кобейтуге бар куш!н салуда. Сонымен катар ауданды к «Казак т ш м когамы ел)М)здщ болашагы — жастарга улг! - енеге корссту максатында осы ау- даннан шыгып, халкына елеулЗ енбек еткен 90 -нан астам мемлекст жэне котам кайраткерлержнщ, акы н - жазуш ылардын. онер адамдарынын. ерен енбечмен Ер атанган Соцналнстзк Енбек Е рлерш щ о м ф жэне енбек жолдары туралы аудандык. облы сты к жэне республнкалык газеттерге м акала ж азады; елд) мекендсрд)Н, кешелердщ, мекемелерд<н. мектептердщ атауларын казакшалауды кадагаланды; мекемелерд)н. эк)м;иктерд!ц жэне мектептсрд!Н 'с кагаздарынын мемлекетт!к т)лде жург!3)лу)н бакылап от- ырады; сауда орындарындагы, мекемелердеп, эк)мд<ктердег), мектептердег! жарнамалар мен хабарландырулардын казакш а жазы луы н жэне мектеп окуш ы ларынын тарнх, казак т)Л) мен дасбнс! пэндер<нен бш)мдер) мен ой - ор)стер)Н)н дам у дэреж есж тексер<п отырады. Осындай кыруар жумысты орындауга комектесш отыратын когамнын !! ал ка мушес) бар. Солардын !шжде когамны н 'С)не белсене ат салысатын, соз)мен дс, м ш ен д е кем епн аямай- тын улт т)Л!н<н нагыз жанаш ыр азаматтарыны н енбегж атап кеткжмЬ келед). Олар: Таусамалы

ауылдык аумак эюм< Оразалисв Ерболат Дуйсебайулы, Н. Эл<мкулов атындагы мектептщ директоры Садыкова Кумюай Кузембайкызы, Эл - Фараби атындагы мектептщ директоры Сагатова Нагима Сагаткызы, ! Май эю мшщ орынбасары Жуманбаева Бакыт Сагындыккызы, зейнеткер- лер Дуйсеков Ким Ж умадшулы, Жайтуганова Аккум)С Кожахметкызы, Шуашева Турсынбала Нурсей)ткызы.

Сюарт ел иаммеы «Спорт-ел намысы, бейбггшмжк елшюЬ> деген канатты сот турмысымызга С!Н'СТ). Спорт ел мен елд! табыстырумен, мемлекегп мемлекетпен доетаетырумен катар, елд)н атын дунне жуэ)нс танытып онын атак-данкын эйпленд). Осы тургыдан Караганда, Карасай ауданынын спорт сала- сында айтарлыктай ж епспктер) мен табыстары жетерлжк. ажмм&мм ушш старые яцЬжммам ^смлост (ммлммлЭосмма <)еяб?<л?мя #^ухм#ы

Ауданда спорт жэне дене тэрбиес)мен айналысуга бар мумк!НД)ктер жасалган. Аудан колем ж де 39 стадион, 95 К!Ш) орта аш ы к футбол, во­ лейбол, баскетбол аландары, 2!8 турл) спорт курылымдары, 52 спорт залы , 26 бильярд столы, 2 жабык типтО бассейн, !! мылтык ату тир), 2 тир базасы, !! эскери спорттык дайындау орталыгы, екж ипподром, 3 спорт к е ш е т жумыс ютейд<. Карасай ауданында спорт жэне дене тэрбиесж дамытуда аудандагы Казакстан Республикасынын енбек с<нфген жаттык-тырушылары: Б.И.Иманбсков - аудандык спорт бел)м ш щ басты гы , С.А.Усейнов-бок- стан , К С Тагабергенов- таэквандодан, С.Е.Усенов - кикбоксингтен, П.В. Ковалев - Греко-Рим курес)н!н нег!3)н калауш ы, Н.П. Зелснков- жазгы биотлоннан е з улестерш косты. С.А. Усейнов Карасай ауданында !998 ж ы лдан бер) отет!н бокстан тунгы ш Президент Н.Э. Н азарбаев атындагы халыкаралык жарыстын алгашкы уйымдастырушысы. Х алыкаралык «!лс-Балкашы регатасынын И! дурк!Н жешмпазы, «Алтын Алма» комаидасынын капитаны СО. Койайдаров Казакстан Республикасынын Туризм нускаушысы атагына ие болды. Сонымен катар 5 спортшы Казакстан Республикасынын енбек сййргсн спорт шебер!, 7 спортшы Халыкаралык дэрежедеп спорт шебер), 20 спортшы шебер) дэрежес) атагы на не. Кикбоксингтен откен элем чемпионатында б)ржш) жулден) жен)п алып, элем чемпионы атанган Райымбек ауылынын тулеп Ганн Доса- ев, Грек-Рим куресш)н жешмпазы, Кайнар ауылынын тулеп Бактияр Байсейпов, гимнастикадан элемн!н т е р т мэрте ж ен'мпазы жерлес)М)з Ирина Евдокимова, кикбоксингтен халыкаралык дэрежедеп спорт шебер!

Ерболат Оьмрзаков. таэквондадан К ? спорт шебер) Сагыныш Калымбетов, Канат Байтелов тай- бокстан дунис жуз!)нц алгаш кы жен'мпазы, Сер)к Бакишев аудандагы бокстан алгаш кы спорт шебер), Амантасва Гайни волейболдан сн алгаш кы СССР спорт шебер), соннымеи катар волей- болдан Бобровская Валентина, Берж Умиров, Валерий Шиндов, Сергей Шиндов, Борис Юра- сов Казакстан Республикасынын спорт шеберлер), Д иас Кинешов Францнядагы жазгы биотлон- нан отксн жарыстын кумю жулдегер), 2008 жылы Бейж)цде еткен XXIX жазгы олимпиадалык ойындарга катысып, аудан намысын коргаган ауы р атлет кыздарымыз Светлана Подобедова, Мая Манеза мен Чнншало Зульфия, футболдан жастар курама командасынын капитаны, спорт шебер) Абзал Ж умабаев ес)мдер) де аудан спортынын тарихында жазылып калды. Ауданнын спорт жулдыздары Тагабсргенов Кайрат Сейсенбайулы таэквандодан Казакстан Рсспубликасыны ц енбек с)Н!рген жаттыкгыруш ысы, енбек снйрген спорт шебер). Койайдаров Сержк Оцасулы Казакстан Рсспубликасыныц ецбек сж)рген туризм нускаушысы. Х альж -аралы к «!ле-Балхаш » регатасы ны н жен)мпазы ор) капитаны.

Усейнов Сададин Алисултанович бокстан Казахстан Республикасынын енбек сщ<рген жаттыктырушы, КР енбек сщ'рген спорт кайраткср), жогары санатты терсш). Элменбаев Ерубай Т!леужанулы Казакстан Республикасынын курметп спорт кайраткер). Юрий Мельниченко Греко - Рим курссжен 2 дуркш, Атланта олимпиадасынын женшпазы. Казакстан Республикасына енбек с)н<рген спорт шебер). Князь Ахметов Греко - Рим курссшен элем жстмпазы. Казакстан Респуб ликасына енбек сщ'рген спорт шебер!.

Ислам Байрамкулов срк)н курестен Сидней Олимпиадаеынын кумю жулдегер!. Казакстан Республикасына енбек сщ)рген спорт шебер). Топашев БЕрлжк ауданымыздын тунгыш улттык «Тогыз кумалак» ойынынын жаттыктырушысы Серж Бакишев бокстан ауданымыздан шыккан тунгыш КСРО спорт шебер). Ерболат Эмжрзацов кикбоксингтен элемн)н 4 дурк)н жен)мпазы. Казакстан Республикасына енбек с)Н)р-ген спорт шебер). Бактияр Байсеитов Греко-Рим куресшен Казакстан Республикасынын Юдурк)н жэне элем жен)мпазы. Казакстан Республикасына енбек с)н)рген спорт шебер).

Ганн Досаев кикбоксингтен 2 дуркш элем жен)мпазы. Казакстан Республикасына енбек С)И)р-ген спорт шебер). Ж^анат Байтелов тайбокстан элем женшпазы. Халыкаралык дэрежедеп спорт шебер). С агыныш Ж^алымбетов таэквондодан Азиянын кум)с жулдегер), спорт шебер). Зарина Мералиева ерк)н курестен кыздар арасында Казакстан Республикасынын жещмпазы.

Нурсултан Цожабеков бокстан Якутияда еткен «Дети Азии» жарысынын жен'мпазы Эсет Сембаев таэквандодан !.Т.Е жуйес) бойынша Казакстан Республикасынын жен'мпазы. Абзал Жумабаев Казакстан Улттык футбол Казакстан курамасынын командасынын коргаушысы, спорт шебер). Атыбаев Алматбек бокстан Унд)стандагы элем чемпионатынын жен'мпазы, спорт шеберь Махатов Сагындык таэквандодан жасесп)р)мдер арасында Казакстан Республикасынын жещмпазы, 2009 жылы Карагандыда еткен халыкаралык жарыстын жулдегер!.



Ушконыр тауыны д атауы оте ертеректе шыккан, атау тау уш болкке б олЫ п тургандыктан «Уш нар» дегсн сетден шыккан. дсгсн болжам бар. Ш убар а т жер) - Ушконырдагы сайдын басында орналаскан жер. Жер атауына байланысты ел аузында сакталган анызда: ертеректе осы тон'рект) коныстанган бай кип улкен той жасаган. Сол тойда бэйге шаптырган. Бэйге аггарын оте кашыкка айдаган. Бэйгсдс б)р шубар ат озып келген. М<не, жер аты осыдан калган. Кебеже жер атауы, осы жерд)н жагдайына байланысты шыккан. Жер алыстан кебеже секйым коржнед). ортасы сай, ек) жагы бижк. Каргалы он'рш щ батыс жагында Кумбел озен), ал шыгыс жагында Жасыл кол орналаскан. Жасыл кол ею таудын ортасында орналаскан, туе) унсм) жан- жасыл болып, айна сиякты жалтырап жататын кол. С эт болыс ж айлауы Ушконырдын басы мен орта Нардын арасын алып жаткан жер атауы. Ертеректе осы жерде «Жайлымыстын жалгьп атты болысы» атанган Сэт Ннязбасвтын жайлауы болган. Сэт болыс жайлауынын шыгыс жагы Шамалган озенже, батысы Шымбулактын тарауына т)релед<. Ж амбас жол - ек) сайдын косылган жер)нен Солтуст)к-шы) ыска карай Ушконырга апаратын жол. «Суттеген сай» дсп ! Май ауылындагы пионер лагержщ сырт жагындагы сайды айтады. Осы жерде су тто ен деген шоп коп осед). И!опт) жерден тартып жулганда одан ак сут сиякты шырын бол)нед). Алайда бул шоп улы шоп. Жер атауы осы шоптщ атымен аталган. Ушконырда К уртгы бастау кудыгы, Аршалы кезсн деген жерлер бар. Курттыбастау кудыгы Улкен Нарда орналаскан. Кудыктын суында ерек- ше курты болгандыктан Курттыбастау аталган. А рш алы кетен жер) - улкен Нардын бойындагы жайлау. Жержнде к)лен арша осепн болгандыктан;

Нар тауы ны н атауы. таудыи сырт кслбеп туйенщ оркешше уксагандыктан; .Кокбастау ж срмдс су тастан шыгып жаткандыктан, жер атауы осыган байланысты аталган. А лпы сбай ш апкам ж ол ! Май ауылыныц жогаргы жагында орналаскан Улы Ж^бск жолынын тармагы болып табылады. Осы жердс ом[р сургеп атакты болыс Алпысбай Ушцоцыр тауына осы жолды салдырган. Ушконырга жсте бсргенде, таудыи кунбатыс жагындагы сайда Т ул кШ деген жер бар. Ол жер­ дс тулк) коп журст!н болган, жер атауы осыдан шыкса керек. Коснар дегсн жердс Улкен жэне К)ин Нар орналаскан, атауы да осыдан шыккан.

Н ардыц кунбаты с жа^ ы нда У йтас деген ж ер бар. К аскасу - Ушконыр тауындагы жер аты. алыстан каска сскшд) кор!недь атауы да осыдан шыккан. М актал ы ко л жер атауы сол жердеп есет)н макта снякты гулге бай­ ланысты койылган. Ш ы м б у л ак - Упкен, Юнн Ш ы мбулак болып бол!нед). У ш ош а жершде-уш тараудагы су косылып. улкеи еэсн куранды. Жер атауы да осыдан шыккан. Бескарагай к)лен карагайлар осетш жер. А йкай тас жер)-Кебежен)ц жанында орналаскан жер. «Ойбай» дсп й р к)С) сол жерд4 ж ан гы рты н ай кал аган , содан ж ер аты А йкай гае атаны п кеткен. Ш уб аратгы н ни.н ы сы нда А л а к с л д ! д еген ж ер бар. !лудс осы жерде й р е у д ш бок)С! туе!]) калады . С он д а а р гга келе ж аткан книге бэк)м д! ала кел деп айкайлаган. Содан жер атауы Алакел атанып кеткен.











С)зд)ц колыныздагы «Казыналы Карасай)) к<табы - кутдарыган касиетт) ец<рКарасай ауданы курылуыиьщ 80 жылдытына арналып отыр. Бул к!тапка ауданымыздын ес!п -еркендеу кезендерц кол жетк[зген табыстары, данкка беленген батыр ба- баларымыз, сотые жэне енбек ардагерлер), ауданымыз- дан шыккан котам жэне мемлекет кайраткерлеп], акын- жазушылар, тэуелсЬ Казакстаннын жасампаз жандары енд!. К)тап он бес бел)мнен турады. Бул бел<мдерд)н кандай жук кетерт туртанын альбом -ютаптан окып, танысу барысында пайымдайтын боласыз. Сонымен турл)-туст!, эсем безендфшген мазмунды к)тап жарыкка шыкты. Енд)Г) нес) ездер<н'з, кымбатты окырмандар! Редакция алкасынан

^арасай ауданыныц 80-жылдык мерейтойына арналган «Казыналы Карасай» кжтабыныц ж^урастырушы редакция алцасы: Жанэдш Карабекова Шуашева Турсынбала Орынбасар Басарулы Нурсейткызы (жетекшк!) М. Бейсебаев Ж анат Ш еркулкызы атындагы орта мектеп. Карасай батыр орта Жана Шамалган ауылдык География пэн! мугагнм!, мектеб). Тарих пэн! аумагы. «Казак т!лЬ> елкетанушы. Казакстан мугал!м!. Жогаргы когамынын терайымы Республикасынын б!Л!М санатты у стаз беру !С!Н!Н уЗД!Г! КомпьютерлЖк тер!л!м: Сулейменова Касымова Элиаскаров Ерлан аудандык Гулнур Болаткызы Нурила Сырлиекызы «Заман жаршысы)) Карасай батыр орта Умтыл ауылдык аумагы мектеб). Информатика Казак Т!Л! менэдебиет) ГаЗСТ!НЩ фОТО Т!ЛШ!С! ПЭН! мугал!м! пэн! мугал!м!

Ж обаньщ авторы Е.Э .Ц А Л И ЕВ К азы налы Карасай лу<)яммнм;; ^сылЭы^ Редакция алкасыныц терайымы Е.ЭДАЛИЕВ Жауапты редакторы ТЭУ)РБАЙ Цаншайым Керкемдеуш! дизайнер ЛЮ БОВИЦКАЯ Ольга ГИшжм! 60х90*А. Кар<п турж «Таймс». Басуга кол койылды 07.Ю.2009. Басылым офсеттжк. Офсстт)к кагаз. Шартты баспа табагы 2!. Таралымы !000 дана. Тапсырыс № !б9 ЖШС '*Мирас\" баспасы, Сызганов кошес). 64 уй. ЖШС ^Курсив\"