Шекербек Садықанұлы Жолсапар

'd h r -------------------------- — 9 9 ------------------------------- да кайтыс болады. Ол езшщ ютабын кере шгмай кетш- Ti. Осы Усенбай агайдыц кабыргасына катты батады екен. Акыры Молдабектщ жазган елецдерш ютап етш шыгаруды колына алады. Бул унпн He6ip мьщтылар- дьщ eciriH ашады. Орталык комитетке арыз да жазады. Не керек, осы ютщ сонына 6ip жола тускен Усекец сол кездеп Жазушылар одагы баскармасыньщ те parасы Сэбит Муканов, акын Жумагали Сайн, Дикан Обоев жэне Мэлнс Габдуллинге барып, He6ip маркаскалар- дьщ eciriH тоздырады, акыры 1961 жылы талантты акындар Туманбай Молдагалнев, Жумакен Нэж)меден­ ов жэне Шэмш Мухамеджановтардьщ колдауымен Молдабектщ ктгабы жарык кередг Онымен коймай Yсенбай Тастанбеков 1991 жылы Молдабек акынньщ 70 жылдьщ мерейтойыньщ етуше жэне оньщ басына ескертюш белы орнагута т!келей себепкер болады. Сондай-ак, кояр да коймай журш, Каскелец каласыньщ жэне акынньщ езшщ туган ауылыныц 6ip кешесше Молдабек Саламатовтыц eciMiH берпзедг Бул орайда Усенбай Тастанбековтщ cinipreH кыруар ецбеп бар. Усекец акындар Саядш Кергмбеков, Кур- мангал и ¥ябаев, Молдабек Саламатов, Нурсултан Эл- iMKynoB, айтыс акындары Нурила Эбенкызы, Тэбия К,аражанова, Омаркул Итаков, ауданда туцгыш: устаз болган Об1жан Байсалбаев, О.Байжанов тагы баска зиялы азаматтар жайында колемд1-колемгщ очерктер, макалалар жазып, олардыц аттарын мэцп есте калды- руга, оларга кешелердщ аттарын беруге айтарльщтай ецбек снцредг Kasip Каскелец каласында жэне ауыл- дьщ жерлерде Нурсултан Ол1мкулов, Саядш KepiM- беков, Эб^жан Байсалбаев, О.Байжанов атында казак мектептер1 бар. 1993 жылы Абай атындагы мектептщ 55 жылдык мерейтойына келген сапарында Обекецнщ бурынгы окушысы, Республикамыздыц туцгыш Пре-

--------------------------- 1 0 0 ---------------------------- trlh r зиден'п Нурсултан Эбшулы Назарбаев мектешш Э.Байжановтын атымен аталганын ест1п, катты риза болдьт. «Оте дурыс болтан. Ол юсшщ ецбеп зор» деп жерлестерше ризашылыгын бщщрген болатын. Ардагер атамыз облысымыздьщ Ецбекшщазак, Жамбыл жэне Каскелец аудандарьщда аудандык, га­ зет редакторы болып кызмет icTereH жылдары кепте­ ген карапайым ецбек адамдарыньщ естмдерш баспа- сез беттершде жаркыратып корсете биг;ц. Ол жазба- ган, кепке улп-енеге етш керсетпеген адамдар кем- де-кем. Тек кана осы К,арасай ауданьшыц езшде жуз- ден аса ецбек майталмандарыныц OMipineii магыналы да мацызды очерк, эцпмелер жазылды. Оныц жуйрж каламынан «Жалынды кундердеп жазулар» (Партизан кунделш), «Катыгез'цк» жэне «¥зак жолдыц кызыгы мен кныны» атты koj гемдi-келемд1 дYниeлepi жарык кордт Бугшде Усекец роман болмаса да очерктер жи- нагы, партизан жазбалары, повесть, эцпмелер/й бур- кырата жазуда. Халкымыздыц асыл казынасы, даныш- пан дария карттыц кешнп урпакка эл1 де айтары кеп- ак- Усенбай Тастанбековтщ кеп бтетщ щ п, eKi iLxai де орыс жэне казак тшш толык мецгергещцп аудан­ дык партия комитетшде жауапты кызметтер аткарган сэттершде кеп пайдасын типздт Майданнан жара- лы болып кайткан ол мектепте устаздьщ жумыспен де айналысты. Осындай жан-жакты oijiiMi бар, аудан хал- кы алдында айтар еезк керсетер онегел1 жетерлш Усе­ кец соцгы жылдары «Казак гi.лi» когамыныц терага­ сы одан соц, курметп терагасы болып эл1 кунге дейш жемют! ецбек етш келед1. Мына 6 ip жагдайды умытуга болмайды. Мэселен мемлекет!м13 Тэуелйзднске ие болып, казак зиялылары бас кетерш, ана тьпмпд! калпына келйрудк оны epic-

*dhr--------------------------- 1 0 1 -----------------------------t f c r xexin дамыхуды колга алып жахкан кезде ауданда «Каз­ ак xLxi» когамын куруды алгаш колга алып, осы ип- лпсп icKe мурындык болган да Тасханбеков агайдьщ 63i болахын. Сейтш, 1990 жылы ауданда «Казак xLxi когамы дунпеге келш, оньщ херагасы болып Усенбай Тасханбеков сайланган едг Бул хургыда айхарльщхай жумыс ктелдн Тш хуралы занды орындауга кулыксыз адамдар да кездесй. Соган карамастан Каскелец де 20 кешенщ ахы озгертшш, оган ауданныц ецбек ciRip- ген ахакхы адамдарыныц еимдер! бершдг Icxin осы- лай алга басуымен сол кездеп «Казак тш » когамыныц облысхьщ уйымы (херагасы жазушы Баккожа Мукай, орынбасары жазушы Жумабай Шашхайулы) елеул1 ыкпал жасап, кеп кемек бердг Осы жылдары «Казак хин» когамыныц баехауымен неше хурлг хакырыпхар- да диспут кештер уйымдастырылганын да естен шыга- руга болмайды. Bip мысал келп'регпк, scipece, «Туган жерщнщ тарихын 6ijr», «Туган тшщщ курметте», «Ана тшцдо ардакха» аххы кештер эрюмнщ журегшен ор- ын алганы рас. Басы жаксы басталган nri icriн аягы axi де жалгасын тауып жур. Мемлекеттш хитдгц кадор- Касиех1н1ц мэдениехке, эдебиехке, KYHдeлiкxi турмыс- прш ш кте, жумыс орнында, улттык салт-дэстур1м1з- де алатын орнын, аткаратын кьтзметш керсеху макса- хында казак емес улххар екшдершщ казак тшш калай мецгергенш байкау сиякхы кешхердщ орны ерекше, пайдасы ехе зор. Мысалы, ахкарылган icxin нэхижесл былай: Бурынгы Менжш деп ахалатын елд1 мекен - Бахан ауылы, Схаханов - ¥лан ауылы, Полнхохдел - Жалпаксай, Прямой Пухь - IpreJii, Пухь Ильича - Кекхал, Плодоягодный - Шалкар болып езгертщщ. Сондай-ак, аудандык «Казак rijri» когамы казак мек- тептершде окихын окушылардыц ой-epiciH, бгшм дэ- режесш ауьщ-ауьщ хексерш охыруды да умыхпайды.

t f c r --------------------------- 1 0 2 ---------------------------- 'H b ' Тексеру барысында кейбф мектеп окушыларыныц 6ip- азы Тэуелаз ел1м1здщ бай тарихын, эдебиетш, акын- жазушыларын, котам кайраткерлерш жете бшмейтш болып шыкты. MiHe, осындай кемпшпктерд1 жою, да- был котеру когамныц булжылмас занына айналды. K,a3 ip букш хальщ болып котерш жаткан мемлекет- тж Т1Л мэселес1 ешкашан кун тэр'пбшен тускен емес. Жиналыс, мэдени шаралар, улкен бас косуларды тек казак тш нде етюзу, ic-катаздарын казак типнде жур- пзу, мандайшалардагы жазуларды казакшалау сиякты жумыстар да оц нэтижесш беруде. Осы и п л к п icTep- дщ бэршде кдщрменда карт Усенбай Тастанбековтьщ улкен yrreci бар. К,арасай ауданыныц Курмегп азаматы, ардакты майдантер Усенбай Тастанбековтщ кеудесшде «Отан сотысы» орденinщ eKi дэрежел1 (I жэне II) жэне оннан аса медальдар жаркырайды. Осылардыц шпнен Усе­ кец Улы Отан согысыныц 50 жылдытына байланысты Нурсултан Назарбаевтыц Жарлытымен тапсырылтан «Ерен ецбеп ушш» медалш айрьщша коредь Кебше- се осы медальд! кеудесше татып журедт Иэ, елше ер- ец ецбек cinipe 61лген, гасырга жуьщ жасына карамай Тэуелс13 Казакстанныц абырой-батыныц артып, бола- шагыныц жаркырап гулденут жолында мацдай терш аямай Terin келе жаткан осындай карияга калай риза болмаска?! К,арасай ауданыньщ кос бэйтереп. аудан халкыньщ маркаска мактанышы Сешткан Исаев пен Усенбай Тастанбеков сиякты абыз карттарымыз ылайым аман- есен болса екен деп тшеймв 6i3. Еасырта жуьщ тумыр Kemin, абыз кария, азамат кария деген атты алып журу екенш 6ipiHiH колынан келе бермес. Осылай эдем1 картайганга не жетсш, ппркш!

103 ЖУРНАЛИСТ МУРАТЫ Журналист! Бул айтуга оцай болганымен, ете киындыкпен келетш мамандык. «Журналист болу уппн оныц eKi кулагы Typibc, коцгн сергек, коз1 кореген api ангарымпаз да алгыр болуы керек» , — деп окып журген Ke3iMi3fle дэрйс 6epyuii устаздары- мыз жш айтатын. Сондай-ак» кызметке араласкан шагымызда осындай такырьтпта эщтме бол кал- са, тагы 6ip агайымыз «Журналистщ аркалаганы алтын, жейтпш жантак» деп отыратыны бар едь Оган онша мэн бермейтш ед!к. Кейш бастан кеш- кен сон бшдж кой, сойтсек б^л еоз ом!рдщ озшен алынган екен. Журналистщ ciiripin журген кыруар ецбегше карамастан алатын айлык жалакысы мен турмыстык жагдайын мензеп айтканы екен-ay ол агайдын. Шынында да кандай басылымда кызмет icTeceH де кннкентай гана лауазым n eci болган шенеунж- TiH еенен ropi элдекайда бай да бакуатты туратын- ын коз1мобен кордж кой. Алайда, жан журегщмен калаган бул к а с и е т да кастерл! мамандыкты ул­ кен Kicuiep киын деген екен деп калай киып кете- сщ. Не де болса нар тэуекел дейсщ де онын кызык- шыжыгына кенбеске, тозбеске лажыц калмайды. Осындай ауыр api курметп мамандыкты менгеру- ге бала жастан кулшыныс б|лд!рш, ем1рдщ езше гашык болгандай ынтазарлык таныткан, кайтсем де журналист боламын деген байадурйнздщ 6ipi - 613 энпЫелегел! отырган 0тес1н Кубиев. ©те кнш пейт, аса карапайым, бойшацдау аксары жштпен алгаш рет бурынгы Kypxi ауданьщда таныс-

■ rtf--------------------------- 1 0 4 -------------------- ----- — Ч $ Г тым. Бурын eciMiH, аты-женш сырттай еспгешм бол- маса, жузбе-жуз KepyiM осы едь Ол кезде Курт! ауданы- ньщ атагы дургареп, тасы ерге ермелеп турган жаксы 6ip кезен болатьш. K,a3ipri облысымызда 6ip-6ip улкен кызметтщ тущасын устап журген айтулы азаматтар- дыц кошшлпт K ypii шаруашыльщтарында ютейтш. Курт1 жайлы арнаулы бет дайындацдар деп редакторы- мыз 6ip топ тш ш лерд1 арнайы ж1берген болатын. Мше, осы кезден бастап Отесшмен байланысым жишей тустг Курт1 жайлы мэл1мет кажет болса, алдымен Отестнге телефон согамын. Bip корген адамга туйьщтау больш кор1игенмен эщтмеге желдей ecin турган бипмд1 де бшпр жнтг облыстык «Жетюу» газетшщ беттершде де жаксы очерк, проблемальщ макалаларымен жш-жш KopiHe бастады. Аудандык газеттщ редакторы бола тура, шаруасы басьшан асып жатса да редакцияныц тапсырмасын дер кезшде тап-туйнактай етш орындап тастайтын. Осындай icKep api талантты журналист езшщ уй- ымдастырушыльщ кабшетшщ, ершбейтш едбеккор- лыгыныц жэне бетегеден бшк, жусаннан аласа тамаша мшезшщ нэтижесшде сол Kypii аудандьщ Keneci тер- агасыныц орынбасары, аудандьщ мэслихаттыц хат- шысы болып 6ipa3 жыл жемюп ецбек erri. КепшЫ кп тьщдай бшетш, юммен болса да ортак тщ табысатын касиетшщ аркасында ол ел сешмш актай бщщ. Ол кезде де ол каламын колынан тастаган жок. Газеттен кол узбей езшщ калаган такырыбы бойынша макала- лар жазып турды. Эйтсе де Отесшнщ кцналар, киналса да элштщ артын багып, тез1м дш к пен шыдамдыльщ жасайтын кез1 эл1 де алда екен. Муны к!м бшген?.. Kypii ауданы кыскартыльш, Балкаш, Жамбыл. 1ле ауданына косьщцы.

t f c r --------------------------- 105 --------------------------- BipKaxap адамдар тайлы-таягы, бала-шагасымен Бал- кашка, баска жакка коныс аудара бастады. Ал, oipicaiap мен деген жлгптердщ esi екл колын кусырып, жумыс- сыз бос калды. Солардьщ oipi 0Tecin К^биев болды. Не icTey керек? Клайда барганы жен. Балкашка бару- га конш сокпады. Отбасыньщ жагдайы кетермейтш секщц. Анда-санда редакцияга ат басын бура кететш 0тесшнен хабар болмады. Байланыстыц узшген шагы осы болды. Менщ облыстык «Же лсу» газетшен К,арасай ауда- нына келш, аудандык «Заман жаршысы» газетшщ бас редакторы деген лауазымга ие болганыма 6ipmaMa уакьгг eTin, 6ip-eKi жылдьщ жуз! болып калган. Бурын Жамбыл облысы MepKi аудандык газетшде жумыс ютегенмш. Аудандык газетте жумыс icTey киынньщ киыны, нагыз киямет десе де болгандай. Аудандьщ газет редак- циясына хат-хабар жазатындар саусакпен санарльщ- тай. 0те аз. Ондагы макалалардьщ 6opin езщ уйым- дастырып, езщ жазасыц. Осьшы бые тура облыстьщ «Жет1су» газетшен отбасылык жагдайыма байланысты Кдскелен каласынан 6 ip - a K шьщтым. Мунда да жагдайдьщ жепсш турганы шамалы едк Рас. сонау алпысыншы жылдармен салыстыруга бол­ майды, эрине. Ол кезде эрштер колмен тершелн. Кдз1р, кудайга шумр, линотив деген бар. Жазганынды сакылдатып лезде Tepin тастайды. Газет ек1 тшде шыгып турды, орыс жэне казак тшшде. Орыстан 6ip- eKi келшшек жумыс ютей/н екен. Казак кадрлар мул- дем жок десе де болгандай. «Шешшген судан тайын- бас» дегендей, ешюм зорлаган жок- Аудан эюмнн- лш «Коммунизм орнатамыз» дегеннен кешн тэуекел жасаган ез1м. Не де болса. шыдап бактым. Крлымнан

* * * ---------------------------- 1 0 6 ----------------------------- 'd h r келгенше газегп уакыт талабына сай етш шыгарайын деген ой мен! алга карай умтылдырды. Сонымен уакыт жылжып ©Tin жатты. Bip куш кун- Д1зп сагат 10-11 шамасында кабинеттщ eciriH 6ipey какты. Газеттщ кезекп neMipine материал дайындап, жанталасын жаткан болатынмын. - Kipe 6epiHi3. - дед1м кагаздан басымды кетермес- тен. - Ага, баягы эдетвдз калмапты гой. Басьщызды ке- терсещзпп, —дегенде кептен кездеспеген ©тесш бау- ырымды Kopin, орнымнан турдьтм. Кушактасьт. сэлем- дестк. - Отеке, KeniipiM сураймьш. Озще таныс TiprumiK кой. Кеше ауданда актив етюзш п, онда ете мацызды мэселе каральпг едь Соныц есебш кезекп HeMipre дай­ ындап, кагазга шукшиып отырган сикым гой, - деп ак- тала бастадым. - Тусшемш, ага. Басымыздан еткен дуние гой. Ci3 бтргенш е мен осындагы 6ip-eKi ж ттк е сэлемдесш келешн, - деп ол шыгып Kerri. Мен ойланып калдым. Алыстан агалап келгенде бас­ ымды кетермей «Kipe бервдз» дeгeнiм кай сасканым. Жаны нэзж ж т т ед1. Окпелетш алмадым ба деп ку- джтендш. Эй, осы ку жумысгыц Kecipi-ай! Муным дурыс болмады-ау деп ез1мдо e3iM кшэлай бастадым. Олден уакыттан кешн 0текен келдо. 0кпелемеген сиякты. Жузшен жылыльщ Jie6i ескендей. EKi бепнщ оймактай кызылы кезге жылы кершш, эдем! ажарын аша тускендей. Жадырай кулш, жайылып сейлей бас­ тады. Мен де ез айыбымды жуып-шайып жалпылдан жатырмын. - Иэ батыр, жол болсын. - Жэй, О зге сэлем берешн. - деп ед1м.

------------------------------- 1 0 7 --------------------------------- - Жагдайыц калай? He icTen журсщ. уй-1шщ аман ба? BipiHCH кешн екшннсш жаудыра койган сурактары- ма б1рден жауап бермей, 6ipa3 ойланып отырды да са- ликалы да сабырлы м1нез1мен асьщпай эцпмесш бас- тады. - 0 м ip деген кызык екен. Булай болар деп уш уй- ыктаеам да ойыма Kipin шакпайтын. Аудан тарап, KypTi иесчз, мен жумыссыз калдым. К,аз1р бос журмш, - дед! ол басын томен устап, шарасыздык кешп таныткандай. Ер азаматтыц басына тускен ауыртпальщтыц кандай екен in енд! гана байкагандаймын. Соцгы еезш тутыга сейледт Жанды жерше байкаусызда xnin кеткешме мен де катты екшш калдым. Bipatv амал жок... - ¥лы хальщтыц «б1здщ кошеде де той болады» дегеншдей, муньщ 6api уакытша нэрсе, эльак жагдай­ ыц жаксы болады, - деп кабаржыган кещ тн жубаткан- сьщым да «Менщ орьшбасарым жок едг Осы кызметке келесщ бе?» де;цм. - Егер алатын болсацыз, келемш, - дед1 0'reciH жулып алгандай. Менin, акылдасар адам таппай кат­ ты киналып журген еэт1м болатын. Отесш KypTi ау­ дандык газетшщ редакторы болган кезшде жаксы ре- дакторлардыц санатында едн Талай-талай мактау мен марапатка ие болып журген ж ш т болатын. Редакцияга келемш дегеннен кешн оз!мдеп жагдайды жасырмай, барлык шындьщты айттым. Жумыстыц коптпш, ай- льщ жалакы мелшершщ аздыгын, ал пэтер мэселееппц жуьщ арада шеинле коймайтынын, редакцияда кол- штщ жоктыгын, не керек, проблемалык мэселелердщ б1рден 6ipiH калдырмай жайып салдым. «Мен кел дед1м, сен келем деп отырсыц. Komin келесщ бе, элде», - дей бергешмде Отесш сез1мд1 бол- in:

' r b ' --------------------------- 1 0 8 ---------------------------- 'd b ' - Ол жагынан кам жемещз, ага. Куртне апталап барып турармын. Астымда келш м бар. Халык де- путтары аудандык Keneci терагасыныц орынбасары болып жургенде оз1ме бектплген «Волга» жещл мэ- шинесш жекешелещирш алганмын, - дедь Бурын кызметтес болмаганымызбен аудандардагы каламы жуйрйс журналистердк олардьщ карым Ka6i- летш. уйымдастырушылык талантын oipmaMa бшетш ед1М. Отесш де осындай шебер журналистердщ катар- ында тугын. Жалпы оныц устамдылык улагаты мол, адамгершиик касиетл бар ж ш т екенше бураннан кез1м жеткенджтен меш уятка калдырмайтынын бш п, Кд- расай ауданыныц SKivri атына OTiHiui жаздырып алдым. Аудан эю\\п Олнхан Эбд1ханулы езшщ суйепне сутпен сщген сабырлы мшезше басып «Жарайды, ага. Ci3 сенсещз менщ карсылыгым жок» деп етшшпсе кол койьгп бердк Сейтш Отесш Кубиев 1\\арасай аудандык «Заман жаршысы» газет1нin бшдей кызметкер] болып шыга келдц. Копии орнына тускен Отекец колына ушкыр кала- мын алып eMip жолы енеге, тагдыр жолы - тагылым, айтары акикат аудан азаматтары жайлы, жас шэюртер- ге жаныныц жалыны мен журегшщ жылуын улест1р- in журген устаздар туралы, туган жердщ туын бшк устап ез ауылында, ескен ортасында кэсйткерлжпен. фермерлшпен жэне шаруа кожалыгымен айналысып журген жптгтер мен келшшектер женшде буркырата жаза бастады. Будан баска да редакцияга келген хат- тарды корыту, эр саладагы жиналыстардыц ece6i си- якты сан кырлы жумыстар да есеп жок. Отесш сешмд; актады. Улкен абыройга белендь Осы ецбектер1 унпн Казакстан Журналистер одагы Ал-

---------------------- — 109 --------------------------- ТФТ маты облыстык бел1мшесшщ Сейдахмет Бердщулов атындагы сыйлыгыньщ лауреаты атанды. Мен 2002 жылдын екшпп жартысында курметп ецбек демалысына, ягни зейнеткерлшке шыкданда 0тес1н менщ орныма редактор болып калды. Mine, содан 6epi де 6ipa3 жьшдьщ жуз1 болыпты. ©тесin ез бойына жинаган жаксы эдет1 мен жтбектей мшезшен, тамаша талантынан, алдына койган багыт-багдарынан куш бугшге дейш айныган жок. Газеттщ жарык кере бастаганына 70 жылдан асты дейтш болсак, содан 6epi калыптаскан бай тэж1рибелерд1 удайы утымды пайдаланып, басылымныц окырмандар талабына сай сапалы, мазмунды шыгуын ойдагыдай камтамасыз етш келедг Бутан дзлел ретшде ©Tecin уст1м1здеп жылы Баспасез кызметкерлершщ мерекесшде облыс эгош CepiK Эбженулы Умбетовтщ марапатына ие болганын айтсак та жеткшкп. Аудандык газеттщ уткыр уйымдастырушысы, ынтымагы мол ужымныц акылшы устазы, улгЬп отбасыныц бедедщ отагасы ©тесin Иманкулулы Ку биев бул кундер1 алпыстыц аскарына шыгып отыр. Bip кездерй ягни осыдан 7-8 жыл бурын Kypiiге апта сайьгн барып келш, соныц езшде жумыска нуксан келт1рмей адал кызмеймен козге шшген ©TeciH мырза бул кундерi Каскелец каласыныц шыгыс жагындагы ажары атагына сай «Алтын ауыл» ыкшам ауданында турады. ¥лын уяга, кызын кияга кондырган ол сушктх жарымен 6ipre немерелершщ кумк кулкшерше тоймай бакытты гумыр Keiuin жатыр. Сез1мнщ соцын темендегщей тшек-батамен аяк- тагым келедк Квтер басты, втесш, Алпысыцды царсы аягын.

'dhr----------------- no------------------ 'dhf Эурестен кутылбыц Шапцылаган сарсацныц. ДеЫн eudi немерец, Сем кейде танымай: Сацалы жоц. мурты жоц. Мыжырайган сары шал юм? Осыган Кудай жеткЬст, Шын тйгегш бул менщ. Отст деймт цызъщпен Осынау шаттыц кундерщ. Бас аман, Денщ сау болсын, Денсаулъщтыц арцасы Аман-есен жургенщ. Лайым узац e.uip сур, Жеттс, сексен.., ж узге кел. Табтаттыц зацы бул - Жаздан кешн куз келер. - вт ест б1здщ цайда? - деп Артыцнан журст йздеп ел. Алпысца сенщ толганыц — Ел asасы болганыц! Аман болсын жан жарыц, Бала-шага —орманыц. Орындалсын арманыц, Жарцырап атсын тацдарыц. Саган айтар тллек кеп Айтайыц тойда цалганын! Шын журектен шыщан осы бата-тшепмд] кабыл ал, жаксы азамат, жайсац дос!

Ill СЕГ13 ЦЫРЛЫ, KIP СЫРЛЫ К^азак халкыныц мактаныщы. аса кернекп компо­ зитор, музыка когамыныц кайраткерк зердехи зерттеу- Ш 1, бурынгы КСРО Хальщ s p x i c i Мукан Телебаевты бшмейтш, оньщ сан турл1 сазды музыкаларын тыцда- маган, оган суйсшбеген адам жок десе де болгандай. Бул артык айткандьщ емес. Оныц тамаша таланты- на бас имеген онер иелерш кездеспру киын. Оныц Казак музыкасын кальштастырудагы елеул1 ецбегш Е.Брусиловскийдщ ©3i мойындап, ол туралы талай- талай жаксы леб!здер айткан болатын. Сергек те сез1мтал М укад жас кезш ен-ак туган халкы мен дархан даласыньщ эуенше балкьш, соган е л т п , кумартып ocTi. в й тк ещ , оньщ айналасьшдагы адамдар да енерд1 мурат тутцан енегел1 жандар ед1. Мэселен, Муканныц туыстары шетшен енерл1 болган. Олар жас Муканныц онерге деген кумарлыгын оят- ып, оныц талап-талгамыныц одан сайын арта беруше елеул1 ыкпал жасады. Mine, осыньщ нэтижесшде Му- кан Толебаев халкымыздыц акындьщ, энпплш касиет- ш жасынан сезш бш п, ел эуенш щ модщр булагынан ерте сусындады. Оныц мектепте окьш журш-ак коркем онерпаздар ушрмесше белсене катысьш, елец айтьш. энш ш к онерге бешмделе бастауы кездейсок емес едг 1933 жылы ол Алматы педагогика училищесшде окып журш аудандьщ «Жумысшы жастар» колхоз-сов- хоз театрьш уйымдастырган. Содан 1934 жылы Алма- тыда откгалген хальщ енерпаздарьшыц Букш казак- стандьщ 6 ip iH n ii слепне жолдама альш, энш ш к O H ep i- мен козге туседк Ал 1936 ж ылы Москва консервато- риясы жаньшан ашылган Казак студиясында окуга жь

'd b r --------------------------- 1 1 2 -----------------------------t f c r бершедь 1951 жылы Москва консерваториясын (Мая­ ковский мен Ференщ композиция класы бойынша) б!т1ред1. 0нер opiHe умтылып, оныц киындьщтарын игеру, мецгеру, сезшу максатында аянбай тер токкен талант neci алуан жанрда енбек ете бастайды. O cipice. ол 1942- 44 жылдары Казактын хальщ асиаптар оркестршщ ди­ рижер! болып журген кезшде журтты елец етшзерлпс дуниелер/л тудырып, онер суйер кауымныц ыстык ьщыласына боленедк Сондьщтан да онер зерттеуиплер жэне онердщ майталмен мамандары «1941-46 жыл- дар Мукан Толебаевтын композиторлык шыгарма- шыльщ жагынан калыптаеу кезещ болды», - деп осы тусты мактанышпен айтьш жур. Иэ, айтса айткандай ед!. Аталмыш кезецде Мукан фортепиано мен скрипка ушш oipnem e пьесалар, симфонияльщ оркестрлер мен хорга арнап курдел1 шыгармалар тудырган екен. O ci­ pece, оньщ кезшде ¥лы Отан согысы такырыбына ар­ нап «Сок барабан!», «Жорьщ» жэне баска эн романс- тары ерекше назар аударганы белгип. Мэселен, оныц Кецес Одагыныц батыры Зоя Космодемьянскаяныц е р л т н елге улп eTin жазган шыгармасы халкымыз- ды ерлшке, патриоттьщ рухка тэрбиелейтш б1рден- 6ip шоктыгы бшк туындылардын 6ipi болды. Ол шы- гарма Отан согысы такырыбына арналган эндердщ республикалык байкауында 6ipiHini жулдеге ие болды. Bipxe-oipTe композитор таланты ашылып, кесек-ке- сек дуниеге келе бастады. Буган мысал ретшде оныц скрипка мен оркестрге арнап жазган «Поэмасын» жэ­ не Е.Брусиловскиймен 6 ip irin жазган «Амангелдо> операсын жэне баска шыгармасын айта аламыз. Мукан Телебаев ’эн жанрьша да барынша ьщылас аударган адам. Атап айтканда, оныц согыс жылдары-

'H f r — ----------------------------и з ------------------------------------ * * Г нан кешн «Отан», «Жылкышы эш», «Шахтер жыры», «Кырманда», «Ак макта», жэне «Жастар вальа» тагы кептеген дуниелер1 эн-хор шыгармашылыгындагы елеул1 табыстары едй Мунын бэршде де ем1р1м1здщ жаркын KepiHicTepi, ягни уакыт рухы сезитш жатты. Эрине «ceri3 кырлы, 6ip сырлы» Мукан Телебаев- тыц жаркан дарын иеЫ екенш бул жерде айтып жа- тудьщ рет1 жок. Онсызда талантты композитор шы- гармаларыньщ копнплтн халкымыз жатка бшедк Демек, онын тудырган дуниелерш де тугел атап ету- дщ 03i де мумкш емес. Эйтсе де казак музыкасын калыптастырушы, осы максатта урдю ецбек сщ рген Муканныц профессионалды казак музыкасында ро­ манс жанрын тудырушылардыц 6ipi екенш айтпай кету Tinri ыцгайсыз. Демек, оныц «К,астел1 орамал», «Кеп журд]м» жэне Абайдыц сездерше жазган «Мен керд1м узын кайыц кулаганын», «Ой» тагы кептеген ро- манстарын ecxiren туста жаныцыз жадырап, кецш щ з кетершш, 6ip рахат сезгмге беленетшвдз созаз. Булар музыкалык ерекшелштер1 айкын, уш ерекше дуниелер. Мукан Телебаев драмальщ спектакльдер мен кино- фильмдерге де музыка жазган, жеке дауыс пен фор- теппанога арнап халык эндерш ендеген композитор. Онын 9cipece казак кецес музыкасыныц алтын коры- на косылган «Б|ржан —Сара», «К,озы Керпеш —Баян сулу» жэне «Нияз бен Раушан» атты тамаша опералары бар. Халкымыздыц аса корнекп композиторы Мукан Телебаевтын шыгармашылык OHepiH калай айтсак та жарасады. Ол елмес енер иесй «Жетгсу» газету 18 наурыз 1993 жыл

114 МЭУЕЛ1 АГАШ «Жылтылдайды екен деп жастьщты секпе, бэрщ- нщ шьщкан тепц сол, калтылдайды екен деп кэрийкп секпе, ертецге жетер шегщ сол» деп уш жуздщ билер! бас косканда К,аз дауысты К,азыбек бн айткан екен. ¥лтымыздьщ улы данышпаны, кемецгер кесемц май- талман шешеш букш кауымды 6 ip -a K ауыз сезге мой- ынусындырган акьш ейдщ айтып кеткен осы сезше на- зар аударып кордпнз бе? К,алай тауып айтылган. Сыйласац картты сыйла, аманында, 0кпе, юрбщ болмасьш кабагында. Куанышы, кайгысы айтпаса да Турады оныц атойлап жанарында, - деп акындар- дыц жырлаганындай, карт болсын, немесе жас болсын кешкен бейнет, корген кызыктары оныц жузшен, кецш кушнен, букш болмысынан сезшш туратыны рас екен. Мен алгаш рет Жезтай эжеш корген сэтте осьшдай куй кешпм. Кдрттык ез дегенш ютемей коймайды. Эйтсе де «Сырлы аяктыц сыры кетсе де сыны кетпещп» де­ гендей ецсес! бшк, кабагы ашык, жу°Л жаркын, сездер1 аньщ. Ь^улагы сак. Айткан сезщ1здщ бэрш кагып алып накпа-нак жауап кайтарады. Жадына сактау кабыей де тамаша екен. Айтар эвдтмесш алдымен ойланып ал­ ып. басынан еткен жайларды жылы, айы, кушне дейш айтып бередь Ocipece карт эже 61зд1 керген кезде «О, айналай- ындар. келщдер. жогары шыгыцдар» деп жас балаша мэз болып калды. Кейшкер1мЬдщ ширактыгына 6i3 де куаньш, энпмелнздщ жараса кеткенш жаксыльщка жорып койдьщ.

t f c r --------------------------------- 115 ---------------------------------* * * - Жаным-ау, жасым 92-де. 1910 жылы кантар айын- да дуниеге келшпш. Жылым ит, - деп эжем!з эцпмесш бастап Kerri. - Байдыц кызы болдым. Окем Белдештщ 2 мьщ койы, 30 туйеа, 60 6neci бар ед1 менщ ее бшген кез1м- де. Шешем меш байдыц кызындай «аспандагыны алып бер, калтама салып бер», - депзбей жасымнан т!рлш- ке бешм erin еардк Сол уппн эке-шешеме ризамын. Колыма ине, жш устагты. Ою ойдырып, ши токытты. Кшз де баскан кездер1м болды. Он жасымнан намаз, куран уйрендом. Куранды эл1 де окимын. Намазды куш' бугшге дейш каза кылган жокпын. О бастан Аллага ceHin, кудай деп келген жан еддм. Kasip де 6ip Алла- ныц купи мен куудретше снынып, бала шагаларымныц аман-есенднш riлегготырамын. - Эже, турмыска канша жасыцызда шьщтыцыз? 03i- щз калап шыктыцыз ба элде... Балам, туспадм сурагыцныц теркшш, - деп эжем|'з кулш алды. Кез алдына жастык шагын елестеткендей жанарын алыска кадап, эцпмеш одан api жалгастыр- ды. - Он ceri3 жасымда. 1928 жылы осы балаларым- ныц экесш, ез1м калан, Шапыраштыныц Екей деген елше кел;цм. Bip кызыгы улкен Kici куйеушщ атын Кежекбай деп б1рде 6ip атаган жок. - Сол жылы, - дед1 эже эцпмесш одан эр! жалгастырып, - байларды куып, малдарын тэркшей бастады. Менщ экемд1 екшии erin устап кетт1. Ол 6ip ете кнын кезец болды. Бастарынан байльщ кеткен адамдардыц жагдайы калай болушы сд|. Хальщтыц катты киналганын сол жолы штгаш кер- in сез!нген1м бар. Жезтай эже айта бердь Б1з тыцдай бердш. Kemri керген кенекез кэрня He6ip кызьщ эцпмелердщ басын

t f c r ----------------------------------- 1 1 6 -------------------- — ------------ кайырды. Bip гасырлык гумырыныц 1шшде керген кныншыльщтары да жетерлш екен. Эйтседе оган мойы- май баска тускен ауыртпалык атаулыны артка тастап, кашанда адамга тэн жперлипкпен ел катарлы OMip суру- до алдарына максат еткен. Мэселен, жацадан отбасын курып, шацырак кетерген алгашкы жылдары отагасы eKeyi ец 6ipiHiui ецбек жолын Алматыдан бастапты. Алматыныц атакты темею фабрикасыныц 1ргетасын калап, кабыргасын кетерупплердщ 6ipi болыпты. - Сондагы кун бойы 1шетш1м1з ею тэрелка коже. Оны да жумысты жаксы icTereH екпшдшерге бередт Ащна бермейдт Амал жок, осыган да конш, кунелттк, - дей т эже еткен oMipiH еске ала отырып. Ocipece, эже- мгздщ ашаршыльщ жылдардагы келтгрген мысалдары- нан адам жаны шошнды. «Кептеген агайын-туыстар, таныстырамыз аштан кырылып калды гой» деп тагы да KypciHin койды. Бэрш айтпай-ак, сол 6ip уз1м нанга зар болып еткен 30-33 жылдардагы ашаршыльщ кезендерш, 1937 жылгы жеке адамга табынушыльщ зардабын, 1941-1945 жыл­ дардагы согыстыц сойкан ауырпальщтарын еске тус- ipemKini. Адам баласыныц басына бермесш мундай кундердь Мше, Жезтай эже осындай алапат шактарды басынан еткерген, ез кез1мен корген адам. Бул юсппц басынан кешкен окпгаларды тьщдай берсец узак танга таусылмайды. Ожем1з отагасы Кожекбай аксакал eKeyi 1936 жы­ лы осы Каскелецге кенпп келш турактайды. Бул жер- де де оларга ауыздарынан жырьш беретш епшм жок. Осыны жаксы тусшген ерльзайыптылар бел nieuiiii ецбек етуге тырысады. Ешюмге кол жайьш, ешкшнен кемек сурамайды. «Ершбей ецбек етш, Жер-Ананыц

--------------------------- 1 1 7 -----------------------------'r i b ' емшегш емген адам гана кор болмайды» деген экесшщ соз1н Кежекбай жадына 6epiK устап калынты. 0 3 i суйш калап алган жан жолдасына да осыны тусщщрд1. Сейт- in олар «Коминтерн» колхозында табаны куректей кырьщ жыл енбек eTTi. Каскелен алгаш «Коминтерн» жэне «Буденный» атты eKi колхоз болып уйымдаскан ед1. Кешннен «Ленинский» совхозы болды. Осы жер­ дей енш ocin, кегердк Тамырын теренге жчберген агаш- тай бутактады, кебейдь Отбаеы болган сон оныц дэиекер1 эр! кызыгы жас нэресте гой. Эйтседе Жезтайдыц туган баласы токта- май кайтыс бола бередй Бул CKeyiniH де кабыргаларына катты батты. Жезтай б1реулерден осы Ойтей ауылын­ да Туймебай деген тэуш бар. Сол кiсiнiтт жасаган eMi шипалы деп естид] де жацадан дуниеге келген Болатты элп тэушке экелед1. Ол Kici ем-домын жасап болган соц «Арбага немесе баска ко.шкке мшбе, сол Каскелецнен жаяу, тек жаяу журш балацызды маган 7 кун экеле- ci3» дейдк Кенбеске не шара. Баласыныц амандыгын тшейтш анага бул да сез бе? «Айткандарыцызды ic- теймш, тек осы балам аман болса екен» деп 7 кун бойы Туймебай деген тэушке экелш туюртедй Сураса келе Туймебай Жезтайдыц жездеск ал Туймебайдыц ушн- деп жолдасы эпкесг болып шыгады. Солай бола турса да «Куры аякка бата журмещп» дегендо ecKepTin, колдан келген сый-сияпатын жасап, тэуштщ батасын алады. Эцпменщ ец кызыгы жыр алыбы - атакты Жамбыл, ез1м1здщ Жэкец жайлы болды. - 1932 жылы Жэкецщ куйе\\чм уйге экелш конак жасады. «Жезтай, казан кетер, дастархан жай, мен уйге нагашымызды ертш келд!м» деп куанып жур. Касында inici Сатыш бар екен. Мен уйге юрш-шыгып журш эц-

t f c r --------------------------- 118 --------------------------- пмелерше аса зер сала алмадым. Турген жакта кызым бар едк соFan бара жатырмын дегендей болды. Тамак, устшде эцпме айтып отырды. Аздап елец айтты. Жэкец менщ кожайынымнын экса мен туйдей курдас екен. Жолдасыма былай деда: «Сенщ шешец келгенде оныц бетш мен ашкан болатынмын. Шешецнщ аты К,ызтумас едт Тере тукымынан болатын. Сол кезде «Сенщ атыц К,ызтумас, мына жаман турганда сенен жаксы ул ту- мас» деп айтып ед^м», - деп Жэкец кецкшдеп езшше кулш алды. Сол кун! бпдщ уйге конып, ертесшде бата- сын 6epin, жолга аттанды. Эжем13 эцпмесш одан эр! соза тустт - Болатымныц эл1 юшкентай кеп. Ел жакка барайын деп жолга шы- гып тургам. Эйтей ауылына 6ip жец1л машина келдн Машинаныц 1нпнде Тезекбай, Сатыш жэне Гуран бар екен. Бул 1942 жылдыц жаз айы едь Машинаныц токтаганы муц екен, ауылдьщ iopi-жа­ сы. казагы-орысы бар. тугелдей Жэкецда керем^з деп, коршап калды. Жэкещп ж!берер емес. Bip кезде амал- ьш тауып, Жэкец сыртка шьщты. Сыртка шыга салысы- мен сырт кшмдерш ineinin тастады. Енда ею колы 1Ш кшмше бара бергенде Сатьпп: - Ойбай, тэте, токта, не ютегел1 жатырсыз? - деп ай­ кай салды. - Е, мына хальщ акыры меш Keprici келген екен, тугел KepciH деп еддм, - деп журтты oip кулд!рд1 Жэ­ кец. Эйтседе адам кермегендей, мунысы Heci» деп жа- пырлаган хальщка 6ip турл1 ашуланьш калганын мен inrreft сез1п турмын. Bip кезде езше e3i келген соц ка- сына барып сэлемдесттм де, ¥зынагашка баргым кел- генш айттым. Муны естпен Сатыш: - Bi3 бес адамбыз. Орын жок, - деда. Сонда Жэкец:

t f c f --------------------------- 119 --------------------------- Ч&г - Сатыш пен Турап осында калады. Туе машинага Шыбылдыц кызы, - дедь - 0 , кудай эруак! 03iu колда! - деп машинага отыр- дым. Жэкец Болатымды шскеп, 'пфэ. пфэ, - деп тутар- in койды. Машинаньщ шпнде 6ip кап кант бар екен. Сатыш пен Турап канттыц уетше отырды. Машина ¥зынагашка Kipe бере Жэкец канттыц аузын ашьш койьш, жолдыц ек1 жак шетшде турган катын-калаш, жепм-жеар, жас балаларга кос колымен уыстап тур- ып шаша бастады. Машина баяу журш келедй Содан ушне келгенде элп канттан 6ip шелекке жетер жетпес- тей гана калганын ез кез1ммен керш, тэтемнщ осын- дай мешрбан камкоршылдыгына тацыркамаска шарам калмады. Ер азаматтардыц ел коргауга аттанып, хальщтьщ катты куйзелш турган шагы ед1 бул. ^анатымен су сепкен карлыгаш сиякты Жэкец эрекел мен in жадымда мэцп калды. Bi3 nip тутып журген Жэкецнщ де колы- нан келгеш осы болганы гой. Кез1мнен ыстьщ жас парлады. 1штей даусымды ттты- гармай катты жыладым. Кдшан осындай киыншыльщ- тардан кутылар екежнз деп... Бэр1 де артта калган сиякты. Бул кундер1 Жезтай эжем1здщ жанында жан жолдасы Кежекецнщ гана жоктыгы болмаса дуние тугелдешп, ойдагысы орын- далып, бакыт кусы басына конып, бак-дэулеп асып, мерей! тасып отырган жайы бар. Адам баласы жак- сылыкка тойган ба? Шацырагым шалкып, керегем одан 3pi кецейе берсе екен. жарык дун иен in кызыгын кере берсем екен деп тигейд! Жезтай эжем1з. Бакыт, бак-дэулет пен мол ырыс, ьштымак, береке, тэтт1 татулык епщашан киындыксыз келген емес. Бас-

------------------------------ 120 ------------------------------ t + r тан кешкен ауыртпальщ, киындык пен жокшыльщ бул кунде керген тустей кезден гайып больш, ак эже. асыл эже, алтын эжемп тамырьш терецге ж1берген мэуел1 бэйтеректей гулденш, керкешп, ез кшдцгшен тараган урпактарына улагатты енеге танытып келе/н. Эжемгздщ эцпмесш тыцдай отырып, бул Kicini 92-ге келд1 деуге сенбейсщ. BipaK шындык солай. Эр жыл­ дары еткен ж ем кп енбеп ушш алган медальдарын былай койганда эжелйздщ кеп бала тауып, аман-есен ecipin, тэрбиелегеш ушш I, II жэне III дэрежел1 Ана Дацкы ордендершщ nerepi екенш айтсак та жетюдкп. Жезтай эже ею рет епз бала туган. Bipinnii туган eri- 3i шетшеп кеткен. Ал екшип eri3i Сэбип мен Саматы кудайга шуюр, аман-есен, ер жетш, ез тутшш тутетш отыр. Жезтай эже каз1р 6ip кезде жаяу Kerepin журш, мол- дага дем салдыртып, кудайдан сурап алган Болаты мен келш1 Райханныц колында турып жатыр. Болаты кеп жылдай аудандык ауруханада басшы кызмет аткар- ган, келпи Райхан болса технолог, осы К,аскелецнщ нан nicipeTiH зауытында 25 жыл кызмет ктеген. Кадр Болат та, Райхан да зейнеткер. BipaK элдеюмдердей уйлершде кол кусырып карап отырган олар жок. Айтулы шаруа кожалыгыныц иелерн 900 гектар жер алып, терт тулк мал ecipin, катарларынан калмай иггдкп ецбек етуде. - Айнатайын, эруактар, б1зд1 эрдайьш жебеп-желеп ЖYpeтiн сиякты. Оган себеп мынау, - деп тагы эцлменщ TneriH агытты эжем1з. - Райханымныц алгаш еюкабат кезшде туе кepдiм. TYciмдe Жамбыл тэтем келш жей- десшен меруерт туймесш маган узш бердн Тусгм жаман емес. КелЫм кыз туады екен деп нитей туши койдым. Айткандай келнпм кыз туды. Атын Меруерт койдым.

'rib'----------------- 121------------------- 'rib' K,a3ip ол Алматы кдлальщ эюмпплплнде каржы бел- 1мшщ бол1м MeHrepymici болып кызмет icTen жур. EHeciHin тэрбиесш корген Райхан да e3iHin теки жерден шыккандыгын таныгып, эжееш еркелетш ус- тайды екен. Айтканын ею етпей, колын ыстык суга малып отыр десек те болады. Енеамен 6ipre намазга жыгылады. Жакында ол Оцтустш Казакстан облысын аралап, эулие-эмбиелердщ басына барып, мал кудайы oepin, эруактарга табынып Kejiijjxi. Болат екеу! 3 кыз, 1 ул тэрбиелеп ecipin отыр. Бул кунде улкен ка­ ра шацырактыц иесше айналтан. Bip жаты аскар Ала- таудай боп тершде Жезтай анасы отырган сон, еюн- шщен Райханньщ аса юшшешл эр! бауырмалдыгы нэтижеешде бул уйден ешкашан адам уз1лмейд1 екен. Болаттан кеш in i Жылкыбеп мен Светасы да, Жа- наты мен Жамалы да, Сэбитг мен Саматы (eKeyi епз), келшдср! Анаркул, Мэрияш жэне сушки кызы Ал- маханы да бул уйге кун кургатпай келш турады. Ал булардан Жезтай эжемгз 26 немере, 21 шобере керш отыр. - Немерелеpiшздiн imiHeH кайсын ерекше жаксы кереаз? - деп б!з тагы да эжемкш эщтмеге тарттык. - Бэрш де жаксы керемш. Олар ете тэтп. Эжелеп аягыма оральш жатканда журепм атша тулап, кабы- на сыймай кетепш рас. Эйтседе Медепмнщ 6ip турл1 жулдызы ыстык. Келшдер1м кейде «П з бгздщ ба- лалардан ropi Медетп катты жаксы кересдз» деп жа- тады. Мумюн, мунда oip шындык бар шыгар. вйткеш Медет ез касымда гой. Жезтай Эженщ балалары-улдары мен кыздары 6ip- 6ip шьщырак neci болуымен 6ipre айтулы азаматтыгы- мен, бипкп парасаттылыгымен ел аузына Liirin жур-

' t t e -------------------------- -- 122 ------------------------------ 'd b ' ген кш ппейт жандар. Олар кандай кызмет аткарса да ездершщ адами калыбынан б1рде 6ip ауган емее. Эр- кайсысьшыц бойларынан кшппейшдшк те, юсЫ к те ацгарылып турады. Ержетш кызметке араласып жур­ ген немерелер! де сондай. Mine, бул жаксы касиет. Cipa. бул Жезтай эжейдщ «Бакыт конса бастык болу онай. ал азамат болу бакыт конса да киын» деп эрдайым олардьщ кулактарына куйып отыруынын acepi болса керек. ППркш. ушнде осылай акылын айтып отыратын api акылшы, api данагой картынньщ болганына не жет- сш! Гасырга жуьщ гумыр кешкен Жезтай эжейдщ ко- лынан Жэкеннен (Жамбыл Жабаев) бастап талай-та- лай халкымыздыц б!ртуар улдары дам таткан. Кезш- де Димаш, Дшмухамед Ахметулы Конаев агамыз да ажем1зд1ц алты канат ак уЙ1н1н ropiHjie отырып, рах- мет1н айткан екен. Мумкш осындай улылардьщ да ша- пагаты болар, Жезтай ажем1зге рух, куш-куат 6epin журген. «Улкендерд1 ардакта аманында, алтын жастын жар- кырап табанында, ол да копт1к етиейд1‘, кезшде олар, соган татыр ic еткен заманында!» - дегендей, мен де каггы толкып кеттмм. Бала-шага, немере-шоберелерь н1н Жезтай ажеге деген ыстьщ махаббатьш осынау жыр жолдарымен жетюзуд1 жон корд1м: Асыл эже, Ак эже, Алтын эже! Жайдары эже, Жаксы эже, Жаркын эже.

t f c r -------- ------------------- 123 --------------------------- 'd b ' Б1зге уйретш келед1 гумыр бойы, Ултымыздыц ка,йрлеп салтын эже. Уйретшаз сырларын улы ом1рдщ. Улкенднш танытып журегщнщ. Шык жуытпай шыркырап устп зге, Бэр1\\йзд1 мэпелеп суйе бщцщ. Арылмасын бак-дэулет басыцдагы, Азаймасын немере касьщдагы. Айта берпн оларга эцпмещц Аз емес кой кергенщ гасырдагы. Жаныц жайсац, Жайдары, Жаркын эже, Тек избенен кызык кой эр кун, эже. Ортамызда журе бер кулш солай, Адам жок езйвдзден артьщ эже! С1зге карал коньт-пз шалкып эже К,асиетщд1керемет айтып эже, Мактанамыз. Мактауга ылайыксыз Аман болшы, Ай MyciH, Алтын эже! «Заман жаршысы», 29 цыркуйек 2001 жыл

124 БАТЫР AHA Таусамалы ауылындагы он бала торбиелегт ecipreH ардакты да асыл аналарымыздын 6ipi Г улжаннат. Оны жергшпсп тургындар Зина деп атап кеткен. Жасыныц келш калганына карамастан 613 ауылдык эшмшшктен ол KiciHi жш корем1з. Ерпскеннен келш журген жок. Осы ауылдьщ аты шыкса, тасы ерге домаласа, деген ой оны кущцз-туш мазалап, кещлге келген усыныс- шюрлерш ауылдьщ согыс жэне енбек ардагерлер1 ке- цесшщ мушелерше жетюзуге асыгады. Б1рде ол б1здщ ауылда неге эжелер ансамбл1 жок? Кептеген жерлерде ак жаульщты аналардан куралган эжелер ансамбле бар екен, бгздщ де уйымдастыруымызга болады гой деген ой атты. Сол екен зейнеткерлжке шьщкан ана- лар, мектеп мугагймдер! бар, барлыгынын бастары 6ip- iKTipmin, «Ожелер ансамблшщ» алгашкы концерт! де республикамыздьщ туган кунше орай шымылдыгын айкара ашты. Рас, алгашкы сэтте 6ipa? «Оттеген-айлар» да болмай калган жок. O cipece музыкальщ аспаптар, ки- iMжагы жетюпей жатты. Бул жетюпеуm iliктер жыл оз- ган сайын 6ipTe-6ipTe оцдалып, тузетшш келедг ЕндГп 6ip проблема - эжелердщ бас косып, дайындьщ жасай- тын орындары жок. Ауылдыц мактаулы мэдениет са- райы жекешеленд1ру басталган жылдары акшалы бай- дьщ кулкынына тастай батып, судай сщш кетп. Ka3ip ендо ауылдыц курметп аксакалдары мен ак жаульщты аналары жогары орындарга, Казак Республикасы Пар­ ламент депутаттарына кайта-кайта хат жазып, дабыл кагуда. Олар мэдениет сарайын кайтарып алсак дейдг BipaK одан 6epi де нарык ecin, шарыктау шепне жегп. Алган адам миллиондап акша сурайтын кершедг MiHe, осындай курделi мэселе Зинаныц жэне оныц замандас курбыларыныц кецшш кайта-кайта алацдата бередг

r f c r - ---------------------------- 125 ------------------------------- i f c r K,a3ip Зина согыс жэне ецбек ардагерлер1 кецеешщ жанындагы эжелер алкасыныц торайымы. Бул орайда да тындырын жаткан жумыстары жетерлж. Олардыц жумыс жоспарында уй шаруасындагы эйелдердщ жаг- дайын, жасы аскан курметп демалыста журген зей- неткерлердщ кун Kopici, отбасыныц татулыгы, жас кыздар тэрбие-ci сиякты мэселелер бар. Мше, осындай улкен адамгершшк, улагатты анальщ тэж1рибес1 бар Зинаны ауыл адамдары аса курметгеп. Кад1рлейдь Зинаныц 6ip ерекше касиетг —меймандос- тыгы. намысшылдыгы, уятыныц куш тш п. O cipece, ол касиет ауыл болып етюзшетш мерекелерде, улкен бас косуларда, жиын-тойларда ерекше байкалады. Мыса- лы, жыл басында Таусамалы (Каменка) ауылы согыс жэне ецбек ардагерлер1 кецес i республикалык ардагер- лер уйымыныц жиырма жьщдыгына байланысты облыс бойынша етюзшген байкауда 6ipiHmi орынды жещп алды. Осыган орай осы ауылда тэжчрибе алмасу ретш- де практикалык конференция етюзщщ. Оган эр ауыл- дагы аксакалдар алкасыныц торагалары, ауыл эюм- дерь аудан басшылары катысты. Осы конференцияныц ойдагыдай мазмунды да мэщц болып OTyi уийн Зина улкен адамгершшк жасады. Конференция ауылдьщ аумак экшдшнш конференц-зальшда отетшджтен Зи­ наныц колдауымен Kipe 6epic белмеде кец дастархан жайылды. Стол устше курт-май, казы-карта, бауырсак;, кекен1с, сусындар койьшды. Келген конактар осын­ дай меймандостыкка катты ризашылыктарын бщщрш, конференция басталар алдында шай im in, дэмнен ауыз тщц. Шайды, кымыз. шубат жэне сусьшды ак, кимешек, кок камзол киген Зинаныц ез! куйып отырды. Осыны тэппштей баяндап отырган себеб1м1з барльщ шыгынды Зина e3i котерш, тамаша тапкырльщ жасады. К,онактарга туе кезшде «Жумбак тас» мейрамхана- сында ыстьщ тамак берщщ. Сол кезде кепш ш к адамдар

t * r ----------------------------- 126 ----------------------------- 'rib ' Зинаныц юшшешлдипше аса риза болгандьщтарын айтып, кепт1 керген меймандос ананы, ауылдьщ эжесш катты мактады-ай дейсщ. Зинаныц алгыс алып, халыктьщ мешргм-шапагатына боленш жургеш тек бул емес. Ocipece ол Наурыз мере- кесшде 6ip топлш-шашылады, ак туйенщ карынын ак- тарьш-ак тастайды. Таусамалында Зина эжем1з сиякты ак жаульщты эжелер iMi3 бен олардьщ екшелерш басып келе жаткан, ел сыйлауды ездерше мурат туткан кыз- келшшектер жетш артылады. Ташкенбаева Зина 1935 жылы 8 наурызда Талды- корган облысы, Кргаты ауданында дуниеге келген. 1947 жылы 7 класты бтртстмен енбекке араласкан. Бау- ырлары Ермекбай, Ом1ржан ¥лы Отан согысына кетш, майданда каза болган. Одан кешнп бауыры Алма- тыдагы матдэржерлк институтты 6iTipin, мамандыгы бойьгнша коп жыл кызмет аткарган. К^апр зейнеткер. Отбасында он баласы бар. Зина 1954 жылы жастьщ шактьщ эсер! гой, уш- торт кызбен 6ipirin тын игеруге, Акмолага барады. Алайда ол жердщ катал табигаты мен жумыстьщ ау- ырлыгына шыдай алмай 9 айдан кешн ауылга кайтып оралады. Осы жылы кегендж Кэд1ркулов Кдгазбекке турмыска шыгады. 1\\агазбек ол кезде К,азПИ-де тарих факультетшде сырттай окиды екен. Жасынан енбек­ ке теселген Зина Жаланашта астьщ тазалау пунктшде жумыс ютейдг Ал Кдгазбек болса мектепте мугал1м. Зина мен К,агазбек кол устасыи жур! it, кеп киын- дьщты бастан кепирдт. Жаланашта 16 жыл енбек етш, Балканща Komin келедт Бул жерде К,агазбек курылыста icTen журш, Ташкент каласында Сэулет институтына окуга туседт. Оку бтргеннен кешн Евардия ауданыньщ Сарыбулак асыл тукымды мал заводыида енбек етедт Осы ауданньщ «Кдрашокы» кеншарында ею шагын аудан салады. Сойтш, не керек кандай кызмет аткар-

------------------------------------- 12 7 ------------------------------------- ' d b ' ca да абырой бшгшен керше бшедг Зина да сырттай жогары оку орнын 6iTipin, мектепте oipueine жыл мугашм болады. Тату-тэтй отбасында 10 бала дуниеге келедт Кдзакгыц калыптаскан дэстур-салты бойынша Зинаныц ею улы атасыныц фамилиясымен жазылып- ты. Атасы бул елпрден еткенше оларды, ягни Ергали мен Нургалиды Зина менщ балам деп Ticme салган жан емес. Атасыныц кез1 кеткен соц ез атына жаздырт- ып алуга эрекет жасаган екен, одан ешнэрсе шьщпаса керек. Осы Ергали мен Нургалиды коса есептегенде Зина Кдгазбектен 10 курсак кетерген. Зина 44 жыл ецбек етш, зейнеткерлшке шыккан соц отбасылык жагдайымен spi балаларына бийм бе­ ру максатымен Каменкага, Kasipri Таусамалына кеш- in келедь Бул жерде де олардыц жолы болады. Осы кездеп Камен асыл тукымды мал зауыгыныц дирек­ торы Захарченко Федор Анисимович жсрлеа болып шыгады. - Б1з кеппп келгенде ешкандай танысымыз жок едь Сол кездеп ат устшдеп басшылар Мурат Келбаев, Мэдениет Каркеновтар кеп кемек кореетш. кол утгт- тарьш бердт акыл-кецестерш аямады. «Кеп балалы от­ басы екенещдер, колдан келген кемеп\\пз;п аямаймыз» деген Мэдениеттщ сез! эл1 кунге дейш кулагымнан кетпейдо, - деп сол кезецдерд! еске алады Зина. 1990 жылы Кдгазбек кайтыс болады. 1мрнеше ба- ламен Зина жатгыз калады. Ойтседе элдеюмдердей боска езшш, erLxin, тунгиьщ тубше туеш кетпей Зина енсес1н бурынгыдан да бетер кетере туседт Бала- ларынын бэрше, 03i армандагандай жан-жакхы бЬнм 6epin, катарга косады. Осыныц нэтижесшде Ергали гидромелиоративтж техникумды, Нургали - зоотех- никалык мал дэрперлпс институтты, Сэуле мен Гул1м жэне Гулжан КазПИ-дк Галия КазМУ-дк Светлана мен ¥лжалгас Хальщ шаруашылык институтын, Анита -

------------------------------ 128 --------------------------- ^ Ленинградтьщ жогары оку орнын oiripin. Аста-ада Алматы облысынын, аудандарында жем1сп ецбек Tjn жур. Ец кенжеа Шьщгыс Ленинградтьщ эскери ака. демиясын б тр ген , подполковник шеншдеп эскери кызметкер, жетшсшнп разъезде кызмет етедг MiHe, корднпз бе, ардакты ананьщ алга койган саты осылаи юке асып, од о^л кундер1 ез жем1сщ беп- in жатыр. Улдары мен кыздарыныц аркасында Зи а не ноем, не кием демейдг Барлыгы да жетш артыладх к - ган кудайга мьщ мэрте шуюршппк 6mflipiri, немер, te • нщ кызыгына, шаттык кулкшерше тоймай отыр Зи :, Айтпакшы Еалиясы жогары оку орнын 6tiipin с пп Титов мектебшде терт жылдай тунгыш бастауьщ Каз ак класын окытып, жас булд1рппндерге сабак 6tpreH Атакты жазушы. сатирик-акын Шона СмаханулЬ1Мен б1рлесе отырып. Камен ауылыньщ уйдьушн КЫдырЬ1П журш, 6ipmmi рет Титов мектебшщ жанынан ту Ч[Ш казак класын ашкан Еалия Кагазбещызы КэдЬ^д ова екен. Сейтш Ka3ipri Бердiбек Сокпакбаев >,ын дагы казак орта мектебгнщ Heri3i осылай каланыПты Зина бул кундер! калай мактанса да болады. Ол 1979 жылдан осы ауылдагы енбек ардагерлер1 кен,; тш Mynieci болып келедн «Тьщ жэне тыцайган жерЛСрД) игергеш ушш» медалпип Herepi. Ресей ФедерацИясь1 уйымдастырган «Бiз Жещстщ мурагер)м13» акццЯсы_ на катысушы. Таусамалындагы Эжелер алкасыНьвд терайымы. Оньщ баска да марапат белплер! бар. ; ^ т_ се де бэр in кагаз бетше 'пзе беруд] жен санам, 1Ь][< Тек солардьщ ш ш ен беле-жара айтатыньтыз iqqq жылы тунгыш Президеггпхпз Нурсултан 06im ,ы. ньщ жарлыгымен алган «Кумю алка» медай ол ymjH ете кад!рлг «KyMic алка» 8 бала тэрбиелеп. аман-есен eciprem ушш бершетш уюмет наградасы. Эйтсе Де qj3 Зинаны «Батыр ана» деп сыйлаймыз, ардак 'гу'гамыз Ойткеш, ол 10 баланыц анасы. Оны жаксы бшемЬ

Ж¥ЛДЫЗДЫ СЭТЩ АЛДА, БАГДАТ Багдат Сэ.шдищызыныц шыгармашылыгы ж ат ы ой uipmdepi Жомарт жанды, даркан кеш л. ак; пейш халкымыз- дьщ гула бойынан тунып, улкен журепнен шымырлап шьщкан эн эуез1 де тура езшщ табпгатынан аумайды- ау! О шеи мен бу пгетше кез жетюс1з шалкар дала- ныц устшде кальщтап турып алган канатты кустьщ, б 1рде сьщарын гздеп супкылдаган аккудын, 01рде тац алдында сайраган булбулдьщ, б1рде басына пан а is- деп шырылдаган бозтортайдын yHi болып естш!п, сп- кырлы cesiMi e белейд], тула бойьщды шымырлатады, киялыцды оятадьт, жан-жуйенщ босатады, аскак ар- манга жетелегендей болады. ППрюн, казак эндерш- ай! Ест1ген сайын е л т п , тыцдай 6epriH келеди санана сэуле шашып, iniKi жан-дуниещп копарып, жддьщда жатталып, умытылмас болып сакталып калады. Багдат та сонау бала кезinегг елгезек, когйл i сер- гек болып о сп . Ауыл арасындагы той-тамашадан да калмайтын. Эу деп 6ipey аузын ашса, соган таныр- кап, кызыктап кешке лей in тындауга бар едк Онын осы энкумар кылыгын байкаган эке-шешес! эрдайым кастарынан тастамай ездер!мен 6ipre алып ж урен и. Эйтседе ол кезде эке мен шеше Багдатыньщ жуды- рьщтай журегшщ эн десе алып ушьтп, тынымсыз со- гып туратынын, еспген эндер1 жанына рахат сез1м сыйлайтынын кайдан бшсш. Анасы Жыргалдыц да той-томалактарда ептеп эн айтатыны бар-ды. Кейде Багдаттыц озшше эн айтып, ьщылдап отырганын кор- ген агайын журт шешесшщ елецдерш кайталап отыр деп буган онша мэн бермейтш. Багдаттьщ esi д е мун-

■ r t f --------------------------------------1 3 0 ---------------------------------- — Ч * Г дайга дейш эннй боламын деп ойламаган-ды. BipaK ха­ льщ эндерш жаньшдай жаксы KepeTiHi айдан аньщ едн Багдатпен эцпмелесш, онер жолына калай келгенш сурай калсацыз алдымен устазы Жолдас Шайхиев пен музыка пэншщ м у г а т п эуеской композитор Шэб- ден Омарэлиев екеуш аузына 6ipinmi алады, асыл ар- манга жол сытеген. дурыс багыт-багдар керсетш. оз элдершше камкорлык жасаган, мэпелеп баулыган осы ею атасыньщ алдында бас иетшдп ш айтады. Бул кундер1 Багдат радио, теледидар аркылы эфирге жш шыгып жур. КешшлЬс оныц энш суши тыцдайды. Муныц езшдпс сыры бар. Олай дейт1ш\\пз Багдат ке- бшде халык эндерш, бурын айтылмай келген хальщ эн­ дерш шыркайды. Оныц репертуарындагы жузден аса шыгарманыц кепш ш п халкымыздыц алтын казына- сына косылган онер туындылары, Абай, Б1ржан, Жаяу Муса, Акан cepi, Мухит, Балуан Шолак, Мэди сиякты хальщ композиторларыныц асыл муралары. BipiHeH 61- pi еткен, тута бойыцды шымырлатып, киялыцныц кы- лын шертетш бул дуниелердщ кез келгенш бей-жай отырып тыцдай алмайсыз. Ест1ген сайын ести бергщ келедк айта туссе екен дейсщ. Кулагыцыз энде! Сахнада Багдат эн айтып тур. Ак уйден 6ip кыз шьщты кезьай кулген, Устшде дурия койлек шэймен бурген. Сол кыздыц сулулыгын мен айтайын, Шаштарын он кун тарап. бес кун ерген, - деп аскактата шыркаган эншшщ Ой, кек, апырым-ай Жастьщ дэурен етеме-ай?! - деп кальщтата тусш%кайтадан бшктерге самгаткан сэт- шде «Мше, нагыз энпп!» деп epiKci3 мойындайсыз, та­ лант шеберлп'ше, дауысына, кимылына тэпп боласыз.

'H h r --------------- ---------------i 3 i --------------------------------- * * * «Эннщ де ecrici бар, ecepi бар» деп Абай атамыз айткандай эндо тандай 6i.iv кабшетше, танымдык талгамына 1штей ризалык бщщреаз. HeciH жасырайык, соцгы кездер1 кейб1р эстрадалык. рок-музыка, тагы баска да acipe кызыл, дацгаза, айкайы мен шуы басым, тьщдаушынын басын ауыртатын, сездерше адам тусшбейтш, уйкас дегеннен журдай зн- сымактар жауыннан кейinri саныраукулактай каптап кеткеш коншЧнздц карайтып, карнымызды ашырып- ак жур. Осыньщ салдарынан ба екен, бвде халык эн- дерш насихаттау жагы кеш л конпптпейдк Бул жа- гынан алганда Багдатты тагы да куптауымыз керек. Онерде орны белек Kerneri энпп апаларымыз Жамал Омарова мен Рабига Ес1мжановалар калай шыркаушы ед1. Оздершщ коныр каздай санкылдаган тамаша дау- ысгарымен тьщдаушылардыц журегш жаулап алмап па е;п олар. Оларды халкымызга соншальщты жакьш еткен не нэрсе? Эрине, халык эндерП Халык эндер! - халыктьщ ойы, арманы, максаты. Демек, оныц ез мэ- нерш, улттык калориен, ыргак ерскшелптн сактап айта бшген адам гана енер еркш де баянды бакытка жетед1, халык курметше боленедй Кандай туынды болсын, онда улттык бояу, казаки ерекшелж, езшдж сез!м болмаса онда ол ем1ршец болмайды, eMipi кыска болады. Жогарыда айтканы- мыздай, дацгаза айкайдыц келецкесшде калып, тез умытылады. Осы густа казактыц профессионал музы- касыныц ipreciH калаушы композитор Евгений Бру- силовскийдщ атакты композитор Мукан Толебаевка ол Мэскеуде окып алгаш Алматыга келш, туцгыш ду- ниелерщ керсеткен кезде «бул шыгармаларда казакка тзн дэнеце жок» деп ескерткеш еске туседй Сонда устаз композитор, жас Мукан Телебаевка музыкада улттык эуез болсын, казактыц музыкасы екен! бшшш турсын

t f c r ------------------------------------------------------------------------------- 1 3 2 ------------------------------------------------------------------------------------ деп акыл айткан. Осыны жадына берйс туйген алгыр да зерек Мук;ан Телебаев кешннен керемет музыка жазып, енер суйпш кауымды тац калдырды емес пе. Егер жолын болып, бакытыц ашылайын деп турса ющ езшен 03i оцга басып, сэгп тусе/л екен. Бул жагы- нан Багдат та тагдырына екпе айта алмаса керек. Oci- ресе ол белгЫ эшш Рабига Еймжановамен достасып, сол KiciHiH акыл-кенесш кезшде коп тьщдады. Баг- даттьщ дауыс ерекшелйше (альт) риза болган Рабига апай балапанын баулыгандай Багдаттыц эр кимылына ж т коз ж1берш, бакылап отырушы едт «Сен халык эндерш, сонын шннде «Саржайлауды», «Сешртпе» се- к1лд1 эндерд1 жаксы айтасьщ» деп мацдайынан сипап, аркасынан кагатын. Сондьщтан Багдаттын Рабига ус- тазынан уйренгеш коп. Кебшесе устазыньщ салган эндерш орындайды. Мына 6ip жай Багдат ем1рше ештеспей i3 калдырды. Муны ол епщашан да умыта алмайды. Ауьщ-ауьщ eciHe алып, туган анасындай больш кеткен устазыньщ жар- кын да жайдары келбетш коз алдына келйрш отыра- ды. Окига былай болган едк Атакты эннп Рабига EciM- жанованьщ жетшс жаска толуына байланысты улкен мерейтой болды. Той салтанаты республикалык фи­ лармония залында етюзшдт Адам коп жиналды. Жак­ сы тшек айту, мактау, марапаттау рэймшен кешн Раби­ га апай сахнага шыгып «Сеюршеш» бастады. Эннщ ортасынан Багдат Ы п экетп. Муны тындаушылардьщ кейб1реулер1 байкамай да калды. Эн узшмедь Буган ри­ за болган кепшш к узак кол шапалактап, орындарынан турып, кошамет керсетп. Сойтш Рабига апасы осы жо- лы жас эншшщ тусауын Kecin, ез эстафетасын Багдатка тапсырды. CeHiivire селкеу туйрмеймш дегендей Багдат та мерейлене тусш, тагы да 6ip-eKi эн айтты. Эн жалгасын тауьш Багдаттын багы ашылды. 0нер

‘И Ь ------------------------------- 1 3 3 --------------------------------- жолы оцай жол емес. Буралацы коп. Байкамасан cypim n те KeTyin ыктимал. Оныц кызыгынан repi киындыгы- на тетеп берген шыдамды адам гана, аянбай тер тегш, калай да алган максатынан кайтпауга бет алган жперл1 жас кана дегенше жете;п. Мше, Багдат сол уппн де енер жолыньщ киындыгына тетеп келедй Кецш - кек денен сиякты. Жан-жакка шапкылагы- сы келе;л. Ойды тусау мумкш емес. Осындай кезде ем1рдеп ец бакытты адам артистер. энпнлер гой деп ойлайсыц. Кашан керсец де кецщщ, акжаркын, эн айтудан жальщпайды, айткан сайын бшктей, аскак- тай тускендей. Ал шындыгында солай ма? Жок, олай емес екен. Онер иелер1 де пенде. Кейде муцаяды, кай- гырады, камыгады. B ip a K артыкшылыгы сол - сырт кезге сезд1рмейдк бшд1рмейдй Бэрш акылга женд1ре- д[, «Сабыр Ty6i - сары алтын» - деп шыдамдыльщты, тез1мд1л1кт] жанына cepiK етедк Ойтпесе Багдатты мы- надай киындьщ ойландырмайды дейс1з бе. Аядай жа- такхананыц 6ip белмесгнде жолдасы Кемел Байгараев, кыздары Меруерт пен Марал тертеут он алты жылдан 6epi кысылып-кымтырылып турып жатыр. Жолдасы демекнп Кемел Байгараев та танымал куйнп, ез орны бар, «Казакконцертте» ецбек етедг EKi кыз да есешп калды, мектепте окиды. Екеу1 де енерлк домбыра тар- тады, эн салады. Жасынан ем1рд1ц ащы-тэ-rriciH керш ескен Багдат мундай мэселеш екшпп катарга кояды. Алдагы жак­ сы кундерден yMiTiH узген емес. Bipmnii максат - енер жолында абыройга жету. хальщтыц ыстык ыкыласы- на белену, ал баспана кайда кетер дейсщ, кепш1л1кке больш жаткан жаксылык б1зге де болатьш шыгар деп, тар белмеде тарыгып отыргандарын 6Lxniprici. келмей- Д1. Opi бул такырыпта эцг1ме козгауды каламайтын да сиякты. Сезге де онша жок. Суыртпактап сурама-

-------------------------------- 1 3 4 ---------------------------- — ' d b ' сан, мандыртып ешнзрсе айтпайды. Сахнада 6ip баска, ом1рде 6ip баска. Сабырлы да салмакгы. «К,азакконцерт» б1рлеепгшщ жанынан курылган «Самал» ансамблшщ эншкп. «Жлгер» фестивалшщ лауреаты Багдат Сэмццнкызы osinin ецбек жольш ал­ гаш Жамбыл облысы, MepKi ауданындагы аудандык мэдениет б атм ш щ автоклуб мецгерушшгшен баста- ган. Сол кезде аудандьис Мэдениет ушнщ жанынан курылган «Жулдыз» ансамблшщ белд1 3Huiici болган. 1972 жылы «Бп таланттарды 1здейм1з» атты респуб- ликальщ конкурстыц жещмпазы атанды. Осыдан 6ip жылдан соц республикалык эстрадалык студияга тусть Онда оган вокалды эн бойынша Нэдия Эбд1рахманкы- зы Шэршова устаздык erri. Студияны ойдагыдай аяк- таган болашагы зор жас талап 3Hniini К,азак КСР Хал­ ык артисл Рабига Еамжанова осы кезде езшщ жаца- дан курылган ансамблше шакырды. Содан 6epi Mine табаны куректей он алты жылдьщ жуп бопты, Багдат осы «К,азакконцерт» б1рлестншде у зш са з ецбек етш келедь Жезтацдай эншшер Рабига Еамжанова, Жамал Омарова, Роза Багланованы, музыка маманы Марат Балтабаевты, «Самал» ансамблшщ жетеюша Рахым Гэжлбаевты жэне баскаларды улп тутар устазым деп санайды. Багдаттыц багдарламасында жузден аса эндер бар екенше токталган едк. Ойтседе халык эндер1 «Ой, кек», «Лэшпм», «Сеюртпе», «Жанерке», Б1ржанныц «Бурылтай», «Жалгыз арша», Акан сершщ «Мацмац- repiH» жшрек шыркайтынын, сонымен 6ipre Н.Тшен- диевтщ «Оз ел1м», «Алатау», С.Бэйтерековтщ «Сары- арка», Ж.Турсьшбаевтыц «Тойбастар», ШДалдаяк- овтыц «Менщ Казакстаным» жэне баска эндердо де накышына Келл pin ете шебер, тамаша орындайтынын атап еткен жен.

t f c r ------------------------------- 1 3 5 --------------------------------- 'd b ' 0нер сапарында жур in Багдат ел!м!здщ талай жер- iH аралап, туыскан Монгол Хальщ Республикасында да болып кайтты. Ресей, Алтай казактары арасында, Волгоград, Туркменстан, Астрахань секщщ облыста да болып, казак эндершщ жалауын желб1реттг Багдат сонгы жылдары жш козге iлiнiгг. тамаша эш- мен KopiHin журген талант neci. Онын табысы, шы- гармашылыгы жайында коп сыр шертуге болады. Алайда, хальщ кызметнпсше хальщтьщ езшщ берген багасынан артык не бар. Ендеше 1990 жылдыц 17 карашасында «Жас Алаш» (бурынгы «Лениншш жас») газетшде жарияланган мына 6ip хабарды келт1ре ке- тешк. Хат neci Еулжан Рустемова Шымкент облы- сыньщ Кызылкум ауданынан былай деп жазыпты. «... Мен 6yriH талантты эннп Багдат Сэмщпщызы тура­ лы айткым келдг Жакында. нактырак айтканда, кара- шаньщ З-i куш ол Kici туралы творчествольщ хабар бер- шдг Энин апайдын орындауындагы хальщ эндер! меш кайран калдырды. Не деген керемет ун, эуез десещзпн?! Кулактыц курышын кандыратьш дауысы бар энппш бурындары бшмегешме еюцщм. Олде жацадан келдп ме екен? Калай айтсак та, Багдат Сэмщшкызыныц атак- данкы бар 6ipa3 онер иелершен кеш Lirepi жургенше риза болдым...». Будан артьщ эшшге атак-абыройдыц Keperi не?! Ец улкен награда- елшщ курмеп. Ел! аман болса, оныц эль ак талай-талай куаныпща, шаттыкка беленер1 сезсгз. Жулдызыц жана 6epciH, жулдызды сэтщ алда, Багдат! «Жет1су» газетг, 29 цацтар 1992 жыл

136 «ЖЕТ1СУ» - МЕНЩ ЖУРЕГ1МДЕ Мен 1966 жылы Алматыга окуга кел;нм. Сол кезден 6epi Алматы облыстьщ «Жетюу» газет! н узбей окып келемш. Оныц ce6e6i, б1ршпцден бул газет казак бас- пасезшщ карашацырагы, екшннден езшщ жарык коре бастаган алгашкы кундершен калыц окырман журегше жол таба бшген басылым. Оныц устше баска облыстьщ газеттер сиякты емес, букш республикамызга тарайтын «Егемецщ Казаксганмен» lepeseci тец газет. Маган осындай газетте жумыс гстеудщ caii 1973 жылы туей. Мунын алдында мен Казакстан Комму­ ниста партиясы Ортальщ комитетшщ журналы «Каз­ акстан Коммунисшде» кызмет icTereM. «Жетюудыц» жауанты хатшысы Баймолда Садыханулы Муса 6ip куш меш осы газетке кызметке кел деп шакырды. Коп ойланган жокпын. Кел1ст1м. BipaK меш бул газеттщ басшылары жете бшмейдь Жазу-сызуларыммен де онша таныс емес сиякты. «Кабылдай кояр ма екен?» деген куд1кпен редактордыц кабинетше имене юрд1м. Жанымда Муса, менщ кужаттарым соныц колында. Именген себеб!м Эбдуэли Карагулов агай женшде неше турл1 жагымды эцпмелер естпенмш. Гожтрибе- л1 журналист, акылды басшы, жаксы редактор екеншен аздап хабарым бар. Менщ имене шргешмдо байкап калган Эбекец: - Кел, кел карагым, отыр, - деп маган жылы ка­ бак танытып, жауапты хатшыньщ колынан менщ ку- жатымды алды да: «Садыканов» дегенде «бул kim екен» деп ойлап калсам, ез1м1здщ Шекербек екен гой, - деп эдем1 жымиды. «031М13дщ Шекербек екен гой» деген сезше кэд1мгщей iniiM жылып. кецЫ м орньша тусе бастады. Сейтш жагдайымды сурап, бурын кай- да кызмет 1стеген1МД1. отбасыльщ жагдайымды бЫ п

--------------------------- 137 --------------------------- 'r f c алды да, «Ал ещц Шекербек, кызмепщп жаксы icTe. Мына Баймолданыц карауында боласьщ. Icine сэттЫк тшеймш», - деп колымды кысты. Жумсак api ыстык алаканы ен бойыма куат бергендей, денем 6ip xypni шымырлап кеттн Редактордан шыкдан соц ойланамын гой. «031м1здщ Шекербек екен гой» деп айтканы калай? Менщ бшу- iMine, бул Kici актобелк, ал мен болсам жамбылдык- пын. Бурын кездескен емесшз. Cipo. бул ол кюшщ мен- iH кудшмд1 мулдем жоюга колданган психологияльщ aflici шыгар деп жорамалдадым. Осы кезде атагы шыккан журналист, акын, аудар- машы Сарбас Актаев редактордьщ 6ipiHini орынбасары екен. Екшнн куш шакырып алып ол меш 6ipa3 кыс- пасы бар ма? Алгашында 6ip-eKi жас улкещцп бол- маса курдас сиякты керет in Сарбасым шындайын дедг «Мшезщ нашарлау екен, б!рбеткей екенсщ, айт- каныцнан кайтпайды екенсщ» деп соз;н кобырата бас- тады. «Баска-баска, Сарбас маган осылай дейд1 деп уш уйыктасам ойымда болган жок. Ол меш жаксы 6m yi raic. Ойткеш алгаш рет екеум1здщ атымыз айтыскер акын ретшде шыккан. Ол Кокшетауда Рамазан дейтш акынмен, мен К,ызылордада Магираш Сариковамен ай- тысканмын. Айтыс олецдер1мгз 1960 жылы «Акындар шыкты айтыска» атты кггапка, кешннен 1966 жылы «Жазушы» баспасынан шаккан «Айтыс» кггабыныц уппшш томына шыккан. Мунысы калай?» деп басым катты. Ойдан жуйрк не бар. «Бшетйпмд1 айтып, жы­ лы кабак танытсам, озшсппп жумысты нашар аткар- ын, уятка калдырып журе ме» дегеш ме екен. Ойткеш, непзп жумыс салмагы орынбасар ретшде соган тусе- тпй белгип. Не де болса мен де тэуекелге бел будым. - Сарбас! Сен оюнпнке орай кешшп калдьщ. Туйе кешрден ©Tin к е т а . Редактор кабылдады. Буйрьщ жа- зылды. Кудай каласa 6ipre кызмет icrereai турмыз.

-------------------------- 138 --------------------------- *& r Мшез1мнщ жэне менin кандай екешме сонда козщ же- тер», - деп орнымнан турдым да кетш калдым. Содан Сарбаспен ол «Егемен К,азакстанга» ауысып кеткенше 6 ip re кызмет icTen, 6ip юсщей сыйласып журдж. Кд'пр де корген жерде кушак жайысьш, шушркелесш ка- ламыз. MeHi тусгнгеп сиякты. Ешкандай арамызда богде соз болган емес. Мен бурыннан да, каз!р де оньщ icK cp.nrine. акылдылыгына, журналиста гаеберлгпне, аудармашыльщ кабшетше тэнтгмш. Жэне Сарбаспен 6 ip re кызмет icTereHiMe 1штей ризамьш. Kenoip эрш- тертер1ме «Мен «Жеткуга» Сарбас кызмет icTen жур­ ген сон келд1м. Оттец коп icTece алмадьщ. Одан уй- ренетгн жерлер1м коп едг» деп айтып журд1м. Сонда акын досым 1слэм Знпбаев: «Одан уйренетпг не бар. Уйренгщ келсе, мына Нукеш скеуънзден уйрен» деп калжыцдайтын. Кайран ак журек, адал, адамгернплт мол абзал достарым. K aiip eKeyi де бул дуниеде жок. BipaK олендер! олместей, ездер1не жэне 6i3re мэвдт ecKepTKini болып калды. Сондай эзш-калжыц o p o iren жерде б1зге куле карап Жэнэбш Тем]рбеков турушы е/п. Ол да 6ip оз1м деген адамга езепн суырып беретш аккоцш жандардьщ 6ipi e/ii. Окшшже карай, ол да бул дуниеден ерте кол узд1. MeHin ен бакытты шактарым осы «Желсу» газе- тшде ото. «Жеткуге» келмей турып, мен осы газеттщ oipirniii орынбасары Кэюмжан Казыбаевты керд1м. Не деген ад ам герш тп мол, казактыц каска мандай нар жiri гi ед1 ол! MeHin Алматы Жогары партия мектебпт- де окып журген кез1м. Yni кунге практикага шыгып, газет редакциясынан тапсырма алып, газетке макала жазу уппн уш ж т т «Жетку» газет)не келдок. Fазеттщ орынбасары Кэкец кабинетшде жалгыз 03i отыр екен. Kipin жагдайымызды айттьщ. Кэкен ете жаксы кабылдап отырып:

-------------------------- 139 ---------------------------- - Сендер рентамевдер. Партия мектебшщ тыцдау- шыдары жаксы макала жаза алмайды, - дед]. - Бгз жазамыз. Тек накты тапсырма берщдз, —деп киылып отырып алдьщ. - Ал, ендеше, ушеуще уш тапсырма. Ертен жазып экелсец ертец, бурсшуш жазып экелсец бурйкуш, кепнкйрмей тура HOMipre сальш ж1беремш. BipaK жаз- гандарьщ б1здщ талабымыздан шыгатын болсын, - дед] Кэкец. Шыны керек, элп партия мектебшщ тьщ- даушылары жаза алмайды, тапсырманы орындамайды деген сез бпдщ шымбайымызга тиш кетй. Тургынбек Шопанов, Тельман Телебаев жэне мен бэр1м1з газетте сыналган жнптермп. Жатпай-турмай 6ip куннщ шпнде тапсырманы орындап Кэкеце экелдш. Ол Kici «тастап кетщдер» деген ишарат бщщрдо. Ергесшде «Же г!суды» оку y rn iH карап отырсак, менщ «Кектебенщ керкше м1н» деген келемд1 сын макалам жарияланыпты. Bip гажабы еш жер! тузетшмей, мурты бузылмай газетке шыгып KeTinTi. Мен сонда Кэкецнщ нагыз idiH адамы екенше танкалдым. Ол Kicire деген сушспешшлапм куннен-кунге арта тусть Осылай «Жеткуга» етене жакын бола бастадым. Сейтсем бул газетте ез1мнщ досым, белгъп 3pi талант- ты акын Кдстек Баянбаев, жубайы Еулшат eKeyi, жа- зушы жсдгемп Кулиман Жушсова, акындар Нукеш Бэд1гулов, Еслэм Зшбаев, Кенпнлк Мырзабеков, Ом1ржан К^алиев, Уэлихан Калижанов. Рахымжан Отегенов, Марат Токашбаев, Турлыбек Мамесештов, Жакыпжан Нургожаев, Мамытбек К,алдыбаев, тагы баска жшттер мен кыздар ецбек ете.й екен. Осындай адамдардыц ортасьша келу мен ушш шын мэншде тэжлрибе мектеб1 сиякты едт Кешннен ре- дакцияга акын Максут Неталиев кедщ. Сойтш эдеби шыгармашылыкпен айналысатын жпптер мен кыз- дардьщ катары толыга бастады. Алгашында жауапты

t f c r ---------------------------- 140 ----------------------------- 'd b ' хатшыныц орынбасары, мэдениет б е т м т щ мецгеру- inici, жауапты хатшы кызметтерш агкара журin жур­ налиста шеберл1пмд1 шыцдауга, акындык талант- ымды уштауга кеп мумкшдш туды. Bip гажабы «Же- тюу» газетш акын-жазушылар ете жаксы керетш. Ай сайын болмаса да жылына ева-уш рет кернект эдебиет екщцершщ жазган шыгармаларынан узщщ жариялап отыратын дэсгур1м1з бар-тын. Осы кезде Сагынгали Сештов, Сырбай Мэуленов, Мукагали Макатаев, Кадыр Мырзалиев, Нургиса Тшендиев, Отежан Нургалиев, Марфуга Айткожина, ГYЛciм Сешлжановалар редак- циямызга, оныц iLiiiнде б1здщ мэдениет бел iMiне жш бас сугатын. Келген сайын не 6ip кызыкты эцпмелер айтып кететш. Bip кездер1 Кьтзылордада еткен акындар айтысы- нан кешн меш Жазушылар одагыныц мушелшне оту- iMfli колкалап, кепшдемеш Сырбай Мэуленов, Аскар Токмаганбетовтер бермекип болган. Мен кужатымды дайындап (онда Жамбыл облысыныц Мерм аудан­ дык газет нде кызмет ютейтшмш) Алматыга жпбергем. Содан упт-куйд1 хабар болмай Kerri. Асекец менщ «Тэуш пен дэршер» атты поэмамды «Лениншш жаска» жариялатып, коп камкорлык жасады. Осыдан кешн Жазушылар одагына оту капер1мде болган жок. Метни эдеби кызметкерлер1м Мамытбек Калдыбаев, кейш- нен Нукеш Бэд1гулов етш алды. - Сен неге мушелшке етпей журсщ? - деп Кадыр Мырзаэ:п сураганда, мен басымнан еткен осы жайды баяндадым. - Жок, енд! етуще болады, кужаттарынды даярла, - дед! Кадекец. Ол кезде Кадекец Жазушылар одагы­ ныц консультанты едк Белгш акындар Сагынгали Сештов, Кастек Баянбаев, сатирик-жазушы Садьщбек Адамбековтен кепшдеме алып, 1985 жылы осы «Жеть суда» жур in мен де Казакстан Жазушылар одагына мушелжке еткен ед1м. Кепшдеме берген юсшер (Кас-

r t f — ------------------------ 141 ------------------------------■ r t f хекхен баскасы) мешмен «Жехшу» аркылы таныскан агаларым едт Мен осындай терец тарихы бар «Жетку» газетше осы ушш де карызбын деп ойлаймын. «Жетюу» газеть нщ сол кездеп басшылыгына 6ip риза болатьшымыз «мына олендi. немесе эцггмеш басуга болмайды» деп б е т п з/п кайтарган емес. Тагы 6ip айтайын дегешм, 6i3 жергинкп жердеп акын-жазушыларга ерекше кец- ш белдис. Кегенднс Муса Жанэдшов, Кэщрбек Куны- пияев, нарынколдьщ Сагатбек Медеубеков, балк,аш- тьщ Оразбай Байбаков жэне баскалардыц тырнакал- ды дуниелер1 бгздщ газепмгзде жарияланып, ес1мдер1 кепке танылды. «Жетюу» газетшщ редакциясында юлец жаксы адамдар болахын. Жолдаскан Бозымбеков, Мугшпмбай Жылкайдаров, Марах Турапов, ХабдннаЬар Эм1ренов (оны Сарыага дей;п екен), Мейрамбек Телепбергенов, Гулсан Сагымбекова, Жанкумю Жэменке жэне баска улкендьюшЫ ж тххер мен кыздар эзш-калжыцымыз жарасып, жаксы сыйласып KexxiK. 0Mip болган сон езгерюаз хурмайды екен. Редакцияга кейшнен Куан- дык Туменбаев, Айхакын Эбдщалов, Кали Сэрсенбай, Зернебек Шшдебаев, Сешхкул Оспанов сиякты халанх- хы жптггср кедщ. Эркайсысы эр бел1мде icTece де эдебиехке келгенде кенйнм1з хокайласып, агалы-шш болып, 6ip-6ipiMi3re exe ini хархып журехшб1з. Сонда менщ ез басым Жолдасканныд журналисхнс шеберлпь не, Мугашмбай аганьщ енбеккорлыгына, Марахтьщ ехе усхамды, парасаххылыгына, Гулсан мен Жанкумюхщ жаныныц хазалыгына кахгы кызыгушы ед1м. Редакция- да 6ipre кызмех icxecKeH жшттердщ кеб1 бул кундер! эжептэутр кызмех туткасын усхап охыр. Жекец мен Мукац жэне Баймолда болса о дуниел1к больш Kexxi. Куандьщ каламы карымды 3pi дарынды жазушы аханса, Марах «Президенх жэне халык» газет!нin бас редак-

t f c r ---------------------------1 4 2 ---------------------------- 'd b ' торы, Мейрамбек узак жылдар «Егемен Казакстанда» icTen жур in. Казахстан Президент! грантыньщ иere pi атанды. Ka?ip ол Казах Те\\пржолы ¥лттых Компаниясы Акционерлш Когамыныц бухарамен байланыс жешн- дег1 департаменттщ дирехторы болып icTen жур. Зер- небех Шптдебаев «Казах т ш мен эдебиетй) журналы- ньщ бас редакторы. Гулсан Алматы халасынын аюм- пшпк аппаратында, Жанкумю облыстык басылымда, ал Кали Сэрсенбай «Алматы акшамы» ra3eTiHiH бас редакторы болып кызмет ктейдп Эбдуэли Карагулов аганыц зейнеткерлшке шыкканнан кешн ол KiciHin орнына «Егемен Казакстаннан» Пернебек Бейсенов, кешннен Пернебектгц орнына Мамадияр Жакыпов, Мамадиярдан хешн Баймолда Муса редахтор болды. Осы аттары аталган адамдардьщ эркайсысынын уй- peTepi кеп, айтары мол жандар едк Ойтседе мархум Обдуэли аганьщ бiлiмдiлiгi мен бш прлш , асхан адамгерш ш т, Пернехеннщ ахкещл, адалдыгы мен ар нэрсеге тез ceH rin m ri, Бэкецнщ ете устамдылыгы мен сабырлылыгы ал! кунге кез алдымда. Ал Мамадиярдьщ кыры мен сырын кеп ацгара коймаганымызбен, адам баласына жамандьщ ойламайтын жаксы адам екен- дйхне K03iMi3 epKiH жеткен сиякты. Желтохсан окига- сынан кешн б1здщ «Жетку» Рыскулбеховтщ суретш басхан болатын. КазТАЕ-тан тусхен бул cypeTTi газет- хе жариялауды усынган басха жгпт бола тура, Мэхен барлык xiHaHi ез мойнына алып, жалгыз esi 6ipa3 жапа шекп. MiHe, осындай ерллк жасаган Мэкендг де катты сыйлап Kerri к, ал! де сыйлаймыз. Ежелден достык. сыйластык орын алган бул ужымда мен жиырма жыл кызмет аткардым. Абыройым жаман болган жок- Ал облыстык «Жетку» газет! кай жагынан болса да журтшылыхтьщ колдан-колга туармей окитын сушк- Ti басылымына айналды. Онда кетертген маселелер

t f c r — -------------------- 1 4 3 ---------------------------- 'd b ' yaKj.iT унш е жалгасып, окырмандар тш еп м ен ундесш жатты. ¥ж ым мушелер! онда жарияланган улкендь юшип макала, очерк, хабарлардыц мэнше, мазмунына айрьщша кещл белдк Сол менщ сушки «Жеткуым» сол кездеп кетерш- ген тугырынан одан api аспаса ешкандай темендеген жок- Кдйта уакыт талабына сай, еллмпдщ еркшдок ал- ып, Тэуелйздплне кол жетюзуше байланысты еркш косшп, ойларын ашьщ айтып канатын кец жайып ке- леда. Буган мен катты куанамын. Егер «Жетюуды» 6i- реудщ колынан коре калсам. мынауьщыз ете дурыс, осы газети окыцыз, бул газет баска басылымдардан едэ>лр артык» деп шын мэшнде мактанып айтамын. Облыс eMipiHiH айнасы аталган «Жепсудьщ» бет- тершен ем1р1м1здщ сан-салалы жацалыктарымен коса мунда саясат, енеркэсш, ауыл шаруашылыгы, элеумет- т1к сала, бипм беру, гылым жэне денсаульщ жуйесг енер мен мэдениет жэне эдебиет кецшен камтылып ке- ледг Осыньщ бэр! дарынды редактор Жакыпжан Нур- гожаев, карымды журналистер 0Mipe OpiH, Светлана Буратай, талантты акындар Куат Кдйранбаев, Hycin- бай Обд!рахым, сондай-ак шебер журналистер Сайлау- бек Байдуйсенов, Жанкумк Жэменке, Нуржамал Оль шова, Шолпан Жумадшова, Нурбол Элд1баев, Олима Есенбаева, Болат Абаган жэне баскалардьщ ершбей еткен едбектершщ игл нэтижей деп бшемш. «Жетку» эрдайым менщ журепмде, Керсетер жацальщты жаркыратып, Сынайтын кемнплжп калтыратып. «Жетюу» газетшде кызмет icTey Мен yuiiH болган ед1 жарты бакыт, - деп мактаныш сез1мше беленемш.

144 Б1РГЕ 0TTI ЖАСТЬЩ Д0УРЕН, САНАЛЫ ШАК (Естелт) Мен Бэкец - Баймолда Садьщанулы Муса жайлы естелйк жазамын деп ешкашан ойламаган ед1м. Амал не, жазуга тура келдь Эйтсе де колдагы каламым журмей, жанымды 6ipa3 кинады. Ак кагазга телм1рш узак отырдым. Абзал досымнын кай кырынан келсем екен? Адал достыгын, улкен адамгершшпш, Kici баласына киянат жасай бшмейтш айрьщша касиетш, 6niK парасатын, аса сабырлы да саликалы, аспайтын, саспайтын ж!бектей мшезш эцпме аркауына айнал- дырсам, айтайын деген ойымды жинактай алмай, шаш- ыратып аламын ба деп коркамын. Кез алдымда кеше- ri жастык шак- Бэкенмен o ip re етшзген кещлд1, естен кетпес кундер. Япыр-ай, адам eMipi осыншама кыска болар ма, жаксы басталган гумырдьщ, ем1рден кергеш, туйгеш кеп, бшмд1 де бш кп , улкен журекп Бэкецнщ 3Jii де журе туруы кажет-ак ед! гой. Кеше гана Бэкен жетшске келш едь Bip Караганда бул да аз гумыр ем­ ес сиякты. Алайда, айналасына акыл-ой болмысымен, адами асыл касиепмен нур-сэуле шашып, сейлескен адамыньщ ойын бшктетш, жанын жадыратып журетш Бэкецнщ зт де бграз гумыр Kemyi жен едь Ол 6 i3re керек едк Экеден ерте айырылган ол кеп киьщцыкты бастан кепйрдй Жоктык дегеннщ не екенш бшш ocTi. Жалгыз анасынын ыстык алаканында тэрбиеленген ол катары- нан калмауга, анасынын у к т yMiTiH актап шыгуга, айт­ кан акылын угуга тырысты. Осыньщ нэтижесшде оку- ын уздж бтрдо. Казак мемлекегпк университетш де ойдагыдай 6i-

t f c r -------------------------------------- 145 --------------------------------------' t t e Tipin, кептен армандаган журналист мамандыгына ие болды. Алайда, ол осы Алматыда немесе туган ауданы Жамбыл немесе Каскелецде кала алмады. Ол Жамбыл облысыньщ MepKi ауданына белшдо. Ол кезде зан сол- ай болатын. Амал жок. Бэкец M epKire келдн 0 3 i 6ipiHuii рет аяк басып отырган MepKi оны жатсынган жок. B ip a K eKi тшде шыгатын аудандьпс «Коммунизм туы» газет!Hiн редакторы жогары бипмдо жас маманды катардагы эдеби кызметкер eTin кабылдады. Сейтш, Казак мем- лекеттш университетшщ журналистика факультетш кшен бестжпен, ягни уздж б тр ген Бэкец менщ эде­ би кызметкер iM болды. Ол кезде мен in осы аталмыш универснтеттщ журналистика факультетше сырттай окуга тускен!м сол е;н. Салмакты да сабырлы Бэкец- ni ft керемет устамдылыгын мен сол жолы байкадым. Жумган аузын ашпайды. Редактордыц усынысымен амалсыз келкп. сыр бермедк сулу торы аттай болып, жумысын ютей бердь Бэкец M epKire отбасын Keuiipin экелгенше, ягни 4-5 ай шамасы б1здщ уйде, 6ip болмеде жаттьщ. Екеум1з 6ip туган бауырдай болып, жаксы сыйластьщ, ашык сырластьщ. Bipa3 уакыттан кегын Бэкец жан жары Бу- бина бала-шагасымен (eKi ул, eKi кыз жэне ineuieci) M epKire Keuiipin алды. Бубина да акжаркын жан екен. Сыйластыгымыз одан бетер артып, 6ipiMi3ci3-6ipiMi3 тамак нппейпн жагдайга жетп'к. Бубина аудандык га­ зетке корректор болып орналасты. - Шекербек, - дед1 6ip KyHi Баймолда. Бул кезде ол 6i36eH 6ipre туратын. - CeHin талабыц жаксы. Акылыц да ешк1мнен кем емес. Саган жетпей жаткан 6ip нэрсе бар. Ол - 6miM. Сондьщтан ертелькеш кеп окып, кеп 1зденгенщ дурыс. Неш оку керек екенш мен саган айт­ ып турамын. BijiiMciз ешкайда бара алмаймыз, - дед1 де

* * * ------------------------------------- 14 6 — — --------------------------'d h r 6ipa3 ютаптардыц ютаптардыц пз1м!н бердь Келе-ке- ле ол менin устазыма айналды. Окыган К1таптарымды сурай бастады. Алгашында ойымды ашык айтпасам да оньщ бул эрекетше шамданганым рас. Б1рак сезд1ре койгам жок;. Кешннен оньщ шын мэншде Meni оз децгешнен Koprici келетшш тутадм. Шын достыгына катты риза болтаным бар. Бэкен уз!лген эцпмесш одан 3pi жалтады. - Мен саган шын сырымды айтайын, - дед1 ол 6ip кезде, - маган Меркие барасыц дегенде катты киналдым. Ол жер маган таные емес. Калай барамьш? Бармай коюга тагы болмады. Не icTeceM екен? КазГУ- де Кожакеев Тем1рбек деген декан агамыз бар. Ол Ki- сшщ MiHe3i сондай. Кадалган жерден кан алады. Бэрь 6ip баргызбай коймайды. Осы кезде ойыма сен тустщ. CeHi танымасам да crmiri умгги сенен кутпм. Сенщ Магирашпен айтысканыцды бiлeмiн. Айтысыцды окы- ганмен. Содан Мерюге келгешмде сеш1здегешм рас. - Ол жшт редакцияда, зайыбы eKeyi де сонда кыз­ мет гстейдо, - дегенде неге екеш белпеп шешем ул тапкандай куанганым рас. У м т м алдамапты. Bipre ту- масак та тугандай жэне квптен бшетш адамдай куана карсы алганыца ризамын. Шэркулге де ракмет. Аядай тар белмеде калай турамыз деген жок- Кабак шытып, карсылык корсетнедп - деп эцпме тиепн агыгкан е/н Бэкец. 03i шама-шаркынша аянбай ецбек етш, аялай ecip- ген ул-кыздарыньщ кызыгын, зейнетшщ жемгсш ещц керем деп отырган Бэкец кенеттен жабыскан аурумен 6ipa3 алысып бакты. Ауру екенмш деп элдеюмдердей тосек тартып жатпады, морт кетпедь Кайта гумырыныц соцгы кундерше дейш Казактыц Аграрлык универ- ситетшде ел катарлы ецбек erri. Амал не, туске дейш жумыска кетп деген Бэкец тустен кешн ушне келin, мэцгш к кез жумды. Алланыц iciHe шара жок. Артында

t * * --------------------------- 147 --------------------------- * * * ацырап жан жары Бубина, балалары Салтанат, Марал, Баубек жэне немерелер1 калды. Осы Бэкецмен 1973 жылдьщ басынан бастап «Жеть су» газетшде 20 жыл 6 ip re кызмет ютедш. Алгашкы жылдары ол жауапты хатшы, мен оньщ орынбасары болдым. Сондагы байкаганым баягы Мерюдеп Бэкец- Hi н ез1. Сабырлы да саликалы Бэкец бетегеден бшк, жусаннан аласа биязы мшезшен 6ip де аумаг ан. Ак адал ниетй риясыз таза кощл1 дэл сол кахпында десе бола­ ды. Есесше ысылганы, мол тэжгрибе жинаганы, шыны- гып, шыцдалганы байкалып тур. Ойын б(рден сарт етюзбей, ми казанында корытьгп, эбден nicipin айтады. Жаксы десе де, жаман десе де дау айта алмайсыц. Терец бнпмнщ аркасында, адами касиетшщ нэтижесшде жау­ апты хатшыльщтан редактордыц орынбасарлыгына ке- тершдг Бул кезде мен бел1м M enrepyniici ед1м. ©Mip болган соц озгеркйз болмайды екен. Bipey келш, 6ipey KeTin дегендей, редакция кызметкерлерк acipece, басшылары ауыса бастады. О т п з кудайдай Kopin, керемет тутатын Обдуэли Кдратулов агамыз зейнеткерлшке шыгып, оныц орнына «Егемен Казак- стан» («Социалиста Кдзакстан») газетшен Пернебек Бейсенов деген азамат келдг Осы жылдары Баймолда облыстык партия комитет! насихат белш! менгеруппсь н1ц орынбасары болып кызмет ктедг Тжелей басиасез мэселеймен айналысты. Ауьщ-ауык езшщ уйренген «Жеткуьтна» келш, жтттермен баягыдай эцпмелесш гурды. Редактордыц 6ipiHuii орынбасары болып журген жаксы азамат, белгЫ журналист Сарбас Актаев «Еге­ мен Кдзакстанга» редактордыц орынбасары болып кет- ri. Белru i 6ip жагдайлармен редакторымыз Пернебек Бейсенов орнынан босатылды да, оныц орнына та- лантты журналист Мамадияр Жакыпов келдг Мэкец

‘r i b ' ------------------------------------- 1 4 8 --------------------------------------- ' r i b кеп ютеген жок- Колбиннщ каЬарына m irin Желтоксан окигасына катыскан Кайрах Рыскулбековтыц суретш газетке жариялаганы уппн кызметшен босатылды. Осы окигадан кеЙ1н «Жетюуга» Баймолда Муса редактор болып кедщ. Мен1ц де жеттеш журген жайым жок e,ai. Атыма эр Typjii жала жабылып, Асанбай Аскаров ага- мыздьщ жерлес) болганым yniiH жумыстан кету Kavni басыма генin турган. Ак кещл адал редактор Пернебек Бейсеновтш, кызметтен кету ce6e6i де осындай есек- аяцныц Kecipi болатын. MeHi жацадан келген редактор Мамадияр Жакыпов облыстык партия комитетшщ айтуымен жауапты хатшыльщтан босатып, редакцияныц жацальщ хабар жэне спорт бел1мгне ауыскан кез1м. Досымнын редактор болып келгенiне, шынымды айтсам, катты куандым. Ce6e6i ол мегнд KiM екешмд! жаксы бшед1 гой деген улит сэулес1 пайда болды кещлде. Ойтсе де сыр бермей 6ipa3 журд!м. Элштщ артын бактым. Редакциядагы абыр-сабыр басылып, ужымнып жумысы б1ркалынка тускеннен кешн мен Баймолдага «MeHi мэдениет бел1мше Ж1берсец кайтед1», дед1м. Ол сабырлы калпын сактап 6ipa3 отырды да маган жымия карап кулдг - Шекербек, сен асыкпа, - дед1 ол салмакты сейлеп. - Мен сеш жаксы бшемш. Есщде ме, екеум1з редакция- ньщ хат бел1мшде icTen, сен активтермен белсене жумыс ютегенсщ. Тэжлрибен облыста сез болып, мак- тауга iiii [тгенстн,- Штаттан тыс тшпплермен калай жу­ мыс icxevfli жаксы бшесщ. Егер сен хат бел1мше барып, бел1мнщ жумысын дурыс жолга койсац, сез жок, кешн мэдениет белiмиге ауыстырамын. Сейтш. мен ецбекшшер хаттары жэне букарамен байланыс болгмгнде 6ip жылдан астам жумыс ктед1м. Бел1мге тускен'хаттардыд жатып калмауын кадагала- дым. Апта сайын окырман хаттарынан белгм, бет 6epin