Ақылия Бекбайқызы - Сөнбесін - Шырағың

ОШПЕЙД1 ЕКЕН ОНЕГЕС! Ж АКСЫ НЬЩ /и / Ежелден бар цанга сщген тект1Л1к, Кабылдайтын жылы жузбен тек кулш. Тунып турган байсалдыльщ, мацгаздьщ, Адам жанын баурап алар ептшш. Устаз едщ 1зджуш коймаган, Керкем сезд1ц т е р е щ н е бойлаган. Азамат ец елш суйген елжанды, Казагьщнын болашагын ойлаган. Басшы болдьщ эдшдштен таймаган, 1згш1кке пек к е щ л щ тоймаган. Тшепнд1 зейш койып тыцдап ап, Ак-карасын аныктамай коймаган. Ана ТШ1Н кад1рлегж жасынан, Сан кедерг1 етсе дагы басынан. «Ултшыл» белып кетем-ау деп б:р куш, Кездер! жок урейлжш шошыган. Мектептерд1 тыным кермей аралап, Бага бердщ ерб1р 1СТ1 саралап. Коя бшдщ бш1М1 бар жастарды, Эдшд1кпен басшыльщка жацалап. Акпаратты актарушы ем кунде мен, Жан болмады жаксы ю щ ц кундегж. Ой козгадын байыппенен байсалды, Депутат боп укш еттж мшбеден. К,ыран едщ балапанын баптаган, Урпацтарын, са)'М)цд1 актаган. Бабасына зор ескерткпп орнатып, Ест1Л1пн, тект1Л1гш сактаган. )5)

Дариядай а ц ы л ы бар, бш!мд!, М еп елегт урпагыцды - гулщд1. Акылияц устаздардьщ устазы, Акыл бергж жас ер!мге бупнп. Кеп н ер ст! багаламай жас куш, Енд! бугш армандаймыз жацсыны. Жылдар жылжып етсе дагы жацсыньщ, Ошпейд) екен енегес) - нац шыным. Жумабек Разалыулы НТОРМАНОВ. 2008 жыл

СЕНБЕЙММН, СЕ Н У ЦИЫ Н Ж О К ГЫ Е Ы Н А Жйркепп? пен Т)й/$йЯйСй7й /яйРйЛй//^йя, 7йл^йр мс// Ес/к/и/бс бйралйп^йя. 0//ь///я/ы /7йрлй.мс/ш?кс г)сну7Ий/я бон, Дйрйсйй йубйпь/ябй й^йлйпайя, Гори: й/идбйя, А*орнсяпсп /^ось/лй/7?ь/я, дбся й^й, /Пуь/С/^ЙП С6</' ЛУЙГЙ//. Д*йл/^йпбйрбы/^ /^ял/^йяы, йрь/сы се)/', А*0/^Л куйб)//^ СЯр/^Ь/Л7ИЙСЙРЬ/СЬ/ сг)/. Яолй/и. Тйлайи/, Туляпы/^ йс/^йр /пй^ы, у4/^/йябйй .жс/^с.й//й/ пйтиь/сь/ сб/. ^уг)й//г)ь//^ ярбя^срл^р /^О^Я^/Ь/ЯЫ/^, Тбрй^йСЫ, .Жулбь/ЗЫ, .Ж'йраЬ/СЬ/ сб/. Д*Ь/ЛЫЯ/Ь/ 6'}',МЙ.Ж'ЙЛб)Ы7? /^ь/р/^ыя /иус//;/', Жйлй/^бян ,жс/н///'с /поул/к сяркы/; куя////;', ^бс/;бсм //яр й<?й.мс)ь/ яятмябь/, у4лиыс .же/я/ .жйсь///г)я кмын /иус/и/, Д*яь/н /яус/я/ /^йлкй/;//ь/// Бйс сйрбйзь///, ///СШС/П/Я й/7! ус/я/ябс /^йыя /с/я/. Жйсы/^яйя йлаыр, зсрск - озя%сб/'/^, Аур/яя/^я/й, борй///яуры// оз/лс)ер/я. Шсмя'тс ш с^/рея/ /йсрп7кся//^бс, Дулй/^ КОМЫЯ /7№//й)й)^й оз/'р СГ)/,1/. Сспб^М/'п, сс//у КЯЬ/Я, .ЖОК/ПЬ/^Ь///Я, 7яс бясып т у р бояьм/бь/ /^яз/р .мс///'/^. ^/П/ПЙПбь//^ бул ИОЯйбеН бй/^й .Ж'ЯК/^Я, Рязй боя, язбы-кон/и; копай// бя/^кя. №/ЯЯ 3/СОлбйС, П/ОПЫря/^ П/Ор/^й боль/и, Б'елб/ болсын бебсл;'/; .ж унй/^ .жй/^/яя/ Дубйяыти /$уй/я бер/'п, урпяаы/^я, М/'я^/ЗСЙ/ /^ОСулы/^)ы йбь/рОЫ /ЯЯ^Я. Н у р 1л и я А Й С А У Л Ы , Караша. ]998 жыл.

АСЫЛ сезш ЖАДЫМЫЗДА, ЖАН ЭКЕ Многие из нас живущие на планете Земля испытали чувство потери близких родных, друзей. Горе, которое ни с чем ни сравнимо - одиночества боль. Ощущение, что небо обрушилось на землю. Когда на твоих глазах из жизни уходит отец. Это тяжелее испытание. 90 дней продолжалась нервная борьба, и его дети были свидетелями последней битвы за жизнь нашего ПАПЫ. 70 дней его жизни прошли в реанимации института «Онкологии». Он перенес три операции, выполненные доктором медицинских наук, хирургом Бахытом Хайдаровым, его консультировал академик Мухтар Алиев. Дежурные врачи, медсестры реанимации, многочисленные друзья, родственники, видевшие отца в его последние дни были поражены его оптимизмом, мужеством, верой в жизнь... о/мам, мз рамы Алемуеи? кроеь. /йу№7М/Я 0О/МОИ- Зя .ж*мз77ь, за СЧДС77?Ье, за Л70б06Ь. //л ?< 27 И Ь М6ЧЙЯММО ОМ С М /70С М Й Г 0</м;м з б е с ь ? 77^с?мь ^ я м ф /м ^ У / Ь / О М ', ш у м ж у М.И 7Юб)ярММ7, /7 0 7 М 0 М ОМ СКЯ.Ж '67М.' «Т7уС777Ь Ьо7/М 7С Я е М О О (7 М Ь 07МУ7ММ7777). 5 мх мб.жмь;^ ф'ша.у мруких / 7оА7 моро^ мм едсестер ес/мре'ше/м. Сулыбком. Мй 07^70бяелеммм%усм70х, Т7тМЯ7МЬ ОМЯ7775 ОМ СМ/РОСМ772 м е е з м о ч о м . 4 «^<ЗХЬ77М у У я м б ^ р О б - ч с р м с е 7МУЧМ, МЛСЧМ ОМУСМ7МЛ 7УуС7МЬ ме ^ 'С 77М/7М - бб7777Ь7р, ом .жгмзмь тимо^мж мо^армл.. Т7аж м777 07мем -уеерем, молом емд ]54

ЭКЕ № реаННОЙ раны ДЛСИ^ет кроеь № )ет //срс//ая борьба :пытали чувство За .жизнь. За счлс7мье. За л/обоеь. в ни с чем ни №'.ж*чин он только нри;;и.мает, э обрушилось на / / есем уееренносА7?ь еселяе/?!. гец. Это тяжелее //с зря он часто еоеорил.* и его дети были ЛЫ. 70 дней его <^ся .жизнь - борьба, ш». Он перенес Бороться нуж/ю бо кониа». хнаук, хирургом адемик Мухтар //о е э т о т раз /й?еебо.м ерае, многочиелтные 5 сруб;/ созвал ясс/?о.ж мра/о;ний очае. Едние дни были изнь... ^ К а б С Л Н /К Н СЯ70Я7Й, .Н 0 .7 !/а ПОЛОСЫ С К 7 0 //Я /Уреб жм.жес/ййо.,и от^а. А/а и аоеорят - такоеа субьба, /Уераеный бой он объяеил /Ус знаем, еряб ли х еати т енд Лоеарный ерае е еруби сибит, /^сло черное - теорит... ЭКЕ - ОТЕЦ дке/ Лак .мносо е этол7 слоес.* Запах бжусана бескрайней степи. Величие - небостунной еоры, Збороеьс - Сары - аеачской еобы. Оте% - Отчизна, Робина - А/ать, А/астояи^ий б.жиеит, за эти слоеа - Лаэягбый бень еотое убирать. /7ес)аро.м еесно/о е бескрайнее) степи Арасныс .мак;/ ^еету т - Э то намять он?мое, б.жиеитое, бойкое. Э то память кроем - За Отчизну они иолеели.

!Ас ' - начало /Д7?л/- Эшо ^//ы, хорогмем кроем, дке/ ()ос7??оммым пример, Эке женшде калам алып ест ня .ж'мзмсммоти Б1рак б1р \\к дке/ О/ие^ - еосям/йянме йелмком люб^м, еке кандай багЕ Зяяях бж усяяя зольном стиеям, ^елмчме - яс^осшуяяом ^орь/. деген суракн соган жетелеп Е Баласы - Болат Эбогулы К,аскелец, 1998 жьш Экем13 б1зд] кырманньщ н орылатынын, ] коздайтынын, кез1М)збен кер< да екемж б1рг кыскы демаль К^атыш тэтейп «Ауыл ем1р)н балаларымж ^ куН)М13ДЖ орь окыдык, кала е -салтымызды у тыннде сейлещ ауылшаруашы. халыкка жакьн Бупнп кун жет)к сейлеу1м Кейш есе к< тэриеледг Б)зд бала арасындаз Еш уакытта < колымыздан К1 Б13Д) кина калгандыгы... Бпуйге юр] койнына сыйм б!ЗД) сынап, ба

БЧ ТАНЫНАТЫН ЖАН Эке жен1нде ойламаган жерден п1К1р айтам, еке женшде колыма калам алып естел1к жазам деп К1м ойлаган. Ырак б1р мезпл екж1н сж1н ем1р!цде кандай орны бар, саган еке кандай бага берд1, сол сиякты сж екещн калай курмет туттьщ? - дегж сурактьщ алдында жауап кайтару керек екж, тагдыр б:зд! соган жетелеп алып келдт Экем13 61ЗД1 к1шкжтай к у н 1М !здж ез1мж б1рге алып журетш: кырманныц не екж1н, астьщтыц калай шыгатынын, калай орылатынын, мал жайылымы дегж не екж1н, койдыц калай коздайтынын, калай гогытылатынын, калай кыркылатынын. кез!М1збж керсетет1н. Кыстьщ суыгында да, жаздын ыстыгында да екемж б1рге журд1к. Есейе, мектеп жасына келгжде, жазгы, кыскы демалысымызда агайындарымыз: Кудайбергж ага мж К^атыш тетейге, не Ильяс ага м ж Бисара тетейлерге Ж1беретш: «Ауыл ем)р1н керщдер, малшы т1ршш1Г!мж танысыцдар, ауыл балаларымж жакын больщдар», - дейт1н. Себеб1, 613 к1шкжтай кун!М!здж орыс балалар бакшасына бардык, орыс мектеб1нде окыдык, кала ем1р1мж б1те кайнастык. Сондыктан тш1М)зд!, дестур -салтымызды умытпасын дегж< екж. Ауылга ж:берерде: «Тек ана тшшде сейлецдер», - деп тапсыратын. Сонын нетижес1 болар, мж ауылшаруашылыгыныц инжжер1, Болат курылыс инжжер] болып, халыкка жакын болдык. Буг1нг1 кунде ез замандастарымыздыц алдында ана тшшде жет!к сейл^1М13д!н ез]нде де еке ецбеп бар. К е т н есе келе, б1зд: ез1Н1н бш!мд1л!г!, жан-жактылыгы аркылы териеледт Б13Д1Цекеге дегж тартылыс куш1М13 ерекше ед[. Эке мж бала арасындагы тус!Н)ст1к тек кас пж кабагымыздан-ак б)Л1нет!н. Еш уакытта екеге карсылык жасау, еке сезш ею ету б!ЗД!н колымыздан келгж жок. Б13Д1 кинайтыны - осы тербиж щ узакка бармай уз!Л!п калгандыгы... Бут1нн1н. б ел тгж д 1п . Б13 уйге т р т келгжде, терт кубыласы тугелдж гж дей куанышы койнына сыймай, б1зге жинап койган бш1м булагын куятын. Эр1 б!зд! сынап, бас-аягымызга карап, «не б М р т , не шештщдер, калай

орындадыц, ел1ц аман ба, ек1м» деген сурактарды коя отырып, ОЯНСЫН. ЕЛ1Н1Ц. «Эке - балага сыншы» дегендей, калай жауап берер екж деп сынай бшс1н, келешег карайтын. шыкканымыздЕ Бегжбай, К^аба: Б13 оган уйржгжбгз. Эке алдында ет1р1к айтпау, мактаншактык ТЫС 61Л1М бер< жасамау, б!реуд1 алдамау, едшдптн айту, еке алдында актарыла трмегж). ашылу, жаны аскак адамньщ ар-намыеын ардактау, алыеца жакынга да ед1л болу бул - б1зге екж1ц бала кез1м1здж бергж, Осындай 61л канымызга сщ гж тербиесг поэмасын жазд] Б13 еке шешедж ушеум13. К 1ыпм13 - Гулмпра. Экем13 кызына К^айран еке, ерекше кещл белдт К^ыз нез1к. Ешуакытта жасымау керек. Бш1мнщ ем1ртанымымы шыцы Мескеуде деп, Гулмирага М ГУ-ге тусуге багыт берд1. Оны б1Т1ргеннен кеЙ1н аспирантурны Ралымжан куйеу бала еке^1 окып, Енд1 мше, е Ралымжан кандидат болганда: «Енд1 Гулмирага жол ашылды, ол алган бЫм!мг шыгар. с да коргау керек, 61Л1МН1Ц аты бш1м гой», - дейтш. «М ж кызымды калай жаксы керш, камкорлык жасасам, сждер де оны солай «Казакта же камкорльщтарьща алуларыц керек», - дегж есиет1н бгзге, Болат Жаксылыгы екеум)зге аманат етуд1 умытпапты кайран екем. жасап, колымы: Экем1збж б1рге Жетюудыц кер1кт1 жерлер1Н1н барлыгын Б]рак екем13 араладык. Асы жайлауына шыгып, Мухтар Э^езовтьщ «Цараш уЙ1М)зде уш жу: -К^араш» уакигасыньщ калай туганын танып, К1Ш1 К^араш, Улкж Б)з еке ренн К^араш, Ортаншы Карашты керд1к. Саймасай, Сет болыстар туралы б!реуд1 даттагаг ест1п, 031М13 де осы ауылдан екж 1М13д1еке аузынан ест1Д1к. Талгар туралы ештещ шьщына шыгып, Турар Рыскуловтьщ журген жерлер1н екемен б1ЛД!рмеЙТ1Н. О; б1рге араладык. Есш кел1Н1н ед е м ш 1Г1н де екемж тамашаладьщ. КеЙ1н мамамны «Жас кез1нде к е р г ж 1 жоктыц, улкейгенде айтары жок» деген сезд1де еке аузынан ест1Д1к. жасытпайьщ. ( Есейе келе, Домалак ана м ж Бейд1бек бабаларга бас И1п, тагзым кермес!н, мен е< етпк. Бабамызбж, анамыз туралы ел аузында ацыз болып кеткж тамаша тагылымдарды еке аузынан ест1гжб1з: Эке 613Д1 е «Келт1ргж 613Д1 ем1рге бабаларым, б)лд]рмей жет1 К^асиетт1 асыл жан аталарым. жеткж жет1ст!к Тарихка Т131П койган урпактарьщ, керек. Сждердч Бас и т тагылым етед1 балаларын», - Мен - совхоз д деп еке дестелеп кетунп ед1. инженер) болгар Енд1 ойласак, осы тербиж щ барлыгы ер балага лайьщты туган жерш жет!к бшсгн, туган жерше, табнгатына дегж сез!М1 «Бунысы т шьщдарыц алд: 158 балаларым коре келешекге де к алган екж.

тарды цоя отырып, оянсын. Елшщ, жер1Н1ц тунып жаткан тарихи сыры бар е к ж т :рср екендеп сынай б1лс!н, келешепне кажет болар дегж ойда болса керек. Кейде жеке шыкканымызда, Райымбек батыр, Карасай батыр, Наурызбай, пау, мактаншактык Богжбай, Щабанбай, Абылайхан туралы мектеп багдарламасынан алдында актарыла тыс бйпм берепн. (Б13 окыган кезде мектеп багдарламасына ардактау, алые ка К1рмегж). кез)М!здт берген, Осындай бЫ мнщ непз! болар, Болат кей!н «Ана» туралы ацыз- ]ра. Экем!з кызына поэмасын жазды. маукерек. Бш!мн1ц Щайран еке, бшгж!цн1н берш 613Д1Н акыл-санамызды ес:руге, багыт берд1. Оны ем1ртанымымызды байытуга жумсаган. ^ бала екеу] окып, а жол ашылды, ол Енд1 М1не, ез1М1э еке, ез1М1з ел баскарган ек1м болдык. С ж ж 1Н. «Мен кызымды алган бт1М1М1з6ж, енеге тербием!зд1н далага кетпегждпчнж дер де оны солай шыгар. жетш р1зге, Болат «Казакта жет1 атаны бшу парыз, дертщ барлыгын Жаксылыгын атаньщ ете/ карыз» деп, Казактан бастап шеж]ре )езовтьщ «Цараш жасап, колымызга устаткан да еке. Б:рак екем)з руга белгжд) жек керетш. «Эз!М!з толык казакпыз, Караш, Улкж уЙ1М13де уш жуздщ екшдер! бар» дейт1н ед1. тболыстар туралы Б)з еке рж1Ш1н еш уакытта кергем1з жок. Б)реуге налыганын, тн ест1Д1к. Талгар б1р^д1 даттаганын ест1мед!к. Т1ПТ1 еткж ем1рппн кайгылы жагы жерлер1н екемен туралы ештене айтпайтын. Жумыс жен1нде де рж1ш жагын итамашаладьщ. б1лд1рмейт1н. Оньщ барлыгы анамыз екеуппц арасындагы сыр екж. пары жок» деген КеЙ1н мамамныц айтуынан ест1Д1к. «Ештеце айтпайьщ. Балаларды жасытпайьщ. Ол - мж1ц тагдырым. Балаларым мж кергжд) )габас И1п, тагзым кермес1н, мж ест1гжд1 ест1мес:н, ем1н-ерк1н есс1н», - дейд1 екж. цыз болып кеткж Эке 613Д1 ерекше (1ппнж езш т) жаксы керд!. Оны б1зге б1лд!рмей жет1ст!г;м1зге куанса да, )ппнж куанып, сыртынан, балага лайыкты жеткж жет1ст!к шек емес, еждер мж ж елдекайда артык болуларьщ гына дегж сез!М1 керек. Сждердщ тербиелерщ баска. «Эке кергж ок жонар» дейт!н. Мен - совхоз директоры, еюмнщ орынбасары, Болат трест]ц бас инжжер] болганда да куанышын бшд1рмедт «Бунысы не?» деп ойласак, енд: тус!Н1п журм!з, шыгар шыцдарыц алда деп б!здж улкж ум1т куткж. «Бар жаксылыкты балаларым керс1нш1. Сел болса да мойнына ауыр жук туспесшпп, келешекте де киыншылык керместпн» - деп е з т е ауыр жукт! алган екж.

(&) калжьщдасып, Б)рде екем: «Сждерд]ц еке-шеше аркасында мойындарыцнан Ер адамныц ез б1раз жук тусс1н, балалар арасында татульщ болсын, балалардыц айтып мез бола тербиес! мж окуын б1зге сж!цдер, шешен екеум13 устазбыз гой деп, барльщ немерелерш колына алды. Б)з еке - шеше аркасында Б1зге арнага? жас уйлж гж жубайларша ем]рд1ц рахат дуниесш кеше бершшз. кун]нде б1зге ке Балалардыц окуы, тербиес1 ете жаксы болды. Тертеу1 де оку озаты. жаксы керет1Н!? Энер мектебгне барады. Ата-апа колында ескен балалар емес пе, казактыц макал-метел1н, еалт-дестур!н б!здж жаксы бшедт Эке Экем:з бж ц тербиес1 далага кеткен жок. ерекше. Онысы < Экем13 дуние жимады. Бар байлыгы к)тап болды. К^аз1р карасак, 031М13Д! б!рш-бг екем!зд!н казынасы кедеге жарап жатыр. Немерелер) окиды. Эр тербиес)нж шы К 1 т а п т ы ц беттершдеп тацба белгшер «осы жер1н окы, керепн ал!» Т 1 Л 1 м ж айтканд; деп тургандай. махаббат балалЕ Экс ез абыройын, курмет1н Т1р] кезшде жпнапты. Эз:м13 хальщ арасында жургжд)ктж екем!здщ ел араеындагы адамгерш!Л1пн, а жолдастары, карапайым адамдар жогары багалайтынын жд) тус!Н!п журм!з «Экец елее де, екецнщ кез1н керген елмес1н», - П-439 дегж казактыц макалыныц астары осында жатыр екен. Экем1зд1 танитын адамдардыц б!зге: «Экеннщ рухани дунпес1 алтын сарай ед1. Эздер1ц де еке болдыцдар, шешелер1це карацдар», - дегж сездер) б!зге куш беред1. Экем1з улкж галым, не жазушы болмаса да, 613 ушш аскар тау, туб] жок дария ед1. Сондьщтан да еке басына койган таска Болат ез журепнен шыккан асыл сезш казакша оилап, орысша жазып .. коиды. Таста: «Э ке-вели чи е недоступной горы. Эке - запах жусана на вольной степи» - деп. Экем1здщ кызмет бабында алган марапаттау кагаздары меннаградаларыи т)31п жазбай-ак кояйын. Оныц ез1 немерелер1н1ц алдында б]зд] ерекше б1р кетер1п таетайды. Эркайсымыз «М:не, мен1ц екем кандай болган!» деп мактанамыз. Экем1зд]ц туыстарына, достарына, ел!не кажетт1 адам болганына мактанамыз. Экем1з кызмет пен отбасыныц арасына шек койып белмед1. ^ызметте кандай жинакы, укыпты болса, уйде де сол калпын сактап, ез-ез1не есеп берш отыушы ед1. Жалпы кецшдй калжыцды жаксы керет!н. Т1пт! келшдер!, немерелер!мен де 160

моиындарыцнан калжыцдасып, «Эз!Л1ц жарасса, атацмен ойна деген осы» дей тт. № [сын, балалардьщ Ер адамньщ ез ерекшел!Г1 болады, ер адамга тен анекдотты б1зге М13 устазбыз гой айтып мэз болатын. Ж шеше арцасында ш кеше берпппз. Б1зге арнаган елецдер1 де, бата-тшег1 де бар екж, оны оз1Н1н Т1р1 пе/] де оку озаты. кун1нде б1зге керсетпедг КеЙ1н жеке мурагатын таптьщ. Б1зд: ете балалар емес пе, жаксы керет1Н1и бшд1рмегж. Ер балага тен тербие болса керек. ;аксы быед1. Эке Экем13 бен шешем13Д1н сыйластьщтары, б1р!н-б]р1 тус1нуш1Л1Г1 1ы. Каир карасак, ерекше. Онысы осы естелттщ басынан аягына деЙ1н кор1нт тур. Б13 релер1 окиды. Эр 031М13Д1 б1р1н-б1р1 тольщтырып турган, мэджиет! би1к ата-ананьщ окы, керепн ал!» тербиес1нж шыкканымызды еркашан мактан етем)з. Экем1зд1ц тш1мен айтканда: «Кемп1р1м еко/м1зд1ц арамыздагы ынтымак пж пы. 631М13 хальщ махаббат балаларым мж кел1ндер1ме бершс!н», - дсуш! ед1. .1 адамгерш1Л1Г1н, галайтынын енд< ' эргж елмес1н», - * лр екен. Экем13Д1 тес! алтын сарай [рацдар», - деген 13 унпн аскар тау, )йган тасца Болат п, орысша жазып аттау кагаздары ез1 немерелер1И1ц [ы. Эркайсымыз замыз. Экем1зд1ц дам болганына мына шек койып )лса, уйде де сол ЖалПЫ КОЦ1ЛД1, яемерелер1мен де 4^39 }61

Б О Л А Т ПЕН Т А Л Е А !ЩА 3.05.1997 ж. Щаскелен каласы Осы бата-т!лект) б)з Болат екеумйз жумыс устел{м!зге щойып, эр кун! соган карап ез{м!зге багыт берер багдаршамдай пайдаланамыз. «Б<здщ экем;з осындай адам болган» деп Ёштей мактанамыз. Талгат ЭБЕНУЛЫ «ЖАЦСЫ 1СКЕ ЖАН АЯМАЙ К1Р!С» Алгаш 2001 жылы Саркан ауданыныц тчзпнт колга алганнан кей)н, елд1 жете тану уыпн жерд1, тарихты танудын, маныздылыгына дж койган болатынмын. Сонда мен1 казыналы К^ойлыктыц купнясы, Жетюудыц осындай б1р шурайлы ец1р!н жат жерлж баскыншылардан коргаган батыр бабаларымыз ж етн д е ацыздар, елд:н^ жерд1ц атаулары, тылсым сырлары кызыктырды. Уакыт ете келе, Э31МД1 сарканттьщ деп сезшуге толык кеп]лд:к берет1ндей таным-туйс!пм калыптасты. Ауданымыз ! 928 жылы курылган, орталыгы патшалык кез1нен )езд болып калыптаскан Шубарагаш - Ойжайлаудан белгып Лепс1 ел! мек&1! болыпты. Ал )935 жылдан бастап Саркан селосы аудан орталыгы болган. Саркан - непзшен ауыл шаруашылыгын дамытуга колайлы, туризмд1 еркждетуге ьщгайы бар елке. Таудан кулап агатын агынды езждер1 аркылы суармалы алкап. Бул ещрден тек саркандыктар гана емес, бук1л ел1М13 болып урпак ардак тутар б1ртуар тулгалар шыкканын мактан тутады. Ж Атап айтканда, Бугыбай батыр, Шиырбай шешен, К^улсер1, К е т т т е у т бабаларымыздын ес1мдер1 кец1мен мел1м. Алаштьщ айтулы азаматы Мухаметжан Тынышбаев, санлак сазгер Мукан Телебаев, ^7^<г/<гу кайраткер каламгер К етм ж ан К^азыбаев, белпл1 галым Муктар Арын, танымал композитор Еркегали Рахмадиев, осы сиякты арыстарымызды толык танып-бшш, олар ес1п-енгж елке туралы . / 4 , толык маглуматтар жинап, б1р жуйеге келт!рт, «Саялы тер1м Сарканым» атты жинак шыгардык.

елшмге коиып, Сонымж, кутты мекешм1здщ тарихы катталып, жылнамасы )гдаршамдай жуйелен)п, шеж)рес1 кестелен1п, аудан гумырнамасы рет1нде и болган» деп кепннлжке усынылды. пгат ЭБЕНУЛЫ «Окымай, б!лмей устаздык кылма, адамгерш)Л!кт1 кад!р тут» дегж эке сез1Н1ц орындалуы осы шыгар. РЮ> Облыс келем1нде Сарцанныц орны бупн де, ертец де ерекше }н колга алганнан болмац. Кунд1зп кулк1Н1, тунп уйкыны бол!п, аудан аксакалдарымж ^маныздылыгына енг1мелес)п, олардыц )Ш 1 н д е кешег) басшы кызметте болгандары, :алы К^ойльщтын еогыс, ецбек ардагерлер1мж ашык енг1ме курып, кандай ютен щрш жат жерл1к бастайтынымызды, халыктыц неге муктаж екетн бшд1м. жен!нде аныздар, тырды. Уакыт ете Э к ж 1н «Халкьщньщ камы уинн, ез1цн1ц арьщ уш1н енбек ет» П1ЛД1К берет!ндей деген есиет сезш орындауга тырыстым. Багасын Саркан халцы ездер1берер. патшалыц кез1нен удан белпл1 Лепс1 Талгарым - тал бес)г<м Кш дж каным тамган жер 1орталыгы болган. Эрине, ор елкенщ оз1нд1к тарихы бар. амытуга колайлы, УН-ХН гасырда болган Тальхиз (Талгар) каласы Ж]бек дан к у л а п агатын жолындагы 1р1 сауда орталыгы болган. )928 жылдан аудан орталыгы. буюл ел!М1з болып /У/ЫРЬ/СЬ/. 'ын мацтан тутады. ден, Кулсер1, Кетж - у4уция/7;ыны^ гл/ /^///<://;7ь/, Алаштын, айтуль: яль?м .жоуь///, ррМуцан Телсбасв, - деп, акын 1лия бауырымыз жырлагандай, олкем13 ел бастаган н^галым Муктар кайраткерлерд!, онер адамдарын аз бергж жок. ^иев, осы сиякты Талгар он!р!нде ис1 казакка кещнж танымал когам кайраткерлер1 елке туралы Т.Рыскулов, С.Жданов, А.Избакиев, онер кайраткер[ Ы.Ногайбаев, дСаялы тер!м - демограф М.Тет1мов, гулама галым этнограф К.Байпаков сиякты жерлестер!М1зд1н барына мактанамыз. Дана халкымызда: «Ел - б а к ы п ын ес!г). жер аламиын бе<лгЬ> деген соз тепн айтылмаган. Цасиегп Талгар жер<нде 40 - тан аса улт пен улыс екшдер; саяси турактылык пж когамныц жаксаруын мурат еткж, славян, грек, уйгыр, тур!к, татар меджи улттык орталыктары бар.Барлык улттар б<р жагалан бас, б ф женнен кол шыгарып ем!р сур!п келед) !63

Сонымен б)рге жастардьщ 15 б1рлест1п жумыс 1стейд1. Байсалды багыт-багдары бар талгарльщтардьщ басты максаты жер! кунарлы, ел1 шырайлы аудан экономикасын еркендетш, хальщтьщ эл-аукатын жацсарту. Сондай- ак талгарльщтардьщ кептен берг! суранысы цанагаттандырылып, цаланьщ ек1 жагын косатын ортальщ кеп1р салынды, сол сиякты Алматы-Талгар жолы жацаланып кайта салынды. Осыныц оз1-ак елд!н ецсес1н б1р кетерш, ецбекке дегж кулшынысын арттырды. Хальщтьщ куанышында шек жок. «Ел болам десен - бес1гщд! тузе» демекип, тербиа4!н нег1з! мектепке деЙ1нг1 бала бакщадан басталады. Панфилов ауылындагы «Ветерок» балабакшасы, Талдыбулак ауылындагы орта мектептщ спорт курылысы салынып, Талгардагы №2 мектеп курдел! жондеуден отт1. Спорт алацдары жумыс 1стейд] т.б. «Ж<гп ке бакы т га онай. дэулет те онай. Болса егер кабы ргалы халкы онын» деп бабаларымыз айткандай, жалпы хальщца, окемн1ц бергж батасына суйапщ ойга алган жумысты ешкандай киындьщсыз атцарып келем:н. «Эк<м бол, хал ы к ка ж акы н бол» дегж данальщты ескерш, ел нгш1пне кызмет е т у д т ортьщ бакыт бар ма! Б)Р)нш) байлы к - ленсаулык демекш!, оз1м туган аурухана жацадан, соцгы технологиями жабдыкталып кайта салынды.Талгардьщ болашагы ер ктд !. Талгарга газ етк1зшуде; Жет1ген аркылы К^оргасца деЙ1н тем1р жол туспекш!. 2011 жылы е т к ^ Азия ойындарында дайындьщ кезещнде шацгы спортына арналган стадион салынды. «Киел1жерщасиетт1ел»дегжеск1денкележатканданасозд1цмен) терец, аясы кен екжд)Г1н тус!не, ауылдьщ округ ек1мдер1,баскарма, бол1м, мекеме басшылары мен аудан тургындары арасында тыгыз байланыс орнатып, олардыц мун-муктажы мен етш1ш-т1лектерш ескер1п жумыс !стеудем1н. Эке! Сен бакильщ болсац да, езщнщ мына создер1цд1 ердайым басшылыкка алып, ягни жумыс барысында бойтумардай сактап !ске асырудамын. «Эз кад)р!це лайьщты соз айт»; !64

: 1стейд1. «К1мге кандай акыл айтсац, соны е^ел1 ез!ц юте»; щ басты максаты «Айналацдагы адамдардыц кад1р1н бы»; ;асын еркждет!п, «Жаксы ]ске жан аямай К1р1с»; талгарлыктарды н «Барга канагат ет, серт1це, уедеце берж бол»; ланыц ек1 жагын «Мжмен де, текаппар да болма», тагы баска осиеттер)н [ Алматы-Талгар ем1р1м1зге азьщ болуымен кунды. -ак елд1ц ецсес1н «Атанньщ баласы болма, ырды. Хальщтьщ Адамньщ баласы бол Эз1мн1ц топырагына К1НД1К каным тамган, жер, ауа, суынан нор , тербиенщ нег131 алган, балалыгымнын бал деурж1, бабаларымнын енбек еткат 13! калган ел журтымныц куанышына куанбай, кайгысына кабыргам асы, Талдыбулак кайыспай калай отырмакшымын. .шып, Талгардагы Б1рак Абай бабамыздыц: ры жумыс 1СТеЙД1 ... Озш е сен. ез<нл) алы п ш ы гар ;еп бабаларымыз Енбег<н мен акы лы н еш ж актап » дегж даналыгын окемн1н :ына суйен!п, ойга аманат соз1 деп кабылдап, оз ел1мн1н игш1п жолында адал енбепм п келемш. «Э к!м мж акылымды азьщ етум ж келем1н. кер)п, ел ипл1Г!не 1ык - лшсаулык Талгат ЭБЕНУЛЫ , ы технологиямен Талгар а у д а н ы н ы ц э к ) М ! . гы еркщц). гаска деЙ1н тем1р 09.2 0 1 ! жыл (кезещнде шангы шданасезд!цмен1 К1мдер1,баскарма, .! арасында тыгыз е т т 1ш-тшектер1н здер!цд! эрдайым ггумардай сактап

Эл] ес!мде, Бо алтын медальмен «бес» алып, б!рде атам куанып, маг - Гулмира жольщ ашык;, же] Сол жылы Б) тайным Талгат у] М ж жаца отб ейткет атам мен Б13Д1Ц жануяь ескен ежелп ус мен)ц атам К^аж С!Ц)рген мугал!!^ Лнин ордетмен Белтерек ауыл Орынбайулыньп соньщ ]ипнде ек< саласында ецбек басшыльщ ^ызм адамдар болаты каласында (каз1 мтапханада ецб^ Кел1н болып т ата — енем ез ур Атам жогары кы: ед1. Ата-енем мен курметтеп етт1, кезкарастары, р) болаты н. Ата-енем бал; мен беретт. Ха тойына, Абай ат

КИЕЛ! ШАЦЫРАЦ Эл1 ес1мде, Болат екеум13 уйленгж жылы Гулмира орта мектегтп алтын медальмен бМ р1п, Мескеудеы М ГУ-га б1р)нш1 емтиханнан «бес» алып, б1рден университетке кабылданды. Осы хабарды ест!п, атам куанып, маган айтканы: - Гулмира «бес» алып, армандаган окуына туст1, кел1н, сж)ц жольщ ашык, жецш болды, - деп, мацдайымнан И1скед1. Сол жылы Болат пен Талгаттыц кызмет1 эс!п, коп узамай кайным Талгат уйлж1п, той-тойга уласты. Мен жана отбасына тез арада уй ретсш , бауыр басып кетт1м, ейткж! атам мен ж м устаздар отбасы болатын. Б13Д1Ц жануямыз да Семей облысы Жарма ауданында туып- ескен ежелг1 устаздар отбасы болатын. Экемнщ туган экес!, мен1ц атам Цажыгелд) Орынбайулы - «К^азакстанныц ецбек С1Ц1ртен мугал!м1» курметт1 атагынын иегер) болып, кез1нде Лнин орден1мен марапатталган. 1993 жылы Жарма ауданыньщ Белтерек ауылындагы орта мектепке атам ]^ажыгелд1 Орынбайулынын аты бершген. Атамнан тараган ул-кыздары, соньщ 1Ш1нде екем Жамбыл, оньщ атасы Магжан ага педагогика саласында ецбек ет1п, ата жолын жалгастырган жандар, жауапты басшылык кызмет аткарган ел агасы, ауыл- аймакка сыйлы адамдар болатын. Анам Эсия Камаликызы Ресейде, Горький каласында (каз1рг1 Нижний Новгород) 61Л1М алып, кеп жыл К1тапханада ецбек етт1. Келш болып тускен отбасым да педагогтар жануясы болган соц, ата - енем ез у т м д е алган тер6иемд1 дамыта тускждей болды. Атам жогары кызметтерде жумыс 1стегж, керген-б1лген! мол адам едт Ата-енем мен менщ еке-шешем ем)р бойы б!р-б1р1н сыйлап, курметтеп етт!, ейткж1, олардыц керген ортасы, ем1рге дегж кезкарастары, рухани жан-дуниелер1 жараскан жайсац адамдар болатын. Ата-енем балаларыныц, немерелер!н1ц рухани тэрбиесше кеп 7/. мен береги. Халкымыздыц улы акыны Абайдыц 150-жылдык тойына, Абай атамыздыц туган жер1не немерслер!н алып барды, 167

улы акынньщ туган жер[ Абай ауданы Жидебай ауылына, Ендш- Кебект)ц ескертк!Ш1не, Семей каласындагы Абай муражайына ерт1п апарды. Осы сапарында гибраты мол шешем кудаларын, немерелерш карсы алып, арнайы саяхат уйымдастырып, тагылымы мол сый-сияпат корсетт1, сонда ата-енем оларга катты риза болып кайтты. Мен коп жылдар бойы казак халкыныц асыл азаматы Дшмухамед К^онаев уйыткы болып ашкан «Алатау» шипажайында дер1гер болып жумыс )стед1м. Атам осында к е л т демалганда, шипажайдын бас дер1гер! О.Б. Тукт1баев жеке 031 атамды курметпен карсы алып, жайлы орынга жайгастыратын. Атам риза болып: - Дана келт1м осындай жаксы жерде абыроймен жумысын атцарып журген дэр1гер, - деп мактанып та, суйс1не айтатын. с Мж1н атам: «Бар байлыгым - балаларым». Ацша, дуние - мул!кке кызьщпандар, ен бастысы адамнын рухани байлыгы», - дейтш. Атам оз1не де, езгеге де жогары талаптар коятын. Немерелерш ер- азаматка лайык адамгершш!г1 мол, жауапкерппл1кт1 азамат ет1п торбиел^те куш салды. Б13Д1Цозара тату-тэтт1 туруымызды калайтын. Кейде мж, Болат, Талгат, Жанна - бер1М13 мэз-майрам болып, озара ецпмелесш отырсак: - Балаларым, еркашан осындай тату-тэтт1 болып ем1р сур!ндерш!, «Тортеу тугел болса, тебедеп келед1, алтау ала болса, ауыздагы кетед1» деген дана макалды естен шыгармацдар», - деп акыл айтатын. Атам 031 жалгыз о с к т . Сондьщтан ба, тым копш1л, балаларымж, немерелер)мен б)рге бер1М13 б1р шаныракта болганымызды калайтын. Ек! улы м т ек< кел!нн1ц балалары оз екес1н де, е к е с т ш 1Н1С1Н де «эке» деп, ал Жанна еке/м!зд1 де «мама» деп атап жур. Бэр1М13 б!р шанырактьщ астында ойнап-кул)п, калжыцдасып, ашык-жаркын б1р дастаркан басында ас 1ш т, ом1р сур)п журм)з. Атам ауруханада жатканда, кон1Л1н сурап барсам: Уйдег1 газет-журналдарды реттеп, жинап кой, ол сен т колыннан келед! - дед1. Хал-жагдайын сурап, тез1рек жазылып к е ту т е т]лектест)к б1лд1ргт)мде, атам «рахмет» деп, бет1мнен суйд1. Улкен журект! атам коп узамай кайтыс болды. 168

былина. Ецл1к- Мен дел сол кезде атамды соцгы рет к е р гт 1м д 1, ол ю с т щ маган ш муражайына айтканы тек кана газет-журнал емес, жалпы уйд1ц жайын аманат нем кудаларын, еткенш уакыт ете келе жан-дуниеммен уктым. 1рып, тагылымы пты риза болып Эл1 кунге деЙ1н атамньщ жаркын бейнес1 журепмде сакталуда. Щанша жылдар етсе де, мен1ц атамдай ардакты адамныц жаксылык асыл азаматы 1стер1 умытылмак емес. »шипажайында чш демалганда, «Ел болам десен, бесМ щн тузе» дегж канатты макалды асыл же ез! атамды муратыныц тем1рказыгы санаган, атамыз отбасыньщ туын бик атын. Атам риза кетерген адам. Сол туын темендетпей, ерцашан би1к децгейде оймен жумысын болгымыз келед1. Алайда, мумк1нд1Г1нше ердайым к1Ш1пейт ше айтатын. больщдар, тек ата-ананын гана баласы болмай, халкьща адал кызмет етщдер деп, немерелер1не к:шкентайынан ана сут1 аузынан дуние - мул Iккс кеппей турып ата-енем уйреткен. Сол жаксы тербие, парасаттылык 1ЫГЬ1», - ДСЙТ1Н. уызынан нер алган урпактары лайьщты 1збасарлары екж1н Немерелер1н ер- керсетуде. Ол юснпц немерелер1 аталарыньщ ерб1р сез)н естер1не 11КТ1 азамат ет1п сактайды. «Жаксыньщ жаксылыгын айт, нуры тасысын» демекш!, мен1н атамныц жаксы адам болганын мактан тутам, жаксылыгын Кейде мен, Болат, айтудан шаршамаймын. Осындай асыл тект1, алтын журект1 зара анпмслсст адамныц кел1Н1 болганыма бакыттымын. К^ад1р-касиет1 урпагына эти болып ем1р жугысты болсын деп Т1лейм1н. }алтау ала болса, армацдар», - деп Кел!Н1 Д а н а Ж А М Б Ы Л Ц Ы З Ы Ш1Л балалары м ен, -- 1 болганымызды жесш де, экесй н ц деп атап ж ур. Ь, цалжыцдасьт, .ПрСур1П ЖурМ13. .рсам: ЙЧ КОЙ, ОЛ ССП1Ц Ё, тез)рек жачылып деп, 6ет1мнен

ЧТО ДЛЯ МЕНЯ МОИ ПАПА? непонятно мягк А его трогател] С Это не только мое самое счастливое, золотое детство, беззаботная когда я уходил юность, часть моей взрослой жизни, моя гордость наконец! Это руке держа чаи .Зйьййй большое счастье иметь такого Отца. на бегу не отку( , дома. А эти сла^ Я смутно, но помню, когда я была маленькая, то папа ставил засовываешь ру ^ магя на стул и спрашивал чья я дочь, а я начинала без остановки рот очередную с ^ /а, тараторить : « Папина зотоляя (золотая), касивая (красивая) папина накануне папо дочина, дочина папина.» Так на всю жизнь я и осталась «дочина после своего во папина». Конечно же для каждого родителя свой ребенок кажется другую прятал ] особенным, неповторимым, самым лучшим. Но я для своего я просила чегот отца была не только всем в этой жизни, но наверное если можно и на внуков. Он так сказать, то и чем-то еще большим. С этим чувством своей там обязательн( исключительности я и росла. Каждой клеточкой своего существа для них. А выд; ощущала его безграничную любовь и преданность. папа получал тр мандаринками г Мой отец был мужественным, мудрым, очень стойким иногда бывало ] человеком. Пройдя очень суровую школу жизни, он не сломился, сразу. Вечером, не озлобился. Сейчас я даже представить не могу, каково это мимо райиспол остаться в 5 лет сыном врага народа. Пройдя через все трудности, кабинет. Он отк испытания и невзгоды, сделал себя сам в самом прямом смысле И так нескольк( этого слова. Без пафоса, положа руку на сердце можно сказать про только мне, на нашего папу - это был герой своего времени. обижались, я ве младшей. Спаст Моих старших братьев он может быть воспитывал в строгости, нежность ко мм но мне досталась вся его нежность, любовь и забота. До последних же отеческой лк дней своих он дарил мне эти ощущения. Сейчас конечно же ко мне и по нын< вспоминаются все моменты моей счастливой жизни под названием таких счастливь «дочина папина». Его стремление оградить, защитить, направить на истиный верный путь в жизни не имели границ. А мои студен целые философе Закрываю глаза и вижу перед собой его образ с куклой, переставал писа которую он привез в Актюбинск, когда я вышла замуж. У меня в детстве была страсть - это куклы. У нас с ним был договор, что до 18 лет он покупает и дарит мне куклы по первому моему требованию. И конечно же слово свое он сдержал Но когда папа с мамой появились на пороге квартиры моего новоявленного супруга с большой куклой в руках, то конечно же родители моего мужа были «слегка» ошарашжы, для них это было очень 170

тво, беззаботная непонятно мягко говоря. Поняли только мы с папой друг друга. гь наконец! Это А его трогательная забота о моем здоровье. В старших классах, когда я уходила в школу по утрам, он стоял в дверях в одной , то папа ставил руке держа чашку чая, а в другой бутерброд с медом. И пока я т без остановки на бегу не откусывала хотя бы кусочек, папа не выпускал меня из расивая) папина дома. А эти сладкие просыпания по утрам, когда не открывая глаз сталась «дочина засовываешь руку под подушку, нащупываешь и засовываешь в ребенок кажется рот очередную самую вкусную шоколадную конфету, принесенную о я для своего накануне папой из гостей, которую он клал мне под подушку )нсе если можно после своего возвращения. Часть он ложил мне под подушку, а чувством своей другую прятал в карман какого-нибудь пиджака и выдавал когда своего существа я просила чего-нибудь сладенького. Позже эта привычка перейдет и на внуков. Они тоже шарили по аташкиным карманам, зная, что очень стойким там обязательно припрятаны тапип (так они называли конфеты) он не сломился, для них. А выдача новогодних подарков. На работе, естественно, югу, каково это папа получал три подарка (эти праздничные кулечки с конфетами ез все трудности, мандаринками и игрушкой-сувошрчиком внутри) на троих детей, [ прямом смысле иногда бывало и больше. Но папа никогда не приносил их домой ожно сказать про сразу. Вечером, мы с ним шли как бы на прогулку, проходили мимо райисполкома, затем возвращались, заходили к папе в э1вал в строгости, кабинет. Он открывал свой сейф, достовал и вручал один подарок. )та. До последних И так несколько дней подряд, при этом все подарки доставались час конечно же только мне, на братьев они не были расчитаны. Я думаю они не ни под названием обижались, я ведь была младшая. И по сей день я остаюсь в семье итить, направить младшей. Спасибо моим родителям папе и маме, всю любовь и Щ. нежность ко мне они трепетно привили моим братьям. Они с той образ с куклой, же отеческой любовью, теплотой и постоянной заботой относятся ла замуж. У меня ко мне и по ныне. Как я любила эти вечерние зимние прогулки... И ним был договор, таких счастливых историй из моего детства не пересчесть... по первому моему кал. Но когда папа А мои студенческие годы, его многочисленные письма...Это же его новоявленного целые философские трактаты. Даже когда я вышла замуж, папа не ечно же родители переставал писать мне, где бы я не была. гих это было очень 17!

Алдымда П укыптыльщпа затым деп бме СТСГ1Н, ой туйе Мескеуде жур улкж есер!н и куд!ретт1 куш, б!Л1М 1, ТЭЛ1М-1 мен1ц айналам папамньщ хат журег1мд1 мак т&зчакд\\а Хаттьщ ба Гул]м, доч Жулдызь№ Кундызым Единствен! Осыньщез екеге деген ( ^кол сглтеп гу{ жазылган. Алг уйрет)п, канда] «На этот ра будущей специ Мына б!р хЕ - деп оку эркш Б)р хаты б]р хе жок. «К^алжьщ У русских ее

ХАТТАР СЫР ШЕРТЕД1 (омнр кумделн <) Алдымда Папамныц400-ден астам хаты жатыр. Мен ол хаттарды укыптылыкпж жинаппын. Ол хаттарды аса кад1рл1, кымбатты затым деп бшем1н. Жене ол хаттар кайталап окуды, ойлауды кажет етет1н, ой туйет1н хаттар. Мж1ц о с т калыптасуыма, е л д т жырак Мэскеуде журш окуыма, Т1ПТ1 жар тацдауыма, ем!рд! тус!ну]ме улкж осер1н тиг1зген, мен уппн айтып созбен жетк)зуге болмайтын цуд1ретт! куш, екемн!н маган берген сыйлыгы, екел1к махаббаты, бш1М1, тэл1м-тербиес1 осы хаттардыц 1Ш1нде. Жалгыз мен емес, менщ айналамдагы кыздарга да тэрбие болды. Себеб!, олар менщ папамныц хатын колдан-колга тнпзбей окитын. Мен1ц сол кезде журепмд! мактаныш сез!М1 билейт1н. Папам хатты маган орысша, казакша сауатты жазатын. Хаттьщ бастауында ешуакыт атымды толык жазбапты: Гул1м, дочка, милая, Жулдызым, гауЬар тасым, Цундызым, ботам, Единствжная. Осыныноз1алыстагы маган ез!Н1ц шекс!змахаббатынсез1нд]р]п, екеге деген сутспеншпппмд1 оятып, ом1рге ерк1н араласуыма жол сштеп тургандай кор!нет!н. Хаттары ертурл1 такырыптарда жазылган. Алгашкы уйдж шыккан кез1мдег1 хатында мен! жазуга уйретш, кандай багытта жазуым керек екенш: «На этот раз посвяти письмо студенческой жизни, профессии о будущей специальности и т.д.» деп жазады. Мына б1р хатында окудыц киыншылыгын ескерт}п: «Гранит науки поддается Сильным, Трудолюбивым, Настойчивым» - деп оку эрк1мн1ц цолынан келмейтш]н ескертедт Ыр хаты б1р хатына уксамайды. Хаттарында кайталанган соз, ой жок. «Калжыц кулк! адамныц жасын узартады» дейд1. У русских есть пословица: 173

(&) Жайкалып е Тяжела шапка Мономаха, жазыпты. Ол «Первые дни будет тяжело, надо привыкать, иметь волю. Она у ол ез кундел1п ! тебя есть» деп м е т кайрап койса, мына б)р хатта: «Кейб1р ойлармж адамдарша ой ( басьщды катырмаймын, керегш аларсын, керек емес ойларды ойлама, оз бетщше шешерс1ц» депт1. «Сж улкен Уакыты жок болса да, маган хат жазганда аса даярлык уст1нде еркайсымызда] жазады е к т . жануяда, ер т Мына б1р хатын 1988 жылы 26 карашада жазган. Мисс Азия Олардыц )с-ер^ из Алма - Аты 88 года. Состоявшемся 19 ноября в Лондоне из табысып, жакс газеты «Известия» «Казакстан аруы» Салтанат Камалиева деген соны кажет ете кыз болган екен. Сурет1н киып хатка жапсырыпты. Хат аягында жат. Ол ересек оз т ю р ш жазган: «Акылды кызым» «Кыз - кылыгымж сулу. когамда болма; Кыз сулулыгы !ш1нде, М1нез1нде. Нагыз сулу менщ кызым», - деп Оз1н кайда жур аяктапты. О М ж хат аркылы тек уйдег1 емес, ^азакстандагы, аудандагы М м де пап; еке/м)здщ арам болып жаткан жацалыктарды б1лет1нм)н. 1986 жылы желтоксан окигасын толык жазбаса да, оз ойын Кешн ез1 № жазып, кател1п: тус)Н1кт1 жазган. Дурыс жол кер «Кызым, казак халкы ерк1нд!кт1, соз бостандыгын, ой мактан тутуга к бар» деп макта бостандыгын ансайды гой», - депт1. М е т студенттер арасында гой, сот, елпи боле ойы дурыс калыптассын дегж1 болу керек. Мен оны б)рдж тус1нд1м. педагог, кей1н с Б1з, Москвадагы студжттер, озара осы ойды колдайтынбыз. мамандыгын ж^ Папамньщ ойы маг уш!н б1р философтын ойындай ед1. Енд1 б1р хат Денсаулыгына карай зейнеткер болгандагы б)р хатында: «Меня ойын кешрек та] мало интересует многие мелочи жизни. И я стремлюсь к умственной Отбасын курга ..аам&ча жизни - но умственная жизнь разумна. И художественное Болат, одан кег наслаждение, стремление к свободе - все это связывается с этой шагында ем!н-( умственной жизнью» дейдг Кандай терен ой, терен багыт. ем!рш сагдерге ерекше. Екеум13 Ж^<*А «Енд1 халкымнын, тарихына ущлем, соны окимын. Улы бабалар сыйлайтынымы ойынан саган да жазайыншы» депт1. Онысы былай: «Теле би бабан тандауда кателе болган. Теле бидщ даналыгы, шешенд1к тапкырлык сездер), макал '.^йай' - метел!, накыл сездер1 ел арасына кеп тараган. Б)р батасында: «Сен де ез1! бакытьщньщ ке Балан жаксы болса, Жан мен теннщ шырагы. Папамныц и Кызьщ жаксы болса, ед1. Папам х; !74

еть волю. Она у Жайкалып ескж курагьщ» деп тус1н1ктемес1н орысша аударып (ейб!р ойлармж жазыпты. Ол маган койган талабы гой. Папамньщ хатын ойласам, ол ез кунделнт сиякты. О йткет, ол хатта мж[ балага санамай, улкен емес ойларды адамдарша ой бел1сед1. Менщ ойлауыма багыт-багдар беред1. ^аярлык уст!нде «Сен улкен елемде журсщ. Сен1ц ойлау кабшетщ б}зд1ц еркайсымыздан елдекайда ерекше болу керек. Жаньщда ер турл1 ран. Мисс Азия жануяда, ер турл1 м<незде тербиеленген кыздар, балалар бар. я в Лондоне из Олардьщ 1С-ерекет1, шенпм1 ер баска. Сондыктан солармен тш [амалиева деген табысып, жаксы жагын ала бшуге тырысуьщ керек. Сенен ем:р ы. Хат аягында соны кажет етедт Анау Нуржамал деген кыздыц !с-ерекет: ерине, шыгымен сулу. жат. Ол ересек кыз екен. Ондай кыздардьщ бойындагы жат кылык н кызым», - деп когамда болмауы кажет, сен казактьщ, мж !н акылды кызымсьщ. Оз1ц кайда журс1н? Шеинмш ез]н шыгарарсьщ» - деп жазыпты. агы, аудандагы Мен де папама барлык жагдайды ашык жазатынмын. Папам та да, оз ойын екеум1зд!н арамызда жасырын сыр болмайтын. стандыгын, ой КеЙ1н ез1 Нуржамалга хат жазган екж. Нуржамал папама хат :р арасында гой, жазып, кател!Г1н мойындап: «С13Д1кермесем де ата, не ага тутамын. б1рДЖ туС!НД1М. Дурыс жол керсеткетщ зге рахмет» - деп жазыпты. Мен папамды иынбыз. мактан тутуга какым бар. Элемге жар салып, «МЖ1Носындай екем бар» деп мактангым келедг Енд1 б]р хатында: «М ж жас кез1мде ойындай ед1. сот, елш! болсам деп киялдаушы ед1м. М ж!н мамандыгым хатында: «Меня педагог, к е й т саясатка ауыстым, ек!нбейм)н, ем<рде СЖ1Нананньщ )сь к умственной мамандыгын жаксы тухнем». художества ное зывается с этой Енд1 б1р хатында осы ойын ер1 карай сабактап, мамам туралы ^багыт. ойын кец1ректаратыпты. «М ж сж1цмаманньщжастыгын урладым. .т. Улы бабалар Отбасын курганымызда ол небер) 17-деп кыз ед1. 20 жасында : «Теле би бабан Болат, одан кейш Талгат е к ^ 1н келдщдер. Сж дер сиякты жастык Ксездер1, макал шагында емш-ерюн ойнап кулуге уакыты болган жок. Жастык р батасында: ем1рш сждерге берд1. Маманньщ тусш М , маган дегж адалдыгы ерекше. Еке/М1здщ арамыздагы сез]мд1, б1р-б!р!М1зд! калай тус1Н)п сыйлайтынымызды ездер1н де бшесщдер. М ж ем1рл1к жар тандауда кателеспептн. Ол —мж:н улкж бакытым» дегж екж. «Сен де езще жар тандаудан кателеспе, ол сж щ ем!р бойгы бакытьщньщ кеп!Л1» дегжд! кандай едем1 астармж жетк1згж. Папамньщ журепнщ кецд1п, туыскандык сез1М1 ете жогары ед1. Папам хатында ез1 1степ жургж жумыстары туралы, ]75

оныц киындыгы туралы мж1мж ой бел1сгп: «Р^ызым, мжде де Б1з Демелш елш]л1к кызмс киыншылык болады, б1рак оны жецу керек. Ом1р сж1 ер нерсеге Ок1Н!шке о{ уйретед1. Соган карай икемдг болу, емгрдж ез1це керектгснг алып гана ауырып, 6 калу - ол адамныц неггзгг максаты. Аудан биьглгы жоспарды 70 кун Бола Окнпцгп, к^ барльщ жагынан орындады. Экецд1 бшесщ гой, жумыс десе жанын Эруакытта ауыр ем1рд: ке беретлтн» деп жазыпты. Егер Алла б1р бакытты кун г М ж бес1нш! курска келгжде, мж этиканы тацдап алып, Болатыц - ^ У лкат нем сол бойынша гьглымн жумыс алдым. Сонда: «К^ызым, над чем Англиядан маг оку орнын, сен работаешь? Сейчас меня больше всего волнует этика», - деп ек! шеберец ба - дейд!. Ол - ка калжыцдап жазыпты да, - «Мен саган «Словарь по этике» деген Б)здщ ке; Ом1релиевтер философский энциклопедический словарь сатып алып койдым», - магистратурад; б)р кундей бол деп жазды. Б1рак 031Н1Н адалдыгы, бал М м турмыс курганнан к е тн б1р хатында: «Все это время было Барлык армань Солай болсЕ временем подготовки и только теперь начинается смысл жизни, Кез1н ашканна С может определится, упала ли подготовка на хорошую почву или каракуйе жалЕ тоздырмасын. пропадает даром, - деп ескерте келе: !^айран ма мактанышым! Тым бигк болма, 12^39 К^анатыцды сындырасьщ. Тым темж болма, Аягынды сындырасьщ» - деген корытынды ойын айтыпты. Мен еке алдында бага жетпес карыздармын. Эрб]р еке балага осындай камкорлык жасаса, балага жол керсетсе, киын-кыстаудан ет1п, адаспай жол табуына багдаршам болар ед1. (1984 - 1989 жылдар аралыгындагы хаттардан). Папа, мж сж ! катты сагынам. Сол кезде мж с ж 1ц хатыца жай у^жмл/ гана жауап жазган шыгармын. Ал каз1р сен1ц ер хатыцды окып отырып, сж1ц ойыцды, 1ШК1 сез1М1цд1 терец тус:нем1н. Маган хат жазу аркылы каз1рг1 келешект1, ой еркшдгггн, калай ^с<!А ацсаганыцды, маган деген сагынышыцды жеткгз1псгц. М ж!ц болашагыма багыт бергп, жол сглтеп, тглекшгм болып, келешеггмд1 ^ 4Гй:<^ кез алдыца елеететкжс1ц. ^азакта: «Баланыц кад1р1н балаль: болганда бшерсщ» дегендей, мж дел каз!р ез1м Анамын, алыстагы, Америкадагы баламды - сж щ немерец Дермжд1 катты сагынам. Ол Америкада Чикаго каласында окуда «Болашак» багдарламасымж жаксы бшгм алып, туган елге оралмак. 176

к,ызым, менде де Б)з Демелия, Ралымжанмж Балтык жагалауындамыз, Ралымжан ) сен1 эр нерсеге елнплж кызметте. керект1С)н алып ылгы жоспарды Ок!Н!шке орай, папам 1998 жылы 4 цыркуйекте небары 7 0 кун ^мыс десе жанын гана ауырып, 66 жасында дуниедж етт1. I тацдап алып, 70 кун Болат, Талгат, мамам, мж жанында болдьщ. <^ызым, над чем Ок1н1шт1, каз1р 80-ге гана толар ед1. т этика», - деп Эруакытта папамды еске алганда «неге осыншалык басынан по этике» деген ауыр ом1рд1 кешкжде, б1раз ом1р бер1лмед1 екж?» деп ойлаймын. алып койдым», - Егер Алла б1раз ем1р бергжде, оз1н<н сез1мж айтцанда: «Енд! бакытты кун туады, болашактарыц айкын болады» деуш1 ед1. это время было Болатыц - улкж кэсткер , Талгатыц - ек1м. ;я смысл жизни, Улкж немерен Элияшыц «Болашак» багдарламасымж эшую почву или Англиядан магистратураны бЫрд!. Акботан б1р емес, е т жогары оку орнын, сж армандаган КИМЭП-Т1 бМ рдт Тарлан, Алуа сиякты ш айтыпты. ек1 шеберец бар. Актоты: «ЦЛркт, атам болганда ез1м емдер ед!м» )рб1р еке балага - дейдт Ол - каз:р 61Л1КТ1 дэржер. киын-кыстаудан Б1зд1ц келешег1М13д1ц ум1Т1, жануяны жалгастырушы, Ом1ролиевтер еулет!Н1ц жалгасы - Э б ж Эл)бек Англияда )- магистратурада. Осылардьщ куес) болып, откж киыншылыгын Ж1ц хатьща жай б1р кундей болмай ецбегщнщ жем)с1н керер едщ-ау. ) хатьщды окып Б]рак 031Н1Ц артында 13Г1Л1КТ1Н 131Н калдырды. Ол оз 1С1не дегж И1Н. адалдыгы, балаларына бергж тербиес1, елш жаксы коргжд1п. :рк!нд!Г1н, калай Барлык арманы орындалгандай. Ю31ПСЩ. МЖ1Н Солай болса да, Папамньщ аз ем1р суру1Н1ц де себеб1 бар шыгар. ып, келешег1мд] Коз)н ашканнан коргж жет1мд1к, «халык жауыныц баласы» деген каракуйе жала, когам эд1летс1зд1г1 папамньщ жуйкесш калай ерс!ц» дегендей, тоздырмасын. щгы баламды - Цайран мж!ц Папам, алысты болжай б1лет)н, данагоЙ!м, ерикада Чикаго мактанышым! ксы бш1м алып, Гулмира ЭБЕНК^ЫЗЫ, 11.01.2012 жыл 12-439 177

«Дмз - л;млм^м.мсм сулу. с^л)лм<?м Мс////( л;&/зь/ж - с/( сул у /)см/иж ^лсс/. « / ул/ м, ^ул/м, <*ул/.мс//(, з<?#л^ялумям ^улАмс//^\" б/жблс/мкс/мм л;ялям ся^&ж^йсь/// /\"у^жм^йсьл



Д ол я/я^ ям я, /ЪуА^МЖЯ//- ту^^ммрй с^/м/у^^р/

СЕМЬЯ УМРАЛИЕВЫХ Жила-была семья одна Мирна, дружна, щедра Душой и разумом мудра. Абен- аташка мой родной Руководитель, был главой. Он величавый, статный, весь такой, Интеллигентный, молодой, Душой и сердцем золотой. Порой смешной, порой он грозный Он справедливый и чудной, Какой он мудрый, умный, сильный, Для нас он всех А та родной. Апашка - вот она сидит Глава уюта и тепла, Создатель дома, очага. Душ ой своей широкую Она Народу служит до сих пор Она, И трижды в Мекку съездила Она, Здоровья дай, прошу Алла! И подарила жизнь Она, Двум сыновьям и доченьке дала Все счастье, всю любовь и доброту. В се небо, землю и луну. Болат, Гульмира и Талгат, Единство всех начал. Отцы и матери - Они, Создатели, главы семьи! 8 ноября 2010

АТАМ А Ата, Ата, Кдндай ыстьщ бул создер Ж урепмде леб:з болып калады. Ата, Ата, Жаным досым, Сагындым б)рге еткен кундсрд]. Коз алдымда сен1ц бейнец Моцг: ес!мнен кетпейдк Кок жейде, кара камзол, Такия кигж, ак шашты Тосып тур атасы ол Немерелерш мектептат! 7 февраля 2 0 ! ] ПАПЕ Ты создатель мой А я дочь твоя. Ты спутник мой Я звезда твоя. Ты солнце А я лучик твой. Ты небо А я сокол твой. Ты сила, Ты вся мощь на земле, Ты вершина До которой тянуться мне. Ты мой компас во тьме Я надежда твоя, И все лучшее во мне Это все от тебя! 5 ноября 2 0 1 0 г.

** * Умей прощать и тебя простят, Умей любить и тебя полюбят, У мей цен ить то, что есть у тебя И строй все сам, это жизнь твоя! 28 сентября 20 П г. *** Мое сердце полно доброты, И Аллаху спасибо скажу За себя и за Вас попрошу, Дай здоровья нам Алла, я молю! Пусть с рассвета начнется наш день, И с закатом закончится он. Будем жить для себя, для родных, Пусть стучит для Вас сердца звон! !3 апреля 20) ] г. Немерес) - Аббота Талгатк;ызы Э М !РЭ Л И ЕВА

САГЫНАМ, АТА, ДАУСЫЦДЫ Ауруханада арнапсыц. Ата «Тау алыстаган сайын б тк тей тусед!» гой, ата, сенщ ем1рдж айтушы ед1. Ен кеткж[ц узаган сайын мж катты сатынам. казак батырла! Алдымда сен!н маран арнаган кунделжтерщ жатыр. Ол М1не, атам кундел!кте маран арнаган елендерщ, жанга жылы сездерщ кез алдымда. Т жазылыпты: Сарынышым к (9.7ЫЛЫ/Ь/.1/ карам коз///г)/', 71^767/ омлы - деп м е т еркелетуш! едщ. Ол кундел1кке менщ ерб1р уй р ж гж такпагымды, жанылтпашымды, жумбагымды, Т1ПТ1 б!р1нш1 сыныпта б1рге окыган балаларды да жазыпсьщ. Цайран менщ асыл о аташым. Сж 1н бейнен кез алдымда, сез1н журепмде. М ектептж келгенде жуг!р1п залра баратынмын да, кундел1ктег1 бараны керсет)п, мойньща асылатынмын, суйетшмш. ,47^///'/^ Сумал/ж ссж'%, /7?о/м/и/ - деп жылы даусы цмж еркелетупп ед1ц. С ж мж1н ерб!р ю-ерекет1мд1, ойымды бес саусактай бшет1нс1ц. Матан сж ж жакын жан жок. С ж мж1 4 -ш! сынып бойы мектепке апарып, б!р1нш1 сыныптатыдай партада екеум13 отырып, Айман апайдан б1рге б т р т шыцтьщ. Сен мен1 ата-аната, улкен адамра, мугал1мге карсы келмей, едепт! болуга, жолдастарыца, досыца унем1 кол ушын беруге, кем-кет1к адамга кайырымды болуга уйретт1ц. Бауырларьща к ам к ор л ы кж асад^ ш 1ед1Н .С ен 1м ж б1ргеж ур !п езкур бы лар ы м н ан бурын онер мектеб1н б:т)р1п алдым... М ж щ кеп окып, кеп б1лу!мд! калайтынсыц. «Уланныц» ерб1р нем1р1н мж!мен б1рге окитынсьщ. Ж астайыцнан кеп бш сец, кеп окысан кей)н жаксы азамат боласы ц деуш1 ед1Н- Мен б1ршш! рет А км олага барып, лауреат атанып келгенде, менщ б1ртнп макалам шыкканда кандай куандьщ десенш!. ]84

[Ы Ауруханадагы акыргы хатьщды, акылды сез1НД! маган арнапсьщ. Атам мен)ц к1шкачтай кун1мде кеп, узак ертек, енпме ата, сенщ ем1рдаг айтушы едг Енд! ержеткагде ойласам сол еопген ертектер)м каз!рп казак батырлары туралы екен. гер)ц жатыр. Ол [ жылы сездер:ц М)не, атам жок, б)рак оньщ кигаг ки)М1, жургаг журю! маг1н коз алдымда. Тек дауысы естшмейд1. Ата, дауысынды сагындым. нщ ерб)р уйраггаг Сагынышым кун сайын барады асып... I, Т1ПТ1 б ]р [Н Ш ! Немерес) - Э лия Болаткы зы Э М 1Р Э Л И Е В А '(айран мж!н асыл мде. [нда, кундел)ктег] ЖМ)Н. сактай бшетшсщ. т бойы мектепке отырып, Айман е карсы келмей, )л ушын беруге, ц. Бауырларьща курбыларымнан кеп окып, кеп '[н маг1мен б)рге :ан кей[н жаксы жмолага барып, мам шыкканда

<Эл„я «тм и рм и,,,,,,,,, Ата... Ось мактанышьн Мен ез:м{ к)С! 1932 жы; шеж!ре, б т Каз)р дербес Атам не? коргж киын сырласцанда жн1 поддана айтьщызшьг - Айнал мщ коркынг ерте цайтыс кайталап айт екес1 бар ба ба, кызыга^ асылганда ^ деп турш ке сурет1 де жо! айтам», - де сез!М1 гана б - Кейт ^ жауы» деп а Тетем « айтармын»; М1не,мен 031 маган ку емес. Оган и Енд] М1не жок. Б1рак ^ сждерс!цде] жаксы каст шыгар, - де]

АТАМ - МЕНЩ МАЦТАНЫШЫМ § Ата... Осы уш е р т т е куД1ретт1 куш бар. Ол - сенщ атар таньщ, мактанышыц, бар байлыгьщ, бойьщдагы бар жаксыльщ, бар нерщ... Мен ез1мн1ц атам Ом1релиев Э б ж туралы жазбакшымын. Ол К1С1 1932 жылы тутан. Меджиетт1, кеп бшетш, кеп окитын, кек!рег1 шеж1ре, бш1мд! адам. Б1р кезде улкж басшы кызметте болган. К^аз)р дербес зейнеткер. Атам немерелерш жинап алып ез ем!р1, балальщ шагы, керген кпындыгы, жаксылыгы туралы, б1збен улкен адамдармен сырласкандай ецг1мелеп отырады. Эцпме арасында накыл сездерд] жи! колданады. Б1рде атамнан: - Ата, балалык шагьщыз туралы айтьщь[зшы? - деп сураганымда ол: - Айналайындарым, менщ балальщ шагым сагынышта, ацсау- мен, коркынышта етт1 той. «Ата, еке» сез1н айтпадым. Эйткж) атам ерте кайтыс болса керек. «Эке» сезш тек тунде жатканда !Ш!мнж кайталап айтатын ед1м. Экел1 бала кандай, мен кандаймын? Б)рак, екес1 бар баланы кергжде, ылти жылатым келетщ кызганамын ба, кызытамын ба бшмеймш. Баска балалар екес!Н!н мойнына асылганда м ж 1н де еркелег1м келет1н. «Сен кандайсыц, еке?» деп тур1н кез алдыма елестетк1м келет!н. Б)рак, колымда екемн1н сурет1 де жок. Тетем: (шешемд1 осылай айтатынмын) «Кей!н, к е й т айтам», - деп екем туралы ештеце айтпайтын. Менде тек сагыныш сез!М1 гана болды, деп к у р с ш т койды. - КеЙ1н бшсем, екемд1 мж!ц ес б те р -б тм ес жасымда «хальщ жауы» деп алып кет1пт1. Со дан оралмапты. Тетем «осы жалгызыма кедерп болмасын, кеЙ1н ескж де айтармын» десе керек. М1не, мж1ц колымда екемд1 актаган кагаз гана бар. Осы кужатты н ез1 маган куат, маган сонша ыстьщ. Экем ешкандай «халык жауы» емес. Оган жала жабылган. Ол окыган, 61Л1МД1 азамат болса керек. Енд1 М1не «Эке» сезш айгайлап айтуыма болады, ек1Н1шт!С1, еке жок. Б1рак екеден калган урпак бар. Ол - сждердщ аталарыц, ол сендерсщдер, ол - сждерд!ц екелерщ. 1^аз1р мж1ц бойымда кандай жаксы касиет болса, ол мж щ екемнен кан аркылы тараган каспет шыгар, - деп атам б1р толганып койды. 187

^МСТМЯ ризашылыгь юшкентайЭ. Атам осындай балалык шагыньщ ете ауыр болганына карамай - бер1-бер1 10 жылдыц мектепт1 ете жаксы б1т1р1пт1. Ею институтты да кызыл жолс!лтемсл дипломмж бтрген. Мектепте, институтта, Армия катарында жургенде кептегж мактау грамоталар алган. Жем1СТ1 кызмет1 ушш Бойыма ( о=и кептегж ордж, медальдармен марапатталган. Халык калаулысы аркасында, - депутат та болып сайланган. Щаз1р аудандьщ Аксакалдар сапарга атт алкасыньщ терагасы. узд1к униве студентт1ц а Атам б1здщ ерб1р 1С1М13ге куанып отырады. Жаксы азамат кем сез1нгж болганымызды Т1лейд1. Атам б1р сет уйде жок болса, 613 катты талпыныспе 13дейм13. Орны белек болып турады. Атам касымызда б^зд! мж олардьн куанышка белеп журе берсе екж деймш сагынышым Ата-ау... Оз1цмж сырласу, жазган шыгармаларым аркылы 2008 жь болуы едетке айналган секшдт Бул жазбамды сезес1ц, мж1 мактан Улыбритат тутасыц деген сж1ммж, ем1рдег1 болып жаткан еп жаркын сеттерд! бук1л жатак кагаз бет1не тус1руд1 жен керд1м. шет елд1к к' Басымнан канша б1р куанышты сеттер, сынактар мен Эл1 ес1м жет1ст1ктерд1 кеш1рсем де, Саган деген махаббатым м ж Сол арман] колымнан ж 188 корьщпаудь ем1р жолым 0 м1р1мд( калыптасты Ернар еко/ Жапонияда; ерекшелене дестур1 мен дипломатта лауазым, ж езгертт!. С жапОН Т1Л1, М ж 1 ди казакты бас болсын, т е хальщараль

Уамалия рнзашылыгым еш кемшж емес. Зердеме куйган асыл сездер1ц, к!ш кж тай Элияшьща шыгарып жазган елецдер1ц, бер гж баталарыц ганына карамай - бер1-6ер1 де жадымада жатаулы, ер турл1 жагдайларда мж1ц нутты да кызыл жолс1лтемелер1ме айналды. )мия катарында Бойыма ез1ц с1Ц1ргж тербие маг бЫ мге дегж куштарльщтыц кызмет: унпн аркасында, университет дипломына ие болганнан сон улкж льщ калаулысы сапарга аттандым. Ол сапарым - Улыбритания мемлекет1Н1ц ЫК Аксакалдар узд1к университет!н1н магистратурасынан басталды. Мыцдаган студентт1н арасынан жалгыз казак болсам да, ез1мд1 ешк1мнен де Жаксы азамат кем сез1нген емесп1н. Керюшше, жаца нерселерд1 игерем1н деген юлса, 613 катты талпыныспен курбылармж араласып, езге улттардыц меджиет1 асымызда б)зд! м ж олардыц ем1рге дегж кезкарастарын таныдым. Отаныма дегж сагынышым да жанымнан кетпей журд1. ларым аркылы :с1ц, мж] мактан 2 0 0 8 жылдьщ наурыз айында апамньщ мж1 керемш деп каркын сеттерд1 Улыбританияга келгж1 белек окига. Оз1ме бауырсак жег1зем деп, букш жатакхананы казак тагамыньщ И1С1МЖ толтырып, керш1лес сынактар м ж шет елд]к курбыларымды тойдырганы умытылмас. каббатым мж Эл! ес1мде, мж1ц Улыбританияда окыганымды арман етт1ц. С ол арманыцды орындау уш1н, б1р1нш1 сыныптан бастап-ак, колымнан жетелеп журьп сабакты б1рге окыдыц. Оз1ме еш нерседж корьщпауды уйретт1ц. Осыньщ бер1 м1нез1мд1 калыптастырып, ем1р жолымныц багытын алдын ала дайындады. Ом1р1мдег1келес1баспалдак-жацаотбасынкурып,жекеем1р1мд1 калыптастыруым ез жалгасын тапты. 2007 жылдьщ казан айында Ернар екеум13 косылып, жаца ем1р1м!зд1 Кунш ы гыс мемлекет1 Жапониядан бастадьщ. Европа мемлекеттер1 м ж К^азакстаннан ерекшеленет1н ол ел е з т щ меджиет1, тарихы, халкыныц салт- дестур1 м ж тш1 маган улкж есерш типзд1. Сонымен катар, ез:ме дипломаттар отбасыныц мушес! ретшде бер1лген жаца елеуметт1к лауазым, ж уктелгж мшдеттер м ж тапсырыстар ем!р1мд1 курт езгерттт Сакура, шай церемониясы, кимоно кию дестурлер1, жапон тшг, буныц бер1 уйрж ген нерселер Т131М1НЩ бгр бел1Г1 гана. М ж1 дипломат болсын деп армандаганыцды бшем!н, Ата. казакты баска баска елге танытатын, ел1М1здщ бетке устар азаматы болсын, шет елдщ медж иет1 мен тгл1н у й р ж с т д егж ойлармен мж[ халыкаральщ катынастар саласына икемдедщ. Дипломат болуды

цаласам да, Ернардыц аркасында осыньщ бер1 жузеге асырылуда. 1952 жыл^ Ец кызыгы, Токиодан Ернар еке/м1згана емес, Даниалды арцалап бульщгыр, та ушеум13 келд1к. Даниалды кыркынан шыгарганда, куаныштарын уйр)лгжмж, ж кушагына сыйдыра алмаган Ернардьщ апасы м ж атасы, мамасы, ертемж Т1рш1. ез1мн!н апам баталарын берем)з деп сонау жерге келгет ес1мде келе жатканьи м эцгт1к сацталатын шыгар. турып, Жарка -А Осындай кызыкды кездерге толы уш жылдан сон Отанымызта Кызыл уйдщ а 4 оралдык. А стана - 031М13 сиякты, жас, каркынды дамып келе орналаскан у: жатцан, о\\прл)к элеумет! мол кала. Бас каламызбсн катар. мецгш!к ютеген. Мен м арпалыста ж ур гж б1зб!з. 1Ш1нде танин Астана дуние жузшщ калаларымж тендесе алады. Бас кала, 6ел1мшщ бас! жас кала деп 031М!3 мактанышпен айта аламыз. Осы ем!рге 613 де б)р-ак к1рд!к. ^ араластьщ. сол Жаркжтт А та-ау, са п ц кемепнд1, колдау аркылы ез1нн1ц б1збен б1рге бар казак Т1Л1 пен екж)цд] ж урепм сезедт Буны ом1р1мдеп болып жаткан кундел1кт1 окиталардан байкаута болады. К 1ш кж тай Даниалыма карасам Метмен ке да, кейде сж1 кергендей боламын, ес!ресе ренж1гжде астыцты ^олымызг; ернш жымкыратын едет1 оз!ннен аумайтын секш дт Даниалды бурын бшет1н уйьщтатканда да, бала кез)мде Апам екеу1ЩЗД1Н маган айткан каласын арал олецдерщнщ бор)н де айтып шыгатын болдым. Сол балальщ шак бурышындагь кездер1н ансайтынымды, сж 1 сагынатынымды б1лес1н гой, Ата! «К,ошан» дем Б1рл1кте торбнеленген немерелер1ц, ягни Б13, нагыз доска басы осы ку] айналдьщ. Э р б 1реу1м13 дара ем1р жолын кешсек де, б!р-б!р1М13ге Баскуншыдан Т1рекп13, камкоршымыз. Алдымызда жаркын болашакка кызьщты сапар бар екенше к у м е т м 1з жок. Сол ом1р сапарында езщ нщ оку 1С1Н1Н, меь б1здерге калдырган, олмес муран - есиеттерщ шыракшыдай 1954 жы. шакырып, жол сштеп турмак. Мугал)мдерд1 Немерес) - Элия Болатцызы ЭМ ИРЭЛИ ЕВА А стана каласы, 20 ]! жыл. ^/4 Ж 190

ге асырылуда. Д о о ы н кон) н ч) а рай на, иалды аркалап Сындырын алма, абайла. куаныштарын ласы, мамасы, Ж У РЕК С Ы Р Ш ЕРТЕД! кслган' ес[мде ЭНЕН НОтанымызга (онпме) ^1 дамып келе (атар, менплж Жуд;ям/улм Бас кала, 1952 жылдьщ тамыз айыныц 15-Ш1 жулдызы. А уа райы .1 ем!рге б:з де булыцгыр, тау басынан салмакты коцыркай ай, тенед1 булт уйршгжмж, жаумай тур. Таудьщ етег1ндег! муржасын тутшдетш, 1збж б1рге бар ертемен т!рш1Л1кке араласкан ауылга ацызак жел1н айдап, куздгн кан кундел1кт1 келе жатканын ертецг1 салкын самалымен байкаткандай. Ертемен лыма карасам турып, Жаркжт каласыньщ Лжин кешесшдеп агаштан жасалган генде астыцгы Кызыл уйд!н алдына келд1м. Бул - Панфилов ауданыныц оку бел!м) чд1. Даниалды орналаскан уй, бурын осында аудандьщ партия комитет) жумыс маган айткан ютегж. М ж келгжше, б:раз адам алдына жиналып калыпты. Оныц т балалык шак 1нпнде танитын да, танымайтын жандар да жетерлж, бэр) оку щ гой, Ата! бол1М1Н1ц бастыгы келю[мж, кезекке турдык та, екеум<з бастыкка б1р-ак к1рд1к. Солемдес1п болган сон, Эбещц бурын кабылдады да, нагыз доска сол Ж аркжттщ !Ш1ндеп Ы.Алтынсарнн атындагы орта мектепке б!р-б1р!М]зге казак Т1Л1п е т н щ мугал1м1ет1п Ж1берд1. икка кызыкты рында ез!цн!н М ж :м ж кенпрек сейлест1. шыракшыдай К^олымызга буйрьщ алганнан кейш, Э б ж екеум13 б1р-б1р1М)зд] К бурын бшетш адамдай шуй1ркелес)п кетт1к. Туске дейш Ж аркжт каласын аралап, туск1 тамакты Жаркжтт!н базарыныц оцтуст!к М 1РЭЛИ ЕВА бурышындагы к1шкене асханадан 1шт:к. Ж егж тамагымыздьщ аты асы, 2011 жыл «Кошан» дэмд) ас екж. Б1здщ танысуымыз бен достыгымыздьщ басы осы кунней басталган ед1. Уакыт орнында тура ма. М ж Баскуншыдан келгжде кездесш турдьщ. Э бж кеп узамай мектепке оку 1С1нщ мецгерушге! болды. 1954 жылдьщ тамызы. Жаца оку жылына дайындык. Мугалгмдердгц Тамыз конфержциясы ет!п жатыр. Эр мезгшд1ц

ез:нд1к ерекшел1п бар ма, сол кезде жиналыска кейб1р адамдар Бул 1954 жы. мугал1м ес)кт! ш арак 1шш бара берет!н. Соныц б1р^1 мж)ц жанымда шала уйьщтап Балаларга «с отырган. Э б ж - президиумда. Б]р уакытта мен1ц жанымдагы б1р-ею мысалдь! телефонга келсе элг1 мастыц, 1Ш1не ауа тартып, кор етеп тусш, дуЙ1м елд! дур саульщтан кеЙ1н сшющйрмес] бар емес пе? Соны елецге тартып: - Кожеке, су] - Не упйн?-д тмажч'л/сше, шакыру кагазы - Сен ше?-де АЪ/^/'л %оыыл ОМЛЯЯМ/7. - ОЙ, СЖ1 ж орыстыц арасы Ес/Н/ЛГ)/' ^/'/7 ку:м, журерс!ц, - деп жагы шакыру К! 6сЛ7.7<Г7//Ь//7. болып турып КЕ тугандардан эс деп 2-3 ауыз елецд! жаздым да, «Ом1релиев Эбенге» деп, ескерп Комисса ОКУ беЛ1М1НёНау кагазды орап алдагы отыргандарга берш ед1м, лезде-ак Эбенн1ц - Апа, - де. колына тпд!. 1^арап отырмын кайтер екен деп, окыды да, кез!мен телефон шалды барамын, - деп хальщтьщ 1Ш1нен карап мен1 тауып алып, кагазды калтасына калды да, мага отырганымды б салып койды. Жиналыс б!Т!п, ел тараганда, жазган елец келес! - Не дейд1, в кез1не жас алд] уакытта етк1зуге ец г1меге езек болды да, елецд1 «жуудыц» сарк болып оть Ек1 кызы Кыта сылтауымен, терт-бесеум13 парктеН ресторанный бел!мшес)нен еке/м)здщ тшеу туй1р куат. Коз тамактандьщ. осы уше/1 - нем Кетерде Эбж: - Ещц кенб( арыс улымды ау - Цожеке, екеум)зде калатын тагы б1р ауыз елец шыгаршы дед1, куат кылып жу екж?...Бар, ауь мж ойланып отырдым да: еке/щ кел1ндер. Сс// .Ж')у7(77/.ЖОМ^ЯСЫ/7, Сенб1кун! Э СЯМЛЯЯЫ/7. )3-439 осм - дм, А*о/7яэрседея т^злыи, .ж'с/л'.17г)е М с// Эе сенЭсм 6ол<7/7.;/ь///, - деп ед1м. К^аркылдап кул1п алды, калгандары колымды алып жатыр. Эбж: - Сен математик емес, филолог болуыц керек ед1, кемш!Л)пц осы. Сез тапканга Э б ж сол уакытта-ак шебер болатын. -М у н ы ез!м жуайын, - деп б]раз жерге барганбыз. Сол жылдары жаппай ескерге уакытысында шакырылмагандарды шакыртып, ескер катарына алып жаткан. 192

кейб1р адамдар Бул 1954 жылдыц цазан айы ед1. М ж сабакта отырган ед!м, б)р шала уйыктап мугалгм ес!кт1 ашты да, С13Д1б]ре/ шакырып жатыр, - дедт щ жанымдагы Балаларга «сабакты ары карай жалгастыра бер1цдер» дед1м де, дуй!м елд: дур б1р-ек1 мысалды К1таптан кеш1р:п, нем:р1н тактага жазып болып, телефонга келеем, ар жагында шакырып турган Э б ж екен. Аман- Эбенге» деп, еаульщтан кеЙ1н баягы калжыцы: :зде-ак Эбенн!н ыды да, кез1мен - К^ожеке, суЙ1нш1 бер, - дед1. зды цалтасына Не уш1н?-деп сурап ед1м, Армия катарына алынатын болдьщ, ран елец келес1 ецд1 «жуудыц» шацыру кагазы мжде, - дед1. н, бел!мшес1нен - Сен ше?-деп сурап ед1м. - Ой, с е т жалгыз Ж1берем бе, мж болмасам Ресейге барып шыгаршы дед1, орыстьщ арасында адасып, ^азакстаныцдь! таба алмай калып )1 колымды алып журерс1ц, - деп кул1п турды. Оган мж б]р жагы намыстанам, б1р жагы шакыру кагазы муньщ колына калай тускж1н бшмей ац-тац к ед:, кемш]Л)Г1ц болып турып калдым. Сейтсем, 1929 жылдан 1934 жылга деЙ1нп [атын. тугандардан ескерге бармагандардыц бер1не шакыру кагазын ыз. Сол жылдары ескери Комиссариатта таратканда, Э б ж м ж щ шакыру кагазымды Арды шакыртып, оку бел1М!нж алып калган екж. Оны кеЙ1н ез1 айткан. ж Апа, - дедгм. - М ж ескерге шакырылдым, Сабак устшде телефон шалды. Цаз!р тыныштык заман туды гой ел катарлы барамын, - деп сез1мд1 бастап ед1м, апам б1р уыс болып бурюш калды да, маган карады. Осы карасын аяп кет1п, касына капай отырганымды байкамай калдым. - Не дейд1, кудай-ау, бул кудай ж д: СЖ1 кер!п калды ма, - деп кез1не жас алды. Жаца гана берекел1, каганагы карк, саганагы сарк болып отырган анамньщ, басына кайгы булты кайта кошт!. Ек! кызы К^ытайда, ал ек1 улын ку согыс жамады. Енд! калган ек^м:здщ Т!леу1м1зд1 Т1леп отырушы ед1, бул да ана кец1Л1не б!р туЙ1р куат. К^озыбект1ц - б1р кызы, К^ожахметт1ц - ек1 кызы бар, осы уш^т - немере. Бграз е с т жинай алмай отырып анам: - Енд1 кенбеске не шара бар. бул отм етке не жазып ед1м. Ею арыс улымды алды. К,озыбек болса - анау, жараланып кайтты. Енд! куат кылып журген сенг де кер1п калса, не 1стейм1н, кашан алады екж?...Бар, ауылга барып, ана малдьщ б1р ф н сойып, 1^озыбек екеу1ц кел1цдер, керннлерге кудайы таратайын, - дед1. С ж б 1кун! Э бж ге берген уеде бойынша, Жаркентке келд!м. !3^39 !93

,<^йА..- «Уеде - кудайдыц уЙ1» деген. Достар мж; жылы жузбж карсы алды. Эбен сезд) бастап: - «Жагдай калай, К^ожеке, - дед; де, узын шашын артка карай шолак басбармакты колымен еипады. - Мен1ц, калым жаксы, б1рак апама киындау болып тур, ол юсшщ басынан кеп киыншыльщтар еткж адам ед1 деп, жогаргы айткан жагдайды еске тус!ргж ед1м. Е, кай ананыц кабагы юрбщ тартпай тур дейс1ц, Мукаш екеннен калган жалгыз ул сж едщ, аман-есж оралуьщды б1р кудайга тапсырамыз да деп отыр, - дедт Ержкабырганы бектерлей етепне орналаскан Жаркент каласынын кеш1 ерекше. Тау самалына кеше бойындагы кер^ен кеш1ндей Т131лгж ак теректерд!ц жапырагыныц кум1с сылдыры алыстан естшед1. Сам ал мен ундесе билеп тур, жел удесе унте ун косылады, баяуласа ол да баяулайды, жерде б1рен-саран тускж саргыш жапырактар. Агаш арасынан кунн)ц кызарган соцгы нуры жапырак бет1мж шагылысып, козгалган жапырактыц ыцгайына карап жалт-жулт етедт Паркке келеек, музыка ойнап жатыр екж. Жаркент рестораныньщ алды да, 1Ш1 де адамга толып калыпты. Кун сжб1 гой, 613 де келш ортасына карай орын теппк. Ж1пттерд1н алды биге шыга, кызьщ дунне басталды. Б1рак бул узакка созылган жок. Оньщ себеб1, Бейсембай байкаусызда устелд]ц уст1ндеп б1р бос тарелканы тус1р!п алды. Даяшы уйгыр кел1ншег< екен: Ой муны каран, саранла, Алхашла, тарелканы сындырып етт!, - деп б}р уйгырша, б!р казакша сездерд1 араластырып айгайга басты. Бейсембай акшасын телесе де алмай, «милицияга хабарлаймын», - дегжд! шыгарды. Ондай жерде милиция журмей ме, ол да сап ете калды. Бейсекецд1 машинага салып алды да кеттт Балалар бет-бет1М1збж кетт1к. Э б ж ек^м 13 Э б ж т ц кабннет1не келд)к. Бул кезде ол аудандык оку бел!мнщ мецгеруш1С1 болатын. Бейсембай Ы.Алтынсарин атындагы мектепте ага пионер вожатый, Мырзагалы институтка туст1 де, соныц орнында 1степ жургж. К)ргж 1М13ге онша кеп те болмаган, телефон шырылдай женелдт Эбж: - Алло тыцдап турмын, оньщ жазасын ез!м-ак берем!н, мектептж кугызамын, алып кел1Ц13дер, - дед1 де трубканы койып, - Каз*Р Бейсембайды осында алып келед!, - дед! !94

кузбен карсы цед1 де, узын кды. лып тур, ол (еп, жогарры !С!Н, Мукаш луьщды б]р н Жаркент [дагы кер^т ''с сылдыры ^есе унге ун аран тускен соцры нуры И ыцгайына жатыр екен. т калыпты. Ж)Г]ТТСрД]'н !Ка созылран {'спндеп б1р кж: [ сындырып раластырып «милицияга ция журмей 1ды да кетт!. ( кабинетте [С! болатын. ер вожатый, теп журген. ! женелд!. К беремт, е трубканы

- Руксаг па екж, —деп милиция сержанты —Бейсембайды ерт1п - дед1м де, келш, оццолынмацдайынаапарып:-Мугал]мдерщ13д1алып келд!м, шнмай елп кап деп ет1Г1Н1ц такасын таре етк131п тура калды. - Эбен: Жарайды, Туб1 сж а рахмет, бара бер!Ц13, аудан басшыларына хабарламауыцызды сез айткан жок, ет1нем1н, - дед! де, шыгарып еалды. сонда не ойладь Ал, Бейсеке, еейле, - дед1 де, сьщыльщтап кулд1. Бейсембай Машина кол онынын алдыртан бацсыдай басылып цалыпты, орнынан турып: келд!к. Не сейлетн, «даудыц басы, Дайрабадыц кара сиыры» К,оцыреленд демекш), абайсызда сынтан жалгыз терелке уш1н акшасын берсем жиепнде тамак де алмай, уйтырдыц цатыны басы жарылтандай, Жаркентт1 басына кеп!рд1ц жаньп кетерд). Эз1едепс13 адам екж, тербиес13, - деп ашуын эзер басты. олар мжщ кар) СОЦ, б13бж б1рГ! ...М ж солдатка кетуге жиналдым. Кыркуйек айынын екшыи жулдызы. Эскери коммисариаттыц ауласында жузге жуык ж1Г1ттер Сол кун! тун жиналдьщ, ол кезде б:зд1 балалар деп айтуга болмайды. 1ш1м1зде адам. Б1р мект уйлжгждер бар, орыс, уйгыр, казактыц балалары. Шыгарып «подъеммж» ^ салуга келгж ата-аналар мж д у т м адамдар. Кеп кеппкт!ргж ] )-де К1МН1Ц К! жок, бер1М13д1сапка тургызды да, отделжие, взвод ет1п белш уш апарды. Солда! машинага М1НГ131П алып кеттт - Эбж, сж ] Э б ж екеум13 алдыцгы машинадамыз. комиссиясына - Ал, жд1 мына Ж аркж ттж шыкканда есте калатындай б1р ауыз елец калдыр, - дед1 Эбен. - Сжщ ма болмайды, оны М ж — математик, сез атасы - сж сщ . Б13 математикальщ - дед1. Сагат терминдерд!, аксиома, теоремаларды сол сез аркылы окушыга топка бел1нд1к жетк!зем!з, мж елецнен алты шакырым аулакпын, ал сж болсац, Севастопольге. окушыга сез дегж не, сейлем дегж не деп, «елец сездщ патшасы, Новосибирскп< сез сарасына» /Абай/ к)рш кетесщ. Содан туындаган б!р ауыз кун батыс, о] елецд1 ез1ц айт, - дед1м. поезына отырп терт вагон бал^ - Ей, Кожеке, мж жолымды саган берд:м - деп кутылды. карангылыкты Жарайды, - деп отырмын. Б:рак жарайдымж 1с б!те ме, Б1р1НШ1 Ал]\\ 1Ш1мнж курастырган боп ьщыранып келем!н. Тау жакка, далага Саратов кала) караймын, машина кара жолмен агылып келед!, ойым осыдан бастыгым Эба б)рдеце шыгару. алып кед мага! калды. Сейтсе Ас// г)(/.7(/,1/, сея/'// ес/и/ж г7;//'с/'//г)с, /^ос се)/' л/емжем /^с. к//к'//^)с. Е/М/.ИС// /^7Л// <77///7Ь/СЬ/// /СС/77//7 бл/м.1/, СолЭа/н/яь/^ сур я/;/^.//'// /п//'//усс.

ембайды ертш .жол()йсы^ д!алыпкелд1м, - дед!м де, машинанын токпактаганына карамай, шимай баг: Жарайды, шимай етш кагазга тус)р1п, колына устаттым. Окып шьщты. зламауыцызды - Туб1 сж акын боласын, - деп, разы болып калды. Одан ер! сез айткан жок, тыныстагандай болды да, ундемей отырып калды, пд1. Бейсембай сонда не ойлады екж... ынан турып: Машина колоннасы Кекталга токтады. Туе ауа, К^оцыр елецге ара сиыры» келд1к. ;шасын берсем Конырелецде балаларды машинадан тус1р1п, жолдын бойындагы жентт1 басына жиег1нде тамактандырды. Содан кайта жур1п жолдын к!шкжтай ш эзер басты. коп)рд)н жанына келгжде, уш-торт карауыткан адам к е р ш т ед1, йыньщ екшнп олар мж!н карындастарым мж жецгем екж. М ж1мж коштаскан жуьщж1пттер соц, б!збж б1рге келгж Козыбек те осында тусгп калды. айды. 1ш)М!зде Сол куш тунде Уш тебеге алып келдт Улкж стансада ыгы-жыгы )ы. Шыгарын адам. Б1р мектепт1 босатып койган е к ж сонда тукж ертещнде )п кеш!кт!рген «подъеммж» бор1М13Д1 сапка тургызып, взвод командир! сагат ет1п бел1п уш Н -де К1мн)н кайда баратын айтамыз, - дед1 де, ертецп тамакка апарды. Солдат тамагын гшу осылай басталды. Мен: ындай б1р ауыз - Э бж , сж всжкомды танисын, екеум13Д1 б!рге ж)берс)н, - деп комиссиясына Ж!бер1п ед1м, барып кайтып келд). {атематикалык - С ж 1н математик, физик екжщд! аркау кылып отыр ма, ылы окушыга болмайды, оны инжжерный воискага б о л т койганбыз деп кенбед1, ал сж болсан, - дед!. Сагат П-де сапка турдык. Взвод, отделжие болып терт эздщ патшасы, топка белшдш те, бер1М13 б1р-б1р!М13дж бел1Н1п кеттш. Э б ж - аган б)р ауыз Севастопольге, мж - Лжинград, Тойганбек, Мукатай, Мукаш - Новосибирские кетет<н болдьщ. Сол кун! туе ауа, Совет еюметшщ угылды. кун батыс, оцтуст!к, солтуст1к батысьша баратындарды жук ж 1с б1те ме, псезына отыргызды да, аттандырды. Алматыга жеткжде тары уш- жакка, далага терт вагон балаларды алды. Сейтш, Москва кайдасыц деп кешк1С1н ойым осыдан карацгылыктын кушагына суцпд<к те кетт1к. Б]р1нш1Алматыдан Э б ж еке/м1з б!р вагонга отырып алганбыз, Саратов каласына деЙ1н сол вагоннан ажырамадьщ. Мен1ц бастыгым Э б ж поезд токтаганда: - Ал К^ожеке, керекп нерсендг алып кел, маган Караганда сен жещлещ гой, - деп алдын ала айтып калды. Сейтсем, ол берш бурынгырак ойлап отырады екж гой. )97

(&) деп, тартып ж Поезд Шымкжт, Арыс, К^ызылорданы, жолдагы калаларды басып б)лд]рмеген бо; Ресейге бет алды. К^азалы, тагы баска мекждерде су сатады екж. шыкканнан кей Уйлер! кезге олцы кор1нед1, соган Караганда Улы Отан согысыныц Эбж: - Кожаг^ эсер! ел: кете коймаган, халык турмысы он жылдан аса уакыт етсе графиндеп су т де оншальщты жаксармаган. Орынбор каласында б1раз солдаттар ма депт]. Тела калды. Ал Саратовка келгжде Эбен екеум13 коштастьщ. кулагымды соз 1968-Д1Ц кузгнде Эбжн1ц Талгардагы уЙ1не барып, Акылиямж таныстым. Балалары жас екж. Сондагы кеп1рдж етш бара жатканда -Е й , б]рите токтады да: алдында )Ш!п Эбж: «Кожеке, ем<р осы Талгардыцтаудан кулап екп1нмж агып Осыдан кей)н б жаткан суыныц кеп[р1 тер1здес, кеп]р сынбасын, сынса, Талгардыц сыйлауыма ту] суына кетем!з. Ом1р бузылмасын, онда саган да, маган да ом1р жок, Э бж графин в - дед1 де, - Жур, ана автостанцияныц жанында сыра бар, - деп М ж ]шкжде ж соган ертш келгж. Ертещнде Т.Е. Аскаровка ертш барды. Жана ж!бермейпн б ауданньщ оку бел )м т курайсьщ деп, мж! мектептж босаткан. досыммж бара Жарты жылдан астам уакыт ауданньщ оку бел1мшщ бастыгы онда !ле аудан болып, оку бел!М)не барлык кызметкерлерд1 алдым. Содан соц тамак жасатьн партия мушесг К,улынбаев келд1 де, мж бас маман болып калдым. коцырау согыл Сол Рассвет мектеб1нде ютеп жургжде, мж ек:нш1 ауысымдагы тэрбие жумысын баскарушы, эр1 кезекш! ед!м, сабак б т п калган, Аман-сауль уй сыпырушы ойелдер, едж жууга дайындалып, сынып окушылары - К^ожеке, уйге тарап жаткан. Маган Светлана дегж кыз жакындасып журетш. барамын, - дед Оны Э бж хат жазып, «осы кызды кайтсец де жумыска ал» дегж, - Ей, Эбеке оган ! 2 сагаттык география сабагын берпзгж. Б1р шелмект1 екел1п, - Жок, бу.[ «жумысшылар кеткж соц 1шем1з», - деп калдырып, - Аздан сон Осындай кезд( келем1н, - дед1 де кетш калган. Мен ары отырдым, бер< отырдым, кеш!ккж соц элп арактан б1р стакан куйып алып, еден жуатын ДОСТЫК !ЗПЛ!К эйелге б)р графин су алдырып, оны устелге койып, жд11ше береЙ1н санасына акьп дегжде, ес1ктж облыстык, аудандьщ оку бол1М1Н1ц бастыгы, Эбж , орб)р соз! ацы. тагы б:р инспектор белмеге ю р т келгж:. Ол кезде Э б ж Талгар аудандьщ парткомында уп т насихат бел1М1н баскаратын, Облыстык Бакыттыц х оку бел1мшщ бастыгы Аскаров Толжд: аман-саулыктан кейт: паркы б)р. Эб( - ШгалеЙ1ц кайда? - дед1. (Шугалей - мектеп директоры). - У т н д е , жумыс аягы гой, - деп кипактап сойлеп отырмын. Келес! жьн Анау-мынау жагдайды сурап жатыр, арактыц т с : шыгып коруге май а; барады, шыдамадым, не де болса муны су сиякты ]ше салайын Соныц б1р-еке бардык. Моек: )98 алганбыз. Ол болган сон к: айтпай, ею ке

алаларды басып деп, тартып ж<берт, ары карай сезд1 жалгай берд1м. Эз:мше су сатады екж. бшд!рмеген болдым. Шынында да олар июш бшмепт!. Ал далага )тан согысыньщ шыкканнан кеЙ1н Э б ж мж Теленд! сыбырласып жатыр ед1, сейтсем наса уакыт етсе Эбж : - Кожагул б1р стакан аракты !ше салды, - депт!. К^алай десе, б!раз солдаттар трафиндег1 су толып тур, анау арак, су болса графиндеп су азаймай :тык. ма дептг Телжд] Есжкулулы сыбдырдан кей)н маган келд1 де, )ып, Акылиямен кулагымды созып: п баражатканда - Ей, б1р ит екж с1н, жацагы аракты калай мына бастыктарыпнып п екп1нмж агып алдында 1ппп койдыц, б1зге б!рдеме калдырдьщ ба? - дегж!. .тса, Талгардьщ Осыдан кеЙ1н бер:м!з кулк1ге бастык. Акыры уйге апарып, буларды ган да ем1р жок, сыйлауыма тура келд1. Эбен болмаса касындагылар бшмес ед1. ыра бар, - деп Э б ж графин м ж стаканга карап, бул кайтер екж деп ойлаган. тп барды. Жана М ж )шкжде жымырайып кул!п койган. Эбекецнщ ондайды калт гептен босаткан. ж!бермейт1н байкампаздык касиет1 кушт1 ед1. Б!р кун1: - «Ек1 йм1н)н бастыгы досыммж бара жатырмын, дайындал, - деп телефон шалды. М ж 1ым. Содан сон онда !ле ауданы оку бел1мшщ уакытша бастыгымын. Уйге кел1п болып калдым. тамак жасатып, сыйлап Ж1берд:м. Б]р кун еткж нж кейш тагы коцырау согылды. ауысымдагы оак 61Т1П калган, Аман-саульщтан кеЙ1н, нып окушылары Кожеке, б1р-ек1 жолдасыммж келе жатырмын, уйлер!не ндасып журет!н. иыска ал» дегж, барамын, - дедт лелмекп екел!п, - Ей, Эбеке, бул кезекке койган адамдарын ба? - деп ед1м. ып, - Аздан сон Жок, бул екеу1 нагыз достар, - деп кеппкпей кел1п кетт). л, бер) отырдь!м, т , еден жуатын Осындай кездесулер ете кеп, оны достык кен!л кетеруде. Мундай ,енд11ше береп)н достык 13Г1Л1К 1стер, жастар кещлше меЙ1р!мд1Л1к отын тутатса, щбастыгы, Эбен, санасына акыл шамын жакса, Алланыц рахымы жауар, Эбекенн!н езде Эбен Талгар ерб1р сез1 акыл ед)-ау. аратын,Облыстык Нктан ксй)н: Бакыттьщ жолы бш1ммж ашылады. Бшмегжге Т1к ж мен гулд)н директоры), паркы б:р. Эбекец ез бакытын ешюмнщ кемепнс13-ак тапты. юмепотырмын. Келес1 жылы Лжинградка, Лжинн1ц кызмет! еткж жерлерд1 МС) шыгып керуге мж1 ала кетт!. Ондагы кызьщты жазудьщ ез) б)р ецпме. ыт е еалайын Сонын б1р-екеу1н гана жазайын. Москвада тамак 1шуге ресторанга бардьщ. Москваныц ЦУМ-ынан заттарды семкега толтырып салып алганбыз. Ол семкж) ки!м шпшке шш койганмын. Тамак 1Ш1П болган сон кара басып умытып кет^пп^н. Э б ж кайтер екж деп айтпай, ек! кеше еткж нж кейш: )99

- Кожеке, еж!н семкец кайда? - деген1. Эбж Талга еогып кетет1н. Эз: сылкылдап кул1п тур. Сейтш цайта барып, заттарды алдьщ. жазып кет1пт1. инспекторлар] Кызыл алацда Эбекеннен адасып калдым. Мавзолейдж б1рге Эбен: шыгып ед)к, калыц елд1н кай жер1не К1рш кеткжш б1ле алмай келе Бул еленд: жатсам, ез<м1здщ адамдармж суретке тус1п жатыр. Ж у п р т кел1п ею ауыз елец / жанына тура калып ед!м, А - Осы, сен-ак жапырайып адасып журед1 екенс1ц, - деп кулш - деп хат с Талгат, Гулми тур. Сол суреттер мжде де, езшде де бар. Сол жолдан кайтканнан кеп уакыт етт! шанырагыеме кеЙ1н, Мырзагали обкомта ауысты да, Эбекен Ес:кке, Мырзагалид1н Ол маган аян Юрд! немж ж орнына аудандык аткару комитет1Н!н кемекш1С1кызметше ауысты. уйдщ босагас М ж туе керд1м. Аэропорттан Талгарга карай келе жатсам, шоп еД1ЛД1К гуцл!! тесеп тастаган екж, соньщ уст1мж Э б ж кет1п барады, маган» Жолдас та, до Ойлай-ойлай токтай тур» дейд1. мше осы. Ков шыгыпты. Ек)-уш кун еткж де кы зм етт ест1Д1м де уЙ1не барып, куттыктадым. Онда мж ГРЭ С-Т1Н № 8 мектебшде директор болып !степ жургжм1н. - Талгат спортемж болады. Болат - оку озаты, - деп балаларын айтып отырды. Тамак уетшде Э бж ге калжьщдап, - Эбеке, Лжиннщ жургж жер1н аралап келе сала, сж щ кызметщ жогарылады, ал м ж козгалар емесп1н, осынын себеб!н тусшд1рнп, - дед1м. С ж мавзолейге юргжде, Лжин бабамызга карамай, Мавзолейд1н тобесше, кабыргаеына карап етт1ц. Ал мж Лжиннщ и тура к езте карадым. Сондыктан Лжинн1н рухы колдады, — дед1. М1не, сез тапканга колка жок. Акылия кул1п: - ЭбекенД! сездж жыгу кнын, - дед1. , <^е*Л^. К е й т Каскеленге аудандык аткару комитет1Н1н басшысы болды. <^<!& Б]р кун1 барсам ауылдык кецест!н терагасына: - Кольщнан жумыс келмесе, арыз жазып, тып-тыныш шыгып ^С/<г^* кетпейсщ бе? - деп урсып жатыр екж. -<: Маган кез!н кысып койды. Ол кеткж соц: К ергж кун осы. Булар сойталдай-сойталдай болып келед1 де, берш катырамыз /^су\" ^ деп уедесш беред1 де артынан сейлеопрш кояды. Жумыстыц аякталатын кез1, уйге шакырып ед1, кетет1Н1мд1 айтып б1раз отырдык. Шыгарып салды. 200