Д.Төлеутайұлы - Бизнеске бағыт

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) қоюға болады. История (Stories) – 24 сағат бойы сақталатын медиа, қаралым жағынан посттан бірнеше есе асып тұр. Аты айтып тұрғандай фото немесе видеоларды күнделікті өмір салтын салу үшін жүктейді. Историяның басты ерекшелігі оқырмандарға бизнесіңіз жайлы жиі есіне салып тұрасыз. 15 секундқа негізделгенімен, оқырманның назарын 3 секунд ішінде өзіңізде ұстап қалмасаңыз, оқырман кезектісін оп-оңай ауыстыра береді. Инстаграмның бұл құралын дұрыс пайдалансаңыз, аудитория сізді ұмытпай, тіпті жоғалып кетсеңіз, іздеуге дейін барады. Историяда түрлі қызықты жазбалар мен қимылдайтын суреттер (gif), кез келген сайт, ютубқа тікелей қосылуға немесе «Директке» жазба қалдыруға мүмкіндік береді. «История» бизнесті дамыту құралы ретінде: 1. Оқырманға жұмыс барысын түсіндіретін қызықты видео ұсыну 2. Мақсатты аудиторияны елітіп әкететін фотога- лерея жасау 3. Өзіңіздің бизнесіңіздің маскасын ойлап табу және оны оқырмандарға жолдау 4. Әдемі мәтінмен, қызықты сурет, коллаждармен эмоцияға толы фото-видео жүктеу 5. Жеңілдіктер, конкурс сайыстарын ұйымдастыру 6. Сұрақ қою, кері байланыс орнату 7. «Директ» арқылы тұтынушылардың ұсыныста- рын қарастыру 8. Түрлі сайыстардың нәтижесімен бөлісу 9. Эстафета, марафон, квест ұйымдастыру — 100 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) 10. Өткен посттарды еске салып, бөлісу және т.б. Көп жағдайда парақшаны жүргізетін жандар дәл осы история мен тікелей эфирге шығуға ұялады. Ал бизнесті дамытуда, жеке брендті қалыптастыруда инстаграмның дәл осы функциялары таптырмас құралдардың бірі. Эмоцияға толы фото, видео түсірудің де нәтижесі тауарды сатуға септігі мол. Сондай-ақ, сіздің тауарыңызды алған жандардың да пікірімен stories-те бөліссеңіз, белсенділік арта түседі. Ал посттың астындағы пікірлердің бәріне жауап беруге тырысу керек. Тіпті әр жазған пікірге лүпіл басып кетсеңіз, оқырман қуанып қалады. Ал жағымсыз пікірлерді реттеу тікелей сіздің қолыңы- зда. Инстаграмның (настройка) жөндеу бөліміне кіріп, пікірлер деген бөлігіне жаман сөздерді немесе жағымсыз сөздерді кілт сөз ретінде тіркеп, ешкім дәл сондай сөзді комментарий ретінде жаза алмайтындай істей аласыз. Яғни, пікірлеріңіз қоқысқа толы боғауыз немесе жағымсыз пікірлерден құралмайтын болады. Өзіңіз қалаған өзгерістерді еңгізу арқылы біраз жандардың сіздің парақшаңызға жазған пікірлердің жарияланбауын жоя аласыз. — 101 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Инстаграмда бизнесті дамытуға арналған 40 кеңес. 1. Оқырмандар санын көбейтетін хештегтерді қо- юды ұмытпаңыз. Мысалы: #instafollow, #l4l (Like for like), #tagforlikes және #followback. 2. «Like» басуды ұмытпаңыз. Бизнес аккаунтта әр басқан 100 лүпілге, сіздің парақшаңызға орташа есеппен 6 жаңа оқырман жазылуы мүмкін. 3. Конкурс ұйымдастырыңыз. Ең тиімді талаптар: парақшаға жазылу, бірнеше досты белгілеу, сто- ристе бөлісу. Нәтижесінде сіздің парақшаңызда жоқ жандар да конкурсыңызға белсенді түрде қатыса бастайды. 4. Өзіңіздің бизнес парақшаңыз жайлы басқа да әле- уметтік желілерді бөлісе түсіңіз. Тіпті бизнесіңіз жайлы пост жазып, тіркелуге шақырыңыз. 5. Комментарии мен лүпілді аямаңыз. Бұл жаңа оқырмандарды шақырудың жақсы әдісі. 6. Іздеу жүйесінде жылдам табылатындай өзіңіздің салаңызға қатысты танымал хештегтерді қолда- на біліңіз. 7. Инстаграмдағы зерттеу нәтижесі бойынша по- стты түскі ас уақытында, сондай ақ жұмыс аяқталған уақытта салған дұрыс. 8. Танымал хештегтерді пайдаланатын аккаунт- тарға жазылыңыз (#followme, #likeforlike), себебі дәл сол хештегті қолданатын оқырмандардың басым көпшілігі сіздің де парақшаңызға тірке- леді. — 102 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) 9. Сан емес, сапа маңызды екенін әрдайым есте сақтаңыз! Парақшаңыздағы қажетсіз ақпарат- тарды өшіруге тырысыңыз. 10. Өзіңіздің парақшаңызға жиі талдау жасаңыз. Әсіресе оқырманның қай уақытта, қай күндері белсенді екенін нақтылап алғаныңыз абзал. 11. Авторлық сипаттаманың (шапка профиля) тол- тырылғанын, керек ақпараттың, сілтеме мен байланыс нөмірлерінің дұрыс екеніне көз жет- кізіңіз. Оқырман сіздің парақшаңызды қараған- да байланысу жүйелерінің жылдам жұмыс істе- гені сенімділікті ұялатады. 12. Мақсатты аудиторияның қызығушылығын анықтау үшін сұрақ қоя біліңіз. 13. Жексенбі күні инстаграмыңызды жандандыра түсіңіз. Дәл осы күні оқырмандар көп отыра- тындықтан, сіздің постыңыздың да қаралымы көбірек болады. 14. Кімге және не үшін парақшаны жүргізіп отырға- ныңызды анықтап алыңыз. Дәл осы сұрақтарға жауап тапқанда, сіздің де аудиторияңыз көбей- еді. 15. Оқырмандарды іске көшіріңіз. Олардың сіздің постыңыздың астына пікір жазуын сұраңыз. Әдетте пікір санын арттыру үшін сұрақ қойып, сол сұраққа түрлі нұсқалар жазып қойсаңыз бо- лады. 16. Жиі пост салуға қорықпаңыз. Аудиторияңыз ба- сында белсенді болмаса да, сіздің парақшаңыз жұмыс істеп тұрғанын білу керек. 17. «Instagram» сізге ұсынып тұрған (Рекомендуемые пользователи, интересные люди) парақшаларға — 103 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) жазылыңыз. 18. Бизнес жүргізіп отырғаннан кейін міндетті түрде геолокацияны белгілеуді ұмытпаңыз. 19. Күнделікті не жазатыныңызды жоспарлаңыз. Контент-жоспарды тиімді пайдаланыңыз. 20. Танымал блогерлер мен жұлдыздар арасында байланыс орнатып, жарнама жасауын сұраңыз. 21. Зерттеу нәтижесі бойынша, қызыл немесе жа- сыл түстерден қарағанда көк түсті сурет 24%-ға көбірек лүпіл жинайтындығы дәлелденген. Көк түсті дизайнерлік пост ойлап тауып, нәтижесін тексеріп көрсеңіз болады. 22. Әр сәрсенбі сайын пост салуды әдетке айнал- дырыңыз. Себебі апта ортасында жарияланған ақпарат көп қаралым мен лүпіл жинайды. 23. «Пікір білдіріңіз» дәл осы сөйлемді пост асты- на жиі қолданыңыз. Оқырмандарды өз ойымен бөлісуін сұрасаңыз, міндетті түрде комментарии саны артады. 24. Фото таңдағанда, бет келбетіңіз анық көрінетінін таңдаңыз. 25. Фотоға міндетті түрде оқырмандарды белгілеңіз. Себебі «отметка» лентасынан достарыңыздың парақшасынан басқа жандар да сіздің постыңы- зды көре алады. 26. Қанық, ашық түстерді пайдаланыңыз. 27. Бизнесіңізге жеке өзіңізге ғана тән хештег ойлап табыңыз. Сіздің тауарыңызды пайдаланған оқы- рман міндетті түрде сол хештегті пайдалана ала- тындай болуы керек. 28. Live форматта түсірілген фото-видеоны жиірек пайдаланыңыз. Сол арқылы оқырманға бір қа- — 104 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) дам жақындай түсесіз. 29. Бизнес-айла: сіздің тауарыңызды сатып алған тұтынушының суретін өзіңіздің парақшаңызда жариялаңыз. Нәтижесінде ол оқырман парақ- шасында өз суретімен бөліседі. Сондай-ақ, бұл сіздің әр клиентті бағалайтыныңызды көрсетеді. 30. Бренд болуға талпыныңыз. Бизнесіңіздің ата- уын, логотипін қалам, блокнот, киімге пайдала- нуға тырысыңыз. 31. Facebook  парақшасындағы достарыңызды да бизнес аккаунтыңызға тіркелуге шақырыңыз. 32. Оқырмандар stories көргенді ұнатады. Күнделікті ойыңыз бен тауар жайлы ақпаратты бөлісіп оты- рыңыз. Бірақ ол міндетті түрде эмоцияға толы болуы керек. 33. Stories-те де адамдарды белгілеуді ұмытпаңыз. 34. Оқырмандардан лүпіл басуды сұраудан ұял- маңыз. Тәжірибе жүзінде дәл осындай посттар 89%-ға көп лүпіл жинайды. 35. Алдын ала уақытты да, контентті де жоспар- лаңыз. Бірнеше күнге ерте материалды дайын- дап, оларды уақытпен реттеп жариялаңыз. 36. Мотивацияға толы цитатамен пост салу оқыр- манды жігерлендіреді. 37. Телефондағы байланыс нөмірлеріне тіркелген аккаунттарды да тауып, тіркелуге тырысыңыз. 38. Сіздің бизнесіңізбен айналысатын бәсекеле- стерді де назардан тыс қалдырмаңыз. Олардың жұмысын саралап, үнемі бақылауда ұстаңыз. 39. Басқа парақшалармен серіктестік орнатыңыз. Өзіңіздің оқырмандар санымен тең парақшаны тауып байланыс орнатыңыз. Ортақ жеңілдік, ак- — 105 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) ция ұйымдастырыңыз. 40. Челленж, вирустық видео таратуға ізденісте бо- лыңыз. Таргетингтік жарнама. Тауарды сату Бизнесіңізді дамытудың, тауарыңызды сатудың таптырмас құралы – «Instagram» әлеуметтік желісі болатын болса, жарнаманы тиімді пайдалану үшін сізге «таргетинг» қызметін де жақсы білу керек. Ағылшын тілінен аударғанда «target» сөзі мақсат деген сөзді білдіреді. Яғни барлық инстаграм желісін пайдаланушылар арасында сіздің мақсатты аудиторияңызды анықтап, тек соларға ғана сіздің ұсынған жарнамаңызды көрсету басты талап. Мысалға алатын болсақ, сіз әйелдерге арналған киімдерді сатасыз. Ол үшін не істейсіз? Әрине, өзіңіздің мақсатты аудиторияңызды анықтайсыз. Киім дүкеніңіз неше жастағы әйелдерге арналған, қай қалаларды қамтиды, қандай жеңілдік ұсынатыныңызды зерттеп аласыз. Себебі кез келген таргетинтік жарнаманың мақсаты аудиторияның қалауына қаншалықты дөп түскеніңізге байланысты. Мысал бойынша сіз таргетингтік жарнама жасар алдында: • Сатып алатындардың көбі әйел адамдар • Жас шамасы 18-30 аралығы • Тұрмыс құрмаған • Тұратын елі - Қазақстан • Тұратын қаласы - Алматы... — 106 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) дәл осындай өзіңізге қажетті аудиториямен бірне- ше критерийлерді таңдайсыз. Негізі тауарыңыз бен жарнаманың мүмкіндіктеріне байланысты дәл осын- дай критерийлердің басқа да 10-20-сын қосуға бо- лады. Оның бәрі сіздің қалауыңызға байланысты. Нәтижесінде таргетингтік жарнаманы іске қосқан кезде, сіздің жарнамаңызды тек осындай, яғни сіз таңдаған категорияға жататын адамдар көреді. Яғни әйел адамдар, жасы 18-30, қалай белгілесеңіз сон- дай аудитория ғана сіздің жарнамаңызды қарайды. Бұл дегеніміз – таргетинг. Егер сіз нақты тауар сату немесе қызмет көрсетумен айналысатын болсаңыз, таргетингтік жарнама сіз үшін тиімді мүмкіндіктердің бірі. Таргетинг ақылы болғаныменен, мақсатты аудиторияны дұрыс анықтаған болсаңыз, түсетін пайда да неғұрлым көп болмақ. Сондай-ақ, «Instagram» әлеуметтік желісінде сарапшылардың есебі бойынша, басқа желілермен салыстырғанда тауар немесе қызмет түрлері үшін қаржы төлеуге дайын адамдар саны көп. Әрине, таргетинг жасамас бұрын сізде арнайы жоспар болу керек. Яғни жарнама бюджетін жоспарлау, жарнамаға қоятын фото-видео таңдау, мәтінін назар аударарлықтай жазу және пікірлерді қадағалап отыру. Мәтін жазар алдында түрлі маркетингтік тәсілдерді пайдалансаңыз болады (+1 қосымша сабақ тегін, 50 % жеңілдік, жаппай сатылым, өзіңізбен бірге досыңызды алып келсеңіз 30 % жеңілдік). Таргетингтік жарнама жасау үшін инстаграм парақшаңыз міндетті түрде «Faceboоk» әлеуметтік желісіне байланысқан болу керек. Кей жағдайда Faceboоk парақшасысыз таргетинг жасап жатады, — 107 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) алайды дәл осы екі желінің байланысы арқылы аудитория ауқымы әлдеқайда кеңірек болады. Сондай- ақ, аудиторияның қызығушылығын да білу мүмкіндігі басым. Қазіргі кезде бизнес профильде өзгерістер көп. Таргетке берер алдында бірнеше таңдау шығады. Өзіңіздің сайтыңызды, постыңызды, тіпті direct-ке келген смс хабарламаны да белсенді жарнамалауға болады. Инстаграмда таргетингтік жарнама жіберу алдында мақсатты аудиторияны анықтайсыз: Ò Жынысы Ò Жасы Ò Тұратын елі Ò Қаласы Ал егер «Faceboоk» әлеуметтік желісі арқылы жарнама жасайтын болсаңыз, қосымша мүмкіндіктер көп: y Қызығушылықтары y Саяхаттау жиілігі y Операционды жүйесі y Мобильді платформасы y Отбасылық жағдайы y Артықшылықтары сияқты ауқымды мүмкіндіктер шығады. Бұның барлығы сіздің бизнес салаңызға және таңдауыңызға байланысты. Мақсатты аудиторияңызды таңдап, реттілікке келтіргеннен кейін карта арқылы төлем жүргізесіз. Төлем карта арқылы жылдам әрі тез алынады, десе де сіздің тараптан жоспарыңыз бойынша жарнаманың қанша күн жұмыс істейтінін таңдау — 108 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) керек. Мысалға алатын болсақ, сіз пицца сатумен айналысасыз. Және де бизнесіңізді жылжыту үшін инстаграмда таргетингтік жарнаманы қолданасыз. Дәл сол жарнаманы тиімді пайдалану үшін, нақты мекенжайды, геолокацияны таңдаған кезде сіздің көшеңіздегі инстаграм қолданушыларына жеткізу қызметі (доставка) тегін деп қойыңыз. Сондай-ақ, жарнаманы дәл түскі ас уақытында шығатындай етіп ыңғайлаңыз. Кеңседе отырған қызметкерлер сіздің жарнамаңыздағы жеткізу қызметі тегін екенін көріп тапсырыс береді.Ал сіз алысқабармай-ақ,турабіркөше бойында орналасқан мекемелерге пиццаны апарып бере салуыңызға болады. Өзіңіздің бизнесіңізге қарай түрлі маркетингтік әдістерді пайдалану керек. Тағы бір мысал, егер сіз гүл сатумен айналысатын болсаңыз, 8 наурыз мереке күні дәл сіздің бизнесіңіздің өтетін күні. Иә, сізден гүл сатып алып жатқан клиент көп, алайда оның қатарын тағы қалай өсіруге болады? Әрине, инстаграмға жарнама бересіз. Өзіңіз қалаған әдемі фото немесе видеоны дайындайсыз, сонымен қатар мәтін. Дәл сол мәтінге «Сүйіктіңізді әлемдегі ең бақытты жан еткіңіз келе ме? Олай болса кезекте көп күтпей, бір ғана батырманы басып, керемет сыйлыққа тапсырыс бер» деп жазсаңыз болғаны. Бұл жердегі ілгек сөз қандай? Әрине, «кезекте көп күтпей» әр ер адам кезекте тұрғанды, әсіресе күткенді ұнатпайды. Өзіңіз ойлаңызшы, жолдасыңызбен қонаққа барарда «Дайынсың ба?» сөзін неше рет айтады? Ал дүкен аралағанда «Сен әлі болмадың ба?» дейтіні тағы бар. Ал мереке күні дәл 8 наурызды гүл сататын дүкенде кезек көп болатынын ер адамдар сізден жақсы біледі. Сол себепті инстаграм арқылы — 109 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) олардың қалауын онлайн қабылдап, тапсырысын тек алып кетуге дайындап қойсаңыз болғаны. Жарнаманы тиімді ойластырып, сатып алушының қалауын түсіну сіздің мүмкіндіктеріңізді арттырады. Сондай-ақ бәсекелестерден әлдеқайда табысты болу қабілеттеріңізді шыңдайды. Бизнесті дамытуға арналған кейстер: 1. Shoutout for shoutout  немесе екіжақты жарна- ма. Бұл дегеніміз екі парақша оқырмандарына бір-бірін жарнамалайды. Келісім бойынша екі парақшаның админдері бір уақытта пост немесе сторис салып, бір бірін белгілейді. Посттағы та- уармен танысқан адамдардың басым көпшілігі парақшаға кіреді. Демек екі парақшаның оқыр- мандары алмасады. Бұл әдісті қазіргі кезде көп- теген танымал блогерлер тиімді пайдаланып жүр. Мысалға алатын болсақ, еліміздегі танымал әншілердің бірі өзі қолданған косметиканы жарнамалайтын болса, көптеген оқырмандар белгіленген парақшаға кіріп, қосымша ақпарат алғысы келеді. Ал кезекті бизнес парақшада тауарды сол әнші сатып алғандығы туралы пост турса, оқырманнның сенімділігі арта түседі. Дәл осы жарнама уақытында парақша жабық болуы керек. Себебі оқырмандар ақпаратты тексеру үшін «подписаться» тетігін басып екіжақты аудитория алмасып, оқырман саны арта түседі. Аталмыш әдісті қолданатын болсаңыз, сіз үшін бірнеше — 110 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) ескеретін жайт бар: келісім жүргізіп отырған парақшаның оқырмандары тірі оқырман екенін қадағалаңыз, егер накрутка болатын болса, жарнамадан сізге ешқандай пайда болмайды. Керісінше өзге парақшаны белгілеу арқылы өз оқырмандарыңызды басқа жанға тіркеп бересіз. Жарнама уақытын нақты бекітіңіз, себебі екі түрлі уақытта салынатын болса, аудиторияда сенім болмайды. Ал сіздің басты мақсатыңыз, сол оқырмандардың сіздің парақшаға тіркелуі. 2. Блогерлер мен танымал жандардың жарна- масын пайдалану. Бұл жарнама түрін көбіміз білеміз, алайда дұрыс пайдаланбаймыз. Сізге бір әнші ұнады, десек те оның оқырмандары мүлде сіздің мақсатты аудиторияңыз болмауы мүмкін. Келісім жасар алдында оның барлық статистика- сын сұрап алуыңыз керек. Жарнаманы неше рет жасайтынын, қандай бағытта және сағат нешеде салатынын келісуді ұмытпаңыз. Сонымен қатар, оқырмандарын да зерттеуіңіз қажет. Ол әншінің, блогердің парақшасындағы кез келген посттағы пікірлерді оқып шығыңыз. Басым көпшілігі нега- тив болмау керек. Мәселен, танымал әншілерді алатын болсаңыз, олардың аудиториясын жақсылап зерттеуіңіз қажет. Егер сіздің тауарларыңыз қолжетімді болатын болса, әрине, жарнамадан тауарыңызға сұраныс артады. Ал егер сізде үлкен компания болып, қымбат қызмет түрін жарнамалайтын болсаңыз, сәйкесінше танымал бизнесмендермен серіктестік орнатып, сол парақшаға жарнама бергеніңіз дұрыс болады. — 111 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Себебі танымал бизнесмендердің парақшасында әлдеқайда сол қызмет түрін пайдаланатын оқырмандар болады. Ал қарапайым оқырмандар шоғырланған аудитория сіз ұсынған қымбат қызмет түрін ескермеуі де мүмкін. Сондай- ақ, егер сіз көлік сатумен немесе көлік жөндеу қызметімен айналысатын болсаңыз, жарнаманы қаншалықты танымал болса да әйел адамдарға жасатудың қажеті жоқ. Елімізде бірнеше танымал нәзік жанды аруларымыз көлік маркасын жарнамалаумен айналысқанымен тауар сату қарқыны өспеді. Тәжірибе жүзінде танымал ер адамдарға жарнама жасатқан әлдеқайда дұрыс. Инстаграмда жарнама беру құны да арзан емес. Әншілер тарапы бір пост үшін 200 мыңнан 700 мыңға дейін қаражат сұраса, алдыңғы көшті вайнерлер бастап тұр. Юфрейм командасы постты 900 мың теңгеге жарнамаласа, вайнер Сека 1 миллионнан жоғары ақша алады. Сол себепті танымал жандарға жарнама жасату алдында өз қаражатыңызды, жарнаманың тиімділігін сараптап алған дұрыс. 3. Флешмоб (Challenge) ұйымдастырыңыз. Ау- диторияңызды бір сергітіп, жүлде ұтуға ыңталандырып, көңілін көтеріп, өзіңіздің бизнесіңіздің танымалдылығын арттырудың сәті келді. Дәл осы флешмоб әдісі қарапайым адамдар арасында жақсы тарайды. Сіздің тауарыңызбен бірге түскен сурет, қандайда бір қимылды қайталап, билесе жақсы емес пе?! Бірақ сол оқырмандарға ұсынылатын талаптардың жеңіл — 112 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) екенін қадағалаңыз. Егер қиын болатын болса, ол флешмоб емес. Себебі оны ешкім орындамауы мүмкін. Танымал флешмобтарды еске алсақ, бөтелкені айналып тебетін #bootcapchallenge, «10 жыл» бұрын деп жарыса жазған #10yearcgallenge, танымал жұлдыздардың жүрек жасап түскен, балалардың әкесін жұмыстан билеп қарсы алатын әуенді челлендж тағы бар. Дәл осындай қызықты идеямен өз тауарыңызды жарнамалап, оқырмандарға байқау ұйымдастырсаңыз аудиторияңыз да бір сергіп қалады. 4. Вирус хештег. Өзіңіздің бизнесіңіздің бар болмы- сын көрсететін хештег ойлап табыңыз. Адамдар сіздің тауарыңызды алып, қолданып, әсерімен бөлісіп, қуана-қуана сіздің хештегіңізді қоя- тындай. Ал оқырмандарға бұл әрекеттердің бәрін орындауға сіздің хештегіңіз себепкер болу керек. Фирмалық брендті хештегті белгі- легісі келіп тұратындай, әдемі, қызық хештегті жазғысы келіп тұратындай болу керек. Мысалға алатын болсақ, бір ғана жұмыртқаның суреті ең көп лүпіл жинаса, ал #liketheegg хештегімен жүктелген суреттер саны өте көп. Мыңнан аса хештегтер ойластырылып, бір жұмыртқанын түрлі фотоларын желі қолданушылары жарыса салған. Оқырмандар рекордқа кірген жұмыртқа суретіндегі лүпіл санынан өздері жүктеген жұмыртқаның түрлі қызықты суреттері лайкты басым жинайтындығына сенім білдіріп, жарыса түскен. Сіздің де бизнес профиліңіздің бағытына қарай түрлі хештег ойлап табуға болады. — 113 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) 5. Giveaway. Қайтарып бер әдісі. Қазіргі кезде біздің арамызда ол «гив» деп аталады. Иә, бұл әдіс бәрі- не таныс. Керемет сыйлықты тігіп, спонсорларға жазылуды сұрайтын. Сіз де сол спонсорлар қа- тарына қосылып, оқырман санын көбейте ала- сыз. Бірден аудиторияңыз өседі, десе де олар- дың сіздің парақшаңызда қалу ықтималдылығы төмен. Себебі сыйлық ойнатылғаннан кейін олар оңай шығып кетуі мүмкін. Ал бұл олқылық болмас үшін сол оқырмандарды өзіңізде ұстап қалуыңыз — 114 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) керек. Сәйкесінше контентіңізді жақсартып, парақшаңызды одан да қызықты қыла түсуіңіз керек. Сіз білмейтін инстаграмның сан түрлі құпияларын айта кеттім. Жай ғана әлеуметтік желіде отырып уақыт кетірмей, қайта тап сол қолыңыздағы телефон арқылы табыс табуға итермелейтін қанша мысалдарды көрдіңіз. Алайда оны жүзеге асырып, әрекетке-берекет қылып тірлік жасау өз еркіңізде! — 115 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) — 116 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) IV бөлім Дара кәсіпкерлік және Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті тіркеу, қызметін тоқтату мен салық есептіліктерін тапсыру. — 117 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Дара кәсіпкерлік және Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті тіркеу, қызметін тоқтату мен салық есептіліктерін тапсыру. Халық арасында ИП (индивидуальный предприниматель) деп кең тараған бұл термин қазақ тілінде дара кәсіпкер деп аталады. Салық Кодексінде, Кәсіпкерлік Кодексте де дәл осылай жазылған. Сондықтан осы бөлімде де дара кәсіпкер (ДК) деп қолдануды құп көрдік. Кітаптың бастапқы бөлімінде кәсіп ашуға шабыт сыйлауға тырысып, сосын сол кәсіптің түрлерімен таныстырып, жаңа бизнестің бағыттарын анықтап, ендігі «кәсіпкер» боламын деп бел буған жандар үшін осы бөлімде дара кәсіпкерлік және Жауапкершілігі шектеулі серіктестікті тіркеу, қызметін тоқтату мен салық есептіліктерін тапсыру және т.б сұрақтарға толыққанды жауап беретін боламын. Дара кәсіпкерлік туралы ашып айтпас бұрын, жалпы «кәсіпкерлік» дегенді қалай түсінеміз? Әуелі осыған тоқталып, тақырыпты тарқатып алғанымыз жөн. Қазақстан Республикасының Кәсіпкерлік Кодексінің 2-бабында келесідей анықтама берілген: «Азаматтардың, оралмандардың және заңды тұлғалардың мүлікті пайдалану, тауарларды өндіру, — 118 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) сату,жұмыстардыорындау,қызметтеркөрсетуарқылы таза кіріс алуға бағытталған, жеке меншік құқығына (жеке кәсіпкерлікке) не шаруашылық жүргізу немесе мемлекеттік кәсіпорынды жедел басқару құқығына (мемлекеттік кәсіпкерлікке) негізделген дербес, бастамашыл қызметі кәсіпкерлік болып табылады. Кәсіпкерлік қызмет кәсіпкер атынан, оның тәуекел етуімен және мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асады.» Яғни, кәсіпкерлік деп – тәуекелге бел буа отыра жасалынатын экономикалық әрекеттерді және өндіру мен сатудан, істелген жұмыстардан жүйелі «пайда табу» мақсатын көздейтін қызмет. Кәсіпкерлік дегеннің не екенін пайымдаған соң, санамызда келесідей сауал орнайтыны анық.  Кәсіпкерлікпен айналысатын, табыс табатын жеке тұлғалардың барлығы ДК ретінде тіркелуге міндетті ме? Бұл сұраққа Кәсіпкерлік Кодекстің 35 бабында көрсетілгендей мынадай жауап табамыз. Дара кәсіпкер ретінде мiндеттi мемлекеттiк тiркеуге мынадай шарттардың бiрiне сай келетiн жеке тұлғалар жатады: 1. жалдамалы жұмыскерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде пайдаланады; 2. жеке кәсiпкерлiктен республикалық бюджет туралы заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына қолданыста болатын ең төмен жалақының 12 еселенген мөлшерiнен асатын мөлшерде Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес есептелген жылдық кірісі болады. — 119 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Демек, сіз жалдамалы жұмысшының еңбегін пайдаланбайтын болсаңыз және 2020 жылдың ең төменгі айлық көрсеткішімен есептегенде табысыңыз 510 000 теңгеден аз болса, ДК ретінде тіркелмеуіңізге де болады. Бұл жағдайда сіз тапқан табысыңыз бойынша 240.00 нысанды салық есептілігін жеке тұлға ретінде тапсырып, 10% табыс салығын төлейсіз. 2019 жылы ДК ретінде тіркелмей-ақ заңды кәсіп жүргізудің тағы бір жолы пайда болды. Ол бірыңғай жиынтық төлем (БЖТ). Бұл дегеніміз салық органда- рында өз-өзін жұмыспен қамтығандардың қызметін тіркеудің оңайлатылған тәртібі. БЖТ мөлшері Бірыңғай жиынтық төлемнің ай сайынғы мөлшері: • Республикалық маңызы бар қалаларда, астанада және облыстық маңызы бар қалаларда тұратын жеке тұлғалар үшін – 1 АЕК; • Басқа елді мекендерде тұратын жеке тұлғалар үшін – 0,5 АЕК. Биылғы (2020 жыл) 1 АЕК = 2651 теңге. АЕК – айлық есептік көрсеткіш БЖТ кім төлейді? ҚР Салық кодексінің 24-бөлімінің 774-бабына сәйкес, дара кәсіпкер ретінде тіркеусіз кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын жеке тұлғалар БЖТ — 120 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) төлеушілері болып танылады, олар бір мезгілде мынадай шарттарға сәйкес келу қажет: 1. бірыңғай жиынтық төлемді төлеген; 2. жалдамалы қызметкерлердің еңбегін пайдаланбайды; 3. акцизделетін өнімдерді қоспағанда, салық агенттері болып табылмайтын жеке тұлғаларға ғана қызмет көрсетеді немесе салық агенттері болып табылмайтын жеке тұлғаларға ғана акцизделетін өнімді қоспағанда, өз өндірісінің жеке қосалқы шаруашылығының ауыл шаруашылығы өнімдерін өткізеді. Сонымен қатар, БЖТ төлеушілері табысының мөлшері жылына 1175 АЕК-тен аспауы тиіс. БЖТ қашан және қалай төлеу қажет? БЖТ-ді табыс алынған әр ай үшін жеке-жеке төлеу қажет. Сондай-ақ келесі айларға алғытөлем (аванс) төлеу мүмкіндігі қарастырылған. БЖТ-ді Қазақстанның кез келген банкінің кассаларында, сондай-ақ «Қазпошта» бөлімшелерінде төлеуге болады. Ол үшін өзіңіздің жеке куәлігіңізді көрсетіп, «183» ТТК (төлемдерді тағайындау кодтары) бойынша «Азаматтарға арналған үкімет» мемлекеттік корпорациясы КЕАҚ (коммерциялық емес акционерлік қоғам) банктік шотына төлем жүргізу қажет. Егер жоғарыда аталған БЖТ талаптарының біріне сәйкес келмесеңіз, онда заңды түрде кәсіп жүргізу — 121 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) үшін сізге ДК ретінде тіркелу керек. ДК тіркеудің төмендегідей 2 жолы бар: 1. Жеке куәлігіңізді алып, ДК мекен жайы ретінде тіркегіңіз келетін ауданның салық басқармасына барып, жазбаша түрде салық өтінішін қалдырасыз. Бұл жерде мына нәрсені ескере кету керек, ДК тек сіздің өзіңіздің тұрғылықты мекен жайыңыз бойынша тіркеуге міндетті емессіз. Мысалы, сіз дүкенді жалға алып істегіңіз келсе, сол дүкен орналасқан ауданның салық басқармасына барасыз. 2. ЭЦҚ (электрондық цифрлық қолтаңба) алып, elicense.kz сайтында өзіңіз ашсаңыз болады. ДК тіркеу кезінде ескеруіңіз керек 2 жайт: 1. Кәсіп түрін дұрыс таңдау. Яғни 5 таңбалы ЭҚЖЖ (экономикалық қызмет түрлерінің жалпы жіктеуіші) таңдауыңыз керек болады. Мысалы, үйді жалға берсеңіз оның коды 68020, торт пісіріп сатсаңыз 10710 т.с.с. жалғаса береді. Бұл кодтарды алдын ала ғаламтордан қарап, таңдап барғаныңыз жөн болады. Салық Салық пайызы Салық Шектеулер режимі есептілігі Жалпыға 10% таза табы- 200.00 әр Табыс пен бірдей стан, әлеуметтік салық өзі үшін тоқсан жұмысшы 2АЕК – әлеумет- тік сақтандыру сайын; саны қорына аударым; жұмысшылары 220.00 жыл бойынша үшін 1АЕК – ӘСҚА сайын шектеу жоқ — 122 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) 1,5% табыс са- 910.00 Жалпы лығы жалпы жарты айналым айналымнан жылда 1 жарты 1,5% әлеуметтік рет жылда салық жалпы ай- 24038 АЕК налымнан. аспау керек. Бірақ, әлеуметтік Жұмысшы салықты саны 30-дан есептегенде аспау керек. одан ДК өзі үшін төлеген және Жұмысшы жұмысшылары күшін үшін төлеген пайдалануға әлеуметтік болмайды. 1 сақтандыру жыл ішіндегі қорына жасалған айналым аударымдары 3528 АЕК тен (соц.отчисление) аспау керек. алынып тастала- ды. Патент Қолма қолсыз 911.00 кем ақшамен дегенде 1 жұмыс істеген айға, мак- жағдайда табыс сималды салығы жалпы 1 жылға айналымнан тапсыруға 1% , қолма қол болады ақшамен ақшамен жұмыс істеген жағдайда жалпы айналымнан 2% табыс салығы төленеді — 123 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) 2. Салық режимдері. Қанша пайыз салық төлейсіз, қашан, қалай салық есептіліктерін тапсырасыз – осы режимге байланысты болады. Сол үшін салық режимдерінің бәрімен танысып артықшылығы мен кемшілігін біліп алыңыз. Табыс салығының пайыздарына қарап, оңайлатылған декларация негізіндегі салық режимі мен патент негізіндегі салық режимі тиімдірек көрінуі мүмкін. Бірақ, ол екі режим жалпы айналымнан салық төлейтінін ұмытпаңыз. Егер сізде үлкен айналым, бірақ аз табыс болса сізге жалпыға бірдей салық режимі тиімді болуы мүмкін. Мысалы, телефонға бірлік салатын аппараттар қойсаңыз, 1000 тг бірлік салынғанымен сізге тек 20 тг қалады делік. Осы тұста оңайлатылған салық режимі бойынша 30 тг салық төлеу керек боласыз, ал жалпыға бірдей салық режимі бойынша 20 тг-ден 10% 2 тг ғана салық төлейсіз. Құжатпен дәлелденген шығындарды алып тастап, таза табыстан төлеу мүмкіндігін сізге тек жалпыға бірдей салық режимі береді. Сондықтан салық режимін таңдамас бұрын, қағаз бен қалам алып, болашақ шығындарыңыз бен табысыңызды есептеп барып, шешім қабылдаңыз. Оңайлатылған декларация негізіндегі салық режимін пайдалану үшін мынандай кәсіп түрлерімен айналысуға тыйым салынады: 1. акцизделетін тауарлар (спирттің барлық түрлері, сусын, шырын, арақ-шарап, сыра, темекі, алтын мен күмістен жасалған зергерлік бұйымдар және т.б) өндiруді; — 124 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) 2. акцизделетін тауарларды сақтауды және көтерме саудада өткiзуді; 3. мұнай өнiмдерiнің жекелеген түрлерін – бензинді, дизель отынын және мазутты өткiзуді; 4. лотереялар өткізуді; 5. жер қойнауын пайдалануды; 6. шыны ыдыстарды жинауды және қабылдауды; 7. түсті және қара металл сынықтары мен қалдықтарын жинауды (дайындауды), сақтауды, қайта өңдеуді және өткiзуді; 8. консультациялық қызметтер көрсетуді; 9. бухгалтерлік есеп немесе аудит саласындағы қызметті; 10. сақтандыру брокері мен сақтандыру агентінің қаржы, сақтандыру қызметін және делдалдық қызметін; 11. құқық, әділет және сот төрелігі саласындағы қызметті; 12. қаржы лизингі шеңберіндегі қызметті Сонымен қатар, агенттiк шарттар (келiсiмдер) негiзiнде қызмет көрсететiн дара кәсіпкерлер мен заңды тұлғалар патент немесе оңайлатылған декларация негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдана алмайды. Агенттік шарттар (келісімдер) дегеніміз – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жасасқан азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар (келісімдер) түсініледі, олар бойынша бір тарап (агент) сыйақы үшін екінші тараптың тапсырмасы бойынша өз атынан, бірақ екінші тараптың есебінен не екінші тараптың атынан және есебінен белгілі бір әрекеттер жасауға міндеттенеді. Мысалы, желілік маркетинг. — 125 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Жоғарыдағы талаптарға сай болмасаңыз, жалпыға бірдей салық режимін таңдағаныңы жөн. Себебі, бірнеше жыл өтіп кеткеннен кейін де салық органдары сіздің салық режиміңіз қате таңдағаныңызды байқаса, өтіп кеткен жылдар үшін қайтадан салық декларацияларын тапсырып, қайтадан салық төлеуге міндеттеуі мүмкін. Сондықтан салық режимін таңдауға салғырт қарамауға кеңес береміз! Салық есептіліктері Бұл тарауда шағын кәсіппен айналысатын дара кәсіпкерлер ең жиі пайдаланатын оңайлатылған және патент негізіндегі салық режимдерінің салық есептіліктерін қарастырамыз. Патент негізіндегі салық режимінің салық есептілігі 911.00 нысанды есептілік. Бұл режимді табысын алдын ала білетін кәсіпкерлерге пайдаланған ыңғайлы. Себебі салығы алдын ала төленеді. Мысалы 2020 жыл үшін кәсіпкерлер 2019 жылдың желтоқсан айында салық төлеп, есептіліктерін тапсырды. 911.00 есептілігі 1 жылға арналған. Алайда 1 жылдың са- лығын бірден төлеуге мүмкіндігі болмаса, ай сайын есептілікті тапсырып, ай сайын төлемдерді жасап отыруға болады. Толығырақ төменде қарастырайық. — 126 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) — 127 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) — 128 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) — 129 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Енді осы салық есептілігі қалай толтырылады, қалай есептеледі? «Салық төлеуші туралы жалпы ақпарат» бөлімінде салық төлеуші мынадай деректерді көрсетеді: 1) салық төлеушінің жеке сәйкестендіру нөмірі (бұдан әрі - ЖСН); 2) дара кәсіпкердің тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) немесе атауы. Салық есептілігін электронды түрде тапсыратын болсаңыз, ЭЦҚ арқылы салық төлеуші кабинетіне кірген кезде жоғарыдағы жолдар автоматты түрде толтырылып тұрады. 3) салық есептілігі (есеп) табыс етілетін салық ке- зеңі (араб сандарымен көрсетіледі); 4) Есеп түрі. Бұл торкөзде салық есептілігін бірінші рет тапсырып отырған болсаңыз «бастапқы» одан кейінгі есептіліктер «кезекті» толықтырулар мен түзетулер енгізу мақсатында болса «қосымша», ал егер салық басқармаларынан келген хабарламаға жауап ретінде тапсырылып отырған салық есептілігі болса «хабарлама бойынша қосымша» деген түрі белгіленеді; 5) хабарламаның нөмірі мен күні. Бұл торкөз есептіліктің төртінші түрі болған кезде ғана толты- рылады; 6) салық төлеушінің бөлек санаттары. Торкөздер егер салық төлеуші А немесе В, C немесе D торкөздерінде көрсетілген санаттардың біріне жатқан жағдайда белгіленеді; — 130 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) А – Салық кодексінің 40 бабына сәйкес сенімгерлік басқарушы; В – Салық кодексінің 40-бабына сәйкес сенімгерлік басқарушы құрылтайшысы; С–«Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» 2007 жылғы 28 ақпандағы Қазақстан Республикасы Заңының (бұдан әрі - «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңы) 2-бабы 2-тармағына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізеді; D – «Бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептілік туралы» Заңының 2-бабы 2-тармағына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізбейді; 7) Үш құрамдасты интеграцияланған жүйе. Егер салық төлеуші Салық кодексінің 686- бабының 2-1 тармағына сәйкес салық органдарына деректерді тіркеу және беру функциясы бар бақылау-касса машинасын немесе үш құрамдасты интеграцияланған жүйесін тіркеуге қойған жағдайда торкөз белгіленеді А - Үш құрамдасты интеграцияланған жүйенің және иесінің атауы көрсетіледі; В - Үш құрамдасты интеграцияланған жүйенің номері көрсетіледі; С - Үш құрамдасты интеграцияланған жүйені тіркеуге қойылған күн көрсетіледі; 8) «Кеден декларацияларын толтыру үшін пайдаланылатын жіктеуіштер туралы» Кеден одағы комиссиясының 2010 жылғы 20 қыркүйектегі № 378 шешімімен бекітілген 23 «Валюталар жіктеуіші» қосымшасына сәйкес валюта коды; 9) торкөз есеп электронды түрде табыс етілген — 131 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) кезде белгіленеді; 10) табыс етілген қосымшалардың саны. 14. «Патент құнын есептеу» бөлімінде: 1) 911.00.001 жолында сауда саласында қызметті жүзеге асыруды қоспағанда, дара кәсіпкердің кірі- стері сомасы көрсетіледі; Яғни саудадан өзге кәсіп түрінен түскен табыс жазылады. 2) 911.00.002 жолында сауда саласында қызметті жүзеге асыратын дара кәсіпкердің кірістері сомасы көрсетіледі: А - қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жолымен алынған кірістер; В - қолма-қол ақшамен есеп айырысу жолымен алынған кірістер; 3) 911.00.003 жолында ((911.00.001 + 911.00.002 А) х 1 %) формуласы бойынша айқындалатын, есептел- ген жеке табыс салығы сомасы көрсетіледі. Бұл ретте есептелген салық сомасы 1 теңгеге дейін дөңгелекте- нуі тиіс: 50 және одан көп тиындағы сома бір теңге ретінде қабылданады, 50 тиыннан төмен сома есепке қабылданбайды; 4) 911.00.004 жолында: 911.00.002 В х 2 % форму- ласы бойынша айқындалатын, есептелген жеке та- быс салығы сомасы көрсетіледі. Бұл ретте есептелген салық сомасын 1 теңгеге дейін дөңгелектенуі тиіс: 50 және одан көп тиындағы сома бір теңге ретінде қабылданады, 50 тиыннан төмен сома Есепке қабылданбайды; 5) 911.00.005 жолында Салық кодексінің 686- бабының 2-1 тармағына сәйкес күнтізбелік бір жылға жеке табыс салық соммасын төмендету (60  000 тенге соммасына, бірақ есеп- — 132 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) телген жеке табыс салық соммасының 50 пайызынан артық болмауы тиіс) көрсетіледі. Салық органдарына деректерді тіркеу және беру функциясы бар бақылау-касса машинасын немесе үш құрамдасты интеграцияланған жүйесін тіркеуге алғаш рет қойған кезеңде соңғы кезекті немесе қосымша патент құнының есептілігінде жеке табыс салығының соммасын есептеген кезде салықты төмендету жалпы толық салық кезеңі үшін бір мезетте жүзеге асырылады; 6) 911.00.006 жолында (911.00.003+911.00.004) - 911.00.005 формуласы бойынша айқындалатын, есептелген жеке табыс салығы сомасы көрсетіледі. 7) 911.00.007 жолында Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдар сомасы көрсетіледі; 8) 911.00.008 жолында жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарын есептеу үшін мәлімделген табыс көрсетіледі; 9) 911.00.009 жолында жинақтаушы зейнетақы қорларына міндетті зейнетақы жарналарының сома- сы көрсетіледі; 10) 911.00.010 жолында міндетті әлеуметтік ме- дициналық сақтандыруға жарналарының сомасы көрсетіледі. 12) 911.00.011 жолында дара кәсіпкердің орна- ласқан жері бойынша аудандық маңызы бар қаланың, ауылдың, кенттің, ауылдық округтiң әкім аппараты- ның БСН (бизнес сәйкестендіруші нөмірі) көрсетіледі. Бұл ретте мемлекеттік кірістер органында дара кәсіпкер ретінде тіркеу есебіне қою кезінде мәлімдеген дара кәсіпкердің қызметінің басым бөлігі жүзеге — 133 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) асырылатын орын, дара кәсіпкердің орналасқан орны болып танылады. 14-1. «Қорлар бойынша деректер»: 911.00.012 жолында қорлардың құны көрсетіледі: А – жолында толық салық кезең басындағы қорлардың құны көрсетіледі; В - жолында толық салық кезең соңындағы қорлардың құны көрсетіледі; С - жолында толық алынған қорлар, жұмыстар, қызметтердің құны көрсетіледі; Бұл жол тек үш құрамдасты интеграцияланған жүйені қолданған жағдайда толтырылады. 15. Есеп электрондық түрде берілген кезде «Па- тент құнын төлеу туралы мәліметтер» бөлімін- де 911.00.013 А, 911.00.013 В, 911.00.013 С, 911.00.013 D, 911.00.013 Е жолдарында төленген жеке табыс салығы, әлеуметтік аударымдар, міндетті зейнетақы жарналары мен міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыруға жарналары бойынша мәліметтер (төлемнің атауы, БСК (бюджет сыныптамасының коды), төлем құжатының нөмірі, төленген күні, сомасы) көрсетіледі. 15-1. «Салық заңнамасы бұзылған жағдайда қы- зметін тоқтату туралы салық төлеушіге хабарла- ма» бөлімінде егер патенттiң қолданылу мерзiмi аяқталған күннен бастап алпыс күнтізбелік күн ішінде кезекті патент құнының Есеп-қисабын неме- се салық есептілігін табыс етуді тоқтата тұру (ұзар- ту, қайта бастау) туралы салықтық өтінішін табыс етпегенде немесе қызметті тоқтата тұру мерзімі аяқталғаннан бастап, оның қызметі, дара кәсіпкер ретінде Салық кодексімен белгіленген оңайлатылған — 134 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) түрде тоқтатылатын болатындығымен таныстым және келісемін деп көрсетіледі. 16. «Салық төлеушiнiң жауапкершiлiгi» бөлімін- де: 1) «Салық төлеушінің аты-жөні» жолында жеке басын куәландыратын құжаттарға сәйкес дара кәсіп- кердің тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде); 2) есептің мемлекеттік кірістер органына тапсы- рған күні; 3) орналасқан жері бойынша мемлекеттік кірі- стер органының коды көрсетіледі. 4) тұрғылықты жері бойынша мемлекеттік кірі- стер органының коды. Бұл ретте Қазақстан Республикасының азаматтарды тіркеу туралы заңнамасына сәйкес азаматты тіркеу орны (место прописки) жеке тұлғаның тұрғылықты жері болып танылады; Осы тармақтың 5), 6), 7) және 8) тармақшаларын декларацияны қағаз жеткізгіште қабылдаған мемлекеттік кірістер органының қызметкері толтырады. 911.01-нысанын толтыру бойынша түсіндірме 17. 911.01 нысаны патент алу үшін қажетті ақпаратты көрсетуге арналған және дара кәсіпкермен міндетті тәртіпте толтыруы тиіс. 18. «Патент туралы мәліметтер» бөлімінде: 1) 911.01.001 жолында патент негізіндегі арнаулы салық режимін қолданатын мерзімі көрсетіледі; 2) 911.01.002 жолында жүзеге асырылып жатқан кәсіпкерлік қызметтің түрі (ЭҚЖЖ) көрсетіледі; — 135 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) 3) 911.01.003 А, 911.01.003 В, 911.01.003 С, 911.01.003 D, 911.01.003 Е, 911.01.003 F жолдарында кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру орны (облыс, қала немесе ау- дан, кент немесе ауыл, көшенің атауы, үй және пәтер нөмірі (болған жағдайда)) көрсетіледі. 911.01.003 G жолында коммерциялық жылжы- майтын мүлiк объектiлерiнің, сондай-ақ сауда объ- ектілерінің атауы, коммерциялық жылжымайтын мүлiк объектiлерінде, сондай-ақ сауда объектілерінде кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде бөлімнің нөмірі немесе атауы көрсетіледі. Кәсіпкерлік қызметті автомобильмен жолаушылар және жүк тасымалдау саласында жүзеге асырған жағдайда 911.01.003 G жо- лында нөмірі мен жүру бағыты көрсетіледі; 4) мүлікті жалға беру бойынша қызметін әртүрлі елді мекендерде жүзеге асырған жағдайда қосымша мына жолдар толтырылады: 911.01.004 – жүзеге асырылатын қызмет түрі; 911.01.005 – дара кәсіпкер орналасқан (тіркеу) ор- нынан бөлек кәсіпкерлік қызметті жүзеге асырудың өзге орны толтырылады. Салық есептілігінің келесі түрі оңайлатылған салық декларациясы. Ол 910.00 нысан. 910.00 нысанды салық декларациясы жарты жылда 1 рет тапсырылады. Қаңтардан маусымға дейінгі аралық үшін 15 тамызға дейін, шілдеден желтоқсанға дейінгі уақыт үшін 15 ақпанға дейін тапсырылу керек. — 136 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) — 137 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) — 138 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) — 139 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) — 140 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) Енді жоғарыдағы формаға қарап отырып, әр жолын толтыруды үйренейік. 1. «Салық төлеуші (салық агенті) туралы жалпы ақпарат» деген бөлімде салық төлеуші (салық агенті) мынадай деректерді көрсетеді: 1) салық төлеушінің (салық агентінің) жеке сәй- кестендіру (бизнес-сәйкестендіру) нөмірі (бұдан әрі – ЖСН (БСН)); 2) дара кәсіпкердің тегі, аты, әкесінің аты (болған кезде) немесе құрылтай құжаттарына сәйкес заңды тұлғаның атауы көрсетіледі. 3) салық есептілігі тапсырылатын салық кезеңі (араб сандарымен көрсетіледі); 4) салық төлеушінің бөлек санаттары. Торкөздер егер салық төлеуші А немесе В, C немесе D торкөздерінде көрсетілген санаттардың біріне жатқан жағдайда белгіленеді; А – Салық кодексінің 40-бабына сәйкес сенімгерлік басқарушы; В – Салық кодексінің 40-бабына сәйкес сенімгерлік басқарушы құрылтайшысы; С – «Бухгалтерлiк есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабы 2-тармағына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізеді; D – «Бухгалтерлiк есепке алу мен қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасы Заңының 2-бабы 2-тармағына сәйкес бухгалтерлік есепті жүргізбейді; С және D торкөздері жеке кәсіпкерлермен белгіленеді; — 141 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) 5) декларацияның түрі. Тиісті торкөздер са- лық есептілігін бірінші рет тапсырып отырған бол- саңыз «бастапқы» одан кейінгі есептіліктер «кезек- ті» толықтырулар мен түзетулер енгізу мақсатында болса «қосымша», ал егер салық басқармаларынан келген хабарламаға жауап ретінде тапсырылып оты- рған салық есептілігі болса «хабарлама бойынша қосымша» деген түрі, ДК жабатын кезде «тарату» түрі белгіленеді; 6) Үш құрамдасты интеграцияланған жүйе. Егер салық төлеуші Салық кодексінің 686 – бабының 2-1 тармағына сәйкес салық органдарына деректерді тіркеу және беру функциясы бар бақылау – касса машинасын немесе үш құрамдасты интеграцияланған жүйесін тіркеуге қойған жағдайда торкөз белгіленеді. А – Үш құрамдасты интеграцияланған жүйенің және иесінің атауы көрсетіледі; В – Тіркеу карточкасының нөмірі көрсетіледі; С – Үш құрамдасты интеграцияланған жүйені тіркеуге қойылған күн көрсетіледі; 7) хабарламаның нөмірі мен күні. Декларация- ның 4-түрі түрін табыс еткен жағдайда толтырыла- ды; 8) «Кеден декларацияларын толтыру үшін пайдаланылатын жіктеуіштер туралы» Кеден одағы комиссиясының 2010 жылғы 20 қыркүйектегі № 378 шешімімен бекітілген 23 «Валю- талар жіктеуіші» қосымшасына сәйкес валюта коды; 9) резиденттік белгісі. А торкөзін Қазақстан Республикасының резидент салық төлеушісі белгілейді. — 142 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) В торкөзін Қазақстан Республикасының резидент емес салық төлеушісі белгілейді. 2. «Салықтарды есептеу» деген бөлімде: 1) 910.00.001 жолында кіріс сомасы көрсетіледі. А жолында қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде алынған табыс көрсетіледі. Сонымен қоса, I жолында үш құрамдасты интеграцияланған жүйені қолданғанда түскен табыс белгіленеді. В жолында қолма-қол ақшасыз есеп айырысу кезінде алынған табыс көрсетіледі. Сонымен қоса, I жолында үш құрамдасты интеграцияланған жүйені қолданғанда түскен табыс белгіленеді; 2) 910.00.002 жолында «Транс- ферттік баға белгілеу туралы» 2008 жылғы 5 шілдедегі Қазақстан Республикасының Заңына (бұдан әрі – Трансферттік баға белгілеу тура- лы Заң) сәйкес айқындалатын табыс көрсетіледі; 3) 910.00.003 жолында: (А+В+С+D+E+F) / 6 ай формуласы бойынша ай- қындалатын салық кезеңі үшін қызметкерлердің ор- таша тізімдік саны көрсетіледі, мұнда А+В+С+D+E+F – салық кезеңінің әрбір айы үшін қызметкерлердің саны; 910.00.003 А жолында қызметкерлердің, зейнет- керлердің орташа тізімдік саны көрсетіледі, 910.00.003 В жолында қызметкерлердің, мүгедектердің орташа тізімдік саны көрсетіледі. Егер қызметкерлердің тізімі бойынша орташа саны 0,5-тен және одан жоғары бөлшек санды құраса, онда мұндай сан толық бірлікке дейін дөңгелектеуге жатады, ал 0,5-тен төмен сан құраса дөңгелектеуге — 143 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) жатпайды; Егер сізде жұмысшы жоқ болса, бұл жолдар толтырылмайды. 4) 910.00.004 жолында салық кезеңі үшін бір қызметкерге орташа айлық еңбекақысы көрсетіледі; 5) 910.00.005 жолында: 910.00.001 х 3% форму- ласы бойынша айқындалатын, салықтардың сомасы көрсетіледі; 6) 910.00.006 жолында 910.00.005 (табыстан есептелген салықтардың сомасы х 910.00.003 (қызметкерлердің орташа тізімдік саны) х 1,5% (түзету пайызы) формуласы бойынша айқындалатын Салық кодексінің 687-бабының 2-тармағына сәйкес салықтардың түзетілген сомасы көрсетіледі. Бұл жол егер салық кезеңінің қорытындысы бойынша бір қызметкердің орташа айлық есептік көрсеткіш Салық кодексінің 687- бабы 2-тармағына сәйкес дара кәсіпкерлерде кемінде 23 еселенген, заңды тұлғаларда кемінде 29 еселенген мөлшерін құраған жағдайда толтырылады; Мысалы: 2019 жылдың 2 – жарты жылдығы бойынша та- быс 2 000 000 тенге Салық сомасы 60 000 тенге (2 000 000 х 3%) 1 жұмысшының айлығы 70 000 тенге (23 АЕК-тен көп) Жалпы 3 жұмысшысы бар 70 000 теңгеден айлық алатын 1,5% х 3 жұмысшы = 4,5% Түзету сомасы 2 700 тенге ( 60 000 х 4,5%) , яғни салықты 2700 теңгеге азайтуға құқылысыз. — 144 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) 7) 910.00.007 жолында: 910.00.005 – 910.00.006 формуласы бойынша айқындалатын түзетуден кейінгі салықтардың сомасы көрсетіледі; 8) 910.00.008 жолында: 910.00.007 х 0,5 Деклара- ция бойынша есептелген салық сомасынан ½ мөл- шерінде бюджетке төленуге жататын жеке (корпора- тивтік) табыс салығының сомасы көрсетіледі; 9) 910.00.009 жолында: (910.00.007 х 0,5) – 910.00.013 VII – 910.00.020 VII формуласы бойынша айқындалатын, Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына есептелген әлеумет- тік аударымдар сомасын алып тастағаннан кейінгі декларация бойынша есептелген салық сомасынан ½ мөлшеріндегі бюджетке төленуге жататын әлеуметтік салық сомасы көрсетіледі. Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорына әлеуметтік аударымдар сомасы әлеуметтік салық сомасынан асып түскен кезде 910.00.009 жолда нөлге тең әлеуметтік салық сомасы көрсетіледі; 10) 910.00.010 жолында Салық кодексінің 687- бабының 2-1 тармағына сәйкес жеке кәсіпкермен ағымдағы күнтізбелік жылға жеке табыс салық соммасын төмендету (60  000 тенге соммасына, бірақ есептелген жеке табыс салық соммасының 50 пайызынан артық болмауы тиіс) көрсетіледі; 11) 910.00.011 жолында 910.00.008 – 910.00.010 формуласымен анықталған бюджетке төлеуге жата- тын жеке (корпоративті) табыс салығы көрсетіледі. 10. «Дара кәсіпкерлер үшін әлеуметтік төлем- дерді есептеу» бөлімінде: 1) 910.00.012 I жолынан бастап 911.00.012 VI дей- інгі жолдарда есепті кезеңнің әрбір айына арналған — 145 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) дара кәсіпкер үшін әлеуметтік аударымдар есепте- летін кіріс көрсетіледі. 2) 910.00.013 I жолынан бастап 910.00.013 VI дей- інгі жолдарда есепті кезеңнің әрбір айына арналған дара кәсіпкер үшін әлеуметтік аударымдардың сома- сы көрсетіледі. 3) 910.00.014 I жолынан бастап 910.00.14 VI дейінгі жолдарда есепті кезеңнің әрбір айына арналған дара кәсіпкер үшін міндетті зейнетақы жарналары есепте- летін кіріс көрсетіледі. 4) 910.00.015 I жолынан бастап 910.00.015 VI дей- інгі жолдарда есепті кезеңнің әрбір айына арналған дара кәсіпкер үшін міндетті зейнетақы жарналары- ның сомасы көрсетіледі. 5) 910.00.016 I жолынан бастап 910.00.016 VI дей- інгі жолдарда есепті кезеңнің әрбір айына арналған дара кәсіпкер үшін міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру жарналарының сомасы көрсетіледі. 910.00.016 I жолынан бастап 910.00.016 VII дейінгі жолдары Міндетті әлеуметтік медициналық сақтан- дыру туралы заңға сәйкес 2020 жылғы 1 қантардан бастап толтырылуға жатады; Мысалы, 2019 жыл үшін жоғарыда көрсетілген жолдарды толтыру былайша жүргізіледі: 1) 910.00.001 жолы бойынша дара кәсіпкердің са- лық кезеңі үшін табысы 55 000 000 теңгені құрады; 2) 910.00.002 жолы бойынша Трансферттік баға белгілеу туралы заңға сәйкес айқындалатын табыс жоқ; 3) 910.00.003 жолы бойынша қы- зметкерлердің орташа тізімдік саны 24 адамды құрады, ол былайша айқындалды: — 146 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) ((25+25+25+25+22+22) / 6 ай), мұнда 25 адам – са- лық кезеңінің бірінші айынан бастап төртінші ай- ларындағы қызметкерлердің саны, 22 адам – салық кезеңінің бесінші және алтыншы айларындағы қыз- меткерлердің саны; 4) 910.00.004 жолы бойынша салық кезеңі үшін бір қызметкерге орташа айлық еңбекақы 69  750 теңгені құрады, мұнда: салық кезеңінің бірінші айы үшін қызметкерлерге есептелген еңбекақының барлық сомасы 1 743  750 теңге (323 750 теңге + 1 120 000 теңге + 300 000 теңге), оның ішінде: бес адамның еңбекақысы 64 750 теңгеден 323 750 теңге (5 х 64 750 теңге) құрады; он алты адамның еңбекақысы 70 000 теңгеден 1 120 000 теңге (16 х 70 000 теңге) құрады; төрт адамның еңбекақысы 75 000 теңгеден 300 000 теңге (4 х 75 000 теңге) құрады. Яғни, салық кезеңінің бірінші айы үшін бір қызметкерге орташа айлық еңбекақы 64 750 теңге (1 743 750 / 25 адам) құрады. Салық кезеңінің екінші айынан бастап алтыншы айлары үшін бір қызметкерге еңбекақының орташа айлық сомасы осыған ұқсас жолмен айқындалады. Бір қызметкерге салық кезеңінің екінші айында орташа еңбекақы сомасы – 64 700, үшіншіде – 67 350, төртінші және бесінші айларында – 65 700 ден, алтыншы айда – 65 200 теңге құрады. Онда, салық кезеңі үшін бір қызметкерге еңбекақының орташа айлық сомасы 66  400 теңгені (69  750 теңге + 64  700 теңге + 67  350 теңге + 65 700 теңге + 65 700 теңге + 65 200 теңге)/6 ай құрады. — 147 —

Баспана жайлы Ұланнан жеке ақылы консультация үшін: 8-700-298-72-83 (WhatsApp) Бұлмысалда,2018жылғаарналғанРеспубликалық бюджет туралы заңмен белгіленген айлық есептік көрсеткіш 23 еселенген ең төменгі мөлшері 58 075 тең- гені ( 23 х 2 525) құрады. Салық кезеңінің қорытындысы бойынша бір қызметкерге орташа айлық еңбекақы айлық есептік көрсеткіш 23 еселенген мөлшерінен (69  750 теңге) асқандықтан, Салық кодексінің 687-бабы 2-тармағын- да көзделген қызметкерлердің орташа тізімдік санын ескере отырып, салық кезеңіне есептелген салық сомасына түзету жүргізіледі; 5) 910.00.005 жолы бойын- ша Салық кодексінің 687-бабының 1-тармағына сәйкес есептелген салық сомасы 1 650 000 теңге (55 000 000 теңге х 3%) құрайды; 6) 910.00.006 жолы бойынша Салық кодексінің 687-бабы 2-тармағына сәйкес салық сомасын түзету 594 000 теңгені құрады, 1 650 000 теңге х 24 адам х 1,5%, = 594 000, мұндағы 1,5 % – қызметкерлердің орташа тізімдік санын ескере отырып әрбір, қызметкер үшін салық сомасын түзету проценті; 7) 910.00.007 жолы бойынша азайтуға жатқы- зылған түзетуден кейінгі салық сомасы 1 056 000 теңге құрайды (1 650 000 теңге – 594 000 теңге); 8) 910.00.008 жолы бойынша салық кезеңі үшін бюджетке төленуге жататын жеке (корпо- ративтік) табыс салығы 528 00 теңгені құрайды (1 056 000 теңге х 0,5); 9) 910.00.009 жолы бойынша салық кезеңі үшін бюджетке төлеуге жататын, есептелген әлеуметтік салық сомасы әлеуметтік салығы (910.00.007 х 0,5) — 148 —

dauletten қосымшасындағы БАСПАНАҒА БАҒЫТ ақылы видео-сабақтарына жазылу үшін: 8-705-470-97-57 (WhatsApp) дара кәсіпкер үшін әлеуметтік аударымдар сомасына (910.00.013 VII) азайту қызметкерлер үшін әлеумет- тік аударымдар сомасы (910.00.021 VII) азайу кезін- де 355 190 тенгені ((1 056 000 х 0,5) – 22 150 – 150 660) құрады; 10) 910.00.010 жолында Салық кодексінің 687-ба- бының 2-1-тармағына сәйкес жеке кәсіпкермен бюд- жетке төлеуге жататын күнтізбелік бір жылға жеке табыс салық соммасын төмендету (60  000 тенге соммасына, бірақ есептелген жеке табыс салық соммасының 50 пайызынан артық болмауы тиіс) көр- сетіледі; 11) 910.00.011 жолында салық кезені үшін бюджетке төленуге жататын жеке (корпора- тивті) табыс салығының соммасы 468  000 тенгені (528 000 тенге – 60 000 тенге) құрады. Егерде Салық кодексінің 687-бабының 2-1-тармағына сәйкес салық органдарына деректерді тіркеу және беру функциясы бар бақылау-касса машинасын немесе үш құрамдасты интеграцияланған жүйесін тіркеуге қойғанда, жеке (корпоративті) табыссалығыныңсоммасынесептеген кезде салықты төмендету (күнтізбелік жылдың екінші тоқсаны үшін) жүргізіледі; 12) 910.00.012 жолы бойынша дара кәсіпкер үшін әлеуметтік аударымдар есептелетін кірістің сомасы 1 785  000 теңгені құрады (297  500 теңге х 6 ай), мұнда 297 500 теңге – әлеуметтік аударымдар есептелетін айлық кірістің шекті сомасы; 13) 910.00.013 жолы бойынша дара кәсіпкер үшін әлеуметтік аударымдар сомасы 62 475 теңге (1 785 000 х 3,5%), мұнда 3,5% – 2019 жылғы әлеуметтік ауда- рымдардың мөлшерлемесі; — 149 —