_รายงานการวิจัย เส้นทางการศึกษาด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี 2548

5.2 การสรา้ งความเขม้ แขง็ ใหส้ ถาบนั การศกึ ษาอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี 5.2.1 การพัฒนาคณุ ภาพการเรียนการสอน คุณภาพการเรียนการสอนอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีขึ้นอยู่กับองคป์ ระกอบหลายประการทส่ี ำคญั เชน่ หลกั สตู ร คร-ู อาจารย์ นกั ศกึ ษา วธิ กี าร-สอน เครื่องมือเครื่องจักร และอุปกรณ์การศึกษา การพัฒนาคุณภาพการเรียนการสอนจึงเป็นการพัฒนาองค์ประกอบที่สำคัญเหล่านั้น หลักสูตรต้องสอดคล้องกับความต้องการของตลาดแรงงานโดยเนน้ ปฏบิ ตั ิ และมคี วามยดื หยนุ่ เปดิ โอกาสใหผ้ สู้ นใจสามารถเรยี นรไู้ ดต้ อ่ เนอ่ื งตลอดชวี ติ โดยจดั เปน็ ลกั ษณะหลกั สตู รระบบเปดิ (Flexible Learning) เนน้ การ-บรู ณาการหลกั สตู ร และเนอ้ื หาการเรยี นรตู้ อ้ งเนน้ ฐานสมรรถนะ (Competency-based Curriculum) เพื่อให้บุคคลมีความรู้ทางทฤษฏีและมีทักษะจากการฝึกปฏิบัติให้เกิดความเชี่ยวชาญในงานอาชีพ และเพื่อส่งเสริมพัฒนาความเป็นผู้ประกอบการ (Entrepreneurship) ครู-อาจารย์ควรได้รับการพัฒนาทั้งในเชงิ ปรมิ าณ และเชงิ คณุ ภาพ เนอ่ื งจากการขยายจำนวนสถานศกึ ษาในชว่ งทผ่ี า่ นมาอย่างรวดเร็วของสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา (สอศ.) จึงทำให้สถานศกึ ษาจำนวนมากขาดแคลนคร-ู อาจารย์ แมว้ า่ จะมกี ารจา้ งครสู มทบ แตก่ ม็ -ีลกั ษณะเปน็ การจา้ งชว่ั คราว จงึ ทำใหอ้ ตั ราการเขา้ ออกของคร-ู อาจารยเ์ หลา่ นน้ั อยู่ในเกณฑ์สูง ขณะเดียวกันครู-อาจารย์ ก็ควรได้รับการพัฒนาเพิ่มเติมทั้งในด้านความรู้ในวิชาชีพและทักษะเฉพาะสาขา ในด้านนักศึกษาก็ควรได้รับการพัฒนาเช่นกัน โดยเฉพาะในด้านความรู้พื้นฐานก่อนเข้าศึกษาด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี นกั ศกึ ษาเหลา่ นค้ี วรมพี น้ื ความรทู้ างดา้ นคณติ ศาสตร์ และวทิ ยาศาสตร์อยใู่ นเกณฑเ์ ปน็ ทน่ี า่ พอใจ เพอ่ื ทจ่ี ะสามารถเรยี นรดู้ า้ นอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลย-ีได้อย่างมีคุณภาพ สำหรับด้านวิธีการสอนนั้น พระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติพ.ศ. 2542 แก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2545 ได้ระบุว่า การจัดการศึกษาต้องยึดหลัก  ⌦⌫⌦⌫

ผเู้ รยี นทกุ คนมคี วามสามารถเรยี นรแู้ ละพฒั นาตนเองได้ และถอื วา่ ผเู้ รยี นมคี วาม-สำคญั ทส่ี ดุ กระบวนการจดั การศกึ ษา ตอ้ งสง่ เสรมิ ใหผ้ เู้ รยี นสามารถพฒั นาตาม-ธรรมชาตแิ ละเตม็ ตามศกั ยภาพ เนน้ ความสำคญั ทง้ั ความรู้ ทกั ษะ และคณุ ธรรมการอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยสี ามารถจดั กระบวนการเรยี นรใู้ นลกั ษณะผเู้ รยี นเปน็ -ศนู ยก์ ลางไดด้ ี เพราะตอ้ งใหท้ ง้ั ความรู้ ทกั ษะ และเจตคตทิ ด่ี ตี อ่ อาชพี โดยเรยี น-ทง้ั ภาคทฤษฎแี ละใหค้ วามสำคญั กบั ภาคปฏบิ ตั ิ ในดา้ นเครอ่ื งมอื เครอ่ื งจกั ร และ-อุปกรณ์การฝึกของสถานศึกษาด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี จากผลการศึกษาพบวา่ ยงั ลา้ สมยั และไมท่ นั กบั ความเปลย่ี นแปลงทางเทคโนโลยี ดงั นน้ั จงึ ควรม-ีการปรับปรุงคุณภาพและจำนวนของเครื่องมือ เครื่องจักร และอุปกรณ์การฝึกเหลา่ นใ้ี หส้ อดคลอ้ งกบั เทคโนโลยที เ่ี ปลย่ี นไป รวมทง้ั รว่ มมอื กบั สถานประกอบการ-ตา่ ง ๆ เพอ่ื รบั นกั ศกึ ษาเหลา่ นเ้ี ขา้ ฝกึ งานตามวาระและโอกาสทเ่ี หมาะสม ซง่ึ ตอ้ งม-ีการวางแผนล่วงหน้าร่วมกัน 5.2.2 การสร้างความรว่ มมือกับสถานประกอบการขยายผลระบบทวิภาคี ความร่วมมือระหว่างสถานประกอบการกับสถานศึกษากระทำได้หลายรูปแบบ อาทิ การเชิญบุคลากรจากสถานประกอบการร่วมเป็นกรรมการสถานศึกษา กรรมการปรับปรุงหลักสูตร การจัดฝึกอบรมให้บุคลากร การวิจัยร่วมกัน การบริจาคเงิน วัสดุ อุปกรณ์ เครื่องมือ เครื่องจักร การส่งนักศึกษาเพื่อไปฝึกงาน การจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี หน่วยงานที่จัดการอาชีวศึกษาหลายหนว่ ยงานไดร้ ว่ มมอื กบั สถานประกอบการรปู แบบตา่ ง ๆ เชน่ กรมอาชวี ศกึ ษา(สำนกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษาในปจั จบุ นั ) ไดร้ ว่ มมอื กบั สถานประกอบการเชน่ กลมุ่ บรษิ ทั ฮอนดา้ ในประเทศไทย ไดร้ ว่ มสนบั สนนุ เงนิ งบประมาณ-และทด่ี นิ มลู คา่ 100 ลา้ นบาท ในการกอ่ ตง้ั วทิ ยาลยั เทคนคิ อตุ สาหกรรมยานยนต์ บริษัท เทเลคอมเอเซีย คอร์เปเรชั่น จำกัด (มหาชน) ได้ร่วมเตรียมกำลังคนด้านเทคโนโลยีการสื่อสาร  ⌦⌫⌦⌫

บริษัท เซเว่นอีเลฟเว่น ร่วมจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีสาขาการค้าปลีก บริษัท บิ๊กซี ซุปเปอร์เซ็นเตอร์ จำกัด (มหาชน) ได้ร่วมพัฒนา-อาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคี สาขาการคา้ ปลกี คา้ สง่ และการฝกึ อบรมคร-ู อาจารย์ ให-้มีความรู้และประสบการณ์ บรษิ ทั ปนู ซเี มนตไ์ ทยอตุ สาหกรรม จำกดั ใหค้ วามรว่ มมอื พฒั นา-บคุ ลากร สาขาวชิ ากอ่ สรา้ ง องค์การค้าของครุสภา ร่วมมือจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี สาขาวิชาพาณิชยการ กลุ่มวิชาธุรกิจค้าปลีก และสาขาวิชาคหกรรม กลุ่มวิชาอุตสาหกรรมเครื่องนุ่งห่ม ในส่วนของสถานศึกษาเอกชน ได้มีความร่วมมือกับบริษัท ฮานาเซมคิ อนดกั เตอร์ (กรงุ เทพฯ) จำกดั โดยการสนบั สนนุ ของสำนกั งานคณะกรรมการ-การศึกษาเอกชน (สำนักบริหารงานคณะกรรมการส่งเสริมการศึกษาเอกชน) ในการจัดหลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพชั้นสูง สายช่างอุตสาหกรรม สาขาวิชาช่างอิเล็กทรอนิกส์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล ร่วมมือกับสถานประกอบการหลายแหง่ เชน่ บรษิ ทั อนิ เตอรเ์ นชน่ั แนล คาสตง้ิ จำกดั ในการพฒั นากำลงั คนบริษัท ทรัพย์แสนไสว จำกัด ด้านการโรงแรมและการท่องเที่ยวมหาวิทยาลัยรามคำแหง และบริษัท ซัมซิสเท็ม จำกัด ด้านการจัดการเรียนการสอน แบบE-learning สำหรับการจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีนั้น นับเป็นกิจกรรมความร่วมมือที่ให้ประโยชน์ทั้งสถานประกอบการ สถานศึกษา และนักศึกษาอย่างดียิ่ง เริ่มจากสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา เมื่อครั้งที่มีสถานะเป็นกรมอาชีวศึกษา ได้ริเริ่มโครงการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี เป็นโครงการนำร่อง-ระหว่างปี พ.ศ. 2531 - 2533 ที่วิทยาลัยเทคนิคท่าหลวง ซีเมนต์ไทยอนุสรณ์  ⌦⌫⌦⌫

โดยได้รับความร่วมมือจากรัฐบาลสหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมนี โดยผ่านองค์กรGTZ ผลการดำเนินงานปรากฏว่าได้รับความสำเร็จเป็นอย่างดี ต่อมาในปี พ.ศ.2538 กรมอาชีวศึกษาจึงได้ประกาศใช้ระบบทวิภาคีในการจัดการอาชีวศึกษาทั่วประเทศ โดยถือเป็นทางเลือกหนึ่งที่เพิ่มเติมขึ้นในสถานศึกษา ทำให้จำนวนสถานศึกษา สถานประกอบการ และจำนวนนักศึกษาทวิภาคีเพิ่มมากขึ้น ปีการศึกษา 2544 มีสถานศึกษาที่จัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี 224 แห่ง โดยมีสถานประกอบการเข้าร่วม 4,384 แห่ง มีนักศึกษาทั้งระบบ ปวช. และ ปวส.33,132 คน มีสาขาวิชาที่เปิดสอนมากกว่า 60 สาขาวิชาชีพ (กรมอาชีวศึกษา,2544 : 81) การจัดอาชีวศึกษาระบบทวิภาคีกล่าวได้ว่าประสบความสำเร็จเปน็ อยา่ งดี จากสถานศกึ ษา 1 แหง่ และสถานประกอบการ 1 แหง่ ในปี พ.ศ.2533 ได้เพิ่มเป็นสถานศึกษา 224 แห่ง และสถานประกอบการ 4,384 แห่งในปี พ.ศ. 2544 ซึ่งมีจำนวนกว่าครึ่งหนึ่งของสถานศึกษาในสังกัดสำนักงานคณะ-กรรมการการอาชีวศึกษาทั้งหมด อย่างไรก็ตาม จากผลการวิจัยเกี่ยวกับการจัด-อาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคหี ลายเรอ่ื ง พบวา่ ตอ้ งตระหนกั ในเรอ่ื งคณุ ภาพใหม้ ากขน้ึยงั มคี วามไมเ่ ขา้ ใจของบคุ ลากรทเ่ี กย่ี วขอ้ งทง้ั ของสถานศกึ ษาและสถานประกอบการมีปัญหาความพร้อมของทั้งสองฝ่ายในการบริหารจัดการ การกำหนดแผนและ-นโยบายการบรหิ ารและการจดั การหลกั สตู รทค่ี รอบคลมุ และปฏบิ ตั ไิ ดย้ งั ไมช่ ดั เจนสถานประกอบการเข้ามามีบทบาทร่วมในการบริหารและจัดการหลกั สตู รกบั สถาน-ศกึ ษาไมม่ ากเทา่ ทค่ี วร รวมทง้ั วยั วฒุ แิ ละวฒุ ภิ าวะความรบั ผดิ ชอบในการทำงานของ-นักเรียนยังค่อนข้างต่ำ (จันทิรา, 2542 : 83) การขาดความรู้และทักษะพื้นฐานกอ่ นการทำงาน ผลการเรยี นและเกรดเฉลย่ี ตำ่ นกั เรยี นไมไ่ ดร้ บั คำแนะนำเกย่ี วกบั -การสอบครง่ึ หลกั สตู ร (Interim) และการสอบสน้ิ สดุ หลกั สตู ร (Final) อยา่ งชดั เจน-จากอาจารย์ผู้สอน นักเรียนขาดการเตรียมตัวก่อนการเรียน และขาดการค้นคว้าหาความรเู้ พม่ิ เตมิ นอกเวลาเรยี น ครฝู กึ ในสถานประกอบการยงั ไมเ่ พยี งพอในการ-  ⌦⌫⌦⌫

ฝึกทักษะให้กับนักเรียน และสถานประกอบการส่วนใหญ่ยังไม่มีสวัสดิการ และเงนิ เบย้ี เลย้ี งใหน้ กั เรยี นทฝ่ี กึ ทกั ษะ (พเิ ชษฐ, 2542 : บทคดั ยอ่ ) จากผลการวจิ ยั ดงั กลา่ วขา้ งตน้ ชใ้ี หเ้ หน็ วา่ นอกเหนอื จากความสำเรจ็ -ของการขยายการอาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคใี นดา้ นปรมิ าณ ยงั ตอ้ งคำนงึ ถงึ คณุ ภาพ-ควบคกู่ นั ไป รวมทง้ั ความพรอ้ มและความเหมาะสมในการจดั การอาชวี ศกึ ษาของ-สถานศึกษาด้านอาชีวศึกษาแต่ละแห่ง 5.2.3 การสร้างเครือข่ายระหว่างสถาบันในพื้นที่ (Area-basedNetworking) การสร้างเครือข่ายระหว่างสถาบันในพื้นที่ถ้าทำได้สำเร็จก็จะเป็นสิ่งที่ดีมากสำหรับประเทศชาติ แต่เท่าที่ผ่านมาการทำงานร่วมกันของหน่วยงานต่างกระทรวง ต่างกรม กองเป็นเรื่องที่ยากยิ่ง แม้กระทั่งการร่วมมือกันระหว่างกรมกองในกระทรวงเดยี วกนั กย็ งั มปี ญั หา ซง่ึ ความสำเรจ็ จะเกดิ ขน้ึ ไดก้ โ็ ดยทกุ ฝา่ ยท-่ีเกย่ี วขอ้ งตง้ั แตร่ ะดบั รฐั มนตรี และอธบิ ดี จะตอ้ งรว่ มมอื กนั วางแผนและกำกบั ให-้เกดิ ความรว่ มมอื อยา่ งจรงิ จงั และตอ้ งสรา้ งใหเ้ กดิ ความรว่ มมอื กนั ระหวา่ งหนว่ ยงาน-ในกระทรวงเดียวกัน ขอ้ เสนอแนวทางการสรา้ งเครอื ขา่ ยระหวา่ งสถาบนั มดี งั น้ี 1. สถาบันอาชีวศึกษาในพื้นที่ เป็นหน่วยแนะแนวอาชีพให้กับนกั เรยี นมธั ยมศกึ ษาตอนตน้ เพอ่ื ใหร้ ถู้ งึ แนวทางความกา้ วหนา้ ในการเรยี นวชิ าชพี -ว่าเป็นอย่างไร 2. สถาบนั อาชวี ศกึ ษาในพน้ื ท่ี รบั เปน็ แหลง่ ฝกึ ปฏบิ ตั ขิ องนกั ศกึ ษา-สถาบนั อน่ื ๆ เชน่ มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั ทม่ี สี อนวชิ าชพี เพอ่ื ประหยดั งบประมาณ-ของชาติ 3. สถาบันอาชีวศึกษา รับฝึกวิชาชีพให้กับประชาชนที่ต้องการฝึกอาชพี ในกรณที ไ่ี มม่ สี ถาบนั พฒั นาฝมึ อื แรงงาน  ⌦⌫⌦⌫

4. สถาบันอาชีวศึกษา รว่ มมอื กบั วิทยาลัยชมุ ชน หรือเป็นส่วนหนง่ึของวิทยาลัยชุมชนในการฝึกอาชีพ สิ่งที่คณะกรรมการการอาชีวศึกษาทำได้ดีอยู่แล้ว คือ การกระจายอำนาจการบริหารไปเป็น 28 สถาบัน ซึ่งอยู่ในพื้นที่ใกล้เคียงกัน ทำให้สามารถช่วยเหลือเกื้อกูลกันในกลุ่มได้ในกรณีขาดแคลนครูผู้สอน ขาดเครื่องมืออุปกรณ์การสอน และได้มีการร่วมกันวางแผนการศึกษาให้สอดคล้องกับความต้องการของพื้นที่ 5.2.4 แนวการจดั การศกึ ษา/ฝกึ อบรมทม่ี งุ่ เนน้ สมรรถนฐานของผเู้ รยี นเปน็ -สำคญั (Competency-Based Education and Training : CBET) ในระบบการศกึ ษาแบบดง้ั เดมิ (Traditional Educational System)มักใช้เวลาเป็นหน่วยวัดความก้าวหน้า และใช้การเรียนรู้แบบครูเป็นศูนย์กลางแตใ่ นระบบสมรรถนฐาน หนว่ ยทใ่ี ชว้ ดั ความกา้ วหนา้ ของการเรยี นรกู้ ค็ อื สมรรถนะ-เฉพาะทางด้านความรู้และทักษะ ซึ่งใช้การเรียนรู้แบบผู้เรียนเป็นศูนย์กลาง(Sullivan, 1995) ในที่นี้ สมรรถนะ หมายถึง ทักษะในการกระทำสิ่งใดสิ่งหนึ่งใหไ้ ดต้ ามมาตรฐานทก่ี ำหนด ภายใตเ้ งอ่ื นไขเฉพาะ การเรยี นรรู้ ะบบสมรรถนฐาน-จงึ เปน็ การเรยี นรทู้ ไ่ี มใ่ ชแ่ บบดง้ั เดมิ (Nontraditional Approach) และเหมาะสมอยา่ งยง่ิ กบั ผเู้ รยี นทเ่ี ปน็ ผใู้ หญ่ (Adult Students) ชนะ (2544) ระบุว่าแนวทางการปฏิรูปอาชีวศึกษา เป็นการเปลย่ี นแปลงปจั จยั บางประการของการจดั การอาชวี ศกึ ษาและฝกึ อบรม จากทเ่ี คย-เป็นในอดีตและปัจจุบัน ไปสู่ระบบอาชีวศึกษาของประเทศไทยในอนาคตดงั ตารางต่อไปนี้  ⌦⌫⌦⌫

ตารางท่ี 5.1 เปรียบเทียบแนวทางการจัดการอาชีวศึกษาในอดีต ปัจจุบัน และ อนาคตอดตี /ปจั จบุ นั อนาคต1. เรยี นและฝกึ ในระบบ 1. เรยี นและฝกึ ในระบบ นอกระบบ และ ตามอธั ยาศยั2. แยกการเรยี นและฝกึ อบรมอาชพี 2. ผสมผสานการเรยี นและฝกึ อาชพี3. ผผู้ ลติ เปน็ ผกู้ ำหนดตามความตอ้ งการของ 3. ผใู้ ชเ้ ปน็ ผกู้ ำหนดตามความตอ้ งการของ สงั คมในระดบั กวา้ ง (Supply-Driven ตลาด (Demand-Driven System) System)4. ระบบการศกึ ษาทจ่ี ดั ในวทิ ยาลยั หรอื 4. ระบบการศกึ ษา ฝกึ อบรม และพฒั นา สถานศกึ ษา ยงั เนน้ ความรู้ ความจำ โดยอาศยั สมรรถนะ (Competency-Based โดยอาศยั การสอบเปน็ เกณฑเ์ พอ่ื ใหไ้ ด้ System ทส่ี อดคลอ้ งกบั มาตรฐานอาชพี ท่ี ประกาศนยี บตั ร ยอมรบั ในระดบั ชาติ (Occupational Standards)5. การนำหลกั สตู รไปใชใ้ นวทิ ยาลยั หรอื 5. ระบบการศกึ ษาเปน็ ระบบเปดิ มคี วาม สถานศกึ ษา มคี วามยดึ หยนุ่ นอ้ ยมาก ยดื หยนุ่ สามารถลงทะเบยี นเขา้ เรยี นและ จบการศกึ ษาไดต้ ามความพรอ้ มและความ ตอ้ งการของผเู้ รยี น (Open and Flexible, Open Entry/Open Exit)6. ไมม่ กี ารเทยี บโอน 6. มกี ารเทยี บโอนความรู้ ประสบการณท์ ำงาน และประสบการณช์ วี ติ7. แบง่ แยกระหวา่ งโปรแกรมการศกึ ษา/ 7. การศกึ ษาและการฝกึ อบรมกระทำไดท้ ง้ั ฝกึ อบรมในสถานศกึ ษา และการฝกึ อบรม นอกประจำการในสถานศกึ ษา (Off-the-Job) ระหวา่ งประจำการในภาคอตุ สาหกรรม และระหวา่ งประจำการ (On-the-Job) ในเอกสารที่เกี่ยวกับการเรียนและการฝึกอบรมแบบสมรรถนฐานชนะ (2545) กลา่ วไวต้ อนหนง่ึ วา่ ในอนาคตระบบการเรยี นการสอนควรปรบั เปน็ -   ⌦⌫⌦⌫

แบบสมรรถนฐาน เพื่อให้มั่นใจว่าโปรแกรมการอาชีวศึกษาและฝึกอบรมอาชีพ-สามารถสนองความต้องการของวิสาหกิจ สถานประกอบการ และอุตสาหกรรมรวมทง้ั สนองตอบการเรยี นรตู้ ลอดชวี ติ ไดม้ กี ารพฒั นาและดำเนนิ การใชก้ ารเรยี น-และฝึกอบรมแบบสมรรถนฐานในหลายประเทศในรอบสิบกว่าปีที่ผ่านมาคุณลักษณะของการเรียนรู้และฝึกอบรมอาชีพแบบสมรรถนฐานประกอบไปด้วย-คณุ ลกั ษณะทจ่ี ำเปน็ และทต่ี อ้ งการหรอื ควรมี ดงั น้ี คณุ ลกั ษณะทจ่ี ำเปน็ (Essential Characteristics) มดี งั ตอ่ ไปน้ี 1. พัฒนามาตรฐานอาชีพ หรือสมรรถนะอาชีพ (Occupational /Competency Standards) 2. จดุ เนน้ อยทู่ ส่ี มรรถนะ คอื เนน้ ใหท้ ำเปน็ มากกวา่ ความสามารถใน-การสอบผ่าน 3. ให้ผู้เรียนได้รับรู้สมรรถนะ ได้ค้นพบว่าถ้าผู้เรียนรู้ก่อนว่าสิ่งที่คาดหวงั จะทำอะไรได้ จงึ ทำใหเ้ กดิ การสง่ เสรมิ การเรยี นรู้ 4. มีระบบการประเมินสมรรถนะที่เหมาะสม ซึ่งส่วนใหญ่ใช้แบบอิงเกณฑ์ 5. ผลการวัดอยู่ในรูปสมรรถนะที่บรรลุ 6. มรี ะบบบนั ทกึ ทล่ี ะเอยี ด ชดั เจน คณุ ลกั ษณะทต่ี อ้ งการหรอื ควรมี (Desirable Characteristics) 1. ควรมกี ารพฒั นาวตั ถสุ นบั สนนุ (คมู่ อื ) ทล่ี ะเอยี ด 2. ควรมีคำบรรยายเกณฑ์การปฏิบัติงานของแต่ละสมรรถนะ 3. ควรมีการเลือกสมรรถนะอย่างระมัดระวังสำหรับโปรแกรมแต่ละ-โปรแกรม 4. ควรมีการผสมผสานของทฤษฎีและการปฏิบัติ แต่เน้นที่การ-ประยุกต์ 5. โปรแกรมควรอยใู่ นรปู ของชดุ การเรยี น (Modules)  ⌦⌫⌦⌫

6. การเรียนการสอนควรเป็นแบบ \"Mastery-learning\" (เรียนจนทำได้ ทำเปน็ ) รวมถงึ การใหข้ อ้ มลู ยอ้ นกลบั แกผ่ เู้ รยี นทนั ที 7. การทดสอบทักษะที่มีมาก่อนแล้ว โดยการวัดแบบอิงเกณฑ์ ควรดำเนินการกับผู้เรียนเมื่อมาเข้าเรียน 8. การเรยี นรโู้ ดยใชเ้ วลาของตนเอง และไมจ่ ำกดั เวลา 9. ควรจดั แบบ \"Open-entry / Open-exit\" (เขา้ เมอ่ื ไร ออกเมอ่ื ไรกไ็ ด้ เมอ่ื ผา่ นสมรรถนะตามเกณฑม์ าตรฐานทก่ี ำหนด) 10. ควรมีการเปลี่ยนไปจากการเรียนการสอนแบบเดิม อย่างไรก็ตาม การเรียนรู้แบบสมรรถนฐานก็ยังมีข้อโต้แย้ง สิ่งที่ขัดแย้งกันมากก็คือ การเปลี่ยนจุดเน้นจากเนื้อหาสาระของหลักสูตร และจำนวนเวลาทใ่ี ชใ้ นแตล่ ะระดบั การศกึ ษา มาเปน็ การวดั สมรรถนะทต่ี อ้ งการในแตล่ ะกรณ-ีเท่านั้น ซึ่งมีการโต้แย้งว่าเป็นการเน้นระยะสั้นของงานย่อยเฉพาะ และทักษะที่-สัมพันธ์กับงานย่อยของแต่ละหน้าที่ของงานงานหนึ่งเท่านั้น โดยไม่ได้เน้นความรู้ด้านอาชีวศึกษาที่กว้างพอ และทักษะทั่วไปที่ต้องการ เมื่อความรู้และเทคโนโลยี-เปลย่ี นแปลงไป โดยเฉพาะอาชพี ดา้ นเทคโนโลยที เ่ี กดิ ขน้ึ ใหม่ หรอื กำลงั จะเกดิ ขน้ึ 5.2.5 การผลติ และพฒั นาคร-ู อาจารย์ จากเอกสารการประชุมคณะกรรมการอำนวยการปฏิรูปการศึกษาครง้ั ท่ี 4/2546 (6 มถิ นุ ายน 2546) สรปุ ผลการศกึ ษาของสำนกั งานคณะกรรมการ-การศึกษาแห่งชาติ (สกศ.) เกี่ยวกับการอาชีวศึกษาของ 12 ประเทศ ในส่วนที่เกี่ยวเนื่องกับครู ได้ว่า \"การปฏิรูปการอาชีวศึกษาจะต้องอาศัยการพัฒนาครู-อาชีวศึกษาอย่างเป็นระบบ เพราะถือว่าครูคือหัวใจของการปฏิรูปการศึกษา จึงมีการสร้างแรงจูงใจ และยกวิชาชีพครูให้เป็นวิชาชีพชั้นสูง มีค่าตอบแทนสูงกว่าวชิ าชพี อน่ื ๆ และครไู ดร้ บั เกยี รตแิ ละการยกยอ่ งจากสงั คมมาก\" ในทศั นะของ Frey (1999) ครอู าชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยที ด่ี ตี อ้ งม-ีสมรรถนะ 6 ด้าน ได้แก่ ด้านเทคนิค ด้านส่วนตัว ด้านการสื่อสาร ด้านสังคม  ⌦⌫⌦⌫

ด้านจิตวิทยา และด้านการสอน ส่วนที่ซ้อนทับกันของสมรรถนะทั้งหมด ดังแผนภมู ทิ ่ี 5.4 กค็ อื สมรรถนะดา้ นการเปน็ ครู ซง่ึ ครอบคลมุ ถงึ การทจ่ี ะสอนอะไร(What to teach) และจะสอนอยา่ งไร (How to teach) การทค่ี รจู ะมสี มรรถนะ-เหล่านี้ได้อย่างถูกต้อง เหมาะสม จำเป็นต้องได้รับการเรียนรู้และฝึกหัดเป็นการ-เฉพาะมาอย่างดี ครูอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีต้องมีความรู้ ทักษะ ประสบการณ์และเจตคติ กลา่ วคอื ตอ้ งมคี วามรใู้ นเนอ้ื หาวชิ าทจ่ี ะสอน มคี วามรวู้ ชิ าการศกึ ษามีทักษะทางเทคนิคในการถ่ายทอดสำหรับสาขาวิชาที่จะสอน มีทักษะและ-ประสบการณก์ ารสอน และมเี จตคตทิ ด่ี ตี อ่ การเปน็ ครู ดงั นน้ั การผลติ และพฒั นา-ครอู าจารย์ จงึ ตอ้ งคำนงึ ถงึ องคป์ ระกอบหลกั ดงั กลา่ ว แผนภมู ทิ ่ี 5.4 สมรรถนะของครอู าชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี (Frey, 1999)  ⌦⌫⌦⌫

ความรู้เป็นสิ่งที่สามารถเสริมสร้างได้ไม่ยากโดยใช้สื่อและกลยุทธ์ต่าง ๆ ส่วนทักษะทางเทคนิคในสาขาวิชาที่สอน และประสบการณ์การสอนเป็นสิ่งที่ต้องใช้ระยะเวลาในการดำเนินการภายใต้ภาวะแวดล้อมที่เหมาะสมเฉลียว (2530) ได้กล่าวถึงสมรรถภาพครูช่าง 12 ประการ โดยจำแนกเป็น 3องคป์ ระกอบ ซง่ึ มโี ครงสรา้ ง ดงั น้ี 1. องคป์ ระกอบมติ ทิ ห่ี นง่ึ มี 2 ประการคอื สมรรถภาพเชิงช่าง สมรรถภาพเชงิ ครู 2. องคป์ ระกอบมติ ทิ ส่ี อง มี 2 ประเภทคอื สมรรถภาพทั่วไป สมรรถภาพเฉพาะ 3. องคป์ ระกอบมติ ทิ ส่ี าม มี 3 ประการคอื สมรรถภาพด้านความรู้ สมรรถภาพทัศนคติ สมรรถภาพทักษะ  ⌦⌫⌦⌫

มิติที่หนึ่ง มิติที่สอง มิติที่สามแผนภมู ทิ ่ี 5.5 แผนภมู สิ ามมติ ิ แสดงองคป์ ระกอบของสมรรถภาพครชู า่ ง 12 ประการ รูปแบบการผลิตครูอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีที่นำเสนอในที่นี้ก็คือรปู แบบ 3 + 1 + 1 นน่ั กค็ อื ผเู้ รยี นตอ้ งเขา้ ศกึ ษาในสถาบนั ฝกึ หดั ครทู างอาชวี ศกึ ษา-ชว่ งแรกเปน็ เวลา 3 ปี เพอ่ื เรยี นรทู้ ง้ั ทฤษฎแี ละปฏบิ ตั ทิ างดา้ นเทคนคิ สว่ นในป-ีต่อมาเป็นการเรียนรู้วิชาทางการศึกษาและการปฏิบัติการสอน ปีสุดท้ายเป็นการฝึกประสบการณ์วิชาชีพในสถานประกอบการ 1 ภาคการศึกษา สลับกับการฝึก-ประสบการณใ์ นสถาบนั อาชวี ศกึ ษา 1 ภาคการศกึ ษา หลงั จากนน้ั จงึ เปน็ การสอบ-วัดคุณสมบัติเพื่อจบหลักสูตร รูปแบบที่นำเสนอนี้เป็นรูปแบบที่ประยุกต์จากระบบการฝึกหัดครูในประเทศสาธารณรัฐเยอรมนี  ⌦⌫⌦⌫

สอบเพอ่ื รบั ปรญิ ญาบตั ร 5 ...............ป...ร..ะ..ส..บ...ก..า..ร..ณ...ว์...ชิ ..า..ช..พี ...ใ.น...ส..ถ...า..น..ศ...กึ...ษ..า................ ประสบการณว์ ชิ าชพี ในสถานประกอบการ 4 วชิ าการศกึ ษา (ทฤษฎี + ปฏบิ ตั )ิ 3 2 ..................................................................................... วชิ าเทคนคิ เฉพาะสาขา 1 ............................(..ท..ฤ...ษ..ฎ...ี..+....ป..ฏ...บิ...ตั ..)ิ............................. 0แผนภมู ทิ ่ี 5.6 รปู แบบการผลติ ครอู าชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี 5.2.6 ระบบบรหิ ารและการจดั การ ระบบบรหิ ารและการจดั การอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี ยดึ หลกั ดงั น้ี 1. มีเอกภาพด้านนโยบาย หลากหลายในการปฏิบัติ และมีการกระจายอำนาจจากส่วนกลางไปยังระดับสถาบัน 2. มีการบริหารในระบบเครือข่ายของสถานศึกษาของรัฐ และมีเครือข่ายความร่วมมือกับสถานศึกษาเอกชน และสถานประกอบการเพื่อให้เกิดการใช้ทรัพยากรร่วมกันอย่างมีประสิทธิภาพ ระบบบรหิ ารและการจดั การ อาจแบง่ เปน็ 2 ระดบั คอื ระดบั ชาติ ดำเนนิ การในรปู คณะกรรมการเทคโนโลยแี ละอาชวี ศกึ ษา-ทอ่ี ยภู่ ายใตก้ ระทรวงศกึ ษาธกิ าร มหี นา้ ทด่ี งั น้ี 1. เสนอนโยบายและแผนพัฒนาเทคโนโลยีและอาชีวศึกษา 2. เสนอมาตรฐานเทคโนโลยแี ละอาชวี ศกึ ษา และการฝกึ อบรมวชิ าชพี 3. สนับสนุนทรัพยากรการศึกษา 4. ติดตาม ตรวจสอบ และประเมินผลการจัดเทคโนโลยีและ-  ⌦⌫⌦⌫

อาชวี ศกึ ษา และการฝกึ อบรมวชิ าชพี ระดบั สถานศกึ ษา ใหส้ ถานศกึ ษาของรฐั ทจ่ี ดั การศกึ ษาดา้ นเทคโนโลย-ีและอาชีวศึกษาระดับปริญญาและผ่านการรับรองมาตรฐานตามเกณฑ์ที่คณะกรรมการเทคโนโลยีและอาชีวศึกษากำหนดเป็นนิติบุคคล และอาจจัดเป็นส่วนราชการหรือเป็นหน่วยงานในกำกับของรัฐ ให้สถานศึกษาดังกล่าวดำเนินกิจการได้โดยอิสระ สามารถพัฒนาระบบบรหิ ารและการจดั การทเ่ี ปน็ ของตนเอง มคี วามคลอ่ งตวั มเี สรภี าพทางวชิ าการและอยภู่ ายใตก้ ารกำกบั ดแู ลของรฐั ทง้ั น้ี ใหม้ กี ารบรหิ ารงานในลกั ษณะเครอื ขา่ ย-ของสถานศึกษาที่อยู่ในพื้นที่หรือจังหวัดใกล้เคียงและมีการเปิดสอนในสาขาวิชาเดียวกัน หรือสาขาวิชาที่สนับสนุนซึ่งกันและกัน เพื่อให้สถานศึกษาที่อยู่ในเครือข่ายการบริหารสามารถใช้ทรัพยากรการศึกษาร่วมกัน นอกจากนี้ ให้มีเครือข่ายความร่วมมือกันในการจัดการศึกษาของรัฐ สถานศึกษาเอกชน และสถานประกอบการ เพื่อให้มีการวางแผนร่วมกันในการจัดการศึกษา และการฝึกอบรมที่สนองตอบความต้องการของสถานประกอบการและความสนใจของผู้เรียนเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด5.3 การสรา้ งระบบผสู้ ำเรจ็ การศกึ ษาดา้ นอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี เป็นที่ทราบกันดีว่าในภาคอุตสาหกรรมขาดแคลนบุคลากรระดับกลางทม่ี คี วามรคู้ วามสามารถในทางปฏบิ ตั มิ าก ทง้ั นเ้ี พราะผเู้ รยี นอาชวี ศกึ ษาจะทง้ิ การ-เรยี นวชิ าชพี ทง้ั ในระดบั ปวช. และ ปวส. ไปศกึ ษาตอ่ ระดบั ปรญิ ญาตามคา่ นยิ ม-ของสงั คม ดงั นน้ั เพอ่ื เปน็ การสรา้ งแรงจงู ใจใหผ้ จู้ บอาชวี ศกึ ษายงั คงอยใู่ นอาชพี ท-่ีศกึ ษามา จงึ เหน็ สมควรเทยี บสมรรถนะเชงิ ปฏบิ ตั ใิ หท้ ดั เทยี มระดบั ปรญิ ญา ทง้ั น-้ีสถานประกอบการตอ้ งเหน็ พอ้ งตอ้ งกนั วา่ ตอ้ งการผมู้ คี วามรคู้ วามสามารถเชงิ ปฏบิ ตั -ิมากกวา่ ผทู้ ม่ี ใี บปรญิ ญาอยา่ งชดั เจน ดงั นน้ั คณะผวู้ จิ ยั จงึ ขอเสนอใหเ้ ทยี บระดบั -ความรคู้ วามสามารถในเชงิ ปฏบิ ตั กิ บั ปรญิ ญา ดงั น้ี  ⌦⌫⌦⌫

1. ผู้ที่จบระดับ ปวช. ที่มีประสบการณ์ในสถานประกอบการ 2 ปี ให้เทยี บโอนไดก้ บั TVQ 3 ซง่ึ จะเทา่ กบั ระดบั อนปุ รญิ ญาของสถาบนั อดุ มศกึ ษา 2. ผู้ที่จบระดับ ปวส. ที่มีประสบการณ์ในสถานประกอบการ 2 ปี ให้เทยี บโอนไดก้ บั TVQ 4 ซง่ึ เทยี บเทา่ กบั ปรญิ ญาตรี 3. ผู้ที่จบปริญญาตรีสายวิศวกรรมเทคโนโลยี ที่มีประสบการณ์ในสถาน-ประกอบการ 2 ปี ใหเ้ ทยี บโอนไดก้ บั TVQ 5 ซง่ึ เทยี บเทา่ กบั ปรญิ ญาโท สำหรับระดับ TVQ ที่สูงขึ้น ให้ขึ้นอยู่กับดุลยพินิจของสถานประกอบการทง้ั นเ้ี พราะเปน็ ผบู้ รหิ ารระดบั สงู อยา่ งไรกด็ ี ภาคอตุ สาหกรรมจะตอ้ งนำเอาระบบเทยี บ TVQ มาใชอ้ ยา่ งจรงิ จงั เปน็ รปู ธรรม มี Career Path หรอื ตำแหนง่ งานท-่ีแน่นอนและมั่นคงให้กับผู้ที่จบด้านเทคนิคศึกษา รวมทั้งให้เกียรติในการทำงานให้มีส่วนร่วมในการวางแผนและตัดสินใจในการทำงาน สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้จะช่วยกศู้ กั ดศ์ิ รขี องชา่ งเทคนคิ และนกั เทคโนโลยไี ด้ และจะสง่ ผลดตี อ่ ขวญั และกำลงั ใจ-ในการปฏิบัติงาน นำมาสู่การเพิ่มศักยภาพในการผลิตและบริการของสถานประกอบการ อนึ่ง ผู้ทำงานมาเป็นเวลาพอสมควร สอบยกระดับ TVQ ระดับใดระดับหนึ่งได้แล้ว สามารถเทียบโอนวิชาปฏิบัติ และเมื่อได้ศึกษาวิชาทฤษฎีเพิ่มเติมสามารถสอบเทยี บเปน็ ระดบั ปวช. ปวส. และปรญิ ญาตรไี ด้  ⌦⌫⌦⌫

........................................................ 6.1 สภาพปัญหาและการผลิตกำลังคนด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี ในประเทศไทย ผลการศึกษาวิจัยสภาพปัญหาและการผลิตกำลังคนด้านอาชีวศึกษาและ-เทคโนโลยขี องสถานศกึ ษาและหนว่ ยงานตน้ สงั กดั ไดแ้ ก่ สำนกั งานคณะกรรมการ-การอาชีวศึกษา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคล สถาบันเทคโนโลยีปทุมวันสถาบนั อาชวี ศกึ ษาเอกชน และสถาบนั อดุ มศกึ ษาเฉพาะทาง รวมทง้ั ขอ้ มลู ทค่ี ณะ-ผู้วิจัยได้จากการสัมภาษณ์และสอบถามสถานประกอบการ สามารถนำมาสรุปในภาพรวม ไดด้ งั น้ี 1. ความพร้อมในการสนับสนุนด้านกฎหมายยังมีข้อจำกัด 2. ทิศทางและเป้าหมายการพัฒนากำลังคนโดยรวมไม่ชัดเจน 3. มีการขยายสถานศึกษาเร็วเกินไป ทำให้ได้รับการสนับสนุนด้านงบประมาณจากรัฐไม่เพียงพอ 4. ครู-อาจารย์บางสาขามีจำนวนน้อยต้องรับภาระงานสอนมาก แต่บางสาขามีจำนวนมากเกินความต้องการ 5. คุณภาพครูไม่สอดคล้องกับภารกิจ 6. อตั ราการเขา้ ออกของคร-ู อาจารยค์ อ่ นขา้ งสงู โดยเฉพาะสถานศกึ ษาเอกชน 7. การพฒั นาคร-ู อาจารยย์ งั ขาดการสนบั สนนุ อยา่ งจรงิ จงั และตอ่ เนอ่ื ง 8. อัตรากำลังบุคลากรสายสนับสนุนการสอนยังขาดแคลน  ⌦⌫⌦⌫

9. ไม่สามารถเปิดหลักสูตรใหม่ที่เป็นความต้องการได้อย่างทันท่วงที 10. ผู้เรียนส่วนหนึ่งมีพื้นฐานความรู้ต่ำ 11. ผู้สมัครเข้าศึกษาต่อมีแนวโน้มลดลง 12. เครอ่ื งมอื เครอ่ื งจกั ร อปุ กรณ์ เกา่ ลา้ สมยั เสอ่ื มคณุ ภาพ 13. อปุ กรณ์ สอ่ื การเรยี นการสอนขาดแคลน 14. มงี บประมาณวสั ดฝุ กึ ไมเ่ พยี งพอ สง่ ผลตอ่ การเรยี น การฝกึ ทกั ษะ 15. ความรว่ มมอื กบั สถานประกอบการในการจดั การเรยี นการสอนยงั มจี ำกดั 16. การระดมทรพั ยากรการศกึ ษาจากภาคสว่ นตา่ ง ๆ ไมจ่ รงิ จงั และตอ่ เนอ่ื ง 17. การใช้ประโยชน์จากเทคโนโลยีสารสนเทศที่เกี่ยวข้องกับการอาชีวศึกษายงั มจี ำกดั และไมม่ ปี ระสทิ ธภิ าพเทา่ ทค่ี วร 18. ผจู้ บอาชวี ศกึ ษามคี วามรู้ และทกั ษะ รวมทง้ั คณุ ลกั ษณะทจ่ี ำเปน็ ตอ่ การ-ปฏิบัติงานยังไม่สอดคล้องกับความต้องการของสถานประกอบการ 19. อตั ราผจู้ บอาชวี ศกึ ษาทอ่ี อกไปทำงานยงั ไมส่ อดคลอ้ งกบั เปา้ หมายในการผลติ และการมงี านทำเทา่ ทค่ี วร 20. หน่วยงานที่รับบุคลากรเข้าทำงานจะเน้นวุฒิบัตรมากกว่าที่จะคำนึงถึง-สมรรถนะในการปฏิบัตงิ านจริง 21. ผลการวิจัยด้านการสนับสนุนการพัฒนาระบบการอาชีวศึกษายังมีน้อย 22. สถานศึกษาบางแห่งยังไม่ตระหนักในด้านการประกันคุณภาพการศึกษา 23. ระบบรองรับการกำหนดมาตรฐานของชาติเกี่ยวกับอาชีพและวิชาชีพยังไมช่ ัดเจน 6.2 เสน้ ทางการอาชวี ศกึ ษาของตา่ งประเทศ เส้นทางการอาชีวศึกษาของต่างประเทศที่ศึกษารวม 7 ประเทศ ได้แก่ออสเตรเลีย สหราชอาณาจักร สหพันธ์สาธารณรัฐเยอรมัน สหรัฐอเมริกา ญี่ปุ่นสาธารณรฐั เกาหลี และสาธารณรฐั สงิ คโปร์ สามารถสรปุ ไดด้ งั น้ี  ⌦⌫⌦⌫

1. ระบบและวิธีการดำเนินงานมีความหลากหลายต่างกัน 2. ส่วนใหญ่สามารถศึกษาต่อได้ในระดับปริญญาตรีทั้งโดยตรงและโดยอ้อม ขึ้นอยู่กับข้อตกลงระหว่างสถาบันอาชีวศึกษากับมหาวิทยาลัย/สถาบันอุดมศึกษาที่จะรับเข้าศึกษาต่อ 3. บางประเทศจะให้เฉพาะผู้ที่มีผลการเรียนดีตามเกณฑ์เท่านั้นที่จะศึกษาตอ่ ในระดับปริญญาได้ 4. แรงจงู ใจใหค้ นเรยี นวชิ าชพี จะขน้ึ อยกู่ บั ระยะเวลาศกึ ษาและฝกึ อบรมท-่ีสน้ั กวา่ และมรี ายไดด้ ี 6.3 ขอ้ เสนอแนะของคณะผวู้ จิ ยั จากการศึกษา วิเคราะห์ข้อมูลของสถานศึกษาและหน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีในประเทศ ผนวกกับการศึกษา วิเคราะห์เส้นทางการอาชวี ศกึ ษาของตา่ งประเทศรวม 7 ประเทศ คณะผวู้ จิ ยั ขอเสนอแนะแนวทาง-การจดั อาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยสี ำหรบั ประเทศไทย ดงั น้ี 1. กระทรวงศึกษาธิการควรจัดการศึกษาและฝึกอาชีพในด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี โดยจัดหลักสูตรให้มีความหลากหลาย และยืดหยุ่นตามความต้องการของสถานประกอบการและท้องถิ่น 2. ให้ผู้ที่ศึกษาทางอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีมีโอกาสและสามารถเรียนต่อสาขาเทคโนโลยีและวิศวกรรมในระดับอุดมศึกษาได้หลายแนวทางตามความ-สามารถและความถนดั ของแต่ละบคุ คล 3. ขอ้ เสนอทางเลอื กสำหรบั การศกึ ษาอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี ดงั น้ี 3.1 แนวทางศึกษาต่อเนื่อง ต้องจบ ปวช. ระดับคะแนนเฉลี่ยวิชา-คณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ 2.5 ขึ้นไปจึงจะต่อปริญญาสายวิศวกรรม/วิทยาศาสตร์ หรือระดับ ปวส. สายช่างเทคนิควิศวกรรมได้โดยตรง แล้วจึงสามารถต่อยอดระดับปริญญาสายอุตสาหกรรม หรือสายเทคโนโลยีเมื่อมี  ⌦⌫⌦⌫

ประสบการณ์การทำงานแล้ว ถ้าคะแนนเฉลี่ยต่ำกว่า 2.5 ให้ต่อระดับ ปวส.สายช่างเทคนิคอุตสาหกรรม 3.2 แนวทางต้องผ่านประสบการณ์ก่อนศึกษาต่อ สำหรับผู้ที่จบ ปวช.สามารถเข้าศึกษาต่อระดับ ปวส. ได้ และเมื่อจบระดับ ปวส. แล้วสามารถเข้าทำงานตามต้องการ แต่ถ้าต้องการศึกษาต่อระดับปริญญาตรีสายทวิภาคี จะต้องผ่านการทำงานในสายอาชีพมาแล้วไม่น้อยกว่า 2 ปี จึงจะมีสิทธิ์สมัครสอบเข้าศกึ ษาตอ่ เวน้ ผทู้ จ่ี บ ปวส. ทวภิ าคไี มจ่ ำเปน็ ตอ้ งมปี ระสบการณใ์ นการทำงาน 2 ปีตามที่กำหนด แต่ต้องเรียนวิชาทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีเพิ่มเติมทง้ั นเ้ี พอ่ื ใหผ้ ทู้ จ่ี ะศกึ ษาระดบั ปรญิ ญาตรมี ฐี านความรเู้ พยี งพอทจ่ี ะศกึ ษาไมว่ า่ จะเปน็สายทวภิ าคี หรอื สายเทคโนโลยี รวมทง้ั มปี ระสบการณใ์ นการปฏบิ ตั งิ านเพยี งพอ-ก่อนที่จะเข้าศึกษาระดับปริญญาตรีดังกล่าวแล้ว 4. ให้มีการเทียบโอนคุณวุฒิวิชาชีพด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยี ให้มีตำแหนง่ ศกั ดศ์ิ รี และรายไดเ้ ทยี บเทา่ ผจู้ บปรญิ ญา 5. เนื่องจากประสบการณ์ในการฝึกปฏิบัติในสถานประกอบการเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่งสำหรับนักศึกษาทุกระดับ ดังนั้น จึงควรมีมาตรการจูงใจ และส่งเสริมให้สถานประกอบการรับนักศึกษาเข้าฝึกปฏิบัติงาน อาจเป็นมาตรการทางดา้ นการลดหยอ่ นภาษี การสง่ เสรมิ สนบั สนนุ ทางวชิ าการ ครฝู กึ และสอ่ื การสอนเปน็ ตน้ 6. พัฒนาระบบความร่วมมือทางวิชาการระหว่างสถานศึกษาและสถาน-ประกอบการ เพื่อให้ภาคเอกชนเข้าใจและเห็นประโยชน์ที่จะได้รับ และให้ความรว่ มมอื ในดา้ นการวางแผน และดำเนนิ การจดั ฝกึ บคุ ลากรในระดบั ตา่ ง ๆ รว่ มกนั -ไมว่ า่ จะเปน็ นกั ศกึ ษา คณาจารย์ และบคุ ลากรจากสถานประกอบการโดยตรง 7. ส่งเสริมการพัฒนาระบบคุณวุฒิวิชาชีพ เพื่อให้มีการเทียบโอนคุณวุฒิ-วิชาชีพให้กับแรงงานระดับทุกระดับในสถานประกอบการ ซึ่งจะเป็นประโยชน์โดยตรงทั้งในการจัดการอาชีวศึกษาและฝึกอบรมทางเทคโนโลยี  ⌦⌫⌦⌫

8. รณรงค์ และสง่ เสรมิ อยา่ งจรงิ จงั ใหม้ กี ารประชาสมั พนั ธเ์ พอ่ื ปรบั เปลย่ี น-เจตคตใิ นการศกึ ษาวชิ าชพี ทง้ั ในกลมุ่ นกั เรยี น นกั ศกึ ษา ผปู้ กครอง และบคุ ลากร-อน่ื ๆ ทเ่ี กย่ี วขอ้ ง 9. รัฐบาลควรมีนโยบายเร่งด่วนในการสร้างเครือข่ายอาชีวศึกษาและ-เทคโนโลยี โดยใหอ้ ตุ สาหกรรมจงั หวดั ในแตล่ ะจงั หวดั เปน็ หนว่ ยประสานระหวา่ ง-สถานศกึ ษาและสถานประกอบการ ในการรบั นกั เรยี นนกั ศกึ ษาเขา้ ฝกึ งานในระบบ-ทวิภาคี/ระบบสหกิจศึกษา รวมทั้งเร่งประสานงานกับองค์กรเอกชน เช่น สภา-อุตสาหกรรมแห่งประเทศไทย สภาหอการค้าไทย สภาอุตสาหกรรมจังหวัด และกลมุ่ สมาคมอตุ สาหกรรมประเภทตา่ ง ๆ เปน็ ตน้ ใหเ้ ขา้ มามสี ว่ นรว่ มอยา่ งจรงิ จงั -ในการผลติ กำลงั คนทม่ี คี ณุ ภาพ ใหส้ อดคลอ้ งกบั ความตอ้ งการของสถานประกอบการ จะเห็นได้ว่าสภาพปัญหาในการผลิตกำลังคนด้านอาชีวศึกษาและเทคโนโลยีในสถานศกึ ษาของรฐั และเอกชนในภาพรวมของประเทศจำเปน็ ตอ้ งไดร้ บั การแกไ้ ข-โดยดว่ นจากรฐั บาล เพอ่ื ใหก้ ารผลติ กำลงั คนมคี ณุ ภาพ มาตรฐาน และสอดคลอ้ ง-กับความต้องการของสถานประกอบการ  ⌦⌫⌦⌫

บรรณานุกรมกมล สดุ ประเสรฐิ และสนุ ทร สนุ นั ทช์ ยั . การปฏริ ปู การศกึ ษาของประเทศสหรฐั - อเมรกิ า. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2540.กาญจนา คณุ ารกั ษ์ และประกอบ คณุ ารกั ษ.์ รายงานการปฏริ ปู การศกึ ษาของ- ประเทศออสเตรเลีย. กรุงเทพฯ : สำนักงานคณะกรรมการการศึกษา แหง่ ชาต,ิ 2540.กฤษมนั ต์ วฒั นาณรงค.์ อาชวี ศกึ ษา ปรชั ญา หลกั การ และทฤษฎ.ี กรงุ เทพฯ : ศนู ยผ์ ลติ ตำราเรยี น สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื , 2538.คณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา, สำนกั งาน. แผนยทุ ธศาสตรก์ ารอาชวี ศกึ ษา (พ.ศ. 2547-2549). กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวง- ศกึ ษาธกิ าร, 2546. . หลกั การ ทฤษฎี และนโยบายการปฏริ ปู การอาชวี ศกึ ษา. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, 2546.คณะกรรมการปฏริ ปู การอาชวี ศกึ ษาและฝกึ อบรมวชิ าชพี . ความกา้ วหนา้ แผนงาน- ปฏิรูปการอาชีวศึกษาและฝึกอบรมวิชาชีพ สิงหาคม 2542 - มกราคม 2543, มกราคม 2543. (เอกสารอดั สำเนา).คณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสงั คมแหง่ ชาต,ิ สำนกั งาน. โครงการศกึ ษา- การพัฒนาขีดความสามารถในการแข่งขันของไทย เล่มที่ 1 : การศึกษา ในระดบั มหภาค. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ - และสงั คมแหง่ ชาต,ิ 2546.คมู่ อื การศกึ ษาตอ่ ประเทศออสเตรเลยี (Australian Education, A Guide for Thai Students 1998-99). IDP Education Australia.จนั ทริ า แกว้ สงู . กรณศี กึ ษาความรว่ มมอื ของสถานศกึ ษากบั สถานประกอบการ- ในการจดั การศกึ ษาระบบทวภิ าคขี องวทิ ยาลยั เทคนคิ ปทมุ ธาน.ี วทิ ยานพิ นธ-์ ครุศาสตร์อุตสาหกรรมมหาบัณฑิต ภาควิชาครุศาสตร์เทคโนโลยี บัณฑิต-  ⌦⌫⌦⌫

วทิ ยาลยั สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื , 2542.ฉนั ทนา จนั ทรบ์ รรจง. รายงานการปฏริ ปู การศกึ ษาของประเทศญป่ี นุ่ . กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2540.เฉลยี ว บรุ ภี กั ด.ี รปู แบบการพฒั นาครชู า่ งอตุ สาหกรรมของประเทศไทย. รายงาน- การวิจัยและพัฒนาตามโครงการเงินกู้ธนาคารโลกเพื่อพัฒนาการศึกษา ระยะที่ 6 (คพศ. 6) กรุงเทพฯ : วิทยาลัยเทคโนโลยีและอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, 2531.ชนะ กสภิ าร.์ \"คณุ วฒุ วิ ชิ าชพี ไทย (Thai Qualifications - TVQ),\" ใน เอกสาร- สรปุ การสมั มนาวชิ าการ เรอ่ื ง Qualifications and Skills. จดั โดยนกั ศกึ ษา- ปริญญาเอก สาขาวิจัยและพัฒนาหลักสูตร คณะครุศาสตร์อุตสาหกรรม สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื , 2547. (เอกสารอดั สำเนา). . \"นวัตกรรมการอาชีวศึกษาและฝึกอบรมอาชีพเข้าสู่คุณวุฒิวิชาชีพ (Thai Vocational Qualifications - TVQs),\" วารสารพฒั นาเทคนคิ ศกึ ษา. ปที ่ี 14 ฉบบั ท่ี 41, มกราคม - มนี าคม 2545, หนา้ 3-20. . และ สริ ลิ กั ษณ์ หาญวฒั นานกุ ลุ . \"จากชวี ติ การเรยี นสชู่ วี ติ การทำงาน,\" วารสารพฒั นาเทคนคิ ศกึ ษา. ปที ่ี 13 ฉบบั ท่ี 37 มกราคม-มนี าคม 2544, หนา้ 3-9.ดวงเดอื น สายเชอ้ื . การศกึ ษาสภาพปญั หาและอปุ สรรคในการจดั การเรยี นการ- สอนอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี ของสถานศึกษาสังกัดกรมอาชีวศึกษา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. วทิ ยานพิ นธค์ รศุ าสตรอ์ ตุ สาหกรรมมหาบณั ฑติ ภาค- วิชาบริหารเทคนิคศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า พระนครเหนอื , 2542.ทองธวิ ภยั สญู สน้ิ . การศกึ ษาสภาพการเรยี นการสอนการอาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคี กบั บรษิ ทั ซ.ี พ.ี เซเวน่ อเี ลฟเวน่ จำกดั . วทิ ยานพิ นธค์ รศุ าสตรอ์ ตุ สาหกรรม มหาบัณฑิต ภาควิชาบริหารเทคนิคศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย สถาบัน เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื , 2541.  ⌦⌫⌦⌫

ธรี วฒุ ิ บณุ ยโสภณ. การบรหิ ารอาชวี ะและเทคนคิ ศกึ ษาเพอ่ื พฒั นาอตุ สาหกรรม. กรุงเทพฯ : สำนักพิมพ์สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้าพระนครเหนือ, 2542.นิรมล กิตติวิบูลย์. รายงานการปฏิรูปการศึกษาของสาธารณรัฐสิงคโปร์. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2541.บญุ ญศกั ด์ิ ใจจงกจิ . รายงานการวจิ ยั เอกสาร การปฏริ ปู อาชวี ศกึ ษาและการฝกึ - อบรมอาชพี ของตา่ งประเทศ : สาธารณรฐั เยอรมนั . กรงุ เทพฯ : สำนกั งาน- คณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2542. . รายงานการวิจัยเอกสาร การปฏิรูปอาชีวศึกษาและการฝึกอบรม อาชพี ของตา่ งประเทศ : สาธารณรฐั สงิ คโปร.์ กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะ- กรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2542.พิเชษฐ ศรีพนม. การศึกษาปัญหาของผู้เรียนในระบบทวิภาคีของสถานศึกษา สังกัดกรมอาชีวศึกษา. วิทยานิพนธ์ครุศาสตร์อุตสาหกรรมมหาบัณฑิต ภาควชิ าครศุ าสตรเ์ ครอ่ื งกล บณั ฑติ วทิ ยาลยั สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื , 2542.\"พระราชบัญญัติการจัดการศึกษาระดับปริญญาตรีในสถาบันเทคโนโลยีปทุมวัน พ.ศ. 2541,\" ราชกจิ จานเุ บกษา. เลม่ 115 ตอนท่ี 79 ก, 2 พฤศจกิ ายน 2541.เมธี ปลิ นั ธนานนท.์ การบรหิ ารอาชวี ะและเทคนคิ ศกึ ษา. กรงุ เทพฯ : สถาบนั - เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ เจา้ คณุ ทหารลาดกระบงั , มปป. (เอกสารอดั สำเนา).เลขาธิการสภาการศึกษา, สำนักงาน. ข้อเสนอยุทธศาสตร์การปฏิรูปการศึกษา. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา, 2547.วราภรณ์ บวรศิริ. การปฏิรูปอุดมศึกษาของประเทศสิงคโปร์และมาเลเซีย. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2543.วทิ ยา ดวี นุ่ . การศกึ ษาปญั หาการจดั การอาชวี ศกึ ษาระบบทวภิ าคี ของสถานศกึ ษา- สังกัดกรมอาชีวศึกษา ในทัศนะของผู้บริหารสถานศึกษา และสถาน  ⌦⌫⌦⌫

ประกอบการ. วิทยานิพนธ์ครุศาสตร์อุตสาหกรรมมหาบัณฑิต ภาควิชา- ครุศาสตร์เครื่องกล บัณฑิตวิทยาลัย สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า พระนครเหนอื , 2542.วิทยาลัยการอาชีพบางแก้ว. รายงานการประเมินตนเอง ปีการศึกษา 2544. พทั ลงุ : วทิ ยาลยั การอาชพี บางแกว้ , 2545. (เอกสารอดั สำเนา).วิทยาลัยการอาชีพท่าแซะ. รายงานการประเมินตนเอง ปีการศึกษา 2544. ชมุ พร : วทิ ยาลยั การอาชพี ทา่ แซะ, 2545. (เอกสารอดั สำเนา).วิทยาลัยการอาชีพท้ายเหมือง. รายงานการประเมินตนเอง ปีการศึกษา 2545. พงั งา : วทิ ยาลยั การอาชพี ทา้ ยเหมอื ง, 2546. (เอกสารอดั สำเนา).ศริ พิ รรณ ชมุ นมุ . รายงานผลการวจิ ยั การปฏริ ปู การอาชวี ศกึ ษาและฝกึ อบรม- วชิ าชพี ประเทศสหราชอาณาจกั ร. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการ- ศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2543.ศึกษาธิการ, กระทรวง. ยุทธศาสตร์สู่การปฏิบัติของกระทรวงศึกษาธิการ. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พอ์ งคก์ ารรบั สง่ สนิ คา้ และพสั ดภุ ณั ฑ,์ 2547.สถาบนั การอาชวี ศกึ ษาภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื 1 วทิ ยาเขตเทคนคิ เลย. รายงาน- การประเมนิ ตนเองภายในสถานศกึ ษา ครง้ั ท่ี 3 วงรอบการประเมนิ ปกี าร- ศึกษา 2544. เลย : สถาบันการอาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 1 วทิ ยาเขตเทคนคิ เลย, 2545. (เอกสารอดั สำเนา).สถาบันการอาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ 7 วิทยาเขตเทคนิคปักธงชัย. รายงานการประเมนิ ตนเอง ปกี ารศกึ ษา 2545. นครราชสมี า : สถาบนั การ- อาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงหนือ 7 วิทยาเขตเทคนิคปักธงชัย, 2546. (เอกสารอัดสำเนา).สถาบนั เทคโนโลยปี ทมุ วนั . แผนปฏบิ ตั กิ ารประจำปงี บประมาณ 2547. กรงุ เทพฯ : สถาบนั เทคโนโลยปี ทมุ วนั , 2547. (เอกสารอดั สำเนา).สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล. รายงานประจำปี 2545 สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล. กรงุ เทพฯ : สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล กระทรวงศกึ ษาธกิ าร, 2546.  ⌦⌫⌦⌫

สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตขอนแก่น. รายงานการประเมินตนเอง ประจำปกี ารศกึ ษา 2545. ขอนแกน่ : สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขต- ขอนแกน่ , 2546. (เอกสารอดั สำเนา).สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตภาคใต้. รายงานการประเมินตนเอง ประจำปกี ารศกึ ษา 2545. สงขลา : สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขต- ภาคใต,้ 2546. (เอกสารอดั สำเนา).สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตภาคพายัพ. รายงานการประเมินตนเอง ประจำปกี ารศกึ ษา 2545. เชยี งใหม่ : สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขต- ภาคพายพั , 2546. (เอกสารอดั สำเนา).สถาบันเทคโนโลยีราชมงคล วิทยาเขตสุพรรณบุรี. รายงานการประเมินตนเอง ประจำปกี ารศกึ ษา 2545. สพุ รรณบรุ ี : สถาบนั เทคโนโลยรี าชมงคล วทิ ยาเขต- สพุ รรณบรุ ,ี 2546. (เอกสารอดั สำเนา).สวสั ด์ิ อดุ มโภชน.์ การปฏริ ปู การอาชวี ศกึ ษาและฝกึ อบรมวชิ าชพี ของประเทศ- สหรฐั อเมรกิ า. กรงุ เทพฯ : สำนกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง่ ชาต,ิ 2543.อัคครัตน์ พูลกระจ่าง. การศึกษาปัญหาการจัดการอาชีวศึกษาระบบทวิภาคี ของครูผู้สอนในสถานศึกษาสังกัดกรมอาชีวศึกษา และครูฝึกใน สถานประกอบการ. วิทยานิพนธ์ครุศาสตร์อุตสาหกรรมมหาบัณฑิต ภาค วิชาครุศาสตร์เครื่องกล บัณฑิตวิทยาลัย สถาบันเทคโนโลยีพระจอมเกล้า- พระนครเหนอื , 2542.อาชวี ศกึ ษา, กรม. รายงานประจำปี 2543-2544 ครบรอบ 60 ป.ี กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พค์ รุ สุ ภาลาดพรา้ ว, 2544.Akito Arima. The Future of Higher Education in Japan. Tokyo : The United Nations University, 2003.Aspects of Vocational Education and Training in Japan. Tokyo : The Further Education Funding Council, 1997.Fly, Karl. Tertiary Technical Education in Germany, (Mimeograph)  ⌦⌫⌦⌫

อ้างถึงใน สบสันติ์ อุตกฤษฏ์ \"ครูอาชีวะและเทคนิคศึกษาในสหพันธ์- สาธารณรัฐเยอรมัน,\" วารสารพัฒนาเทคนิคศึกษา. ปีที่ 12 ฉบับที่ 35, กรกฎาคม-กนั ยายน 2543, หนา้ 37-43.Schooling in East Asia. Thomas R. Murray and Postkethwaite T. Neville. (Editor).Shoji Murata and Sam Stern. \"Technology Education in Japan,\" Journal of Technology Education. Vol 5 No 1 Fall 1993, pp 29-37.ข้อมูลจากเวบ็ ไซต์\"The American Education System,\" http://www.educationguide- usa.com/isg/edusystem.htm. (23/6/47).\"Education/Literacy in Korea,\" http://www.asianinfo.org/asianinfo/ korea/education.htm.\"The Education System in Singapore,\" http://www.moe.edu.sg/edusin/.\"Japanese Education and Literacy,\" http://www.asianinfo.org/asianinfo/ japan/education_literacy.htm.\"Japan Education. International Society for Educational Information,\" Fourth, revised printing, 1999 http://www.isei.or.jp/books/85/ cover.html.Kisung Lee. \"New Direction of Korea's Vocational Education and Training,\" http://www.tafe.sa.edu.au/institutes/adelaide/unevoc/ 2001conf/downloads/kisung_lee_paper.doc.Leonard Schoppa. \"Education Reform in Japan : Goals and Results of the Recent,\" http//www.people.virginia.edu/~ljs2k/educate.txt.Lyman, Julie. \"Marketing and Cooperative Education,\" http://www. dese.state.mo.us/divcareered/mark_coop_voced.htm (28/7/47).  ⌦⌫⌦⌫

Schulen Goslar-Bassgeige-Seesen. http://www.harz.ni.schule.de/ bbsbass/.Sullivan, Rick. \"The Competency-Base Approach to Training,\" http:// www.reproline.jhu.edu/english/gread/gtraining/cbt/cbt.htm (27/10/47).Toshio Toyoda. \"Vocational Education in the Industrialization of Japan,\" in The Japanes Ecperience in Technology. Tokyo : United Nations University, 1990, http://www.unu.edu/unupress/unupbooks/ uu36je/uu36je00.htm#Contents.\"United Kingdom.\" http://www.euroeducatiob-net/prof1/ukco.htm.\"United States of America,\" http://www.euroeducation.net/proft/ usa.htm.\"Vocational Education and Training in Germany,\" http://www. germanculture.com.ua/library/facts/bl_vocatonal_education. htm. (23/6/47).\"Welcome to Arizona TechPrep!,\" http://www.aztechprep.org/ (28/7/47).http://www.mext.go.jp/english/org/f_struct.htm.http://www.moe.gov.sg/corporate/education_system.htm.  ⌦⌫⌦⌫

คณะผจู้ ดั ทำทป่ี รกึ ษา ดร.สริ พิ ร บญุ ญานนั ต์ รองเลขาธิการสภาการศึกษา ดร.สทุ ธศรี วงษส์ มาน ผู้อำนวยการสำนักนโยบายและแผนการศึกษาคณะผวู้ จิ ยั : สถาบนั เทคโนโลยพี ระจอมเกลา้ พระนครเหนอื โดย รศ.ดร.บรรเลง ศรนลิ ศ.ดร.ธรี วฒุ ิ บณุ ยโสภณ รศ.ดร.สบสนั ต์ิ อตุ กฤษฏ์ นายปยิ ชาติ โชคพพิ ฒั น์หวั หนา้ โครงการวจิ ยั และพฒั นาเสน้ ทางการศกึ ษาดา้ นอาชวี ศกึ ษาและเทคโนโลยี นางเรอื งรตั น์ วงศป์ ราโมทย์ หัวหน้ากลุ่มนโยบายเพิ่มขีดความสามารถ ในการแข่งขนั ของประเทศบรรณาธิการ นางเรอื งรตั น์ วงศป์ ราโมทย์ หัวหน้ากลุ่มนโยบายเพิ่มขีดความสามารถ ในการแขง่ ขนั ของประเทศประสานงานการจดั พมิ พ์ นางสาวสกุ ญั ญา สารพล นกั วชิ าการศกึ ษา 4หน่วยงานรับผิดชอบ กลุ่มนโยบายเพิ่มขีดความสามารถในการแข่งขันของประเทศ สำนักนโยบายและแผนการศึกษา สำนักงานเลขาธิการสภาการศึกษา โทรศพั ท์ 02-668-7123 ตอ่ 2417 โทรสาร 02-243-2787  ⌦⌫⌦⌫

...เพื่อเป็นการใช้ทรัพยากรของชาติให้คุ้มค่า หากท่านไม่ใช้หนังสือเล่มนี้แล้วโปรดมอบให้ผู้อื่นนำไปใช้ประโยชน์ต่อไป...