สค 21002 วิชาศาสนาและหน้าที่พลเมือง

แบบเรียนสาระความรู้พนื้ ฐาน วชิ าศาสนาและหน้าทพ่ี ลเมอื ง ทช21002 ระดับมธั ยมศึกษาตอนต้นศูนย์การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย เขตลาดพร้าว

หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสงั คมรายวชิ าศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค21002)ระดับมธั ยมศึกษาตอนตน(ฉบบั ปรับปรงุ พ.ศ. 2560)ลขิ สิทธ์ิเปนของ สาํ นักงาน กศน. สาํ นกั งานปลดั กระทรวงศกึ ษาธกิ ารเอกสารทางวชิ าการหมายเลข 42 /2557

คาํ นาํ สํานักงานสงเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดดําเนินการจัดทําหนงั สือเรียนชดุ ใหมน้ขี น้ึ เพื่อสําหรับใชในการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้นั พน้ื ฐาน พุทธศักราช 2551 ที่มีวัตถุประสงคในการพัฒนาผูเรียนใหมีคุณธรรม จริยธรรม มีสติปญญาและศกั ยภาพในการประกอบอาชพี การศกึ ษาตอ และสามารถดํารงชีวิตอยใู นครอบครัว ชุมชน สงั คมไดอยา งมีความสขุ โดยผเู รียนสามารถนาํ หนงั สือเรยี นไปใชใ นการศึกษาดว ยวธิ กี ารศึกษาคนควา ดวยตนเองปฏิบัติกิจกรรม รวมท้ังทําแบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรูใหกับผูเรียน และไดมีการปรับเพิ่มเติมเน้อื หาเก่ียวกบั การมีสว นรวมในการปอ งกันและปราบปรามการทุจริต เพื่อใหสอดคลองกับนโยบายของกระทรวงศกึ ษาธกิ าร นนั้ ขณะนี้ คณะกรรมการรักษาความสงบแหง ชาติ (คสช.) มนี โยบายในการปลกุ จิตสํานกึ ใหค นไทยมีความรักชาติ เทิดทูนสถาบันพระมหากษัตริย เสริมสรางคุณธรรม จริยธรรม คานิยมในการอยูรว มกนั อยางสามัคคี ปรองดอง สมานฉันท สาํ นักงานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย จึงไดมีการดําเนินการปรับเพ่ิมตัวชี้วัดของหลักสูตร และเน้ือหาหนังสือเรียนใหสอดคลองตามนโยบายดังกลาว โดยเพิ่มเนื้อหาเก่ียวหลกั สําคัญของประชาธิปไตยและ คุณธรรม จริยธรรมในการอยูรวมกันอยางสนั ติ สามัคคปี รองดอง สมานฉนั ท เพ่ือใหส ถานศกึ ษานาํ ไปใชในการจัดการเรียนการสอนใหกับนกั ศกึ ษา กศน. ตอไป ท้งั น้ี สํานกั งานสงเสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย ไดรับความรวมมือท่ดี จี ากผทู รงคณุ วุฒิและผูเ กี่ยวขอ งหลายทานทคี่ น ควาและเรียบเรยี งเนื้อหาสาระจากส่ือตาง ๆ เพ่ือใหไดส ่อื ทีส่ อดคลอ งกับหลกั สตู ร และเปน ประโยชน ตอ ผูเรียนที่อยูนอกระบบอยางแทจริง ขอขอบคุณคณะทป่ี รึกษา คณะผูเ รียบเรยี ง ตลอดจนคณะผจู ัดทําทกุ ทานทีไ่ ดใหค วามรวมมือดวยดีไว ณ โอกาสน้ี สาํ นักงาน กศน. กันยายน 2557

สารบัญ หนาคาํ นาํ 1คาํ แนะนําการใชห นังสือเรยี น 3 25โครงสรา งรายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมือง สค 21002 35ขอบขา ยเนอื้ หา 55 บทท่ี 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชยี เรอ่ื งที่ 1 ความเปนมาของศาสนาในประเทศไทย เรอ่ื งท่ี 2 ความเปนมาของศาสนาในทวีปเอเชีย เรอ่ื งที่ 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ เรอ่ื งท่ี 4 หลักธรรมในแตละศาสนาท่ที าํ ให อยรู ว มกบั ศาสนาอื่นไดอ ยา งมีความสขุบทที่ 2 วัฒนธรรม ประเพณี และคา นยิ มของไทยและเอเชีย 66 เรื่องท่ี 1 วฒั นธรรม ประเพณขี องไทยและเอเชีย 68 เรอ่ื งที่ 2 การอนรุ กั ษแ ละการสืบสานวฒั นธรรม ประเพณี 81 เรอ่ื งที่ 3 แนวทางการอนรุ กั ษแ ละการสานวัฒนธรรม ประเพณี 84 เรื่องท่ี 4 คา นิยมทีพ่ ึงประสงค 85บทที่ 3 รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทย 88 เร่ืองที่ 1 ความเปน มาหลักการและเจตนารมณ 89 ของรฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจกั รไทย 106 เรื่องท่ี 2 โครงสรางและสาระสําคัญของรฐั ธรรมนญู 108 แหงราชอาณาจักรไทย เรื่องที่ 3 จุดเดน ของรัฐธรรมนูญท่เี กี่ยวกบั สทิ ธิ เสรภี าพ 111 และหนา ทข่ี องประชาชน เร่ืองท่ี 4 หลักการสาํ คญั ของประชาธปิ ไตยและคุณธรรม จรยิ ธรรม คานิยมในการอยรู วมกันอยางสันติ สามคั คี ปรองดอง

สารบัญ (ตอ) หนาบทที่ 4 พฒั นาการทางการเมืองและการอยรู ว มกันในระบอบประชาธปิ ไตย 125 อันมพี ระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุข เรอ่ื งท่ี 1 พัฒนาการทางการปฏริ ูปทางการเมืองเพ่อื การปกครอง 127 ในระบอบประชาธิปไตยอนั มีพระมหากษัตริย ทรงเปน ประมุข เร่ืองท่ี 2 การมสี ว นรว มทางการเมืองและการอยรู ว มกัน 136 อยางสนั ตใิ นระบอบประชาธปิ ไตยอนั มี พระมหากษตั ริยทรงเปน ประมขุบทที่ 5 สทิ ธิมนษุ ยชน 147 เรื่องที่ 1 กาํ เนดิ และหลกั สทิ ธิมนษุ ยชน 149 เรื่องท่ี 2 การคมุ ครองตนเองและผอู ืน่ ตามหลักสทิ ธิมนษุ ยชน 159 บทที่ 6 การมีสวนรว มในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต 162บรรณานกุ รม 189คณะผจู ัดทาํ 193

คาํ แนะนําในการใชห นงั สือเรยี น หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง ระดับมัธยมศึกษาตอนตนเปนหนงั สอื เรียนท่ีจดั ทําข้ึน สําหรับผเู รียนที่เปนนักศึกษานอกระบบใชประกอบการศึกษา รายวิชาศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค21002) จํานวน 2 หนวยกติ 80 ชว่ั โมง ในการศึกษาหนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง ผูเรียนควรปฏบิ ัติ ดังน้ี 1) ศกึ ษาโครงสรางรายวิชาใหเ ขา ใจในหวั ขอ สาระสาํ คญั ผลการเรียนรูที่คาดหวัง และ ขอบขา ยเนือ้ หา 2) ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และปฏิบัติกิจกรรมทายเรื่อง เพ่ือเปนการสรุปความรู ความเขาใจของเนื้อหาในตอนนั้น ๆ อีกคร้ัง โดยผูเรียนสามารถ นาํ ไปตรวจสอบกับครู เพอื่ น ๆ ท่ีเรียนในรายวชิ าและระดับเดยี วกนั ได 3) หนังสือเลม นม้ี ี 6 บท ดงั นี้ บทท่ี 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชยี บทท่ี 2 วัฒนธรรม ประเพณี และคา นยิ มของไทยและเอเชยี บทที่ 3 รัฐธรรมนญู แหง ราชอาณาจักรไทยและหลกั สาํ คญั ของ ประชาธปิ ไตยและมคี ุณธรรม จริยธรรมในการอยูรว มกันอยา งสันติ สามัคคี ปรองดอง สมานฉนั ท บทที่ 4 พัฒนาการทางการเมืองและการอยูร ว มกัน ในระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษัตริยท รงเปน ประมขุ บทที่ 5 สิทธมิ นุษยชน บทท่ี 6 การมสี ว นรวมในการปอ งกนั และปราบปรามการทุจริต

โครงสรา งรายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนตน สาระสําคัญ ประเทศไทย เปนประเทศที่มีการปกครองในระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริยทรงเปนประมุข มีประชากรอาศัยอยหู ลายเชื้อชาติ มีภาษา ศาสนา วฒั นธรรม ความเช่ือท่ีแตกตางกัน การใหความรูเก่ยี วกบั ความสําคัญ หลักธรรมทางศาสนา และวัฒนธรรม คา นิยมของประเทศตาง ๆ ตลอดจนความเปนมา หลักการ ความสําคัญของรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย หลักการอยูรวมกัน หลักการสําคัญของประชาธิปไตยและคุณธรรม จริยธรรม คานิยมในการอยูรวมกันอยางสันติ สามัคคี ปรองดองหลักสิทธิมนุษยชน และความตระหนักในการมีจิตสํานึกในการมีสวนรวมที่จะปองกันและปราบปรามการทจุ ริต จะทาํ ใหคนในสงั คมไทยสามารถ นาํ หลักการ คาํ สอนและกฎระเบียบตาง ๆ ของสงั คมมาปรับใชใ นการดาํ เนนิ ชีวติ ของตนไดอ ยางถกู ตอง มคี วามสขุ อันจะสงผลตอความสนั ตสิ ขุ ของสงั คม ผลการเรยี นท่คี าดหวงั 1. อธิบายความเปนมา ความสาํ คัญ หลักคําสอน ศาสนาวัฒนธรรม ประเพณี คา นยิ มของ ประเทศไทยและประเทศในทวปี เอเชียได 2. ยอมรบั และปฏบิ ัตติ นเพ่อื การอยรู ว มกันอยา งสนั ตสิ ุขในสงั คมทมี่ คี วามหลากหลายทาง ศาสนา วฒั นธรรม และประเพณี 3. อนุรกั ษแ ละสืบสานประเพณี วฒั นธรรม ตลอดจนปฏบิ ัตติ ามคา นยิ มทพี่ ึงประสงค ของไทย และอธบิ ายวฒั นธรรม ประเพณี คา นิยมของชาตติ าง ๆ ในเอเชยี 4. อธบิ ายความเปน มา หลักการ เจตนารมณ โครงสรา ง สาระสาํ คญั ของรัฐธรรมนูญได 5. มคี วามรคู วามเขา ใจในหลกั สาํ คญั ของประชาธิปไตยและมคี ณุ ธรรม จริยธรรมในการ อยรู วมกนั อยา งสันติ สามคั คี ปรองดอง สมานฉนั ท 6. อธิบายจดุ เดน ของรัฐธรรมนญู เกยี่ วกบั สทิ ธิ เสรภี าพ และหนา ทข่ี องประชาชนได 7. อธบิ ายสิทธิ เสรีภาพและคุณธรรม จรยิ ธรรม การอยูรว มกันตามวิถที าง ประชาธิปไตยได

8. อธบิ ายการปฏริ ูปการเมอื ง การปกครอง และมสี ว นรว มการเมอื งการปกครอง ตามระบอบประชาธปิ ไตยอนั มพี ระมหากษตั ริยท รงเปน ประมุขได 9. อธิบายหลกั สิทธิมนษุ ยชน ตระหนักถึงประโยชนและมีสว นรว มตามหลักสิทธมิ นษุ ยชนได 10. วิเคราะหการแกป ญหาการทุจรติ และมีสว นรว มในการปอ งกนั และปราบปราม การทจุ ริตขอบขา ยเนอ้ื หา บทท่ี 1 ศาสนาในประเทศไทยและในเอเชยี บทที่ 2 วฒั นธรรม ประเพณี และคานยิ มของไทยและเอเชยี บทที่ 3 รฐั ธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย และหลกั สาํ คัญของประชาธปิ ไตยและ มีคณุ ธรรม จริยธรรมในการอยรู ว มกนั อยา งสันติ สามัคคี ปรองดอง สมานฉนั ท บทที่ 4 พัฒนาการทางการเมอื งและการอยรู วมกนั ในระบอบประชาธิปไตย อนั มพี ระมหากษัตริยทรงเปน ประมุข บทที่ 5 สทิ ธิมนษุ ยชน บทที่ 6 การมีสว นรวมในการปอ งกนั และปราบปรามการทจุ รติส่อื ประกอบการเรยี นรู 1. ซีดีศาสนาสากล 2. ซีดวี ฒั นธรรม ประเพณีไทย และประเทศตาง ๆ ในเอเชยี 3. เอกสารท่ีเกยี่ วขอ งกับศาสนา วฒั นธรรม การเมอื งการปกครอง สทิ ธมิ นษุ ยชน 4. อนิ เทอรเ นต็ 5. แหลง เรียนรู ภูมปิ ญญาในทอ งถน่ิ

1 บทท่ี 1ศาสนาในประเทศไทยและในทวีปเอเชยี สาระสําคญั เน้อื หาสาระเกีย่ วกบั ความเปนมาของศาสนาตาง ๆ ในประเทศไทยและประเทศในทวีปเอเชียหลกั ธรรมสําคัญของศาสนาตา ง ๆ การอยรู ว มกบั คนตา งศาสนาไดอยางมีความสุข กรณีตัวอยางของบุคคลตวั อยางในแตละศาสนา ผลการเรยี นรูทค่ี าดหวงั 1. ประวตั คิ วามสาํ คญั หลกั คาํ สอนศาสนาวัฒนธรรม ประเพณขี องประเทศในทวีปเอเชยี 2. ยอมรบั และปฏิบตั ติ นเพ่อื การอยรู วมกันอยา งสันตสิ ุขในสงั คมท่ีมคี วามหลากหลายทาง ศาสนา ขอบขา ยเนือ้ หา เรอ่ื งที่ 1 ความเปน มาของศาสนาในประเทศไทย เรื่องที่ 2 ความเปนมาของศาสนาในทวีปเอเชีย เรอื่ งท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตา ง ๆ สือ่ การเรียนรู 1. ใบงาน 2. หนงั สือเรียน

2แผนทปี่ ระเทศในทวปี เอเชยี

3เร่อื งท่ี 1 ความเปนมาของศาสนาในประเทศไทย ศาสนาในประเทศไทยท่ีรัฐบาลใหการอุปถัมภดูแล มีท้ังสิ้น 5 ศาสนา ไดแก ศาสนาพุทธศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต ศาสนาฮินดู และศาสนาซิกซ ซึ่งทุกศาสนาลวนมีองคประกอบหลักทส่ี ําคัญ ๆ 5 ประการ คือ 1. ศาสดา หมายถึง ผทู ีค่ น พบศาสนาและเผยแผคาํ ส่ังสอนหรอื หลักธรรมของศาสนา 2. ศาสนธรรม หรอื หลักธรรมของศาสนา เปนคําสง่ั สอนของแตละศาสนา 3. ศาสนิกชน หมายถึง บุคคลและปวงชนท่ใี หก ารยอมรับนบั ถอื ในคาํ สง่ั สอนของศาสนา น้นั ๆ 4. ศาสนาสถาน หมายถึง สถานท่ีอยูอาศัยของนักบวชใชเปนที่ประกอบพิธีกรรมทาง ศาสนา รวมถงึ การเปน ทีท่ ีใ่ หศ าสนิกชนไปปฏิบตั ิกจิ กรรมทางศาสนา 5. ศาสนพธิ ี หมายถึง พธิ ที างศาสนาตาง ๆ ทถ่ี ูกกาํ หนดขึน้ จากศาสดาโดยตรงหรือจาก การคิดคนของผูปฏิบัติ มีเน้ือหาเกี่ยวกับความตองการขจัดความไมรู ความกลัว ความอัตคดั สนองความตองการในสิ่งท่ตี นขาดแคลน จึงจําเปน ตองมีวัตถปุ ระสงคของ การศึกษาคนควาปฏบิ ตั ิตามหลักของศาสนา ประเทศไทยมีศาสนาพุทธ เปนศาสนาประจาํ ชาติและมีผูนับถือจํานวนมากที่สุดในประเทศรองลงมา คือ ศาสนาอิสลาม ศาสนาคริสต และศาสนาฮินดู การศึกษาความเปนมาของศาสนาดังกลาวในประเทศไทยมคี วามสาํ คญั และจําเปน เพราะทําใหเ กิดความเขาใจในศาสนาที่ตนนบั ถือและเพอ่ื รวมศาสนาอื่น ๆ ในประเทศ อันจะสง ผลใหส ามารถอยรู ว มกันไดอ ยางมคี วามสุข

41.1 ศาสนาพทุ ธในประเทศไทย พุทธประวตั ิ ศาสดาผูที่คนพบศาสนาและเผยแผคําส่ังสอนหรือหลักธรรมของศาสนาพุทธ คือพระพุทธเจา พระพุทธเจา พระนามเดิมวา \"สิทธัตถะ\" เปนพระราชโอรสของพระเจาสุทโธทนะและพระนางสิริมหามายา แหงกรุงกบิลพัสด แควนสักกะ พระองคทรงถือกําเนิดในศากยวงศ สกุลโคตมะพระองคประสตู ใิ นวันศุกร ขน้ึ 15 คํา่ เดือน 6 (เดอื นวิสาขะ) ปจอ กอ นพทุ ธศักราช 80 ป ณ สวนลุมพนิ ีวนัซงึ่ ต้ังอยูร ะหวา งกรงุ กบิลพัสดุ แควนสักกะ กบั กรุงเทวทหะ แควนโกลิยะ (ปจ จุบนั คอื ตาํ บลรมุ มินเดประเทศเนปาล) ท้ังนี้ เปน เพราะธรรมเนียมที่สตรจี ะตองไปคลอดบตุ รท่ีบานบิดามารดาของตนพระนาง-สริ มิ หามายา จึงตองเดนิ ทางไปกรงุ เทวทหะ หลงั จากประสูตไิ ด 5 วัน พระเจาสทุ โธทนะ โปรดใหประชมุ พระประยูรญาติ และเชิญพราหมณผูเรียนไตรเพท จํานวน 108 คน เพ่ือมาทํานายพระลักษณะของพระราชกุมาร พระประยูรญาติไดพรอมใจกนั ถวายพระนามวา \"สทิ ธัตถะ\" มีความหมายวา \"ผูมีความสําเร็จสมประสงคทุกสิ่งทุกอยางท่ตี นตงั้ ใจจะทาํ \" สวนพราหมณเหลานน้ั คัดเลอื กกนั เองเฉพาะผูท่ีทรงวิทยาคุณประเสริฐกวาพราหมณทั้งหมดได 8 คน เพ่ือทํานายพระราชกุมาร พราหมณ 7 คนแรก ตางก็ทํานายไว 2 ประการ คือ\"ถาพระราชกมุ ารเสดจ็ อยคู รองเรอื นก็จกั เปน พระเจาจักรพรรดผิ ทู รงธรรม หรอื ถาเสด็จออกผนวชเปนบรรพชติ จกั เปน พระอรหนั ตสมั มาสัมพทุ ธเจา ผูไมม ีกเิ ลสในโลก\" สวนโกณทัญญะพราหมณผูมีอายนุ อยกวา ทุกคนไดท ํานายเพียงอยางเดยี ววา “พระราชกุมารจักเสด็จออกจากพระราชวังผนวชเปนบรรพชิตแลวตรัสรูเปนพระอรหันตสัมมาสัมพุทธเจา ผูไมกิเลสในโลก\" เมื่อเจาชายสิทธัตถะประสตู ิได 7 วัน พระราชมารดาก็เสด็จสวรรคต พระเจาสุทโธทนะทรงมอบหมายใหพระนางมหาปชาบดี-โคตรมี ซึ่งเปนพระขนษิ ฐภคินีของพระนางสิริมหามายา เปนผูถวายอภิบาลเลี้ยงดู เม่ือพระสิทธัตถะทรงพระเจริญมีพระชนมายุได 8 พรรษา ไดทรงศึกษาในสํานักอาจารยวิศวามิตร ซ่ึงมีเกียรติคุณแผขจรไกลไปยังแควน ตาง ๆ เจา ชายสิทธัตถะ ทรงศกึ ษาศลิ ปวิทยาเหลานี้ไดอยางวองไวและเช่ียวชาญจนหมดความสามารถของพระอาจารย ดว ยพระราชบดิ ามีพระราชประสงคม ่นั คงท่จี ะใหเจา ชายสทิ ธตั ถะทรงครองเพศฆราวาส เปนพระจักรพรรดิผูทรงธรรม จึงพระราชทานความสุขเกษมสําราญแวดลอมดวยความบันเทิงนานาประการแกพระราชโอรส เพื่อผกู พระทัยใหม ่งั คงในทางโลก เม่ือเจา ชายสิทธัตถะเจริญพระชนมได16 พรรษา พระเจาสทุ โธทนะมีพระราชดําริวา พระราชโอรสสมควรจะไดอภิเษกสมรสจึงโปรดใหสรางประสาทอันวิจิตรงดงามข้ึน 3 หลัง สําหรับใหพระราชโอรสไดประทับอยางเกษมสําราญตามฤดูกาลทง้ั 3 คอื ฤดูรอน ฤดูฝน และฤดหู นาว จากน้นั ทรงสขู อพระนางพิมพายโสธรา พระราชธิดาของพระเจาสปุ ปพุทธะ และพระนางอมติ า แหง เทวทหะนคร ในตระกูลโกลิยวงศ ใหอ ภิเษกดวย เจาชายสิทธัตถะ

5ไดเ สวยสขุ สมบตั ิจนพระชนมายไุ ด 29 พรรษา พระนางพมิ พายโสธรา จึงประสตู พิ ระโอรส พระองคมีพระราชหฤทัยสิเนหาในพระโอรสเปนอยางย่ิง เม่ือพระองคทรงทราบถึงการประสูติของพระโอรสพระองคตรสั วา “ราหลุ ชาโตพนั ธนาชาต” แปลวา “บว งเกดิ แลว เครอ่ื งจองจําเกิดแลว” ถึงแมเจาชายสิทธัตถะจะทรงพรั่งพรอมดวยสุขสมบัติมหาศาลก็มิไดพอพระทัยในชีวิตคฤหัสถ พระองคยังทรงมีพระทัยฝกใฝใครครวญถงึ สัจธรรมที่จะเปนเครื่องนําทางซ่ึงความพนทุกขอยูเสมอ พระองคไดเ คยเสดจ็ ประพาสอุทยาน ไดทอดพระเนตรเทวทตู ทั้ง 4 คือ คนแก คนเจ็บ คนตายและบรรพชิต พระองคจึงสังเวชพระทยั ในชีวติ และพอพระทัยในเพศบรรพชิต มีพระทัยแนวแนที่จะทรงออกผนวช เพอื่ แสวงหาโมกขธรรม อันเปน ทางดบั ทุกขถาวรพน จากวัฏสงสาร ไมก ลบั มาเวียนวา ยตายเกิดอีก พระองคจงึ ตัดสนิ พระทยั เสดจ็ ออกผนวช โดยพระองคทรงมากัณฐกะ พรอมดวยนายฉันนะมุงสูแมน้ําอโนมานที แควนมัลละ รวมระยะทาง 30 โยชน (ประมาณ 480 กิโลเมตร) เสด็จขามฝงแมน้ํา-อโนมานที แลวทรงอธิษฐานเพศเปนบรรพชิต และทรงมอบหมายใหนายฉันนะ นําเคร่ืองอาภรณและมา กณั ฐกะกลับนครกบิลพสั ดุ การแสวงหาธรรมระยะแรกหลงั จากทรงผนวชแลว สมณสทิ ธัตถะ ไดทรงศกึ ษาในสํานกั อาฬาร-ดาบสกาลามโคตรและอุทกดาบสรามบุตร ณ กรุงราชคฤห แควนมคธ พระองคไดทรงประพฤติพรหมจรรยในสาํ นักของอาฬารดาบสกาลามโคตร ทรงไดสมาบัติ คือ ทุติยฌาน ตติยฌาน อากาสานัญ-จายตนฌาน วิญญานัญจายตนฌาน และอากิญจัญญายตนฌาน สวนการประพฤติพรหมจรรยในสาํ นกั อทุ กดาบสรามบุตร นั้น ทรงไดสมาบัติ ๘ คือ เนวสัญญา นาสัญญายตนฌาน สําหรับฌานที่ 1คือ ปฐมฌาน นนั้ พระองคท รงไดข ณะกาํ ลงั ประทบั ขัดสมาธเิ จรญิ อานาปานสติกัมมัฏฐานอยูใตตนหวาเนือ่ งในพระราชพิธีวัปปมงคล (แรกนาขวัญ) เมื่อครั้งทรงพระเยาว เมื่อสําเร็จการศึกษาจากทั้งสองสํานกั นแี้ ลว พระองคทรงทราบวา มิใชห นทางพน ทกุ ขบ รรลุพระโพธญิ าณตามทท่ี รงมุงหวงั พระองคจึงทรงลาอาจารยท้ังสองเสด็จไปใกลบริเวณแมน้ําเนรัญชรา ที่ตําบลอุรุเวลาเสนานิคม กรุงราชคฤหแควนมคธ เม่ือพระองคทรงหันมาศึกษาคนควาดวยพระปญญาอันย่ิงดวยพระองคเองแทนการศึกษาเลาเรียนในสํานักอาจารย ณ ทิวเขาดงคสิริ ใกลลุมแมนา้ํ เนรัญชรา น้ัน พระองคไดทรงบําเพ็ญทุกรกิริยา คือ การบําเพ็ญอยางย่ิงยวดในลักษณะตาง ๆ เชน การอดพระกระยาหาร การทรมานพระวรกาย โดยการกล้ันพระอัสสาสะ พระปสสาสะ (ลมหายใจ) การกดพระทนต การกดพระตาลุ(เพดาน) ดว ยพระชิวหา (ลิ้น) เปนตน พระมหาบรุ ุษไดท รงบําเพ็ญทุกรกริ ยิ าเปน เวลาถงึ 6 ป ก็ยังมิไดคนพบสัจธรรมอันเปน ทางหลุดพนจากทุกข พระองคจงึ ทรงเลกิ การบําเพ็ญทกุ รกิรยิ าแลวกลับมาเสวยพระกระยาหาร เพื่อบาํ รงุ พระวรกายใหแขง็ แรงในการคิดคนวิธใี หมในขณะท่ีพระมหาบุรุษ ทรงบําเพ็ญทกุ รกิริยา น้นั ไดมีปญ จวัคคยี  คือ พราหมณท้ัง 5 คน ไดแก โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหามานะและอัสสชิ เปนผูคอยปฏิบัติรับใชดวยหวังวา พระมหาบุรุษตรัสรูแลวพวกตนจะไดรับการส่ังสอน

6ถายทอดความรูบ าง และเม่ือพระมหาบรุ ุษเลิกลมการบําเพ็ญทกุ รกิรยิ า ปญจวัคคียก็ไดชวนกันละท้ิงพระองคไ ปอยู ณ ปาอิสิปตนมฤคทายวนั นครพาราณสี เปนผลใหพ ระองคไ ดป ระทับอยตู ามลาํ พังในที่อนั สงบเงียบปราศจากสิง่ รบกวนทั้งปวง พระองคไ ดท รงต้ังพระสติดาํ เนนิ ทางสายกลาง คอื การปฏิบัติในความพอเหมาะพอควร นน่ั เอง พระพุทธเจา ทรงตรัสรเู วลารงุ อรุณในวนั เพญ็ เดือน 6 (เดือนวิสาขะ) ปร ะกา กอนพทุ ธศกั ราช45 ป นางสุชาดาไดนําขา วมธุปายาส เพ่ือไปบวงสรวงเทวดาคร้ันเห็นพระมหาบุรุษประทับที่โคนตนอชปาลนิโครธ (ตน ไทร) ดวยอาการอนั สงบ นางคิดวาเปน เทวดาจึงถวายขา วมธุปายาส แลวพระองคเสดจ็ ไปสทู า สุปดษิ ฐ ริมฝง แมนํ้าเนรญั ชรา หลังจากเสวยแลวพระองคทรงจับถาดทองคําข้ึนมาอธิษฐานวา“ถา เราจกั สามารถตรัสรไู ดในวนั นกี้ ็ขอใหถาดทองคาํ ใบนี้จงลอยทวนกระแสนํ้าไปไกลถึง 80 ศอก จึงจมลงตรงทกี่ ระแสนาํ้ วน” ในเวลาเย็นพระองคเ สด็จกลบั มายงั ตน โพธ์ทิ ีป่ ระทบั คนหาบหญา ช่อื โสตถิยะไดถวายปูลาดท่ปี ระทบั ณ ใตต นโพธ์ิ พระองคป ระทับหันพระพกั ตรไปทางทศิ ตะวันออก และทรงต้ังจิตอธิษฐานวา “แมว า เลอื ดในกายของเราจะเหือดแหง ไปเหลือแตห นัง เอ็น กระดูก ก็ตาม ถายงั ไมบ รรลุธรรมวิเศษแลวจะไมย อมหยุดความเพียรเปนอนั ขาด” เมื่อทรงต้ังจิตอธิษฐานเชนน้ันแลว พระองคก็ทรงสํารวมจติ ใหส งบแนวแน มีพระสตติ ั้งม่ัน มีพระวรกายอนั สงบ มีพระหทัยแนวแน เปนสมาธิบริสุทธิ์ผุดผอง ปราศจากกิเลส ปราศจากความเศราหมอง มีความตงั้ มัน่ ไมห วั่นไหว ในปฐมยามแหง ราตรี พระองคทรงตรัสรูปพุ เพนวิ าสานุสติญาณ คอื ญาณที่ระลกึ ถงึ ชาติตาง ๆในปางกอ น ตอมาในมัชฌิมยาม คอื ยามกลางแหง ราตรี พระองคทรงตรัสรูจุตูปปาตญาณ คือ ญาณกําหนดรูการเกดิ ของสัตวทงั้ หลาย และในยามสดุ ทา ย คือ ปจ ฉิมยาม พระองคทรงตรสั รู อาสวกั ขยญาณคือ ญาณหย่ังรูในการสิ้นไปแหงอาสาวกิเลสทั้งหลาย พระองคทรงตรัสรูอริยสัจ 4 คือ ทุกข สมุทัยนโิ รธ มรรค วนั ทีพ่ ระองคท รงตรัสรูใ นวันเพญ็ เดอื น 6 ประกา พระชนมายุได 35 พรรษา นับแตว ันท่ีออกผนวชจนถึงวันตรัสรูธรรม รวมเปนเวลา 6 ป หลังจากตรัสรูแลวพระองคทรงเสวยวิมุตติสุข ณ บริเวณตนพระศรีมหาโพธิ์ เปนเวลา7 สปั ดาห ทรงรําพงึ วา ธรรมะของพระองคเปนเร่ืองยากสําหรับคนทั่วไปจะรู พระองคนอมพระทัยที่จะไมประกาศศาสนา แตเมื่อพิจารณาแลวเห็นสภาวธรรมวา สติปญญาของบุคคลเปรียบเสมือนดอกบัว 4 เหลา คือ พวกที่ฟง ธรรมแลว รูเขาใจโดยงา ย คือ บัวที่อยูพนนํ้า พวกที่ฟงธรรมท่ีอธิบายขยายความแลวจะรูธรรม คือ บัวท่ีอยูปร่ิมนํ้า พวกที่ฟงธรรมแลวตองใชระยะเวลานานไตรตรองทบทวนไปมาจึงจะเขาใจเหมือนบัวท่ีอยูใตน้ํา และพวกสุดทาย คือ พวกที่ฟงธรรมแลวทําอยางไรก็ไมเ ขา ใจเหมอื นบัวทอ่ี ยใู ตต ม เปน อาหารเตา ปู ปลา จากนัน้ ดวยพระเมตตาของพระองค จึงประกาศเผยแผศาสนา พระองคท รงพจิ ารณาจะสอนพระธรรมใหก บั ใครกอนเปนคนแรก คร้ังแรกคิดจะสอนพระธรรมแกอาฬารดาบส แตอ าจารยท งั้ สองทา นตายแลว พระองคจะเผยแผธรรมแกปญจวัคคียท้ัง 5ที่ปาอิสปิ ตนมฤคทายวนั พระองคทรงแสดงปฐมเทศนา ในวันขึ้น 15 ค่ํา เดือน 8 (เดือนอาสาฬหะ)

7เรียกวา ธรรมจกั กปั ปวัตตนสูตร ทา นโกณทญั ญะ ฟงธรรมแลวเกิดดวงตาเห็นธรรม คือ บรรลุโสดาบันจงึ ทูลขออปุ สมบท เรียกการบวชครงั้ น้ีวา “เอหิภิกขุอุปสัมปทา” เปนพระสงฆท่ีพระพุทธเจาบวชใหวันข้ึน 15 คํ่า เดือน 8 เปนวันที่พระรัตนตรัย คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ ครบเรียกวาอาสาฬหบชู า เปนครั้งแรก การเผยแผศาสนา เมื่อพระพุทธเจาไดโปรดปญจวัคคียและสาวกอื่น ๆ ซึ่งเลื่อมใสนับถือศาสนาพุทธ ตอมาพระพทุ ธเจาทรงอนญุ าตใหพ ุทธสาวก สามารถบวชใหก ับผูทเ่ี ล่ือมใสในศาสนาพุทธไดเรียกวธิ ีบวชเชนน้ีวา \"ตสิ รณคมนปู สัมปทา\" คือ การบวชดวยการปฏญิ าณตนเปนผูถึงไตรสรณคมนพระพุทธศาสนาจึงหย่ังรากฝงลึกในดินแดนสุวรรณภูมิ เชน ประเทศอินเดีย ประเทศปากีสถานประเทศเนปาล เปน ตนมา พระพุทธเจา ประกาศเผยแผคําสอนจนเกิดพุทธบริษัท 4 อันมี ภิกษุ ภิกษุณีอุบาสก อุบาสิกา และพุทธบริษัท 4 น้ีจะทําหนาที่เผยแผคําสอนของพระพุทธเจาและสืบทอดพระพุทธ-ศาสนาใหค งอยตู อ ไป เมื่อพระพทุ ธเจามพี ระชนมายุ 80 พรรษา พระองคเสด็จจําพรรษาสดุ ทาย ณ เมืองเวสาลีในวาระนั้นพระพุทธองคทรงชราภาพ และประชวรหนัก พระองคไดทรงดําเนินจากเวสาลีสูเมอื งกุสินารา เพ่ือเสด็จดบั ขนั ปรินพิ พาน ณ เมืองน้ัน พระองคเ สวยอาหารม้ือสุดทายที่นายจุนทะปรุงดวยเน้ือสุกรถวาย พระองคเสวยและใหนําอาหารน้ันไปฝง ทรงมีอาการประชวร ถายเปนพระโลหิต กอ นที่พระองคจะเสด็จปรินิพพาน ซึ่งหมายถึง การไมมาเวียนวายตายเกิดในวัฏสงสารพระองคทรงมีพระดํารัสกับพระอานนท ซ่ึงเปนพุทธอนุชาและเปนพระอุปฏฐากของพระพุทธเจาความวา “โยโวอานฺทธมฺมจวินฺโยมหาเทสิโตปฺญตโตโสโวมมจฺจเยนสตฺถา” แปลวา “ดูกอนอานนทธรรมและวินยั อันท่ีเราแสดงแลว บัญญตั แิ ลว แกเ ธอท้ังหลาย ธรรมวินัยนั้นจักเปนศาสดาของเธอทั้งหลาย เม่ือเราลวงลับไปแลว” และพระพุทธองคไดแสดงปจฉิมโอวาทแกพระภิกษุสงฆวา “ดูกอนภิกษุท้ังหลายน่ีเปนวาจาคร้ังสุดทายที่เราจะกลาวแกทา นท้ังหลาย สังขารทั้งหลายทั้งปวง มีความสิ้นไปและเสื่อมไปเปนธรรมดา ทานทง้ั หลายจงทําความรอดพน ใหบรบิ ูรณถ งึ ทีส่ ุดดว ยความไมประมาทเถดิ \"

8 พระพุทธเจา ประสตู ิ ตรสั รู ปรนิ ิพพาน ในวนั เดยี วกัน คือ วันเพญ็ เดือน 6 เรยี กวาวัน “วสิ าขบชู า” วนั วิสาขบูชาประสตู ิ ตรสั รู ปรินพิ พานการเผยแผพ ุทธศาสนาเขา สปู ระเทศไทย พระพุทธศาสนาเผยแผเขามาในประเทศไทย ประมาณป พ.ศ. 270 หลังจากพระพุทธเจาเสดจ็ ปรินพิ พาน พระเจา อโศกมหาราช สถาปนาศาสนาพุทธเปนปกแผน และสงพระเถระไปเผยแผพระพุทธศาสนายงั ประเทศตาง ๆ รวมท้ังประเทศไทย พระเถระท่ีเขามามี 2 รูป คือ พระโสณเถระและพระอตุ ตระเถระ ซงึ่ เปนนกิ ายเถรวาท ขณะน้นั ไทยอยบู นดนิ แดนท่เี รยี กวา สวุ รรณภูมิ มขี อบเขตประเทศที่รวมกัน คือ ไทย พมา เวียดนาม กัมพูชา ลาว มาเลเซีย และสันนิษฐานวาใจกลางอยูท่ีจังหวัดนครปฐม มีหลักฐาน คือ พระปฐมเจดีย และรูปธรรมจักรกวางหมอบ สมัยน้ีเรียกวาสมัยทวารวดี ตอ มาสมัยอาณาจักรอายลาว ศาสนาพุทธนิกายมหายาน เผยแผมายังอาณาจักรน้ีเพราะพระเจามิ่งต่ี กษัตริยจีน ทรงรับพระพุทธศาสนาไปเผยแผในประเทศจีน และสงฑูตมาเจริญสัมพนั ธไมตรีกบั อาณาจกั รอา ยลาว จึงทําใหไทยนับถือศาสนาพุทธแบบมหายาน เปนครั้งแรกแทนการนับถือเทวดาแบบดั้งเดิม

9 ในพุทธศตวรรษที่ 13 พ.ศ. 1300 สมัยอาณาจักรศรีวิชัย ในเกาะสุมาตราไดเจริญรุงเรืองและนาํ พระพทุ ธศาสนาแบบมหายานเขามาเผยแผดังมีหลักฐานที่ปรากฏอยู คือ พระบรมธาตุไชยาจังหวดั สรุ าษฎรธ านี และพระมหาธาตุ จงั หวัดนครศรีธรรมราช ในพทุ ธศตวรรษที่ 15 พ.ศ. 1500 อาณาจกั รลพบุรเี จรญิ รงุ เรือง ในขณะเดียวกันอาณาจกั รขอมก็เจริญรุงเรืองดวย ในสมัยราชวงศสุริยวรมันเรืองอํานาจ พระองครับเอาพุทธศาสนาแบบมหายานผสมผสานกับศาสนาพราหมณ และทรงสรางศาสนาสถานเปน พระปรางคแ ละปราสาท อาณาจักรลพบรุ ีของไทยรับอทิ ธิพลนมี้ าดว ยมีภาษาสันสกฤต เปนภาษาหลักของศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลในภาษาไทย วรรณคดีไทย จะเห็นส่งิ กอ สรา ง คอื พระปรางคส ามยอด จงั หวดั ลพบุรี ปราสาทหินพิมายท่ีจงั หวดั นครราชสีมา ปราสาทหินพนมรุง ที่จังหวัดบุรีรัมย สวนพระพุทธรูปไดรับอิทธิพลของขอมเชน ศิลปะแบบขอม พุทธศตวรรษที่ 16 พ.ศ. 1600 อาณาจักรพุกาม ประเทศพมา เจรญิ รุงเรือง กษัตริยผูปกครองช่ือพระเจาอนุรุทธิม์ หาราช กษตั รยิ พ ุกามเรอื งอํานาจ ทรงรวบรวมเอาพมา กับมอญเขาเปน อาณาจักรเดียวกนั และแผข ยายอาณาจกั รถงึ ลา นนา ลานชา ง คือ เชียงใหม ลําพนู เชยี งราย จงึ รับพระพุทธศาสนาแบบเถรวาท หลักฐานทปี่ รากฏ คือ การกอ สรา งเจดียแ บบพมา ซ่งึ ปรากฏอยตู ามวัดตา ง ๆ สมัยสุโขทัย เจริญรุงเรืองเปนปกแผนมีอาณาจักรของไทย คือ อาณาจักรลานนาและอาณาจักรสุโขทยั พอขุนรามคําแหงมหาราช ทรงสดับกิตติศัพทของพระสงฆลังกา ซึ่งเผยแผศาสนาอยูท่ีนครศรีธรรมราช จึงนิมนตมาที่สุโขทัย นับเปนจุดสําคัญท่ีทําใหพุทธศาสนาดํารงม่ันคงมาในประเทศไทยสบื มาจนทุกวันนี้ พระพุทธศาสนาแบบลงั กาวงศไดเขา มาเผยแผใ นประเทศไทยถงึ 2 ครั้งคอื คร้งั ท่ี 1 ในสมยั พอขุนรามคําแหงมหาราช ในสมัยท่ี 2 คือ สมัยพระยาลิไท กษัตริยทุกพระองคปกครองบานเมืองดวยความสงบรมเย็น ประชาชนอยูดวยความผาสุก ศิลปะสุโขทัย มีความงดงามโดยเฉพาะพระพทุ ธรปู ไมมีศลิ ปะสมยั ใดงามเสมอื น สมัยลานนา พ.ศ. 1839 พระยามังราย ทรงสรางราชธานีช่ือ นพบุรีศรีนครพิงคเชียงใหมตง้ั ถ่ินฐานท่ีลุมแมน้ําปง สนับสนุนใหพุทธศาสนารุงเรืองในเมืองเชียงราย ลําพูน ลําปาง แพร นานพะเยา ในสมัยพระเจา ติโลกราชแหงเชียงใหม ทาํ การสงั คายนาพระไตรปฎกเปนคร้ังแรกในประเทศไทย สมัยกรุงศรีอยุธยา พุทธศาสนาสมัยนี้ไดรับอิทธิพลจากศาสนาพราหมณเปนอันมากพิธกี รรมตาง ๆ จึงปะปนกับพธิ ีพราหมณ ประชาชนทําบญุ กุศลสรางวดั บาํ รงุ ศาสนา พระมหากษัตริยท่ีทรงผนวช คือ สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ และทรงรเิ ร่ิมใหเจานายและขาราชการบวชเรียน ทรงรจนาหนังสอื มหาชาติคําหลวงขึ้นในป พ.ศ. 2025 และในสมัยพระเจาทรงธรรม ไดพบรอยพระพุทธบาททีจ่ ังหวัดสระบรุ ี จึงโปรดใหส รา งมณฑป วรรณคดใี นสมยั นี้ ไดแ ก กาพยมหาชาติ ในสมัยพระเจาอยูหัว-บรมโกษฐ พ.ศ. 2275 - 2300 พุทธศาสนาไดเจริญรุงเรืองมาก พระเจาแผนดินของลังกา มีพระราชสาสนมาทลู เชิญพระภกิ ษุสงฆไ ปเผยแผศ าสนาท่ลี งั กา เพราะศาสนาพุทธท่ีเรียกวา ลังกาวงศ นั้น เส่ือมลง

10ไทยจึงสงพระอุบาลีไปประกาศศาสนาและเผยแผศาสนาจนรุงเรืองอีกคร้ัง และเรียกศาสนาพุทธในครงั้ นว้ี า นกิ ายสยามวงศ สมยั กรงุ ธนบุรี ปพ .ศ. 2310 กรงุ ศรอี ยุธยาถูกพมา ยกทพั เขาตีจนบานเมืองแตกยับเยิน วัดวา-อารามถกู ทําลายยอยยับ พระเจาตากสินมหาราช ทรงเปนผูนําในการกอบกูอิสรภาพ ทรงตั้งเมืองหลวงท่ีกรุงธนบรุ ี และทรงบูรณปฏิสงั ขรณวดั วาอารามและสรา งวัดเพิม่ เตมิ อกี มากและไดอ ัญเชิญพระแกวมรกตจากเวยี งจันทนมายังประเทศไทย สมัยรัตนโกสินทร รัชกาลที่1 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราช(พ.ศ. 2325 - 2352) พระองคยา ยเมืองหลวงมาต้ังท่ีกรุงเทพมหานคร และทรงปฏิสังขรณวัดตาง ๆ คือการสรางวัดพระศรรี ัตนศาสดาราม วัดสุทัศนเทพวราราม วัดสระเกศ และวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามและโปรดใหม กี ารสงั คายนาพระไตรปฎ กครงั้ ที่ 9 และถือเปน คร้ังที่ 2 ในดินแดนประเทศไทยปจจุบนั รชั กาลที่ 2 พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลานภาลัย (พ.ศ. 2352 - 2367) ทรงบูรณะวัดอรุณ-ราชวราราม วัดสทุ ัศนเทพวราราม และฟน ฟูประเพณีวสิ าขบูชา รชั กาลที่ 3 พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ. 2367 - 2394) ทรงสรา ง 3 วัด คือวดั เฉลิมพระเกียรติ วดั เทพธิดารามวรวหิ าร และวดั ราชนัดดารามวรวหิ าร และทรงบูรณะ ปฏสิ งั ขรณว ัดมีจํานวนมากถึง 50 วัด พระองคเชิดชูกําเนิดธรรมยุติกนิกาย ในป พ.ศ. 2376 เน่ืองจากพระองคเล่ือมใสในจริยาวัตรของพระมอญ ซ่ึงเปนรูปแบบนิกายธรรมยุต มีวัดบวรนิเวศราชวรวิหาร เปนศนู ยกลาง ทรงสรางพระไตรปฎกเปน จาํ นวนมากยงิ่ กวารชั กาลใด ๆ ตอมาสมยั รชั กาลที่ 4 พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู วั (พ.ศ. 2394 - 2411) ทรงสรา งพระไตรปฎ ก ปฏสิ งั ขรณว ดั กาํ เนดิ การบาํ เพญ็ กศุ ลพธิ มี าฆบชู า เปน ครัง้ แรกทีว่ ดั พระศรรี ตั นศาสดารามและสง สมณฑตู ไปลงั กา สมัยรัชกาลท่ี 5 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ. 2411 - 2453) ทรงสรางพระไตรปฎ กแปลจากอักษรขอมเปนอกั ษรไทย ปฏิสงั ขรณวดั ตาง ๆ ทรงตราพระราชบญั ญตั ิคณะสงฆและสถาปนาการศกึ ษาสาํ หรับพระสงฆ 2 แหง คือ มหามกุฏราชวิทยาลัย ท่ีวัดบวรนิเวศวิหาร และมหา-จุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั ที่วัดมหาธาตุ สมยั รัชกาลที่ 6 พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยูหัว (พ.ศ.2453 - 2468) ทรงประกาศใชพทุ ธศักราชทางราชการตงั้ แตว นั ที่ 1 เมษายน 2456 เปนตนมา ทรงสรา งโรงเรยี นและบูรณะวดั ตา ง ๆทรงพระราชนิพนธหนงั สอื ทางพระพทุ ธศาสนา คือ พระพุทธเจาตรสั รูอะไร และเทศนาเสอื ปา สมัยรัชกาลท่ี 7 พระบาทสมเด็จพระปกเกลา เจา อยูหวั (พ.ศ. 2468 - 2477) ทรงพิมพระไตรปฎกเรียกวา \"พระไตรปฎ กสยามรฐั \" มีตราชา งเปนเครอ่ื งหมายเผยแพร ทรงประกวดหนังสอื สอนพระพุทธศาสนาสําหรับเด็ก ทรงเพมิ่ หลักสูตรจริยศกึ ษา (อบรมใหม ีศีลธรรมดงี ามขนึ้ ) แตเ ดมิ มเี พียงหลกั สูตรพุทธิศึกษา(ใหม ีปญ ญาความรู) และพลศึกษา (ฝก หัดใหเ ปนผมู รี า งกายสมบูรณ)

11 สมัยรัชกาลท่ี 8 พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวอานันทมหิดล (พ.ศ. 2477 - 2489) มีการแปลพระไตรปฎ กเปนภาษาไทย ทรงตราพระราชบัญญัติคณะสงฆ พ.ศ. 2484 เลิกการปกครองสงฆแบบมหาเถรสมาคมทใ่ี ชม าต้ังแตสมัยรชั กาลที่ 5 สมยั รัชกาลท่ี 9 พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช (พ.ศ. 2489 - 2559) มีการจดั งานฉลอง 25 พุทธศตวรรษในป พ.ศ. 2500 มีการสรา งพุทธมณฑลไวท ี่ตาํ บล ศาลายา จังหวัดนครปฐมมีการสง พระสงฆไ ปเผยแผศาสนาพุทธในตา งประเทศ เสดจ็ ออกผนวชที่วดั บวรนเิ วศราชวรวิหาร และมโี รงเรียนพทุ ธศาสนาในวนั อาทติ ย1.2 ศาสนาอิสลามในประเทศไทย ประวตั ิศาสดา ศาสดาของศาสนาอิสลาม คือ ทานนบีมุฮัมมัด เปนบุตรของอับดุลลอหแหงอารเบียทา นไดร ับมอบหมายใหเ ผยแผสาสนข องอัลลอฮพ ระผูเปนเจา ทานศาสดานบีมุฮัมมัด เกิดท่ีมหานครมักกะห (เมกกะ) ตรงกับวันจันทรที่ 17 (บางก็วา 12)เดอื น รอบีอุลเอาวัล ในปช า ง ค.ศ. 570 (พ.ศ. 1113) ในตอนแรกเกิดกายของมฮุ ัมมัด มรี ัศมีสวางไสวและมีกลิ่นหอมเปนศุภนิมิตบงถึงความพิเศษของทารก ปที่ทานเกิดน้ันเปนปที่อุปราชอับรอฮะห แหงอาณาจักรอักซุม (เอธโิ อเปยปจจุบัน) กรีฑาทัพชางเขาโจมตีมหานครมักกะฮ เพ่ือทําลายกะอบะฮอนั ศักดิส์ ิทธิ์ แตอ ลั ลอฮไ ดท รงพทิ กั ษมกั กะฮด วยการสง กองทัพนกที่คาบกรวดหินลงมาท้ิงบนกองทัพนี้จนไพรพลตองลมตายระเนระนาด เน้ือตัวทะลุดุจเหมือนใบไมถูกหนอนกัดกิน อุปราชอับรอฮะหจึงตอ งถอยทัพกลบั ไปและเสยี ชวี ติ ไปในท่ีสดุ

12 ในปเดียวกันนั้นมีแผนดินไหวเกิดขึ้นในเปอรเซีย เปนเหตุใหพระราชวังอะนูชิรวานของจกั รพรรดิเปอรเ ชียสัน่ สะเทือนถึงรากเหงาและพังทลายลง ยังผลใหไฟศักด์ิสิทธ์ิในวิหารบูชาไฟของพวกโซโรอสั เตอรท ่ลี ุกอยูเปน พันปนัน้ ตองดับลงไปดวย เมอ่ื มูฮมั มัดมี อายุได 20 ป กิตติศัพทแหงคุณธรรมและความสามารถในการคาขายก็เขาถงึ หูของเคาะดีญะฮ บินติคุวัยลิค เศรษฐีนีหมายผูมีเกียรติจากตระกูลอะซัดแหงเผากุเรช นางจึงเชิญใหทานเปนผูจ ัดการในการคาของนาง โดยใหท านนําสนิ คาไปขายยังประเทศซีเรีย ในฐานะหัวหนากองคาราวานปรากฏผลวา การคา ดาํ เนนิ ไปดวยความเรียบรอย และไดก ําไรเกินความคาดหมาย จงึ ทาํ ใหนางพอใจในความสามารถและความซอื่ สตั ยของทานเปนอยางมาก เมอ่ื อายุ 30 ป ทานไดเขา รว มเปนสมาชิกในสหพันธฟ ุดลู อัน เปน องคการพิทักษสาธารณภัยประชาชน เพ่อื ขจัดทกุ ขบ ํารุงสุขใหป ระชาชน กจิ การประจาํ วันของทาน ก็คือประกอบแตก ุศลกรรมปลดทกุ ขขจดั ความเดือดรอน ชว ยเหลือผูตกยาก บํารงุ สาธารณกุศล เม่อื อายุ 40 ป ทานไดรบั วิวรณจากอัลลอฮพระผูเปนเจาในถ้ําฮิรออ ซ่ึงอยูบนภูเขาลูกหน่ึงนอกเมืองมักกะฮ โดยทูตสวรรคญิบรีล เปนผูนํามาบอกเปนครั้งแรกเรียกรองใหทานรับหนาที่เปนผูเผยแผศาสนาของอัลลอฮ ด่ังท่ีศาสดามูซา (โมเสส) อีซา (เยซู) เคยทํามา น่ันคือ ประกาศใหมวลมนุษยนับถือพระเจาเพียงองคเดียว ทานไดรับพระโองการติดตอกันเปนเวลา 23 ป พระโองการเหลาน้รี วบรวมขนึ้ เปน เลม เรยี กวา คมั ภรี อ ัลกุรอาน ในตอนแรกทา นเผยแผศาสนาแกวงศญ าติและเพอ่ื นใกลช ิดเปนภายในกอ น ทา นคอ็ ดญี ะหเ องไดสละทรพั ยส ินเงนิ ทองของทานไปมากมาย และทานอบูฎอลิบก็ไดปกปองหลานชายของตนดวยชีวิตตอ มาทา นไดรับโองการจากพระเจาใหป ระกาศเผยแผศาสนาโดยเปดเผย ทําใหญาติพี่นองในตระกูลเดยี วกนั ชาวกเุ รชและอาหรบั เผาอ่ืน ๆ ท่ีเคยนับถือทานพากันโกรธแคนต้ังตนเปนศัตรูกับทานอยางรุนแรงถงึ กับวางแผนสงั หารทานหลายครงั้ แตกไ็ มสําเร็จ ชนมสุ ลิมถกู ควํ่าบาตรไมสามารถทําธุรกจิ กับ

13ผูใดจนตองอดอยากเพราะขาดรายไดและไมมีเงินที่จะซ้ืออาหาร อบูซุฟยาน แหงตระกูลอุมัยยะหและอบูญะฮลั คือ สองในจาํ นวนหัวหนามุชรกิ ูนที่ไดพ ยายามทาํ ลายลางศาสนาอิสลาม เมื่อชาวมุชรกิ นู เอาชนะรัฐอสิ ลามไมไ ด กไ็ ดมกี ารทาํ สญั ญาสงบศึกกันในเดือน มีนาคม ค.ศ. 628เรียกสัญญาสงบศึกครัง้ นนั้ วา สญั ญาฮดุ ยั บยี ะห ตอมาในเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 629 ชาวมักกะหไดละเมิดสัญญาสงบศึกในเดือนมกราคมป ค.ศ. 630 ทานนบจี งึ นาํ ทหาร 10,000 คน เขายึดเมืองมักกะห ทานจึงประกาศนิรโทษกรรมใหชาวมักกะหเกือบท้งั หมด ยกเวนบางคนในจํานวนนัน้ มีอัลฮะกมั แหง ตระกลู อุมัยยะห ที่ทานนบีประกาศใหทกุ คนคว่ําบาตรเขา การนิรโทษกรรมครั้งน้ี มีผลใหชาวมักกะหซาบซึ้งในความเมตตาของทาน จึงพากันหลง่ั ไหลเขา นับถือศาสนาอิสลามเปนจาํ นวนมาก ทา นนบีมูฮัมมัดไดส ิ้นชวี ิต ท่เี มอื งมดีนะห เมอ่ื วนั จนั ทรท่ี 12 ป ค.ศ. 632 รวมอายไุ ด 63 ป การเผยแผศาสนาอสิ ลามเขา มาสปู ระเทศไทย จากบนั ทกึ ทางประวัตศิ าสตรข องมุสลิม ชนชาติเปอรเซียและชนชาติอาหรับ ไดเดินทางมาทางทะเลมาทําการคาขายกับเมืองไทยต้ังแตสมัยสุโขทัยแตไมมีผูใดรับราชการในราชสํานักไทยนอกจากชาวมุสลมิ ในทองถิ่นภาคใต นบั ตง้ั แตนครศรีธรรมราชลงไปจรดปลายแหลมมลายู สิงคโปรและมะละกา น้ัน เจาผูครองนครแทบทุกเมืองเปนชาวมุสลิมมาแตเดิม ไมปรากฏวาทางกรุงสุโขทัยสงคนทางสุโขทัยไปปกครองแมแ ตคนเดยี ว และเมอื งตา ง ๆ ทางภาคใต เปน ประเทศราชของกรุงสุโขทัยตอ งสง ดอกไมเ งนิ ดอกไมท องเปน เครอ่ื งบรรณาการตามกําหนด หากเมืองใดแข็งเมืองทางเมืองหลวงจะยกกองทัพไปปราบเปนคร้ังคราวและอยูร ว มกนั อยางมคี วามปกตสิ ุขเปน เวลาหลายรอ ยป เจาพระยาบวรราชนายก ตําแหนง วางจางมหาดไทย นับวาทานเปนผูนําศาสนาอิสลามนิกายชีอะหเขา มาสูประเทศไทย และเปนจุฬาราชมนตรีคนแรก เม่ือทานถึงแกกรรมศพทานฝงไวท่ีสสุ านบริเวณทากายี ปจ จุบันเปน มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั พระนครศรีอยุธยา ทานเปนตนตระกูลอหะหมัดจุฬาตระกูลจุฬารัตน ตระกูลบุญนาค ตระกูลศรีเพ็ญ ตระกลู บรุ านนท ตระกูลศภุ มติ ร ในสมยั พระเจา ทรงธรรมมีชาวเปอรเซีย ช่ือวา ทานโมกอล อพยพครอบครัวและบริวารมาจากเมืองสาเลห เกาะชวากลางเน่ืองจากถูกชาติโปรตุเกสรุกราน ทานสะสมกําลัง สรางปอมคายท่ีบานหัวเขาแดง จังหวัดสงขลาเพราะตองปองกันตัวจากโจรสลัด เจาพระยานครศรีธรรมราช ซึ่งมีหนาที่ดูแลหัวเมืองภาคใตไดรายงานเรื่องนใ้ี หก รุงศรีอยธุ ยาทราบเร่อื ง พระเจา ทรงธรรม โปรดเกลาฯ แตงต้ังใหทานโมกอล เปนขา หลวงผสู าํ เร็จราชการเมืองสงขลา เมอ่ื ทา นโมกอลถงึ แกอ สัญกรรมบตุ รชาย คอื ทานสุลัยมาน เปนผูสําเร็จราชการตอมา และเม่ือเจาพระยากลาโหมศรสุริยวงศ ปราบดาภิเษกโดยทําการประหารพระเชษฐาธริ าช คือ พระเจาทรงธรรม และพระโอรสสิ้นชีวิตและสถาปนาตนเปนกษัตริย ทรงพระนามวาพระเจาปราสาททอง ทานสุลัยมานจงรักภักดีตอพระเจาหลวง จึงไมเห็นดวย แลวประกาศแข็งเมือง

14เมอ่ื พ.ศ. 2173 สถาปนาตนเปนสุลตา น ชื่อ สลุ ตา นสุลัยมานชาห ตลอดสมัยปรับปรุงเมืองสงขลาเปนเมอื งทาสาํ คญั มกี าํ ลังทหารเขม แขง็ ทง้ั ทางนาํ้ และทางบก กรุงศรอี ยธุ ยาเคยยกกองทพั ไปปราบ 2 ครั้งแตเอาชนะไมได สุลตานสุลัยมานชาห ปกครองสงขลาอยู 46 ป สรางความเจริญกาวหนาทั้งดานการคา มีโกดังสนิ คามากมาย และการทางคมนาคม ทาํ ใหไมต องออมเรือไปยังสงิ คโปร ทาํ ใหย นระยะทางไดมาก ทานถงึ แกก รรม เม่ือ พ.ศ. 2211 ศพทา นฝง ไว ณ สสุ านบรเิ วณเขาแดง ปจ จุบันข้นึ ทะเบยี นเปนโบราณสถานของชาติ คนท่วั ไปนับถอื ทานมาก เรียกทา นวา ดาโตะมะหรุม หมายถึง ดาโตะผูลวงลับนัน่ เอง ในสมยั สมเด็จพระนารายณม หาราชดาํ ริวา ในพระราชอาณาจักรของพระองคไ มค วรมีกษัตริยองคอ่ืนอีก จงึ ยกทัพไปปราบนครสงขลา ซึง่ สุลตา นมตุ ตาฟา บุตรของสุลตานสุลัยมานชาห ครองอยูและรบชนะ สมเด็จพระนารายณมหาราช จงึ ใหท านสุลตานมตุ ตาฟา และครอบครวั ยา ยไปอยูเมืองไชยาและสลายเมอื งสงขลาเสีย สมเดจ็ พระนารายณมหาราช มิไดถือโทษสุลตา นมตุ ตาฟา เพราะถอื วาเปนชวงผลัดแผนดนิ ตอ มาพระองคโ ปรดเกลาฯ ใหสุลตานมุตตาฟา เปน พระไชยา ภาษาถิน่ นามวา ยา มีตําแหนงเปน “พระยาพชิ ติ ภกั ดีศรีพชิ ยั สงคราม”ทีไ่ ชยา เกดิ เปน หมูบ า งสงขลา มกี ารปก หลกั ประตูเมอื งเรียกวา เสาประโคน อยูกลางเมืองเปนหลักฐานมาจนทุกวันน้ี สวนนองชายของพระชายา คือทานหะซนั และทานรเู ซน็ โปรดเกลาฯ ใหรบั ราชการในกรงุ ศรีอยุธยาพรอมกับบุตรชายคนโต คอื เตาฟคทา นหะซนั ชํานาญการเดินเรือและทหารเรือ จึงโปรดเกลาฯ เปน พระยาราชบังสัน วาที่แมทัพเรือของกรุงศรอี ยุธยา และตําแหนงน้ีไดสบื ทอดตอ เนอื่ งในสายสกลุ ของทาน นับวาโชคดขี องประเทศไทยท่ีตลอดระยะเวลาของกรงุ ศรอี ยธุ ยา กรุงธนบรุ ี และกรงุ รัตนโกสนิ ทร จนถงึ สมยั ของพระบาทสมเด็จ-พระจอมเกลา เจา อยหู วั รัชกาลที่ 4 มีขาราชการตําแหนงสําคัญ ๆ นับถือศาสนาอิสลามไมขาดสายเชน ตําแหนงลักษมณา เปนภาษามาเลเซีย แปลวา นายพลเรือ ต้ังแตสมัยกรุงศรีอยุธยาถึงกรุง-รัตนโกสินทร เปนตําแหนง ที่แตง ตง้ั เฉพาะคนมุสลิมเทานนั้ เปน ทนี่ าสงั เกตอกี อยางหนงึ่ วา ศาสนาอสิ ลาม นิกายซุนหนี่และนกิ ายชีอะหในประเทศไทยอยูรวมกนั มาตั้งแตสมัยพระเจาทรงธรรม แหงกรุงศรีอยุธยา นิกายซุนหน่ีน้ันมีมาแตเดิมในแผนดินสวุ รรณภมู ิ สวนนิกายชอี ะหนน้ั ไดเขามาพรอมกบั ทานเฉกอะหมัด สมยั พระเจา ทรงธรรม ทัง้ สองนิกายน้ีผูกมิตรกนั โดยมกี ารแตง งานระหวางกัน หัวเมอื งชายแดนภาคใต ตั้งแตส มัยกรุงศรอี ยุธยา ดินแดนของไทยครอบคลุมถึงหลายหัวเมืองในประเทศมาเลเซยี ปจ จบุ นั คอื ไทรบรุ ี (เคดาห) กลันตนั ตรงั กานู ปะลศิ สวนดินแดนในเขตประเทศไทยปจ จบุ นั มีปต ตานี เปน เมืองใหญ ครอบคลุมไปถงึ ยะลา นราธวิ าส สตูล ตกอยูในประเทศราชของไทยตองสง ดอกไมเงนิ ดอกไมท องเปน บรรณาการมายังกรงุ ศรีอยุธยามาโดยตลอด บางคร้ังเมื่อมีการผลัดแผน ดินโดยการปราบดาภเิ ษก เจาเมืองเหลานน้ั มกั ถอื โอกาสแข็งเมอื ง ตั้งตนเปนอิสระบอยคร้ัง ทางกรงุ ศรอี ยุธยาตองสง กองทพั ไปปราบ เมื่อปราบแลว ไดก วาดตอนคนมากรงุ ศรีอยธุ ยาดวย เชน ท่ีตําบลคลองตะเคียน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา มีชาวมุสลิมเชื้อสายปตตานีจํานวนมาก สวนชาวมุสลิม

15แขกเทศหรอื แขกแพ เชื้อสายเปอรเ ซียหรอื อาหรบั มีภูมลิ าํ เนาอยแู ถบหัวแหลม หรอื ทา กายี เปนชาว-มุสลิมชีอะห เช้อื สายเปอรเ ซยี ในปจจุบันชาวมสุ ลมิ ในประเทศไทย สามารถอยรู วมกบั คนไทยพุทธไดโ ดยมีกจิ กรรมที่สําคัญ ๆรวมกัน คือ การติดตอคาขาย การศึกษารัฐธรรมนูญไทยทุกฉบับปรากฏขอความสําคัญ คือพระมหากษัตริยไ ทยทรงเปนอัครศาสนูปถัมภกทุกศาสนา แตในปจจุบันมีปญหาที่ 3 จังหวัดภาคใตคือ ยะลา ปต ตานี นราธิวาส ซึ่งไมไดเกิดจากปญ หาความแตกตา งทางศาสนา แตเกดิ จากคนบางกลุมยังไมเขาใจกันดเี พียงพอ จึงเกิดการปะทะกัน และรัฐบาลไทยทุกสมัยพยายามแกไขปญ หานี้โดยตลอด ในป พ.ศ. 1847 - 1921 อบิ นบี าตูเตาะห ชาวโมรอ็ กโกเช้อื สายอาหรับ ทําการเผยแพรศาสนาอิสลาม นิกายซุนหน่ี ขึน้ ทางเกาะสุมาตราตะวนั ตกเฉยี งเหนือ โดยทําใหราชาซอและหยอมรับนับถือศาสนาอสิ ลาม เพราะในคัมภรี อ ัลกุรอานนั้น มีบทบญั ญตั ิทั้งทางโลกทางธรรมมหี ลกั วิชาเศรษฐศาสตรนิตศิ าสตร วิทยาศาสตร ปรชั ญา การเมือง การสงั คม การอาชพี การคา ขาย การแพทยก ารเปนหน้ีสนิการบริโภคอาหาร การสมรส การหยาราง การครองเรือน การแบงมรดก การศึกษาการทูตการสงคราม และกิจวัตรประจําวันของบุคคลแตละคน ดังน้ัน เม่ือมีพระราชาศรัทธาในศาสนาจึงเผยแผศาสนาอิสลามไปในหมูพสกนิกรและจัดระบบการเมอื ง การปกครอง เศรษฐกิจ สังคม การสมรสการครองเรือน ตามพระราชบญั ญัติพระคัมภรี อัลกรุ อาน และพระราชาธิบดี เปล่ียนจากราชาซอและหมาเปน สลุ ตา นซอและห ท่ีเขมแข็งและเด็ดขาด และจากน้ันศาสนาอิสลามเผยแผไปยังรัฐใกลเคียงจนกลายเปนรฐั อสิ ลาม และขยายขึน้ มาจากตอนเหนือของมลายูเขามาสตู อนใตของประเทศไทย และปรากฏหลักฐานวา เจาผูครองนครทางภาคใตของประเทศไทยจนถึงเมืองนครศรีธรรมราช นับถือศาสนาอสิ ลามท้งั สน้ิ ศาสนาอสิ ลามจากอนิ เดียใตเ ขา มาสมู าเลเซีย ภาคใตของประเทศไทย สุมาตราชวา บอรเ นียว แบบพิธขี องศาสนาอสิ ลามในสว นนี้ของโลกเปนแบบอนิ โด - เปอรเซียน เชนเดียวกับในอินเดยี และเปอรเ ซยี ซึง่ ตางจากศาสนาอสิ ลามในอาระเบีย ประมาณคริสตศตวรรษท่ี 9 อิสลามไดมาถงึ ฝง มะละกา เมือ่ มารโคโปโลเดินทางเรอื ผา นชวาเขาเขียนวา ผคู นตามเมืองทา เปน มุสลิมทั้งสนิ้1.3 ศาสนาคริสตในประเทศไทย ประวัติศาสดา ศาสดาของศาสนาคริสต คอื พระเยซู เกดิ ในชนชาติฮบี รู หรือ ยิว หรือ อิสราเอล พระเยซูคริสตถือเปนพระบุตรของพระเจามาบังเกิดในชาตินี้ เมื่อจัดศาสนาของพระเจา คือ พระยะโฮวาคริสตมีรากศพั ทมาจากภาษาโรมัน หรือ ภาษากรีก ท่ีแปลมาจาก คําวา เมสสิอาห ในภาษาฮีบรู แปลวาผปู ลดเปลือ้ งทกุ ขภ ยั

16 พระเยซู เกิดท่ีหมูบานเบธเลเฮม แขวงยูดาย กรุงเยรูซาเล็ม ในปาเลสไตน เมื่อ พ.ศ. 543แตไปเติบโตท่ี เมอื งนาซาเรธ แควน กาลินี หางจากนครยูซาเล็ม ประมาณ 55 ไมล มารดาของพระเยซูชือ่ มาเรีย หรือ มารีย บดิ าชอ่ื โยเซฟ อาชีพชา งไม ตามประวตั มิ าเรยี มารดาพระเยซูน้ัน ตั้งครรภมากอนขณะที่โยเซฟ ยังเปนคูหมั้นมิไดอยูกินดวยกัน รอนถึงเทวทูตของพระเจา หรือ พระยะโฮวาห คือ เทวา-คาเบรยี ล ตอ งมาเขาฝนบอกโยเซฟใหร ูว าบตุ รในครรภของมาเรีย เปนบุตรของพระเจา เปนผูมีบุญมากใหต ั้งช่อื วา พระเยซู ตอ ไปคนผนู ี้จะชว ยไถบาปใหชาวยิวรอดพนจากความทุกขท้ังปวง โยเซฟ ปฏิบัติตามคําของทูตแหงพระเจา รับมาเรียมาอยูดวยกันโดยมิไดสมสูเย่ียงสามีภรรยา พระเยซูไดรับการเลี้ยงดูอยางดี มีความรูภาษากรีกแตกฉาน ศึกษาพระคัมภีรเกา ไดมอบตัวเปนศิษยของโยฮันผแู ตกฉานในคมั ภีรข องยิว เม่อื เยซูเตบิ โตเปนผูใหญ มีนิสยั ใฝสงบ ชอบอยใู นวิเวก ใฝใ จทางศาสนา เมอ่ื อายุได 30 ป ไดรับศีลลางบาปจากจอหน โดยอาบนํา้ ลางบาปท่แี มน ํ้าจอรแดน ตัง้ แตน ัน้ มาถือวา พระเยซไู ดสําเร็จภมู ิธรรมสงู สดุ ในศาสนาครสิ ต เปน ศาสดาบาํ เพ็ญพรต อดอาหาร เพื่อการคิดพิจารณาธรรมอยูใ นปา สงัด ถึง 40 วัน จากน้นั จงึ ออกประกาศศาสนาเผยแผศาสนาอยู 3 ป พระเยซูสั่งสอนไปทัว่ ประเทศปาเลสไตน หรอื อสิ ราเอล ประมาณ 3 ป มีผูนับถือพระเยซูมากข้ึน แตก็ทําใหพวกปุโรหิต พวกธรรมาจารย และพวกฟารซี เกลียดชัง ขณะท่ีพระเยซูพรอมสาวก 12 คนกําลังรับประทานอาหารคํ่าม้ือสุดทาย ทหารโรมันก็จูโจมเขาจับพระเยซูและสาวกในขอหาเปนกบฏตอซซี ารโ รมัน ตัง้ ตนเปนบตุ รพระเจา เปนพระเมสสิอาห ถูกตัดสินใหลงโทษประหารชีวิตโดยการตรึงกับไมกางเขนไว 3 วัน ไดส้ินพระชนมและเสด็จไปสูสวรรค พระเยซูไดเลือกอัครสาวก 12 คนเปนหลักสืบศาสนาตอ ไป โดยมีนักบุญเปโตร (Saint Peter) เปนหัวหนา ผูร บั ตาํ แหนงนักบุญเปโตร ตอ ๆ มาจนถึงปจจบุ นั เรยี กวา สมเดจ็ พระสันตะปาปา ประเทศไทยมีศาสนาคริสตท่ีสําคัญอยู 2 นิกาย คือ นิกายโรมันคาทอลิกและนิกายโปรเตสแตนดด ังน้ี 1. นกิ ายโรมันคาทอลิก คริสตศาสนานกิ ายโรมนั คาทอลิก นับถอื พระแมมารี และนักบุญตาง ๆ มีศูนยก ลางอยูทก่ี รงุ วาตกิ ัน กรงุ โรม มพี ระสันตะปาปา เปนประมุขโดยสืบทอดมาต้ังแต สมยั อคั รสาวกกลมุ แรก โดยถอื วา นกั บุญเปโตร หรือ นักบุญปเตอร คือ พระสันตะปาปา พระองคแรก ทรงไปสั่งสอนทกี่ รงุ โรม ขณะน้นั เทยี บไดกับนครหลวงของโลก ทรงเผยแผ คําสอนอยู 25 ป ทําใหกรุงโรมเปนศูนยกลางของศาสนา จึงเกิดคําวา โรมันคาทอลิก พระองคไดร บั การยินยอมจากพระเจาใหปกครองศาสนจักรทั้งมวลและสืบทอดมาถึง พระสันตะปาปาเบนนิดิก ท่ี 16 องคปจจุบันเปนองคท่ี 265 คาทอลิกน้ันจะมีนักบวช ทเ่ี รียกวา บาทหลวง และซสี เตอร (แมช ี) ชาวไทยจะเรยี กผูนับถือนิกายน้ีวา “คริสตรัง”

17 ตามเสียงอา นภาษาโปรตเุ กส ผูเผยแพรยุคแรก ๆ มีผูนับถอื นิกายนี้ประมาณ 1,000 ลานคน นิกายนี้ถือวา พระ (บาทหลวง) เปน สือ่ กลางของพระเจา 2. นกิ ายโปรเตสแตนต แยกตัวมาจากนิกายโรมันคาทอลิก ในชวงคริสตศตวรรษท่ี 16 เปน นกิ ายทถ่ี ือวา ศรัทธาของแตละคนท่ีมีตอ พระเจาสาํ คัญกวาพิธีกรรม ซึ่งยังแตกยอย ออกเปนหลายรอยนิกาย เน่ืองจากมีความเห็นแตกตางเก่ียวกับพระคัมภีรและการ ปฏบิ ตั ใิ นพธิ กี รรม นกิ ายนมี้ ีเพียงไมก างเขน เปน เครอื่ งหมายแหง ศาสนาเทา นนั้ มผี ูนับถือ รวมกนั ทกุ นิกายยอ ยประมาณ 500 ลา นคนการเผยแผน กิ ายโรมนั คาทอลิกในประเทศไทย คริสตศาสนาท่ีเผยแผในไทยเปนคร้ังแรกตรงกับสมัยกรุงศรีอยุธยา ตั้งแตรัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชา ประมาณ พ.ศ. 2127 (ค.ศ. 1584) โดยนิกายแรกที่มาเผยแพร คือ นิกายโรมัน-คาทอลกิ ซง่ึ มีทงั้ คณะโดมินกิ ัน (Dominican) คณะฟรังซสิ กัน (Franciscan) และคณะเยซูอิต (Jesuit)บาทหลวงสว นมากมาจากโปรตเุ กสและสเปน โดยเดนิ ทางมาพรอมกับทหารและพอ คา ระยะแรกที่ยงั ถกู ปดก้นั ทางศาสนา มิชชันนารี จึงเนนการดูแลกลุมคนชาติเดียวกัน กระทั่งรัชสมัยสมเด็จพระนารายณมหาราช ประเทศไทยไดมีสัมพันธภาพอันดีกับฝรั่งเศส ตรงกับรัชสมัยพระเจาหลุยสท่ี 4 ทําใหมีจํานวนบาทหลวงเขามาเผยแผศาสนามากข้ึน และการแสดงบทบาททางสงั คมมากขึ้นบางก็อยูจนแกห รอื ตลอดชีวติ ก็มี ดานสงั คมสงเคราะห มกี ารจดั ตัง้ โรงพยาบาล ดานศาสนา มีการตั้งโรงเรียนสาํ หรบั สามเณรครสิ เตียน เพื่อผลิตนักบวชพื้นเมอื ง และมีการโปรดศีลบวชใหนักบวชไทยรนุ แรก และจัดตั้ง คณะภคิณีคณะรกั ไมกางเขน เม่อื ส้ินรชั สมัยสมเด็จพระนารายณมหาราชแลว คริสตศาสนากลับไมไดรับความสะดวกในการเผยแผศาสนาเชนเดิม เพราะถูกจํากัดขอบเขต ถูกหามประกาศศาสนา ถูกหามเขียนหนังสือศาสนาเปนภาษาไทยและภาษาบาลี ประกอบกับพมาเขามารุกรานประเทศไทย บาทหลวงถูกย่าํ ยีโบสถถูกทําลาย มิชชันนารีทั้งหลายรีบหนีออกนอกประเทศ การเผยแผคริสตศาสนายุติในชวงเสียเอกราชใหพ มา กระทั่ง พระเจาตากสินมหาราช กอบกเู อกราชสาํ เร็จ แมการเผยแผคริสตศ าสนาเริม่ ตน ขนึ้ ใหมแตเพราะประเทศกําลังอยูในภาวะสรางบานเมืองขึน้ ใหม จงึ ไมก า วหนาเทาทคี่ วร เม่ือเขาสูราชวงศจักรีแลว ชาวคริสตอพยพเขามามากขึ้น โดยเฉพาะอยางยิ่งในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว พระองคทรงเปดเสรีการนับถือศาสนาและทรงประกาศพระราชกฤษฎกี าใหท ุกคนมสี ิทธิในการนับถอื ศาสนาใดก็ได

18 ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว แมวาสัมพันธภาพระหวางไทยกับฝรั่งเศสไมดีนัก แตพระองคก ็ทรงรบั รองมิสซงั โรมันคาทอลกิ เปนนติ บิ คุ คล ดานสังคมสงเคราะห ในรัชสมัยนท้ี รงพระราชทานเงินทุนในการกอสรางโรงเรียน เกิดโรงเรียนอัสสัมชัญ ใน พ.ศ. 2420 (ค.ศ. 1877) ภายหลังเกิดโรงเรียนอีกหลายแหง เชน โรงเรียนอัสสัมชัญ-คอนแวนต โรงเรยี นเซน็ ตฟ รงั ซิสซาเวียร และโรงพยาบาลเซนตห ลยุ ส การเผยแพรค รสิ ตศาสนานกิ ายโปรเตสแตนตในประเทศไทย คณะเผยแพรของนกิ ายโปรเตสแตนต กลุมแรกท่ีเขามาประเทศไทยตามหลักฐานที่ปรากฏคอื ศษิ ยาภบิ าล 2 ทาน ศาสนาจารยคารล ออกัสตัส เฟรดเดอริค กุตสลาฟ เอ็ม.ดี (Rev. Carl FriedrichAugustus Gutzlaff) ชาวเยอรมันจากสมาคมเนเธอรแลนดมิชชันนารี (Netherlands MissionarySociety) และศาสนาจารยจ าคอบ ทอมลนิ (Rev.Jacob Tomlin) ชาวอังกฤษ จากสมาคมลอนดอนมิชชันนารี (London Missionary Society) มาถึงประเทศไทย เม่ือวันท่ี 23 สิงหาคม พ.ศ. 2371(ค.ศ. 1828) ท้ังสองทา นชวยกนั เผยแพรศาสนาดว ยความเขมแข็ง ตอมาจึงมีศาสนาจารยจากคณะอเมริกันบอรด (The American Board of Commissionersfor Foreign Missions หรอื A.B.C.F.M.) เขา มา ในบรรดานกั เผยแพรศาสนาน้ัน ผูท่ีมีชื่อเสียง คือ หมอสอนศาสนา แดน บีช บรัดเลย เอ็ม ดี(Rev. Dan Beach Bradley,M.D.) หรือ หมอบรัดเลย (คนไทยมักเรียกวา หมอบลัดเล) ซึ่งเปนเพรส-ไบทเี รยี น ในคณะอเมรกิ นั บอรด เขามากรงุ เทพฯ (ขณะน้นั เรยี กวา บางกอก) พรอมภรรยา เมื่อวันท่ี18 กรกฎาคม พ.ศ. 2378 (ค.ศ. 1835) ตลอดเวลาที่ทานอยูในประเทศไทยไดสรางคุณประโยชนมากมาย โดยเฉพาะอยางย่ิงทางการแพทยและการพิมพ ทั้งรักษาผูปวยไขทรพิษและอหิวาตกโรค นําการผาตัดเขามาครั้งแรกการทดลองปลูกฝดาษในประเทศไทย ริเร่ิมการสรางโรงพิมพ เริ่มจากจัดพิมพใบประกาศหามคาฝนและจดั พิมพหนงั สือ “บางกอกกาลนั เดอร” ซ่งึ เปน จดหมายเหตุรายวัน กลา วไดวา ความเชื่อมั่นของชาวไทยตอการเผยแผคริสตศาสนา เกิดจากคณะสมาคมอเมริกันมิชชันนารี นําความเจริญเขามาควบคูไ ปกบั การเผยแผศ าสนา มิชชันนารีท่ีสําคัญอีก 2 กลุม ไดแก คณะอเมริกันแบ็พติสมิชชัน (The Americam BaptistMission) เปน ผูกอ ตงั้ ครสิ ตจกั รโปรเตสแตนตแหง แรกในกรงุ เทพฯ เมื่อประมาณกลาง ป พ.ศ. 2380(ค.ศ. 1837) และจัดพมิ พหนังสอื ภาษาไทยและภาษาองั กฤษ รวมทง้ั ออกหนังสือพมิ พ “สยามสมยั ” คณะอเมริกันเพรสไบทีเรียน บอรด (The American Presbyterian Board) เปนอีกกลุมหนึ่งท่ีนําความเจริญสปู ระเทศไทย เชน ดร.เฮาส (Samuel R. House) นําการใชอีเทอรเปนยาสลบคร้ังแรกในประเทศไทย ขณะที่ศาสนาจารยแมตตูน และภรรยา (Rev. and Mrs. Stephen Mattoon)

19รเิ ร่ิมเปด โรงเรียนแบบเชาไปเยน็ กลบั ซึ่งตอมาไดรวมกับโรงเรียนประจําของมิชชันและพัฒนาตอมาเปน โรงเรียนกรงุ เทพครสิ เตียนวิทยาลยั ในปจจบุ ัน1.4 ศาสนาพราหมณ - ฮินดใู นประเทศไทย ประวตั ิศาสนา ศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู ไมมศี าสนา แตนับถือเทพเจา หลายองค ศาสนานี้เกิดในประเทศอินเดียเม่อื ประมาณ 1,400 ปก อ นพทุ ธศกั ราช โดยเกิดในสมัยพวกอารยนั อพยพเขา มาอยูในประเทศอินเดียเมื่อประมาณ 1,400 ปกอนพทุ ธศกั ราช ถือวาเปนศาสนาท่ีเกาแกท่ีสุดในโลกแตเดิมศาสนาน้ีเรียกวาสนาตนธรรม หมายถงึ ธรรมอนั เปน นติ ย คอื ไมส ิ้นสดุ ไมรจู กั ตาย แปลเอาความหมาย คือ พระวิษณุหรอื เรยี กอีกอยา งหนงึ่ วา วิษณธุ รรม พระวษิ ณุ และพระนารายณ เปน องคเ ดียวกนั พระวษิ ณไุ ดส อนธรรมะและวธิ ีปฏิบตั ธิ รรมแกพระพรหมธาดา และพระพรหมธาดาผูไดส อนสันตกมุ าร ผูเปน บุตรอีกช้ันหน่งึ ตอ มาทั้งสองทานก็ไดส่งั สอนแกพ ระนารถมุนี ผูเปนเทพฤๅษี เพ่ือใหเผยแผตอ ไปยงั นานาโลก สาํ หรบั ในโลกมนษุ ย พระอุปเทศกะ คือ ผแู สดงเร่อื งราวทางศาสนา รองลงมาจากนารถมุนีคอื พระกปล มนุ ี ผเู กดิ มาเปน มนุษยมีตัวตนอยใู นโลกไดแสวงธรรมครั้งแรกท่ีวินทุอาศรม ตอมาไดต้ังอาศรมข้ึนทป่ี ลายแมน ํ้าคงคา ทเี่ รยี กวา กันคงคาสาคร ดังนั้น ในเดือนธันวาคมและมกราคมของทุกปจะมีประชาชนจาํ นวนมากไปจาริกแสวงบุญ ณ ที่ดงั กลาว พระปรมาตมัน เปน พระเจา สงู สุด มอี ุปาสยเทพ อยูสามองค คือ พระพรหม พระวิษณุ และพระศวิ ะ พระปรมาตมนั ไมม รี ปู และไมมตี วั ตน จงึ กลา วกันวา เปน นิรงั การ หรือ นริ ากาล คอื ไมม ีอาการหรอื ปราศจากอาการ ตอมาเมือ่ พระปรมาตมัน ประสงคจ ะสรางโลกก็เลยกลายเปน สาการภาพ คอื เกิดภาวะอันมีอาการ และเปน สามรูป ไดแ ก พระพรหมธาดา พระวษิ ณุ และพระศวิ ะ พระพรหม เปนผสู รา งโลกตา ง ๆ พระวษิ ณุ เปน ผคู มุ ครองโลกตา ง ๆ พระศวิ ะ เปนผูสังหารหรือทําลายโลกตา ง ๆเทพเจาของศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู มีอยูเ ปน จํานวนมาก เปน ศาสนาประเภท พหุเทวนยิ ม นบั ถือพระเจา หลายองค แตละเทวสถานมีเทพเจาแตละองคดูไมออกวาองคไหนสําคัญกวาหรือสูงกวา แตละกลุมนับถือแตละองคบางทีในครอบครวั เดยี วกนั แตละคนในครอบครวั ก็นบั ถือเทพตาง ๆ กนั ไป

20 คัมภรี พ ระเวท เปนคัมภรี ท ีป่ ระมวลความรตู าง ๆ อนั เปน ความรูท างศาสนาและส่งิ ศกั ดสิ์ ิทธ์ิซ่ึงไดแก บทสรรเสริญ บทสวดออนวอนพิธีกรรม เพ่ือการบูชายัญ เวทมนตรคาถา และกวีนิพนธอันไพเราะเกย่ี วกับธรรมชาติ ชาวอารยันเม่ือไดครอบครองอินเดยี อยา งมน่ั คงแลว ไดร วบรวมคัมภีรพ ระเวทตามความเชื่อในศาสนาของพวกตน คําวา “เวทะ” หรือ “เวท” แปลวา “ความรู” อันหมายถึง ความรูท่ีไมไดเขียนไวเปน ตํารา แตเ ปน ความรทู เี่ กดิ ขึ้นเอง เปน ทิพยท่อี อกมาจากพระพรหม ความรู หรอื เวทะ เกดิ ขึ้นได 2 ทาง ดังน้ี 1. ศรุติ การไดย นิ ไดฟ ง หมายถงึ การไดยินเสียงที่เปนทิพย ผูท่ีไดยินเสียงทิพย คือ ฤๅษี ผูศักด์ิสิทธิ์ พวกฤๅษี ทั้งไดเห็น และทั้งไดยินพระเวท เม่ือไดยินแลวจดจําไวอยาง แมนยํา ตวั อยางเชน พระเวทท้งั 4 2. สมฤติ เปนคัมภีรท่ีแตงเพิ่มเติมภายหลังเพ่ืออธิบายความ หรือประกอบพระเวท ตลอดจนเร่ืองท่ีอางวาไดจดจํามาจากคําบอกเลาตอกันมา เชน คัมภีรธรรมศาสตร คัมภีรอิติทาส และคัมภีรปุราณะ เปนตน ความรู หรือ เวทะ ที่สําคัญท่ีสุดคอื คัมภีร ไตรเวท คัมภรี พระเวทเดิม ไดแ ก ฤคเวท ซงึ่ นบั ไดว าเปนหนังสือที่เกาแกท่ีสุด ตอมาพวกพราหมณผูมีหนา ท่ีทําพธิ ีตาง ๆ ไดค ดิ นาํ บทสวดตาง ๆ ในคัมภรี ฤคเวท มารวมไวเปน หมวด ๆ เพือ่ ใหสะดวกแกการคนจึงไดเ กิด มยี ชุรเวท และสามเวท ขึ้นตามลําดับ คัมภีรพระเวท จึงหมายรวมทั้ง 3 คัมภีรและเรียกชื่อวา “ไตรเวท” และหลังจากนี้ไปเปนเวลาหลายรอยป พวกพราหมณไดแตงคัมภีรขึ้นมาอีกเลมหนึ่งเรียกวา “อถรรพเวท” รวมกันกับคัมภีรเ กาเปน 4 คัมภีร แตคงเรียกรวมกันวา “ไตรเวท”เหมือนเดมิ คมั ภรี ไ ตรเวท มีอยู 4 คัมภรี  ดงั น้ี 1. คมั ภรี ฤ คเวท (Rig Veda) เปนคมั ภีรท ่ีวา ดวยการสวดสรรเสริญและออนวอนเทพเจา ตาง ๆ 2. คมั ภรี ย ชรุ เวท (Yajur Veda) เปนคูมอื พิธีกรรมของพราหมณเ ปนบทรอยแกว อธิบาย พธิ ีประกอบพิธกี รรมและบวงสรวง 3. คมั ภรี สามเวท (Sama Veda) เปน คมั ภีรรวบรวมบทสวดมนต โดยนํามาจากฤคเวท เปน สว นมาก แตง ข้นึ ใหมม ปี ระมาณ 78 บท ใชส ําหรบั สวดในพธิ ีถวายนา้ํ โสมและขบั กลอม เทพเจา 4. คัมภีรอถรรพเวท (Athava Veda) เปนคัมภีรท่ีแตงขึ้นใหมในปลายสมัยพราหมณ เปนคาถาอาคมมนตขลังศักด์ิสิทธิ์ สําหรับทําพิธีขับไลเสนียดจัญไรและอัปมงคลให กลับมาเปนสวัสดิมงคล นาํ ความชัว่ รายไปบังเกิดแกศตั รู

21 คมั ภีรท้งั 4 นี้ องคป ระกอบเหมือนกนั 4 หมวด ตอ ไปนี้ 1. มนั ตระ เปน หมวดท่ีรวบรวมมนตต าง ๆ สาํ หรับเปนบทบริกรรมและขับกลอมออนวอน สดุดีเทพเจา เนอื่ งในพธิ กี รรมบวงสรวง ทําพลกี รรมบูชา 2. พราหมณะ หมวดน้ีเปนบทรอยแกวหรือเรียงความ อธิบายระเบียบการประกอบ พธิ ีกรรมตา ง ๆ ไวอยางละเอียด 3. อารัญญกะ เปนบทรอยแกว ใชเปนตําราคูมือการปฏิบัติของพราหมณ ผูประสงค ดาํ เนินตนเปน วานปรชั สถช ฎิล หรอื ปริพาชก เพ่ือหาความสขุ สงบ ตัดความกงั วลจาก การอยคู รองเรอื น 4. อุปนษิ ัท เปนคัมภีรที่มีแนวคิดทางปรัชญาอยางลึกซ้ึง เปนตอนสุดทายแหงพระเวท คัมภีรนี้เนนเร่ืองอาตมันเทพเจา โลก และมนุษย ถือวา เปนคัมภีรเลมสุดทายของ การศึกษา เปนบทสนทนาโตตอบไดอธิบายถึงธรรมชาติ และจักรวาลวิญญาณของ มนุษย การเวียนวายตายเกิด กฎแหงกรรม และหลักปฏิบัติปรัชญาสังคม ซึ่งเปน การอธบิ ายสาระสาํ คัญของคมั ภรี พ ระเวททง้ั หมด ดงั นี้ 1) ปรมาตมัน คือ วิญญาณดั้งเดิมหรือความเจริญสูงสุดของโลกและชีวิตหรือ จักรวาลซง่ึ เรยี กวา พรหมนั สรรพส่งิ มาจากพรหมัน และในที่สุดก็จะกลับคืนสู ความเปนเอกภาพกับพรหมันปรมาตกับพรหม จึงเปน สิ่งเดียวกนั 2) อาตมันหรือชีวาตมัน เปนสวนอัตตายอยหรือวิญญาณยอย ซ่ึงปรากฏแยก ออกมาอยูในแตล ะคน ดงั นนั้ การที่อาตมนั หรอื ชวี าตมันยอ ยนไ้ี ปรวมกบั พรหมัน หรอื ปรมาตมนั ได จงึ จะพนจากทุกขไ มม ีการเวียนวายตายเกิดอกี ตอไป 3) เร่ืองกรรม การที่ชีวาตมันจะกลับคืนสูพรหมันเปนเอกภาพอมตะไดน้ัน ผูนน้ั จะตอ งบาํ เพญ็ เพยี รทาํ กรรมดีและประกอบพธิ กี รรมตาง ๆ ที่เรียกวา โยคะ คือ กรรมโยคะ ทํากรรมดี ภักติโยคะ มีความภักดีในเทพเจา และชญานโยคะ การศึกษาจนเขา ใจพระเวทอยางถกู ตอง คมั ภีรข องศาสนาพราหมณ - ฮินดู คือ ไตรเวท หรอื ไตรเพทการเผยแพรของศาสนาพราหมณใ นประเทศไทย ศาสนาฮินดูที่มีอิทธิพลตอวัฒนธรรมไทยน้ัน คือ ชวงท่ีเปนศาสนาพราหมณ โดยเขามาที่ประเทศไทยเมื่อใดน้ันไมปรากฏระยะเวลาท่ีแนนอนนัก ประวัติศาสตรสวนมากสันนิษฐานวาศาสนาพราหมณนี้นาจะเขามากอนสมัยสุโขทัย โบราณสถานและรูปสลักเทพเจาเปนจํานวนมากไดแสดงใหเ หน็ ถึงอิทธิพลของศาสนา เชน รูปสลักพระนารายณ 4 กร ถือสังข จักร คทา ดอกบัวสวม

22หมวกกระบอก เขาใจวานาจะมีอายุประมาณพุทธศตวรรษท่ี 9 - 10 หรือเกาไปกวาน้ัน (ปจจุบันอยูท่ีพิพธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ กรุงเทพมหานคร) นอกจากน้ีไดพบรูปสลักพระนารายณทําดวยศิลา ที่อําเภอไชยา จังหวัดสุราษฎรธานี โบราณสถานที่สําคัญทีข่ ุดพบ เชน ปราสาทพนมรุง จังหวัดบุรีรัมย ปราสาทหินพิมาย จังหวัดนครราชสีมาพระปรางคสามยอด จังหวัดลพบุรี เทวสถานเมืองศรีเทพ จังหวัดเพชรบูรณ ตอมาในสมัยสุโขทัยศาสนาพราหมณ ไดเขามามีบทบาทมากข้ึนควบคูไปกับพุทธศาสนา ในสมัยน้ีมีการคนพบเทวรูปพระนารายณ พระอศิ วร พระพรหม พระแมอ ุมา พระหริหระ สวนมากเปนรูปหลอสําริด นอกจากหลักฐานทางศลิ ปกรรมแลว ในดา นวรรณคดี ไดแสดงใหเห็นถึงความเชื่อของศาสนา-พราหมณ เชน ตาํ รับทา วศรจี ฬุ าลักษณ หรอื นางนพมาศ หรือแมแตป ระเพณีลอยกระทง เพ่อื ขอสมา-ลาโทษพระแมคงคา นา จะไดอ ิทธพิ ลจากศาสนาพราหมณ เชน กนั ในสมัยอยุธยาเปนสมัยที่ศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลทางวัฒนธรรม ประเพณีเชนเดียวกับสุโขทัย พระมหากษัตริยหลายพระองคทรงยอมรับพิธีกรรมท่ีมีศาสนาพราหมณเขามาเชน พิธีแชงนํ้า พิธีทํานํ้าอภิเษกกอนข้ึนครองราชสมบัติ พิธีบรมราชาภิเษก พระราชพิธีจองเปรียงพระราชพธิ ีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระราชพิธีตรียัมปวาย เปนตน โดยเฉพาะสมเด็จพระนารายณ-มหาราช ทรงนับถือทางไสยศาสตรมาก ถึงขนาดทรงสรางเทวรูปหุมดวยทองคํา ทรงเครื่องลงยาราชาวดีสาํ หรบั ตง้ั ในการพระราชพธิ ีหลายองค ในพธิ ตี รียมั ปวาย พระองคไ ดเสดจ็ ไปสง พระเปน เจาถงึเทวสถานทุก ๆ ปต อมาในสมัยรตั นโกสินทรต อนตนพิธตี าง ๆ ในสมยั อยธุ ยายงั คงไดร บั การยอมรบั นบั ถอื จากพระมหากษัตริยแ ละปฏบิ ตั ติ อ กันมา คือ 1. พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก พระราชพิธีนี้มีความสําคัญ เพราะเปนการเทิดพระเกียรติขององคพระประมุขพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก ไดโปรดเกลาฯ ใหผูรูแบบแผนครั้งกรุงเกาทําการคนควาเพื่อจะไดสรางแบบแผนท่สี มบรู ณตามแนวทางแตเดิมมาในสมัยกรงุ ศรอี ยุธยา และเพ่ิมพิธีสงฆเขาไปซึ่งมี 5 ข้ันตอน คอื 1.1 ขน้ั เตรียมพิธี มีการทําพิธีเสกน้ํา การทําพิธีจารึกพระสุพรรณบัฏดวงพระราช สมภพ และแกะพระราชลญั จกรประจาํ รัชกาล 1.2 ขั้นพธิ ีเบ้อื งตน มีการเจรญิ พระพุทธมนต 1.3 ขั้นพิธีบรมราชาภิเษก มีการสรงพระมุรธาภิเษก จากน้ันรับการถวายสิริราช สมบตั ิ และเครือ่ งสริ ริ าชกกุธภัณฑ

23 1.4 ข้นั พิธเี บอ้ื งปลาย เสดจ็ ออกมหาสมาคมและสถาปนาสมเดจ็ พระบรมราชินแี ลว เสด็จพระราชดําเนินไปทําพิธีประกาศพระองคเปนศาสนูปถัมภกในพระพทุ ธศาสนา พรอ มท้ังถวายบังคมพระบรมศพ พระบรมอัฐิพระเจาอยูห ัวองคกอนและเสด็จ เฉลมิ พระราชมณเฑียร เสด็จเลียบพระนคร 2. การทาํ นาํ้ อภิเษก พระมหากษัตริยที่จะเสด็จข้ึนเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษก จะตองสรงพระมรุ ธาภเิ ษก และทรงรับนาํ้ อภเิ ษกกอนไดร บั การถวายสริ ิราชสมบัติ ตามตําราพราหมณน้ําอภิเษกนี้ใชน าํ้ จากปญจมหานที คอื คงคา ยมนุ า มหิ อจิรวดี และสรภู ซ่ึงทําเปนนํ้าท่ีไหลมาจากเขาไกรลาสอันเปนท่ีสถิตของพระศิวะ สมัยรัตนโกสินทรตั้งแตรัชกาลที่ 1 ถึงรัชกาลที่ 4 ใชน้ํา 4 สระในเขตสุพรรณบุรี คอื สระเกษ สระแกว สระคงคา และสระยมุนา และไดเ พ่ิมน้ําจากแมนาํ้ สําคญั ในประเทศ5 สาย คือ น้าํ ในแมน าํ้ บางปะกง ตักทบ่ี งึ พระอาจารย แขวงนครนายก น้าํ ในแมน า้ํ เจาพระยา ตกั ทตี่ ําบลบางแกว เขตอา งทอง น้าํ ในแมนาํ้ ราชบรุ ี ตักท่ีตําบลดาวดงึ ส เขตสมุทรสงคราม นาํ้ ในแมนาํ้ เพชรบรุ ี ตักทต่ี ําบลทา ไชย เขตเมอื งเพชรบุรี 3. พระราชพิธจี องเปรยี ง คอื การยกโคมตามประทีปบูชาเทพเจาตรีมูรติ กระทําในเดือนสิบสองหรือเดือนอา ยโดยพราหมณเปน ผูทําพธิ ใี นพระบรมมหาราชวงั พระราชครฯู ตอ งกินถัว่ กินงา 15 วัน สวนพราหมณอ น่ืกินคนละ 3 วัน ทกุ เชาตองถวายน้าํ มหาสงั ขทกุ วนั จนถงึ ลดโคมลง ตอ มสมัยรัชกาลท่ี 4 ไดทรงโปรดใหเพิ่มพิธีพุทธศาสนาเขามาดวย โดยโปรดใหมีสวดมนตเย็น แลวฉันเชาอาลักษณอานประกาศพระราชพธิ ี จากนน้ั แผพระราชกุศลใหเ ทพยดา พระสงฆเจริญพทุ ธมนตต อไป จนไดฤ กษแ ลวทรงหล่ังน้ําสังขและเจิมเสาโคมชัย จึงยกโคมขึ้น เสาโคมชัยนี้ท่ียอดมีฉัตรผาขาว 9 ช้ัน โคมประเทียบ 7 ชั้นตลอดเสาทานํ้าปูนขาว มหี งสตดิ ลกู กระพรวน นอกจากนี้มีเสาโคมบรวิ ารประมาณ 100 ตน ยอดฉัตรมีผาสขี าวสามช้ัน 4. พระราชพิธีตรยี มั ปวาย เปนพธิ สี ง ทา ยปเกาตอนรับปใ หมของพราหมณ เช่ือกนั วาเทพเจา เสดจ็ มาเย่ยี มโลกทกุ ปจงึ จัดพธิ ตี อ นรบั ใหใ หญโตเปนพิธหี ลวงที่มีมานานแลว ในสมัยรตั นโกสินทรไดจัดกนั อยางใหญโ ตมากระทําพระราชพธิ ีน้ที เ่ี สาชงิ ชา หนาวดั สุทศั นเ ทพวราราม ชาวบานเรยี กพิธนี ้ีวา “พิธีโลชงิ ชา ” เดมิ พิธนี กี้ ระทาํในเดือนอา ยตอ มาเปลีย่ นเปน เดอื นยี่

24 5. พระราชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนังคัล แตเ ดมิ มาเปนพิธพี ราหมณ ภายหลังไดเ พ่ิมพิธสี งฆ จงึ ทําใหเ กดิ เปน 2 ตอน คอื พิธีพืชมงคลเปน พธิ ีสงฆเริ่มตง้ั แตการนําพนั ธุพ ชื มารว มพิธพี ระสงฆ สวดมนตเย็นที่ทอ งสนามหลวง จนกระท่ังรุงเชามีการเลยี้ งพระตอ สว นพิธจี รดพระนงั คลั เปนพธิ ีของพราหมณ กระทาํ ในตอนบาย ปจจบุ นั น้ีพธิ ีกรรมของพราหมณท่ีเขามามีอิทธิพลตอสังคมไทยเริ่มลดบทบาทลงไปมาก เพราะพุทธศาสนาไดเขามามีอิทธพิ ลแทน ทัง้ ในพระราชพิธีและพธิ กี รรมท่วั ๆ ไปในสังคม อยางไรก็ตาม พิธีพราหมณเทาที่เหลืออยูและยังมผี ปู ฏบิ ตั ิสืบกันมา ไดแ ก พธิ โี กนผมไฟ พิธโี กนผมจุก พิธตี ง้ั เสาเอก พิธตี งั้ ศาลพระภูมิ พิธีเหลาน้ียังคงมีผูนิยมกระทํากันท่ัวไป ในสังคมสวนพระราชพิธีที่ปรากฏอยู ไดแก พระราชพิธีพืชมงคลจรด-พระนังคลั แรกนาขวัญ พระราชพิธบี รมราชาภิเษก และพธิ ีทําน้ําอภิเษก เปนตน สําหรับพิธีกรรมในศาสนาฮินดู ซึ่งเปนพราหมณใหมไมใครมีอิทธิพลมากนักแตก็มีผูนับถือและสนใจรว มในพธิ กี รรมเปนคร้ังคราว ทั้งน้ี อาจเปนเพราะความเชื่อในพระเปนเจาตรีมูรติทั้ง 3 องคยังคงอิทธิพลควบคูไปกับการนับถือพุทธศาสนา ประกอบกับในโบสถของพวกฮินดูมักจะตั้งพระพุทธรูปรวม ๆ ไปกับรูปปนของพระผูเปนเจา ทั้งนี้ สืบเนื่องมาจากความเชื่อในเร่ืองอวตารของพระวิษณุ ทาํ ใหคนไทยทน่ี บั ถือพทุ ธศาสนาบางกลุมนิยมมาสวดออ นวอนขอพรและบนบาน หลายคนถึงขนาดเขารว มพธิ กี รรมของฮินดจู งึ เขา ลกั ษณะท่ีวา นบั ถือทง้ั พทุ ธทงั้ ฮนิ ดูปนกันไป

25 กจิ กรรมท่ี 1 ใหผ เู รียนศึกษารายละเอยี ดและนาํ มาอภิปรายรวมกนั ในเร่ืองตอไปน้ี 1. พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดชกบั พระพุทธศาสนา 2. บคุ คลทมี่ ชี ื่อเสียงและมผี ลงานในการเผยแพรศ าสนาครสิ ตในประเทศไทยเรื่องที่ 2 ความเปน มาของศาสนาในทวีปเอเชยี ทวปี เอเชียเปนแหลง กําเนิดศาสนาทส่ี าํ คญั ของโลก เชน ศาสนาคริสต ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาพุทธศาสนาฮินดู และยดู าห ในเอเชียตะวนั ตกเฉียงใต ประชากรสวนใหญนบั ถือศาสนาฮนิ ดกู วา 500 ลานคนในอินเดียรองลงมา คือ ศาสนาอสิ ลาม มผี ูนับถอื ประมาณ 450 ลานคน นอกจากน้ียังมีลัทธิเตา ลัทธิขงจื๊อทแ่ี พรหลายในจีน ลทั ธชิ นิ โตในญีป่ นุ ประเทศฝง แผน ดนิ ใหญใ นทวปี เอเชียจะนับถอื ศาสนาพุทธเปนสวนมาก ประเทศเหลานัน้ คอืไทย เวียดนาม ลาว กัมพชู า พมา และสงิ คโปร สวนทางดานคาบสมุทรมลายูและหมูเกาะอินโดนีเซียจะนับถือศาสนาอิสลาม ไดแก ประเทศมาเลเซีย อินโดนีเซีย และบรูไน สําหรับประเทศฟลิปปนสนบั ถือศาสนาคริสต ประเทศติมอรต ะวนั ออก นั้นก็นับถือศาสนาคริสตเปนหลัก เหมือนกันดังตารางจาํ แนกดงั ตอ ไปน้ี

26

272.1 พทุ ธศาสนาในเอเชยี พุทธศาสนานิกายใหญ 2 นกิ าย คอื เถรวาทกบั มหายาน เถรวาท แปลวา “วาทะของพระเถระ” หมายถึง พระพทุ ธศาสนาแบบดง้ั เดมิ พยายามรักษาพระธรรมวนิ ยั ตามแบบอยางที่พระเถระอรหนั ตสาวกของพระพทุ ธเจา เชน พระมหากัสสปะ พระอุบาลีและพระอานนท ทําสังคายนา คอื รวบรวมจัดระเบียบพระธรรมไว ตามหลักของนิกายนี้ จะไมพยายามปรับเปลี่ยนแกไขนิกายนี้ บางทีเรียกวา ทักษิณนิกาย แปลวา นิกายฝายใต เพราะนิกายน้ีตั้งอยูทางภาคใตของประเทศอินเดยี จึงไดรับนามตามทิศทางท่ีตั้งอยู อีกอยางมีช่ือท่ีฝายมหายาน ตั้งใหวาหินยาน แปลวา ยานเลก็ หรือยานเลว เพราะนําสัตวใหเ ขาวัฏสงสารไมไ ดเหมือนมหายาน นามน้ีไดมาในสมยั แขงขนั กนั ระหวา งนกิ าย จึงมกี ารยกฝา ยหนงึ่ กดฝายหนงึ่ และเม่ือป พ.ศ. 2493 มีการประชุมพุทธศาสนิกสัมพันธแหงโลกคร้ังที่ 1 ในประเทศลังกา ซ่ึงผูแทนที่นับถือพระพุทธศาสนาทุกฝายไดรวมมอื กัน เพอ่ื ใหพุทธศาสนาเขมแข็งขนึ้ ท่ีประชมุ จึงลงมติใหเลิกใชคําวา หินยาน ใหใชคําวา เถรวาทแทนตงั้ แตนนั้ มา

28 ประเทศที่นับถือพุทธศาสนาแบบเถรวาท คือ ไทย พมา ลังกา ลาว และเขมร พระพทุ ธศาสนาแบบเถรวาทนี้ ใชพ ระไตรปฎ กเปน ภาษาบาลี อานขอ ความตรงกันแมจ ะพมิ พตวั อกั ษรตางกนั มหายาน แปลวา ยานใหญ เปนนามตั้งข้ึนเพ่ือแสดงวา พุทธศาสนาแบบน้ีสามารถชวยใหสัตวขามพนวัฏสงสารไดมาก มีการแกไขดัดแปลงพระธรรมวินัย นิกายน้ีเกิดข้ึนเม่ือพระพุทธเจาปรนิ พิ พานแลว 100 ป มีการสงั คายนาครั้งที่ 2 เพอ่ื แกไ ขความประพฤติทางวินัยบางขอ และความแตกแยกความคดิ เห็น ซ่งึ ในภายหลงั บางสว นกลายเปนมหายานไปนกิ ายมหายาน มีนามเรียกวา“อุตตรนกิ าย”แปลวา นิกายฝายเหนือ เพราะตั้งอยูภาคเหนือของอินเดีย บางเรียกวา อาจาริยวาท แปลวา วาทะของพระอาจารย เปน คาํ คูกับเถรวาท หมายถึง วาทะของพระเถระรนุ แรกทที่ ันเห็นพระพทุ ธเจา สว นอาจาริย-วาท หมายถงึ วาทะของอาจารยรนุ ตอ ๆ มา ประเทศทนี่ บั ถือพระพุทธศาสนาแบบมหายาน คือ ทิเบตเวยี ดนาม จีน เกาหลี และญ่ีปุน นอกจากนี้ยังมีประเทศสิกขิม ภูฏาน ทิเบต ทั้งนิกายเถรวาท และมหายาน ตางมหี ลักธรรมสว นใหญทีเ่ ขากันได คือ อรยิ สจั เมอ่ื มกี ารจัดตัง้ พทุ ธศาสนิกสมั พนั ธแหงโลกเปน องคร วมของพระพุทธศาสนาทุกนิกายเขาดวยกัน จะสงผลใหเกิดความรวมมือรวมใจกันทํางานเพ่ือพระพทุ ธศาสนาดีย่ิงขนึ้ ตามหลักฐานของประเทศลังกาวา หลังจากทําสังคายนาพระไตรปฎกคร้ังที่ 3 พระโมคคัลลีบุตรตสิ สเถระ ภายใตพ ระราชปู ถัมภข องพระเจาอโศกมหาราช ตสิ สเถระดาบส ไดดํารวิ า พระพุทธศาสนาควรตัง้ โดยชอบในปจ จนั ตประเทศทงั้ หลาย จึงไดส ง สมณทูตไปสูที่ตา ง ๆ ดังนี้คือ 1. พระมธั ณมั ติกเถระไปกษั มีระคนั ธาระ 2. พระมหาเทวเถระไปมหิสณั ฑละ แควนไมสอร 3. พระรกั ขิตเถระไปวนวาสีปเทส ทางทิศเหนือแควนกันทระ 4. พระโยนกธัมมรกั ขิตเถระไปอรนั ตปเทศ แควนคุชราต

29 5. พระมหาธัมมรักขติ เถระไปมหารัฐ แควน มรถะ 6. พระมหารกั ขิตเถระไปโยนกปเทศ อาณาจักรกรกี 7. พระมัชฌมิ เถระไปหิมวันตปเทศ แขวงหมิ าลัยทิศเหนือ 8. พระมหามหนิ ทเถระไปตามพปณ ณิ เกาะลังกา 9. พระโสณเถระอุตตรเถระไปสุวรรณภูมิ (เอเชียอาคเนย) ดินแดนสวุ รรณภูมนิ ั้นตามหลกั ฐานของจนี หลักฐานของปโตเล มีที่เดินทางมาสูเอเชียอาคเนยในอดีตกาล คือ ดินแดนสวุ รรณภูมิ ประกอบกับวัฒนธรรมอินเดียโบราณวัตถุ โบราณสถาน เทวรูปศิลาจารึกโบราณตา ง ๆ เปนศนู ยกลางทพ่ี ระอุตตระเถระ มาเผยแผศาสนาพทุ ธ กลาวไดวา ศาสนาพุทธรงุ เรืองมาตัง้ แตพ ุทธศตวรรษท่ี 3 และรงุ เรอื งมาตงั้ แตต น ครสิ ตศตวรรษมา ดนิ แดนสวุ รรณภูมมิ ีหลักฐานวัฒนธรรมทางพทุ ธศาสนาแยกเปน 6 มณฑล คอื 1. ภาคตะวันออกประเทศจัมปา ดินแดนของจามในอดีตมีหลักฐานเปนพระพุทธรูปสัมฤทธ์ิ ศลิ ปกรรมแบบอมราวดีทีเ่ มืองดุงเคอื ง จงั หวัดกวางนาม พทุ ธศตวรรษที่ 3 หรอื ท่ี 4 2. ภาคตะวันออกกลาง ประเทศกัมพูชา ปจจุบันมีศิลาจารึกเกาแกที่สุด ในคริสตศตวรรษ ที่ 2 - 3 และพระพทุ ธรปู จาํ นวนมาก 3. ภาคตะวันตกตอนกลาง (ดินแดนมอญกับเขมร) ดินแดนประเทศไทยปจจบุ ันมีวงลอ จารึกวา “เยธมฺมา...” ท่ีโบราณสถานของนครปฐม พบศิลปกรรมแบบอมราวดี คริสตศ ตวรรษที่ 3 หรอื 4 มีพระพุทธรูปสัมฤทธิ์ท่จี ังหวัดนครราชสีมา 4. ภาคตะวนั ตกประเทศมอญ ประเทศพมา ปจ จุบันมลี านทองหลายแผน จารกึ วา “เยธมมฺ า...” อยทู มี่ าซา และมองกาน ใกลเมืองโปรม 5. แหลมมลายูมีหลักฐานของจีนกลาววามีรัฐเล็ก ๆ ถือตามวัฒนธรรมอินเดียต้ังแต ครสิ ตศ ตวรรษที่ 2 6. หมเู กาะมีศิลาจารึกหลายแหง ท่ีเมอื งกไุ ตและทภ่ี าคตะวนั ตกของหมเู กาะชวา ภูมิภาคท้ัง 6 แหง เปนศูนยกลางท่ีพระโสภณเถร ไดเพาะหวานพืชสัมมาทิฏฐิ คือพระพุทธศาสนาใหลงรากแกว จนปจจุบันนี้ประชาชนของประเทศเหลานี้นับถือศาสนาพุทธเปนศาสนาชนะทกุ ขในโลกน้ี การเผยแผพ ระพทุ ธศาสนาประเทศตา ง ๆ ในทวปี เอเชีย 1. พระพทุ ธศาสนาไปสูป ระเทศลงั กา เมอ่ื พระเจาอโศกมหาราชเสด็จขึ้นครองราชสมบัตินั้น ประมาณ พ.ศ. 218 ตอมาอกี 16 ปห รอื 17 ป คอื ระหวาง พ.ศ. 233 - 235 จึงมีการทํา สังคายนาคร้ังที่ 3 เม่ือทาํ สงั คายนาเสร็จแลวพระเจา อโศกไดท รงสงสมณทตู ไปเผยแผ

30 พระพุทธศาสนาในประเทศตาง ๆ รวมหลายสายดวยกัน โดยเฉพาะไดทรงสงพระมหินท- เถระ ผเู ปนพระราชบตุ รไปประกาศศาสนาในลงั กาทวปี ซึง่ เปน ผลใหพระพุทธศาสนา ประดษิ ฐานมัน่ คงในประเทศลงั กาจวบจนปจ จุบนั นี้2. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศพมา พุทธศาสนิกชนชาวพมามีความเชื่อกันวา พระโสณะกับพระอุตตระสมณทูตของพระเจาอโศกมหาราช ซ่ึงเดินทางไปเผยแผ พระพุทธศาสนาทสี่ ุวรรณภมู นิ นั้ กค็ ือ ไปสูเมืองสะเทิม (Thaton) ของพมานั้นเอง เพียงแตวา ในสมัยนนั้ เปนอาณาจกั รมอญหรอื ตะเลง กลาวคือ มอญหรอื ตะเลงครอบครองเมอื งพะโค (หรือเปกหู รือหงสาวดี) และเมืองสะเทิม (หรอื สุธัมมาวดี) แตน ักประวัติศาสตรบางคน ก็กลาววา พระพุทธศาสนาไปสูประเทศพมาภายหลังพุทธ-ปรินิพพานแลว ประมาณ พันปเศษ คือ จับเอาประวัติศาสตรตอนที่พระเจาอโนรธามังชอ หรืออนุรุทธะ นับถือ พระพุทธศาสนาและเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา3. พระพุทธศาสนาไปสปู ระเทศไทย พุทธศาสนิกชนชาวไทยก็เช่ือคลายชาวพมาวา พระพุทธศาสนาไปสูประเทศไทยครั้งแรกเม่ือพระโสณะและพระอุตตระเดินทางไป ประกาศศาสนาท่ีสุวรรณภูมิและเช่ือวาบริเวณพระปฐมเจดียและใกลเคียงจะเปน สวุ รรณภูมิ เพราะไดขุดพบโบราณวัตถุรุนราวคราวเดียวกับสมัยพระเจาอโศกมหาราช หลายอยางตกลงวาถาเชื่อตามนี้พระพุทธศาสนาก็ไปสูประเทศพมาและไทยไมเกิน พ.ศ. 300 แตน กั ประวตั ศิ าสตรบ างคนก็เช่อื วา พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศไทยประมาณ ครสิ ตศ ตวรรษท่ี 1 หรือ 2 คือ ประมาณ พ.ศ. 544 ถึง พ.ศ. 7434. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศกัมพูชาตามรายงานของผูแทนกัมพูชาตอพุทธศาสนิก สมั พนั ธแ หง โลก พระพทุ ธศาสนาไปสูป ระเทศน้ัน ประมาณศตวรรษที่ 3 แหงคริสตศักราช คือ เม่อื พ.ศ. 743 ปล ว งมาแลว ผูใชน ามวา อาร. ซี.มชุมดา (R.C.Majumdar) ไดเขียน เรือ่ งน้ีไววา การคน พบทางโบราณคดีกับประวัติศาสตรฝายจีนยืนยันตรงกันวาปลาย ศตวรรษที่5 แหงคริสตศักราช คือ ประมาณ พ.ศ. 1000 น้ัน พระพุทธศาสนาไดเจริญ อยูแลวในกัมพูชา แมวาจะไมแพรหลายไปท่ัวประเทศ ฉะน้ัน จึงพอสันนิษฐานไดวา พระพุทธศาสนาคงเขาไปสกู ัมพชู าในป พ.ศ. 743 เปนตน มา5. พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศเวยี ดนามหรือจัมปา ภาคใตของฝง ทะเลตะวันออกของ แหลมอนิ โดจนี ซึ่งเรยี กวา อนั นัม นน้ั ปจ จุบันเรยี กวา เวียดนาม สมยั กอ นเรยี กวา จมั ปา มหี ลกั ฐานวา พระพทุ ธศาสนาไดไ ปประดิษฐานอยูใ นเวียดนามกอนคริสตศตวรรษที่ 3 คือกอน พ.ศ. 744 ถงึ พ.ศ. 843 เหตุผลก็คือ การพบพระพุทธรูปสําริดสมัยอมราวดี ในประเทศนั้น และหลักฐานจากประวตั ศิ าสตรฝายจนี

316. พระพุทธศาสนาไปสปู ระเทศจนี ตง้ั แตพ ทุ ธศตวรรษท่ี 6 จนถึงพุทธศตวรรษท่ี 13 จีน เปน ศูนยกลางที่สาํ คญั ของศาสนาพุทธ เมื่อ พ.ศ. 604 สมยั ราชวงศฮ่ัน พระเจามิ่งต่ีทรง สงทูตไปสืบพระพุทธศาสนาในประเทศอินเดีย และไดพระพุทธรูปพรอมคัมภีร พระพทุ ธศาสนา มีการสรางวดั มาขาว ซึ่งยังคงอยถู งึ ปจ จุบันพุทธศาสนาเจริญรุงเรือง มาในสมัยราชวงศถัง เมืองฉางอาน เปนศูนยกลางสําคัญของพุทธศาสนา และเปนแหลง เผยแผศาสนาพุทธไปยังเกาหลีและญ่ีปุน ตอมาในปลายราชวงศถัง พ.ศ. 1388 จักรพรรดิ- หวูซุง ประกาศใหศาสนาจากตางชาติ ไดแก ศาสนาคริสต ศาสนาโซโรอัสเตอร และ ศาสนาพุทธ เปนศาสนาที่ผิดกฎหมาย และหันไปสนับสนุนลัทธิเตาแทน ในสมัยน้ัน มกี ารทําลายวัด บังคับใหพระภกิ ษุสงฆสึก ความรุงโรจนข องพุทธศาสนาจึงสิ้นสุด แต พุทธศาสนานิกายสุขาวดีและนิกายฌาน ยังคงรุงเรืองมากกลายเปนนิกายเซนในญี่ปุน และนกิ ายฌานมีอทิ ธิพลในราชวงศซอ ง7. พระพุทธศาสนาไปสูประเทศเกาหลี พระพุทธศาสนาพรอมท้ังขอเขียนตาง ๆ ใน ภาษาจีนเขา สูประเทศเกาหลี ประมาณป ค.ศ. 372 หรือ พ.ศ. 915 เม่ือราชทูตจีนนํา คัมภรี และภาพวาดไปยังอาณาจักรโคกุรยอ ศาสนาพทุ ธรุงเรืองในเกาหลีนิกายเซนใน พุทธศตวรรษที่ 12 จนกระท่ังถึงยุคของการฟนฟูลัทธิขงจื้อในสมัยราชวงศโซซอน ตงั้ แต พ.ศ. 1935 ศาสนาพุทธจงึ เสื่อมลง8. พระพทุ ธศาสนาไปสูป ระเทศญ่ปี นุ ญ่ปี นุ ไดร บั พทุ ธศาสนาเม่อื ราวพทุ ธศตวรรษที่ 11 โดยพระภิกษชุ าวเกาหลีนําคมั ภีรและศิลปะทางพทุ ธศาสนาเขาสูญ่ีปนุ เม่อื ศาสนาพุทธ เสื่อมลงในอนิ เดยี เอเชียกลาง จนี และญป่ี นุ ยังคงรกั ษาศาสนาพุทธไวไ ด ตงั้ แต พ.ศ. 1253 เปนตน มา มกี ารสรางวดั และรูปเคารพจาํ นวนมากในเมอื งหลวง คือเมืองนารา พุทธศิลป แบบญ่ีปุน รุงเรืองในชวงพุทธศตวรรษท่ี 13 - 18 ในราวพุทธศตวรรษท่ี 17 - 18 พทุ ธศาสนานิกายเซนรุงเรือง รวมท้ังศิลปะที่สืบเนื่องจากนิกายเซนดวยพุทธศาสนา ยังคงรงุ เรืองในญีป่ นุ จนถงึ ปจจบุ ัน9. พระพทุ ธศาสนาไปสปู ระเทศทิเบตและในประเทศภูฏาน สิกขมิ ประมาณ พ.ศ. 944 ถึง 1043 มีผูนําคัมภีรพระพุทธศาสนาจากอินเดียไปสูทิเบต แตไมไดรับความสนใจ จนกระท่ังถึงกลางศตวรรษท่ี 7 ประมาณ ค.ศ. 1194 เปนตนไป พระพุทธศาสนาจึง เจรญิ ในประเทศทเิ บต สิกขิม และภูฏาน

322.2 ศาสนาอิสลามในทวีปเอเชีย ประเทศสาํ คญั ๆ ในเอเชยี ที่นบั ถือศาสนาอิสลาม คือ สาธารณรฐั ประชาชนบังกลาเทศแตเ ดมิ เปนชมพูทวีปเชน เดยี วกบั อนิ เดยี และปากสี ถาน เปน ดนิ แดนท่รี ุง เรอื งดว ยศาสนาพราหมณแ ละศาสนาพุทธ ตอ มามีพอ คา อาหรับนาํ ศาสนาอิสลามมาเผยแผ ปจ จบุ ันประเทศบงั คลาเทศ มปี ระชาชน140 ลานคน ประชาชน 88.3% นับถือศาสนาอิสลาม ศาสนาฮินดู 10.5% นอกนั้นเปนศาสนาอื่น ๆเชนเดียวกับประเทศปากีสถาน มีประชากร 159.6 ลานคน ประชาชน 97% นับถือศาสนาอิสลามประเทศอินเดยี ประชากรมจี าํ นวนพนั ลานคน นบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม จํานวน 11.67% ประเทศอนิ โดนเี ซียมีพื้นที่เปน เกาะ มีประชากร 215 ลา นคน จาํ นวน 181 ลา นคน นับถือศาสนาอสิ ลาม อินโดนเี ซยี เปนประเทศทน่ี ับถือศาสนาอิสลามมากทสี่ ุดในโลก รองลงมาคือ ปากสี ถาน 141 ลา นค อนิ เดีย 124 ลานคนบงั คลาเทศ 111 ลา นคน ตุรกี อียิปต อิหราน และไนจีเรีย มี 63 - 61 ลานคน และมาเลเซีย มีผูนับถือ12 ลานคน จากประชากร 22 ลา นคน ดังนั้น กลาวโดยสรุป กลุมประเทศในภูมิภาคเอเชียและเอเชียกลาง จํานวน 15 ประเทศท่นี ับถือศาสนาอิสลาม และไมใ ชแตป ระเทศที่ใชภาษาอาหรับ เปนภาษากลาง ประเทศตาง ๆ เหลา นี้ คอือัฟกานสิ ถาน อาเซอรไบจนั บังกลาเทศ บรไู น อนิ โดนีเซยี อิหราน คาซัคสถาน คีรกิสถาน มาเลเซียมีลดีฟส ปากีสถาน สาธารณรฐั ทาจิกสิ ถาน ตรุ กี เตริ ก เมนิสถาน อซุ เบกสิ ถาน ประเทศในทวีปเอเชียที่ประชากรมุสลิม เปนชาวอาหรับใชภาษากลาง คือ บาหเรนสาธารณรัฐอริ กั รฐั คเู วต สาธารณรฐั เลบานอน ราชอาณาจกั รซาอดุ อี าระเบยี สาธารณรฐั อาหรับซเี รียสหรฐั อาหรับเอมิเรตส สาธารณรัฐเยเมน นอกจากนี้ ยงั มีประเทศสาธารณรฐั คาซัคสถาน มีประชากร 15 ลา นคน นับถือศาสนาอิสลามรอยละ 47 ที่เหลือรอยละ 44 นับถือศาสนาคริสต นิกายกรีกออรโธด็อกซ สาธารณรัฐเลบานอนประชาชนรอยละ 59.7 นับถือศาสนาอิสลาม สาธารณรัฐมัลดีฟส ประชาชนนับถือศาสนาอิสลามรัฐสุลตานโอมาน ประชาชนรอยละ 85 นับถือศาสนาอิสลาม รัฐกาตารประชาชนรอยละ 90 นับถือศาสนาอิสลาม2.3 การเผยแพรศ าสนาคริสตใ นเอเชีย ศาสนาครสิ ต เผยแผใ นทวปี เอเชียในสมยั โบราณมาพรอมกบั การคา แตเนอื่ งจากอารยธรรมในเอเชียมีความเขมแข็งมาก การเผยแผศาสนาครั้งน้ันจึงทําไดนอย ตอมาอารยธรรมตะวันตกมีความเขมแขง็ ทัง้ ความเจรญิ ดานวตั ถุ การทหาร เศรษฐกจิ และประเพณตี าง ๆ ตองการมีอํานาจทางเศรษฐกิจมากขึ้น จึงเกิดการลาอาณานิคมเขามาทางเอเชียประเทศที่มีความเขมแข็งทางทะเล คือองั กฤษ ฝร่งั เศส และตอมาเมื่อมีการพัฒนาการคมนาคมทางอากาศ ประเทศท่ีเร่ิมแผอิทธิพลขึ้นมาคอื อเมริกา รัสเซยี ศาสนาคริสต จึงมีอทิ ธิพลในทวปี เอเชยี มากข้ึน ทีส่ ําคัญ คือ ประเทศฟลปิ ปน ส ซึ่ง

33อยใู นความยดึ ครองของอเมริกาในชวงสงครามโลกครั้งท่ี 2 ประชาชนฟลิปปนสนับถือศาสนาคริสตรอ ยละ 84 และเกาหลใี ต มีผนู ับถอื ศาสนาครสิ ตม ากข้นึ เวียดนาม และติมอรต ะวันออก นับถอื ศาสนาครสิ ตเกือบทั้งหมดของประเทศ นอกจากน้ีในประเทศอื่น ๆ คือ มาเลเซีย ไทย ญ่ีปุน อินเดีย มีผูนับถือศาสนาคริสตอยบู า ง2.4 ศาสนาพราหมณ - ฮินดใู นเอเชีย ศาสนาพราหมณ - ฮินดู เปนศาสนาทีเ่ กา แกท ่ีสุดในโลก แลวยังเปนตนแบบของอารยธรรมวัฒนธรรมของโลกเมอ่ื ศึกษาประวตั ศิ าสนาพราหมณ - ฮนิ ดู และศาสนาพุทธในอินเดีย จะเห็นความรงุ โรจนของศาสนาท้ังสองศาสนา แตกตางกนั ตามยคุ สมยั ตามอิทธพิ ลทส่ี าํ คญั คอื กษตั ริย ปกติแลวศาสนาพราหมณ - ฮนิ ดู รุง เรืองในอินเดยี มาโดยตลอด จนมาถงึ สมยั พทุ ธกาล และตอมาศาสนาพุทธเสอ่ื มลง และมารุงเรอื งอกี ครง้ั ในสมัยพระเจา อโศกมหาราช และตอมาพทุ ธศาสนาเสือ่ มลงอีกศาสนา-พราหมณ – ฮนิ ดู จงึ ยงั คงรุง เรืองอยูในอนิ เดียมาโดยตลอด ในสมัยโบราณประเทศอนิ เดยี เปน ประเทศทเี่ ขมแข็งทางวฒั นธรรม เปนประเทศมหาอํานาจประเทศหนง่ึ ในสมัยนั้นไดติดตอ คาขายกับอินโดนเี ซีย ซึ่งศาสนาฮนิ ดู - พราหมณเขามาสูอินโดนีเซียเนอ่ื งจากอินโดนเี ซยี เปนประเทศท่ีเปนหมูเกาะ คราวใดท่ีประเทศท่ีมาติดตอคาขาย มีอิทธิพลทําใหเจาผูครองประเทศศรัทธา เลื่อมใสนับถือ จะทําใหคนในประเทศนับถือไปดวย ตอมาศาสนาพราหมณ -ฮินดูเสอ่ื มลง มีศาสนาพทุ ธมาแทน ศาสนาพุทธเสอื่ มลงแลว และในปจ จบุ นั คนในอินโดนีเซียสวนใหญจะนบั ถอื ศาสนาอสิ ลาม กิจกรรมท่ี 2 ใหผ ูเ รียนคน ควาขอมูลเพอ่ื เขียนรายงานและความหนาแนนของจํานวนประชากรของประเทศตาง ๆ ทนี่ ับถือศาสนาตา ง ๆ ในทวีปเอเชีย

34

35เรอื่ งท่ี 3 หลักธรรมของศาสนาตาง ๆ3.1 หลกั ธรรมของศาสนาพุทธ หลักธรรมของศาสนาพทุ ธ หรอื อาจกลา วส้ัน ๆ วา ศาสนธรรม ไดจ ัดไวเปนหมวดหมู 3 หมวดดวยกัน เรียกหมวดหมูที่จําแนกจัดในกระจาด หรือตะกรา คือ คําวา “ปฎก” แปลไดอีกอยางวา“คัมภีร” ดังนั้น พระไตรปฎก หมายความวา เปนที่รวบรวมคําส่ังสอนของพระพุทธเจาไวเปนหมวดหมูไมใหกระจดั กระจาย คลายกระจาด หรือตะกรา เปน ที่ใสสง่ิ ของ และ ไตร แปลวา 3ดังนนั้ ใน 3 ปฎก ประกอบดว ย1. พระวนิ ยั ปฎ ก วา ดวยวินยั หรือศลี ของภกิ ษภุ กิ ษุณี2. พระสตุ ตนั ตปฎ ก วา ดวยพระธรรมเทศนาทั่ว ๆ ไป 3. พระอภิธรรมปฎ ก วา ดวยธรรมะลว นหรือธรรมะทีส่ ําคญัในสมยั ของพระพุทธเจา ยังไมม ีพระไตรปฎก แตเรียกธรรมท่ีพระองคประทานไวมากมายตางกาลเวลา สถานท่ี พระสาวกทองจํากันไวได และจัดระเบียบหมวดหมูเปนปฎกตาง ๆ เมื่อพระพทุ ธเจา ปรินพิ พานแลว จงึ ไดม กี ารสังคายนา หรือตรวจชําระ จัดระเบียบ คําสอนของพระองคเปนหมวดหมดู ว ยการทอง การจารึกในตวั หนงั สือ ดวยการพิมพเ ปนเลม หลกั ธรรมสําหรับชาวพทุ ธ ห ลั ก ศ า ส น า พุ ท ธ เ ช่ื อ เ ร่ื อ ง ก า ร เ วี ย น ว า ย ต า ย เ กิ ด ข อ ง สั ต ว โ ล ก ชี วิ ต เ ป น ทุ ก ข เ ป น ไ ปตามกฎแหงกรรม ทาํ ดไี ดดที ําชว่ั ไดช ว่ั ภพภูมิท่เี วียนวา ยตายเกดิ ภพภมู ขิ องสัตวโลกมี 3 ภูมิ คอื มนุษยโลก เทวโลก และนรกภูมิ จนกวาสัตวโลกนั้น จะขจัดกิเลสหมดส้ิน และเขาสูโลกพระนิพพานไมมกี ารเวียนวายตายเกดิ อีกการปฏิบตั ติ ามหลกั ธรรมของศาสนาพุทธนั้นควรเปน ไปตามลาํ ดบั ช้นั คอื 1. การปฏิญาณตนเปนพทุ ธมามกะ 2. การปฏิบตั ติ นตามศีล 5 3. การปฏบิ ตั ติ นเพ่อื ความพน ทุกข

361. การปฏบิ ตั ติ นเปน พทุ ธมามกะ หรอื เรียกวา การปฏบิ ัตติ นถงึ ไตรสรณคมณ นน่ั คอื ปฏญิ าณวาจะนบั ถือพระรตั นตรัยโดย พทุ ธัง สะระณงั คจั ฉามิ แปลวา ขาพเจา ขอถึงพระพทุ ธเจา เปน ที่พึง่ ในการดาํ เนนิ ชีวติ ธมั มัง สะระณัง คจั ฉามิ แปลวา ขา พเจา ขอถึงพระธรรม เปนทพ่ี ึ่งในการดําเนนิ ชวี ติ สังฆัง สะระณัง คจั ฉามิ แปลวา ขาพเจาขอถงึ พระสงฆเ ปนท่ีพึ่งในการดาํ เนินชีวิต ทุตยิ ัมป พุทธงั สะระณงั คจั ฉามิ แปลวา ขา พเจาขอถึงพระพุทธเจา เปน ที่พ่ึงในการดําเนนิ ชวี ติ แมคร้งั ทส่ี อง ทตุ ิยัมป ธมั มงั สะระณัง คัจฉามิ แปลวา ขาพเจาขอถึงพระธรรมเปน ทพี่ ่งึ ในการดําเนนิ ชีวติ แมค ร้งั ทีส่ อง ทุตยิ มั ป สังฆงั สะระณงั คัจฉามิ แปลวา ขา พเจาขอถึงพระสงฆ เปน ที่พงึ่ ในการดาํ เนินชวี ติ แมครงั้ ที่สอง ตะตยิ มั ป พุทธัง สะระณัง คจั ฉามิ แปลวา ขา พเจา ขอถงึ พระพุทธเจา เปน ทพ่ี ง่ึ ในการดําเนนิ ชวี ติ แมครง้ั ทส่ี าม ตะติยัมป ธมั มงั สะระณัง คจั ฉามิ แปลวา ขา พเจาขอถึงพระธรรม เปน ทพี่ ่งึ ในการดําเนนิ ชีวติ แมค รัง้ ทสี่ าม ตะตยิ ัมป สงั ฆงั สะระณัง คจั ฉามิ แปลวา ขาพเจาขอถึงพระสงฆ เปน ที่พ่ึงในการดาํ เนนิ ชีวติ แมครงั้ ท่ีสาม2. การปฏิบตั ิตนตามศีล 5 ศีล 5 เปน พน้ื ฐานของพุทธศาสนกิ ชนพึงประพฤตปิ ฏบิ ัติ คอื 1. ปาณาติปาตาเวระมะณสี กิ ขาปะทังสะมาทยิ ามิ แปลวา งดเวนการฆา เบยี ดเบยี น ทํารายรางกายคน และสัตว 2. อะทินนาทานาเวระมะณสี กิ ขาปะทงั สะมาทยิ ามิ แปลวา งดเวน จากการถือเอาส่ิงของที่เขาไมใ ห 3. กาเมสุมจิ ฉาจาราเวระมะณสี กิ ขาปะทังสะมาทิยามิ แปลวา งดเวนจากการประพฤติผดิ ในกาม 4. มุสาวาทาเวระมะณสี ิกขาปะทงั สะมาทยิ ามิ แปลวา งดเวนจากการพดู ปด พดู สอเสยี ด พดู เพอ เจอ 5. สุราเมระยะมชั ชะปะมาทฏั ฐานะเวระมะณสี กิ ขาปะทงั สะมาทยิ ามิ แปลวา งดเวน จากสรุ า ยาเสพตดิ ท้ังปวง

37ศลี 5 มปี ระโยชน คอื1. เพอื่ ความสงบสขุ ของสงั คม คือ การปอ งกนั การลว งละเมดิ สทิ ธขิ องผอู ืน่ อนั จะสง ผลใหเกิดการทะเลาะเบาะแวง ความหวาดระแวง และความวุนวายในสงั คม2. เพอื่ พัฒนาจติ ใจของผปู ระพฤติ ปฏบิ ตั ติ ามศลี เพราะ ศลี 5 บัญญตั ขิ นึ้ มา เพอ่ื ควบคุมไมใ หมีการแสดงออกทางกาย หรอื วาจา ไปในทางทตี่ อบสนองอํานาจของกิเลส ในการใหศ ีล นน้ั ตอนสดุ ทา ยพระ จะกลาววาสีเลนะสุคะตงั ยนั ตสิ ีเลนะโภคะสัมปะทาสีเลนะนิพพตุ งิ ยันตติ สั มาสลี งั วโิ สธะเยคํากลา วนแ้ี สดงถึง อานิสงสข องการรกั ษาศีล คือ ศีลทําใหผูประพฤติปฏิบัติเขาถึงสุคติคือ ไปในทางทีด่ ี ศลี กอ ใหเ กิดโภคทรพั ย และศลี นํามาใหไ ดถงึ ความดับ หรอื พระนพิ พาน3. การปฏิบัติตนเพื่อความพนทุกข ชาวพุทธควรศึกษาธรรมท่ีสําคัญ ๆ คือ อริยสัจ 4อทิ ธบิ าท 4 ทศิ 6 สัปปรุ ิสธรรม 7 อบายมุข 6 พรหมวิหาร 4 สงั คหวัตถุ 4 และชาวพุทธควรบริหารจติ ตามหลักพทุ ธศาสนา3.1 อริยสัจ 4 คือ ธรรมทีพ่ ระพทุ ธเจา ทรงตรสั รอู รยิ สจั 4 คอื ความจริง 4 ประการ คอื1) ทุกข คอื ความไมสบายกาย ไมสบายใจ อันเน่ืองมาจากสภาพท่ีทนไดยากคอื สภาวะทีบ่ ีบค้ันจติ ใจ ความขัดแยง ความไมส มปรารถนา การพลัดพรากจากส่ิงทร่ี ักทีช่ อบใจ2) สมุทัย คือ เหตุที่ทําใหเกิดความทุกขจากตัณหา หรือความอยาก ความตอ งการ มีสาเหตุมาจากกามตัณหา คือ ความอยากไดในส่ิงทีป่ รารถนา เชน อยากไดบ า นภวตัณหา คอื ความอยากเปน โนน อยากเปน น่ีวิภวตณั หา คือ ความไมอยากเปนนนั่ ความไมอ ยากเปนน่ี3) นิโรธ หมายถงึ ความดบั ทุกข คือ การดับตณั หา ความอยากใหสิ้นไป ถาเราตัดความอยากไดมากเทาใด ทุกขก็มีนอยลงไปดวย และถาเราดับไดความสุขจะเกิดขนึ้4) มรรค หมายถึง ขอปฏิบัติใหถึงความดับทุกข ไดแก การเดินทางสายกลางหรือ เรียกอยางหน่งึ วา มรรค มีสวนประกอบ 8 ประการ คือ1. สัมมาทิฎฐิ คอื ความเห็นชอบ2. สัมมาสงั กัปปะ คอื ความดํารชิ อบ3. สัมมาวาจา คอื ความเจรจาชอบ4. สมั มากัมมันตะ คือ การกระทําชอบ

38 5. สมั มาอาชีวะ คือ การเล้ียงชพี ชอบ 6. สัมมาวายามะ คือ การเพียรชอบ 7. สัมมาสติ คอื การระลึกชอบ 8. สัมมาสมาธิ คือ การตั้งใจชอบ3.2 อทิ ธบิ าท 4 เปน ธรรมะทป่ี ฏบิ ตั ิตนในสง่ิ ทมี่ ุงหมายใหพบความสําเร็จ เปนธรรมะทใี่ ชกับการศึกษาเลา เรียน การทํางานอาชพี ตา ง ๆ อทิ ธบิ าท หมายถึง ธรรมทใี่ หบรรลุความสําเร็จ มาจากคําวา อิทธิ คือ ความสําเร็จ บาท คือ ทางวิถีนําไปสูดงั นั้น อิทธบิ าท จงึ แปลวา วถิ ีแหงความสําเร็จ ประกอบดวย1) ฉนั ทะ คือ ความพอใจรกั ใครส ง่ิ นั้น เชน รกั ใครใ นการงาน ท่ที ําในวิชาที่เรียน2) วริ ยิ ะ คอื เพียรหมัน่ ประกอบในสิ่งน้นั มีกําลังใจเขมแขง็ อดทน หนกั เอา- เบาสู3) จติ ตะ คอื เอาใจใสส ง่ิ นนั้ ไมวางธรุ ะ ตง้ั ใจ จติ ใจจดจอ กับงาน4) วมิ งั สา คอื หม่ันตรติ รอง พิจารณาเหตุผล ในสิง่ นั้น ปรับปรุง พฒั นาแกไข สงิ่ นั้นได3.3 ทิศ 6 คอื สิง่ ทีท่ กุ คนทีอ่ ยูรวมกันในสังคมพงึ ปฏบิ ตั ติ อกันในทางทดี่ งี ามรายละเอยี ดคือ1. ทศิ เบอ้ื งหนา ไดแก บิดา มารดา เปนผูอุปการะบุตรธิดามากอน นับต้ังแตปฏิสนธใิ นครรภมารดา และประคบประหงมเลยี้ งดู บุตรธดิ า ควรบํารุงบดิ า มารดา ดังน้ี 1) ทานไดเ ลี้ยงเรามาแลว ใหเ ล้ยี งทา นตอบ 2) ชว ยทาํ กจิ ของทาน (ใหสาํ เร็จดว ยด)ี 3) ดํารงวงศส กุล (ใหเปน ท่ีนบั ถือ) 4) ประพฤติตนใหเ ปน คนควรรบั ทรัพยม รดก 5) เมือ่ ทา นลวงลับไปแลว ทาํ บุญอทุ ิศให และบิดา มารดา ควรอนุเคราะหบ ตุ รธดิ า 5 ประการ คอื 1) หา มมิใหท ําช่วั 2) ใหต ั้งอยูใ นความดี 3) ใหศ กึ ษาศลิ ปวทิ ยา 4) หาคูครองที่สมควรให 5) มอบทรัพยใ หต ามเวลาอนั ควร

39 2. ทิศเบื้องขวา ไดแก อาจารย เพราะอาจารยเปนผูอบรมส่ังสอนศิษย ใหรูวชิ าการตา ง ๆ และบาปบุญคุณโทษ ศิษย ควรปฏิบตั ิตอ อาจารย ดังน้ี 1) ดว ยการลุกขนึ้ ตอ นรบั ตอ นรับดว ยความเตม็ ใจ 2) ดว ยเขาไปยนื คอยรบั ใช เมอ่ื ทา นมีกิจธรุ ะไหวว าน 3) ดวยการเช่อื ฟง 4) ดว ยการอุปฏฐาก ดูแลรกั ษา ชว ยเหลอื ตามควร อาจารย ควรอนเุ คราะหศ ษิ ย คือ 1) แนะนาํ ดีใหป ระพฤตดิ ี ประพฤติชอบ 2) ใหเ รยี นดีใหเขาใจดี และถูกตอง 3) บอกศิลปะใหสน้ิ เชิง ไมปด บงั อาํ พราง 4) ยกยอ งใหป รากฏในเพ่ือนฝงู 5) ทําความปอ งกันในทศิ ทั้งหลาย (คือ จะไปทางทศิ ไหนกไ็ มอ ดอยาก) 3. ทศิ เบ้อื งหลงั ไดแก สามี ภรรยา เพราะสามีภรรยาเปนผูมาทีหลังจึงยกไวเปนทิศเบื้องหลัง สามี พงึ บาํ รงุ ภรรยา ดังนี้ คือ 1) ยกยอ งนับถอื วา เปนภรรยา 2) ดว ยการไมด ูหมน่ิ 3) ดวยการไมป ระพฤตนิ อกใจ 4) ดวยการมอบความเปนใหญให 5) ดว ยการใหเ ครอื่ งแตง ตัว ภรรยา พึงอนุเคราะหสามีดังตอ ไปนี้ คอื 1) จดั การงานดี คอื ขยนั หมน่ั ทํากิจการในบา น 2) สงเคราะหคนขา งเคยี งของสามีดีตอ นรบั พูดจาปราศรยั 3) ไมป ระพฤตนิ อกใจ 4) รูจักรักษาทรพั ยที่สามีหามาไดรจู กั เกบ็ ออม 5) ขยนั ไมเกยี จครา นในกจิ การท้งั ปวง 4. ทิศเบ้ืองซาย ไดแก มิตรสหาย เพราะเปนผูชวยเหลือในกิจธุระตาง ๆ ท่ีเกิดขนึ้ ใหสําเร็จ เหมอื นกบั มอื ซายชวยประคองมือขวาใหทํางาน การปฏิบตั ิตนตอมิตร คอื 1) ดว ยการใหแ บงทรัพยส นิ ใหม ติ รตามควร 2) ดวยการเจรจาถอยคําไพเราะ พดู จาออนหวาน มีสาระ

40 3) ดว ยการประพฤติประโยชนชว ยเหลอื แนะนาํ สงิ่ ทเ่ี ปน ประโยชน 4) ดวยความเปนผูมีตนเสมอ ทําตัวเสมอกันกับมิตร ไมแสดงกิริยาเยอหย่งิ จองหองกับมติ ร 5) ไมกลาวใหคลาดจากความจริง จิตใจซื่อตรงสุจริต มีความจริงใจไมหวาดระแวงตอมิตร มติ รพึงอนุเคราะหเพอื่ นตอบ ดงั ตอ ไปนี้ คอื 1) รกั ษามิตรผปู ระมาท แลว สกัดกัน้ อนั ตรายไมใหเกิดขึน้ 2) รักษามติ รของผปู ระมาท แลวรกั ษาทรัพยไ มใหเ กิดอันตราย 3) เมื่อมภี ัยเอาเปน ทีพ่ ึง่ ได เปน ทพี่ ึ่งพงิ ได 4) ไมละทิ้งในยามวิบัติ เมื่อมิตรเสื่อมลาภ ยศ ทรัพย สมบัติ ใหความชวยเหลือไมท อดทิ้ง 5) นับถือตลอดถงึ วงศญาตมิ ิตร ใหค วามรกั ใครนบั ถือญาติพน่ี องของมิตรเหมือนญาติตนเองดวย 5. ทศิ เบ้อื งลาง ไดแก บาวไพร กรรมกร เพราะเปนผูท่ีตํ่ากวา จึงยอมตนเปนคนรบั ใช นายพึงบาํ รงุ ดงั ตอไปน้ี คอื 1) ดว ยการจัดการงานใหทําตามสมควรแกกําลงั ความสามารถ 2) ดว ยการใหอ าหาร และรางวลั 3) ดว ยการพยาบาล เวลาเจบ็ ไข 4) ดวยการปลอยในสมัย ผอนผันใหหยุดงานตามเทศกาล ตามความสมควร คนรับใช บา วไพร ควรปฏบิ ตั ติ น ดังตอ ไปนี้ 1) ลกุ ขนึ้ ทํางานกอนนาย 2) เลกิ งานทหี ลงั นาย 3) ถือเอาแตข องทนี่ ายให 4) ทาํ งานใหด ขี ึ้น 5) นําคณุ ของนายไปสรรเสริญ 6. ทศิ เบ้ืองบน ไดแ ก สมณะ พราหมณ ผูที่เปนที่เคารพสักการะทั่วไป เปนผูปฏบิ ตั ธิ รรมเปน อรยิ สาวกพระพทุ ธเจา เราควรปฏิบัตติ อ สมณะ พราหมณ ดังนคี้ อื 1) ดวยกายกรรม ทาํ สง่ิ ทเี่ ปน ประโยชน

41 2) ดวยวจกี รรม พดู มีสมั มาคารวะ 3) ดวยมโนกรรม คดิ สิ่งใดประกอบดวยเมตตา 4) ดวยความเปนผูไมป ด ประตูตอนรบั ถวายอาหารให 5) ดวยอามสิ ทาน ถวายปจ จยั 4 สมณะ พราหมณ ควรอนเุ คราะหต อบ ดังนคี้ ือ 1) หามไมใ หกระทําชั่ว 2) ใหตั้งอยใู นความดี 3) อนุเคราะหด วยนํ้าใจอนั งาม 4) ใหไดฟง ในสง่ิ ทย่ี ังไมเคยฟง 5) ทาํ ส่งิ ท่ีเคยฟงแลว ใหแ จมแจง 6) บอกทางสวรรคให3.4 สปั ปรุ สิ ธรรม 7 คือ ธรรมของคนดี 7 อยาง คือ 1) ความเปน ผรู จู ักเหตุ (ธมั มญั ุตา) 2) ความเปนผรู จู กั ผล (อตั กญั ตุ า) 3) ความเปนผรู จู ักตน (อัตตญั ุตา) 4) ความเปน ผรู จู ักประมาณ (มัตตญั ตุ า) 5) ความเปนผรู จู ักกาล (กาลญั ตุ า) 6) ความเปนผรู จู กั ชมุ ชน (ปรสิ ัญตุ า) 7) ความเปนผรู จู ักเลือกบคุ คล (ปุคคลปโรปรญั ตุ า)3.5 อบายมขุ 6 ละเวนจากอบายมขุ 6 คอื 1) การดืม่ นาํ้ เมา 2) เที่ยวกลางคืน 3) เท่ยี วดูการละเลน 4) เลนการพนัน 5) คบคนชัว่ เปนมติ ร 6) เกียจครา นการทาํ งาน3.6 พรหมวิหาร 4 คือ ธรรมะของผใู หญท ค่ี วรปฏิบัติ คอื 1) เมตตา คือ ความปรารถนาใหผ ูอนื่ มคี วามสขุ 2) กรณุ า คือ ความปรารถนาใหผ ูอน่ื พน จากความทุกข 3) มุทติ า คือ ความยนิ ดเี มอื่ ผูอ น่ื ไดด ี 4) อุเบกขา คอื การวางเฉยไมล าํ เอียงทาํ ใหเปนกลางใครทาํ ดียอ มไดดี

42 3.7 สงั คหวัตถุ 4 คอื ธรรมทีเ่ ปนเครอ่ื งยึดเหน่ยี วนา้ํ ใจผอู น่ื 1) ทาน การใหการเสียสละเอือ้ เฟอ เผอ่ื แผ 2) ปย วาจา การพดู ดวยถอ ยคําท่ไี พเราะ 3) อัตถจริยา การสงเคราะหทุกชนดิ หรือการประพฤตใิ นส่ิงท่ีเปนประโยชนต อผอู ื่น 4) สมานตั ตตา การเปนผมู คี วามสมาํ่ เสมอมคี วามประพฤติเสมอตน เสมอปลาย สรุป หลักธรรมที่ชาวพุทธพึงปฏิบัติ คือ การละความช่ัว การทําความดี การทําจิตใจใหแจมใสและการทําสมาธภิ าวนา การละความช่ัว คือ การไมทําบาปอกุศลทั้งมวล การถือศีล 5 หรือ ศีลอ่ืน ๆ ตามบทบาทหนาท่ีของตนเอง การทําความดี มีความกตัญูกตเวทตี อผูมีคุณ ตอสังคมสวนรวม ประเทศชาติความขยันหม่ันเพียรในการงานอาชีพ ไมเอาเปรียบ คดโกงผูอ่ืน และการทําจิตใจใหแจมใส ไมคิดทุกขโศกเศรา อนั เกดิ จากการเสื่อมของสังขาร โรคภัยไขเ จ็บ ความอยากมี อยากเปน อยากไดตาง ๆรวมทง้ั การสญู เสยี สง่ิ ท่รี กั ตาง ๆ โดยใชห ลักการทําสมาธิภาวนา การเจรญิ ภาวนา การเจริญภาวนา เปน การพฒั นาจติ บรหิ ารจติ หลักพระพทุ ธศาสนา เปนการสรา งบุญบารมีที่สงู ทสี่ ุด และยิง่ ใหญท่สี ุดในพระพุทธศาสนา จดั วาเปน แกน แท การเจริญภาวนามี 2 อยาง คอื สมถภาวนา และวปิ สสนาภาวนา 1. สมถภาวนา ไดแก การทําจิตใจใหเปนสมาธิ คือ ทําจิตใหต้ังม่ันอยูในอารมณเดียว ไมฟุงซา น วิธภี าวนามีหลายชนดิ พระพทุ ธองค บัญญัตเิ ปน แบบอยางไว 40 ประการ เรียกวา กรรมฐาน 40ที่นิยม คอื การ หายใจเขา บริกรรม พุทธ หายใจออก บริกรรม โธ เรยี กวา อานาปานสติ ผูใดจะปฏิบัติภาวนาจะตองรกั ษาศลี ใหบ รสิ ทุ ธติ์ ามฐานะ เชน เปน ฆราวาส ถือศีล 5 ศีล 8 เปน เณร ถอื ศลี 10 เปน พระถอื ศลี 227 ขอ เพราะในการปฏบิ ตั ิสมถภาวนา นนั้ ศลี เปน พ้ืนฐานทส่ี าํ คัญ อานิสงสข องสมาธมิ ากกวารักษาศีลเทียบกันไมได พระพุทธองค ไดตรัสวา “แมไดอุปสมบทเปนพระภิกษุรักษาศีล 227 ขอไมเคยขาด ไมด างพรอย มานานถงึ 100 ป ก็ยงั ไดกศุ ลนอยกวาผูท่ีทําสมาธิเพียงใหจิตสงบนานเพียงช่ัวไกก ระพอื ปก ชา งกระดกิ หู” คําวา จิตสงบ ในทีน่ ี้ หมายถงึ จติ ท่ีมอี ารมณเดยี วเพียงช่ัววูบ แมกระน้ันยังมอี านสิ งสม ากมาย แตอ ยา งไรก็ดี การเจริญสมถภาวนา หรือ สมาธิ แมจะไดบุญอานิสงสมากมายมหาศาลอยา งไรกไ็ มใชบ ุญกุศลทีส่ ูงสดุ ยอดในพระพุทธศาสนา การเจริญวิปสสนา (การเจริญปญญา)จงึ จะเปน การสรา งกศุ ลท่สี ุดยอดในพระพุทธศาสนาโดยแท