Karia Yolu

Kapak fotoğrafı: Altay Özcan Fotoğraflar: Altay Özcan Çeviri: Filiz Kart ISBN 978-605-63825-0-5 GRAFİK TASARIM Erdem ELCİK BASKI ESİN BASIMEVİ Küçük Sanayi Sitesi 9. Blok No: 9 / MUĞLATel: 0 (252) 214 10 24 / Fax: 0 (252) 214 60 30 [email protected] Copyright Yunus Özdemir - Altay Özcan - Dean Livesley Bütün Hakları Saklıdır www.kariayolu.com www.cariantrail.com

Karia Yolu Yunus Özdemir Altay Özcan Dean Livesley Çevirmen: Filiz Kart

TEŞEKKÜRLERBu Projenin gerçekleşmesinde bize yardımcı olan;Muğla Ticaret ve Sanayi Odası (MUTSO) Başkanı Bülent Karakuş’a,Projeye mali destek veren Güney Ege Kalkınma Ajansına (GEKA),Proje koordinatörümüz Seher Taner Akgün’e,Proje Danışmanımız Ziraat Mühendisi Bilge Akgün’e,Harita Mühendisimiz Ali İlhan Özdilek’e ve Arkeolog OnurTıbıkoğlu’na,İşaretleme ve levhalandırma sırasındaki destekleri için Mustafa Ka-laycı, Derya Acıkara, Bayram Akdağ, Ali Toğran, Tuna Özdemir, MuratSevindik’e,Ve özellikle, elindeki fırçayla mucizeler yaratan ‘Baş İşaretlemeci’Murat Okur’a,Levhaların dizaynı ve yapımı için Burçin Devrim Akın’a,Muğla bölgesindeki yardımları için Mevlana İnce’ye,Bodrum etrafındaki rotalarda yardımları için Mehmet Yeşilkan’a,Bafa bölgesindeki yardımları için Agora Pansiyon Ailesine, özellikleMithat Serçin’e,Rota araştırmaları sırasında fikir aldığımız, tarifleri ile yolumuzuaçan, bazı rotalarda bizimle yürüyerek yol gösteren tüm Muğla veAydın köylülerine,Bize evlerini açan Hasan Amca’ya ve Bağarcık Muhtarı İsmailAkarsu’yaEge’nin diğer tarafındaki Yorgos Abi’ye,Her daim bizi yüreklendiren Semih Eser’e,Kitap ile ilgili sorularımızı usanmadan cevaplayan Kağan Aybudak’a,Her türlü yardımı, desteği ve çevirileri için Filiz Kart’a,Projenin başından itibaren bize destek veren Ayşe Altaş Livesley’e,Yolun başından beri sabrı, sonsuz desteği ve arkeoloji bilgisini bizim-le paylaşan Bilsen Şerife Özdemir’e,Babalarını evde bekleyen Nilsu ve Uluç Ege’ye,Başından beri bize inanan ve desteğini hiçbir zaman esirgemeyenAilelerimize,Sonsuz teşekkürlerimizle. . . II

Değerli doğaseverler;Elinizdeki bu kitap 800 km’lik Karia Yürüyüş YoluRotası’nın hikayesidir.Muğla Ticaret ve Sanayi Odası (MUTSO)nun kül-tür projesi olan Karia Yürüyüş Yolu’nu ilimize ve MUTSO Yönetim Kurulu Başkanıülkemize kazandırmaktan büyük memnuniyet du- Bülent KARAKUŞyuyoruz.Bizim oda olarak hedefimiz öncelikle üye memnuniyeti ve Muğlailinin marka haline gelmesi. Projelerimiz ve çalışmalarımız bu yöndedevam ediyor. Bu bağlamda Karia Yürüyüş Yolu da bu hedeflerimizehizmet eden bir projedir.Söz konusu proje ile ciddi bir turizm potansiyeline sahip ilimizinturizm sezonunu 12 aya yaymayı hedefledik. Böylece gidilip görül-meyen hatta unutulan ve kullanılmayan birçok doğal, tarihi ve kül-türel güzelliklerin yeniden keşfedilmesi sağlandı. Karia Yolu Rotasıüzerindeki bu kadar tarihi, doğal ve kültürel çeşitliliği başka rotalarüzerinde bulabilmek çok zordur.Kültürel anlamda da bu rota üzerinde bulunan köylerdeki kültür-ler hala orijinalliğini korumaktadır. Köylerdeki mevcut mimari 200 yılönce kullanılan mimari ile aynıdır.Yürüyüşçülerin büyük keyif almasını beklediğimiz Karia Yolu Proje-si eşsiz görsellikteki doğal, kültürel ve tarihi güzellikleri ile BozburunYarımadası, Datça Yarımadası, Gökova Körfezi, Akyaka-Yatağan, veBozalan-Milas-Karpuzlu olmak üzere 5 bölümden oluşuyor. Her bö-lüm kendine has doğası, kültürü ve yerel halkın orijinal yaşam şekliy-le adeta görsel bir şölen tadındadır.Türkiye ve Dünyada yürüyüş yapmak isteyen tüm misafirlerimiziburada ağırlamaktan büyük onur duyarız.Ayrıca Karia Yolu’nun yürüyüşçülerin hizmetine sunulmasındabaşta Muğla Valisi Sayın Fatih Şahin, Güney Ege Kalkınma Ajansı(GEKA), Bodrum Ticaret Odası Başkanı Mahmut Serdar Kocadon veMilas Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Enver Tuna’ya, güzergahtakitüm belediye başkanlarımız olmak üzere emeği geçen herkese çokteşekkür ediyorum.Ayrıca bu kitabın hazırlanıp sizlere ulaşmasında büyük emek har-cayan, Proje Koordinatörü Seher Taner Akgün, Yunus Özdemir, AltayÖzcan, Volkan Demir ve Dean Livesley’e çok teşekkür ediyorum.Keyifli yürüyüşler dileğiyle… III

MUĞLA TİCARET VE SANAYİ ODASI 129 YILDIR BİRLİKTEYİZ Yönetim Kurulu Başkanı: Bülent KARAKUŞ Meclis Başkanı: Hilmi GİRESUN Kuruluş Tarihi: 1884 Üye Sayısı: 6380 Personel Sayısı: 28 Yetki alanı: Muğla Merkez İlçe, Yatağan, Kavaklıdere, Dalaman, Or- taca, Köyceğiz , Ula ve Datça İlçeleri. Tarihçe: Muğla Ticaret ve Sanayi Odası; İktisadi Yürüyüş Dergisi’nin ülke genelinde olarak Ticaret ve Sanayi Odaları-Ticaret ve Zahire Borsaları için 18 Haziran 1943 tarihinde yayınladığı Fevkalade sayı- sındaki açıklamaya göre Muğla Ticaret ve Sanayi Odası adı altında 1884 yılında, Osmanlı İmparatorluğu’nun gerek siyasal, gerekse eko- nomik yönden tarihinin en karanlık ve en buhranlı günlerini yaşadı- ğı, kapitülasyonlar ve Düyun-u Umumiye nedeniyle ağır koşullarla ekonomik ve mali anlaşmalar imzaladığı, hesapsız borçlanmaların yapıldığı, saygınlığının kökünden sarsıldığı, orduda disiplinin kalma- dığı, birbiri peşine savaşlara girildiği, toprakların kaybedildiği, kısa- cası siyasal ve ekonomik yönden tam anlamıyla çökmekte olduğu bir dönemde kurulmuştur. Vizyon: Kurumsal altyapısını tamamlamış, uluslar arası kalite stan- dartlarında hizmet veren, kaynaklarını verimlilik esasına göre yöne- ten, gelişime ve yenilikçiliğe açık bir kurum olmak. Misyon: Ülkenin, bölgenin ve üyelerin menfaatlerini korumak için kanunla kendisine verilen görev ve sorumlulukları yerine getirerek, bölgemizin ulusal ve uluslararası arenada rekabet gücünü arttırarak gelişimini sağlamak. ODAMIZIN HİZMETLERİ•ISO 9001:2008 Kalite Yönetim Sistemi anlayışı ile üye memnuniyeti- ni arttırmak ve akredite Oda olarak üyelerimize hizmet sunmak•Üyelerimizin ihtiyaçları doğrultusunda eğitimler düzenlemek•Odamızın ve ilimizin menfaatleri çerçevesinde hibe projeler hazırla- IV

mak ve yürütmek•UMEM Beceri’ 10 Projesi Mesleki eğitim kursları ile üyelerimizin ni- telikli eleman ihtiyacını karşılamak,•Maliye, Hukuk, Ekonomi, Ticaret Sicili, Dış Ticaret ile ilgili ve güncel sorunlarınıza yüz yüze görüşme imkanı vermek ve uzmanlara danı- şarak cevaplandırmak.•Ekspertiz işlemleri (İhraç malları ile ilgili işlemler, ithalatta numune belgeleri, geçici ithalatla gelen ve zamanında yurt dışı edilemeyen ilgili mücbir sebep belgeleri düzenlemek.)•Firmaların Tescil, Kuruluş, Kayıt, Kapatma veya değişiklik işlemlerini ve yetkili kişilerin tescillerini yapmak.•Oda’da kayıtlı Küçük ve Orta boy işletmelerin Kapasite tespit işlem- lerini yaparak gerekli raporları düzenlemek.•Valilik, Belediye, Defterdarlık gibi Kamu kurum ve Kuruluşları ile ilgili istekleri değerlendirip, yerinde çözümlemek. Bu kurumlardan gelen yazışmaları cevaplandırmak.•Fuar,sergi ve İş toplantıları düzenlemek, düzenlenenlere iştirak edil- mesini sağlamak. Bu konularda üyelerini bilgilendirmek.•KOBİ’lere dönük kredi ve teşvik düzenlemeleri ve hizmetleri sun- mak.•Ülkemizde ve yabancı ülkelerde ithalatçı ve üreticilerin adresleri, iş mevzuatları, Odaya gelen İş tekliflerinin faks veya yayın organımız vasıtasıyla duyurulması, Döviz kurları, uluslararası istatistikler, yıllık ve aylık TEFE ve TÜFE endeksleri konusunda üyeleri bilgilendirmek.•Yüksek Düzeyde vergi Ödeyen ve ihracat yapan üyeleri ödüllendir- mek.•Tüketicinin korunmasına yönelik çalışmalar yapmak. Oda Üyeleri ile ilgili Tüketiciyi Koruma Taahhütnamesi, uyulması zorunlu mesleki kararlar almak.•Çıraklık ve mesleki eğitim yasası ile ilgili konularda üyelerimizi bilgi- lendirmek.•Bağ-Kur Belgelerinin onaylanması, firmaların sicil kayıtlarının düzen- li olarak bildirilmesini yapmak.•Muğla ilinin trafik, eğitim, yerel yönetimler, şehirleşme, ticari ve sa- nayi hayatı konusunda ilgili makamlara görüşler sunmak, önerilerde bulunmak.•İhracatçı üyelerimizin ATR, Menşe Şahadetnamesi, EUR-1 gibi bel- gelerini onaylamak.•ATA karnesi işlemleri, Avrupa Birliği (AB) projeleri ile ilgili üyelerin bilgilendirmek ve projelere aktif olarak katılımlarını sağlamak.•Dış ticaret devlet destekleri ve pazar araştırmaları konularında üye- leri bilgilendirmek.•Düzenlenmiş Faturaların piyasa rayiçlerine uygunluğunu onaylamak.•Yurt dışı ticari gezintilere çıkan üyelerimizin vize işlemlerini kolaylaş- tırmak için gerekli belgeleri düzenlemek.•Aylık yayınlanan Oda gazetesi, ergisi gibi yayınlarla Oda çalışmaları hakkında Üyeleri aydınlatmak.•İş Makinalarının tescillerini yapmak. V

•Örf ve teamüllere uygun olarak fire ve zayiat oranlarını belirlemek.•Emlak Vergisi birim değerleri ve bina inşaat maliyetleri hakkında ge- rekli bilgileri hazırlamak.•Üyelerimizin Oda ‘ya kayıtlı olduklarını bildirir belgeleri düzenlemek (Oda Sicil Kayıt Sureti-Faaliyet Belgesi-Yetki Belgesi-Sicil Tasdikna- mesi)•Ticaret ve Sanayiye ait her türlü incelemeleri yapmak, bölgeler için- deki iktisadi, ticari ve sınai faaliyetlere ait endeks ve istatistikleri yapmak, başlıca maddelerin piyasa fiyatlarını takip ve kaydetmek ve mümkün olan vasıtalarla yaymak.•Mesleki ahlakı ve tesanütü korumak, ticaret ve sanayinin genel menfaatlere uygun surette gelişmesine çalışmak.•Muğla’da Organize Sanayi Bölgeleri kurulması için girişimlerde bu- lunmak ve müteşebbis teşekkülde asil üye olarak görev almak.•Muğla ‘da faaliyet gösteren Banka şubeleriyle özel anlaşma yapıla- rak üyelerin düşük faizli kredi kullanmasının sağlanması.Öncülük Ettiği ve Gerçekleştirdiği Önemli Projeler:•Mesleki Eğitim Projeleri.•Odamız projesi olan Karia Yürüyüş yolunu yılın 12 ayı turizme kazan- dırmak(800 km).•Uluslar arası Fuar Alanı Projesi ile ilin ekonomik kalkınmasını ve ta- nınırlığını arttırmak.•‘Kırsal Kalkınma İçin İyi Tarım Uygulamaları’ adlı proje Merkezi Fi- nans İhale Birimi MFİB’e sunuldu.•Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) destekli; Karia’da Yaşam ‘ projesi.•Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) destekli ; “Uluslararası Fuar Ala- nı” projesi.•AB Bakanlığı destekli Muğla Valiliğinin başvuru sahibi olduğu ‘ Muğ- la Avrupa Birliği Yolunda Elele’ projesine ortaklık.•KOSGEB Sinerji Odağı TİP–1 Muğla Temsilciliği.•KOSGEB Uygulamalı Girişimcilik Eğitimlerinin İl genelinde başlatıl- ması•Muğla Üniversitesi ve KOSGEB İdaresi Başkanlığı ile birlikte TEKMER’in açılması.•İstanbul Dünya Ticaret Merkezi Yönetim Kurulu Üyeliği.•Yunanistan’ın Atina, Rodos Adaları, Drama Ticaret Odası ile işbirliği çalışmaları.•Muğla İli Oda ve borsaları ile bölgesel gelişme ve kalkınma için ortak hareket etme amaçlı toplantıların başlatılması.•Rodos’ta ilk defa düzenlenen Türk İhraç Ürünleri EGEXPORT Fuarları•Yat sektörünün desteklenmesine yönelik kümelenme çalışmalarının başlatılması.•Muğla’ya özgü ürünlerin tanıtımı için ulusal ve uluslararası fuarlara katılım.•Genç Girişimciler, Kadın Girişimciler Kurulları.•UMEM Beceri’10 Projesinin Kurs Yönetimi Başkanlığı.•MPM Muğla Verimliliği Artırma Projesi. VI

İÇİNDEKİLER 1.BÖLÜMGİRİŞ ..................................................................................... 1 2.BÖLÜMTARİHÇE ............................................................................... 3Karia ve Karialılar ................................................................ 3Pers Dönemi ve Hekatomnos Ailesi .................................... 5İskender, Ardılları ve Roma Tarihi ....................................... 7Bizans ve Türk Tarihi ........................................................... 8 3.BÖLÜMYürüyüşe Hazırlanırken ....................................................... 3Sırt Çantanızı Hazırlarken .................................................. 10 4.BÖLÜMGüvenlik ve İlkyardım .......................................................... 13Acil Servisler ve Numaraları ................................................ 15 5.BÖLÜMYürüyüş Sırasında ................................................................ 17 6.BÖLÜMÇevre ................................................................................... 21Mevsimlik Kuş Türleri Tablosu ............................................. 24 7.BÖLÜMKaria Yolu Haritası ................................................................ 33Bozburun Yarımadası .......................................................... 34İçmeler ................................................................................. 35 1. İçmeler - Turunç - Amos ................................................ 36 2. Amos - Kumlubük - Kayalıözü - Bayır ............................. 39 3. Bayır - İsteriç (Bahçeli) - Taşlıca ..................................... 42 4. Taşlıca - Loryma - Tola .................................................. 45 5. Tola - Asardibi - Taşlıca .................................................. 49 6. Taşlıca - Cumhuriyet - Bozburun - Selimiye .................... 51 7. Selimiye - Bayır - Şelale ................................................. 55 Arıcılık ............................................................................ 58 8. Şelale - Turgut - Orhaniye - Hisarönü ............................ 59 VII

Datça Yarımadası ............................................................... 63 9. Eski Datça - Domuz Çukuru ......................................... 6510. Domuz Çukuru - Palamutbükü .................................... 6711. Palamutbükü - Knidos .................................................. 7012. Knidos - Değirmenbükü - Murdala - Mersincik ............. 7313. Mersincik - Karaköy ..................................................... 7514. Karaköy - Kızlan - Emecik ............................................. 7815. Emecik - Çakal ............................................................. 8016. Çakal - Balıkaşıran - Bördübet ..................................... 8217. Bördübet - Löngöz ........................................................ 8418. Löngöz - Karacasöğüt .................................................. 8619. Karacasöğüt - Çamlı Köyü ............................................ 8720. Çamlı Köyü - Gökçe - Akçapınar - Akyaka ...................... 89Gökova Körfezi .................................................................. 91Akyaka ................................................................................ 9221. Akyaka - Çardak - Turnalı ............................................ 9322. Turnalı - Sarnıç - Akbük ............................................... 9523. Akbük - Alatepe - Ören ............................................... 9824. Ören - Türkevleri - Bozalan .......................................... 10025. Bozalan - Gökbel - Hurma - Çakıllıyalı ......................... 10226. Çakıllıyalı - Kisebükü - Kargıcak - Çiftlik ....................... 10427. Çiftlik - Kızılağaç - Bodrum ........................................... 106 Bodrum ........................................................................... 109 Sünger Avcılığı ................................................................ 11128. Bodrum - Pedasa ........................................................ 112İç Karia ............................................................................... 11429. Bozalan - Fesleğen - Çiftlik - Karacahisar ..................... 11530. Karacahisar - Karakoyun - Bahçe ................................. 11731. Bahçe - Beçin - Milas ................................................... 118 Milas ............................................................................... 12032. Milas - Kırcağız - Labraunda - Kargıcak ........................ 12333. Kargıcak - Sarıkaya - Ketendere - Çomakdağ ............... 12734. Çomakdağ - Narhisar - Konak - Kayabükü .................... 13035. Kayabükü - Sakarkaya - Karahayıt ............................... 13236. Karahayıt - Gölkaya - Kapıkırı (Bafa Gölü) .................... 13537. Kapıkırı - Bağarcık ....................................................... 13938. Bağarcık - Yahşiler ....................................................... 14239. Yahşiler - Tekeler - Alinda (Karpuzlu) ............................ 144Muğla Çevresi .................................................................... 14740. Akyaka - Ula Göleti ...................................................... 14841. Ula Göleti - Muğla ...................................................... 150 Muğla .............................................................................. 15242. Muğla (Değirmendere Kanyonu) - Mobolla - Ekizce ..... 15343. Ekizce - Soğukdere - Eski Bayır ...................................... 15544. Eski Bayır - Bayır - Belen Kahvesi .................................. 15645. Belen Kahvesi - Stratonikeia ........................................ 157Dalyan - Kaunos - Ekincik .................................................. 160Kaynakça ............................................................................ 166 VIII

1. BÖLÜM GİRİŞ Yunus Özdemir, arkadaşları Altay Özcan ve Volkan Demir’e Kariaantik bölgesinde uzun mesafeli yürüyüş yolu oluşturma fikrini sunarve üç arkadaş 2009 yılında yola çıkarlar... Rotayı tamamlayıp amaç-larını gerçekleştirmek için dört kış yürüyecek olan bu gözü kara eki-be Dean Livesley de katılır. Karşılarına çok değil, ikinci dönemeçtensonra yeni bir olimpik spor haline gelen “çalılarda yüzme” engeli çı-kar. Köy kahvelerine gidip yaşlılara danıştıkça, spagetti çubukları gibipatikalardan oluşan bir ağ belirmeye başlar kör haritanın üzerinde.Bölgenin en meşhur silahlarından ‘tahra’yı kuşanan ekip biyonik kol-larını sallayarak gür bitki örtüsünün içinden geçen unutulmuş pati-kaları ortaya çıkarır. Yapbozun tamamlanmasıyla, antik yollar, çoban patikaları ve or-man yollarının hepsi birleştirilerek Türkiye’nin en uzun mesafeli yü-rüyüş yolu oluşturulur. Muğla Ticaret ve Sanayi Odası (MUTSO) öncülüğünde başlatılanprojeye 2012 yılında Güney Ege Kalkınma Ajansı (GEKA) tarafın-dan hibe desteği verilmiştir. Karia Yolu resmi olarak Şubat 2013’deaçılmıştır. 800 kilometreden fazla mesafeye sahip rota 46 etaptanoluşmaktadır. Rota üzerinde 220 yönlendirme levhası, 33 bin işaretbulunmaktadır. Bu kitapla bitmeyen proje, yerel ekonomi ve yönetimi bilinçlen-dirme, rotanın bakımını sürdürme ve bu güzel bölgenin doğasınıkorumak için çevre duyarlılığı oluşturma çalışmaları ile devam et-mektedir. 1



2. BÖLÜM TARİHÇE KARİA VE KARİALILAR Küçük Asya’nın güney batısında, bugünkü Menderes Irmağı (Mai-andros) ile Dalaman Çayı (İndos) arasında kalan bölge antik dönem-de Karia olarak adlandırılmaktaydı. İsmini yörenin yerli halkı olanKarlardan alan bölge erken dönemlerden itibaren yazılı kaynaklar-dan da bilinmektedir. II. bin Hitit ve Mısır metinlerinde bölge adı“Karkisa” yada “Karakisa” olarak anılmaktadır. Karialıların kökeni hakkında antik kaynaklar da dahil olmak üzere,tam bir fikir birliği yoktur. Homeros onların diğer Anadolu halkları ilebirlikte Troyalıların yanında savaştığını belirtir. Herodot ise Karialıla-rın eskiden Leleg ismi altında adalarda yaşadıklarına, Minos’a bağlıolduklarına ve vergi yerine gemilerde çalışacak adam gönderdikle-rine değinerek, Dor ve İon göçleri sırasında adalardaki yerlerindenayrılıp anakaraya göç ettiklerini söyler. Ancak bununla birlikte, Ka-rialıların bunu kabul etmeyip, her zaman Kar ismini taşıdıklarını veanakarada yaşamış olduklarını iddia ettiklerini de belirtir. Yine onagöre, miğferlerin üzerine takılan sorguç, kulplu kalkan ve kalkanlarakazınan işaretler de Karia gelenekleridir. Antik kaynak aktarımlarınagöre, Karialılara has bir diğer özellik de yemeklerde kadın ve erkeğinbirlikte oturmamasıdır. Karialılar Karca olarak adlandırılan bir Anadolu dilini konuşmak-taydılar. Günümüzde yapılan araştırmalar dilin kökeni hakkında so-mut verilere ulaşmamızı sağlamasa da, dilbilimciler Karcanın Hint-Avrupa kökenli bir dil olduğunu düşünmektedirler. Bugüne kadarfarklı yerlerden Karca olduğu kabul edilen toplam iki yüz adet yazıtele geçmiştir. Büyük bir çoğunluğu Mısır’dan elde edilen bu yazıtla-rın, Karialıların Mısır’da paralı asker olarak savaştıkları dönemlerlebağlantılı olduğu bilinmektedir. Karia bölgesinin girintili çıkıntılı kıyı coğrafyası ile stratejik konumuKarialıların antik dönemde denizcilik alanında gelişmesine olanaksağlamıştır. Birincil geçim kaynağı tarım olan bölgenin antik dönem-de zeytinyağı, bal, şarap, kuru incir üretiminde önemli bir yere sahipolduğu ve bu ürünleri Yunanistan, Mısır ve İtalya’ya ihraç ettiği bilin-mektedir. Bunların yanında Mylasa, İasos, Alabanda gibi kentlerdençıkarılan mermer de ihracatı yapılan ürünler arasında yer almaktay-dı. Yine, bölge ekonomisi için önemli olan bir diğer ürün de, Alaban-da ve civarında çıkarılan kükürttür. Plinius’un aktarımlarından öğ-rendiğimiz kadarıyla, söz konusu kükürt özellikle tahıl ilaçlamasındakullanılmaktaydı. KARİA BÖLGESİNİN ERKEN DÖNEM TARİHİ Karia bölgesinde yaşamın Neolitik Döneme kadar uzandığı, son 3

Kerdemlik Mağarası Kaya Resimleriyirmi yıl içerisinde Latmos (Beşparmak Dağları) bölgesinde yapı-lan araştırmalarla ortaya çıkmıştır. Bölgede 1994 yılından bu yanakeşfedilen ve sondaj çalışmaları sayesinde neolitik döneme tarih-lenen 170 adet kaya resmi bilgenin en önemli kalıntılarıdır. Resimsanatı içinde benzersiz örnekler olarak ön plana çıkan kaya resimleriM.Ö. 8. binden M.Ö. 6. bine kadar tarihlenmektedir. Daha çok BafaGölü’nün kıyısına yakın yamaçlarda “mağaramsı” kaya kovuklarınıniç yüzeylerine, doğanın düzelttiği düz alanların oluşturduğu nişlereyapılmış olan resimlerin bulunduğu alanlar, araştırmacılar tarafın-dan “kültsel” amaçlı alanlar olarak açıklanmıştır. Araştırmacılaragöre, betimleme ve içerik açısından Anadolu ve Yakın Doğu’da ben-zerleri olmayan bu kaya resimlerinin en büyük farkı, insanın sosyalbağlam içerisinde aile olarak ele alınmasıdır. Kadınlar ve erkeklerinçift olarak ele alındığı kaya resimlerinde, betimlemelerin bazılarıanne-baba, bazıları çocuklardan oluşmaktadır. Bu hali ile en önemlitemanın “aile” olduğu görülür. Bazı resimlerde de düğün gibi sosyalkonular işlenmiştir. Neolitik dönemde Anadolu’nun kutsal dağla-rından biri olarak sayılan Latmos’ta Hava Tanrısına tapınıldığı kabuledilmektedir. Bölgeye atfedilen bu kutsallık, sonraki dönemlerde dedeğişen tanrı isimleri ve inançlarla devam etmiştir. Milas Gencik Tepe Höyüğünden ele geçen buluntular bölgenin kal-kolitik çağına ışık tutsa da, bu döneme ait verilerimiz hala yetersizdir.Bölgede yerleşim izlerinin bilindiği bir diğer dönem de Erken TunçÇağıdır. Bu döneme ait elimizdeki bilgiler sistemli kazılar aracılığı ileelde edilmemiştir. Verilerin çoğu yüzey araştırmalarına ya da raslan-tısal buluntulara dayanmaktadır. M.Ö. 2. bine ait Hitit kaynaklarındabölgenin ismi Karkisa olarak geçmektedir. Bununla birlikte, bölgedeyakın zamanda ele geçen ve M.Ö. 14. yüzyıla tarihlenen Hitit- Luvidilindeki bir yazıtla da bölgenin Hitiler ile ilişki içerisinde olduğu bir 4

kez daha anlaşılmıştır. Yine aynı bin yıl içerisinde, Müsgebi (Ortakent-Bodrum), Knidosve Stratonikeia’da bulunan M.Ö. 15. ila 13. yüzyıla ait seramiklerbölgenin o tarihlerde batıdaki kültürlerle olan ilişkisini göstermesiaçısından önemlidir. M.Ö. 2. binin sonundan itibaren batıdan Karia Bölgesine Dor göç-lerinin olduğu kabul edilmektedir. Kos ve Rodos adaları ile anaka-rada tutunmaya çalışan Dorlar, altı kentten oluşan “Dor Altı kenti”adlı birliği kurmuşlardır. Birliğin üyeleri arasında Karia’da bulunanKnidos ve Halikarnasos da yer almaktaydı. Ayrıca, birliğin toplanmamerkezi olarak da Knidos belirlenmişti. Buna rağmen, Yunan koloni-leşmesi kıyıdan öteye pek gidememişti. Bir köyler ülkesi olan Karia,iç kesimlerde kendi karakteristiğini korumuştur. M.Ö. I. bin içlerinde bölgeyle ilgili tarihi kayıtlardan biri, MylasalıArselis adlı bir Karia beyinin MÖ 7. yüzyılın başlarında Kral Gyges’inSard’daki Lidya tahtını ele geçirmesine yardım etmesi ile ilgilidir. Budönem içerisinde Anadolu’nun büyük bir bölümüne hakim olan Lid-ya egemenliğinin, Karia bölgesini de kapsadığı, fakat zorlu coğrafyasıdolayısıyla bölgede Lydia hâkimiyetinin çok da güçlü olmadığı düşü-nülür. PERS DÖNEMİ ve HEKATOMNOS AİLESİ M.Ö. 546 yılında Lidya krallığına Persler tarafından son verilmesiile birlikte, tüm Batı Anadolu Pers kontrolüne girmiştir. General Har-pagos önderliğindeki Pers ordusu, öncelikle İon kentlerini kontrolaltına aldıktan sonra Karia’ya ulaşmıştır. Karia kentlerinden sadecePedasa bu işgale karşı koymuş, ama başarılı olamamıştır. Perslerin Anadolu’daki hâkimiyetinin başlamasından yaklaşık elliyıl sonra, M.Ö. 5. yüzyıl başlarında Perslere karşı ayaklanan İonya-lılara, başlangıçta kararsız olmalarına rağmen bir süre sonra Karia-lılar da katılmışlardır. Kötü yönetilen ayaklanma sonucunda MiletosPersler tarafından ele geçirilmiş, Pers komutanı Daurises’in ordusuile Marsyas (Çine) Çayı yakınlarında karşılaşan Karialılar bozguna uğ-ratılmışlardır. Labraunda’da buluşup ne yapacaklarına karar vermeyeçalışan Karialılar, Miletos’tan gelen yardım ile Perslilerle tekrar çar-pışmaya karar vermişler, ancak yenilerek Mylasa’yı kaybetmişlerdir.Bu yenilginin ardından Halikarnasos’a doğru yürüyüşe geçen Persordusunu Pedasa yakınlarında pusu kurarak bozguna uğratmışlardır. Perslerin Yunanlılara karşı M.Ö. 490 da Maraton, M.Ö. 480 yılındada Salamis ve Plataia’da yenilmesi üzerine, Anadolu’daki hakimiyet-leri bir süreliğine azalmıştır. Bu sırada Atinalılar Attika-Delos Denizbirliğini kurmuş ve Ege kıyılarındaki birçok kent bu birliğe üye ol-muştur. Perslerin yeniden güçlenmemesi için çeşitli biçimlerde vergitoplayan birlik, Atina’nın Pelopones savaşında Sparta’ya yenilme-siyle son bulmuştur. Bu savaşın akabinde, M.Ö. 387 yılında “KralBarışı” antlaşması ile tüm Anadolu kentleri tekrar Pers egemenliğine 5

girmiştir. M.Ö. 4. yüzyılın başında, Perslerin Karia satraplığının başınaMylasalı Hyssaldomos geçer. Onu, aileye ismini veren Hekatomnosve M.Ö. 377 yılında da Mausolos izler. Hekatomnos ailesi özellikleMausolos’tan sonra Karia’yı iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde isePers İmparatorluğuna bağlı bir satraplık haline getirir. Mausolos ka-rısı ve aynı zamanda kız kardeşi olan Artemisia ile birlikte bölgedeönemli değişikliklere imza atar. Başkent içerdeki Mylasa’dan denizkenarındaki Halikarnasos’a taşınır. Kent yeni surlarla çevrelenirken,tiyatro, saray, liman gibi yapılar inşa edilir. Boşaltılan Leleg yerleşim-lerindeki halk, yeni başkente yerleştirilir. Bölgenin sınırları genişleti-lir, Latmos ve Kaunos kentlerinin surları güçlendirilir. Latmos kenti-nin ismi, Herakleia olarak değiştirilir. Kült merkezi Labraunda’ya yeniyapılar inşa ettirilir. Mausolos’unun en önemli eseri ise kendisi ve karısı Artemisia içinyapımına başladığı ama erken ölümü ile birlikte inşaatına karısının Labraunda Antik Kentidevam ettiği anıtsal mezardır. Bugün dünyanın yedi harikasındanbiri olarak bilinen yapı, yaklaşık olarak M.Ö. 4. yüzyılın ortasına ta-rihlenir. Yüksekliği yaklaşık 50 metre olan yapının mimarları olarakPytheos ve Satyros’un adı geçer. Heykeltıraşları ise o dönemin enünlü isimlerinden Skopas, Leokhares, Bryaksis ve Timotheos’tur. M.Ö. 353 yılında Mausolos’un ve ardından Artemisia’nın ölmüyle,kardeşleri İdreus başa geçer. Küçük kız kardeşi Ada ile evlenen İdre-us, Mausolos’un başarılı yönetimini devam ettirir. Satraplığının sınır-larını biraz daha genişletir, Labraunda’ya yeni yapılar ekler. İdreus’unM.Ö. 344 yılında ölümüyle yönetimi ele geçiren küçük kardeş Pikso- 6

daros, Ada’yı Alinda’ya sürgüne gönderir. Diğer kardeşleri gibi tamyetkili bir Satrap olamayan Piksodaros, yönetimi Persler tarafındanatanan Orantobates ile paylaşmış ve Orantobates, İskender’in gelişi-ne kadar yönetimde kalmıştır. İSKENDER, ARDILLARI ve ROMA TARİHİ İskender’in M.Ö. 334 yılında Küçük Asya’ya ulaşıp Pers orduları-nı bozguna uğratması ve kentleri kontrol altına alması çok hızlı ol-muştur. Anadolu’ya Kuzeybatıdan giren Büyük İskender, Batı Ana-dolu kıyı hattını izleyerek Kariaya ulaşır. Karia başkenti Halikarnasosİskender’e Anadolu’da direnç gösteren nadir kentlerden biridir. Budirenç sonucunda İskender tarafından cezalandırılan tüm kent yakı-lıp yıkılmış, sadece Mausoleum’a dokunulmamıştır. İhtişamını kay-beden kent bir daha eski haline gelememiştir. İskender, bölgeninyönetimini iyi ilişkiler kurduğu Ada’ya bırakmıştır. Büyük İskender’ingenç yaşta ölmesinden sonra ortaya çıkan karmaşa sırasında, Adatarih sahnesinden çekilir; bu yüzden Ada’nın yönetiminin ne kadarsürdüğü bilinmez. İskender’in generalleri önce fethedilen topraklarıbölüşme yoluna gitse de, daha sonra çarpışmaya başlamışlar ve buçarpışmalar sonucunda Yunanistan’da Makedonya, Mısır’da Ptole-maios ve Suriye’de Selevkos krallıkları kurulmuştur. Bu üç krallığınAnadolu için savaşına, M.Ö. 280 yılında kurulan Bergama Krallığı ek-lenir. M.Ö. 3. yüzyıl genel olarak, Karia ve tüm Anadolu için karışıkbir dönemdir ve bunun en büyük sebebi Selevkos-Ptolemaios çatış-masıdır. M.Ö. 2 yüzyıl başlarında sınırlarını tekrar genişletmeye çalışanSelevkos’lar Roma orduları tarafından Magnesia’daki savaşta durdu-rulurlar. Bu savaş sonunda imzalanan Apameia Antlaşmasıyla Kariabölgesinin kontrolü Likya ile birlikte Rodos adasına bırakılır. Ancakyaklaşık yirmi yıl süren Rodos egemenliği bölgede kabullenilmez veayaklanma çıkar. Ayaklanma başarısızlığa uğrasa da, M.Ö. 167 yılın-da Roma senatosu bölgenin özgürlüğünü tanır. Son Bergama Kralı III. Attalos’un Bergama Krallığını Roma’ya bırak-ması ile Anadolu’da kesin bir Roma yönetimi başlar ve Karia, Romakontrolüne girer. Bu dönemde Bergama Krallığının önceden kontrolettiği bölgeler Roma tarafından Asya eyaleti yapılmış, Karia da bueyalete bağlanmıştır. M.Ö. 31 yılında Actium savaşında, Antonius’a karşı zafer kaza-nan Octavianus, Augustus adını alarak imparator olmuştur. Bu olayRoma’nın doğu eyaletlerinin durumlarının hızla düzelmesini sağ-lamış ve İmparator Karia’ya özel bir ilgi göstermiştir. Augustus ilebaşlayan Pax Romana (Roma Barışı) ile birlikte, halkın refah seviyesiartmıştır. M.S. 3. yüzyıl bölgede düşüşün başladığı dönemdir ve bu yüzyılınsonuna doğru İmparator Diocletian, Karia’yı ilk kez ayrı bir eyalethaline getirmiştir. 7

BİZANS VE TÜRK TARİHİ Hristiyanlığa geçişin hayli uzun sürdüğü Karia, Roma İmparatorlu-ğunun M.S. 394 yılında ikiye ayrılması ile Bizans İmparatorluğununtopraklarına dahil olur. M.S. 7. yüzyıldaki Arap akınlarından, özelliklekıyıdaki Knidos ve Halikarnasos kentleri kötü bir şekilde etkilenmiş-tir. Antik dönemde koyun çıkışının Büyük Menderesin taşıdığı alüv-yonlarla kapanıp göl haline gelmesi ile izole bir yapıya bürünenHerakleia Latmos ve ulaşım güçlüğü ve saklanma olanakları ile Beş-parmaklar, M.S. 7. yüzyıldan itibaren Hristiyan keşişler için cazibemerkezi olmuştur. Bu dönemde, on üç manastır ve çok sayıda kiliseinşa edilmiştir. Bu manastırlardan en ünlüsü, Genç Aziz Paul’a aitolan ve 10. yüzyıla tarihlenen Arap Avlusudur. Diğer manastırlardanbazıları hala ayaktadır ve kiliseleri süsleyen fresklerin pek çoğu iyidurumdadır. M.S. 11. yüzyılda İran üzerinden Anadolu’ya göçen Türklerin var-lığı, bölgede 13. yüzyıldan itibaren Menteşe Beyliğinin kontrolü ilekendisini hissettirir. Bu yerel Anadolu-Türk Beyliğinin başkenti Mi-las yakınlarındaki Beçin’dir. 14. yüzyılın sonu, 15. yüzyılın başlarındabölgede gücü hissedilmeye başlanan Osmanlı İmparatorluğu, 1402yılında Moğollara yenilince, daha önce İzmir’de kaleleri olan St JeanŞövalyeleri Osmanlı’dan yeni bir kale yeri göstermesini istemiş veOsmanlılar onlara Halikarnasos’u vermiştir. Yapımı 100 yıldan uzunsüren kale, 16. yüzyılda Osmanlı topraklarına dahil edilmiştir. Kalegünümüzde Sualtı Arkeoloji Müzesi olarak kullanım görmektedir. 1. Dünya savaşı sonunda verilen Kurtuluş mücadelesi ile kurulanModern Türkiye Cumhuriyetinde bölge, arkeolojik ve tarihi zengin-likleri, doğal güzellikleri, Ege Bölgesi ve Akdeniz arasındaki geçişkonumu ve derin kültürü ile Türkiye’nin en güzel bölgelerinden biriolma özelliğini halen korumaktadır. 8

3. BÖLÜM YÜRÜYÜŞE HAZIRLANIRKEN İKLİM/HAVA DURUMU Yazları sıcak ve kurak, kışları 1200 metreden yüksek tepelere ya-ğan yağmur ve kar ile ılıman olan bölgenin içeri kesimi ve sahil kesi-mi arasındaki sıcaklık farkı 10oC kadar oynamaktadır. İLKBAHAR (Mart-Nisan-Mayıs) Mart ayından itibaren bölge yabani çiçeklerle doludur, gündüz sı-caklığı 15-18oC iken kışlar hala serindir (donma noktasının üzerin-de). Yağmur bütün gün değil de, ani ve şiddetli rüzgar şeklinde yağar. Nisan ayında gündüz sıcaklığı 18 ila 20oC’ye varır ve Mart ayındakikadar yağış olmamaktadır. Çoğu akşam polar ceketinizi giymek du-rumunda kalabilirsiniz. Mayıs ayı itibariyle sıcaklıklar 20oC’lerde sey-rederken deniz yüzülecek kadar sıcak olmaktadır. Yağmur çok nadirolmakla birlikte gece sıcaklığı 12oC’nin altına düşmemektedir. YAZ (Haziran-Ağustos) Haziran ayından itibaren ısınan bölgede gündüz sıcaklığı 30oC’ninüzerindedir ve hatta Temmuz aynının sonuna doğru ve Ağustos ayın-da 40oC’ye kadar çıkmaktadır. Karia Yolu bu mevsimde yürüyüşe uy-gun değildir. Eğer öğleden sonra kısa etaplarda yürüyorsanız, yeterlisuyunuzun olduğundan ve güneşten korunduğunuzdan emin olun. SONBAHAR (Eylül-Kasım) Eylül aynın ortasından itibaren hava, dolu bir çanta ile yürünecekkadar serinler. Deniz ılıktır ve gece sıcaklığı iyidir. Ekim yürümek içinideal bir aydır; ay ortasında ve sonunda olmak üzere iki fırtına olur. Kasım ayında hava düzenli hale gelir, deniz ılıktır ve tatil sezonuEkim sonunda bittiği için bölge size kalır. Gündüz sıcaklığı 18 ila 20oColur. Geceler serinler ve saat 18.00’de karanlık basar. KIŞ (Kasım-Şubat) Kışlar ılıktır, sahil boyunca gece sıcaklığı nadiren sıfırın altına dü-şer. Gündüz sıcaklığı 8 ila 18oC arasında değişir. Yüksek basınç güneşışığı, bulutsuz bir gökyüzü ve soğuk geceler yaratırken, alçak basınçEge denizinden içerilere doğru esen rüzgarlar ve yağmur getirir. 9

Bölgenin üç günlük ve daha uzun süreli hava tahminini veren çoksayıda internet sitesi bulunmaktadır. Yararlı bulduğumuz sitelerdenikisi şunlar: www.poseidon.hcmr.gr www.accuweather.com SIRT ÇANTANIZI HAZIRLARKEN ÇANTA Sırtınızın uzunluğuna uyumlu, destekli ve belden ayarlanabiliromuz askıları olmalıdır. Bir günden fazla kamplı yürüyüş için kampmalzemeleri ve su dahil her şeyi taşımak için 60 litre kapasiteli birçanta gerekir. Sırt çantanızın su geçirmez bir kılıfı olduğundan eminolun ya da yanınıza küçük bir su geçirmez çanta alın. Rahat etmekuralı vücut ağırlığınızın üçte birinden azını taşımaktır. ÇADIR Sert rüzgarlara karşı durabilecek gergi iplerine sahip, çift tenteli,tabanlı ve sineklikli olmalıdır. Tabut şeklindeki tek kişilik çadırlar 1kilogram ağırlığındadır. Sıcak olduğunda dış tenteyi kaldırıp rahatsı-lık verici böcekleri ve sinekleri durduran iç tenteyi kullanabilirsiniz. UYKU TULUMU Yılın hangi zamanında yürüdüğünüze bağlı olarak değişir. Kışınaşırı soğuklarda sıcaklık -5oC’nin altına düşmez. Sıkıştırma torbalarıtulumun boyutunu küçültüp sırt çantanızda önemli bir yer açar. MAT Çok rahat olan “Therm a rest” tarzı şişme matlar az yer kapladık-ları için tavsiye edilir, 75 santimetre uzunlukta oldukları için alan ka-zandırırlar. CEP TELEFONU Rotanın %80’inde telefon çekmektedir. Köy kahvesinde çayınızıyudumlarken telefonunuzu şarja takmayı unutmayın! KIYAFET Kıyafet yılın hangi zamanı yürüyüş yapmayı planladığınıza göredeğişir (İklim/Hava durumu bölümüne bakınız). Su geçirmez montve pantolon, polar ceket, şapka, eldiven ve geceleri sıcak tutacakgiysiler Kasım-Mart arası önemlidir. » Katmanlı giysiler- iyi yalıtım sağlar. » Polar- vücudunuzu post gibi sarar. » Uzun yürüyüş pantolonları- genelde hafif olur ve dikenli çalılık-lardan korur. 10

» Uzun ve kısa kollu içlikler- (sentetik yürüyüş içlikleri teri emer vepamuktan daha çabuk kururlar). » Yürüyüş çorapları- normal çoraplardan daha kalın olup sert ze-mine karşı ayakları korurlar. » Yüzme kiti- çoğu ıssız olan muhteşem sahillerde kullanabilir. BOTLAR Karia Yolu engebeli, taşlık ve sert zeminlerden geçiyor, eğer dolubir çanta ile yürüyecekseniz, sağlam tabanlı ve bilek destekli bir çiftbot edinmeniz gerekir. Eğer hafif bir çantayla günlük yürüyüş yapa-caksanız, yine tabanı sağlam ve bilek desteği olan hafif botlar ya dasağlam ayakkabılar kullanın. Yeni alınan botların uzun mesafe yürü-yüş yapmadan önce giyilmesi gerekir. YÜRÜYÜŞ BATONLARI Dizinizdeki baskıyı hafifletirler. Çoğu yaylı ve katlanabilirdir. Kullan-madığınız zamanlarda katlayıp sırt çantanızın yanına takabilirsiniz. OCAK ve KAMP SETİ Kamp ocakları her köy bakkalında bulunmamaktadır. Sıvı yakıt(benzin, ispirto vb.) kullanan ocaklar için rota üzerindeki yerlerdenyakıt bulabilirsiniz. ÇAKI İsveç çakısı ya da katlanabilir bıçak kullanışlı olabilir. DÜDÜK Acil durumlarda ya da dikkat çekmek için sırt çantanıza takabilir-siniz. KAFA LAMBASI Kamp yaparken oldukça kullanışlı olan kafa lambası iki elinizi ser-best bırakmanızı sağlamanın yanında acil durumlarda işaret vermekiçin de kullanılabilir. MATARALAR Alüminyum ya da sert plastik şişeler ve su torbaları bakkaldan al-dığınız 1.5 litrelik şişelerden daha sağlamdır. GÜNEŞ KORUMASI Kışın bile güneşin etkisini küçümsemeyin! Şapka- tam koruma sağlayan geniş kenarlı ya da lejyoner tipi tav-siye edilir. İnce bir şal ya da yazma da başınıza güneş geçmesini en-geller. Güneş gözlüğü- UV korumalı gözlükler gözlerinizi zararlı ışınlardankorur. 11

KATLANABİLİR KÜREK Tuvalet amaçlı sığ çukurlar açmak için kullanılır. Atık kağıtları yanı-nıza alabilir ya da kamp ateşinde yakabilirsiniz. SU GEÇİRMEZ ÇANTALAR Telefon kılıfından, haritalığa ve sırt çantası yağmurluğuna kadartüm ekipmanlarınızı %100 kuru tutan su sızdırmaz çantalar çeşitliboyutlardadır. FOTOĞRAF MAKİNESİ Etkileyici yerleri ve manzaraları kaydetme fırsatını kaçırmayın! DİĞER Pil, çakmak, değerli eşyalarınız için bel cüzdanı, mum, böcek spre-yi/kremi 12

4. BÖLÜM GÜVENLİK VE İLK YARDIM Acil bir sağlık sorunu yaşandığında ne yapılacağını bilmek ve bunahazırlıklı olmak hem sizin hayatınızı hem de başkalarının hayatınıkurtarabilir. Uzun mesafe yürüyüşünüze başlamadan önce, grubu-nuzdaki en az bir kişinin ilk yardım kursu almış olması tavsiye edilir.Pratik teknikler ve ilk elden bilgi veren bu kurs, bir kitaptan ya dainternetten öğrenemeyeceğiniz bir değere sahip. Acil yardım ve kurtarma hizmetleri sunan sağlık/seyahat sigorta-nızın tamam olduğundan emin olun. Nerede olduğunuzu, iletişimbilgilerinizi ve seyahat planınızı bir tanıdığınıza bildirin. Yürüyüşün bazı bölümleri çok uzak olduğundan ve başınıza bir şeygeldiğinde yardımın ulaşması uzun sürebileceği için, özellikle kadın-ların yalnız yürümemesi tavsiye edilir. İLK YARDIM ÇANTASI Yürüyüşe çıkmadan önce ekipmanlarınızın en önemli parçaların-dan biri olan ilk yardım çantasını hazırlarken çok dikkatli olmanızgerekir. Piyasada hazır ilk yardım çantaları satılmaktadır. Ben kendi-me eczaneden kolaylıkla edinilebilecek (aşağıda listesi verilen) dahafazla malzeme içeren ve küçük bir çantada taşınabilen bir ilk yardımçantası hazırlıyorum. » Lateks eldiven (2), bir kullanımlık » Elastik sargı bezi » Selobant » Kelebek dikiş bantı » Flaster bant » Steril gazlı bez » Üçgen sargı bezi » Böcek sokmalarına karşı sprey ya da losyon anestezikler İLAÇLAR » İbuprofen -antienflamatuar ve hafif ağrı kesici (ilaç veya krem) » Antihistaminlik tablet (Alerjiler için) » Antibiyotik krem » Hidrokortizon krem » İyodin budatiyen » Su arıtma tableti » Elektrolit tabletler » Diyare önleyici tablet » Vazelin » Küçük not defteri ve kalem » Acil durum battaniyesi 13

» Makas » Cımbız » Tırnak makası » 20 ml şırınga » Moleskin gazlı bezi ve jel » El antiseptiği » Çengelli iğne TEDAVİ SU TOPLAMALAR Ayakkabı ya da başka nedenlerden dolayı ayağınızda bir kabartı yada tahriş oluştuğunda yürümeyi bırakın. Tahriş olan bölgeyi, su top-lamadan önce tedavi etmek hem daha kolaydır hem de daha az acıvericidir. Eğer bölge su toplamışsa, üzerine gazlı bez örtün ya da jelsürüp bantlayın. Eğer su toplayan yer büyümüşse, kabarcığı patlatıpsuyu dışarı akıtın, enfeksiyon kapmaması için kremleyip bantlayın.Ben böyle bir durumda, parmaklarımı tümden bantlayıp sürtünmeyiengelliyorum. BURKULMALAR » Hareket etmeyin, durun. » 10 dakika boyunca soğuk su uygulayın. » Elastik bantla sarın. » Şişkinliği azaltmak ayağı yukarı seviyede (kalp seviyesinden yu-karıda) tutun. KIRIKLAR Açık kırıkları olabildiğince temiz tutun, uygun bir malzemeden,örneğin mat ve batonlardan bir atel yapın. Geniş bir bandaj kulla-nın ve ateli yerinde tutmak için, kan akışını engellemeyecek şekildebağlayın. DEHİDRASYON Yeterli su içtiğinizi düşünseniz de dehidre olabilirsiniz. DİKKAT: Yü-rüyüşün bir çok bölümünde az su kaynağı var. Sıcakta yürümek, suve tuz takviyesi yapılmadığında, halsizlik yaratır. Dehidrasyonun enyaygın belirtisi baş ağrısıdır. GÜNEŞ YANIĞI Vücudunuzu güneşten korumamak sizin hatanız olur. Bölgede gü-neş çok kuvvetli ve etkili. Omuzlarınız yanacak olursa sırt çantanızıtaşımak acı verici olur. Ayrıca, güneş yanığı ileride cilt kanserine deyol açabilir. GÜNEŞ ÇARPMASI Terleme ve vücudun diğer ısı düzenleyicileri durduğunda sıcak 14

çarpması çok tehlikeli olabilir. Sıcak çarpan kişinin vücut ısısı 40oC’ninüzerine çıkıp bilinç kaybına neden olabilir ki bu durumda derhal te-davi edilmesi gerekir. Soğuk su kullanılarak vücut ısısı düşürülebilir.Örneğin, kişinin vücudu ıslak çarşaflarla ya da kıyafetlerle sarılabilir. Güneşten korunmanın en iyi yolu geniş kenarlı şapkadır. HİPOTERMİ Bölge genelde sıcak olsa da soğuk esen rüzgarlar ve ıslak kıyafetlervücudun yalıtım yapma yeteneğini düşürebilir. Hipotermi, vücut ısı-sının 35 dereceye ve altına düşmesiyle oluşur. Vücut hayatta kalmadurumuna geçer; normal beyin ve kas fonksiyonlarında bozukluklabirlikte önemli olmayan fonksiyonları kapatır. Semptomları arasındaderide solgunluk, kontrol edilemez titreme, halsizlik ve vücudun altkısmının aşırı soğuk olması vardır. Daha fazla ısı kaybetmek tehlikeliolabilir, bu yüzden hipotermi yaşayan kişi sıcak bir yere (çadır) götü-rülmeli, vücudu kıyafet, uyku tulumu ya da vücut teması ile ısıtılıpyalıtılmalıdır. Sıcak bir içecek de faydalı olur; acil servislerle temashalinde olunması gerekir.BÖCEK ISIRIĞI ve SOKMASIArıcılık bölümüne bakınız. KENELER Bu küçük kan emiciler, hastalığa ve enfeksiyona neden olabilmek-tedirler. Özellikle baharda, bitkilerin ve çimenlerin arasında, köpek-lerin üzerinde kolaylıkla seçilebilirler. Kene tarafından ısırıldığınızda, keneyi bir cımbız yardımıyla, deri-nin dibinden tutun, yavaşça çekip çıkarın. Isırılan bölgeyi temizleyin.ACİL SERVİSLER VE NUMARALARIACİL SERVİS 112JANDARMA 156 AKUT İstanbul Merkez: (Arama ve 0 (212) 217 04 10Kurtarma Derneği) Bodrum Ekibi: 0 549 301 14 19ORMAN YANGINI 177SAHİL GÜVENLİK 158ACİL SERVİSLER VE NUMARALARIMarmaris Devlet Hast. 0 (252) 412 10 29Datça Devlet Hast. 0 (252) 712 30 82Muğla Devlet Hast. 0 (252) 214 13 26Bodrum Devlet Hast. 0 (252) 313 14 20Milas Devlet Hast. 0 (252) 512 10 07Yatağan Devlet Hast. 0 (252) 572 50 34Çine Devlet Hast. 0 (252) 711 00 95 15



5. BÖLÜM YÜRÜYÜŞ SIRASINDA ROTA Karia Yolu’nun ana rotası İçmeler’den başlayıp Karpuzlu’da sonbulmaktadır. İki yerde ana hattan ayrılan alternatif rota Bozalan’danBodrum’a ve Akyaka’dan Stratonikeia’ya kadar gitmektedir. REHBER KİTAP Etap etap ayrılmış olan yürüyüşler linear şekilde yazılmıştır. Bütünrotayı tek seferde yürüyecek kişi sayısının çok az olacağını düşüne-rek, yürüyüşler birbirinden bağımsız bir şekilde yazılmıştır. Her eta-bın sonunda ulaşım bilgilerine de yer verilmiştir. Bu şekilde kitabındaha kullanışlı olacağını düşünüyoruz. MESAFE: Toplam etap uzunluğu. Etap içerisinde geçen yerlereolan mesafeler metinde verilmiştir. SÜRE: Uzun molaları kapsamayan genel yürüyüş süresi (dolu çan-ta ile). ARAZİ: Toplam iniş çıkış bilgilerinin de belirtildiği rotanın özeti. İLGİ ÇEKENLER: Rota boyunca göze çarpan yerler ve noktalar ULAŞIM: Yerel ulaşım bilgileri İŞARETLEME Rota, Türkiye’deki diğer uzun mesafeli yürüyüş rotalarında olduğugibi kırmızı ve beyaz çizgilerle işaretlenmiştir. Çizgiler patikayla paralel gitmektedir. Çizgiler patikanın gittiği yönü göstermektedir. Yanlış yol. İşaretlemeler, zorlu patikalarda daha sık, kolay yollarda ise 200metrede bir düzenli aralıklarla yapılmıştır. Rota boyunca iki yönlüolarak yapılan İşaretlerin sıklığı yol ayrımlarına yaklaştıkça artmak-tadır. İşaretler çoğunlukla taşlara, bazen ağaçlara bazen de arazinindurumuna göre başka şeylerin üzerine konulmuştur. Kaybolursanızdoğru olduğunu düşündüğünüz yoldan gitmek yerine, en son gör-düğünüz işarete geri dönüp bir sonraki işareti aramanız her zamandaha iyi olacaktır. YÖNLENDİRME LEVHALARI Rota üzerine yerleştirilmiş olan 220 yönlendirme levhası kitaptayazan yürüyüşler ile paralel gitmektedir. Levhalar yürüyüş yönünüve varılacak yere olan mesafeyi göstermektedir. Ayrıca her yürüyüş 17

bölümünün başında bilgi panoları bulunmaktadır. GPS Tüm rotanın GPS koordinatlarına web sitesi aracılığıyla ulaşılabilir. HARİTA 1/100.000 (1cm = 1 km) ölçekli haritada rotanın geçtiği güzerga-hın yanı sıra antik kentler ve su kaynakları gibi bilgiler de belirtilmek-tedir. Harita bölgeyi araba veya bisiklet ile gezmek isteyenler için dekullanışlıdır. WEB SİTESİ www.kariayolu.com Rota ile ilgili güncel bilgiler ve sorularınız için lütfen web sitesiniziyaret edin. KONAKLAMA Rota üzerindeki köylerin çoğunda konaklama imkanı bulunma-maktadır, ancak rota popülerleştikçe bu durum değişecektir. Her za-man güncellenecek olan web sitesinde yeni ve tavsiye edilen yerlerhakkında bilgi verilecektir. KAMP Rota üzerinde kamp yapmak için oldukça güzel yerler bulunmak-tadır. Ancak rotanın büyük bir bölümü ormanlık bölgelerden ve ÖzelKoruma Alanlarından geçtiği için ateş yakmayınız. Lütfen kamp yap-tığınız alanı temiz bırakıp çöplerinizi yanınızda taşıyınız. ÖREN YERLERİNİN KORUNMASI Karia Yolu, Özel Çevre Koruma Alanlarının yanı sıra birçok antikkentten geçmektedir. Koruma altındaki bu yerlere herhangi bir za-rar vermek veya antik kentlerden herhangi bir şey almak yasaktır vesuçtur. Lütfen yürüdüğünüz bölgeleri koruyunuz. Bafa bölgesinde 8000 yıllık Neolitik döneme ait kaya resimleri veBizans dönemine ait freskler bulunmaktadır. Dış etkenlere karşı sonderece duyarlı olan bu duvar resimlerinin ve fresklerin fotoğrafınıçekerken kesinlikle flaş kullanmayınız, resimleri daha belirgin yap-mak için üzerlerine su dökmeyiniz ve resimlere dokunmayınız. Özel-likle bu resimlerin bulunduğu yerlerde kayalara veya resimlere zararvermeyiniz ve bu konuda ekstra özen gösteriniz. Antik kentlerin içerisinde işaretleme yapılmamıştır, rehber kitap-ta bu kentleri nasıl gezeceğiniz, ve rotanın nereden devam ettiğinibelirten açıklamalar yer almaktadır. Bu tarihi ve kültürel değerlerelütfen sahip çıkalım ve çöplerimizi yanımızda götürelim. 18

GERİ BİLDİRİM Karia Yolu yeni bir rota olduğu için, yapacağınız yorumlar ve ve-receğiniz öneriler, rota bilgilerini güncel tutmak açısından oldukçaönemlidir. Gökova Körfezine bakış 19

Çam FıstığıGünlük Ağacı Kardelen 20

6. BÖLÜM ÇEVRE BİTKİ ÖRTÜSÜ Türkiye’nin %25’i ormanlarla kaplı iken bu oran Muğla ili sınırların-da %67’ye varmaktadır. Yüksek tepelerle çevrili bu dağlık coğrafyaiçerisinde Karia yolunun geçtiği en yüksek nokta Bafa Gölü’nün kıyı-sından yükselen Beşparmak dağlarıdır (1370 m). Ormanların büyükçoğunluğunu Kızılçam ‘Pinus brutia’ ve Karaçam ‘Pinus nigra’ ağaç-ları oluşturmaktadır. Fıstığı toplanan Çam Fıstığı ‘Pinus pinea’ ağaç-ları Beşparmak dağlarının yamaçlarını donatmaktadır. Çam ağaçları,ardıç ve sedir ağaçlarının yetiştiği dağlık alanlara, 1000 metreninüzerine kadar yayılmaktadır. Önemli diğer ağaçlar arasında Bozbu-run Yarımadasındaki Bayır köyü etrafında yetişen Akdeniz servisi veKöyceğiz yakınlarında yetişen Günlük ağacı ‘Liquidambar orientalis’sayılabilir. Çınar ve zakkum ağaçları dere kenarlarındaki nemli top-rakları tercih eder. Çınar ağacı sıcak yaz aylarında gölge sağlamasıamacıyla camilerin veya kahvelerin yanına da ekilmektedir. MAKİ; bölgede daha alçak yüksekliklerde yetişen diğer bir bitki ör-tüsüdür. Çoğunlukla ormanlık alanların tahrip olduğu bölgelerde ye-tişir. Her dem yeşil sık ağaçlar arasında harnup, kermes, pırnal meşe-si, terebentin, süpürge ağacı ve sandal ağacı bulunmaktadır. Mersin,defne, katırtırnağı ve ladenler de bu tür bitki örtüsü içerisinde sa-yılabilir. Katırtırnağının sivri dikenleri yürüyüşçülerin düşmanlarıdır;belirli bir mesafeden altın sarısı çiçekleri (ilkbaharda) ile zararsız vesevimli görünürler. Bu istilacı ot yerel bitkilere baskın çıkıp patikala-rın kapanmasına yol açar. GARİK; genellikle küçük çalılıklardan oluşan bu bitki, makileregöre daha seyrek ve cılızdır. Ada çayı, keklik otu, kekik, lavanta vebahar ayında renkli renkli açan çiçekleriyle birçok aromatik bitki busınıfa girer. Soğanlı bitkiler arasında lale, çiğdem, zambak, sümbülve çeşitli renklerdeki çoğu endemik orkideleri içeren fritillaria cinsiçiçekler sayılabilir. Makiden garike geçiş arasında pek çok ara aşama vardır. Otlatılanhayvanlar, ağaçların ve çalıların yakıt ve kömür yapımı için kesilmesigibi insan müdahaleleri bunda büyük bir rol oynamaktadır. Makile-rin yok edilmesi sonucunda, ekilmeyen çayırlar, teraslar, bahçeler vegarikler ortaya çıkmaktadır. Seyrek taşlık alanlarda genellikle fazlaotlatılma yapılmış olmasından erozyon baş göstermiştir. Çirişotu veson baharda uzun ince bir sapın üzerinde açan küçük beyaz çiçek-leriyle deniz soğanları bu tür coğrafyalarda yetişen soğanlı bitkiler 21

arasındadır. Vadilerdeki ve ovalardaki toprağın çoğu ekilip biçilmektedir; Dal-yan ve Gökova çevresinde portakal ve limon, Datça bölgesinde ba-dem ve özellikle Milas-Karpuzlu çevresinde yoğunluk gösteren zey-tin ağaçları bulunmaktadır. Bölge yılın başından itibaren anemonlar, nergisler, süsenler veçiğdemlerle renklenir. Bahar başında kasımpatılar, taç papatyalar,kadife çiçekleri ve düğünçiçekleri sütleğenlere, ebegümeçlerine veburçaklara karışır. Gölgelik, nemli bölgelerde kadifemsi keselerindenfırlayan gelinçiçeklerinin dikenleri ve siklamenlerin desenli yaprak-ları ormanların zeminini süsler. Çimenlerin ve pembe glayöllerinarasında biten yabani gelincikler yeşille tezat oluşturur. Mayıs ayı-nın ortalarında çimenler sararır, yaz sıcakları bastırdığında ise renkcümbüşü ortadan kaybolur. Ekim ayında, Ağustos’ta açmış bitkilerarasına kar çiçekleri katılır. ÖZEL ÇEVRE KORUMA ALANLARI Gelecek nesiller için doğal habitatların tahrip olmasını ve kirlen-mesini önlemeyi amaçlayan üç Özel Çevre Koruma Alanı ve bir Tabi-at Parkı bulunmaktadır. 1.KÖYCEĞİZ-DALYAN Göl, delta ve İztuzu sahilinden oluşan bu alan adi deniz kaplum-bağası “Caretta caretta” ve yeşil deniz kaplumbağası için önemli biryuvalama bölgesidir. Delta, su kanalları, küçük göller ve sazlıklardanoluşan bir labirenttir; sazlıklarda çizgili kaplumbağa “Mauremys cas-pica”, benekli kaplumbağa “Emys orbicularis” ve de daha büyük yu-muşak kabuklu Nil kaplumbağası “Trionyx triunguis” yaşamaktadır.Köyceğiz gölünden deltaya doğru akan ırmak, koruma altındaki İz-tuzu sahilinden denize dökülür. Dört kilometre uzunluğundaki sahil,deniz kaplumbağalarını koruma bölgesidir. Birçok kuşun arasında,İzmir yalı çapkını hem şekil hem de renk açısından çok etkileyicidir. 2.GÖKOVA Kuzeyden ve güneyden yükselen çam ağaçlarıyla örtülü yamaç-ların arasındaki tarım arazisine kadar uzanan bataklık ve sulak biraraziye sahip kıyı ovası, Gökova Körfezi’nin sonunda yer almaktadır.Çok sayıda kuş türünün yanında, göçmen çıkrıkçı ördek sürüleri Ni-san ayı boyunca gökyüzünde görülebilmektedir. Avrupa susamurusulak arazilerde yaşar; balık, kurbağa ve diğer küçük sürüngenler-le beslenir. Deniz dünyasında nesli tükenmekte olan Akdeniz foku,Türkiye’nin güney batı sahillerinde görülebilmektedir. Boncuk ko-yunda bir pamuk balığı üretim ve besi alanı bulunmaktadır; bu ba-lıklar koyda sıklıkla görülen yunuslarla karıştırılmamalıdır. 22

3.DATÇA VE BOZBURUN Her iki yarımadanın tenha alanları, ülkenin başka bölgelerindenesli tükenmeye yüz tutmuş yabani hayvanları barındıran çam vemaki ormanlarıyla kaplıdır. Yarımadaların kızılçam ormanlarında kü-çük sıvacı kuşu (Anadolu sıvacısı) yaygın olarak görülür. Bu komik gö-rünümlü kuş iri bir kafaya, kısa bacaklara ve kuyruğa sahiptir. Uzunince gagası kızılçamın sert kabuğundan böcekleri çekip çıkarmakkonusunda çok iyidir. Vücudunun üst kısmı mavi-gridir, gözlerininüzerinden geçen siyah bir çizgi ve göğüs bölgesinde kestane rengibir yama vardır. Buna ek olarak, yazları falezleri mesken tutan karadoğan dahil pek çok göçmen kuş bulunmaktadır. BAFA GÖLÜ TABİAT PARKI Tabiat parkı olarak adlandırılan Bafa Gölü, 75 hektarlık bir alanasahiptir ve Büyük Menderes ırmağının deltasına bağlanmaktadır.Bafa Gölü çevresinde görülen pek çok su kuşu türü arasında olanDalmaçyalı pelikan burada ürer ve kışı geçirir. VAHŞİ YAŞAM Yaban domuzları “Sus sucrofa” bataklık ve ormanlık arazilerdeyaygın olarak görülür. Genelde geceleri yiyecek aramaya çıkan buhayvanlar yaz sonunda ekili tarlalara girip ekinleri tahrip ederler.Datça Yarımadasının daha uzak bölgelerinde, kuzey kıyılardaki çamve maki ormanlarında ise “Caracal caracal” dolaşır. Bu orta büyük-lükteki vahşi kedinin adı Türkçe “Karakulak” kelimesinden gelmekte-dir. Kedi, kulaklarının üzerindeki kara tüylerden dolayı bu ismi almış-tır. Karakulağın avladığı hayvanlar arasında, sık maki ormanlarındayaşayan dağ keçisi “Capra aegagrus” vardır. Bölgede ender görülenhayvanlar arasında boz ayı “Ursus arctos” ve yaban kedisi “Felix sil-vestris” bulunmaktadır. Bölgedeki kurtların nesli tükenmiş, geyik popülasyonu ise aşırıavlanmadan dolayı azalmış durumdadır; Anadolu leoparı “Panthe-ra pardus tulliana” ise artık görülmemektedir. Daha yaygın görülenhayvanlar arasında kızıl tilki, Avrupa porsuğu, oklu kirpi, kirpi, san-sar, ağaç sansarı, as, gri sıçan ve fare türler bulunmaktadır. Bölgedebolca bulunan Trakya tosabağası “Testudo hemanii” ve mahmuzluAkdeniz kaplumbağası “Testudo graeca” mart ayında kış uykusun-dan kalkarlar. Acem sincapları “Sciurius anomalus” taş duvarlardanve ağaçların tepesinden fırlayıverir; yaban tavşanları çayırlarda koş-turur. Ender olarak görülen yılanlar arasında zehirli engerek, zehirsiz ça-yır yılanı ve 2.5 metreye kadar ulaşabilen kamçılı yılan bulunmak-tadır. Salamender ve renk değiştirip bitki örtüsüne uyum sağlayanbukalemun dahil çok sayıda renkli sürüngene rastlanmaktadır. Ağaçların altındaki çalılıkların içi böcek kaynar. Çok sayıda böcektürü arasında peygamber devesi, fotoğraf çektirmek için her zaman 23

poz verir. Kelebek ve güveler, yıl boyunca zengin floradan beslenirler. Yusuf-çuk ve Kızböceği derelerin ve göllerin çevresinde görülebilmektedir. Orman yollarından yürürken, çam ağaçlarının dallarının uçları-na yapışmış keselere rastlanmaktadır. Bunlar Alay Kelebeklerinin“Thaumetopoea pityocampa” yuvalarıdır. Orta Avrupa ve Akdeniziçin tehdit oluşturan tırtıllar, çam iğneleri ile beslenirler ve çıplakelle dokunulduğunda tahrişe neden olan kıllarla kaplıdırlar. Tuhafdavranışları nedeniyle Alay Kelebekleri olarak adlandırılırlar: ormanzemininde arka arkaya dizilip ilerledikleri için uzaktan bakıldığındabir yılana benzerler. Krem renkli kelebeklere dönüşen bu tırtıllar ma-yıstan temmuza kadar etrafta uçuşurlar. Yusufçuk KUŞ HAYATI Avrupa ve Asya’dan göç ederken Türkiye’nin üzerinden geçen çoksayıda kuş, kuş gözlemciliğini popüler bir hobi haline getirmiştir.Kitapta Özel Çevre Koruma Alanlarındaki çok sayıda kuştan bahse-dildiği gibi, aşağıda bölgede görülen kuşların kapsamlı bir listesinibulabilirsiniz. YIRTICI KUŞLAR (Yerleşik) Kerkenez Falco tinnunculus Atmaca Accipiter nisus Çakır Accipiter gentilis Şahin Buteo buteo Kızıl şahin Buteo rufinus Tavşancıl Hieraaetus fasciatus Şah kartal Aquila heliaca Ak kuyruklu kartal Haliaeetus albicilla 24

Gökdoğan Falco peregrinus Puhu Bubo bubo YIRTICI KUŞLAR (Kış göçmeni ) Delice doğan Falco subbuteo Yılan kartalı Circaetus gallicus Küçük orman kartalı Aquila pomarina Şah kartal Aquila heliaca Aladoğan Falco vespertinus Ada doğanı Falco eleonorae YIRTICI KUŞLAR (Yaz göçmeni) Saz delicesi Circus aeruginosus Gökçe delice Circus cyaneus Küçük kerkenez Falco naumanni YIRTICI KUŞLAR (Göçmen) Balık kartalı Pandion haliaetus Aladoğan Falco vespertinus SU KUŞLARI ve YAĞMUR KUŞLARI (Kış ziyaretçisi) Bahri Podiceps cristatusKara boyunlu batağan Podiceps nigricollis Küçük batağan Tachybaptus ruficollis Karabatak Phalacrocorax carbo Küçük karabatak Phalacrocorax pygmeus Sığır balıkçılı Bubulcus ibis Balaban Botaurus stellaris 25

Boz ördek Anas strepera Fiyu Anas penelope Poyrazkuşu Haematopus ostralegus SU KUŞLARI ve YAĞMUR KUŞLARI(Kış göçmeni ya da yaz ziyaretçisi) Tepeli pelikan Pelecanus crispusErguvani balıkçıl Ardea purpurea Alaca balıkçıl Ardeola ralloides Gece balıkçılı Nycticorax nycticorax Küçük balaban Ixobrychus minutus Kaşıkçı Platalea leucorodia Çeltikçi Plegadis falcinellus Leylek Ciconia ciconia Flamingo Phoenicopterus roseus SU KUŞLARI ve YAĞMUR KUŞLARI (Yerleşik) Gri balıkçıl Ardea cinereaBüyük ak balıkçıl Casmerodius albusKüçük ak balıkçıl Egretta garzetta Suna Tadorna tadorna Angıt Tadorna ferruginea Yeşilbaş Anas platyrhynchos Sutavuğu Gallinula chloropus Sakarmeke Fulica atra SU KUŞLARI ve YAĞMUR KUŞLARI (Göçmen) Çamurcun Anas crecca Çıkrıkçın Anas querquedula 26

Kılkuyruk Anas acuta Kaşıkgaga Anas clypeata Halkalı cılıbıt Charadrius hiaticula Kızıl kumkuşu Calidris ferruginea DİĞER KUŞLAR (Yerleşik) Maskeli ötleğen Sylvia melanocephala Yelpazekuyruk Cisticola juncidis Kamışbülbülü Cettia cetti Ak kuyruksallayan Motacilla albaDağ kuyruksallayanı Motacilla cinerea Kaya kırlangıcı Ptyonoprogne rupestris Tarlakuşu Alauda arvensis Tepeli toygar Galerida cristata Boğmaklı toygar Melanocorypha calandra Yalıçapkını Alcedo atthis İzmir yalıçapkını Halcyon smyrnensis Alaca yalıçapkını Ceryle rudis Kınalı keklik Alectoris chukar Sukılavuzu Rallus aquaticus Akça cılıbıt Charadrius alexandrinus Dere düdükçünü Actitis hypoleucos Yeşil düdükçün Tringa ochropus Karabaş martı Larus ridibundus Gümüş martı Larus michahellis Kara sırtlı martı Larus fuscus Kaya güvercini Columba livia Kumru Streptopelia decaocto 27

Kukumav Athene noctuaAlaca baykuş Strix alucoAlaca ağaçkakan Dendrocopos syriacusOrtanca ağaçkakan Dendrocopos mediusKüçük ağaçkakan Dendrocopos minorDağ incirkuşu Anthus spinolettaÇalıkuşu Regulus regulusTaşkuşu Saxicola rubicolaGökardıç Monticola solitariusKızılgerdan Erithacus rubecula Karatavuk Turdus merulaUzun kuyruklu Aegithalos caudatus Remiz pendulinus baştankara ÇulhakuşuÇam baştankarası Parus aterBüyük baştankara Parus majorMavi baştankara Parus caeruleusAnadolu sıvacısı Sitta krueperiSıvacı Sitta europaeaTarla çintesi Miliaria calandraKaya çintesi Emberiza ciaİspinoz Fringilla coelebsSaka Carduelis carduelisFlorya Carduelis chlorisKetenkuşu Carduelis cannabinaKüçük iskete Serinus serinusSerçe Passer domesticusSığırcık Sturnus vulgarisAlakarga Garrulus glandarius 28

Kırmızı gagalı dağ kargası Pyrrhocorax pyrrhocorax Kuzgun Corvus corax Leş kargası Corvus cornix Küçük karga Corvus monedula DİĞER KUŞLAR (Yaz ziyaretçisi) Kara başlı çinte Emberiza melanocephala Kirazkuşu Emberiza hortulana Bülbül Luscinia megarhynchos Çalı bülbülü Cercotrichas galactotes Kuyrukkakan Oenanthe oenantheKara kulaklı kuyrukkakan Oenanthe hispanica Kara boğazlı ötleğen Sylvia rueppelli Sarı kuyruksallayan Motacilla flava Kara alınlı örümcekkuşu Lanius minor Kızıl başlı örümcekkuşu Lanius senator Kızıl sırtlı örümcekkuşu Lanius collurio Kum kırlangıcı Riparia riparia Ev kırlangıcı Delichon urbica Çorak toygarı Calandrella rufescens Çobanaldatan Caprimulgus europaeus İshakkuşu Otus scops Tepeli guguk Clamator glandarius Guguk Cuculus canorus Üveyik Streptopelia turtur Bıldırcın Coturnix coturnix Halkalı küçük cılıbıt Charadrius dubius Mahmuzlu kızkuşu Vanellus spinosus 29

Bataklık kırlangıcı Glareola pratincolaArıkuşu Merops apiasterEbabil Apus apusAk karınlı ebabil Apus melbaGökkuzgun Coracias garrulusİbibik Upupa epops Saz kamışçını Acrocephalus scirpaceus Büyük kamışçınKındıra kamışçını Acrocephalus arundinaceus Ak mukallit Acrocephalus schoenobaenus Hippolais pallidaZeytin mukallidi Hippolais olivetorumAk gözlü ötleğen Sylvia crassirostrisAk gerdanlı ötleğen Sylvia communisKüçük akgerdanlı ötleğen Sylvia currucaBenekli sinekkapan Muscicapa striataKızılkuyruk Phoenicurus phoenicurus DİĞER KUŞLAR (Göçmen) Kara sinekkapan Ficedula hypoleucaHalkalı sinekkapan Ficedula albicollis Söğütbülbülü Phylloscopus trochilus Çizgili ötleğen Sylvia nisoria Sarı mukallit Hippolais icterina Ağaç kamışçını Locustella fluviatilis Bataklık suyelvesi Porzana parva Bıldırcınkılavuzu Crex crex Uzunbacak Himantopus himantopus 30

Sarı bacaklı kumkuşu Calidris temminckii Ak kumkuşu Calidris alba Orman düdükçünü Tringa glareola Mavigerdan Luscinia svecica Döğüşkenkuş Philomachus pugnax Çamurçulluğu Limosa limosa Gülen sumru Sterna nilotica Küçük sumru Sterna albifrons Hazar sumrusu Sterna caspia Ak kanatlı sumru Chlidonias leucopterus Bıyıklı sumru Chlidonias hybridus DİĞER KUŞLAR (Kış ziyaretçisi) Bataklık çintesi Emberiza schoeniclus Öter ardıç Turdus philomelos Kara kızılkuyruk Phoenicurus ochruros Çıvgın Phylloscopus collybita Kara başlı ötleğen Sylvia atricapilla Dağbülbülü Prunella modularis Çayır incirkuşu Anthus pratensis Kara gagalı sumru Sterna sandvicensisKara karınlı kumkuşu Calidris alpina Küçük kumkuşu Calidris minuta Kızılbacak Tringa totanus Kara kızılbacak Tringa erythropus Suçulluğu Gallinago gallinago İnce gagalı martı Larus genei Akdeniz martısı Larus melanocephalus 31

BOTLARINIZI GİYİN VEYÜRÜYÜŞE BAŞLAYIN

7. BÖLÜM Karpuzlu (Alinda) Eskihisar (Stratonikeia)EGE MUĞLADENİZİ Bozalan Akyaka Bodrum GÖKOVA KÖRFEZİ Ekincik Dalyan İçmeler Hisarönü Eski Datça K AKDENİZBD GBOZBURUN YARIMADASI 141.2 kmDATÇA YARIMADASI 240.7 kmGÖKOVA KÖRFEZİ 139.2 kmİÇ KARİA 174.2 kmMUĞLA ÇEVRESİ 108.5 kmDALYAN - EKİNCİK 11 km 33

BOZBURUN YARIMADASI Yol Marmaris’in etrafından ve İçmeler’den geçip çam ağaçlarıylakaplı dağların içine doğru kıvrılarak gözden kaybolmaktadır… Türkiye’nin güneybatı köşesinde bulunan Bozburun Yarımadasınınel değmemiş güzelliği Marmaris’in kalabalığından sonra soluk alma-nızı sağlamaktadır. Nüfusu az olan yarımada yirmi bin sakine ev sa-hipliği yapmaktadır. Bölgenin idari merkezi olan Bozburun kasabasıgeleneksel gulet imalatı ile ünlüdür. Korunaklı körfezleri ve koylarıkış aylarında tekneleri ağırlar; tekneler tamir ve bakım için karayaçıkarılıp ahşap desteklere dayanır. Yazları çeşit çeşit tekneler bütünyarımada boyunca liman önlerine demirlenmiş ya da bağlanmış ola-rak görülebilir. Yarımadanın üst yarısı korunaklı koylardan yükselen dik yamaçlarıile dağlık ve ormanlıktır. Güneye doğru orman çorak, kayalık bir ara-ziye dönüşmektedir. Burası, yarısı toprağın altında kalmış kalıntılar,yarısı gizli vadileri ve kuytu limanları gözetleyen kalelerle doludur. Keşif yapmak isteyen yürüyüşçüler için gözlerden uzak ve zorulaşılır olan bu yarımada oldukça ideal. Yolların olmadığı yerlerde,eski yollar ve patikalar denizin karşısındaki Yunan adaları Symi’yi veRodos’u gören her manzara noktasına erişmek için temizlenmiştir.Rota her köşesinden büyüleyici görüntüler ve manzaralar sunan çokçeşitli araziden geçmektedir. Engebeli araziden geçim sağlayan çoksayıda geleneksel köy olduğu gibi turizmin ihtiyaçlarına cevap verensahil kasabaları da bulunmaktadır.İÇMELER-HİSARÖNÜ1. İÇMELER-AMOS 10.3 km2. AMOS-BAYIR 15.1 km3. BAYIR-TAŞLICA 18 km4. TAŞLICA-TOLA 18.4 km5. TOLA-TAŞLICA 20.3 km6. TAŞLICA-SELİMİYE 20.7 km7. SELİMİYE-ŞELALE 19.5 km8. ŞELALE-HİSARÖNÜ 18.9 kmTOPLAM MESAFE 141.2 km 34

İÇMELER Üç tarafından çam ağaçlarıyla kaplı tepeler ile çevrili İçmeler, KariaYolunun resmi başlangıç noktasıdır. Marmaris’in 8 km. güneybatı-sında, Bozburun ve Datça Yarımadalarının başlangıcında yer almak-tadır. Eskiden küçük bir balıkçı kasabası olan İçmeler, günümüzdekoy boyunca yayılan turistik sitelerle Marmaris’in banliyösü halinegelmiştir. Ana cadde boyunca her türden restoranı ve deniz kıyısın-daki büyük otelleri ile daha çok tatilciler için paket programlar sun-maktadır. ULAŞIM OTOBÜS Marmaris’ten İçmeler’e düzenli dolmuş seferleri mevcut. AyrıcaHaziran ayından Eylül ayına kadar rıhtımdaki turist ofisinin yanındankalkan tekneler var. Marmaris’teki ana otogardan Türkiye’nin her ya-nına giden otobüs seferleri bulmak mümkün. UÇAK Dalaman havaalanından kalkan Havaş otobüsleri Marmaris’in oto-büs terminaline 1.5 saatte varıyor. Havaalanından İçmeler, taksi ile160 lira tutuyor. (2013) FERİBOT Yıl boyunca Marmaris ile Rodos arasında işleyen araba feribot se-ferleri var. 35

1. İÇMELER - TURUNÇ - AMOSMESAFE: 10.3 km. İçmeler - Turunç arasındaSÜRE: 5.5 saatARAZİ: Sahil boyunca ağaçların arasından kıvrılarak ilerleyendüzgün bir patika. Turunç’ta ve aynı zamanda rotanın sonundaKumlubük’te deniz seviyesine iniyor.Toplam Çıkış/İniş 918/850 m.İLGİ ÇEKENLER: Muhteşem sahil manzaraları ve Amos antik ken-tinin kalıntıları. ROTA TARİFİ İçmeler dolmuş durağından sağa dönüp ana cadde boyunca yü-rüyün, Vakıf Bankasından sağa dönüp Göleneye Sokak’taki kavşağakadar dümdüz ilerleyin. Sola dönüp Karia Yolu’nun başlangıcına çı-kan yolu takip edin. Patika ağaçların arasına giriyor ve dereyi takipederek tepeye çıkıyor. Sola sapıp tırmandıktan sonra yamacın etra-fından sahile doğru kıvrılarak ilerliyor. Bir sonraki tepenin üzerin-den İçmeler kasabasının manzarası görülüyor, yamacı tırmanmayadevam eden alttaki patikaya geçmek için sol yapın. Yol bir sonrakigeçite doğru dikleşip Marmaris körfezinin muhteşem manzarası eş-liğinde zikzak çiziyor. Hızla alçalıp sandal ağaçlarının ‘Arbatus and-rachne’ arasından yükselmeden önce düzleşiyor. Tepede, manzaranoktasına doğru sol yapın. Doğuya baktığınızda Akdağları (3024 m.)ve kadim Likya’nın komşu bölgesindeki Babadağ’ın sivri tepesini(1967 m.) görebilirsiniz. Patika hızla alçalıp düzleştikten sonra çam ağaçlarının arasındanaşağı doğru iniyor. Bir sonraki küçük geçitten Turunç koyu ve kasa- 36

bası görülüyor. Yokuş aşağı inen patika ormandan çıkıp Tovak KültürMerkezi ve Loryma Resort Otelin yanına çıkıyor. 4.9 km, 2 saat Yol otelin içinden çıkıp Turunç’taki anayola doğru ilerliyor, sola dö-nün ve bir sonraki dönemeçte, zeytinliklerin arasından inen patikayıseçin. Patika iki kere daha anayolu kestikten sonra okul bahçesininyanından Turunç’a giriyor. Yoldan sağ yapın (kasaba merkezini gör-mek için sol yapın) ve dümdüz ilerleyip kasabadan çıkın. 6.7 km, 2 saat 45 dakika TURUNÇ Küçük bir sahil kasabası olan Turunç’a turizm 1970’li yıllarda günübirlik tekne turları yapan turist grupları ile gelir. O zaman- lar, tesisler temel ihtiyaçları karşılayacak nitelikte değildir ve ba- sit yemekler sunan birkaç avuç yerel lokanta vardır. Günümüzde, sahil boyunca uzanan oteller Marmaris yolu üzerindeki yamaç- lara ve Bozburun Yarımadasının güneyine doğru yayılmaktadır. ULAŞIM Turunç ve Marmaris arası yaz sezonu boyunca (Haziran-Eylül)her saat başı, düşük sezonda ve kışın ise daha seyrek karşılıklı seferyapan tekneler var. Ayrıca Marmaris’ten ve İçmeler’den yazın saatbaşı, kışın ise daha seyrek sefer yapan dolmuşlar da kullanılabilir. Dümdüz karşıya geçin ve kuru dere yatağının sağındaki yolu iz-leyin. Toprak yol boyunca ilerledikten sonra sağa dönüp ağaçlarınarasından yükselen patikayı seçin. Rota yokuş yukarı çıkıyor, dereyitakip edip sık ormana giriyor. Patika sol yaptıktan sonra bir zeytin-liğin arasından tırmanıyor ve bir taş evin olduğu küçük bir düzlüğevarıyor. Burası su sıkıntısı olmasa kamp yapmak için uygun bir yer.Duvardaki bir açıklıktan ormana geri dönen patika bele doğru hızlayükseliyor. Yeni açılan patika (ellerimdeki çizikleri gösterebilirim!)ağaçların arasından kıvrılarak Dionysos Oteli’nin yakınındaki bir yolaçıkıyor. Buradan sola dönün. Yol kayalık tepenin altından yokuş aşağıinip asfalt yola çıkan bir patikaya dönüşüyor. Amos antik kentininkalıntıları arasında dolaşmak için asfalt yoldan karşıya geçin. AMOS Amos antik kenti erken Helenistik döneme ait kalıntılarla dolu bir çıkıntının üzerindedir. Kentin yüksek konumu ve oradan görü- len etkileyici manzaralar kalıntıların etkileyiciliğini daha da art- tırmaktadır. Kent surlarının ve burçların yanından tepeye doğru kıvrılarak tırmanan patika oturma yerlerinin çoğu bölümü günü- müze ulaşmış bir tiyatroya ve Yunan Tanrısı Dionysos’a adanmış 37

bir sunağa varıyor. Diğer önemli kalıntılar arasında çok sayıda mezar ve küçük bir tapınağın parçaları bulunuyor. Kentin baş tanrısı olan Apollon Samnaios’un ne anlama geldiği hala bilin- miyor. Tercüme edilmiş olan bazı taş yazıtların M.Ö. 200’lere ait tarla kira sözleşmeleri olduğu anlaşılmıştır. Bunlar tarihin bilinen en eski kira sözleşmeleridir. Kentin önemli noktalarında İngilizce ve Türkçe olarak bilgi verenpanolar var. Devam etmekte olan kazılar tarih ve bölge hakkındadaha fazla bilgi sağlayacaktır. Tepeden görünen etkileyici manzaraiçin buraya gelmeye değer! ULAŞIM Kumlubük veya Amos’tan geçen dolmuş olmadığı için Turunç’tanbir taksi ayarlamak ulaşım için en iyi seçenek. Çan çiçeği 38

2. AMOS - KUMLUBÜK - KAYALIÖZÜ - BAYIR Gerbekilise MESAFE: 15.1 km. SÜRE: 7 saat ARAZİ: İç kısımlara doğru tırmanıp Bayır köyüne inmeden öncekıyı boyunca ilerleyen engebeli ormanlık patika. Toplam Çıkış/İniş 764/600 m. İLGİ ÇEKENLER: Bizans Kilisesi, Etkileyici sahil manzaraları, Bayırköyü. ROTA TARİFİ Antik kentin girişinden başlayan patika çalılıkların arasından Kum-lubük sahiline doğru iniyor. Sahil boyunca yürüyün. Rota sahilin so-nundaki otele gelmeden iç kısımlara doğru ilerliyor. KUMLUBÜK Kumlu koy anlamına gelen Kumlubük Bozburun Yarımadasının en uzun ve geniş kumsallarından biridir. Eski çağlarda Amos’un limanı olarak hizmet veren kumsal, içeriye doğru uzanan bir ova- nın kıyısında bulunmaktadır. Kentin geçim kaynağı olan tarımsal üretim için bu ovadan yararlanılmıştır. Kumsal boyunca uzanan otellere rağmen turizm açısından görece daha az gelişmiş bir yer burası. Tatil sezonunda, hizmet veren çok sayıda restoran, kafe ve bir kaç büyük otel bulmak mümkün. Sahilden iç kısımlara doğru yürüyün ve Dionysos Otel’e çıkan yol-dan tırmanmaya başlayın. Otelden sola dönün ve toprak yoldan yak- 39

laşık on beş dakika boyunca devam edin. Dönemece geldiğinizde do-ğuda, görüş açınızda bir stel, yekpare taştan oluşan bir yapıt olacak.Ormanın içine giren patikadan sağa dönün. Patika belin arasındanyükseldikten sonra etkileyici kıyı şeridinden doksan metre yukarıdaolan çamların içinden kıvrılarak ilerliyor. Patika İlipınar’da bir Bizanskilisesinin kalıntılarının yanından geçiyor; birbirine bağlı dört beşikkemer turkuaz denize bakan pencereler gibi görünüyor. 4 km, 1.5 saat Bölge halkının Gerbekilise dediği kilisenin diğer kalıntılar ile bir-likte küçük bir Bizans ticaret merkezi olduğu düşünülüyor. Yol güzelkokulu keklik otlarının arasından hafifçe alçalıp bir çeşmenin yanın-dan geçiyor. Taş duvarlarla çevrili küçük bir barınağın bulunduğu biraçıklıktan devam ediyor. Rota dereyi takip ederek ağaçların arasından yükseliyor, tarihi du-var kalıntılarının ve taştan yapılma ilkel bir zeytin sıkma aletinin ya-nından geçiyor. Köhne sekilerin ve terkedilmiş bir taş evin yanındanyükselerek devam ediyor. Uzun zamandır bakım görmeyen zeytinağaçları yabanileşmişler. Yol tekrar ormana dönüyor. Belin arasındanyükselip dereden sola saptıktan sonra doğuya, denize doğru yöneli-yor. Sarp kayalığın ucuna varıp Çiftik koyunun ve içerisinde bulunanadanın büyüleyici manzarasına bakıyor. Manzara noktasının ilerisin-den başlayan taşlık patika tarlaların yanından durmadan alçalıyor.Orman yolundan devam edip köprüden geçiyor ve sola dönüp asfaltyola çıkıyor. 12.8 km, 5.5 saat Kayalıözü köyündeki tarlaların kenarından geçen yolu takip edipsağa dönün. Sağa sapıp vadiden yukarıya çıkan patikaya girin; pa-tikanın her iki tarafında muhtemelen ‘Syrna’ kentine ait kalıntılaryatıyor. Bele vardığınızda sağa dönün ve mezarlığı geçtikten sonratekrar sağa dönün; patika Bayır köyüne iniyor. Asfalt yoldan sola dö-nüp kahvelerin, dükkanların, bir çeşme ve anıtsal bir çınar ağacınınbulunduğu köy merkezine doğru ilerleyin. BAYIR Bütün yollar Bayır’a, Bozburun Yarımadasının Roma’sına çıkar. Ormanlar ve kaynak suları ile çevrili yüksek bir vadinin içinde yer alan Bayır rotanın iki kez geçtiği tek köy olarak Karia yolunda özel bir konuma sahiptir. Efsaneye göre, Yunan sağlık ve tıp tan- rısı Asklepios’un oğlu Podaleiros Syrna kentini (günümüz Bayır köyü) kurmuştur. Troya’da Yunan askerlerinin doktoru olan Poda- leiros, Karia kralının kızı Syrna ile evlenmiş, hediye olarak verilen Bozburun (Loryma) Yarımadasında biri karısı adına olmak üzere iki şehir kurmuştur. Köy camisinin bahçesinde, üzerinde yaklaşık M.Ö. 200 yılında Asklepios’un tapınağının inşaat çalışmasına yapılan bağış listesi- 40