orchor31002

หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม รายวิชา ศาสนาและหนาทพี่ ลเมือง (สค31002) ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย หลักสตู รการศกึ ษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศกั ราช 2551 หา มจาํ หนา ย หนังสอื เรียนเลม น้จี ดั พมิ พดวยเงนิ งบประมาณแผน ดนิ เพื่อการศึกษาตลอดชวี ติ สําหรับประชาชน ลิขสิทธ์เิ ปน ของ สํานกั งาน กศน. สาํ นกั งานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร สํานกั งานสง เสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธกิ าร กระทรวงศึกษาธิการ เอกสารทางวชิ าการลาํ ดับท่ี 39/2554

หนงั สอื เรยี นสาระการพฒั นาสังคม รายวชิ า ศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002) ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย เอกสารทางวชิ าการลําดบั ท่ี 39/2554

คํานํา สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ไดด าํ เนนิ การจดั ทาํ หนงั สอื เรยี นชุดใหมน ีข้ ึ้น เพื่อสําหรับใชใ นการเรียนตามหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับ การศึกษาขั้นพื้นฐาน พทุ ธศกั ราช 2551 ทมี่ วี ตั ถปุ ระสงคใ นการพฒั นาผเู รยี นใหม คี ณุ ธรรม จริยธรรม มีสติปญญาและศักยภาพในการประกอบอาชีพ การศึกษาตอและสามารถ ดาํ รงชวี ติ อยใู นครอบครวั ชมุ ชน สงั คมไดอ ยา งมคี วามสขุ โดยผเู รยี นสามารถนาํ หนงั สอื เรยี น ไปใชในการเรียนดวยวิธีการศึกษาคนควาดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม รวมทั้งแบบฝกหัด เพื่อทดสอบความรูความเขาใจในสาระเนื้อหา โดยเมื่อศึกษาแลวยังไมเขาใจ สามารถกลับ ไปศึกษาใหมได ผูเรียนอาจจะสามารถเพิ่มพูนความรูหลังจากศึกษาหนังสือเรียนนี้ โดยนํา ความรไู ปแลกเปลย่ี นกบั เพอ่ื นในชน้ั เรยี น ศกึ ษาจากภมู ปิ ญ ญาทอ งถนิ่ จากแหลง เรยี นรแู ละ จากสอื่ อนื่ ๆ ในการดาํ เนนิ การจดั ทาํ หนงั สอื เรยี นตามหลกั สตู รการศกึ ษานอกระบบระดบั การศกึ ษา ขน้ั พน้ื ฐานพุทธศกั ราช 2551 ไดร ับความรวมมอื ที่ดีจากผูท รงคณุ วฒุ ิและผเู ก่ยี วขอ งหลาย ทานซ่ึงชวยกนั คนควา และเรยี บเรยี งเนอื้ หาสาระจากสอ่ื ตางๆ เพอื่ ใหไดสอ่ื ทีส่ อดคลองกบั หลกั สตู รและเปน ประโยชนต อ ผเู รยี นทอ่ี ยนู อกระบบอยา งแทจ รงิ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษา นอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั ขอขอบคณุ คณะทป่ี รกึ ษาคณะผเู รยี บเรยี ง ตลอดจน คณะผูจดั ทําทุกทานทีไ่ ดใหความรวมมอื ดวยดี ไว ณ โอกาสนี้ สาํ นกั งานสง เสรมิ การศกึ ษานอกระบบและการศกึ ษาตามอธั ยาศยั หวงั วา หนงั สอื เรยี น ชุดนี้จะเปน ประโยชนใ นการจดั การเรยี นการสอนตามสมควร หากมขี อ เสนอแนะประการใด สํานักงานสงเสรมิ การศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย ขอนอ มรับไวดวยความ ขอบคณุ ยิ่ง สาํ นักงาน กศน.



สารบญั หนา คาํ แนะนาํ การใชห นังสือเรียน โครงสรา งรายวิชา ศาสนาและหนาทีพ่ ลเมอื ง (สค31002) ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย บทท่ี 1 ศาสนาตางๆ ในโลก ..................................................................................1 เร่อื งท่ี 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนข องศาสนา...............................3 เรือ่ งที่ 2 พุทธประวัตแิ ละหลักธรรมคาํ สอนของพุทธศาสนา .......................4 เรือ่ งที่ 3 ประวัตศิ าสดา และคําสอนของศาสนาอิสลาม.............................21 เร่ืองท่ี 4 ประวัติศาสดา และคาํ สอนของศาสนาคริสต...............................23 เร่อื งท่ี 5 ประวัติศาสนาพราหณ- ฮินดู และคาํ สอน ....................................27 เรอ่ื งที่ 6 ประวตั ิศาสดาของศาสนาซกิ ซและคาํ สอน .................................37 เรื่องท่ี 7 การเผยแผศ าสนาตางๆในโลก ..................................................44 เร่อื งที่ 8 กรณตี วั อยา งปาเลสไตน............................................................48 เรอื่ งท่ี 9 แนวปอ งกัน และแกไ ขความขดั แยงทางศาสนา...........................49 เรอ่ื งท่ี 10 หลกั ธรรมในแตละศาสนาท่สี งผลใหอ ยูร วมกบั ศาสนาอื่นไดอ ยา งมคี วามสุข.....................................................50 เรอ่ื งท่ี 11 วิธฝี กปฏบิ ตั พิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา .......................................52 บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณแี ละคานิยมของประเทศของโลก...............................57 เรือ่ งที่ 1 ความหมาย ความสําคัญของวัฒนธรรม.....................................58 เรอื่ งท่ี 2 เอกลักษณว ัฒนธรรมไทย..........................................................59 เร่ืองท่ี 3 การเปล่ียนแปลงทางวฒั นธรรมและการเลือกรับวฒั นธรรม..........60 เรอ่ื งท่ี 4 ประเพณใี นโลก.........................................................................61 เรอ่ื งท่ี 5 ความสาํ คัญของคา นิยม และคา นิยมในสงั คมไทย.......................62 เรื่องที่ 6 คานิยมทีพ่ ึงประสงคข องสงั คมโลก ............................................65 เรอ่ื งท่ี 7 การปองกันและแกไขปญหาพฤติกรรมตามคา นิยม ทไ่ี มพึงประสงคข องสงั คมไทย...................................................67 บทที่ 3 รฐั ธรรมนูญแหง ราชอาณาจักรไทย..........................................................69 เร่อื งที่ 1 ความเปนมาการเปลี่ยนแปลงรัฐธรรมนญู ...................................70 เรอ่ื งที่ 2 สาระสาํ คัญของรัฐธรรมนญู แหงราชอาณาจักรไทย ......................72

สารบญั (ตอ) เร่อื งท่ี 3 บทบาทหนาทีข่ ององคกรตามรฐั ธรรมนญู และการตรวจสอบการใชอํานาจรฐั .............................................81 เร่อื งที่ 4 บทบัญญตั ขิ องรฐั ธรรมนูญท่มี ีผลตอการเปล่ียนแปลง ทางสงั คมและมีผลตอ ฐานะของประเทศไทยในสังคมโลก............87 เรื่องท่ี 5 หนา ที่พลเมอื งตามรฐั ธรรมนูญและกฎหมายอนื่ ๆ.......................90 บทท่ี 4 สิทธิมนษุ ยชน..........................................................................................95 เรอื่ งท่ี 1 หลักสทิ ธมิ นุษยสากล................................................................96 เร่ืองที่ 2 สทิ ธิมนุษยชนในประเทศไทย ..................................................102 เรือ่ งท่ี 3 แนวทางการปฏิบตั ติ นตามหลักสทิ ธมิ นษุ ยชน..........................106 บรรณานกุ รม .............................................................................................111 เฉลยกิจกรรม .............................................................................................112

คาํ แนะนําในการใชห นงั สือเรยี น หนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาที่พลเมือง ระดับ มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย เปน หนงั สอื เรยี นทจี่ ดั ทาํ ขนึ้ สาํ หรบั ผเู รยี นทเี่ ปน นกั ศกึ ษานอกระบบ ในการศึกษาหนังสือเรียนสาระการพัฒนาสังคม รายวิชาศาสนาและหนาท่ีพลเมือง ผเู รยี นควรปฏิบตั ิ ดังนี้ 1. ศึกษาโครงสรางรายวิชาใหเขาใจในหัวขอสาระสําคัญ ผลการเรียนรูท่ีคาดหวัง และขอบขายเนื้อหา 2. ศึกษารายละเอียดเนื้อหาของแตละบทอยางละเอียด และทํากิจกรรมตามที่ กาํ หนด แลว ตรวจสอบ กบั แนวตอบกจิ กรรมทก่ี าํ หนด ถา ผเู รยี นตอบผดิ ควรกลบั ไปศกึ ษา และทําความเขา ใจในเน้อื หาน้ันใหม ใหเขาใจกอนทจี่ ะศึกษาเร่อื งตอไป 3. ปฏบิ ตั กิ จิ กรรมทา ยเรอ่ื งของแตล ะเรอ่ื ง เพอ่ื เปน การสรปุ ความรู ความเขา ใจของ เนอ้ื หาในเรอ่ื งนน้ั ๆ อกี ครง้ั และการปฏบิ ตั กิ จิ กรรมของแตล ะเนอื้ หาแตล ะเรอ่ื ง ผเู รยี นสามารถ นําไปตรวจสอบกบั ครูและเพ่ือนๆ ที่รว มเรยี นในรายวิชาและระดบั เดียวกนั ได 4. หนงั สอื เรียนเลมนี้มี 4 บท คอื บทที่ 1 ศาสนาตางๆ ในโลก บทท่ี 2 วัฒนธรรมประเพณี และคา นิยมของประเทศไทยและของโลก บทท่ี 3 รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย บทท่ี 4 สทิ ธมิ นษุ ยชน

โครงสราง รายวิชาศาสนาและหนาทพี่ ลเมอื ง (สค31002) ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย สาระสาํ คัญ เปน สาระทเ่ี กย่ี วกบั ศาสนาตา งๆ ทเ่ี กย่ี วขอ งกบั กาํ เนดิ ศาสนาและศาสดาของศาสนา ตา งๆ หลกั ธรรมสาํ คญั ของศาสนาตา งๆ การเผยแพรศ าสนา ความขดั แยง ในศาสนา การ ปฏบิ ตั ติ นใหอ ยรู ว มกนั อยา งสนั ตสิ ขุ การฝก จติ ในแตล ะศาสนา การพฒั นาปญ ญาในการแกไ ข ปญหา ตนเอง ครอบครัว ชุมชนและสังคม วัฒนธรรมประเพณีดานภาษา การแตง กาย อาหาร ประเพณีสําคัญๆ ของประเทศตางๆ ในโลก การอนุรักษและสืบทอดวัฒนธรรม ประเพณี การมสี ว นรว มในการสบื ทอดและปฏบิ ตั ติ นเปน แบบอยา งในการอนรุ กั ษว ฒั นธรรม ตามประเพณีของชาติ และการเลือกปรับใชวัฒนธรรมตางชาติไดอยางเหมาะสมกับตนเอง และสังคมไทย คานยิ มท่พี ึงประสงคของสังคมไทยและประเทศตา งๆ ในโลก การปฏิบตั ติ น เปน ผนู ําในการปองกันและแกไขพฤตกิ รรมไมเ ปนท่ีพงึ ประสงคใ นสงั คมไทย ผลการเรียนรูท ีค่ าดหวัง 1. อธบิ ายประวัติ หลกั คาํ สอน และการปฏิบัตติ นตามหลกั ศาสนาท่ีตนนับถอื 2. เหน็ ความสาํ คญั ของ วฒั นธรรม ประเพณี และมสี ว นในการปฏบิ ตั ติ นตามวฒั นธรรม ประเพณที อ งถน่ิ 3. ปฏิบตั ิตนตามหลกั ธรรมทางศาสนา วัฒนธรรม ประเพณี 4. ยอมรับและปฏิบัติตนเพื่อการอยูรวมกันอยางสันติสุขในสังคมที่มีความหลาก หลายทางศาสนา วฒั นธรรม ประเพณี ขอบขา ยเนือ้ หา บทที่ 1 ศาสนาตา งๆ ในโลก เร่อื งที่ 1 ความหมาย คณุ คา และประโยชนข องศาสนา เร่อื งท่ี 2 พทุ ธประวตั แิ ละหลกั ธรรมคําสอนของพทุ ธศาสนา เรอ่ื งท่ี 3 ประวตั ศิ าสดา และคําสอนของศาสนาอสิ ลาม เร่อื งที่ 4 ประวตั ิศาสดา และคาํ สอนของศาสนาคริสต เรือ่ งท่ี 5 ประวติ ิศาสนาพราหณ-ฮินดู และคาํ สอน เร่อื งท่ี 6 ประวตั ิศาสดาของศาสนาซกิ ซแ ละคาํ สอน เรือ่ งที่ 7 การเผยแผศาสนาตางๆ ในโลก เร่ืองที่ 8 กรณตี วั อยา งปาเลสไตน

เรื่องท่ี 9 แนวทางปองกันและแกไ ขความขัดแยง ทางศาสนา เร่อื งท่ี 10 หลักธรรมในแตละศาสนาที่สงผลใหอยูรวมกับศาสนาอ่ืนได อยางมีความสขุ เรอื่ งท่ี 11 วธิ ฝี กปฏบิ ัตพิ ัฒนาจติ ในแตละศาสนา บทท่ี 2 วฒั นธรรมประเพณีและคานิยมของประเทศของโลก เรื่องท่ี 1 ความหมาย ความสําคญั ของวัฒนธรรม เรือ่ งที่ 2 เอกลกั ษณว ฒั นธรรมไทย เร่ืองที่ 3 การเปลย่ี นแปลงทางวัฒนธรรมและรับวัฒนธรรม เรือ่ งที่ 4 ประเพณใี นโลก เรือ่ งที่ 5 ความสําคญั ของคานยิ ม และคา นยิ มในสังคมไทย เรอื่ งที่ 6 คา นิยมท่ีพ่งึ ประสงคของสงั คมโลก เรอ่ื งท่ี 7 การปอ งกนั และแกไ ขปญ หาพฤตกิ รรมตามคา นยิ ม ทไ่ี มพ งึ ประสงคข องสงั คมไทย บทท่ี 3 รฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย เรอ่ื งท่ี 1 ความเปน มาการเปลย่ี นแปลงรฐั ธรรมนญู เรอ่ื งท่ี 2 สาระสาํ คญั ของรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย เรอ่ื งท่ี 3 บทบาทหนาท่ีขององคกรตามรัฐธรรมนูญและการตรวจสอบ การใชอ าํ นาจรฐั เรอ่ื งท่ี 4 บทบญั ญตั ขิ องรฐั ธรรมนญู ทม่ี ผี ลตอ การเปลย่ี นแปลงทางสงั คม และมผี ลตอ ฐานะของประเทศไทยในสงั คมโลก เรอ่ื งท่ี 5 หนา ทพ่ี ลเมอื งตามรฐั ธรรมนญู และกฎหมายอน่ื ๆ บทท่ี 4 สทิ ธมิ นษุ ยชน เรอ่ื งท่ี 1 หลกั สทิ ธมิ นษุ ยสากล เรอ่ื งท่ี 2 สทิ ธมิ นษุ ยชนในประเทศไทย เรอ่ื งท่ี 3 แนวทางการปฏบิ ตั ติ นตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน บรรณานุกรม สอื่ ประกอบการเรยี นรู 1. หนังสือ ศาสนาสากล 2. ซีดี ศาสนาพุทธ ศาสนาคริสต ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาฮินดู 3. หนงั สือวัฒนธรรม ประเพณใี นสงั คมไทย 4. หนังสือ วัฒนธรรม ประเพณขี องประเทศตาง ๆ ในโลก 5. คอมพวิ เตอร อนิ เทอรเ นต็



1บทท่ี ศาสนาในโลก สาระสาํ คัญ ศาสนาตา งๆ ในโลกมคี ณุ คา และเปน ประโยชนต อ ชาวโลก เพราะกอ ใหเ กดิ จรยิ ธรรม เปนแนวทางการดําเนินชีวิต ทําใหมนุษยสามารถปกครองตนเองได ชวยใหสังคมดีขึ้น สาํ หรบั ประเทศไทยมผี นู บั ถอื ศาสนาพทุ ธมากทสี่ ดุ รองลงมาคอื ศาสนาอสิ ลามศาสนาครสิ ต ศาสนาฮนิ ดู และศาสนาซกิ ซ แตใ นโลกมผี นู บั ถอื ศาสนาครสิ ตม ากทสี่ ดุ รองลงมาคอื ศาสนา อิสลาม ศาสนาฮินดู และศาสนาพุทธ การศึกษาคําสอนศาสนาตางๆ ของศาสนิกชนเพ่ือ นํามาประพฤติสงผลใหสังคมมีความสุข ศาสนาทุกศาสนาลวนสั่งสอนใหคนเปนคนดี เพื่อสังคมเกิดความขัดแยงควรรีบหาทางแกไขโดยการนําคําสอนทางศาสนามาประพฤติ ปฏิบตั ิจึงจะสง ผลใหสังคมเกดิ ความสงบสขุ ตลอดไป ผลการเรียนทคี่ าดหวัง 1. มคี วามรคู วามเขา ใจศาสนาที่สําคัญๆในโลก 2. มีความรูค วามเขาใจในหลักธรรมสาํ คัญของแตล ะศาสนา 3. เห็นความสําคัญในการอยูรวมกบั ศาสนาอนื่ อยา งสันตสิ ขุ 4. ประพฤติปฏิบัติตนสงผลใหสามารถอยรู วมกันกับศาสนาอ่ืนอยางสนั ตสิ ุข 5. ฝกปฏิบัติพัฒนาจิตเพ่ือใหสามารถพัฒนาตนเองใหมีสติปญญาในการแกปญหา ตางๆ และพฒั นาตนเอง ขอบขา ยเนอ้ื หา บทท่ี 1 ศาสนาในโลก เรือ่ งที่ 1 ความหมายคณุ คาและประโยชนของศาสนา เร่อื งที่ 2 พุทธประวัติและหลกั ธรรมคาํ สอนของพทุ ธศาสนา เร่ืองที่ 3 ประวตั ศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาอสิ ลาม เร่อื งท่ี 4 ประวัติศาสดาและคาํ สอนของศาสนาครสิ ต เร่ืองที่ 5 ประวัติศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดแู ละคาํ สอน เรอ่ื งที่ 6 ประวตั ิศาสดาและคาํ สอนของศาสนาซกิ ซ เร่ืองท่ี 7 การเผยแพรศาสนาตา งๆในโลก เรอ่ื งที่ 8 กรณตี ัวอยา งปาเลสไตน

2 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม เร่อื งท่ี 9 แนวทางปองกนั และแกไขความขัดแยงทางศาสนา เรื่องท่ี 10 หลกั ธรรมในแตละศาสนาทส่ี ง ผลใหอยูรวมกบั ศาสนาอนื่ ได อยา งมคี วามสขุ เรอ่ื งที่ 11 วิธฝี ก ปฏบิ ตั ิพฒั นาจติ ในแตละศาสนา สอ่ื ประกอบการเรยี นรู ซี.ดศี าสนาสากล เอกสารศาสนาสากล และความขดั แยงในปาเลสไตน

รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 3 เรอื่ งที่ 1 ความหมายคณุ คา และประโยชนข องศาสนา ความหมายของศาสนา ศาสนา คือ คําสอนที่ศาสดานาํ มาเผยแพรสง่ั สอน แจกแจงแสดงใหมนษุ ยเวนจาก ความชั่วกระทําแตความดี ซึ่งมนุษยยึดถือปฏิบัติตามคําสอนน้ันดวยความเคารพเลื่อมใส และศรทั ธาคาํ สอนดงั กลา วจะมลี กั ษณะเปน สจั ธรรมศาสนามคี วามสาํ คญั ตอ บคุ คลและสงั คม ทาํ ใหม นษุ ยทุกคนเปนคนดีและอยูรว มกันอยางสันติสุข ศาสนาในโลกน้มี อี ยูม ากมายหลาย ศาสนาดว ยกนั แตว ตั ถุประสงคอันสําคญั ยงิ่ มองทุกๆศาสนาเปน ไปในทางเดียวกนั กลา วคอื ชกั จงู ใจใหค นละความชวั่ ประพฤตคิ วามดเี หมอื นกนั หมดหากแตว า การปฏบิ ตั พิ ธิ กี รรมยอ ม แตกตา งกนั ความเช่ือถอื ของแตล ะศาสนา คุณคาของศาสนา 1. เปนที่ยดึ เหนย่ี วจิตใจของมนษุ ย 2. เปน บอ เกดิ แหงความสามัคคีของหมคู ณะและในหมูมนษุ ยช าติ 3. เปนเคร่อื งดับความเรา รอ นใจทําใหส งบรมเยน็ 4. เปนบอ เกิดแหงจริยธรรมศลี ธรรมและคุณธรรม 5. เปน บอ เกิดแหงการศกึ ษาขนบธรรมเนียมประเพณอี ันดีงาม 6. เปนดวงประทบี สองโลกทีม่ ืดมิดอวิชชาใหก ลับสวางไสวดว ยวิชชา ประโยชนของศาสนา ศาสนามีประโยชนมากมายหลายประการกลา วโดยสรปุ มี 6 ประการคือ 1. ศาสนาเปนแหลงกําเนิดจริยธรรม ศาสนาทุกศาสนาสอนใหเราทราบวาอะไร คือความช่ัวที่ควรละเวนอะไรคือความดีที่ควรกระทําอะไรคือสิ่งที่บุคคลในสังคมพึงปฏิบัติ เพอ่ื ใหอ ยูร วมกันอยางมีความสุขดังนั้นทกุ ศาสนาจึงเปนแหลง กาํ เนดิ แหงความดที ้งั ปวง 2. ศาสนาเปน แนวทางการดาํ เนนิ ชวี ติ ทกุ ศาสนาจะวางหลกั การดาํ เนนิ ชวี ติ เปน ขน้ั ๆเชนพระพุทธศาสนาวางไว 3 ขนั้ คอื ขัน้ ตน เนนการพง่ึ ตนเองไดมีความสุขตามประสา ชาวโลกขน้ั กลางเนน ความเจรญิ กา วหนา ทางคณุ ธรรมและขน้ั สงู เนน การลด ละ โลภ โกรธ หลง 3. ศาสนาทาํ ใหผ นู บั ถอื ปกครองตนเองได หลกั คาํ สอนใหร จู กั รบั ผดิ ชอบตนเอง คนที่ทําตามคําสอนทางศาสนาเครงครัดจะมีหิริโอตตัปปะไมทําช่ัวทั้งที่ลับและท่ีแจงเพราะ สามารถควบคุมตนเองได 4. ศาสนาชวยใหสังคมดีขึ้น คําสอนทางศาสนาเนนใหคนในสังคมเวนจากการ เบียดเบียนกันเอารัดเอาเปรียบกันสอนใหเอื้อเฟอเผื่อแพรมีความซ้ือสัตยสุจริตตอกันเปน เหตใุ หส งั คมมคี วามสงบสนั ตยิ ง่ิ ขน้ึ สอนใหอ ดทนเพยี รพยายามทาํ ความดสี รา งสรรคผ ลงาน และประโยชนใ หกับสงั คม

4 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม 5. ศาสนาชวยควบคุมสังคมดีขึ้น ทุกสังคมจะมีระเบียบขอบังคับจารีตประเพณี และกฎหมายเปนมาตรการควบคุมสังคมใหสงบสุขแตสิ่งเหลานี้ไมสามารถควบคุมสังคมให สงบสุขแทจริงไดเชนกฎหมายก็ควบคุมไดเฉพาะพฤติกรรมทางกายและทางวาจาเทาน้ันไม สามารถลึกลงไปถึงจติ ใจไดศาสนาเทานั้นจึงจะควบคุมคนไดท งั้ กาย วาจา และใจ ศาสนาในประเทศศาสนาพทุ ธเปน ศาสนาประจาํ ชาตไิ ทยมผี นู บั ถอื มากทส่ี ดุ รองลง มาคอื ศาสนาอสิ ลาม ศาสนาคริสต ศาสนาพราหมณ- ฮินดู และศาสนาซิกซ รายละเอียดของ แตล ะศาสนาดังตอไปนคี้ ือ เรอ่ื งท่ี 2 พุทธประวตั ิและหลกั ธรรมคาํ สอนของพุทธศาสนา พระพุทธศาสนาเชือ่ เรอื่ งการเวยี นวา ย ตาย เกิด ในวัฎสงสารถา สัตวโลกยังมีกิเลส คือโลภ โกรธ หลงจะตอ งเกิดในไตรภูมคิ ือ 3 โลก ไดแก นรกภูมิ โลกมนุษย และเทวโลก และในการเกดิ เปน พระพทุ ธเจา เพอื่ ทจี่ ะโปรดสตั วโ ลกใหพ น บารมเี พอ่ื ใหบ ารมสี มบรู ณจ งึ จะ เกดิ เปน พระพทุ ธเจา ใหพ ระเจา ไดบ าํ เพญ็ บารมมี าทกุ ภพทกุ ชาตแิ ละบาํ เพญ็ บารมอี ยา งยง่ิ ยวด ใน 10 ชาตสิ ุดทายเรยี กวาทศชาติซงึ่ ไดกลาวไวในพระสุตตนั ตปฎ ก โดยมีความยอๆดังน้ี 1. เตมียช าดก เปนชาดกที่แสดงถึงการบําเพ็ญเนกขัมมบารมีคือการออกบวช ความวาตระเตมีย เกิดในตระกูลกษัตริยแตทรงเกรงวาจะตองข้ึนครองราชยเปนพระราชาเพราะทรงเห็น การลงโทษโจรตามคําส่ังของพระราชา เชน เฆี่ยนบางเอาหอกแทงบา งพระองคจงึ ทรงแกลง เปน งอ ย เปลย้ี หหู นวก เปน ใบ ไมพ ดู จากบั ใคร พระราชาปรกึ ษากบั พราหมณใ หน าํ พระองค ไปฝงเสียพระมารดาทรงคัดคานแตไมสําเร็จจึงทรงขอใหพระเตมียครองราชย 7 วันเผ่ือ พระองคจ ะตรสั บาง ครง้ั ครบ 7 วนั แลวพระเตมียกไ็ มตรัส ดังนั้นสารถจี ึงนาํ พระเตมียไปฝง ตามคาํ สง่ั ของพระราชาครงั้ สารถขี ดุ หลมุ เตรยี มฝง ขณะกาํ ลงั ขดุ หลมุ พระเตมยี ล งจากรถและ ตรสั ปราศรยั แจง วา พระองคต อ งการจะบวชไมต อ งการเปน พระราชจากนน้ั สารถกี ลบั ไปบอก พระราชา พระราชาจึงเชิญพระเตมียกลับไปครองราชย พระเตมียกลับเทศนาสั่งสอนจน พระชนกชนนีและบรวิ ารพากนั เลอื่ มใสออกบวชตาม 2. มหาชนกชาดก ชาดกเรอ่ื งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ วริ ยิ บารมคี อื ความเพยี รใจความสาํ คญั คอื พระมหา ชนกราชกุมารเดนิ ทางไปทางทะเล เรือแตกคนทัง้ หลายจมนํา้ ตายบางเปนเหยอ่ื ของสตั วน าํ้ บา งแตพ ระองคไ มท รงละความอตุ สาหะทรงวา ยนา้ํ โดยกาํ หนดทศิ ทางแหง กรงุ มถิ ลิ าในทสี่ ดุ กไ็ ดร อดชวี ติ กลบั ไปกรงุ มถิ ลิ าได ชาดกเรอ่ื งนเ้ี ปน ทม่ี าแหง ภาษติ ทวี่ า เปน ชายควรเพยี รรา่ํ ไป อยาเบอ่ื หนา ย(ความเพียร)เสียเราเห็นตวั เองเปน ไดอ ยางท่ปี รารถนาข้นึ จากนาํ้ มาสูบกได

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 5 3. สวุ รรณสามชาดก ชาดกเรอื่ งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ เมตตาบารมคี อื การแผไ มต รจิ ติ คดิ จะใหส ตั วท งั้ ปวง เปนสุขทั่วหนา มีเร่ืองเลาวา สุวรรณสามเลี้ยงมารดาบิดาของตนซึ่งเสียจักษุในปาและ เน่ืองจากเปนผูเมตตาปรารถดีตอผูอื่นหมูเน้ือก็เดินตามแวดลอมไปในที่ตางๆวันหนึ่งถูก พระเจา กรงุ พาราณสชี อื่ พระเจา กบลิ ยกั ษย งิ เอาดว ยธนดู ว ยเขา พระทยั ผดิ ภายหลงั เมอ่ื ทราบ วาเปนมาณพผูเล้ียงมารดาบิดาก็สลดพระทัยจึงไปจูงมารดาของสุวรรณสามมามารดาบิดา ของสวุ รรณกต็ งั้ สจั จกรยิ าอา งคณุ ความดขี องสวุ รรณสาม สวุ รรณสามกฟ็ น คนื สตแิ ละไดส อน พระราชาแสดงคติธรรมวาผูใดเลี้ยงมารดาบิดาโดยธรรมแมเทวดาก็ยอมรักษาผูน้ันยอมมี คนสรรเสรญิ ในโลกนลี้ ะโลกนไ้ี ปแลว กไ็ ปเกดิ ในสวรรคต อ จากนน้ั เมอื่ พระราชาขอใหส ง่ั สอน ตอไปอกี กส็ อนใหทรงปฏบิ ตั ธิ รรมปฏิบัติชอบในบคุ คลท้ังปวง 4. เนมิราชชาดก ชาดกเร่ืองนี้แสดงถึงการบําเพ็ญอธิฐานบารมีคือความต้ังใจมั่นคงมีเร่ืองเลาวาเนมิ ราชไดข น้ึ ครองราชยต อ จากพระราชบดิ าทรงบาํ เพญ็ คณุ งามความดเี ปน ทร่ี กั ของมหาชนและ ในที่สุดเมื่อทรงมอบราชสมบัติแกพระราชโอรสเสด็จออกผนวชเชนเดียวกับท่ีพระราชบิดา ของพระองคเคยทรงบําเพ็ญมาทอดพระเนตรเห็นเสนพระเกศาหงอกบางก็สลดพระทัยใน สังขารจงึ ทรงออกผนวช 5. มโหสถชาดก ชาดกเรื่องนี้แสดงถึงการบําเพ็ญอธิฐานบารมีคือความต้ังใจม่ันคงมีเร่ืองเลาวามโห สถบัณฑิตเปนท่ีปรึกษาหนุมของพระเจาวิเทหะแหงกรุงมิถิลาทานมีความฉลาดรูสามารถ แนะนําในปญหาตางๆไดอยางถูกตองรอบคอบเอาชนะที่ปรึกษาอ่ืนๆที่ริษยาใสความดวย ความดไี มพ ยาบาทอาฆาตครง้ั หลงั ใชอ บุ ายปอ งกนั พระราชาจากราชศตั รแู ละจบั ราชศตั รซู ง่ึ เปนกษัตรยิ พ ระนครอื่นได 6. ภูริทัตชาดก ชาดกเร่ืองน้ีแสดงถึงการบําเพ็ญศีลบารมี คือการรักษาศีลมีเร่ืองเลาวาภูริทัตตนา คราชไปจําศีลอยูริมฝงแมนํ้ายนุนายอมอดทนใหหมองูจับไปทรมานตางๆทั้งที่สามารถจะ ทําลายหมองไู ดดวยฤทธ์ดิ ว ยความท่มี ีใจม่ันตอ ศลี ของตนในท่ีสดุ กไ็ ดอิสรภาพ 7. จนั ทกุมารชาดก ชาดกเรอื่ งนแ้ี สดงถงึ การบาํ เพญ็ ขนั ตบิ ารมคี อื ความอดทนจนั ทกมุ ารเปน โอรสของ พระเจาเอกราชพระองคทรงชวยประชาชนใหพนจากคดีซ่ึงกัณฑหาลพราหมณราชปุโรหิต เปน ผรู บั สนิ บนตดั สนิ คดขี าดความเปน ธรรมสง ผลใหก ณั ฑหาลพราหมณผ กู อาฆาตพยาบาท วนั หนง่ึ พระเจา เอกราชทรงพระสบุ นิ เหน็ ดาวดงึ สเ ทวโลกเมอ่ื ทรงตนื่ บรรทมทรงพระประสงค ทางไปดาวดงึ สเ ทวโลกจงึ ตรสั ถามกณั ฑหาลพราหมหก ณั ฑหาลพราหมหจ งึ กราบทลู แนะนาํ ใหตรัสพระเศียรโอรส ธิดา มเหสี บูชายัญแมใครจะทัดทานขอรองก็ไมเปนผลรอนถึง ทา วสกั กะ(พระอนิ ทร) ตอ งมาชแ้ี จงใหห ายเขา ใจผดิ วา วธิ นี ไ้ี มใ ชท างไปสวรรค มหาชนจงึ รมุ ฆา กัณฑหาลพราหมณ และเนรเทศพระเจา เอกราชแลว กราบทลู เชญิ จันทกุมารข้นึ ครองราชย

6 หนงั สือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม 8. นารทชาดก ชาดกเรอ่ื งนแี้ สดงถงึ การบาํ เพญ็ อเุ บกขาบารมคี อื การวางเฉยพระพรหมนารถไดช ว ย ใหพระเจาอังคติราชแหงกรุงมิถิลามหานครพนจากความคิดเห็นผิดท่ีไดรับคําสอนจาก คณุ าชวี กวารปู กายของคนสตั วเ ปน ของเทย่ี งแมต ดั ศรษี ะผอู นื่ แลว ไมบ าปสุ ทกุ ข เกดิ ไดเ อง ไมม เี หตคุ นเราเวยี นวา ยตายเกดิ หนกั เขา กบ็ รสิ ทุ ธเิ์ องเมอ่ื พระองคม คี วามเหน็ ดงั นน้ั พระเจา องั คตริ าชจงึ สง่ั ใหร อ้ื โรงทานและมวั เมาในโลกยี ร อ นถงึ พระธดิ าคอื พระนางรจุ าทรงหว งพระบดิ า จึงสวดออนวอนขอใหพระบิดาพนจากความมัวเมารอนถึงพระพรหมนาทรทรงจําแลงกาย เปน นกั บวชทรงสอนใหพ ระเจา องั คตริ าชใหก ลบั ความเหน็ ทผ่ี ดิ มาบาํ เพญ็ กศุ ล ถอื ศลี ทาํ ทาน ปกครองเมอื งโดยสงบรม เย็น 9. วทิ รู ชาดก ชาดกเร่ืองน้ีแสดงถึงการบําเพ็ญสัจจบารมีคือความซื่อสัตยบัณฑิตมีหนาที่ถวาย คําแนะนําแกพระเจาธนัญชัยโกรัพยะซึ่งเปนพระราชาท่ีคนนับถือมากคร้ังหน่ึงปุณณกยักษ มาทาพระเจาธนัญชัยโกทัพยะเลนสกาถาแพจะถวายมณีรัตนะอันวิเศษถาพระราชาแพตอง ใหส่ิงท่ีปุณณกยักษตองการในท่ีสุดพระราชาแพปุณณกยักษของตังวิฑูรบัณฑิตพระราชา หนวงเหนี่ยวประการใดไมสําเร็จวิฑูรบัณฑิตรักษาสัจจะไปกับยักษในท่ีสุดแมแมยักษจะทํา อยางไรวิฑูรบัณฑิตก็ไมตายกับแสดงธรรมจนยักษเลื่อมใสและไดกลับคืนบานเมืองมีการ ฉลองรับขวญั เปน การใหญ 10. เวสสันดรชาดก เปนชาติสุดทายของพระพุทธเจาชาติตอไปจึงจะเกิดเปนพระพุทธเจาชาดกเร่ืองน้ี แสดงถงึ การบาํ เพญ็ ทานบารมคี อื การบรจิ าคทานมเี รอ่ื งเลา วา พระเวสสนั ดรผใู จดบี รจิ าคทกุ อยา ง ที่มีคนขอครั้งหนึ่งประทานชางเผือกคูบานคูเมืองแกพราหมณชาวกาลิงคะซึ่งตอมาขอชาง ไปเพื่อใหเมืองของตนหายจากฝนแลงแตประชาชนโกรธขอใหเนรเทศพระราชบิดาจึงจํา พระทยั ตอ งเนรเทศพระเวสสนั ดรซง่ึ พระนางมทั รพี รอ มดว ยพระโอรสธดิ าไดต ามเสดจ็ ไปดว ย เมื่อชูชกไปขอสองกุมารก็ประทานใหอีกภายหลังพระเจาสัญชัยพระราชบิดาไดทรงไถสอง กุมารจากชูชกและเสด็จไปรับพระเวสสันดรและพระนางมัทรีกลับกรุง(เรื่องนี้แสดงการเสีย สละสว นนอ ยเพอื่ ประโยชนส ว นใหญค อื การตรสั รเู ปน พระพทุ ธเจา อนั จะเปน ทางใหไ ดบ าํ เพญ็ ประโยชนส วนรวมไดมิใชเสียสละโดยไมมีจดุ มุงหมายหรอื เหตุผล)

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 7 ประวัติพระพทุ ธเจา พระพทุ ธเจา ทรงมพี ระนามเดมิ วา “สทิ ธตั ถะ”ทรงเปน พระราชโอรสของพระเจา สทุ โธ ทนะกษตั รยิ ผ คู รองกรงุ กบลิ พสั ดุ แควน สกั กะและ “พระนางสริ มิ หามายา” พระราชธดิ าของ กษตั รยิ ราชสกุลโกลยิ วงศแหง กรงุ เทวทหะ แควน โกลยิ ะ ในคืนที่พระพุทธเจาเสด็จปฏิสนธิในครรภพระนางสิริมหามายา พระนางทรงพระ สุบินนมิ ิตวา มีชา งเผอื กมีงาสามคูไดเ ขามาสพู ระครรภ ณ ทีบ่ รรทมกอนทีพ่ ระนางจะมพี ระ ประสตู กิ าลท่ีใตต นสาละ ณ สวนลมุ พินวี นั เม่ือวนั ศกุ ร ขึน้ สบิ หา ค่าํ เดอื นวสิ าขะ ปจ อ 80 ปกอนพุทธศักราช (ปจจุบนั สวนลุมพนิ ีวนั อยใู นประเทศเนปาล) ทนั ทที ปี่ ระสตู ิ เจา ชายสทิ ธตั ถะทรงดาํ เนนิ ดว ยพระบาท 7 กา วและมดี อกบวั ผดุ ขน้ึ มารองรับพระบาทพรอมเปลงวาจาวา “เราเปนเลิศท่ีสุดในโลกประเสริฐที่สุดในโลกการ เกดิ ครง้ั นเี้ ปน ครงั้ สดุ ทา ยของเรา” แตห ลงั จากเจา ชายสทิ ธตั ถะประสตู กิ าลไดแ ลว 7 วนั พระ นางสริ มิ หามายากเ็ สดจ็ สวรรคาลยั เจา ชายสทิ ธตั ถะจงึ อยใู นความดแู ลของพระนางประชาบดี โคตรมี ซ่ึงเปนพระกนิษฐาของพระนางสริ มิ หามายา ทงั้ นี้ พราหมณท้ัง 8 ไดทํานายวาเจา ชายสทิ ธัตถะมลี กั ษณะเปน มหาบรุ ษุ คือ หาก ดํารงตนในฆราวาสจะไดเปนจักรพรรดิ ถาออกบวชจะไดเปนศาสดาเอกของโลกแตโกณ ฑัญญะพราหมณผูอายุนอยท่ีสุดในจํานวนนั้นยืนยันหนักแนนวาพระราชกุมารสิทธัตถะจะ เสดจ็ ออกบวชและจะไดตรัสรูเ ปนพระพทุ ธเจา แนนอน ชวี ติ ในวัยเดก็ เจาชายสทิ ธัตถะทรงศกึ ษาเลาเรยี นจนจบศลิ ปะศาสตรทั้ง 18 ศาสตรในสาํ นักครูวิ ศวามิตรและเนื่องจากพระบิดาไมประสงคใหเจาชายสิทธัตถะเปนศาสดาเอกของโลกจึง

8 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม พยายามทาํ ใหเ จา ชายสทิ ธตั ถะพบเหน็ แตค วามสขุ โดยการสรา งปราสาท 3 ฤดู ใหอ ยปู ระทบั และจัดเตรียมความพรอมสาํ หรับการราชาภิเษกใหเ จาชายขึน้ ครองราชย เมอ่ื มีพระชนมายุ 16 พรรษา ทรงอภเิ ษกสมรสกบั พระนางพมิ พา หรอื ยโสธรา พระธดิ าของพระเจากรงุ เทวท หะซ้งึ เปน พระญาตฝิ ายมารดาจนเมอื่ มีพระชนมายุ 29 พรรษา พระนางพิมพาไดใ หป ระสูติ พระราชโอรสมีพระนามวา “ราหุล” ซง่ึ หมายถงึ “ชวงบาย” เสด็จออกผนวช วนั หนง่ึ เจา ชายสทิ ธตั ถะทรงเบอ่ื ความจาํ เจในปราสาท 3 ฤดู จงึ ชวนสารถที รงรถมา ประพาสอทุ ยานครงั้ นน้ั ไดท อดพระเนตรเหน็ คนแก คนเจบ็ คนตาย และนกั บวช โดยเทวทตู (ทูตสวรรค) ที่แปลงกายมาพระองคจึงทรงคิดไดวาน่ีเปนธรรมดาของโลกชีวิตของทุกคน ตองตกอยูในสภาพเชนนั้น ไมมีใครสามารถหลีกเลี่ยงเกิด แก เจ็บ ตายได จึงทรงเห็นวา ความสขุ ทางโลกเปน เพยี งภาพมายาเทา นนั้ และวถิ ที างทจี่ ะพน จากความทกุ ขค อื ตอ งครอง เรอื นเปน สมณะ ดงั น้นั พระองคจึงใครจ ะเสดจ็ ออกบรรพชาในขณะทีม่ ีพระชนมายุ 29 พรรษา ครานนั้ พระองคไดเ สดจ็ ไปพรอมกบั นายฉนั ทะ สารถซี งึ่ เตรียมมา พระทีน่ งั่ นามวา กัณฑกะมุงตรงไปยังแมนํ้าอโนมานทีกอนจะประทับนั่งบนกองทรายทรงตัดพระเมาลีดวย พระขรรคแ ละเปลยี่ นชดุ ผา กาสาวพตั ร (ผา ยอ มดว ยรสฝาดแหง ตน ไม) และใหน ายฉนั ทะนาํ เคร่ืองทรงกลับพระนครกอนที่พระองคจะเสด็จออกมหาภิเนษกรณ(การเสด็จออกเพื่อคุณ อนั ยิ่งใหญ) ไปโดยเพียงลําพังเพือ่ มุงพระพักตรไ ปแควนมคธ บาํ เพ็ญทกุ รกริ ิยา หลงั จากทรงผนวชแลว พระองคม งุ ไปทแ่ี มน าํ้ คยา แควน มคธไดพ ยายามเสาะแสวง

รายวิชาศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 9 ทางพนทุกขดวยการศึกษาคนควาทดลองในสํานักอาฬารบสกาลามโครตร และอุทกดาบส รามบตุ รเมอ่ื เรียนจบทง้ั 2 สํานักแลว ทรงเห็นวาน่ียงั ไมใ ชท างพนทกุ ข จากน้ันพระองคไดเสด็จไปท่ีแมนํ้าเนรัญชรา ในตําบลอุรุเวลาเสนานิคม และทรง บาํ เพญ็ ทุกรกริ ยิ า ดวยการขบฟน ดวยฟน กลนั้ หายใจ และอดอาหารจนรางกายซบู ผอมแต หลังจากทดลองได 6 ป ทรงเห็นวาน่ียังไมใชทางพนทุกขจึงทรงเลิกบําเพ็ญทุกรกิริยาและ หันมาฉันอาหารตามเดิมดวยพระราชดําริตามท่ีทาวสักกเทวราชไดเสด็จลงมาดีดพิณถวาย 3 วาระ คือดดี พณิ สาย 1 ขงึ ไวตงึ เกนิ ไปเมอ่ื ดีกจ็ ะขาดดีดพณิ วาระที่ 2 ซง่ึ ขึงไวห ยอนเสยี ง จะยืดยาดขาดความไพเราะและวาระที่ 3 ดีดพิณสายสุดทายท่ีขึงไวพอดีจึงมีเสียงกังวาน ไพเราะดังนั้นจึงทรงพิจารณาเห็นวาทางสายกลางคือไมตึงเกินไป และไมหยอนเกินไป น้ัน คอื ทางทีจ่ ะนําสกู ารพนทุกข หลงั จากพระองคเลิกบาํ เพญ็ ทุกรกิรยิ า ทาํ ใหพ ระปญจวัคคยี  5 ไดแ ก โกณฑญั ญะ วปั ปะ ภัททิยา มหานามะ อัสสชิ ทมี่ าคอยรับใชพระองคดวยความคาดหวังวาเมอ่ื พระองค คนพบทางพนทุกขจะไดสอนพวกตนใหบรรลุดวยเกิดเลื่อมศัทธาท่ีพระองคลมเลิกความ ตั้งใจ จงึ เดินทางกลบั ไปท่ีปาอสิ ปิ ตนมฤคทายวัน ตาํ บลสารนาถ เมอื งพาราณสี ตรัสรู ภาพพระพทุ ธเจา เทศนาโปรดปญจวคั คยี ท ง้ั 5 ครานัน้ พระองคทรงประทบั น่งั ขดั สมาธใิ ตตนพระศรีมหาโพธิ์ ณ อุรุเวลาเสนานิคม เมอื งพาราณสี หันพระพกั ตรไ ปทางทศิ ตะวนั ออก และตัง้ จติ อธษิ ฐานดว ยความแนว แนว า ตราบใดทยี่ งั ไมบ รรลสุ มั มาสมั โพธญิ าณ กจ็ ะไมล กุ ขนึ้ จากสมาธบิ ลั ลงั กแ มจ ะมหี มมู ารเขา มา ขดั ขวางแตก พ็ า ยแพพ ระบารมขี องพระองคก ลบั ไปจนเวลาผา นไปในทส่ี ดุ พระองคท รงบรรลุ รปู ฌาณ คอื

10 หนังสอื เรยี นสาระการพฒั นาสงั คม ยามตน หรือปฐมยาม ทรงบรรลุปุพเพนวิ าสานุสตญิ าณ คอื สามารถระลกึ ชาตไิ ด ยามสอง ทรงบรรลุจตุ ปู ปาตญาณ (ทิพยจักษุญาณ) คือรเู รอ่ื งการเกดิ การตายของ สัตวทัง้ หลายวา เปนไปตามกรรมท่ีกาํ หนดไว ยามสาม ทรงบรรลุอาสวักขยญาณ คือ ความรูท่ีทําใหสิ้นอาสวะ หรือกิเลสดวย อริยสัจ 4 ไดแก ทกุ ข สมุทยั นิโรธ และมรรค และไดต รสั รูดว ยพระองคเองเปน พระสมั มา สัมพุทธเจาและเปนศาสดาเอกของโลกซึ่งวันท่ีพระสัมมาสัมพุทธเจาตรัสรู ตรงกับวันเพ็ญ เดอื น 6 ขณะทม่ี พี ระชนมายุ 35 พรรษา แสดงปฐมเทศนา หลังจากพระสัมมาสัมพุทธเจาตรัสรูแลวทรงพิจารณาธรรมที่พระองคตรัสรูมาเปน เวลา 7 สัปดาห และทรงเห็นวา พระธรรมนัน้ ยากสาํ หรบั บุคคลทวั่ ไปทีจ่ ะเขา ใจและปฏิบัตไิ ด พระองคจ งึ ทรงพิจารณาวา บุคคลในโลกน้มี ีหลายจําพวกอยาง บวั 4 เหลา ทมี่ ีท้งั ผทู สี่ อน ไดงาย และผูทสี่ อนไดย าก พระองคจ ึงทรงระลึกถงึ อาฬารดาบสและอทุ กดาบส ผูเปน พระ อาจารยจงึ หวงั เสด็จไปโปรดแตท ้ังสองทานเสียชวี ิตแลว พระองคจงึ ทรงระลึกถงึ ปญจวัคคีย ท้งั 5 ที่เคยมาเฝา รับใชจงึ ไดเ สด็จไปโปรดปญ จวคั คยี ที่ปาอิสิปตนมคทายวนั ธรรมเทศนากณั ฑแ รกทพี่ ระองคท รงแสดงธรรม คอื “ธมั มจกั กปั ปวตั ตนสตู ร” แปลวา สตู รของการหมุนวงลอแหงพระธรรมใหเ ปน ไปซงึ่ ถือเปน การแสดงพระธรรมเทศนา ครงั้ แรกในวนั เพ็ญ 15 คํา่ เดอื น 8 ซึ่งตรงกับวันอาสาฬหบูชา ในการนพ้ี ระโกณฑญั ญะไดธ รรมจกั ษุ คอื ดวงตาเหน็ ธรรมเปน คนแรก พระพทุ ธองค จงึ ทรงเปรง วาจาวา “อญั ญาสิ วตโกณฑัญโญ” แปลวา โกณฑญั ญะ ไดรูแลว ทาน โกณ ฑัญญะ จึงไดสมญาวา อัญญาโกณฑัญญะ และไดรับการบวชเปนพระสงฆองคแรกใน พระพทุ ธศาสนา โดยเรียกการบวชที่พระพุทธเจาบวชใหวา “เอหิภิกขอุ ุปสมั ปทา” หลังจากปญ จวคั คยี อ ุปสมบททง้ั หมดแลว พุทธองคจึงทรงเทศนอนตั ตลกั ขณสตู ร ปญ จวคั คีย จึงสําเร็จเปนอรหันตในเวลาตอมา การเผยแพรพระพทุ ธศาสนา ตอ มาพระพทุ ธเจา ไดเ ทศนพ ระธรรมเทศนาโปรดแกส กลุ บตุ รรวมทงั้ เพอื่ นของสกลุ บตุ รจนไดส าํ เรจ็ เปน พระอรหนั ตท ั้งหมดรวม 60 รูป พระพุทธเจาทรงมีพระราชประสงคจะใหมนุษยโลกพนทุกข พนกิเลส จึงตรัสเรียก สาวกทง้ั 60 รปู มาประชุมกันและตรสั ใหสาวก 60 รูปจาริกแยกยายกนั เดนิ ทางไปประกาศ ศาสนา 60 แหง โดยลําพังในเสนทางที่ไมซํ้ากันเพื่อใหสามารถเผยแผพระพุทธศาสนาใน หลายพนื้ ทอ่ี ยา งครอบคลมุ สว นพระองคเ องไดเ สดจ็ ไปแสดงธรรม ณ ตาํ บลอรุ เุ วลา เสนานคิ ม หลงั จากสาวกไดเ ดนิ ทางไปเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนาในพนื้ ทต่ี า งๆทาํ ใหม ผี เู ลอ่ื มใส พระพุทธศาสนาเปนจํานวนมากพระองคจึงทรงอนุญาตใหสาวกสามารถดําเนินการบวชได โดยใชวิธีการ “ติสรณคมนูปสัมปทา” คือการปฏิญาณตนเปนผูถึงพระรัตนตรัยพระพุทธ ศาสนาจงึ หยงั่ รากฝงลึกและแพรหลายในดนิ แดนแหง นน้ั เปน ตนมา

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 11 เสดจ็ ดบั ขนั ธปุ รินิพพาน พระสัมมาสัมพุทธเจาไดทรงโปรดสัตวและแสดงพระธรรมเทศนาตลอดระยะเวลา 45 พรรษาทรงสดับวาอกี 3 เดอื นขางหนาจะปรินพิ พานจึงไดทรงปลงอายสุ งั ขารขณะนั้น พระองคไ ดป ระทับจาํ พรรษา ณ เวฬุคาม ใกลเมอื งเวสาลี แควน วัชชโี ดยกอนเสด็จดบั ขนั ธ ปรินิพพาน 1 วันพระองคไดเสวยสุกรมัททวะที่นายจุนทะทําถวายแตเกิดอาพาธลงทําให พระอานนทโกรธแตพระองคตรัสวา “บิณฑบาตที่มีอานิสงสท่ีสุด”มี 2 ประการ คือ เม่ือ ตถาคต (พุทธองค) เสวยบิณฑบาตแลว ตรสั รูและปรนิ พิ พาน” และมพี ระดํารัสวา “โย โว อานนท ธมม จ วินโย มยา เทสิ โต ปญญตโต โส โว มมจจเยน สตถา” อันแปลวา “ดกู อน อานนท ธรรมและวนิ ยั อนั ทเ่ี ราแสดงแลว บญั ญตั แิ ลว แกเ ธอทง้ั หลายธรรมวนิ ยั จกั เปน ศาสดา ของเธอท้งั หลาย เมอื เราลวงลับไปแลว” พระพทุ ธเจา ทรงประชวรหนกั แตท รงอดกลน้ั มงุ หนา ไปเมอื งกสุ นิ ารา ประทบั ณ ปา สละเพื่อเสด็จดับขันธุปรินิพพานโดยกอนท่ีจะเสด็จดับขันธุปรินิพพานนั้นพระองคได อปุ สมบทแกพ ระสภุ ทั ทะปรพิ าชกซงึ่ ถอื ไดว า “พระสภุ ทั ทะ” คอื สาวกองคส ดุ ทา ยทพ่ี ระพทุ ธ องคทรงบวชใหในทา มกลางคณะสงฆท ัง้ ทีเ่ ปนพระอรหันต และปถุ ชุ นจากแควนตา งๆรวม ท้ังเทวดาท่มี ารวมตัวกันในวันน้ี ในครานั้นพระองคทรงมีปจฉิมโอวาทวา “ดูกอนภิกษุทั้งหลายเราขอบอกเธอทั้ง หลายสังขารท้ังปวงมีความเส่ือมสลายไปเปนธรรมดาพวกเธอจึงทําประโยชนตนเองและ ประโยชนของผอู ่ืนใหส มบรู ณดว ยความไมป ระมาทเถิด” (อปปมาเทน สมปาเทต) จากนนั้ ไดเ สดจ็ ดบั ขนั ธปุ รนิ พิ พานใตต น สาละ ณ สาลวโนทยานของเหลา มลั ลกษตั รยิ  เมืองกสุ นิ ารา แควนมัลละ ในวนั ขน้ึ 15 ค่าํ เดอื น 6 รวมพระชนมายุ 80 พรรษา และวนั น้ี ถือเปน การเรมิ่ ตนของพุทธศกั ราช

12 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม สรุปหลักธรรมของพระพุทธศาสนา พระพุทธศาสนาเปนศาสนาประเภทเทวนิยม คือ ไมนับถือพระเจา พระสัมมาสัม พทุ ธเจา ทรงตรสั รคู วามจรงิ ของชวี ติ วา องคป ระกอบของชวี ติ มนษุ ยป ระกอบดว ยรปู และนาม เทานัน้ รปู และนามเมอื่ ขยายความกจ็ ะเปน รปู จติ และเจตสกิ จากรปู จติ และเจตสกิ กข็ ยาย ความดว ยขนั ธ 5 ไดแ ก รปู ขนั ธ วญิ ญาณขนั ธ เวทนาขนั ธ สญั ญาขนั ธ และสงั ขารขนั ธ สรปุ ไดดังแผนภูมิองคป ระกอบของชวี ติ องคป ระกอบของชวี ิตมนษุ ย รปู นาม จิต เจตสิก รูปขันธ วญิ ญาณ เวทนา สัญญา สงั ขาร แผนภมู ิ แสดงองคประกอบของชีวติ มนุษย จากแผนภมู อิ งคป ระกอบของชวี ติ มนษุ ยด งั กลา วในทางพระพทุ ธศาสนาอธบิ ายวา ชวี ติ คือความเปนอยขู องรา งกาย (รปู ) จติ และเจตสกิ (นาม) โดยอาศยั ความเปน ผนู ําเกิด และตามรักษาดาํ รงชวี ติ และการกระทาํ ตางๆไดโ ดยอาศยั จติ และเจตสิกเปน ผูกาํ หนด รูป คอื รางกายเปน ธรรมชาตทิ ไ่ี มมคี วามรูสกึ นึกคิดใดๆ ท้งั สนิ้ นาม คอื สว นทเ่ี ปน จติ และเจตสกิ เปน ธรรมชาตทิ ร่ี บั รสู งิ่ ตา งๆและสามารถรถนกึ คดิ เรอื่ งราวสิง่ ตางๆได จิต คอื ธรรมชาติที่รอู ารมณ ทาํ หนา ที่เห็น ไดย ิน รูร ส รูกลิ่น รูสกึ ตอ การสมั ผสั ถูก ตอ งทางกายและรสู กึ คดิ ทางใจ เจตสกิ คือ ธรรมชาตทิ ีร่ ูสึกนกึ คิดเรือ่ งราวสิ่งตางๆ เมือ่ แยกรปู และนามใหละเอยี ดขึน้ ก็จะอธบิ ายดวยขันธ 5 คอื รปู ขนั ธ (รปู ) หมายถงึ อวยั วะนอ ยใหญห รอื กลมุ รปู ทม่ี อี ยใู นรา งกายทง้ั หมดของเรา วิญญาณขนั ธ (จติ ) หมายถึง ธรรมชาตทิ ร่ี ับรูส ิ่งตางๆ ทมี่ าปรากฏทางตา หู จมูก ล้นิ กาย ใจ อีกทัง้ เปน ธรรมชาตทิ ่ที ําใหเกิดความรูสาํ นกึ คดิ ตางๆ เวทนาขันธ( เจตสกิ ) หมายถึงความรสู กึ เปน สขุ เปนทุกข ดใี จ เสียใจ หรือเฉยๆ

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 13 สัญญาขนั ธ (เจตสิก) หมายถึง ธรรมชาติทีม่ ีหนา ทใี่ นการจําหรือเปน หนว ยความ จาํ ของจติ น่นั เอง สงั ขารขนั ธ( เจตสกิ )หมายถงึ ธรรมชาตทิ ป่ี รงุ แตง จติ ใหม ลี กั ษณะตา งๆ เปน กศุ ลบา ง การเกดิ ขึ้นของจติ (วญิ ญาณขันธ) จะเกดิ ขึน้ โดยมเี จตสิก (เวทนาขนั ธ สัญญาขันธ สงั ขาร ขนั ธ) เกดิ ขนึ้ รว มดว ยเสมอเฉพาะจติ อยา งเดยี วไมส ามารถรบั รหู รอื นกึ คดิ อะไรไดเ ลย จติ และ เจตสิกจะแยกจากกันไมไดตองเกิดรวมกันอิงอาศัยกัน จิตแตละดวงที่เกิดจะตองมีเจตสิก เกดิ รวมดว ยเสมอ จากความจรงิ ของชวี ติ ทพี่ ระพทุ ธองคท รงคน พบวา ชวี ติ เปน เพยี งองคป ระกอบของ รูปและนามเทานั้นแตเหตุท่ีคนเรามีความทุกขอยูเพราะความรูสึกนึกคิดท่ีเปนเร่ืองเปนราว วา “มเี รามเี ขา” ทาํ ใหเกดิ การยึดมน่ั ถอื ม่ันดว ยอวิชา (ความไมร )ู วา สภาพธรรมเทานนั้ เปน เพยี งรูปและนามท่ี “เกดิ ข้ึน ต้งั อยูแลว ดบั ไป” เทา นัน้ 1. หลักธรรมเพอ่ื ความหลุดพนเฉพาะตัว คอื อริยสจั 4 อรยิ สจั 4 แปลวา ความจรงิ อนั ประเสริฐมอี ยูส ี่ประการ คือ 1) ทกุ ข คอื สภาพท่ที นไดย าก ภาวะท่ที นอยใู นสภาพเดิมไมไดสภาพทบี่ ีบคน้ั ไดแ ก ชาติ (การเกิด) ชรา (การแก การเกา ) มรณะ (การตาย การสลายไป การสญู สิ้น) การประสบกับส่ิงอันไมเปนที่รัก พลัดพรากจากส่ิงอันเปนท่ีรัก การปรารถนาส่ิงใดแลว ไมสมหวงั ในส่งิ น้นั กลาวโดยยอ ทกุ ขก ็คืออปุ าทานขันธหรือขนั ธ 5 2) ทกุ ขสมทุ ยั คอื สาเหตทุ ท่ี าํ ใหเ กดิ ทกุ ข ไดแ กต ณั หา 3 คอื กามตณั หา-ความ ทะยานอยากในกาม ความอยากไดท างกามารมณ, ภวตณั หา-ความทะยานอยากในภพ ความ อยากเปน โนน เปนน่ี ความอยากทีป่ ระกอบดวยภาวทิฏฐิหรอื สัสสตทิฏฐิ และวิภาวตณั หา- ความทะยานอยากในความปรารถนาจากภพความอยากไมเปนโนนไมเปนนี่ ความอยากที่ ประกอบดว ยวภิ วทฏิ ฐิหรืออุจเฉททฏิ ฐิ 3) ทุกขนิโรธ คือความดับทุกข ไดแกดับสาเหตุท่ีทําใหเกิดทุกขกลาวคือดับ ตัณหาท้ัง 3 ไดอยางสน้ิ เชิง 4) ทกุ ขนโิ รธคามนิ ปี ฏปิ ทา คอื แนวปฏบิ ตั ทิ นี่ าํ ไปสหู รอื นาํ ไปถงึ ความดบั ทกุ ข ไดแ ก มรรคอนั มี องคป ระกอบอยแู ปดประการ คอื (1)สมั มาทฏิ ฐิ – ความเหน็ ชอบ(2)สมั มา สังกัปปะ-ความดําหริชอบ(3)สัมมาวาจา-เจรจาชอบ(4)สัมมากัมมันตะ-ทําการงานชอบ(5) สมั มาอาชวี ะ-เล้ียงชพี ชอบ(6)สมั มาวายามะ-พยายามชอบ(7)สมั มาสติ-ระลกึ ชอบ และ (8) สมั มาสมาธ-ิ ตง้ั ใจชอบ ซ่งึ รวมเรยี กอีกชื่อหนึง่ ไดวา “มชั ฌิมาปฏิปทา” หรอื ทางสายกลาง 2. หลักธรรมเพ่อื การอยรู ว มกนั ในสังคม 1) สัปปุริสธรรม 7 สัปปุริสธรรม 7 คอื หลักธรรมของคนดหี รือหลักธรรมของสัตตบรุ ษุ 7 ประการ ไดแ ก รจู กั เหตุรจู กั ผล (1) รจู กั เหตหุ รอื ธมั มญั ญตา หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั เหตุ รจู ะจกั วเิ คราะห หาสาเหตุของสิง่ ตา งๆ

14 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม (2) รจู กั ผลหรอื อตั ถญั ญตา หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ จากการกระทาํ (3) รจู กั ตนหรอื อตั ตญั ญาหมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ตนทงั ในดา นความรู คณุ ธรรม และความสามารถ (4) รูจักประมาณหรือมัตตัญุตา หมายถึง ความเปนผูรูจักประมาณรูจักหลัก ของความพอดี การดําเนนิ ชีวติ พอเหมาะพอควร (5) รจู กั กาลเวลาหรอื กาลญั ตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั กาลเวลารจู กั เวลาไหน ควรทําอะไรแลว ปฏิบตั ใิ หเ หมาะสมกับเวลานนั้ ๆ (6) รูจ ักบคุ คลหรือบุคคลสญั ตุ า หมายถงึ ความเปนผรู ูจักปฏบิ ัตกิ ารปรบั ตน และแกไขตนใหเหมาะสมกบั สภาพของกลมุ และชุมชน (7) รจู กั บคุ คลหรอื บคุ คลสญั ตุ า หมายถงึ ความเปน ผรู จู กั ปฏบิ ตั ติ นใหเ หมาะสม กบั บคุ คลซง่ึ มคี วามแตกตา งกนั การที่บุคคลไดนําหลักสัปปุริสธรรม 7 มาใชในการดําเนินชีวิตพบกับความสุข ในชวี ิตได 2) อิทธบิ าท 4 อทิ ธบิ าท 4 คอื หลกั ธรรมทน่ี าํ ไปสคู วามสาํ เรจ็ แหง กจิ การมี 4 ประการคอื ฉนั ทะ วิรยิ ะ จติ ตะ วิมงั สา (1) ฉันทะ คอื ความพอใจใฝร กั ใฝห าความรแู ละความสรางสรรค (2) วริ ิยะคอื ความเพยี รพยายามมีความอดทนไมทอ ถอย (3) จติ ตะคือความเอาใจใสและตง้ั ใจแนว แนใ นการทํางาน (4) วมิ งั สาคอื ความหมั่นใชปญญาและสตใิ นการตรวจตราและคดิ ไตรต รอง 3) กศุ ลธรรมบถ 10 กศุ ลกรรมบถ 10 เปน หนทางแหง การทาํ ความดงี ามทางแหง กศุ ลซง่ึ เปน หนทาง นําไปสูความสุขความเจริญแบงออกเปน 3 ทางคอื กายกรรม 3 วจกี รรม4 และมโนกรรม 1. กายกรรม 3 หมายถงึ ความประพฤตดิ ที แี่ สดงออกทางกาย 3 ประการ ไดแ ก (1) เวน จากการฆา สตั ว คอื การละเวน จากการฆา สตั วก ารเบยี นเบยี นกนั เปน ผเู มตตากรณุ า (2) เวนจากการลักทรัพยคือเวนจาการลักขโมย เคารพในสิทธิของผูอ่ืนไม หยบิ ฉวยเอาของคนอน่ื มาเปน ของตน (3) เวนจากการประพฤติในกาม คือการไมลวงละเมิดสามีหรือภรรยาผูอ่ืน ไมลว งละเมิดประเวณีทางเพศ 2. วจีกรรม 4 หมายถึงการเปนผูมีความประพฤติดีซึ่งแสดงออกทางวาจา 4 ประการ ไดแ ก (1) เวน จากการพูดเท็จ คอื การพูดแตความจรงิ ไมพูดโกหก หลอกลวง (2) เวน จากการพดู สอ เสยี ด คอื พดู แตใ นสง่ิ ทท่ี าํ ใหเ กดิ ความสามคั คี กลมเกลยี ว ไมพูดจาในสงิ่ ท่ีกอ ใหเกิดความแตกแยก แตกราว

รายวิชาศาสนาและหนา ทพี่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 15 (3) เวนจากการพูดคําหยาบคือพูดแตคําสุภาพ ออนหวาน ออนโยน กับ บคุ คลอ่ืนทั้งตอ หนา และลบั หลงั (4) เวนจากการพูดเพอเจอคือพูดแตความจริงมีเหตุผลเนนเนื้อหาสาระที่ เปน ประโยชนพ ดู แตส ิ่งท่จี าํ เปน และพดู ถูกกาลเทศะ 3. มโนกรรม 3 หมายถึง ความประพฤติที่เกดิ ข้ึนในใจ 3 ประการ ไดแก (1) ไมอ ยากไดข องของเขา คอื ไมค ดิ จะโลภอยากไดข องผอู น่ื มาเปน ของตน (2) ไมพ ยาบาทปองรายผูอนื่ คอื มจี ติ ใจมีปรารถนาดี อยากใหผ อู ื่นมีความ สขุ ความเจริญ (3) มีความเหน็ ที่ถกู ตอ ง คือ ความเช่อื ทีถ่ ูกตอ ง คือความเช่ือในเรือ่ งการ ทาํ ความดีไดดี ทําชว่ั ไดชว่ั และมีความเชือ่ วาความพยายามเปน หนทางแหงความสําเร็จ สังคหวัตถุ 4 สังคหวัตถุ 4 เปนหลักธรรมคําสอนทางพระพุทธศาสนาที่เปน วิธีปฏิบัติเพ่ือ ยึดเหนี่ยวจิตใจของคนท่ียังไมเคยรักใครนับถือ ใหความรัก ความนับถือ สังคหวัตถุเปน หลักธรรมท่ีชวยผูกไมตรีซึ่งกันและกันใหแนนแฟนยิ่งขึ้นประกอบดวย ทาน ปยวาจา อัตถจริยา สมานนัตตตา 1. ทาน คือการใหเปนสิ่งของตนใหแกผูอ่ืนดวยความเต็มใจเพื่อเปนประโยชนแก ผรู บั การใหเ ปน การยดึ เหนย่ี วนาํ้ ใจกนั อยา งดยี งิ่ เปน การสงเคราะหส มานนาํ้ ใจกนั ผกู มติ รไมตรี กันใหย ง่ั ยืน 2. ปยวาจา คือ การเจรจาดวยถอยคําไพเราะออนหวานพูดชวนใหคนอื่นเกิด ความรกั และนบั ถอื คาํ พดู ทด่ี นี น้ั ยอ มผกู ใจคนใหแ นน แฟน ตลอดไปหรอื แสวงความเหน็ อกเหน็ ใจ ใหกาํ ลังใจรจู ักพดู ใหเ กดิ ความเขา ใจดี สมานสามคั คี ยอมทาํ ใหเกิดไมตรีทาํ ใหร ักใครนบั ถอื และชว ยเหลือเกือ้ กูลกนั 3. อตั ถจรยิ า คอื การประพฤตสิ ิง่ ท่ีเปน ประโยชนแ กกนั คอื ชว ยเหลอื ดวยแรงกาย และขวนขวายชว ยเหลอื กจิ กรรมตา งๆใหล ลุ ว งไปเปน คนไมด ดู ายชว ยใหค วามผดิ ชอบชวั่ ดี หรือชวยแนะนาํ ใหเกิดความรคู วามสามารถในการประกอบอาชพี 4. สมานนตั ตตา คอื การวางตนเปน ปกตเิ สมอตน เสมอปลายไมถ อื ตวั และการวางตน ใหเหมาะสมกับฐานะของตนตามสภาพ ไดแก เปน ผใู หญ ผนู อย หรอื ผเู สมอกันเอาไปใส ปฏบิ ตั ิตามฐานะ ผนู อยคาราวะนอบนอ มยาํ เกรงผูใหญ อบายมุข 6 คาํ วา อบายมขุ คอื หนทางแหง ความเลอ่ื มหรอื หนทางแหง ความหายนะความฉบิ หาย มี 6 อยา ง ไดแก 1. การเปนนักเลงผูหญิง หมายถึง การเปนคนมีจิตใจใฝในเรื่องเพศเปนนักเจาชู ทาํ ใหเสยี ทรัพยส นิ เงนิ ทอง สูญเสยี เวลาและเสียสุขภาพ

16 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม 2. การเปนนกั เลงสุรา หมายถงึ ผูท่ดี ม่ื สุราจนติดเปน นสิ ยั การดมื่ สรุ านอกจากจะ ทาํ ใหเสยี เงินเสยี ทองแลวยงั เสยี สุขภาพและบนั่ ทอนสตปิ ญญาอีกดวย 3. การเปน นกั เลงการพนนั หมายถงึ ผทู ชี่ อบเลน การพนนั ทกุ ชนดิ การเลน การพนนั ทําใหเสยี ทรัพยส ินเสยี สขุ ภาพ การพนนั ไมเคยทาํ ใครร่าํ รวยม่งั มเี งินทองไดเลย 4. การคบคนช่ัวเปนมิตร หมายถึง การคบคนไมดีหรือคนช่ัวคนชั่วชักชวนใหทํา ในสิง่ ท่ีไมถูกตอ งและอาจนําความถกู ตอ งมาสูตนเองและครอบครัว 5. การเที่ยวดูการละเลน หมายถึง ผูท่ีชอบเท่ียวการละเลนกลางคืนทําใหเสีย ทรัพยส ินและอาจทําใหเกดิ การทะเลาะเบาะแวงในครอบครวั 6. เกียจครา นทาํ การงาน หมายถึง ผูไมช อบทาํ งาน ขเี้ กียจ ไมข ยันขนั แข็ง เบญจศลี เบญธรรม เบญจศีลเบญธรรม คือ หลักธรรมทค่ี วรปฏบิ ตั คิ วบคกู นั มงุ ใหบคุ คลทําความดี ละเวนความชัว่ เบญจศลี (สงิ่ ที่ควรละเวน ) เบญจศีล(สงิ่ ที่ควรละเวน ) 1. เวนจากการฆาสตั ว 1. มีความเมตตากรุณา 2. เวนจากการลักทรัพย 2. ประกอบอาชีพสจุ รติ 3. เวน จากการประพฤตผิ ิดในกาม 3. มีความสํารวมในกาม 4. เวนจากการพูดเท็จ 4. พดู ความจริงไมพ ดู โกหก 5. เวนจาการเสพของมึนเมา 5. มสี ติสัมปชญั ญะ โลกบาลธรรมหรอื ธรรมคมุ ครองโลก โลกบาลธรรมหรอื ธรรมคมุ ครองโลก เปน หลกั ธรรมทช่ี ว ยใหม นษุ ยท กุ คนในโลกอยู กันอยางมีความสุขมีน้ําใจ เอ้ือเฟอมีคุณธรรมและทําแตสิ่งท่ีเปนประโยชนประกอบดวย หลักธรรม 2 ประการ ไดแ ก หิรโิ อตปั ปะ 1.หิริ คือความละลายในลักษณะ 3 ประการ แลวไมท าํ ความช่วั (บาป) คอื (1) ละอายแกใ จหรือความรูส กึ ท่ีเกิดข้ึนในใจตนเองแลวไมทาํ ความชวั่ (2) ละอายผูอ น่ื หรอื สภาพแวดลอมตางๆ แลวไมทําความช่ัว (3) ละอายตอความชว่ั ทีต่ นจะทําน้นั แลวไมท าํ ความชว่ั 2.โอตตัปปะ คอื ความเกรงกลวั หมายถึง (1) เกรงกลวั ตนเอง ตเิ ตยี นตนเองได (2) เกรงกลวั ผอู ่ืนแลวไมก ลาทาํ ความช่วั (3) เกรงกลวั ตอผลของความ ชั่วท่ที าํ จะเกิดขึ้นแกต น (4) เกรงกลวตอ อาญาของแผนดนิ แลว ไมก ลาทําความช่วั

รายวิชาศาสนาและหนาทพ่ี ลเมือง (สค31002) << ระดับมธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 17 นิกายสําคัญของพระพทุ ธศาสนา หลงั จากทพี่ ระพทุ ธเจา ปรนิ พิ พานแลว ประมาณ 100 ป พระพทุ ธศาสนากเ็ รมิ่ มกี าร แตกแยกในดา นความคดิ เหน็ เกย่ี วกบั การปฏบิ ตั ติ ามพระธรรมวนิ ยั จนถงึ สมยั พระเจา อโศก มหาราชกแ็ ตกแยกกนั ออกเปน นกิ ายใหญๆ 2 นกิ าย คอื มหายาน (อาจารยิ วาท) กบั หนิ ยาน (เถรวาท) มหายาน “มหายาน” แปลวา “ยานใหญ” เปนลทั ธขิ องภกิ ษุฝา ยเหนือของอินเดยี ซดบัง่ึ มกจีเิ ลดุ สมทงุ หงั้ ยมงั าไยดทแรจี่ปูกะภไ เขาผพคยาํ แสพอรนพ ในระพพรทุะพธศทุ าธสศนาสาในหาม ใหหผาชนั นแปเลรอื่ ไปมตใสาเมสลยี าํกดอ บั นลแทั ลธว นิจงึไี้ ดสอเ ขนา ใไหปรเจะรงญิบั รงุ เรืองอยูใ นทิเบต จีน เกาหลี ญี่ปนุ และเวยี ดนาม เปน ตน หนิ ยาน คําวา “หนิ ยาน”เปน คําทฝ่ี ายมหายานตง้ั ให แปลวา “ยานเล็ก”เปน ลัทธิ ของภิกษุฝายใตท่ีสอนใหพระสงฆปฏิบัติเพ่ือดับกิเลสของตนเองกอนและหามเปล่ียนแปลง แกไ ขพระวนิ ยั อยา งเดด็ ขาด นกิ ายนมี้ ผี นู บั ถอื ในประเทศศรลี งั กา ไทย พมา ลาว และกมั พชู า โดยเฉพาะประเทศไทยเปน ศนู ยก ลางนกิ ายเถรวาท เพราะมกี ารนบั ถอื พระพทุ ธศาสนานกิ าย นสี้ บื ตอ กนั มาตง้ั แตบ รรพชนพระพทุ ธเจา ไมใ ชเ ทวดาหรอื พระเจา แตเ ปน มนษุ ยท ม่ี ศี กั ยภาพ เหมอื นสามญั ชนทวั่ ไป สามารถบรรลสุ จั ธรรมไดด ว ยความวริ ยิ ะอตุ สาหะ หลกั ปฏบิ ตั ใิ นชวี ติ ท่ีทุกคนควรกระทําคือทําความดีละเวนความชั่ว ทําจิตใจใหผองแผวและการท่ีเราจะทําส่ิง เหลานํา้ ไดน ั้นจะตอ งมศี ลี สมาธิ ปญ ญาเพ่ือเปนพาหนะนาํ ผโู ดยสารเขา ทะเลแหง วฎั สงสาร ไปสพู ระนิพพาน

18 หนังสอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม ความแตกตา งของนิกายหนิ ยานกับนกิ ายมหาชน นิกายหินยาน นิกายมหายาน 1. ถอื เร่ืองอริยสจั เปน สําคญั 1. ถือเรอื่ งบารมีเปน สําคัญ 2. คณุ ภาพของศาสนิกชนเปนสําคญั 2. ถือปริมาณเปนสําคัญกอนแลวจึงเขา ปรับปรุงคุณภาพในภายหลังดังนั้นจึงตอง ลดหยอนการปฏิบัติพระวินัยบางขอตกลง เขาหาบุคคลและเพ่ิมเทวดาและพิธีกรรม สังคีตกรรมเพ่ือจูงใจคนไดอธิบายพุทธมติ อยางกวางขวางเกินประมาณเพ่ือการเผย แพรจนทําใหพระพุทธพจนซึ่งเปนสัจนิยม กลายเปน ปรชั ญาและตรรกวทิ ยาไป 2. มีพระพุทธเจาองคเดยี ว คอื 3. มพี ระพุทธเจาหลายองค องคเดิมคือ อาทิ พระสมณโคดมหรอื พระศากยมนุ ี พุทธ (กายสีน้ําเงิน)เมื่อทา นบาํ เพ็ญณานก็ เกดิ พระณานนพิ ทุ ธอกี เปน ตน วา พระไวโรจน พุทธะอักโขภัยพุทธะ รัตนสมภพพุทธ ไภสัชชคุรุ โอฆสิทธิและอมิตาภา เฉพาะ องคน ม้ี มี าในรา งคนเปน (มานษุ พี ทุ ธะ) คอื พระศากยมุนี 4. มคี วามพน จากกเิ ลส ชาตภิ พ เปน 4. มคี วามเปน พระโพธวิ์ สตั วห รอื พทุ ธภมู ิ เพอื่ อัตกัตถจริยแลวบําเพ็ญ ประโยชน บาํ เพญ็ โลกตั ถจริยาไดเ ตม็ ที่ เปน ความมุง แกผูอ่ืนเปนโลกัตถจริยเปนความ หมายของพระโพธ์ิสัตวหลายองคเชนพระ มงุ หมายสําคัญ อวโลกิเตศวรมัชชุลี วิชรปาณี กษิตคสร 3 สมนั ตภัทรอรยิ เมตไตร เปนตน 5. มบี ารมี 10 ประการ คือ ทาน ศลี 5. มบี ารมี 6 ประการ คือ ทาน ศลี วนิ ยั ขนั ติ เนกขมั มะ ปญ ญา วริ ยิ ะ ขนั ติ สจั จะ ฌาน ปญญา อันใหถ ึงความสําเร็จเปนพระ อธษิ ฐาน เมตตา อเุ บกขา อนั ใหถ งึ โพธสิ ัตวและเปน ปฏปิ ทาของพระโพธสิ ัตว ความเปน พระพุทธเจา 6. ถือพระไตรปฎกเถรวาท คือ พระ 6. ถือพระธรรมวินัยเกา และมีพระสูตรใหม ธรรมวินัยยุติตามปฐมสังคายนา เพมิ่ เตมิ เชนสขุ วดียูหสูตร ลงั กาวตาร ลทั ไมม พี ระวินัยใหมเพ่มิ เติม ธรรมปุณฑริกสูตร ปรัชญาปารมิตาสูตร เปนตน

รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 19 นิกายหนิ ยาน นกิ ายมหายาน 8. รักษาวนิ ยั เดมิ เอาไว 8. ปรับปรุงพระธรรมวินัยใหเขากับภาวะ แวดลอม 9. ถือวาพระอรหันตเมื่อนิพพานแลว 9. ถือวาพระอรหันตเม่ือปรินิพพานแลวยอม ไมเกิดใหมอ กี กลับมาเกดิ ใหมสาํ เร็จเปน พระพุทธเจา อีก 10. ยอมรับแตธรรมกายและนิรมาน 10. ถอื วา พระพุทธเจามี 3 กาย คอื ธรรมกาย กายบางนอกน้นั ไมยอม ไดแ ก กายธรรม สมั โภคกายหรอื กายจาํ ลอง หรอื กายอวตารของพระพทุ ธเจา เปน กสั สป สัมพุทธะบางเปนพระศากยมุนีบาง เปน พระกกสุ นั ธะบา ง เปน ตน นน้ั แลว ลว นเปน สัมโภคกายของพระพุทธองคเดิม (อาทิ พทุ ธะ) ทงั้ นัน้ และนิรนามกาย คือกายท่ี ตอ งอยสู ภาพธรรมดา คอื ตอ งแก เจบ็ และ ปรินิพพาน ซ่ึงเปนกายท่ีพระพุทธเจาสรา ง ขึ้นเพื่อใหคนเห็นความจริงของชีวิตแต สาํ หรบั พระพทุ ธเจา องคท แี่ ทน น้ั ไมต อ งอยู ในสภาพเชนน้ีแบบเดียวกันกับปรมาตมัน ของพราหมณ บุคคลสาํ คัญในสมยั พทุ ธกาล พระสารีบุตร เปนอัครสาวกเบ้ืองขวาของพระพุทธเจาไดรับการยกยองจาก พระพุทธเจาวาเปนเลิสกวาพระสงคท้ังปวงในดานสติปญญา นอกจากน้ีพระสารีบุตรยังมี คุณธรรมในดานความกตัญูและการบําเพ็ญประโยชนไดแกพุทธศาสนาอีกดวยทานไดรับ การยกยองวาเปนธรรมเสนาบดี คูกับพระพุทธเจาท่ีเปนธรรมราชา เนื่องจากทานเปนผูมี ปฏิญาณในการแสดงพระธรรมเทศนาคือช้ีแจงใหผูฟงเขาใจไดชัดเจนสําหรับในดานความ กตญั นู น้ั ทา นไดฟ ง ธรรมจาก พระอสิ สชเิ ปน ทา นแรกและเกดิ ธรรมจกั ษคุ อื ดวงตาเหน็ ธรรม หมายความวา สงิ่ ใดเกดิ เปน ธรรมดายอ มดบั เปน ธรรมดา จากนน้ั เมอ่ื กอ นทที่ า นจะนอนทา น จะกราบทศิ ที่พระอสั สชอิ ยแู ละหันศรีษะนอนไปยงั ทิศนนั้ พระมหาโมคคลั ลานะ เปน อคั รสาวกเบ้ืองซายของพระพทุ ธเจาเปน ผมู ีเอตทคั คะ ในดานผูมีฤทธิ์ทานเปนผูฤทธานุภาพมากสามารถกระทําอิทธิฤทธ์ิไปเย่ียมสวรรคและนรก ได จากนน้ั นาํ ขา วสารมาบอกญาตมิ ติ รของผทู ไี่ ปเกดิ ในสวรรคแ ละนรกใหไ ดท ราบประชาชน ทั้งหลายจึงมาเลื่อมใสพระพุทธศาสนาทําใหประชาชนเลื่อมคลายความเคารพเดียรถีย

20 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสังคม (นักบวชลัทธิหนึ่งในสมัยพุทธกาล)พวกเดียรถียจึงโกรธแคนทานมากจึงลงความเห็นวาให กําจัดพระโมคคัลลานะ นอกจากนั้นจึงจางโจรไปฆาพระเถระ พวกโจรจึงลอมจับพระเถระ ทานรตู วั หนีไปได 2 คร้ังในครงั้ ที่ 3 ทานพิจารณาเหน็ วาเปนกรรมเกา จงึ ยอมใหโจรจบั อยา ง งา ยดายโจรทบุ กระดกู ทา นจนแหลกเหลวไมม ชี น้ิ ดี กอ นทท่ี า นจะยอมนพิ านเพราะกรรมเกา ทานไดไ ปทลู ลาพระพุทธเจา กอ นแลวจงึ นิพาน อนาถบิณฑิกเศรษฐี เปนผูไดรับการยกยองเปนนายกฝายอุบาสกทานเปนเศรษฐี อยเู มอื งสาวตั ถเี ปน ผมู ศี รทั ธาแรงกลา เปน ผสู รา งพระเชตวุ นั มหาวหิ ารถวายแกพ ระพทุ ธเจา พระพทุ ธเจา ทรงประทบั อยทู ว่ี ดั นถี้ งึ 19 พรรษา นอกจากทา นจะอปุ ถมั ภบ าํ รงุ พระภกิ ษสุ งฆ แลวยังไดสงเคราะหคนยากไรอนาถาอยา งมากมายเปน ประจาํ จงึ ไดชอื่ วา อนาถบณิ ฑิก ซงึ่ แปลวา ผมู ีกอ นขาวเพอื่ คนอนาถา พระเจา พมิ พสิ าร เปน อบุ าสกทสี่ าํ คญั อกี ผหู นง่ึ พระองคเ ปน พระเจา แผน ดนิ ครอง แควนมคธครองราชยสมบัติอยูที่กรุงราชคฤหทานถวายพระราชอุทยานเวฬุวันแก พระพุทธเจา นับวาเปนวัดแหงแรกในพระพุทธศาสนา พระอานนท เปน สหชาตแิ ละพทุ ธอปุ ฏ ฐากของพระพทุ ธเจา ไดร บั การยกยอ งวา เปน เอตทัคคะวาเปนผูมีพหูสูตเน่ืองจากทรงจําพระสูตรท่ีพระพุทธเจาตรัสไวและเปนผูสาธยาย พระสูตรจนทําใหการปฐมสังคายนาสําเร็จเรียบรอย นอกจากนั้นทานยังทําหนาที่เปนพุทธ อปุ ฏ ฐากของพระพทุ ธเจา ไดอ ยา งดรี วม 25 พรรษาดว ยความขยนั ขนั แขง็ ทเี่ ปน ภารกจิ ประจาํ และไดรับการยกยอ งจากสมเด็จพระสมั มาสมั พทุ ธเจาใหเปนเอตทคั คะ(เลิศ) 5 ประการ คอื 1. มีสตริ อบคอบ 2. มีความทรงจําแมน ยํา 3. มีความเพยี รดี 4. เปนพหูสูต 5. เปน ยอดของพระภิกษผุ อู ุปฏ ฐากพระพุทธเจา นางวิสาขา ผูเปนฝา ยอบุ าสิกา เปน เลิศในการถวายทานและนางเปน ผูมีความงาม ครบ 5 อยา ง ซงึ่ เรยี กวา เบญจกลั ยาณี ไดแก เปนผมู ผี มงามคือมผี มยาวถงึ สะเอวแลว ปลายผมงอนขึ้น เปน ผมู เี นอ้ื งามคอื ริมฝปากแดงดุจผลตาํ ลงึ สุกและเรียบชดิ สนิทดี เปน ผู มกี ระดกู งามคอื ฟน ขาวประดจุ สงั ขแ ละเรยี บเสมอกนั เปน ผมู ผี วิ งามคอื ผวิ งามละเอยี ดถา ดาํ กด็ าํ ดงั ดอกบวั เขยี วถา ขาวกข็ าวดงั ดอกกรรณกิ ารเ ปน ผมู วี ยั งามแมจ ะคลอดบตุ รถงึ 10 ครง้ั ก็คงสภาพรางกายสาวสวยดุจคลอดครงั้ เดยี ว ปกตินางวสิ าขาไปวัด วันละ 2 ครัง้ คือเชา เยน็ และมขี องไปถวายเสมอเวลาเชา จะเปน อาหารเวลาเยน็ จะเปน นา้ํ ปานะนางเปน ผสู รา งวดั บุพผารามถวายพระบรมศาสดาและเปนผูคิดถวายผาอาบน้ําฝนแกพระเณรเพราะพระเณร ไมม ีผาอาบน้ําเปลอื ยกายอาบนํา้ ฝนดไู มเ หมาะสม

รายวิชาศาสนาและหนา ที่พลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 21 เร่ืองที่ 3 ประวัติศาสดา และคําสอนของศาสนาอสิ ลาม ศาสดาของศาสนาอิสลามคือนบีมูฮัมหมัด ศาสนาอิสลามเกิดขึ้นในดินแดนทะเล ทรายอาหรับเมืองเมกกะประเทศซาอุดีอาระเบีย ในยุคนั้นชาวอาหรับแตกออกเปนหลาย กลุมขาดความสามัคคียากแกก ารปกครอง มกี ารรบพงุ ฆา ฟน กนั ตลอดเวลา ไมม ศี าสนาเปน แกน สาร คนสว นใหญน บั ถอื เทพเจา และรปู เคารพตา งๆ ประชาชนไมม ศี ลี ธรรม สตรจี ะถกู ขม เหงรงั แกมากที่สดุ นบีมูฮมั หมัดเกิดขน้ึ ทามกลางสภาพสงั คมทเี่ สื่อมทราบเชนนี้ จึงคิด หาวิธีท่ีจะชวยปรับปรุงแกไขสถานการณน้ีใหดีขึ้น นบีมูฮัมหมัดเปนผูที่ฝกใฝในศาสนา หาความสงบและบําเพญ็ สมาธทิ ถี่ ้ําฮรี อ บนภูเขานรู ในคืนหนงึ่ ของเดือนรอมฎอน กาเบรียล ทูตของพระเจาไดนําโองการของอัลลอฮมาประทาน นบีมูฮัมหมัดไดนําคําสอนเหลานี้มา เผยแพรจนเกิดเปนศาสนาอิสลามข้ึน ในระยะแรกของการเผยแผศาสนาไดรับการตอตาน เปนอยางมาก ถึงกับถูกทํารายจนตองหลบหนีไปอยูเมืองมะดีนะฮ จนเปนที่ยอมรับและมี คนนบั ถอื มากมาย กก็ ลบั มายดึ เมอื งเมกกะทาํ การเผยแผศ าสนาอสิ ลามอยา งเตม็ ที่ การเผย แผศาสนาของอิสลามออกไปยังประเทศตางๆ ในยุคหลังเปนไปโดยไรสงครามเขายึดเมือง เพื่อเผยแผศาสนา โดยมีคมั ภรี ใ นศาสนาอิสลามคือคัมภรี อ ัลกุรอาน แนวประพฤติปฏบิ ตั ิและหลกั คาํ สอนของศาสนาอิสลาม แนวประพฤตปิ ฏบิ ตั แิ ละหลกั คาํ สอนของศาสนาอสิ ลามประกอบดว ยรายละเอยี ดที่ สําคญั ๆดงั ตอ ไปนี้คือ 1. ศรทั ธาตออัลเลาะห ใหศรัทธาโดยปราศจากขอ สงสัยใดๆ วา พระอัลเลาะหท รง มอี ยจู รงิ ทรงดํารงอยดู วยพระองค ทรงมมี าแตด ง้ั เดมิ โดยไมมสี ง่ิ ใดมากอ นพระองค ทรง ดํารงอยูตลอดกาล ไมมีสิ่งใดอยูหลังจากพระองคทรงสรางทุกอยางในทองฟา เพียบ พรอมดว ยคุณลักษณะอนั ประเสรฐิ 2. ศรัทธาตอมลาอิกะฮุ ซึ่งเปนบาวอัลเลาะหประเภทหน่ึงท่ีไมอาจมองเห็นตัวตน หรือทราบรปู รางท่แี ทจ รงิ บรรดามลาอกิ ะฮุนปี้ ราศจากควมผิดพลาด บรสิ ุทธจิ์ ากความมัว หมองท้งั ปวง มีคณุ สมบัติไมเ หมือนมนุษยค อื ไมก นิ ไมน อน ไมมีเพศ สามารถจาํ แลงรางได 3. ศรทั ธาในพระคมั ภรี ข องพระเจา คอื ศรทั ธาวา อลั เลาะหท รงประทานคมั ภรี ใ หก บั บรรดาศาสนทูตเพือ่ นําไปประกาศใหประชาชนไดท ราบหลักคําสอนซง่ึ มอี ยู 2 ประเภทคอื 1) สอนถงึ ความสมั พันธร ะหวา งมนษุ ยกับพระเจา 2) สอนถึงความสัมพันธระหวางมนุษยกับมนุษยดวยกัน โดยบรรดาคัมภีรที่ ประทานมานั้นมีวิธปี ระทานตา งๆ กันดงั นค้ี ือ (1) ถายทอดโองการตางๆ เขาจติ ใจของศาสนา (2) การไดยนิ เสียงในลักษณะอยใู นภวังคห รือการฝน (3) โดยมลาอกิ ะฮฺ มนี ามวา ญิบรลี ถกู สงมาพรอ มกับโองการของพระเจา

22 หนงั สอื เรยี นสาระการพัฒนาสงั คม นาํ มาใหศ าสดาดว ยคาํ พดู อนั ชดั เจน สาํ หรบั คมั ภรี อ ลั กรุ อานไดถ กู บนั ทกึ ตง้ั แตศ าสดานบมี ฮู มั หมดั ยงั มชี ีวติ อยแู ละไดท อ งจําโดยสาวกของทาน คมั ภีรน ีไ้ มเคยปรับปรุงแกไ ขแตอยางไร มิ ใชว รรณกรรมท่มี นษุ ยประพนั ธขึ้นมา แตถ กู ประทานมาจากอลั เลาะหเจา 4. ศรทั ธาในบรรดาศาสนทตู ใหศ รทั ธาวา อลั เลาะหท รงคดั เลอื กบคุ คลเปน ผสู ง สาร นําบทบญั ญัตขิ องพระองคม าสงั่ สอนแกป วงชน อัลกุรอานสอนวา ศาสนทูตทป่ี รากฏชอื่ ใน คมั ภีรอ ลั กรุ อานมี 25 ทา น มุสลิมทุกคนตอ งศรทั ธาในบรรดาศาสนทูตดังกลา วท้งั หมดจะ ละเวน ทา นหนง่ึ ทา นใดมไิ ดแ ละถอื วา ทกุ ทา นทก่ี ลา วมานเ้ี ปน มสุ ลมิ และเปน บา วของอลั เลาะห เหมือนๆ กนั 5. ศรทั ธาตอ วนั ปรโลก มหี ลกั การวา มวี นั หนง่ึ ทเ่ี ปน วนั พจิ ารณาผลกรรมของมนษุ ย ทั้งหมด ทัง้ นี้เพอื่ ทุกสิ่งทุกอยางในจักรวาลไดพินาศแตกดับหมดแลว จากนั้นอัลเลาะหจะ ไดใหทุกคนคืนชีพมาชําระงานที่เขาประกอบไวในโลกดงั ขอ ความวา ผูประกอบความดีจะ ไดร บั ตอบสนองดว ยส่งิ ดี ผปู ระกอบกรรมช่ัวก็จะไดร ับผลตอบสนองคือการลงโทษดงั ขอ ความวา ผใู ดประกอบกรรมดแี มเ พยี งนอ ยนดิ เขากจ็ ะไดเ หน็ มนั และผใู ดประกอบกรรมชว่ั แมเ พยี งนอยนดิ เขากจ็ ะไดเ หน็ มนั 6. การศรทั ธาตอ กฎกาํ หนดสภาวะ คอื ระเบยี บอนั รดั กุมทอี่ ัลเลาะหทรงกาํ หนดไว แกโลก การศรัทธาตอกฎกําหนดสภาวะคือการยอมรับในอํานาจของอัลเลาะหท่ีทรงครอบ ครองความเปนไปของทุกส่ิงแตละส่ิงเปนไปตามพระประสงคท่ีพระองคทรงกําหนดไวทุก ประการเชน การถอื กาํ เนดิ ชาติพันธุ เปนตน การนมัสการน้ีจะทําคนเดียวก็ได แตถาจะรวมกันทําเปนหมูย่ิงไดกุศลเพิ่มข้ึน มี ขอ หา มในการนมสั การเม่ือเวลามนึ เมา 7. การถอื ศลี อด การ ถอื ศลี อดเปน หลกั มลู ฐานของ อสิ ลามขอ หนงึ่ ทมี่ สุ ลมิ ทกุ คน ตองปฏิบัติ มีกําหนดขึ้นใน ทุกๆ ป ปล ะ 1 เดอื น คอื ตก เดือนรอมฎอน อันเปนเดอื น ที่ 6 แหงปอิสลาม นับแบบ จนั ทรคติ การถอื ศลี อด คอื การ งดเวน จากการบรโิ ภคและอน่ื ๆ ตามทก่ี าํ หนดไวแ นน อน มหี ลกั เกณฑใ นการปฏบิ ตั ิ คอื 1. เปนมุสลิม 2. มีอายบุ รรลศุ าสนาภาวะ (ประมาณ 15 ป) 3. มสี ติสมั ปชัญญะ 4. มพี ลังความสามารถท่จี ะปฏิบัตไิ ด

รายวชิ าศาสนาและหนาที่พลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศึกษาตอนปลาย>> 23 กิจกรรมท่กี ระทําในพิธีศลี อด คือ 1. ตัง้ จติ ปรารถนา (นยี ะฮ) ไวแตก ลางคนื วาตนจะถือศีลอด 2. งดเวนการกนิ ด่มื และอนื่ ๆ ตามขอ กําหนด จุดประสงคของการถอื ศีลอด 1. เพอ่ื ทําใหจติ ใจบริสุทธ์ิ 2. ใหรูจักควบคุมจิตใจและตดั กิเลส 3. ใหร จู กั รสของการมขี นั ติ 4. ใหรูจักสภาพของคนยากจน อนาถา จะทาํ ใหเ กดิ ความเมตตาแกค นท่วั ไป จดุ เริ่มตน ของการเขาถือศีลอดในเดือนรอมฎอนตามศาสนาบญั ญัติ เรือ่ งท่ี 4 ประวตั ศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาคริสต ศาสนาครสิ ตเ ปน ศาสนาประเภทเอกเทวนยิ มคอื เชอื่ วา มพี ระเจา สงู สดุ เพยี งองคเ ดยี ว เปนผูสรางโลกและสรรพส่ิง พระเจาองคนั้นคือ พระยะโฮวาห ศาสนาคริสตเชื่อวามนุษยมี บาปมาแตก าํ เนดิ พระเจา จงึ สง พระเยซมู าไถบ าป เชอื่ วา วญิ ญาณเปน อมตะ เมอื่ ถงึ วนั ตดั สนิ โลก มนษุ ยจ ะไปอยใู นสวรรค หรอื ในนรกชวั่ นริ นั ดร เชอ่ื วา มเี ทวดาอยมู ากมายทงั้ ฝา ยดแี ละ ฝา ยช่ัว ซาตานเปน หัวหนา ฝา ยช่ัวในที่สุดก็จะถกู พระเจาทาํ ลาย ศาสนาคริสตเปนศาสนาท่ีมีผูนับถือมากที่สุดในโลก คําวา Christ มาจากภาษา โรมัน วา Christus และคําน้ีมาจากภาษากรกี อกี ตอ หน่งึ คือคําวา Christos ซ่ึงแปลมาจาก คําวา Messiah ในภาษาฮบิ รู คําวา messiah แปลวา พระผูปลดเปลือ้ งทกุ ขภ ยั ศาสนาคริสตเกิดในปาเลสไตนเมอ่ื พ.ศ. 543 โดยคํานวณจากปเกดิ ของพระเยซู ซ่ึงเปนศาสดาของศาสนาน้ี ศาสนาคริสตเปนศาสนาที่พัฒนามาจากศาสนายูดายหรือยิว เพราะศาสนาครสิ ตน บั ถอื พระเจา องคเ ดยี วกนั กบั ศาสนายดู ายคอื พระยะโฮวาห พระเยซเู ปน ชาวยวิ มไิ ดป รารถนาท่จี ะตง้ั ศาสนาใหมแ ตทรงตอ งการปฏริ ปู ศาสนายวิ ใหบ รสิ ทุ ธข์ิ ึ้น ทรง กลา ววา “อยา คดิ วา เรามาทาํ ลายพระบัญญตั ิ และคาํ ของศาสดาพยากรณเ สยี เรามไิ ดม า ทาํ ลายแตม าเพ่ือทาํ ใหสําเรจ็ ” กอ นหนา ทพี่ ระเยซปู ระสตู ิ ประเทศปาเลสไตนไ ดต กเปน เมอื งขน้ึ ของจกั รวรรดใิ กล เคยี งตดิ ตอ กนั เปนระยะเวลากวา 100 ป เรม่ิ ตงั้ แตศตวรรษที่ 1 กอ นครสิ ตก าล ตกเปน เมอื งขน้ึ ของอัสซีเรยี บาบโิ ลเนียจกั รวรรดิเปอรเ ซยี จกั รวรรดิกรีกในสมัยพระเจา อเล็กซาน เดอรมหาราช และในท่ีสุดตกเปนของอาณานิคมจักรวรรดิโรมัน ตลอดเวลาท่ีตกเปนเมือง ขึ้นนี้ ผูพยากรณห ลายทานไดพยากรณถึงพระเมสสิอา (Messiah) พระผูชวยใหรอด ซึ่ง เปนพระบุตรของพระเจา ท่จี ะเสด็จมาปลดแอกชาวยิวใหไดร ับเสรีภาพและจะทรงไถบ าป ให ชาวยิวพนจากความหายนะและไดรับความรอดช่ัวนิรันดร ในสมัยน้ันชาวยิวเช่ือใน

24 หนังสือเรียนสาระการพฒั นาสงั คม คาํ พยากรณน ้ีมาก และพระเยซูประสตู ิในชวงเวลาน้ันพอดี พระเยซเู กิดที่หมบู า นเบธเลเฮม แขวงยูดาย กรงุ เยรซู าเลม็ มารดาชอื่ มาเรยี บดิ าช่อื โยเซฟ ตามประวัติมาเรียน้นั ต้งั ครรภมา กอ นขณะทย่ี งั เปน คหู มน้ั กบั โยเซฟ เทวฑตู จงึ มาเขา ฝน บอกโยเซฟวา บตุ รในครรภม าเรยี เปน บตุ รของพระเจา ใหต งั้ ชอ่ื วา เยซู ตอ มาจะเปน ผไู ถบ าปใหก บั ชาวยวิ โยเซฟจงึ ปฏบิ ตั ติ ามและ รบั มาเรยี มาอยดู ว ยโดยไมส มสเู ยย่ี งกรยิ า พระเยซไู ดร บั การเลยี้ งดอู ยา งดี เปน ศษิ ยข องโยฮนั ศกึ ษาพระคมั ภรี เ กา จนแตกฉาน ทา นมนี สิ ยั ใฝส งบชอบวเิ วก เมอ่ื อายุ 30 ป ไดร บั ศลี ลา งบาป ทแ่ี มน าํ้ จอรแ ดน ตง้ั แตน น้ั มาถอื วา ทา นสาํ เรจ็ ภมู ธิ รรมสงู สดุ ในศาสนา พระองคม สี าวก 12 คน เปน หลกั ในศาสนาทําหนา ท่ีสืบศาสนามนี ักบญุ เปโตร (Saint Peter) เปนหัวหนาผูสืบตํา แหนงนักบุญเปโตรตอๆ มาจนถึงปจจุบันเรียกวา สมเด็จพระสันตะปาปาพระเยซเู ผยแผ ศาสนาทั่วดินแดนปาเลสไตนเปนเวลา 3 ป มีพวกปุโรหติ ธรรมาจารยแ ละพวกซซี ารเกลยี ด ชังขณะท่ีพระองครับประทานอาหารม้ือคํ่ากับสาวก 12 คนเปนมื้อสุดทาย ทหารโรมันจับ ตวั ทา นในขอ หาเปน กบฎและถูกตัดสินใหลงโทษประหารชีวิตโดยตรึงกับไมกางเขนไว จน สิ้นพระชนม วธิ ีการเผยแผคําสอนของพระเยซู พระเยซูใชว ิธีการ 3 วิธีในการเผยแผคํา สอนคอื 1. การรกั ษาบคุ คลทเ่ี จบ็ ปว ยใหห าย คน ตายใหฟ น เปน การปลกู ศรทั ธาของปวงชนใหเ กดิ มีขน้ึ ตอ อํานาจของพระเจา 2. การแสดงความฉลาดในการแกป ญ หา เชน เมอื่ มกี ารใหต ดั สนิ คดหี ญงิ ผดิ ประเวณี พระ เยซูตรัสวาลงโทษได แตผูลงโทษจะตองเปนผู บรสิ ทุ ธิ์ เปน ตน 3. การประกาศหลักการแหงความรัก ความเมตตา กรณุ า และกลา ววา จงรกั ศตั รทู า น จงอธษิ ฐานเพอ่ื ผทู ข่ี ม เหงทา น ทาํ ดงั นแ้ี ลว ทานจะเปน บตุ รของพระบิดาของทา นในสวรรค หลักธรรมของศาสนาคริสต ศาสนาครสิ ตจารกึ หลักธรรมไวในคัมภรี ไบเบลิ้ หลักธรรมของพระเยซบู างขอ ตรง ขามกบั ศาสนายิว บางขอ ใหก ารปฏิรปู และประยกุ ตเ สียใหม เชน 1. พระเจา ทรงเปน บดิ าทดี่ ี พรอ มทจี่ ะประทานอภยั ใหแ กบ ตุ รทก่ี ลบั ใจ แตข ณะเดยี ว กันกท็ รงเปน ผูทรงไวซ ง่ึ ความเด็ดเดย่ี ว ลงโทษผทู ่ีไมเชือ่ ฟง

รายวชิ าศาสนาและหนา ทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 25 2. พระเยซูทรงเปนผูประกาศขาวดีโดยแจงใหทราบวาอาณาจักรของพระเจามาถึง แลว ผทู ี่ศรทั ธาจะไดรับมหากรณุ าธิคุณจากพระเจา 3. หลักการสํานึกผิด ใหพิจารณาตนเองวาใหทําผิดอะไร และต้ังใจท่ีจะเลิกทํา ความชว่ั นน้ั เสยี 4. หลักความเสมอภาคคือความรัก ความเมตตาของพระเจาท่ีมีตอมนุษยท้ังมวล โดยไมเ ลือกช้นั วรรณะผทู ี่ทาํ ความดแี ลว ตองไดร บั รางวลั จากพระเจา โดยเสมอภาคกนั 5. ใหละความเคียดแคนพยาบาท การจองเวรซ่ึงกันและกัน ใครรักก็รักตอบ ใคร อาฆาตมงุ รายกต็ อ งใหอภยั คาํ สอนของพระเยซทู ส่ี ําคญั ๆ อกี คอื 1. พระเยซเู ปน บตุ รของพระเจา ทรงสง ใหม าเกดิ ในโลกมนษุ ย เพอ่ื ไถบ าปใหม นษุ ย มิไดเ สดจ็ มาปราบศัตรูดวยอาวธุ แตทรงมาสรา งสนั ติ 2. ผทู เี่ ชอื่ พระเยซู จะไดร บั ความรอดและชวี ติ นริ นั ดร จะไมถ กู พพิ ากษาวนั สนิ้ โลก สว นผทู ่ไี มศรัทธาจะถกู พิพากษาในวนั สิ้นโลก 3. ทรงสง่ั สอนใหช าวยวิ กลบั ใจใหม มใิ หน บั ถอื เฉพาะในดา นประกอบพธิ กี รรมหรอื ทอ งคาํ สวดดว ยปากไมจ รงิ ใจ ทรงตเิ ตยี นพวกพระยวิ วา เปน พวกปากวา ตาขยบิ ไมร จู กั พระเจา ทแ่ี ทจ รงิ 4. บญั ญตั ขิ องพระเยซทู สี่ งู สดุ คอื “การรกั พระเจา สดุ ใจและรกั เพอ่ื นบา นเหมอื นตวั เราเอง” ผทู พ่ี ระเจาโปรดปรานคือผูท่อี ยูในความดคี วามชอบธรรมทง้ั กาย วาจา ใจ ผูทผี่ ิด ดา นจิตใจถือวา มีบาปเทา กบั การกระทาํ 5. สอนไมใหกังวลความสุขทางโลกอันไดจากวัตถุใหแสวงหาความสุขดานจิตใจ ผูท่หี ว งสมบตั ิจะไมไดข น้ึ สวรรค ไมไดพ บกบั พระเจา 6. ในดานการปฏิบัติตอเพื่อนมนุษยทรงสอนวา การไมทําชั่วตอบแทนกรรมชั่ว หรือทําดีตอบแทนความดีเทา น้นั ยงั ไมเพยี งพอ ใหทาํ ดีตอบแทนความช่วั และใหรักศัตรู ดงั ทไ่ี ดเ ปรยี บเทยี บวา อยา ตอ สคู นชว่ั ถา ผใู ดตบแกม ขวาของทา นกจ็ งหนั แกม ซา ยใหเ ขาดว ย 7. ความดีสูงสุดคือการทําตัวตามแบบพระเยซู คุณธรรมสูงสุดคือความรัก ความ เมตตา กรณุ า ความออ นโยน ความถอมตน ความอดทนตอความทกุ ขท ง้ั ปวง พธิ ีกรรมสาํ คัญของศาสนาครสิ ต เรียกวาพธิ ศี กั ดิ์สิทธิ์ 7 ประการ คือ 1. ศีลลางบาปหรือศีลจุม (Baptism) กระทําเม่ือเปนทารกหรือเม่ือเขาเปน คริสตศาสนิกชน พิธีน้ีกระทําตามแบบของพระเยซูเมื่อกอนทรงออกเทศนา ใหนิกาย คาทอลิกปจจุบันไมจุมตัวในนํ้าแตใชน้ําศักด์ิสิทธิ์เทบนศีรษะเพ่ือเปนสัญลักษณของ การลา งบาป ศลี นส้ี าํ คญั ทสี่ ดุ ผใู ดไมไ ดร บั ศลี ลา งบาปจะไมไ ดช อื่ วา เปน บตุ รของพระเจา และ จะไมไ ดชีวิตนริ นั ดร 2. ศลี กาํ ลงั (Confirmation) กระทาํ อกี ครง้ั หนง่ึ เมอ่ื พน วยั เดก็ และเปน ผใู หญแ ลว เพอ่ื เปน คริสตศาสนิกชนที่สมบูรณ

26 หนังสือเรยี นสาระการพัฒนาสังคม 3. ศีลมหาสนิท (Holy Communion) สําหรับคริสตศาสนิกชนอาจทําทุกวัน ทุกสัปดาห ทุกเดือนหรืออยา งนอ ยปล ะ 1 ครง้ั โดยรบั ประทานขนมปง และเหลา องนุ เปน สญั ลกั ษณตามแบบท่พี ระเยซูกระทาํ แกอคั รสาวกในพระกระยาหารม้ือสุดทายกอนถูกตรึง กางเขน ขนมปงคือ พระกาย เหลาองุนคือพระโลหิตของพระเยซู ฝายคาทอลิกเช่ือวา การกระทําพิธีนผี้ ูไดรบั ประกาศจะมชี ีวิตนิรนั ดร 4. ศีลแกบ าป (Penance) สาํ หรับคาทอลกิ ทีก่ ระทําบาปประสงคจ ะไดรบั การอภยั บาปตองไปสารภาพบาปนน้ั ตอ นกั บวชดว ยความสาํ นกึ ผดิ อยา งแทจ รงิ ถอื วา นกั บวชไดร บั อาํ นาจในการยกบาปโดยตรงจากสนั ตะปาปา ซ่ึงเปนผูแทนของพระเยซูคริสต นักบวชจะ ยกบาปและตกั เตือนสั่งสอนไมใ หท ําบาปอกี 5. ศลี เจมิ คนไข (Extreme Unetion) กระทําเมื่อคนไขเจบ็ หนักใกลจ ะตาย เมื่อ ชําระบาปขั้นสุดทายจะชวยใหมีสติกําลัง สามารถตอสูกับความตายจนถึงที่สุด วิธีทํา บาทหลวงใชน้ํามันศักดิ์สิทธิ์เจิมทาที่หู จมูก ปาก มือ และเทาของคนไข พรอมกับสวด อวยพร ทกุ คนในบานจะตอ งสวดพรอม 6. ศลี สมรสหรอื ศลี กลาว ( Matrimony) กระทําแกคบู าวสาวในพธิ ีสมรส ผรู บั ศีล สมรสโดยถูกตองแลวจะหยารางกันไมได และหามสมรสใหมขณะท่ีสามีภรรยายังมีชีวิตอยู การจดทะเบียนสมรสตามกฎหมายโดยไมไ ดรับศลี สมรส ไมถอื วาเปน สามีภริยาโดยถกู ตอ ง ตามกฎหมายของศาสนา 7. ศีลอนุกรม (Holy Order หรือ Ordination) เปนศีลบวชใหกับบุคคลที่เปน บาทหลวง ผูมีอํานาจโปรดศีลอนุกรมคือสังฆราช ซึ่งถือเปนผูแทนของพระเยซูคริสต เม่ือไดรับศีลอนุกรมแลวไมอนุญาตใหสมรส กฎขอน้ีเกิดข้ึนภายหลังโดยศาสนาจักรเปนผู ออกกฎน้ี นกิ ายของศาสนาคริสต เดมิ ศาสนาครสิ ตม นี กิ ายเดยี วคอื โรมนั คาทอลกิ มศี นู ยก ลางอาํ นาจอยทู ส่ี าํ นกั วาตกิ นั กรุงโรม ใชภ าษาละตินเปน ภาษาของศาสนา ประมุขของศาสนาคอื สนั ตะปาปา เนนวาเปน ผูส ืบทอดศาสนาคาํ สอนของพระเยซูมีพระคอื บาทหลวง เปนนกิ ายทีเ่ ช่อื เรอ่ื งบุญบาป รปู เคารพถือไมกางเขนท่ีพระเยซูถูกตรึงอยู ตอมาอาณาจักรไบเซนไทนมีศูนยกลางท่ี กรุงคอนสแตนติโนเปล ประเทศตุรกี ปจจุบัน มีความเปนอิสระไมยอมอยูใตอํานาจของ สันตะปาปาจึงแยกนิกายมาชื่อวา กรีกออรธอดอกซ ไมมีศูนยกลางอํานาจที่ใดโดยเฉพาะ ใหความสําคัญของประมุขที่เรียกวา ปาตริอารค หรืออารคบิชอป ตอมามีบาทหลวงชาว เยอรมนั ช่อื มารต ิน ลเู ธอร ไมพอใจการปกครองของสํานกั วาติกนั และโดนขบั ออกจาก ศาสนาจักรในป ค.ศ.1521 จงึ แยกตนเองออกมาตัง้ นิกายใหมค อื โปรเตสแตนต เนน คมั ภีร ไมมีนกั บวช รบั ศีลศกั ด์ิสทิ ธเ์ิ พยี ง 2 อยา งคอื ศีลลางบาปและศลี มหาสนทิ

รายวชิ าศาสนาและหนาทพ่ี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 27 เรือ่ งที่ 5 ประวัติศาสนาพราหมณ- ฮนิ ดูและคําสอน ศาสนาพราหมณห รอื ฮนิ ดเู กดิ ในเอเชยี ใตค อื ประเทศอนิ เดยี เมอ่ื ประมาณ 1,400 ป กอนคริสตศักราชเกิดจากพวกอารยันท่ีอพยพเขามาในประเทศอินเดียถือกันวาเปนศาสนา ที่เกาแกท่ีสุดในโลก พระเวทเปนคัมภีรศาสนาพราหมณไดรับการยกยองวาเปนคัมภีรที่ เกา แกท ส่ี ดุ ในโลก และเปน วรรรคดที เี่ กา แกท สี่ ดุ ในโลกชอื่ ของศาสนาเปลย่ี นไปตามกาลเวลา ในตอนแรกเรมิ่ เรยี กตวั เองวา “พราหมณ” ตอ มาศาสนาเสอ่ื มลงระยะหนง่ึ และไดม า ฟนฟูปรับปรุงใหเปนศาสนาฮินดู โดยเพิ่มบางส่ิงบางอยางเขาไป มีการปรับปรุงเน้ือหา หลกั ธรรมคาํ สอนใหด ขี น้ึ คาํ วา “ฮนิ ด”ู เปน คาํ ทใ่ี ชเ รยี กชาวอารยนั ทอ่ี พยพเขา ไปตง้ั ถน่ิ ฐาน ในลุมแมนํ้าสินธุ และเปนคําที่ใชเรียกลูกผสมของชาวอารยันกับชาวพื้นเมืองในชมพูทวีป และชนพ้ืนเมืองน้ีไดพัฒนาศาสนาพราหมณโดยการเพ่ิมเติมอะไรใหมๆ ลงไป แลวเรียก ศาสนาของพวกน้วี า “ศาสนาฮนิ ดู” เพราะฉะนั้นศาสนาพราหมณจึงมอี ีกชื่อในศาสนาใหม วา “ฮินด”ู จนถงึ ปจ จบุ นั ในอดีตศาสนาพราหมณหรือฮินดูจะมีการจัดคัมภีรออกเปน 3 พวกตามการ ยกยองนับถือเทวะทั้ง 3 โดยแยกเปน 3 นิกายใหญๆ นกิ ายใดนับถอื เทวะองคใดกย็ กยอง วา เทวะองคน้ันสูงสดุ ตอ มานกั ปราชญช าวฮินดูไดก าํ หนดใหเ ทวะทง้ั 3 องคเ ปน ใหญส งู สดุ เสมอกนั เทวะท้งั 3 องคน ี้รบั การนาํ มารวมกนั เรียกวา “ตรีมูรต”ิ ใชค ําวาสวดวา “โอม” ซ่ึง ยอมาจาก “ อะ อุ มะ” แตละพยางคแทนเทวะ 3 องค คือ “อะ” แทนพระวษิ ณุหรอื พระนารายณ “อุ” แทนพระศิวะหรอื อิศวร “มะ” แทนพระพรหม พระนารายณ พระศิวะ พระพรหม ในประเทศอินเดียไดมีการแบงชนชั้นออกเปน 4 วรรณะ คือ พราหมณ กษัตริย แพศย คอื พอคาคหบดี และศูทรกรรมกรคนใชแ รงงาน วรรณะพราหมณถ อื วา เปน วรรณะ สูงสดุ เปน พวกทาํ หนา ท่ีทางศาสนา “พราหมณ” เปน คาํ ศพั ททเ่ี นอ่ื งมาจากคําวา “พรหม” คนในวรรณะนถี้ อื วา ตนสบื เชอ้ื สายมาจากพรหม สามารถติดตอเกี่ยวของกับโองการตางๆ

28 หนงั สือเรียนสาระการพัฒนาสังคม จากพรหมซึ่งเปนพระผูเปนเจามาแจงแกชาวโลกมนุษยได สามารถติดตอบวงสรวง ออนวอนเทพเจา ใหมาประสาทพรหรือบันดาลความเปน ไปตา งๆ ในโลกมนุษยได พวกพราหมณจงึ เปน ทเ่ี คารพยําเกรงของคนทุกวรรณะ แมแ ตก ษัตริยผเู ปน ใหญใ น การปกครอง เมื่อพวกพราหมณมีอํานาจมาก มีคนยําเกรงมาก โอกาสที่จะแสวงหาลาภ สกั การะจงึ มมี าก พวกพราหมณแ ตล ะพวกจะแขง ขนั ในการทาํ พธิ โี ดยถอื วา การจดั ทาํ พธิ ตี า งๆ ใหถ กู ตอ งตามพธิ ที ก่ี าํ หนดไวใ นพระเวทเปน สง่ิ สาํ คญั ชนวรรณะพราหมณไ ดร วบรวมสรรพวชิ า ทงั้ หลายทตี่ นคน พบหรอื เขา ใจเรอ่ื ง ประมวลความรเู รยี กวา “ไสยศาสตร” ซง่ึ ขน้ึ ตน ดว ยวชิ า ที่สําคัญที่สุดคือ “พระเวท” อันหมายถึงวิชาการท่ีเกี่ยวกับพรหม เทวดาและส่ิงศักด์ิสิทธิ์ ท้ังหลายท่ีมนุษยตองเคารพบูชา สมัยนั้นยังไมมีหนังสือ จึงตองใชวิธีทองจําและสอนตอๆ กนั มา พระเวทประกอบดว ย “มนตร”ี คอื คาถาสาํ หรบั ทอ งจาํ กบั “พราหมณะ” ซงึ่ เปน คมั ภรี  คูมือท่ีพวกพราหมณแตละกลุมไดเพ่ิมเติมในพิธีกรรมของตนใหละเอียดพิศดารข้ึนจน พราหมณเองไมส ามารถทอ งจาํ ได จึงตอ งมคี ูม อื “พราหมณะ” คอื คาํ อธิบายลัทธิพิธกี รรม ตา งๆ ของพระเวท แตเ ดิมมี 3 อยาง เรียกวา “ไตรเพท” ไดแ ก 1. ฤคเวท เปน คมั ภรี เ กา แกท ส่ี ดุ ถอื กนั วา ออกจากโอษฐข องพระพรหมซง่ึ พวกษี ไดสดับแลวนํามาอนศุ าสนนรชนอกี ตอหนึ่ง กลา วดวยเทวดาตา งๆ และการบนบานใหชวย ขจดั ภยั ทัง้ มวล 2. ยชรุ เวท กลา วดว ยพธิ กี รรมตา งๆ เปน ตาํ ราการทาํ พธิ กี รรมของพราหมณโ ดยตรง 3. สามเวท กลาวดวยบทคาถาสังเวยสําหรับแหกลอมเทวดา บูชานํ้าโสมแกเทวะ ทงั้ หลาย (“สาม” แปลวา สวด”) ดงั มบี ทแหก ลอ มพระนเรศร- พระนารายณ หลงั พธิ ตี รยั ยมั ป วายเสรจ็ สนิ้ แลว ตอ มาเพม่ิ “อาถรรพเวท” ซง่ึ เปน พระเวททเ่ี กย่ี วกบั อาถรรพต า งๆ มมี นตร สําหรับใชในกิจการทั้งปวงรักษาโรคภัยไขเจ็บ หรือกําจัดผลรายอันจะมีมาแตพยาธิและ มรณภยั และรวมทง้ั สาํ หรบั ใชท าํ รา ยแกห มอู มติ รโดยเสกสง่ิ หนงึ่ สงิ่ ใดเขา ตวั หรอื ฝง รปู ฝง รอย หรอื ทาํ เสนห ย าแฝด นอกจากพระเวททงั้ 4 นแ้ี ลว ยงั มี “พระเวทรอง” อีก 4 อยา ง เรียก “อปุ เวท” เปน วิชาที่กลาวดวยวทิ ยาศาสตรต างๆ อันเปนวทิ ยาการโดยเฉพาะคือ 1. อยุรเวท ไดแก ตําราแพทยศาสตร กลาวดว ยการใชส มุนไพรและมนตต า งๆ ในการรกั ษาโรคมีเทวดาประจําเปนเจาของคือษีทง้ั แปดซ่ึงไมป รากฏนามแนนอน 2. คานธรรมเวท ไดแก ตาํ ราขบั รองและดนตรี กับนาฏศาสตรห รือการฟอนรํา มี เทวดาประจาํ คอื พระนารทฤๅษี หรอื ทีเ่ รยี กวา พระนารอท หรือ พระปรคนธรรพ 3. ธนุรเวท ไดแก วชิ ายงิ ธนแู ละการใชอ าวุธสงคราม ซ่ึงบดั นเี้ รียก “ยทุ ธศาสตร” มเี ทวดาประจําคือ พระขนั ทกุมาร 4. สถาปต ยเวท ไดแ ก วิชากอสรางซง่ึ เรยี กวา “ สถาปตยกรรม” เทวดาประจําคือ พระวิษณุกรรม

รายวิชาศาสนาและหนา ท่พี ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศึกษาตอนปลาย>> 29 วรรณะพราหมณใ นศาสนาฮินดู ในประเทศอนิ เดียไดแบง ออกเปน 4 วรรณะ คอื พราหมณ กษัตริย แพศย ศูทร ใน ท่ีนี้จะกลาวถึงวรรณะพราหมณ หรือตระกูลนักบวชเทาน้ัน นี้ไมจําเปนตองบวชทุกคน แบง ออกเปน 4 ชน้ั คอื 1. พรหมจารี คือพวกนักเรียน มีหนาท่ีเปนผูปฏิบัติและศึกษาพระเวทในสํานัก คณาจารยค นใดคนหนึ่ง (เทยี บกบั ศาสนาพุทธ คือ สามเณร และนวกะ) 2. คฤหบดี คอื ผคู รองเรอื น มภี รรยา มคี รอบครวั เปน หวั หนา ในบา น อา นและสอน พระเวท ทําการบชู าเอง หรือชวยผูอ ่ืนกระทํายัญกรรม ใหท าน และรับทักษณิ า 3. วานปรสั ถ คือผอู ยปู า ละเคหสถานและครอบครัวเขาปา เพื่อทรมานตน มักนอ ย ในอาหารและเครื่องนุงหม กระทําทกุ รกิรยิ า สมาธิมง่ั คงในกจิ วัตร ไดแ ก ฤๅษี แปลวา ผแู สวง หมายถงึ แสวงหาโมกษะ คอื การหลุดพนจากการเวยี นวาย ตาย เกิด โยคี แปลวา ผูบําเพ็ญโยคะ คือทรมานกายโดยวธิ แี หงอริ ิยาบถตางๆ เพื่อหวงั ผลสาํ เรจ็ เปนผูว ิเศษ เชน ยนื ขาเดียว เหนี่ยวกนิ ลมนานนับสบิ ป นั่งสมาธิโดยไมล กุ ขึ้นเลย เปน เวลาสบิ ป ดาบส แปลวา ผูบาํ เพ็ญตน คอื ความเพงเลง็ ในดวงจิตเพื่อประโยชนใหอาตมัน เขารว มอยูในปรมัตถ (หรอื ปรพรหม) ใหเกิดความบรสิ ทุ ธิใ์ สสะอาด แมกระทบอารมณใ ดๆ กไ็ มแ ปรปรวน มนุ ี แปลวา ผสู งบไดแ กผ สู าํ เรจ็ ฌานสมบตั ิ คอื ผกู ระทาํ ตบะและโยคะจนถงึ ทส่ี ดุ แลว สทิ ธา แปลวา ผูสาํ เร็จฌานสมบัติ คือ ผกู ระทําตบะและโยคะจนถึงท่สี ดุ แลว นักพรต แปลวา ผูบ วชและถอื พรตตามลทั ธิพราหมณ ชฎลิ แปลวา ฤๅษผี มู ุนมวยผมสงู เปนชฎา นิกายและลทั ธิ มสี ่นี ิกายดวยกนั คือ นกิ ายไศวะ ถอื พระอศิ วรเปน ใหญ และนบั ถอื พระนารายณ พระพรหม กบั เทพอน่ื ๆ ดวย นิกายไวษณพ ถอื พระนารายณเ ปน ใหญ และนบั ถือพระศิวะ พระพรหม กับเทพ อื่นๆ ดว ย นิกายศากต ถือวาพระแมอาทิศักตี หรือพระแมปราศักตีเปนใหญ และนับถือ พระพรหม พระนารายณ กับ เทพอ่ืนๆ ดวย นิกายสมารต ถือเทพหาองคดวยกัน คือ พระพิฆเณศวร พระแมภวานี คือ พระศักตี พระพรหม พระนารายณ พระศวิ ะ ไมม ีองคใ ดใหญก วาโดยเฉพาะ

30 หนังสอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม ลทั ธิ ปรมาตมัน คือ พรหมัน แบงออกเปน 2 ระดับ อปรหมัน ความเจริญสูงสุด (Ultimate Reality) และปรพรหมัน คือ ความจริงข้นั เทพเจาสูงสุด (Supreme Being) คําสอนในคัมภีรอ ุปนิษัท ทําใหศ าสนาพราหมณเ ปน เอกนยิ ม (Monoism) เชื่อวา สรรพส่ิง มาจากหนง่ึ และกลับไปสูความเปนหนึ่ง หลงั จากคมั ภีรอ ปุ นิษทั ไดพ ฒั นาจนถึงขดี สุด ทาํ ให เกิดลทั ธปิ รชั ญาอกี 6 สํานกั ดังตอ ไปน้ี 1. นยายะ เจา ลทั ธิคือ โคตมะ 2. ไวเศษกิ ะ เจาลทั ธิคือ กนาทะ 3. สางขยะ เจาลัทธิคือ กปล ะ 4. โยคะ เจาลทั ธิคอื ปตัญชลี 5. มมี างสาหรือปูรวมมี างสา เจาลทั ธคิ อื ไชมินิ 6. เวทานตะหรอื อุตตรมมี างสา เจาลัทธิคือ พาทรายณะหรอื วยาส ลทั ธนิ ยายะ นยายะ แปลวา การนําไป คือนาํ ไปสกู ารพจิ ารณา สอบสวน อยา งละเอียดถ่ีถวน หรือวิธีการหาความจริงซง่ึ อาศยั หลกั ตรรกวทิ ยา เพราะเหตนุ ช้ี ่อื เรียกสําหรบั ลทั ธินยายะจึง มหี ลายอยา ง เชน ตรรกวทิ ยาบา ง วชิ าวา ดว ยวาทะบา ง โคตมะผเู ปน เจา ของลทั ธนิ เ้ี กดิ ประมาณ 550 ป กอ น ค.ศ. หรอื กอ นพระพทุ ธเจา ปรนิ พิ พานประมาณ 7 ป วิธที ่ีจะไดค วามรู ความ เขาใจท่ีถูกตอ งตามหลักของลทั ธนิ ยายะน้ันมอี ยู 16 ประการ เชน 1. ประมาณ หรือวิธีใหเกิดความรูชอบน้ันมี 4 อยาง คือ 1.การรูประจักษ 2.การอนมุ านหรือคาดคะเน 3. การเปรียบเทยี บ 4.บรรยายถอ ยคํา 2. ประเมยะ เรื่องท่ีพึ่งรูชอบมี 12 อยาง คือ 1.อาดมัน 2.สรีระ 3.อนินทรีย 4.อรรถ 5.พุทธิ 6.มนะ 7.พฤติกรรม 8.โทษ 9.การเกิดอีก(หลังตายไปแลว) 10.ผลแหง ความดคี วามชว่ั 11.ความทุกข 12. ความหลุดพน 3. สงั สะยะ ความสงสัย เปนตน ลัทธิไวเศษิกะ คําวา ไวเศษกิ ะ คือ วเิ ศษ หมายถงึ ลกั ษณะทที่ ําใหส งิ่ หน่ึงตา งไปจากอกี หนงึ่ ทา น กณาทะ ผูตั้งลทั ธิน้ี เกดิ ในศตวรรษที่ 3 กอ นคริสตศกั ราช ลทั ธนิ ีส้ อนเพ่ือความหลุดพนไป การหลุดพนนั้น การรูอาตมันไดอ ยา งแจม แจงเปน วิธีการสาํ คญั ยิ่ง ลัทธินใ้ี ชวธิ ีตรรกวิทยา คอื สิ่งทม่ี ีอยูจรงิ ช่ัวนริ ันดร มีอยู 9 อยา ง คอื 1.ดิน 2.น้าํ 3.ไฟ 4.ลม 5.อากาศ 6. กาละ 7.ทิศ 8.อาตมนั 9. ใจ ดวยการรวมตัวของส่ิงเหลา น้ี ส่งิ อน่ื ๆ ยอ มเกิดขนึ้ มากมาย ลทั ธิสางขยะ ลทั ธสิ างขยะนี้ ถอื วา เปน ปรชั ญาฮนิ ดทู เี่ กา แกท ส่ี ดุ เพราะนบั เปน ครงั้ แรกทไี่ ดม กี าร พยายามทําใหปรัชญาของพระเวทกลมกลืนกับเหตุผล ษกี ปละเปน ผแู ตงคมั ภยี แหง ลทั ธิ นีท้ านเกิดในสมยั ศตวรรษที่ 6 กอน ค.ศ. รว มสมัยกบั พระพทุ ธเจา

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 31 คําวา สางขยะ แปลวา การนบั หรอื จํานวน กลาวถึงความจรงิ แท 25 ประการยอม ลงเปน 2 คือ บรุ ษุ ไดแก อาตมนั หรือวญิ ญาณสากล และประกฤติ(ปกต)ิ คอื สง่ิ ทีเ่ ปน เนอ้ื หาหรอื ตนกําเนิดของส่ิงทัง้ หลาย ความมุง หมายของลทั ธิน้ี เพ่อื สรางปญญาใหเกิดเพื่อทําลายเหตแุ หงความทกุ ขท ง้ั ปวงและปลดเปลอ้ื งอาตมนั ออกจากสงิ่ ผกู พนั ความทกุ ขใ นความหมายของลทั ธนิ แ้ี บง ออก เปน 3 ประการ ดงั นี้ 1. ความทกุ ขท่เี กดิ ข้นึ จากเหตุภายใน เชน ความผดิ ปกตขิ องรางกายและจิตใจ 2. ความทุกขทีเ่ กดิ ข้นึ จากเหตุภายนอก เชน มนษุ ย สัตว หรือส่งิ ไมม ชี วี ิตอนื่ ๆ 3. ความทุกขท่ีเกิดข้ึนจากเหตุนอกอํานาจ หรือเหนือธรรมชาติ เชน บรรยากาศ ดาวพระเคราะห การแกทกุ ขเหลา นี้ ตองใชป ญญาทส่ี ามารถปลดเปลื้องอาตมันออกจากสงิ่ ผูกพัน โดยหลกั การแลว ลัทธินี้เปนอเทวนิยม ไมเ ชอ่ื เรือ่ งพระเจาสรา งโลก เปน ทวนิ ิยม คือ เชื่อวา ของจริงมอี ยู 2 อยาง คอื 1.อาตมัน 2.เนอ้ื หาของส่ิงท่ีเขามาผสมกับอาตมนั ลทั ธโิ ยคะ ลทั ธโิ ยคะ คาํ วา โยคะ เปน ศาสตรเดมิ ท่ีมีมานานแลว ปตญั ชลี เปน ผรู วบรวมเรยี บ เรียงขนึ้ ทานจงึ ไดรบั เกยี รตวิ าเปน ผตู ง้ั ลทั ธิโยคะ ประมาณ 3 หรือ 4 ศตวรรษกอ น ค.ศ. โยคตะ แปลวา การประกอบหรอื การลงมอื ทาํ ใหเ กดิ ผล ลทั ธนิ อี้ าศยั ปรชั ญาของสางขยะเปน ฐานจดุ หมาย คอื จะชว ยมนษุ ยใ หห ลดุ พน ออกจากความทกุ ข 3 ประการดงั กลา วในลทั ธสิ าง ขยะ คือ ในการทําใหหลุดพนจากความทกุ ข ซ่งึ เกิดจากเหตุภายใน เชน โรคภยั ไขเ จ็บหรอื ความประพฤติผิดตองพยายามใหบรรลุความไมยึดถือโลก โดยไมจําเปนตองแยกตัวออก จากโลก ในการทาํ ใหหลดุ พนจากความทกุ ข ซึ่งเกิดจากเหตภุ ายนอก เชน สัตวร า ย หรือโจร ผรู า ย เปนตนพึงสาํ รวมจิตใจใหบรสิ ุทธ์ิ สะอาด ในการทําใหหลดุ พนจากเหตุนอกอํานาจ หรอื เห็นธรรมชาติ เชน ธาตุ หรอื อํานาจ อนั เรน ลับละเอยี ดออ น พงึ บําเพญ็ สมาธิ ซงึ่ เปน จดุ ประสงคอนั แทจ รงิ ของลัทธนิ ้ี โยคีหรือผูบําเพ็ญโยคะยอมพยายามที่จะเปนผูหลุดพนจากวงกลมแหงชีวิตและ ความตายอยา งเดด็ ขาดโดยพจิ ารณาเหน็ ธรรมชาตวิ า เปน พลงั อนั เดยี ว แตท าํ งานสองแง คอื จากภายนอก พลังงานนี้พยายามท่ีจะแยกสง่ิ ท้งั หลายออกจากกนั ทเ่ี รยี กวา ความตาย จาก ภายในพลังงานน้ีพยายามท่ีจะรวมส่ิงทั้งหลายเขาดวยกันที่เรียกวาชีวิต การบําเพ็ญโยคะก็ เพ่ือรวมพลังงาน 2 อยางนี้เขาดวยกัน โยคะวางกฎสําหรับปฏิบัติและวางพิธีเพ่ือควบคุม หรอื สํารวมระวงั จติ ของแตล ะบคุ คลท่ีเรยี กวา ชวี ะ จนเปนอันหนึง่ อันเดียวกนั จติ ใจสากลที่ เรยี กวา ปรุ ษุ ะ เม่ือชีวะบรรลุถงึ สภาพดง้ั เดิมของตนคอื ปรุ ษุ ะ ก็ชอื่ วา เปน อสิ ระ หรือหลดุ พนจากสถานการณท ัง้ ปวงแหงพายุและความสงบ ความสุข ความทุกข และช่อื วา พน จาก ความทกุ ขท งั้ ปวง

32 หนงั สอื เรียนสาระการพัฒนาสังคม คําวา “โอม” เปนคําศักด์ิสิทธิ์ในลัทธิโยคะ ใชสําหรับรวมความหมายที่เน่ืองดวย พระเปนเจา แลวกลาวซ้ําๆ กันเพื่อใหเกิดความรูถึงส่ิงสูงสุด และเพ่ือปองกันอุปสรรคใน การบําเพ็ญโยคะ อบุ ายวิธใี นการบําเพ็ญโยคะ มี 8 ประการ ดังน้ี ยมะ สาํ รวจความประพฤติ นยิ มะ การบําเพ็ญขอวตั รทางศาสนา อาสนะ ทานั่งท่ถี กู ตอง ปราณายามะ การบงั คบั ลมหายใจไปในทางท่ีตอ งการ ปรตั ยาหาระ การสํารวม ตา หู จมูก ล้ิน กาย ธารณา การทาํ ใจใหมนั่ คง ธยานะ การเพง สมาธิ การทําใจแนวแน ตัง้ ม่ันอยา งลกึ ซ้ึง ลัทธิมมี างสา คําวา มีมางสา แปลวา พิจารณา สอบสวน หมายถึง พิจารณาสอบสวนพระเวทได แก สอบสวนมันตระกับพราหณะ ไชมินิ ผูแตงคัมภีรมีมางสูตร เกิดข้ึนสมัยระหวาง 600 - 2000 ป กอนคริสตศ กั ราช ความมุงหมายของลัทธิมีมางสา คือ สอบสวนถึงธรรมชาติแหงการกระทําที่ถูก ตองซึ่งเรียกสั้นๆ วา “ธรรม” ขอเสนออันเปนฐานของลทั ธิมอี ยวู า หนา ที่หรือการกระทาํ เปน สาระอนั สาํ คญั ยงิ่ ของความเปนมนษุ ยถ า ไมม กี ารทาํ ปญ ญากไ็ มม ีผล ถา ไมม ีการกระทํา ความสุขก็เปนสิ่งที่เปนไปไมได ถาไมมีการกระทําจุดหมายปลายทางของมนุษยก็ไมมีทาง จะทําใหสมบูรณไดเพราะฉะน้ันการกระทําท่ีถูกตอง ซึ่งเรียกวาส้ันๆ วา “ธรรม” จึงเปน สงิ่ จาํ เปน ในเบื้องตนของชีวติ การกระทําทุกอยา งมีผล 2 ทาง คือ ผลภายนอกกับผลภายใน ผลภายนอกเปนผล หยาบเปนส่ิงที่แสดงตัวออกมา ผลภายในเปน ผลละเอียด เปน ส่งิ ท่ีเรยี กวา “ศกั ยะ” คอื ยงั ไมแ สดงตวั แตอ าจใหผ ลไดเ หมอื นนากิ าทไี่ ขลานไว ยอ มมกี าํ ลงั งานสะสมพรอ มทจี่ ะแสดง ผลออกมา ผลภายนอกเปน ของชว่ั คราว ผลภายในเปน ของชวั่ นริ นั ดร เพราะฉะนนั้ การกระทาํ ท้ังหลาย จงึ เทา กบั เปน การปลกู พืชในอนาคต ในขอเสนอข้ันมูลฐานน้ี ลัทธิมางสาสอบสวนถึงการกระทําหรือกรรมท้ังปวงอัน ปรากฏพระเวทแลวแบง ออกเปน 2 สว น คอื มันตระ กับพราหมณะ มี 5 หัวขอ ดงั นี้ วธิ ี ระเบียบ วิธี มันตระ หรือบทสวด นามเธยะ ชือ่ นเิ สธะ ขอหาม

รายวิชาศาสนาและหนาทีพ่ ลเมอื ง (สค31002) << ระดับมัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 33 อรรถวาทะ คําอธิบายความหมาย หรอื เนื้อความ ลทั ธิเวทานตะ ลทั ธเิ วทาตะ สอบสวนถงึ สว นสดุ ทา ยของพระเวท จงึ มรี ากฐานตงั้ อยบู นปรชั ญาของ อุปนษิ ัท ซงึ่ เปน ทีส่ ดุ แหงพระเวท และมีหลักการสวนใหญว า ดวยเร่อื งญาณ หรือปญ ญาอนั สอบสวนถงึ ความจรงิ ขั้นสุดทา ยเก่ยี วกบั ปรุ ุษะ หรอื พระพรหม ผเู รยี บเรียงคมั ภรี เวทานะ คอื พาทรายณะ กลาวกนั วาทา นเปนอาจารยข องทานไช มินิ ผูต้งั ลทั ธมิ ีมางสาพาทรายณะอยูในสมยั ระหวาง 600-200 ป กอ นครสิ ตศ กั ราช ในการปฏิบตั ิเพื่อใหบ รรลุจดุ หมายปลายทางของลัทธนิ ้ี มีหลกั การอยู 4 ขอ ดงั น้ี วิเวกะ ความสงัดหรือความไมเก่ียวในฝายหนึ่ง ระหวางส่ิงอันเปนนิรันดรกับมิใช นิรนั ดรระหวา งส่ิงแทก บั ส่ิงไมแ ท ปราศจากราคะ คอื ไมมคี วามกําหนดยินดี หรือความติดใจ ความตอ งการ เชน ความปรารถนาท่จี ะอภริ มย ในผลแหงการกระทํา ทัง้ ในปจ จบุ นั และอนาคต สลัมปต ความประพฤติชอบ ซ่ึงแจกออกอีกหลายอยาง เชน สมะ ความสงบ ทมะ การฝก ตน อปุ รติ มใี จกวา งขวาง ไมต ดิ ลทั ธนิ กิ าย ตติ กิ ษา ความอดทน ศรทั ธา ความเชอ่ื สมาธานะ ความตง้ั ม่นั สมดลุ แหงจติ ใจ มุมุกษุตวะ ความปรารถนาที่ชอบ เพื่อจะรูความจริงขั้นสุดทาย และเพื่อความ หลดุ พน คาํ สอนที่สําคญั ของศาสนาพราหมณ-ฮินดู หลกั ธรรมสาํ คัญของศาสนาพราหมณ- ฮินดู หลักธรรม 10 ประการ 1. ธฤติ ไดแก ความม่ันคง ความเพยี ร ความพอใจในสิง่ ท่ีตนมี 2. กษมา ไดแ ก ความอดทน อดกลนั้ และมีเมตตากรณุ า 3. ทมะ ไดแก การขม จิตมใิ หหว่ันไหวไปตามอารมณ มสี ติอยูเสมอ 4. อัสเตยะ ไดแ ก การไมล ักขโมย ไมกระทําโจรกรรม 5. เศาจะ ไดแ ก การทําตนใหส ะอาดทงั้ กายและใจ 6. อนิ ทรยี นคิ รหะ ไดแก การขมการระงับอนิ ทรีย 10 คือ ตา หู จมกู ล้นิ ผิวหนัง มือ เทา ทวารหนกั ทวารเบา และลาํ คอ ใหเ ปนไปในทางที่ถกู ตองอยใู นขอบเขต 7. ธี ไดแก การมสี ติ ปญญา รูจกั การดาํ เนนิ ชวี ติ ในสงั คม 8. วทิ ยา ไดแก ความรูทางปรัชญา 9. สัตยา ไดแก ความจรงิ คือ ความซ่อื สัตยส จุ ริตตอ กนั 10. อโกธะ ความไมโกรธ

34 หนังสือเรยี นสาระการพฒั นาสังคม หลักอาศรม 4 1. พรหมจารี ศกึ ษาเลาเรียนและพฤติพรหมจรรย จนถึงอายุ 25 ป ศึกษาจบ จงึ กลบั บาน 2. คฤหสั ถ ครองเรอื น จบจากการศกึ ษา กลบั บา น ชว ยบดิ ามารดาทาํ งาน แตง งาน เพ่อื รกั ษาวงศต ระกูล ประกอบอาชีพโดยยึดหลกั ธรรมเปน เครอื่ งดาํ เนินชีวิต 3. วานปรสั ถ สงั คมกาล มอบทรัพยส มบตั ิใหบุตรธดิ า ออกอยปู า แสวงหาความ สงบ บําเพญ็ ประโยชนต อ สงั คม การออกอยปู าอาจจะทําเปน คร้ังคราวกไ็ ด 4. สนั ยาสี ปรพิ าชก เปน ระยะสดุ ทา ยแหง ชวี ติ สละความสขุ ทางโลก ออกบวชเปน ปรพิ าชกเพอ่ื หลดุ พน จากสงั สารวัฎ การเผยแผของศาสนาพราหมณใ นประเทศ ศาสนาฮินดูที่มีอิทธิพลตอวัฒนธรรมไทยนั้นคือชวงท่ีเปนศาสนาพราหมณ โดย เขามาท่ีประเทศไทยเมื่อใดน้ันไมปรากฏระยะเวลาที่แนนอน นักประวัติศาสตรสวนมาก สนั นษิ ฐานวา ศาสนาพราหมณน นี้ า จะเขา มายอ นสมยั สโุ ขทยั โบราณสถานและรปู สลกั เทพเจา เปน จํานวนมาก ไดแสดงใหเหน็ ถึงอทิ ธิพลของศาสนา เชนรปู ลักษณะนารายณ 4 กร ถอื สงั ข จกั ร คทา ดอกบวั สวมหมวกกระบอก เขา ใจวา นา จะมอี ายปุ ระมาณพทุ ธศตวรรษท่ี 9-10 หรอื เกา ไปกวานัน้ (ปจจุบนั อยูพพิ ธิ ภัณฑสถานแหง ชาติ พระนคร) นอกจากนไี้ ดพ บรปู สลกั พระนารายณท าํ ดว ยศลิ าทอี่ าํ เภอไชยา จงั หวดั สรุ าษฎรธ านี โบราณสถานทสี่ าํ คญั ทข่ี ดุ พบ เชน ปราสาทพนมรงุ จงั หวดั บรุ รี มั ย ปราสาทหนิ พมิ าย จงั หวดั นครราชสมี า พระปรางคส ามยอด จังหวดั ลพบรุ ี เทวสถานเมอื งศรีเทพ จังหวดั เพชรบุรณี  ตอมาในสมยั สุโขทยั ศาสนาพราหมณไ ดเขา มามบี ทบาทมากขึ้นควบคูไปกับพทุ ธศาสนา ใน สมยั นมี้ ีการคนพบเทวรูปพระนารายณ พระอศิ วร พระพรหม พระแมอ ุมา พระหริหระ สวน มากนิยมหลอ สําริด

รายวชิ าศาสนาและหนา ท่ีพลเมือง (สค31002) << ระดบั มัธยมศกึ ษาตอนปลาย>> 35 นอกจากหลักฐานทางศิลปกรรมแลวในดานวรรณคดีไดแสดงใหเห็นถึงความเช่ือ ของศาสนาพราหมณ เชน ตาํ รบั ทา วศรจี ฬุ าลกั ษณห รอื นางนพมาศ หรอื แมแ ตป ระเพณลี อย กระทง เพื่อขอขมาลาโทษพระแมค งคานา จะไดอทิ ธิพลจากศาสนาพราหมณเชน กัน ในสมัยอยุธยา เปนสมัยที่ศาสนาพราหมณเขามามีอิทธิพลทางวัฒนธรรมประเพณี เชนเดียวกับสุโขทัยพระมหากษัตริยหลายพระองคทรงยอมรับพิธีกรรมที่มีศาสนาพราหมณ เขา มา เชน พิธแี ชงน้ํา พิธีทํานาํ้ อภเิ ษกกอ นขึ้นครองราชยสมบัติ พธิ ีบรมราชภิเษก พระราช พิธีจองเปรียง พระราชพิธีจรดพระนังคัลแรกนาขวัญพระราชพธิ ีตรยี มั ปวาย เปน ตน โดย เฉพาะสมเดจ็ พระนารายณม หาราชทรงนบั ถอื ทางไสยศาสตรม ากถงึ ขนาดทรงสรา งเทวรปู หมุ ดว ยทองคาํ ทรงเครอ่ื งทรงยาราชาวดสี าํ หรบั ตง้ั ในการพระราชพธิ หี ลายองค ในพธิ ตี รยี มั ปวาย พระองคไดเสด็จไปสงพระเปนเจา นับถอื เทวสถานทุกๆ ป ตอ มาในสมยั รตั นโกสนิ ทรตอน ตน พธิ ตี า งๆ ในสมยั อยธุ ยายงั คงไดร บั การยอมรบั นบั ถอื จากพระมหากษตั รยิ แ ละปฏบิ ตั ติ อ กันมา คอื 1. พระราชพิธบี รมราชาภเิ ษก พระราชพิธีน้ีมีความสําคัญ เพราะเปนการเทิดพระเกียรติขององคพระประมุข พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกไดโปรดเกลาฯ ใหผูรูแบบแผนครั้งกรุงเกาทําการ คนควาเพื่อจะไดสรางแบบแผนที่สมบูรณตามแนวทางแตเดิมมาในสมัยกรุงศรีอยุธยาและ เพ่มิ พิธสี งฆเขาไปซง่ึ มี 5 ขั้นตอน คือ 1. ข้ันเตรยี มพิธี มกี ารทาํ พธิ เี สกนํา้ การทําพิธจี ารกึ พระสุพรรณบัฏ ดวงพระ ราชสมภพ และแกะพระราชลัญจกรประจาํ รัชกาล 2. ขั้นพิธีเบือ้ งตน มกี ารเจริญพระพทุ ธมนต 3. ขั้นพิธีบรมราชาภิเษก มีการสรงพระมุรธาภิเษก จากนั้นรับการถวายสิริราช สมบตั ิและเคร่ืองสริ ริ าชกกธุ ภัณฑ 4. ขน้ั พธิ เี บอ้ื งปลาย เสดจ็ ออกมหาสมาคมและสถาปนาสมเดจ็ พระบรมราชนิ แี ลว เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทําพิธีประกาศพระองคเปนศาสนูปถัมภกในพระพุทธศาสนา พรอม ท้ังถวายบังคมพระบรมศพพระบรมอัฐิ พระเจาอยูหัวองคกอนและเสด็จเฉลิมพระราช มณเฑียร เสด็จเลยี บพระนคร 2. การทํานํา้ อภิเษก พระมหากษัติยท่ีจะเสด็จขึ้นเถลิงถวัลยราชสมบัติบรมราชาภิเษก จะตองสรง พระมุรธาภิเษกและทรงรับนํา้ อภิเษกกอนไดรับการถวายสิริราชสมบัติตามตําราพราหมณ นาํ้ อภเิ ษกนใี้ ชนํา้ จากปญจมหานที คอื คงคายมนุ า มหิ อจริ วดี และสรภู ซงึ่ ทําเปนนาํ้ ทไี่ หล มาจากเขาไกรลาส อนั เปน ท่สี ถติ ของพระศวิ ะ สมยั กรงุ รัตนโกสนิ ทรตง้ั แตรชั กาลท่ี 1 ถงึ รชั กาลท่ี 4 ใชนํา้ จาก 4 สระในเขตจงั หวัดสุพรรรณบรุ ี คือสระเกษ สระแกว สระคงคาและ สระยมุนา และไดเ พ่ิมนํา้ จากแมน ้ําสําคัญในประเทศอกี 5 สาย คือ 1) แมน้ําบางปะกง ตักทีบ่ ึงพระอาจารย แขวงนครนายก

36 หนังสอื เรยี นสาระการพัฒนาสังคม 2) แมนาํ้ ปาสกั ตกั ทีต่ าํ บลทา ราบ เขตสระบุรี 3) แมนา้ํ เจาพระยา ตักท่ตี าํ บลบางแกว เขตอา งทอง 4) แมน ํ้าราชบรุ ี ตักทีต่ ําบลดาวดึงส เขตสมุทรสงคราม 5) แมน ํา้ เพชรบรุ ี ตักท่ตี าํ บลทาไชย เขตเมืองเพชรบุรี 3. พระราชพิธจี องเปรยี ง(เทศกาลลอยกระทง) คอื การยกโคมตามประทปี บชู าเทพเจา ตรมี รู ติ กระทาํ ในเดอื นสบิ สองหรอื เดอื นอา ย โดยพราหมณเ ปนผูท าํ พธิ ใี นพระบรมมหาราชวัง พระราชครูฯ ตอ งกินถวั่ กนิ งา 15 วนั สว น พราหมณอื่นกินคนละ 3 วัน ทุกเชาตองถวายน้ํามหาสังขทุกวันจนถึงลดโคมลง ตอมา สมัยรัชการที่ 4 ไดทรงโปรดใหเพิ่มพิธีทางพุทธศาสนาเขามาดวยโดยโปรดใหม ีสวดมนต เย็นแลวฉันเชา อาลักษณอานประกาศพระราชพิธี จากนั้นแผพระราชกุศลใหเทพยดา พระสงฆเจริญพุทธมนตตอไป จนไดฤกษแลวทรงหลั่งนํ้าสังขและเจิมเสาโคมชัยจึงยก โคมขนึ้ เสาโคมชยั นี้ท่ียอดมฉี ตั รผา ขาว 9 ช้ัน โคมประเทียบ 7 ช้นั ตลอดเสาทานาํ้ ปนู ขาว มหี งสต ดิ ลกู กระพรวน นอกจากนม้ี เี สาโคมบรวิ ารประมาณ 100 ตน ยอดฉตั รมผี า ขาว 3 ชน้ั 4. พระราชพธิ ีตรียัมปวาย เปน พธิ ีสง ทา ยปเกา ตอ นรบั ปใหมของพราหมณ เชอ่ื กนั วา เทพเจา เสดจ็ มาเยย่ี มโลก ทกุ ปจงึ ตดั พธิ ีตอ นรบั ใหใหญโตเปนพิธีหลวงที่มีมานานแลวในสมัยรัตนโกสินทรไดจัดกัน อยางใหญโตมากกระทําพระราชพิธีน้ีที่เสาชิงชาหนาวัดสุทัศน ชาวบานเรียกพิธีน้ีวา “พธิ ีโลช งิ ชา” พธิ นี ก้ี ระทําในเดือนอายตอ มาเปลี่ยนเปนเดอื นยี่ 5. พระราชพธิ ีพชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวัญ แตเดิมมาเปนพราหมณ ภายหลังไดเพิ่มพิธีสงฆจึงทําใหเกิดเปน 2 ตอน คือ พิธีพืชมงคงเปนพิธีสงฆเริ่มต้ังแตการนําพันธุพืชมารวมพิธี พระสงฆสวดมนตเย็นท่ีทอง สนามหลวงจนกระทงั่ รงุ เชา มกี ารเลย้ี งพระตอ สว นพธิ จี รดพระนงั คลั แรกนาขวญั เปน พธิ ขี อง พราหมณก ระทาํ ในตอนบา ย ปจ จบุ นั นพี้ ธิ กี รรมของพราหมณท เี่ ขา มามอี ทิ ธพิ ลตอ สงั คมไทย เริ่มลดบทบาทลงไปมากเพราะพุทธศาสนาไดเขามามีอิทธิพลแทนทั้งในพระราชพิธีและ พธิ กี รรมทัว่ ๆ ไปในสงั คม อยา งไรก็ตามพธิ ีพราหมณเทาท่เี หลืออยแู ละยังมผี ูปฎิบตั สิ ืบกัน มาไดแ ก พิธีโกนผมไฟ พิธีโกนผมจุก พธิ ี ตัง้ เสาเอก พธิ ีตั้งศาลพระภมู ิ พธิ เี หลานยี้ ัง คงมีผูนิยมกระทํากันท่ัวไปในสังคม สวน พระราชพิธีทีป่ รากฏอยู ไดแ ก พระราชพิธี พืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ พระ ราชพธิ ีบรมราชภิเษก และพิธีทํานาํ้ อภิเษก เปน ตน

รายวชิ าศาสนาและหนาท่ีพลเมอื ง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศึกษาตอนปลาย>> 37 สําหรับพิธีกรรมในศาสนาฮินดซู ึ่งเปน พราหมณใหม ไมใ ครมอี ิทธิพลมากนัก แตก็ มีผูนับถือและสนใจรวมในพิธีกรรมเปนครั้งคราว ท้ังนี้อาจเปนเพราะความเชื่อในพระเปน เจา ตรมี รู ตทิ ง้ั 3 องค ยงั คงมอี ทิ ธพิ ลควบคไู ปกบั การนบั ถอื พทุ ธศาสนาประกอบกบั ในโบสถ ของพวกฮนิ ดมู กั จะตง้ั พระพทุ ธรปู รวมๆไปกบั รปู ปน ของพระผเู ปน เจา ทงั้ นสี้ บื เนอื่ งมาจาก ความเชอื่ ในเรอื่ งอวตารของพระวษิ ณุ ทาํ ใหค นไทยทน่ี บั ถอื พทุ ธศาสนาบางกลมุ นยิ มมาสวด ออ นวอนขอพรและบนบาน หลายคนถงึ ขนาดเขา รว มพธิ ขี องฮนิ ดู จงึ เขา ลกั ษณะทว่ี า นบั ถอื ท้งั พทุ ธทง้ั ฮนิ ดูปนกันไป ศาสนาพราหมณ- ฮินดใู นโลก ปจจุบันศาสนาพราหมณ-ฮินดูนับถือกันมากในประเทศอินเดีย และมีอยูเปน สว นนอยในประเทศตา งๆ เชน ลงั กา บาหลี อินโดนเี ซยี ไทย และแอฟริกาใต เรอ่ื งท่ี 6 ประวัตศิ าสดาและคาํ สอนของศาสนาซกิ ข 1. ประวัตศิ าสดา ศาสนาซกิ ข เปน ศาสนาประเภทเอกเทวนยิ ม มที า นครุ นุ านกั เทพ เปน ศาสดาองคท ่ี 1 สบื ตอ มาถึงทานคุรโุ ควนิ ทสิงห เปน ศาสดาองคท่ี 10 มีสวุ รรณวิหารต้งั อยูที่เมอื งอัมรสิ สา แควนปญจาป ประเทศอินเดยี เปน ศนู ยชาวซกิ ขท ัว่ โลก ตามทีป่ รากฏในประวตั ศิ าสตร มี ประมุขแหงศาสนาซิกขอ ยู 10 ทานดว ยกนั คอื 1. ครุ นุ านกั กอ นสน้ิ ชีพไมส ามารถพง่ึ ลูกชายสองคนเปนผูสืบตอทางลัทธไิ ด ทา น จงึ ไดป ระกาศแตง ตง้ั ศษิ ยท ร่ี กั ของทา นคนหนง่ึ ซง่ึ เปน คนขวน้ั เชอื กขายชอ่ื ลาหนิ า (Lahina) เปน ผสู บื ตอ แตเ นอ่ื งจากศษิ ยผ นู ม้ี กี ารเสยี สละตอ ทา นครุ นุ านกั ตลอดมา ทา นจงึ เปลยี่ นนาม ใหใ หมว าอังคัต (Angal) แปลวา ผเู สียสละรา งกาย 2. คุรุอังคัต (พ.ศ.2081-2095) ทานผูน้ีเปนนักภาษาศาสตร สามารถเผยแพร คําสอนของอาจารยไปไดยิ่งกวาคุรุคนใด ทานเปนคนแรกที่แนะนําสาวกใหนับถือคุรุนานัก วา เปน พระเจาองคห นึ่ง 3. คุรอุ มาร ทาส (Amardas พ.ศ. 2095-2117) ทา นเปน ผูท ่ไี ดช ่ือวา เปนคน สภุ าพ ไดต้ังองคก ารลัทธซิ ิกขข้ึนมาเปน อนั มาก ไดช ่อื วา เปน ผูส งเสรมิ ลัทธซิ ิกขไ วไ ดอ ยา ง ม่ันคง 4. ครุ รุ ามทาส (Ramsas พ.ศ. 1117-2124) ทา นเปนผสู รา งศูนยกลางของลทั ธิ ซิกขไวแหง หนึ่งใหช ่อื วา “หริมณเฑยี ร” คอื วิหารซิกขไ วในทะเลสาบเล็กๆ แหง หนง่ึ อยทู าง ทิศตะวันออกเฉียงใตของแควนลาฮอร สถานท่ีดังกลาวเรียกวา อมฤตสระ กลายเปนท่ี บาํ เพญ็ บญุ ศนู ยก ลางลทั ธซิ กิ ข เชน เดยี วกบั เมอื งเมกกะศนู ยก ลางของลทั ธอิ สิ ลาม ทา นได ตั้งแบบแผนไววา ผูสืบตอตําแหนงคุรุ จําเปนตองเปนเช้ือสายของตนเองดังน้ันทานได แตง ตง้ั บุตรชายของทา นเปนคุรตุ อไป

38 หนงั สอื เรียนสาระการพฒั นาสงั คม 5. ครุ ุอรชุน (Arjan พ.ศ. 2124-2149) เปนผูรวบรวมคัมภีรใ นลทั ธิซกิ ขไ ด มากกวาผูใด คัมภีรที่รวบรวมเก็บจากโอวาทของคุรุท้ังส่ีทานที่ผานมา และไดเพ่ิมโอวาท ของทา นเองไวใ นคมั ภรี ด ว ย เปน ผอู อกบญั ญตั วิ า ชนชาตซิ กิ ข ตอ งแตง ตวั ดว ยเครอ่ื งแตง กาย ของศาสนานิยม ไมนิยมแตงตัวดวยวัตถุมีราคาแพงตั้งกฏเกณฑเ กบ็ ภาษเี พอ่ื บาํ รงุ ศาสนา ไดช่ือวาเปนผูเผยแพรลัทธิไดอยางกวางขวาง เสริมสรางหริมณเฑียรข้ึนเปน สุวรรณวิหาร สิน้ ชพี ในการตอ สกู ับกษตั ริยกรุงเดลี 6. คุรุหรโิ ควินทะ (Hari Covind พ.ศ. 2149-2181) เปนคุรคุ นแรกที่สอนให ชาวซิกขนิยมดาบใหถือดาบเปน เครอ่ื งหมายของชาวซกิ ขผ เู ครง ครดั ในศาสนาเปน ผสู ง เสรมิ กาํ ลงั ทหาร สง่ั สอนใหช าวซกิ ข เปน ผกู ลา หาญตานทานศตั รู (ซ่ึงเขามาครองดินแดนอินเดยี อยูใ นขณะน้ัน) เปน ทน่ี า สงั เกตวา นบั ตง้ั แตส มยั นเ้ี ปน ตน ไป เรอ่ื งของศาสนาซกิ ข เปน เรอ่ื งของอาวธุ เรอ่ื งความกลา หาญ เพ่อื ตอ สูศัตรผู มู ารกุ รานแผน ดนิ 7. คุรหุ ริไร (Hari Rai พ.ศ.2181-2207) ทานผูนไี้ ดท ําการรบตานทานโอรังเซฟ กษัตริยม ุสลมิ ในอินเดยี 8. คุรุหริกิษัน (Hari Rai พ.ศ.2207-2181)ไดดําเนินการเผยแพรลัทธิดวยการ ตอ ตานกษัตรยิ โอรังเซฟ เชนเดียวกบั คุรุหริไร 9. คุรุเทคพาหาทูร (Tegh Bahadur พ.ศ.2218-2229) เปนนักรบท่ีแกลวกลา สามารถดา นทานการรกุ รานของกษตั รยิ อ สิ ลาม ทเี่ ขา มาครอบครองอนิ เดยี และขม ขศู าสนา อนื่ ทา นไดเ ผยแพรศ าสนาซกิ ขอ อกไปไดก วา งขวาง สดุ เขตตะวนั ตกเฉยี งเหนอื ของประเทศ อนิ เดยี และแผม าทางใตจ นถงึ เกาะลงั กา ทา นไดต า นทานอสิ ลามทกุ ทาง พวกมสุ ลมิ ในสมยั นัน้ ไมก ลา สูรบกบั คุรุทานนี้ได 10. ครุ ุโควินทสิงห (Covind Singh พ.ศ.2229-2251) เปน บุตรของครุ ุเทคพาหา ทรู เ ปน ผรู เิ รม่ิ ตงั้ บทบญั ญตั ใิ หมใ นศาสนาซกิ ข ดว ยวธิ ปี ลกุ ใจสานศุ ษิ ยใ หเ ปน นกั รบ ตอ ตา น กษตั รยิ ม สุ สมิ ผเู ขา มาขม ขศ่ี าสนาอน่ื เพอ่ื จรรโลงชาติ ทา นไดต ง้ั ศนู ยก ลางการเผยแพรล ทั ธิ ซิกขอยูที่เมืองดัคคา (Dacca) และแควนอัสสัมในเบงกอลตะวันออก ทานไดประกาศแก สานศุ ษิ ยท ง้ั หลายวา ทกุ คนควรเปน นกั รบตอ สกู บั ศตั รู เพอ่ื จรรโลงชาตศิ าสนาของตน ซกิ ข ทกุ คนตอ งเปนคนกลาหาญ คําวา “สงิ ห” อันเปน ความหมายของความกลา หาญ เปน ชื่อ ของบรรดาสานุศิษยแหงศาสนาซิกขมาตั้งแตคร้ังนั้น และ “สิงห” ทุกคนตองรวมเปน ครอบครวั บรสิ ุทธ์ิ 2. พระคมั ภีร เปนส่ิงสําคัญท่ีตองเคารพสูงสุด จัดวางในท่ีสูงบนแทนบูชา จะตองมีผูปรนนิบัติ พระคัมภรี อยูเสมอ คือการศกึ ษาและปฏิบตั ิตามอยางเครง ครัด ชาวซิกขทุกคนจะตอ งถอด รองเทาและโพกศีรษะ กอนเขาไปในโบสถจะตองเขาไปกราบพระคัมภีร ดวยความเคารพ เสียกอ น

รายวชิ าศาสนาและหนา ทพี่ ลเมือง (สค31002) << ระดบั มธั ยมศกึ ษาตอนปลาย>> 39 คมั ภรี ข องศาสนาซกิ ขเ รยี กวา ครนั ถ-ซาหปิ หรอื คนั ถะ (ในภาษาบาล)ี หมายความวา คมั ภรี  หรอื หนงั สอื สว นใหญเ ปน คาํ รอ ยกรองสน้ั ๆ รวม 1,430 หนา มคี าํ ไมน อ ยกวา ลา นคาํ มี 5,894 โศลก โศลกเหลาน้ีเขากับทํานองสังคตีไดถึง 30 แขนง จัดเปนเลมได 37 เลม ภาษาทใ่ี ชใ นคมั ภรี ม อี ยู 6 ภาษาหลกั คอื ปญ จาบี (ภาษาประจาํ แควน ปญ จาปอนั เปน ถิ่นเกดิ ของศาสนา) มุลตานี เปอรเซยี น ปรากริตฮนิ ดี และมารถี ศาสนาซกิ ขโ บราณประมาณรอ ยละ 90 เชน เดยี วกบั ศาสนกิ ชนในศาสนาอน่ื ทไ่ี มเ คย รอบรูคัมภีรของศาสนาของตน ดังน้ัน คัมภีรจึงกลายเปนวัตถุศักด์ิสิทธ์ิ ผูไมเก่ียวของ ไมสามารถแตะตองไดที่หริมณเฑียรหรือสุวรรณวิหาร ในเมืองอมฤตสรา แควนปญจาป มสี ถานทป่ี ระดิษฐานคมั ภีรถอื เปนศูนยก ลางศาสนาซิกข ในวหิ ารของศาสนาซกิ ขไมบงั คบั ใหรปู เคารพนอกจากคมั ภรี  ใหถอื วา คมั ภรี นน้ั คอื ตัวแทนของพระเจา ทุกเวลาเชา ผูรักษาวิหาร จะนําผาปกดิ้นราคาแพงมาหุมหอคัมภีร เปน การเปลยี่ นผา คลมุ ทาํ ความสะอาดวางคมั ภรี ล งบนแทน ภายในมา น ซงึ่ ปก ดว ยเกลด็ เพชร กอนพิธีสวดในเวลาเชา ครั้งตกเย็นก็นําคัมภีรไปประดิษฐานไวบนต่ังทองในหองพิเศษ ไมยอมใหฝนุ ละอองจบั ตอ งได คมั ภรี เ ดมิ หรอื ชว งแรกของศาสนานเ้ี รยี กวา อาทคิ นั ถะ รวบรวมโดยครุ ทุ า นทหี่ า คอื ครุ อุ รชนุ (เทพ) ประมวลจากนานาโอวาทซงึ่ ครุ ทุ า นแรกคอื ครุ นุ านกั และโอวาทของครุ ทุ า น ตอ ๆ มา พรอ มทง้ั วาณ(ี คาํ ภาษติ ) ของภคัตคือ ปราชญผูที่มีความ ภกั ดอี ยา งยง่ิ ตอ ลทั ธนิ อ้ี กี 11 ทา น และ มี วาณี ของภ คัต ผู มี อาชีพ ประจาํ สกลุ มารวมไวใ นอาทคิ นั ถะ ดวย ใน เวลา ตอมา ได มี ก าร รวบรวมโอวาทของครุ อุ กี ครง้ั หนงึ่ โดยคุรุโควินทสิงหไดรวบรวม โอวาทของคุรุเทคพาหาทูรรวม เปนคัมภีรค รันถ-ซาหปิ อนั สมบูรณ 3. จรยิ ธรรมของซิกข คําสอนตามคัมภีรครันถ-ซาหิป ซึ่งบรรดาทานคุรุท้ังหลายไดประกาศไวเกี่ยวกับ จรยิ ธรรมอนั เปนเครอื่ งยังสงั คมและประเทศชาตใิ หม ั่นคงอยูได และยงั จติ ใจของผปู ฎบิ ตั ิให บรรลถุ งึ ความผาสกุ ขั้นสดุ ทา ยไดมนี ยั โดยสังเขปคอื เกยี่ วกับพระเจา “รปู ทงั้ หลายปรากฏข้นึ ตามคําสง่ั ของพระเจา (อกาลปุรษุ ) ส่งิ มี ชีวิตทั้งหลายอุบัติมาตามคําส่ังของพระเจา บุตรธิดาจะไดรูถึงกาํ เนิดบิดามารดาไดอยางไร โลกทัง้ หมดรอยไวดว ยเสน ดา ยคือคาํ สัง่ ของพระเจา”

40 หนงั สือเรียนสาระการพฒั นาสังคม “มนษุ ยท ง้ั หลายมพี ระบดิ าผเู ดยี ว เราทง้ั หลายเปน บตุ รของทา น เราจงึ เปน พน่ี อ งกนั ” “พระเจาผูสรางโลก (อกาลปุรุษ) สิงสถิตอยูในส่ิงทั้งหลายท่ีพระเจาสรางและสิ่ง ทง้ั หลายก็อยใู นพระเจา ” “อาหลา (อลั ลอห) ไดส รางแสงสวางเปน ครงั้ แรก สัตวท ้งั หลายอุบัตมิ าเพราะศกั ดิ์ ของอาหลาสิ่งทอี่ า หลา สรา งข้ึน เกดิ มาแตแ สงสวางน้ันเองจึงไมม ใี ครสงู ไมม ีใครตํ่า ใครจะ ไมถามถึงวรรณะ และกําเนิดของทาน ทานจงแสวงหาความจริง ซ่งึ พระเจาแสดงแกทาน วรรณะ และกาํ เนดิ ของทา นเปน ไปตามจารตี ของทา นเอง” “อยาใหใครถือตัวเพราะวรรณะของตน ผูซึ่งรูจักพรหมน่ันแหละเปนพราหมณ อยาถอื ตวั เพราะวรรณะความถอื ตวั เชนน้ี เปนบอเกิดแหง ความช่วั ฯลฯ “คนท้งั หลาย บางก็เปน อทุ าสี สันยาสี โยคี พรหมจารี ยติ ฮินธุ ฯลฯ บางคนเปน อมิ านซาฟจ งึ ถอื วา คนทง้ั หลายเปน วรรณะเดยี วกนั หมด กรตุ า (ผสู รา งโลกตามสาํ นวนฮนิ ด)ู และกรมี (อาหลา ตามสาํ นวนมุสลิม) เปนผูเ ดียวกนั เปนผเู ผื่อแผป ระทานภัยอยา เขาใจผดิ เพราะความสงสยั และเชอื่ ไปวา มพี ระเจา องคท สี่ อง คนทง้ั หลายจงปฏบิ ตั แิ ตพ ระเจา องคเ ดยี ว คนทง้ั หลายยอมมีพระเจา เดยี ว ทา นจงรูไวซ่งึ รูปเดียว และวิญญาณเดยี ว” เก่ียวกับการสรางโลก ซิกขสอนวา แตเริ่มแรกมีแตกาลบุรุษ ตอมามีหมอกและ กา ซหมุนเวียนอยูไ ดล านโกฎปิ  จึงมธี รณี ดวงดาว น้าํ อากาศ ฯลฯ อุบตั ขิ ้นึ มา มีชีวติ อบุ ตั ิ มาบนส่ิงเหลานี้นับดวยจํานวน 8,400,000 ชนิด มนุษยมีฐานะสูงสุด เพราะมีโอกาส บาํ เพญ็ ธรรม เปน การฟอกดวงวญิ ญาณใหส ะอาดอนั เปน หนทางใหห ลดุ พน จากการเกดิ การตาย ซกิ ขส อนวา โลกมมี ากตอ มาก ดวงสรุ ยิ ะ ดวงจนั ทร มมี ากตอ มาก อากาศและอวกาศ กวา งใหญไพศาลอันผูมกี ิเลสยากท่จี ะหย่ังรไู ด เก่ยี วกับเศรษฐกจิ สงั คม ซกิ ขสอนวา 1. ใหตื่นแตเชาอยา งนอยครึ่งชัว่ โมงกอนรุงอรุณ 2. ตื่นแลว ใหบรกิ รรมทางธรรมเพ่ือฟอกจิตใจใหส ะอาด 3. ใหประกอบสมั มาชพี 4. ใหแบง สวนของรายได 10 สวน มอบใหแ กกองการกสุ ล 5. ใหละเวนการเสพของมนึ เมา ประพฤตผิ ิดประเวณี เกย่ี วกบั ประเทศชาติ ศาสนาซกิ ขต งั้ ขน้ึ โดยครุ นุ านกั ผมู องเหน็ ภยั ทปี่ ระเทศชาติ กําลงั ไดร ับอยูจากคนตางชาติและคนในชาตเิ ดียวกัน จึงไดประกาศธรรมส่งั สอน เพ่อื ความ ดาํ รงอยขู องชาติ ครุ วุ าณขี องทา นเปน เครอื่ งกระตนุ ใหผ รู บั ฟง มคี วามสามคั คมี คี วามรกั ชาติ โดยไมเ กลียดชาตอิ น่ื ตอ มาในสมยั ครุ โุ ควนิ สู งิ ห ทา นไดส ง่ั สอนใหช าวซกิ ขเ ปน ทหารหาญ เสยี สละเลอื ดเนอ้ื และชีวิตเพื่อชาติ คุรุหลายทานเชนคุรุอรชุนเทพ และคุรุเทคบาหาทูร ไดสละชีพเพื่อชาติ และศาสนาและบางทานสละชพี เพอ่ื ปองกนั ศาสนาซกิ ข กลาวคือ - ครุ ชุ นุ เทพ ถกู กษตั รยิ อ สิ ลามคอื ชาหนั ครี บ งั คบั ไมใ หท า นประกาศศาสนา ทา น ถกู จบั ขงั ทป่ี อ มเมอื งลาฮอร ถกู ทรมานใหนั่งบนแผนเหล็กเผาไฟ และถูกโบยดวยทรายคั่ว