หนังสอื อา นนอกเวลา วชิ าประวตั ิศาสตรไทย ระดับประถมศึกษา กลุมสาระการเรยี นรูส งั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชุด พระมหากษัตรยิ ไ ทย ๙ รัชกาล เลมท่ี ๙ เร่ือง พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูหัว รชั กาลที่ ๙ สํานกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขนั้ พน้ื ฐาน5802019L01m.indd 1 2/4/16 1:33 PM
หนงั สืออา นนอกเวลา วชิ าประวัตศิ าสตรไทย ระดับประถมศกึ ษากลุมสาระการเรยี นรสู งั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรมชดุ พระมหากษตั รยิ ไ ทย ๙ รัชกาลเลม ที่ ๙เรือ่ ง พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหวั รชั กาลท่ี ๙ลขิ สิทธ์ขิ องสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐานผจู ดั พมิ พ กลมุ พฒั นาสอื่ การเรยี นรูสาํ นกั วชิ าการและมาตรฐานการศกึ ษา สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พนื้ ฐานกระทรวงศกึ ษาธกิ าร ถนนราชดาํ เนนิ นอก เขตดสุ ติ กรงุ เทพมหานคร ๑๐๓๐๐โทรศพั ท ๐ ๒๒๘๘ ๕๗๓๗ โทรสาร ๐ ๒๒๘๑ ๒๖๐๒พมิ พครง้ั ที่ ๑ แจกสถานศึกษาและหนว ยงานทีเ่ กยี่ วขอ ง พ.ศ. ๒๕๕๘จาํ นวน ๓๒,๐๐๐ เลม ISBN : 978-616-395-633-0พมิ พครง้ั ท่หี นึง่ พ.ศ. ๒๕๕๙จํานวนพมิ พ ๓,๐๐๐ เลมISBN : 978-616-317-792-6จดั พิมพโดยองคก ารคาของ สกสค. พิมพทโ่ี รงพมิ พ สกสค. ลาดพราว๒๒๔๙ ถนนลาดพราว แขวงสะพานสองเขตวงั ทองหลาง กรุงเทพมหานคร ๑๐๓๑๐โทรศพั ท ๐ ๒๕๓๘ ๓๐๒๒, ๐ ๒๕๑๔ ๔๐๓๓ โทรสาร ๐ ๒๕๓๙ ๓๒๑๕www.suksapan.or.th
คาํ นาํ เรอื่ ง พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั รชั กาลที่ ๙ เปน หนงั สอืเลม ที่ ๙ ในชดุ “พระมหากษตั รยิ ไ ทย ๙ รชั กาล”กรมวชิ าการ (เดมิ )กระทรวงศกึ ษาธกิ าร ไดม อบหมายใหค ณะกรรมการจดั ทาํ หนงั สอือานภาษาไทยเก่ียวกับสถาบันพระมหากษัตริย สําหรับเด็กและเยาวชน จดั ทาํ และนายทองตอ กลว ยไม ณ อยธุ ยา เปน ผปู รบั ปรงุเนื้อหาและภาพประกอบ และจัดพิมพเปนหนังสืออานเพิ่มเติมระดบั ประถมศกึ ษา ตามหลกั สตู รประถมศกึ ษา พทุ ธศกั ราช ๒๕๒๑มีเน้ือหาเก่ียวกับพระมหากษัตริยและประวัติศาสตรไทยรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๙ คณะกรรมการจัดทําและคดั เลอื กหนงั สอื อา นนอกเวลาวชิ าประวตั ศิ าสตรไ ทยและหนา ที่พลเมือง สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพ้ืนฐานพิจารณาเห็นวาหนังสือเลมนี้มีแนวการเขียนในการนําเสนอเน้ือหาท่ีคํานึงถึงความเหมาะสมกบั วยั ความสามารถทางการอานและจิตวทิ ยาการเรียนรูของนักเรียนในระดับประถมศึกษา จึงไดประกาศใหเปนหนังสืออานนอกเวลา กลุมสถาบันพระมหากษัตริยและกลุมประวัติศาสตรไ ทย สาํ หรบั นักเรียนระดับประถมศึกษา ในการจัดพิมพครั้งน้ี สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ไดมอบหมายใหนางสายไหม จบกลศึก ท่ีปรึกษาเกี่ยวกับงานดานเอกสารและหนังสือ สํานักพระราชวัง นางสาวพรรณงาม แยม บญุ เรอื ง ขา ราชการบาํ นาญ สาํ นกั งานคณะกรรมการ5802019L01m.indd 3 2/4/16 1:33 PM
การศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน และนางปราณี ปราบรปิ ู ขา ราชการบาํ นาญสาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน เปน ผตู รวจเพม่ิ เตมิเน้ือหาและภาพประกอบใหเหมาะสมย่งิ ข้นึ โดยใชโครงสรา งเดิมที่ผทู รงคุณวฒุ ิไดเ รยี บเรยี งไว สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐานหวงั เปน อยา งยง่ิ วาหนังสืออา นนอกเวลาเลมน้ี จะชวยใหเกดิ ผลสมั ฤทธ์ทิ างการเรยี นและสรางบรรยากาศในการจัดกิจกรรมสงเสริมการอาน รวมท้ังการจัดการเรียนการสอนวิชาประวัติศาสตรไทยใหนาสนใจและบูรณาการคานิยมหลัก ๑๒ ประการไปพรอมกัน ขอขอบคุณคณะกรรมการจัดทําและคัดเลือกหนังสืออานนอกเวลาฯ และผูมีสวนเก่ียวของที่ไดรวมมือกันทําใหหนังสือสําเร็จลุลวงดวยดีมาณ โอกาสน้ี (นายกมล รอดคลาย) เลขาธกิ ารคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน ๑ ธันวาคม ๒๕๕๗5802019L01m.indd 4 2/4/16 1:33 PM
สารบญั หนาบทนาํ ๑๑. พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหวั ของชาวไทย ๗๒. พระราชกรณียกิจเพือ่ ชาตแิ ละประชาชน ๑๐๓. โครงการพัฒนาอันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริ ๒๒๔. พระราชกรณยี กจิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม ๔๔๕. การบําบดั ทกุ ข บาํ รุงสขุ พระราชทานพร และ ๕๘ กาํ ลังใจ๖. นกั วิทยาศาสตรด ินเพ่ือมนุษยชาติ ๗๕๗. เหนอื เกลา ชาวไทย ๗๘5802019L01m.indd 5 2/4/16 1:33 PM
พระราชพิธบี รมราชาภิเษก พุทธศกั ราช ๒๔๙๓5802019L01m.indd 6 2/4/16 1:33 PM
บทนาํ เมื่อคนไทยไดรวมกันเปนปกแผนและสรางอาณาจักรสุโขทัยขึ้นใน พ.ศ ๑๘๐๐ นั้น ประชาชนมีพระพุทธศาสนาและพระมหากษัตริยเปนท่ีพ่ึงที่ยึดเหน่ียวทางจิตใจอยางม่ันคงทง้ั สองสถาบนั ดังกลา วธํารงอยูค บู านคูเ มอื งตลอดมา ทง้ั สมยั กรุงศรอี ยธุ ยา กรงุ ธนบรุ แี ละกรงุ รตั นโกสนิ ทร แตเ ดมิ พระมหากษตั รยิ ทรงมีภาระหนาท่ีในการปกครองประเทศ เมื่อมีขาศึกศัตรูมารุกราน จะทรงเปนผูนํากองทัพออกไปทําสงครามปองกันรักษาบา นเมอื ง ในยามสงบกท็ รงดแู ลทกุ ขส ขุ ของอาณาประชาราษฎรแ ละทาํ นุบํารงุ ประชาชนใหอยเู ยน็ เปนสุข บานเมอื งจึงเจรญิ รงุ เรอื งยงิ่ขึ้นสบื มา แมป ระเทศไทยจะมกี ารปกครองตามระบอบประชาธปิ ไตยมรี ฐั บาลเปน ฝา ยรบั ผดิ ชอบการบรหิ ารประเทศตง้ั แต พ.ศ. ๒๔๗๕เปน ตนมากต็ าม รชั กาลปจจบุ นั คอื พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช กย็ งั คงทรงปฏบิ ตั พิ ระราชภารกจิ เพอื่ ประเทศและเพ่ือประชาชนอยูตลอดเวลา นับแตเสด็จขึ้นครองราชย เมื่อพ.ศ. ๒๔๘๙ ตราบถงึ ปจ จุบัน เปนที่ประจักษวา ทรงคํานึงถึงประโยชนสุขของราษฎรเปนสําคัญ สวนใหญในปหนึ่งๆ เปนเวลาไมนอยกวา ๘ เดือนที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว สมเด็จพระนางเจาฯ พระบรม ๑5802019L01m.indd 1 2/4/16 1:33 PM
ราชินีนาถ พระราชโอรสและพระราชธิดา จะเสดจ็ ประทบั แรม ณ พระราชฐานในตา งจงั หวดั ภาคเหนอื ท่ีภพู งิ คราชนเิ วศน จังหวดั เชียงใหม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือท่ีภูพานราชนิเวศน จังหวัดสกลนคร ภาคใตที่ทักษิณราชนิเวศน จงั หวดั นราธวิ าส และภาคกลางทว่ี งั ไกลกงั วล อําเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ หรือ ทพ่ี ระราชวงั บางปะอนิ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา พระองคไ ดเ สดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงเยยี่ มเยยี น ประชาชนหมนุ เวยี นกนั ไป เพอ่ื ทรงตดิ ตามความ5802019L01m.indd 2 เสดจ็ พระราชดําเนินทรงเยี่ยมราษฎร ภาคเหนอื ภาคกลาง ภาคใต และ ภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ในถิ่นทุรกันดาร ๒ 2/4/16 1:33 PM
กาวหนาของโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ 2/4/16 1:33 PM โดยมุงหวังจะบําบัดทุกขบํารุงสุขใหแกประชาชนทั่ว ประเทศอยางทัดเทียมกัน ในการเสด็จพระราชดําเนินเยี่ยมราษฎร ไมวาจะเปนถิ่นทุรกันดารอยางไร แมในหมูบาน ท่ีพาหนะใดๆ เขาไมถึง ก็ทรงพระดําเนินขามเขา ขา มหว ยเขา ไปจนถงึ อยา งไมย อ ทอ เพอ่ื ทอดพระเนตร ความเปน อยแู ละความทกุ ขส ขุ ของราษฎรดว ยพระองคเ อง ทรงไตถ ามขา ราชการและราษฎรในทอ งทอี่ ยา งละเอยี ด จนทราบปญ หาความตอ งการพนื้ ฐานของประชาชน และ ทรงศกึ ษาปญ หานนั้ ๆ อยา งถถ่ี ว น แลว ทรงพระกรณุ า โปรดเกลาโปรดกระหมอมใหดําเนินการชวยเหลือ ทง้ั ในลกั ษณะการแกป ญ หาเฉพาะหนา และพระราชทาน พระราชดาํ รใิ หร ฐั บาลจดั ตง้ั คณะทาํ งานเพอื่ แกป ญ หา ระยะยาวดว ยมพี ระราชดาํ รวิ า การชว ยเหลอื ราษฎรใหไ ดผ ล ๓5802019L01m.indd 3
5802019L01m.indd 4 จะตอ งเปนการชว ยเหลอื เพอื่ ใหเ ขาชวยตวั เอง ไดตลอดไป ซ่ึงอยูในหลักของ “การพัฒนา อยางยั่งยืน” ดังมีโครงการอันเนื่องมาจาก พระราชดําริ นับเนื่องถึง พ.ศ. ๒๕๕๗ มี จํานวนมากถึง ๔,๓๕๐ โครงการ จงึ ทรงไดรบั การถวายพระราชสมัญญาอยางหลากหลาย เชน พระมหากษตั ริยนกั พัฒนา กษัตริยเกษตร พระบดิ าแหงฝนหลวง เปน ตน “โครงการอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ร”ิ คือหัวใจของการพัฒนาประเทศอยางย่ังยืน โดยเฉพาะการพัฒนาชนบท เพื่อยกระดับ ชีวิตความเปนอยูของประชาชนท่ียากไรในทุก พื้นที่ท่ัวประเทศใหสามารถพึ่งตนเองไดอยาง ย่ังยืน เนนการพัฒนาแหลงนํ้า การเกษตร สงิ่ แวดลอ มและการสง เสรมิ อาชพี ไปพรอ มๆ กนั กําหนดวิธีพัฒนาอยางครบวงจร เรียกวา “บริการรวมจุดเดียว” คือ “โครงการศูนย ศึกษาการพัฒนาตามพระราชดําริ” มีจํานวน ๖ ศูนยเพ่ือรองรับโครงการดังกลาว เปนการ พฒั นาหลายรูปแบบ ลักษณะคอยเปนคอ ยไป อยางเปนข้ันเปนตอนตามความพรอมของ แตละทองถ่ิน การดําเนินงานผานมาแลว ๔ 2/4/16 1:34 PM
เปน เวลายาวนาน จงึ สามารถสนองพระราชดาํ ริไดอยางมีประสิทธิภาพและสัมฤทธิผลอันสอดคลองกับแนวคิดของสหประชาชาติเรื่องการพัฒนาสงั คมชนบทและเกษตรกรไทยทาํ ใหต ระหนกั ไดว า พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัมไิ ดท รงเปน องคพ ระประมขุ ของประเทศเทา นนั้ยังทรงเปน “ยอดแหงนกั ปราชญ” “ยอดแหงนักวิชาการ” ท่ไี มม ีใครทดั เทียมได พ.ศ. ๒๕๔๙ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัทรงครองราชยครบ ๖๐ ป ทรงเปนพระมหา กษตั ริยพระองคเดียวในบรรดาพระมหา กษัตริยไทยท่ีผานมาแลวทุกกาลสมัย ที่ทรงครองราชยยาวนานท่ีสุด พระองคทรงพระอัจฉริยภาพลํ้าเลิศในสรรพศาสตรและศิลปะหลายสาขาน้ําพระราชหฤทัยเปยมดวยพระเมตตาและทรงหวงใยพสกนิกรอยา งมอิ าจประมาณได พระราชจรยิ วตั รดง่ั ดวงตะวนั ฉายแสงสอ งสวา งสพู น้ื ทท่ี กุ หนแหง ของประเทศ กลา วไดว า ไมม ที ใ่ี ดของผนื แผน ดนิ ไทยที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินไปไมถึง ๕5802019L01m.indd 5 2/4/16 1:34 PM
หรอื ไมม ีใครรจู กั ประชาชนและประเทศไทยไดเ ทากบั พระองค พระราชกรณยี กจิ เพอื่ ประชาชนและเพอื่ ความเจรญิ รงุ เรอื งของประเทศอยา งมากมายมหาศาลน้ี จงึ ทรงเปน ศนู ยร วมใจไทยทงั้ ชาติตา งเทดิ ทนู พระองคว า เปน “พอ แหง แผน ดนิ ” และพรอ มใจกนั จดั งานถวายราชสกั การะอยา งยง่ิ ใหญใ นวนั คลา ยวนั พระบรมราชสมภพ ตรงกบัวนั ที่ ๕ ธนั วาคม เปน ประจาํ ทกุ ป เรยี กวา “วนั เฉลมิ พระชนมพรรษา”และในมหามงคลทกุ ๆ โอกาส ประเทศไทยมีสถาบันพระมหากษัตริยเปนเสาหลักในการสรางความเปนปกแผนม่ันคงแกชาติและประชาชน ดังที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงสรางสรรคพัฒนาประเทศใหอุดมสมบูรณอยางย่ังยืนทุกดาน ซ่ึงมิไดหลอเลี้ยงชีวิตความเปนอยูเฉพาะแตเพียงชาวไทยเทานั้น หากแตยังเกื้อกูลออกไปสูมวลมนุษยชาติอ่ืนๆ อีกดวย สมควรที่จะเผยแพรพระเกียรติคุณใหป ระชาชนโดยเฉพาะเยาวชนไทยไดท ราบ เพอ่ื เปน เครอ่ื งเตอื นใจใหเจริญรอยตามเบื้องพระยุคลบาทในหลักของการทรงงานเพอื่ พฒั นาประเทศ ตามกําลงั สติปญ ญาของแตละบุคคลสบื ไป ๖5802019L01m.indd 6 2/4/16 1:34 PM
๑. พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ของชาวไทย พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชเสด็จขึ้นครองราชยเปนพระมหากษัตริยในระบอบประชาธิปไตยเม่ือวันที่ ๙ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๘๙ ทรงเปนพระมหากษัตริยในพระบรมราชจักรีวงศ รัชกาลที่ ๙ แหงกรุงรัตนโกสินทรขณะพระชนมพรรษา ๑๘ พรรษา เปนเวลาท่ีอยูในระหวางทรงศกึ ษา ณ ประเทศสวติ เซอรแ ลนด ครน้ั เมอื่ ทรงรบั ราชสมบตั แิ ลวจึงเสด็จพระราชดําเนินกลับไปทรงศึกษาตอ โดยทรงเลือกเรียนวชิ านติ ศิ าสตรแ ละรฐั ศาสตร วา ดว ยเรอื่ งกฎหมายและการปกครองระหวางท่ีมิไดประทับอยูในประเทศ มีคณะผูสําเร็จราชการแทนพระองคปฏิบัติพระราชภารกิจแทน เม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๓ เสด็จนิวัตประเทศไทย อภิเษกสมรสกับหมอมราชวงศสิริกิต์ิ กิติยากรและทรงสถาปนาเปนสมเด็จพระราชินี เมื่อวันท่ี ๒๘ เมษายนพ.ศ. ๒๔๙๓ เพ่ือความสมบูรณแหงพระมหากษัตริยตามโบราณราชประเพณี ทรงรับพระบรมราชาภิเษกเมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคมพ.ศ. ๒๔๙๓ เฉลมิ พระปรมาภไิ ธยวา “พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช มหิตลาธิเบศร รามาธิบดี จักรีนฤบดินทรสยามินทราธิราช บรมนาถบพิตร” ในการพระราชพิธีน้ัน ทรงมี ๗
พระปฐมบรมราชโองการ อนั เปน สจั ปฏญิ าณวา “เราจะครองแผน ดนิ โดยธรรม เพอื่ ประโยชนส ขุ แหง มหาชนชาวสยาม” แลว ทรงสถาปนาสมเดจ็ พระราชนิ ี เปน “สมเดจ็ พระนางเจา สริ กิ ติ ์ิ พระบรม ราชนิ ”ี เบอ้ื งตน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั และสมเดจ็ พระนางเจา ฯพระบรมราชนิ ี ประทบั ณ พระท่ีนั่งอัมพรสถาน พระราชวังดุสิต ตอ มาจงึ ไดม าประทบั ณ พระตาํ หนกั จติ รลดาเสดจ็ เลียบพระนครในมหามงคล รโหฐาน ในสวนจติ รลดา ทรงมพี ระราชโอรสและทรงครองสริ ิราชสมบตั คิ รบ ๒๕ ป พระราชธดิ ารวม ๔ พระองค ตามลาํ ดบั ดงั น้ี ในพระราชพธิ ีรชั ดาภเิ ษกพ.ศ. ๒๕๑๔ พ.ศ. ๒๔๙๔ สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา อบุ ลรตั นราชกญั ญา สิรวิ ัฒนาพรรณวดี พ.ศ. ๒๔๙๕ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา ฟา มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกุมาร พ.ศ. ๒๔๙๘ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ าเจา ฟา มหาจกั รสี ริ นิ ธร รฐั สมี าคณุ ากรปย ชาติ สยามบรมราชกมุ ารี พ.ศ. ๒๕๐๐ สมเดจ็ พระเจา ลกู เธอ เจา ฟา จฬุ าภรณวลยั ลกั ษณ- อัครราชกุมารี ๘5802019L01m.indd 8 2/4/16 1:34 PM
พระบรมฉายาลักษณ ทรงฉายพรอมกับ พระราชโอรสและพระราชธดิ าเมือ่ ยงั ทรงพระเยาว พระราชโอรส และพระราชธิดาทุกพระองค ลวนยึดมั่นในการบําเพ็ญประโยชนเพ่ือชาติบานเมืองและเพื่อประชาชนชาวไทย สนองพระราชปณธิ านพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ตง้ั แตทรงพระเยาว ไดต ามเสดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เพอื่ ทรงงานทกุ วาระสมํา่ เสมอตราบปจจุบัน ๙5802019L01m.indd 9 2/4/16 1:34 PM
๒. พระราชกรณียกิจเพอ่ื ชาตแิ ละประชาชน ประเทศไทยเม่ือแรกท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จขึ้นครองราชยน้ันทองท่ีในภูมิภาคทั่วไปยังเปนถ่ินทุรกันดารไมเ จรญิ ดว ยถนนหนทางและตกึ รามบา นชอ งเชน ปจ จบุ นั ประชาชนสว นมากแรน แคน ยากจน ไมม อี าชพี เลย้ี งตวั ไมม กี ารศกึ ษา หา งไกลท้ังการแพทยและความรูเร่ืองสุขอนามัยพ้ืนฐาน ความยากจนอดอยากทําใหเกิดภัยจากนอกประเทศเปนลัทธิคอมมิวนิสตเขาแทรกซมึ คกุ คามบา นเมอื งอยรู ะยะหนง่ึ ภาพประวัติศาสตรส ญั ลักษณความผกู พันระหวา งพระมหากษัตรยิ แ ละประชาชน ๑๐
โปรดเกลาฯ ใหร าษฎรไดเ ขา เฝา ฯ อยางใกลช ดิ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเอาพระราชหฤทัยใสศึกษาสภาพความเปนอยูและการทํามาหากินของอาณาประชาราษฎรอยา งท่ัวถึงจริงจัง เรมิ่ จากการเสด็จพระราชดําเนนิไปทรงเย่ียมเยียนราษฎรท่ัวทุกภูมิภาค เพ่ือทอดพระเนตรสภาพความเปน อยทู แ่ี ทจ รงิ ของประชาชนทว่ั ประเทศ ซง่ึ สว นใหญคือ เกษตรกรท่ีทํานา ทําสวน ทําไร ทรงพบวา ปญ หาของคนไทยสวนใหญขณะน้ันคือ การขาดแคลนท่ีทํากิน การประสบภัยธรรมชาติ ความยากจน และสง่ิ ทก่ี ระทบอนั จะเปน ปญ หาสาํ คญั ของประเทศในเวลาตอ มา คือ การเพม่ิ จาํ นวนประชากรอยางรวดเรว็ของคนในชนบท ๑๑5802019L01m.indd 11 2/4/16 1:34 PM
ทรงรว มพจิ ารณาขอ มลู เกย่ี วกบั การปรบั ปรงุ พน้ื ทใ่ี หร าษฎรเขา อยอู าศยั ทาํ กนิ ทรงวางแนวพระราชดําริ อันเปนตนเคาท่ีมาของคําวาโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ ท่ีมีจํานวนเพิ่มมากขึ้นในเวลาตอ มา พระราชประสงคใ นครงั้ นน้ั สว นหนง่ึ คอื เพอื่ ผอ นปรนความเดือดรอนในการแกปญหาเฉพาะหนาของประชาชนกอนอีกสวนหน่ึงทรงวางแผนงานระยะยาว คอยๆ แกปญหาอยางเปนขัน้ เปน ตอน เฉพาะแนวพระราชดําริทีท่ ําอยางตอ เนอ่ื ง ไดแกการพัฒนาปรับปรุงที่ดินท่ีรกรางวางเปลา ซึ่งมีเน้ือท่ีกวางใหญไพศาลในทุกภูมิภาค เพื่อนํามาใชประโยชนใหชาวบานไดเขามา ๑๒5802019L01m.indd 12 2/4/16 1:34 PM
ทาํ มาหากนิ พรอ มทง้ั ปอ งกนั การบุกรุกทําลายปาสงวน อยางรูเทาไมถึงการณ ทรงมุงพัฒนาการเกษตร ใหค วามรูเ รื่องการปลูกพชื เล้ียงสัตว รวมทั้งการ จําหนายพืชผลใหไดราคา โครงการทดลองการปลูกขา ว ที่เปนธรรม เพ่ือชาวไร ในเขตพระราชฐาน ชาวนาจะสามารถเลย้ี งชพี บรเิ วณสวนจิตรลดา พระราชวังดสุ ติพงึ่ ตวั เองไดต ลอดไป โครงการระยะแรกนี้ เรยี กวา “โครงการสวนพระองค” พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคใหเจาหนาที่ทําการศึกษาคนควาทดลอง เพ่ือนําไปสู “การพัฒนาการเกษตร” ในบริเวณท่ีดินรอบๆ พระตําหนักจิตรลดารโหฐานในพระราชวังดุสิตกอนท่ีจะนําไปดําเนินการในท่ีดินแหงอื่นเม่ือการทดลองประสบผลสําเร็จ จึงพระราชทานพระราชดําริและแนวทางวิธีการปฏิบัติใหสวนราชการที่เกี่ยวของ ดําเนินการเผยแพรออกไปยังชาวนา ชาวไร สภู ูมภิ าคท่วั ประเทศตอ ไป ๑๓5802019L01m.indd 13 2/4/16 1:34 PM
พระราชวังของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวตางจากพระราชวงั ของกษตั รยิ ป ระเทศใดๆ ในโลก เพราะมีแปลงนาขา วพืน้ ทเี่ ลีย้ งโค บอเลี้ยงปลา โรงงานผลิตนม แปลงกลาไมพนั ธตุ า งๆฯลฯ บางโครงการเพ่ือขยายปริมาณใหเพียงพอแกการแจกจายบางโครงการเปนตน แบบแหงการเรียนรู บางโครงการเพอ่ื อนรุ กั ษและพฒั นา นอกจากนน้ั เปน สถานทส่ี าํ หรบั งานวจิ ยั เพอ่ื พฒั นาการเกษตรในชนบท พัฒนาอาชีพการเกษตรในชนบทและโรงเรียนจึงทรงไดรับการยกยองวาเปน “กษัตริยเกษตร” ทรงงานเพ่ือปากทอ งพสกนกิ ร ยกฐานะความเปน อยจู ากความยากจนใหส ามารถเลยี้ งตัวเองไดอยางมสี ขุ ในสวนจิตรลดา พระราชวังดุสิต มีโครงการทดลองกอนเผยแพรอ อกสปู ระชาชน ดงั ตอ ไปนี้การทําแปลงนาในสวนจติ รลดา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชประสงคใ หเ กษตรกรและหนวยราชการท่ีมีหนาที่ เขาใจวิธีการปลูกขาววาการทํานาจะใหไดผลผลิตสูง จะตองใชขาวพันธุดี รูจักวิธีปลูกที่ถูกตองและมีการบํารุงดิน พันธุขาวท่ีดีน้ันจะใหผลผลิตสูง ตานทานโรคและแมลงไดดี ดงั นนั้ เมอื่ พ.ศ. ๒๕๐๔ หลงั จากเสรจ็ งานพระราชพธิ พี ชื มงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ ณ มณฑลพิธีทองสนามหลวงแลวทรงพระกรณุ าใหน ําขาวพันธดุ ชี ่อื ขาว “นางมล” มาทดลองปลูก ๑๔5802019L01m.indd 14 2/4/16 1:34 PM
พระราชพิธี พชื มงคลจรดพระนงั คัลแรกนาขวญัขยายพนั ธใุ นแปลงนาสวนจติ รลดา เพอื่ เกบ็ เกย่ี วไวใ ชใ นงานพระราชพิธใี นปต อไป และเพอื่ พระราชทานแจกจา ยแกราษฎรทว่ั ประเทศในฤดูท่มี กี ารปลูกขาวปถัดไป แปลงนาทดลองตัวอยางทําเปน ๓ แปลง ปลูกทั้ง ๓วธิ ี คือ นาดํา นาหยอด และ นาหวา น ใชปุยคอก ปุยหมัก และปยุ เคมี ตา งๆ กนั ใหช าวนาเขามาชมเพือ่ นําวิธกี ารไปใช แลวขยายการปลกู ขา วเจา ขา วเหนียว และพืชไรอืน่ ๆ ในปตอๆ มา เฉพาะนอกฤดูทํานา ทรงใหปลูกพืชตระกูลถั่ว ไดแก ถ่ัวลิสง ถ่ัวแดงถ่ัวเขียวและถั่วเหลือง อันเปนการเพ่ิมผลผลิตพืชไร หมายถึงการเพ่ิมรายได และซากพชื เม่ือไถกลบจะเปน ปยุ สด ใหประโยชนชวยบํารุงดิน ปรับปรุงผืนนาใหเปนดินท่ีอุดมสมบูรณดวยแรธาตุเปน ผลดีตอ การปลูกขา ว ๑๕5802019L01m.indd 15 2/4/16 1:34 PM
การปลูกขาว นาดํา นาหยอด และนาหวาน เปนขาวท่ตี อ งการนํา้ มาก แตประเทศไทยมพี ันธขุ าวท่ปี ลกู ข้ึนในท่ีน้าํ นอยอาศัยนํ้าเฉพาะนํ้าฝนจากฟาอยางเดียว เรียกวาขาวไร ปลูกบนท่เี นินสงู บนเขา และทีร่ าบสูงตามสภาพภูมิศาสตร เจรญิ เตบิ โตไดแมฝ นจะตกนอย ทนทานความแหงแลง มีหลายพันธุ คอื ขา วไรสาํ หรบั พนื้ ทส่ี งู พนื้ ทตี่ าํ่ และขา วทลี่ มุ ซง่ึ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัทอดพระเนตรเห็นจากการเสด็จเยือนราษฎรไปท่ัวทุกหนแหงจึงทรงมีพระราชดาํ ริสง เสรมิ การปลูกขาวไร พระราชทานพระราชดํารใิ นการจัดรูปท่ดี นิ เพอ่ื ใชท ีด่ นิ ใหไ ดประโยชนส งู สดุ ๑๖5802019L01m.indd 16 2/4/16 1:34 PM
พ.ศ. ๒๕๑๗ ทรงทําแปลงนาทดลองปลูกขาวไรโดยนําดินจากจังหวัดตางๆ ทั้ง ๔ ภาค มาเปนดินทดลองปลูกเพราะทกุ ภาคของประเทศจะมพี นั ธขุ า วไรเ ฉพาะทอ งถน่ิ อยทู กุ ภาคเปน การรกั ษาพนั ธดุ ง้ั เดมิ และปรบั ปรงุ พฒั นาพนั ธใุ หม คี ณุ ภาพขนึ้การทดลองปลูกขา วไรในแปลงนาสวนจติ รลดา จงึ ไดขา วสายพนั ธุทพ่ี ฒั นาคณุ ภาพ สามารถขยายผลออกไปอยา งกวา งขวางสจู งั หวดัตางๆ ท่ีอยูในภูมิภาคแหง แลง เปนการชวยใหมีการผลิตขาวเพือ่การบรโิ ภคอยา งเพยี งพอท่วั ประเทศอีกทางหน่งึ พันธุขาวท่ีปลูกในสวนจิตรลดา เปน “พันธุขาวทรงปลูกพระราชทาน” สวนหนึง่ เตรยี มไวสาํ หรบั การพระราชพิธีพชื มงคลจรดพระนังคลั แรกนาขวญั อีกสว นหนึ่งนําบรรจุซองพระราชทานแกช าวไรช าวนาทวั่ ประเทศ เพอื่ เปน สริ มิ งคลแกก ารเพาะปลกู ของเกษตรกร การดาํ เนนิ งานดงั กลา วยังคงถือปฏบิ ตั อิ ยถู ึงทุกวนั น้ีโรงสขี า วตวั อยา ง โรงสีขาวในบริเวณสวนจิตรลดา มเี ครอื่ งจักรสีขา วทสี่ รา งข้ึนภายในประเทศ มยี งุ ฉางแบบตางๆ ท้ังท่สี รา งดว ยไม ดว ยเหล็กและคอนกรีต มีวัตถุประสงคเพ่ือศึกษาทดลองวิธีการสีขาวใหไดผลดีท่ีสุด ตลอดจนการเก็บรักษาขาวเปลือก แลวเก็บเปนขอมูลสาํ หรบั การศึกษาวจิ ัยตอ ไป ๑๗5802019L01m.indd 17 2/4/16 1:34 PM
สว นแกลบหรอื เปลอื กขา ว ซง่ึ ไดจ ากการสขี า ว นาํ ไปทาํ ปยุดวยการบดผสมกับสารเคมีสูตรตางๆ หรืออัดแทงเปนเชื้อเพลิงสาํ หรบั ใชแ ทนฟน ไดการเลี้ยงโคนมในสวนจิตรลดา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชประสงคใ หเ ดก็ ไทยดื่มนม เพอื่ เสรมิ สรางสรรี ะรา งกาย บาํ รงุ สมองและใหม ีสุขภาพดีอีกประการหน่ึง ทรงเห็นความสําคัญของอาชีพเลี้ยงโคนมซึ่งเปนอาชีพที่สามารถเล้ียงครอบครัวเกษตรกรได อันจะมีสวนชวยประหยัดเงินตราตางประเทศ ท่ีชาวไทยสั่งซ้ือนํ้านมจากตางประเทศเขามาบริโภค ซ่ึงปหนึ่งๆ เปนจํานวนเงินสูงมากดังน้ัน ใน พ.ศ. ๒๕๐๕ จึงทรงสรางโรงโคนมทดลอง สําหรับเล้ียงโคนมท่ีมีผูนํามาถวายไว ๖ ตัว ไดรีดนมเม่ือโคนมเหลานั้นตกลูก น้ํานมสวนที่เหลือจากการเลี้ยงลูกโค ไดจําหนายใหแกขา ราชบรพิ ารในสวนจติ รลดา การดาํ เนนิ งานระยะนน้ั คอื แนวทางการวางโครงการผลติ นมทีส่ มบูรณแ บบตอ ไป ระยะแรกของการสงเสริมเกษตรกรเลี้ยงโคในประเทศหลายกลมุ เผชญิ ปญ หาจาํ หนา ยนา้ํ นมไมห มด บดู เสยี เปน สว นมากตองเททิ้งอยางนาเสียดาย เปนความเดือดรอนท่ีคอนขางวิกฤติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงพระกรุณาคิดคนวิธีทํานํ้านมท่ีเหลอื ใหเ ปน นมผง ซง่ึ สามารถเกบ็ ไวจ าํ หนา ยในโอกาสตอ ไปได ทรงออกแบบเครอ่ื งจกั รกลและสรา งโรงงานผลติ นมผง นมอดั เมด็ ใกลๆโรงโคนมดวยพระราชทรัพยสวนพระองค เปดดําเนินการเม่ือ ๑๘5802019L01m.indd 18 2/4/16 1:34 PM
พ.ศ. ๒๕๑๒ พระราชทานช่ือนมผงทผี่ ลติ นว้ี า “นมผงสวนดสุ ติ ”เพื่อใหเปนแบบอยางแกผูเขาไปศกึ ษาและมเี ปา หมายในการเลอื กอาชพี นี้ พ.ศ. ๒๕๑๖ ไดจัดตั้ง“ศูนยรวมนมสวนจิตรลดา” โรงนมผงสวนดุสติรับน้ํานมดิบจากสหกรณโคนมตางๆ มาผลิตเปนน้ํานมที่ผานการฆาเช้ือ แลวนําออกจําหนายตามโรงเรียนตางๆ เปนการเผยแพรและสงเสริมการบริโภคผลิตภัณฑนมใหกวางขวางตามพระราชประสงคแตต น นอกจากน้ํานมโคแลว มูลโคก็ยังใหประโยชนเพราะเปนแกสชีวภาพเชื้อเพลิงอยางดี โดยการหมักมูลโคในถังใหเกิดแกสชีวภาพ และนํามาใชหุงตมอาหารในครัวเรือน หากมีเปนจาํ นวนมาก สามารถจาํ หนา ยได กจ็ ะเปน การสรา งรายไดอ กี ทางหนงึ่ พระราชปณิธานเพ่ือสรางอาชีพแกประชาชน เสริมสรางเยาวชนใหมีสุขภาพกาย มีปญญาดี สรางแบบอยางการพัฒนาอุตสาหกรรมทางอาหาร ยังคงดําเนินตอไปอยางเขมแข็งและกา วหนาตราบจนถงึ ปจจุบนั ๑๙5802019L01m.indd 19 2/4/16 1:34 PM
การเลี้ยงปลาในสวนจติ รลดา ความหวงใยสุขภาพและพลานามัยของประชาชนในชาติ กอใหเกิดพระราชกรณียกิจท่ีพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดทรงทุมเทเพื่อใหบังเกิดผลมาต้ังแตตนรัชกาล แมกาลเวลาผา นมากวา ๖๐ ป ชาวไทยยังคงซาบซงึ้ ในน้าํ พระราชหฤทัยของพระองคไมเสื่อมคลาย โดยเฉพาะการที่ทรงเพาะเล้ียงปลาน้ําจืด ทรงขยายพนั ธปุ ลาหลากหลายพันธุเพ่ือใหเปนอาหารท่ีมีแรธาตุโปรตีนบํารุงรางกายและเพอ่ื ใหม ปี รมิ าณมากพอแกก ารเล้ียงประชาชนทั้งประเทศ ตั้งแตโบราณ ปลาน้ําจืดเปนอาหารหลักอยางหน่ึงของชาวไทย มรี สอรอ ยยอยงาย อยใู นแหลง น้าํ ธรรมชาติ แตป ริมาณ ๒๐5802019L01m.indd 20 2/4/16 1:34 PM
ไดลดนอยลงและหายากมากข้ึนเนื่องจากมีประชากรเพ่ิมขึ้นและขาดแหลงน้ํา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดโปรดเกลาฯใหเ พาะเลย้ี งพนั ธปุ ลาทโ่ี ตเรว็ และแพรพ นั ธไุ ดจ าํ นวนมากๆ ในสระนาํ้สวนจติ รลดา ทง้ั พนั ธปุ ลาไทยและปลาตา งประเทศ ตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๙๕ไดแก ปลาหมอเทศ และ พ.ศ ๒๕๐๘ เม่ือกษัตริยอากิฮิโตแหงประเทศญี่ปุน ครั้งยังทรงเปนมกุฎราชกุมาร ทรงนําพันธุปลานิลมาถวาย โปรดเกลาฯ ใหขยายพันธุใหมาก สวนหนึ่งทรงแจกจา ยใหแกประชาชน และอีกสว นหนง่ึ ทรงมอบใหกรมประมงขยายปรมิ าณนบั เปน จาํ นวนลา นๆ ตวั เพอื่ ทาํ ประโยชนใ หก วา งขวาง ดังเชน เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๗เกิดทุพภิกขภัยในประเทศบังกลาเทศรุนแรงมาก ชาวเมืองอดอยากเพราะขาดแคลนอาหาร พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว โปรดเกลาฯ ใหรัฐบาลไทยสงพันธุปลานิล ๕๐๐,๐๐๐ ตัว ปลาหมอเทศใหรฐั บาลบงั กลาเทศ เพ่ือปลอ ยลงในแหลง น้ําธรรมชาติ เปนการสรางแหลงอาหารใหม ีเพยี งพอแกการบรโิ ภคทั้งประเทศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงวางพ้ืนฐานการสรางอาหาร “ปลาน้ําจืด” สําหรับประชากรไทยและประชากรโลกเพอ่ื เลยี้ งชวี ติ มาแตต น ใหเ ปน แบบอยา งในการผลติ เพอ่ื การพฒั นายังประโยชนยงั่ ยืนถงึ ปจจุบนั ๒๑5802019L01m.indd 21 2/4/16 1:34 PM
๓. โครงการพฒั นาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริ การทาํ มาหากนิ ของชาวไทยผกู พนั กบั วถิ เี กษตร ตอ งอาศยัน้าํ ดนิ และภูมิอากาศ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงแสวงหาวิธีบรรเทาปญ หาตา งๆ ตลอดเวลา ดว ยเหตุนี้ พระราชกรณียกจิดานการเกษตรจึงเกิดขึ้นพรอมๆ กันหลายดาน โดยเฉพาะทรงฟนฟู “การพระราชพิธีพืชมงคลจรดพระนังคัลแรกนาขวัญ”เพอ่ื เปน กาํ ลงั ใจแกเกษตรกร พระราชกรณียกิจดานพัฒนาการเกษตร เร่ิมตนในสวนจิตรลดา การจดั หานํา้ คอื การชลประทาน ซึ่งมีโครงการมากทีส่ ดุนอกจากนั้น ไดแก การเพาะปลกู ดินและการจัดการดนิ สหกรณปา ไม ปศสุ ตั วแ ละประมง ทกุ ดา นทก่ี ลา วมา ลว นมโี ครงการพฒั นาอนั เนื่องมาจากพระราชดาํ ริจํานวนมากรองรบั ทงั้ สน้ิโครงการชลประทานอันเนือ่ งมาจากพระราชดาํ ริ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงเอาพระราชหฤทัยใสเรอ่ื งนา้ํ สมาํ่ เสมอตราบปจ จบุ นั ทรงใหค วามสาํ คญั วา “นาํ้ คอื ชวี ติ ”พระราชดํารสั ท่ีทรงยํ้าใหเ ขาใจอยา งลกึ ซึ้งอกี วา “หลักสาํ คัญตอ งมนี ้ําบรโิ ภค นา้ํ ใช นา้ํ เพ่ือการเพาะปลูก เพราะวา สิ่งมชี ีวติ อยทู ่ีน่นัถามนี ้าํ คนอยูได ถา ไมม นี าํ้ คนอยไู มไ ด ไมมไี ฟฟาคนอยูได แตถา มีไฟฟา ไมมนี าํ้ คนอยูไ มได” ๒๒
โครงการชลประทาน อันเนื่องมาจากพระราชดําริ หรอื เรียกวา “โครงการพัฒนา แหลงนํ้าอันเนื่องมาจาก พระราชดาํ ร”ิ โครงการแรกคอื อา งเกบ็ นํ้า จังหวดั เพชรบุรี อา งเกบ็ นา้ํ เขาเตา ตาํ บลหนองแกอาํ เภอหวั หนิ จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ เรม่ิ เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๙๖ สรา งเสรจ็เมื่อป พ.ศ. ๒๕๐๖ เปนโครงการเก็บกักนํ้าจืดสําหรับบริโภคและการเกษตร ตลอดจนทรงวางรากฐานการพัฒนาตนนํ้า เพื่อการปลกู ปา พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัทรงเกอ้ื กลู ชมุ ชนภาคเหนอื ทงั้ ชาวไทยพ้ืนราบและชาวไทยภูเขาท่ีอยูบนดอยสูง สวนชาวไทยภาคใต และชาวไทยมสุ ลิมทอี่ ยูใ นพืน้ ทต่ี ดิ ทะเลทรงหาวธิ กี ารปอ งกนั นา้ํ เคม็ มใิ หไ หลเขา แมน าํ้ ซง่ึ จะทาํ ใหน าํ้ กรอ ย นา้ํ เคม็ไมสามารถนาํ มาใชเ พาะปลกู ได จงึ ทอดพระเนตรการขุดคลองปลอ ยนํ้าเสียทําคลองระบายน้ําท่ีขังในพรุออก จากพรบุ าเจาะลงสทู ะเล ณ อาํ เภอบาเจาะ จงั หวดั นราธวิ าสสูทะเลและสกัดก้ันมิใหไหลกลับ พื้นท่ีพรุกวางขวางมีดินเปนกรด จงึ ปรบั ปรงุ แกไ ขใหใ ชป ระโยชนท าํ กนิ ได สาํ หรบั ภาคกลางซงึ่เปน พน้ื ทท่ี มี่ นี า้ํ ทว ม นา้ํ หลาก กใ็ ชว ธิ ผี นั และกกั เกบ็ นาํ้ ดว ย “แกม ลงิ ” ๒๓5802019L01m.indd 23 2/4/16 1:34 PM
เพือ่ นํานา้ํ มาใชป ระโยชนใ นฤดแู ลง สวนภาคตะวันออกเฉยี งเหนือเปนภูมิภาคที่มีแตความแหงแลง ฝนไมตกตามฤดูกาล พ้ืนดินมีแตร อยแตกระแหง เปนลกู เนินทรี่ าบสงู กวางใหญ ราษฎรอสี านขาดแคลนน้ํากินน้ําใชรุนแรงที่สุดย่ิงกวาภาคใดๆ ทรงพัฒนาระบบลมุ นา้ํ ในอสี านเหนอื และอสี านใต ขดุ ลอกแหลง นาํ้ ธรรมชาตินอยใหญ นับตั้งแต หวย หนอง คลอง บึง สระ ปรับปรุงสภาพพื้นท่ีลํานํ้าหลักของแตละจังหวัด ใหน้ําหลอเลี้ยงทั่วถึงสรา งอา งเกบ็ น้าํ ขนาดใหญ บางแหง ใชวิธผี ันนํา้ ลอดใตอโุ มงคจ ากพื้นท่ีสูงมาสพู ้นื ลา ง เปน ตน ๒๔5802019L01m.indd 24 2/4/16 1:34 PM
ความแหง แลงของภาคอีสาน การชลประทานและพัฒนาแหลง นา้ํ ทัว่ ประเทศ ประมวลไดถ งึ เมอื่ ทรงดาํ รงสริ ริ าชสมบตั คิ รบ ๕๐ ป เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๙ มโี ครงการถึง ๒,๒๓๕ โครงการ เปนแหลงน้ําลักษณะตางๆ ประกอบดวยเขอ่ื น อา งเกบ็ นาํ้ ฝาย ประตนู า้ํ คลองสง นาํ้ สระนา้ํ จะเปน ประเภทใดขนึ้ อยกู บั สภาพทางภมู ศิ าสตร แบงตามภาคตางๆ ไดดังนี้ เข่ือนแมง ัดสมบรู ณชล จงั หวัดเชยี งใหม ภาคเหนอื มี ๙๓๕ โครงการ เชน อางเกบ็ น้าํ ทํานบ ฝายและเขื่อน เฉพาะเขือ่ นขนาดใหญในจังหวัดเชียงใหม ๒ แหง คือ“เขอื่ นแมง ดั สมบรู ณช ล” อาํ เภอแมแ ตง และ“เขอื่ นแมก วงอดุ มธารา”อาํ เภอดอยสะเกด็ เขอื่ นทง้ั สองแหง สามารถจา ยนาํ้ ออกไปสชู มุ ชนในจังหวัดโดยรอบได สว นฝายใหญท่ีสดุ คอื “ฝายแมย ม” อําเภอสองจงั หวดั แพร ๒๕5802019L01m.indd 25 2/4/16 1:34 PM
ทรงหว งใยทุกขสขุ ของราษฎร ในเขตพ้นื ทน่ี า้ํ ทวมกรุงเทพมหานครอางเกบ็ น้าํ รัตนยั จังหวดั เพชรบูรณ เขอ่ื นแมกวงอุดมธารา จังหวัดเชียงใหมภาคกลางมี๓๑๕โครงการเชน “เขอื่ นเจา พระยา”จงั หวดั ชยั นาท“เขอื่ นวชิราลงกรณ” และ “เขอ่ื นศรีนครนิ ทร” จงั หวดั กาญจนบรุ ี“เข่ือนแกงกระจาน” จังหวัดเพชรบุรี “เขื่อนปาสักชลสิทธิ์”จงั หวดั ลพบรุ ี “เขอื่ นขนุ ดา นปราการชล (เขอ่ื นคลองทา ดา น)” จงั หวดันครนายก “คลองระบายนา้ํ เจริญราษฎร” จงั หวัดสมุทรปราการ“คลองระบายนา้ํ ชลหารพจิ ติ ร” จงั หวดั สมทุ รปราการ “สระเกบ็ นาํ้พระรามเกา” จงั หวัดปทมุ ธานี เขอ่ื นเจา พระยา จังหวัดชัยนาท ๒๖ เขอ่ื นขุนดานปราการชล 2/4/16 1:34 PM (เขอ่ื นคลองทาดาน) จังหวัดนครนายก5802019L01m.indd 26
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มี ๔๘๘ โครงการ เปนอางเกบ็ นํา้ และอโุ มงคผ ันนํ้า เชน “อา งเก็บนํ้าลาํ นางรอง” อําเภอโนนดินแดง จังหวัดบุรีรัมย “เข่ือนนํ้าเชิน” อําเภอชุมแพ“บงึ กดุ เคา ” อาํ เภอมญั จาครี ี จังหวดั ขอนแกน “โครงการพฒั นาลุม นํา้ กาํ่ ” ทไ่ี หลผานจงั หวดั สกลนครและนครพนม “อางเกบ็ นํ้าหวยเดียก” “อางเกบ็ นํ้าลาํ ปลายมาศ” จงั หวดั นครราชสีมา ฝายหว ยน้าํ พรา จงั หวัดอุตรดิตถคลองสง น้าํ จากฝายหวยน้ําพราจังหวัดอุตรดติ ถ ๒๗ ลมุ นาํ้ ก่าํ จังหวัดสกลนคร5802019L01m.indd 27 2/4/16 1:35 PM
ภาคใต มี ๔๙๗ โครงการ เชน “พรุควนเคร็ง”ท่ีลุมน้ําปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช “คลองระบายนํ้าปากคลองมูโนะ” จงั หวดั นราธวิ าส “คนั กน้ั น้ําเค็ม” รอบเกาะสะทอ นจังหวัดสงขลาประตรู ะบายน้าํ บางนรา จังหวดั นราธวิ าส ประตูระบายน้าํ อทุ กวภิ าชประสิทธิ์ โครงการพฒั นาพ้นื ทล่ี มุ น้ําปากพนงั จังหวัดนครศรีธรรมราชตรวจสภาพแมน าํ้ ปากพนงั จังหวัดนครศรีธรรมราช แนวปองกันน้ําเซาะตลิ่งวัดเลียบ จังหวัดปตตานี การพัฒนาชลประทานและแหลงน้ําแตละแหง กอใหเกิดประโยชนแกส วนรวมและอาชพี ตา งๆ ตามมาหลายประการ ไดแ ก * พลงั น้าํ จากเขอื่ นนาํ มาผลิตกระแสไฟฟาใหแสงสวา ง * เกิดอาชีพประมงนา้ํ จืด * เปน แหลง ทอ งเทยี่ วและทศั นศกึ ษาเปน สถานทพี่ กั ผอ นหยอ นใจ ๒๘5802019L01m.indd 28 2/4/16 1:35 PM
ฝนหลวง เมอ่ื ฝนทง้ิ ชว ง ไมต กในพ้ืนท่ีท่ีเกษตรกรตองการเกดิ ความแหงแลง พชื ผลเสยี หาย โดยเฉพาะทีภ่ าคตะวันออกเฉียงเหนือ เม่ือพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัทอดพระเนตรเหน็ ความแหง แลงและราษฎรยากจน ขณะประทบัเคร่ืองบินพระที่นั่งผานเทือกเขาภพู าน ทรงสงั เกตเหน็ วา ทอ งฟา บรเิ วณนน้ัมเี มฆมาก แตเ มฆไมส ามารถกอ ตวั เปน หยดนาํ้ จงึ มพี ระราชดาํ รศิ กึ ษาวิชาการอุตุนิยมวิทยาและการดัดแปรสภาพอากาศทําใหเกิดฝนทรงศกึ ษาคน ควา ตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๙๙ มาอยางตอเนื่อง ทรงทดลองคร้ังแรก บริเวณเหนืออุทยานแหงชาติเขาใหญ อาํ เภอปากชอ ง จงั หวดั นครราชสมี า เมอ่ื วนั ท่ี ๑ กรกฎาคมพ.ศ. ๒๕๑๒ โดยนกั บนิ ทดลองบนิ ขนึ้ ไปหยอดนาํ้ แขง็ แหง บนยอดเมฆสูง ๑๐,๐๐๐ ฟุต เกิดการกลน่ั รวมตัวหนาแนน กอยอดสูงข้ึนเปนเมฆฝนใหญ เคล่อื นตวั ตามลมไปทางหลงั เขาและตกลงสูพน้ื ทีน่ ้นัการปฏิบัติและทดลองทางวิชาการควบคูกันเปนผลสําเร็จเมื่อพ.ศ. ๒๕๑๒ สามารถทําใหฝ นตกลงในพ้นื ท่ีตามตอ งการได ๒๙5802019L01m.indd 29 2/4/16 1:35 PM
จากนนั้ ชอ่ื “ฝนหลวง” หรอื “ฝนพระราชทาน” ไดแ กป ญ หาฝนแลง ของเกษตรกรไทยทั่วถงึ ทัง้ ประเทศ ปหนงึ่ ๆ ไมตา่ํ กวา ๒๔จงั หวดั คาํ นวณเปน พนื้ ทเ่ี พาะปลกู มากกวา ๓๐ ลา นไร นอกจากนน้ัยังชวยเสริมเสนทางคมนาคมทางน้ํา เพิ่มปริมาณน้ําในบริเวณที่แมนํ้าต้ืนเขิน เจือจางและบําบัดน้ําเสีย เพิ่มปริมาณนํ้าในเขื่อนและแหลง เก็บนาํ้ ตา งๆ ผลิตกระแสไฟฟา ตลอดจนดบั ไฟปา และหมอกควนั จากไฟปา อกี ดว ย วนั ที่ ๑๙ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๑๕ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัมีพระราชบัญชาสาธิตการทําฝนหลวงใหคณะผูแทนจากประเทศสิงคโปรชม ทรงควบคุมใหเมฆนําพาฝนไปตกลงสูพื้นท่ีเปาหมายณ เข่ือนแกง กระจาน จงั หวดั เพชรบรุ ี ในเวลา ๕ ช่วั โมง ตรงเวลาตามทกี่ ําหนด ดังนนั้ เม่อื วันท่ี ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๓ รฐั บาลไดมีมติเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเปน“พระบดิ าแหง เทคโนโลยขี องไทย” และกาํ หนดใหว นั ท่ี ๑๙ ตลุ าคมของทกุ ปเ ปน “วันเทคโนโลยขี องไทย” พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยูหัว ทรงคิดคน กระบวนการทํา ฝนหลวงใหไ ดผ ลดียง่ิ ขึ้น คือเมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๒ ไดพ ระราชทานตาํ ราฝนหลวง ซง่ึ ประดษิ ฐเ ปน ภาพแสดงขน้ั ตอนการปฏบิ ตั ดิ ว ยคอมพวิ เตอร เพอื่ ผปู ฏบิ ตั ยิ ดึ ถอื เปน แนวเดยี วกนั นอกจากนนั้ ทรงพระกรณุ าเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงสอน เร่ืองฝนหลวง แกนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา โรงเรยี นวงั ไกลกงั วล ณ ศนู ยป ฏบิ ตั กิ ารฝนหลวง สนามบินบอฝาย จังหวัดประจวบคีรีขันธ ๓๐5802019L01m.indd 30 2/4/16 1:35 PM
ออกอากาศรายการศกึ ษาทศั น ถา ยทอดทางไกลผา นดาวเทยี ม ใหไ ดเ รยี นรทู วั่ กนัอยางกวา งขวางการพัฒนาท่ีดินเพอ่ื จดั สรรทีท่ ํากิน การที่ประชากรเพ่ิมแตท่ีดินทาํ กนิ กลบั ลดนอ ยลง เกษตรกรสว นใหญตองเชาที่ทํากิน ที่ดินบางแหงมีสภาพเส่ือมโทรมขาดความอุดมสมบูรณ เปนสาเหตุใหราษฎรทําผิดกฎหมาย บุกรุกปาสงวนแหง ชาตอิ ยา งรูเทาไมถึงการณ ทรงสอนนักเรียนโรงเรียนวังไกลกังวล สมยั กอน มีพืน้ ทีท่ ่ีไรประโยชน รกรา งวางเปลา ไมส ามารถทํากนิ ได กระจายอยเู กือบทกุ ภูมิภาคของประเทศ เกดิ จากสาเหตุหลายประการ คือ ภาคเหนือ โคนไมทําลายปา ทําไรเลื่อนลอยภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ ตัดไมโ ดยไมม ีการปลกู ทดแทน ภาคใตเปน ดินเปรี้ยวและดนิ พรุ สว นภาคกลาง ทด่ี นิ เสอ่ื มโทรม หนา ดินถูกทําลายจนแหงแลง พ้ืนดินขาดน้ํากลายเปนดินดาน ซึ่งการแกปญหาแตละภาค เพื่อใหดินมีคุณภาพสําหรับการเพาะปลูกตองอาศัยหลักวิชาการพัฒนาแกไขหลายวิธีการ ซึ่งตางไมซํ้ากันตามสภาพภูมศิ าสตร พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู ัวทรงชว ยเหลือใหราษฎรมที ่ที าํ กินอยา งจรงิ จังมาตงั้ แต พ.ศ. ๒๕๐๖ ทรงเรง รัดพัฒนาพื้นท่ีจํานวนมากเหลานี้ใหมีคุณภาพ เพ่ือเปดใหเปนท่ี ๓๑5802019L01m.indd 31 2/4/16 1:35 PM
ทํากิน การฟนฟูดินใหเปน ทรัพยากรที่มีคุณคาน้ัน บางแหงไดประโยชนมาก เพราะไดอ นรุ กั ษแ หลง ตน นาํ้ เปนการชะลอการบุกรุก ทาํ ลายปา ดวย การจัดสรรที่ดินทอดพระเนตรเรอื นเพาะชาํ กลา ไมปลกู ปา ทดแทนเพอื่ รกั ษาตน นา้ํ ทํากินใหแกเกษตรกร อยางเพียงพอและยุติธรรม แตไมมีกรรมสิทธิ์ในที่ดินน้ัน ทรงมีพระราชดําริใหทางราชการ จัดในรูปแบบ “สหกรณการเกษตร” สมาชิกทุกครัวเรือนมีสิทธ์ิ ทํามาหากินบนผืนแผนดินนั้นช่ัวลูกชั่วหลาน แตไมสามารถนํา ทีด่ นิ ไปขาย จาํ นองหรอื โอนใหแ กผใู ดได เพราะเปน ของสวนรวม คอื ของสหกรณก ารเกษตร ในระยะกอรางสรางตวั ชาวนา ชาวไร จะไดร บั การชว ยเหลอื ในดา นเงนิ ทนุ ปยุ เครอ่ื งมอื เครอ่ื งใชท จี่ าํ เปน รวมทั้งคาํ แนะนําจากทางราชการ ตราบกระทง่ั เลย้ี งตวั เองได การจดั สรรทด่ี นิ ใหแ กร าษฎรยากจนในลกั ษณะดงั กลา ว รฐั บาล ไดสนองพระราชดําริดําเนินงานในพ้ืนที่พัฒนาไปแลวทั่วประเทศ ในเวลาตอมา ทสี่ าํ คัญอยา งยงิ่ เม่อื พ.ศ. ๒๕๑๘ พระบาทสมเด็จ พระเจา อยหู วั ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา โปรดกระหมอ มพระราชทาน ท่นี าเน้ือที่ ๕๑,๙๖๗ ไร ในพื้นท่ี ๘ จงั หวดั คอื พระนครศรอี ยธุ ยา ฉะเชงิ เทรา นครปฐม สพุ รรณบรุ ี เพชรบุรี สระบรุ ี ปทุมธานแี ละ ๓๒5802019L01m.indd 32 2/4/16 1:35 PM
นครนายก อันเปนทรัพยสินสวนพระมหากษัตริย ใหรัฐบาลวางโครงการปฏริ ปู ที่ดนิ เพ่ือชว ยเหลอื เกษตรกรทยี่ ากจนตามรูปแบบสหกรณก ารเกษตรทจี่ ดั มากอ นแลว พรอ มทง้ั ใหส าํ นกั งานทรพั ยส นิสวนพระมหากษตั ริยต ัง้ กองทนุ สนับสนนุ สหกรณด ว ย การพระราชทานที่ดินแกชาวไรชาวนาท่ัวไปไดทํากินคือ “ภูมิทาน” จากน้ําพระราชหฤทัย “พอของแผนดิน” ท่ีทรงเมตตารักและหวงใยประชาชน ประดุจลูกของแผนดินอยางไมเส่ือมคลาย เปนพระมหากรุณาธิคุณลนพน และเปนบุญของชาวไทยที่ไดเกิดมาบนผนื แผน ดนิ ไทยหมูบา นสหกรณการเกษตร ในการจัดสรรที่ทํากินแกราษฎรน้ัน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว มีพระราชดําริแนะนําใหจัดต้ัง “หมูบานสหกรณการเกษตร” แตละหมูบานมีคณะกรรมการบริหาร มีสํานักสงฆสถานีอนามัย บานสหกรณ และสถานบรกิ ารสาธารณูปโภคอ่นื ๆ ๓๓5802019L01m.indd 33 2/4/16 1:35 PM
ท่เี ปนประโยชน ดงั นน้ั เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๔ “หมบู า นสหกรณ การเกษตรหบุ กะพง”ณอาํ เภอ ชะอาํ จงั หวดั เพชรบรุ ีจงึ เกดิ ขนึ้ ตามพระบรมราโชบายของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเปนแหงแรก มีพระราชประสงคใหสมาชิกของหมูบานรวมตัวกันในการประกอบการพาณิชยเพอ่ื ไดร บั ผลตอบแทนเตม็ เมด็ เตม็ หนว ย ไมถ กู พอ คา คนกลางกดราคาผลผลิต การกอ ต้งั เปนหมูบ านดังกลา ว สามารถนาํ ไปสกู ารพัฒนาที่เปนองครวม เชน การสรางถนน แหลงนํ้า การสาธารณูปโภคการปลกู พชื การบาํ รงุ ดนิ การเลย้ี งโคพนั ธุ การทาํ ปยุ การฝก อาชพี อนื่ ๆตลอดจนสรา งโรงงานสําหรบั ผลผลติ ในแตละหมูบาน ซ่ึงการรวมตวั เปน กลมุ ยอ มมพี ลงั ความคดิ ทส่ี ามารถสรา งความมน่ั คงทงั้ ตนเองและทอ งถน่ิ ได กจิ การสหกรณจ ึงมีโอกาสเติบโตและขยายออกไปกวา งขวางทวั่ ประเทศ ในเวลาตอ มาไดข ยายโครงงานเปน ศนู ยส าธติเพื่อทดลองกิจกรรมทางการเกษตรออกไปอยางกวางขวาง เปนแบบอยา งใหเกษตรกรในหลายทอ งทดี่ ําเนนิ ตามอยา งสัมฤทธิผลธนาคารโคกระบอื เพอื่ เกษตรกรอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ เม่ือวันที่ ๓๐ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๒๒ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวเสด็จพระราชดําเนินไปทรงเยี่ยมราษฎรจังหวัดปราจีนบุรี (ปจจุบันพื้นท่ีนี้อยูในเขตจังหวัดสระแกว)ไดพบวา ชาวไร ชาวนา ประกอบอาชีพไมพอเล้ียงครอบครัว ๓๔5802019L01m.indd 34 2/4/16 1:35 PM
เน่ืองจากเม่ือขายผลผลิตแลวถูกหักคาเชาโคกระบือ ท่ีเชามาใชแรงงานดว ยราคาแพงมาก เปน วงจรชวี ติ ทห่ี นคี วามยากจนไมห ลดุ พน พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั มพี ระราชดาํ รใิ หก รมปศสุ ตั วกระทรวงเกษตรและสหกรณ ดาํ เนนิ โครงการ “ธนาคารโคกระบอืเพื่อเกษตรกรอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ” ชวยแบงเบาคาเชาของเกษตรกรและเปดโอกาสใหไดเปนเจาของโคกระบือดวยเบื้องตนพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองคและโคกระบือทมี่ ีผนู อมเกลา ฯ ถวาย ใหเปนทนุ ดําเนินการ กรมปศุสัตวสนองพระราชดําริ โดยนําโคกระบือในครอบครองจํานวน ๒๘๐ ตัว ออกมาดําเนินการตามระบบของธนาคารเพื่อชวยเหลือใหราษฎรท่ียากจนเชาซ้ือและผอนสงคืนในเวลา ๓ ป กาํ หนดใหบรกิ ารลกั ษณะตา งๆ คอื ใหเ ชา ซอื้ ผอนสงระยะยาว ใหเ ชา เพอ่ื ใชง าน ใหย มื เพอ่ื นาํ ไปผสมพนั ธุ และใหย มื ใชง านโดยมีบัญชีดแู ล รักษา แจกจา ยตามหลกั การของธนาคาร โครงการธนาคารโคกระบือในเวลานั้นนับวาเปนเรื่องใหมแตเปนที่นิยมของเกษตรกรท่ียากจนมาก กิจการธนาคารขยายออกกวา งขวางท่วั ประเทศ ต้ังแตเ ร่มิ ดาํ เนนิ การเม่ือ พ.ศ. ๒๕๒๒ -พ.ศ. ๒๕๕๗ มีเกษตรกรไดรับความชวยเหลือโคกระบือแลว๒๑๐,๐๑๖ ราย มีเกษตรกรท่ียังอยูในความดูแลของโครงการฯจาํ นวน ๑๑๓,๒๗๔ ราย จาํ นวนโคกระบอื รวมทง้ั สนิ้ ๑๑๔,๔๓๗ ตวัเปน โค จาํ นวน ๗๘,๕๔๖ ตวั และเปน กระบอื จาํ นวน ๓๕,๘๙๑ ตวัเชน ธนาคารโคกระบือท่ีหมูบานกระบืองาม ตําบลดอนชางอําเภอเมืองขอนแกน จังหวัดขอนแกน ธนาคารโคกระบืออาํ เภอนาโยง จังหวดั ตรัง เปน ตน ๓๕5802019L01m.indd 35 2/4/16 1:35 PM
ศูนยศกึ ษาการพัฒนาอนั เนอ่ื งมาจากพระราชดาํ ริ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทรงวางรากฐานการศกึ ษาแกประชาชนหลายรปู แบบ พรอ มๆ กบั การสง เสรมิ ใหร าษฎรอยดู กี นิ ดีเพอื่ นาํ พาประเทศไปสคู วามเขม แขง็ ทง้ั การศกึ ษาในระบบโรงเรยี นและนอกโรงเรียน เฉพาะการศึกษานอกโรงเรียน หมายถึง การเรียนรูตลอดชีวิต ดังเชน “ศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดําริ” แหลงความรูทางเกษตรกรรมสําหรับวิชาชีพซึ่งเกดิ ขึน้ ระหวา ง พ.ศ. ๒๕๒๓-๒๕๒๗ ศูนยฯ ดังกลาวเปนสถานที่ศึกษา ทดลอง คนควา วิจยั และสาธิต แลวเผยแพร ผลสําเร็จแกเกษตรกรเพ่ือนําไปใช เปนการ ใหบริการทางวิชาการและเทคโนโลยีทาง เกษตรกรรมทุกสาขา ไดแก การเพาะปลูก พืชสวน พชื ไร ขาว การบาํ รงุ ดนิ และฟน ฟูดนิ เชน ดินทราย ดินดาน ดินเปรี้ยว ดินพรุ การประมงนาํ้ จืด นํา้ เค็มและนํ้ากรอย ปา ไม ปา บก ปา ชายเลน การจดั สรรนา้ํ หรอื ชลประทาน เปนการรวมมือของหนวยงานราชการ ดําเนินงานในลักษณะพิพิธภัณฑธรรมชาติ ทมี่ ชี วี ติ เพอ่ื บรกิ ารผมู าขอความรอู ยา งเบด็ เสรจ็ ในสถานท่เี ดยี ว มจี ํานวนศูนย ๖ แหง ใน ๖ ๓๖5802019L01m.indd 36 2/4/16 1:35 PM
จังหวดั ทุกภาคของประเทศ เพราะทุกภาคมอี งคค วามรเู ฉพาะถนิ่ท่ีเกิดจากการทดลองคนควา ในพืน้ ทน่ี ัน้ ๆ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวไดเสด็จพระราชดําเนินไปทรงงาน ณ ศนู ยท ้ัง ๖ แหง ดงั กลา วดว ยพระองคเองอยา งตอเนอ่ื งดวยมีพระราชประสงคใหเปนองคความรูใหมท่ีนําไปถายทอดใชไดจริง เกิดผลสัมฤทธ์ิในการชว ยพัฒนาอาชีพและคุณภาพชวี ิตราษฎรใหด ีขน้ึ ท่วั กัน ดังนี้ ๑. ศูนยศึกษาการพัฒนาเขาหินซอนอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ อาํ เภอพนมสารคาม จังหวัดฉะเชิงเทรา ดาํ เนนิ การดานพฒั นาดินทรายและการปลูกปา ๒. ศูนยศึกษาการพัฒนาอาวคุงกระเบนอันเนื่องมาจากพระราชดําริ อําเภอทาใหม จังหวัดจันทบุรี เปนการอนุรักษปาชายเลน และการบาํ บดั นํ้าเสียจากการเลี้ยงกุงกลุ าดาํ ๓. ศูนยศึกษาการพัฒนาพิกุลทองอันเนื่องมาจากพระราชดําริ อาํ เภอเมอื งนราธวิ าส จงั หวดั นราธิวาส ดําเนินการปรบั ปรุงดนิ เปรยี้ วดวยทฤษฎแี กลงดนิ และพฒั นาพื้นทปี่ าพรุ ๔. ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยฮองไครอันเน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ อาํ เภอดอยสะเกด็ จงั หวดั เชียงใหม ดําเนินการสรา งฝายชะลอความชุมช้ืน เพ่ือรักษาปาตนนํ้า การปลูกปา ๓ อยางไดประโยชน ๔ อยา ง ๕. ศูนยศึกษาการพัฒนาหวยทรายอันเนื่องมาจากพระราชดาํ ริ อาํ เภอชะอาํ จงั หวดั เพชรบรุ ี ดาํ เนนิ การปอ งกนั ไฟปา ๓๗5802019L01m.indd 37 2/4/16 1:35 PM
ดวยระบบปาเปยก และการใชห ญาแฝกแกป ญ หาดนิ ดาน ๖. ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาภพู านอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริอําเภอเมืองสกลนคร จังหวัดสกลนคร ดําเนินการทดลองเร่ืองพนั ธุพืช พนั ธุสัตว ขาวหอมมะลิ ๑๐๕ เหด็ ภพู าน และสุกรภพู าน ดวยพระราชวิสัยทัศนอันกวางไกลของพระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัว ณ บดั น้ี ทกุ ศนู ยไดท าํ หนาท่ี “พิพิธภณั ฑธรรมชาติทม่ี ชี วี ติ ” และเปน “แหลง เรยี นร”ู ใหเ กษตรกรในพน้ื ทแ่ี ละประชาชนท่ัวไปไดเขามาศึกษาเพ่ือนําความรูกลับไปพัฒนาชีวิตและชุมชนตลอดทั้งเปนสถานที่ทัศนศึกษาที่ใหค วามเพลดิ เพลินอกี ดวยโครงการพัฒนาสงิ่ แวดลอ ม สิ่งแวดลอม คือ ทรัพยากรธรรมชาติ ประกอบดวย ดินนาํ้ และปา ไม สง่ิ แวดลอ มเกอื บทวั่ ประเทศของไทยไดถ กู ทาํ ลายไปในลักษณะตางๆ ในการปรับปรุงสิ่งแวดลอมที่ถูกทําลายเหลานี้ใหฟนคืนความสมบูรณทรงมีพระราชดําริใหจัดโครงการอนุรักษ๓ โครงการ คือ ๑. อนุรักษและพัฒนาทรัพยากรดิน โดยใหความรูแกเกษตรกรถึงวิธีอนุรักษและบํารุงดินใหสมบูรณอยูเสมอตามพระราชดาํ รสั พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั ทว่ี า “การปรบั ปรงุทด่ี ินนนั้ ตองอนรุ กั ษผิวดนิ ซึ่งมีความอุดมสมบรู ณไว ไมใหไ ถหรือลอกหนาดินท้ิงไป สงวนไมยืนตนท่ียังเหลืออยู เพ่ือท่ีจะรักษาความชมุ ชนื้ ของดินไว” ๓๘5802019L01m.indd 38 2/4/16 1:35 PM
ปลูกหญา แฝก ๒. อนุรักษทรัพยากรแหลงน้ํา ทรงพระกรุณาใหกอตั้งศูนยพัฒนาหวยฮองไครอันเนื่องมาจากพระราชดําริ เพ่ือศึกษาคน ควา รปู แบบความเหมาะสมสาํ หรบั การพฒั นาพน้ื ทตี่ น นา้ํ ลาํ ธารซ่งึ เปนตน แบบกระจายออกไปท่วั ทุกภมู ภิ าค ๓. อนรุ กั ษท รพั ยากรปา ไม เนื่องจากทรพั ยากรปาไมและทรพั ยากรแหลง นาํ้ เปน สง่ิ คกู นั การทาํ ลายปา ทอี่ ดุ มสมบรู ณ ซงึ่ เปนแหลงตนน้ํา ลําธาร และซึมซับนํ้าเก็บไว ทําใหแหลงนํ้าสูญหายไปดวย เม่ือไมมีปาซึมซับน้ําฝนที่ตกลงมาก็สูญเปลา บางแหงก็หล่งั ไหลลงทว มพน้ื ท่ีทาํ กิน พระบาทสมเดจ็ พระเจาอยหู ัวโปรดใหปลกู ปา ทดแทนปาเส่อื มโทรม ดวยวิธี “ปลกู ปา โดยไมตอ งปลกู ”ปลุกจติ สํานึกใหคนไทยรกั ปา ชวยกันปลูกปา รักษาปา เพียงแต“อยา รงั แกและรบกวน” ปา กจ็ ะขน้ึ เองโดยธรรมชาติ สรา งแหลง นาํ้ใหเล้ยี งตนไม และปลูกพันธุไมบ างอยา งเสรมิ ๓๙5802019L01m.indd 39 2/4/16 1:35 PM
โครงการพฒั นาการเกษตร โครงการพฒั นาการเกษตร ครอบคลมุ พน้ื ที่ ๒ ลกั ษณะ คอื ๑. โครงการพฒั นาเกษตรในทส่ี งู ไดแ ก โครงการหลวง ๒. โครงการพัฒนาเกษตรในชนบท เปนโครงการสว นพระองคท ท่ี รงทดลองในบรเิ วณพนื้ ทร่ี อบพระตาํ หนกั จติ รลดารโหฐาน ในพระราชวังดุสิต แลวแพรออกมาสูเกษตรกรทั่วไปทุกภูมิภาค และโครงการพัฒนาอาชีพเกษตรกรในชนบท เปนเกษตรกรที่ไดรับการจัดสรรที่ทํากินในพื้นที่ทุรกันดารที่มีปญหาเร่ืองคุณภาพดนิ มากอน ฉายในไรถั่วแดงของชาวเขาเผา มง ท่พี ระราชทานเมล็ดพันธุใ หปลกู แทนการปลกู ฝน ณ อาํ เภอฝาง จงั หวัดเชียงใหม โครงการพัฒนาเกษตรในท่ีสูง “โครงการหลวง” ลกั ษณะภมู ิประเทศตอนเหนอื ของประเทศไทย เปนภเู ขาและหุบเขาเปนสวนใหญ มีความสูงจากระดับนํ้าทะเล ระหวาง ๔๐5802019L01m.indd 40 2/4/16 1:35 PM
๕๐๐ - ๕,๒๖๕ เมตร อากาศหนาวเย็น บางแหง หนาวจดั น้าํ กลายเปน นา้ํ แขง็ ในฤดหู นาว ทส่ี งู มคี วามสาํ คญั มากเพราะเปน แหลง ตน นาํ้ลําธาร เดิมชาวไทยภูเขาจะถางปา ทําไรเลื่อนลอยและปลูกฝนซึ่งเปนปญหาบ่ันทอนสังคมและเศรษฐกิจ สงผลถึงภาพลักษณของประเทศในสายตาชาวโลก ทรงเยีย่ มชาวไทยภูเขาเผาตางๆ เพ่อื สงเคราะหป ลูกพืชเมืองหนาว และเลกิ การปลูกฝน พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงตั้งโครงการหลวงเพื่อพัฒนาชาวไทยภูเขาและเกษตรกรในท่ีสูง เม่ือ พ.ศ. ๒๕๑๒มีวัตถปุ ระสงคคือ ๑. ชวยเหลือชาวไทยภเู ขาเพ่ือมนุษยธรรม ๒. ลดการทาํ ลายทรพั ยากรธรรมชาติ ปา ไม ตน นาํ้ ลาํ ธาร ๔๑5802019L01m.indd 41 2/4/16 1:35 PM
๓. กําจดั การปลกู ฝน ๔. อนุรักษดินและการใชพ้ืนที่อยางถูกตอง ใหปาอยูใน สวนที่ควรเปน ปา ทําไรทาํ สวนในสวนท่คี วรเพาะปลกู ไมรุกลํ้ากัน ๕. ผลติ พชื ผลเพอ่ื เพมิ่ ประโยชนท างเศรษฐกจิ แกป ระเทศ ทรงตั้งสถานีทดลองปลูกพืช เมืองหนาวแทนการปลูกฝน วิจัยการ ปลกู พชื ในทส่ี งู ไดแ ก ปลกู ไมด อก ไมผ ล พืชผักเมืองหนาว เล้ียงสัตว โครงการ แบง ออกเปน ๓ ลกั ษณะ คืองานวจิ ยั งานพฒั นา และงานการตลาด งานวิจยั วา ดว ยการเพาะเลย้ี ง พืชเมืองหนาวและกาแฟ มีสถานีวิจัยทรงเยย่ี มโครงการหลวงดอยอนิ ทนนท ทสี่ ถานเี กษตรหลวงอา งขาง อาํ เภอฝาง สถานเี กษตรหลวงปางดะ อาํ เภอสะเมงิ และสถานีโครงการหลวงดอยอินทนนท อําเภอจอมทอง จังหวัด เชียงใหม งานพัฒนา ตั้งศูนยเพ่ือการพัฒนา ๓๔ แหง นําผล การวิจัยไปสูราษฎร ๕ จังหวัด คือ จังหวัดเชียงใหม เชียงราย ลําพูน แมฮ อ งสอน และพะเยา งานการตลาด ปฏิบัติหลังการเก็บเกี่ยว การขนสง การคดั บรรจุ การแปรรปู และวจิ ยั การตลาด ๔๒5802019L01m.indd 42 2/4/16 1:35 PM
โครงการหลวงสามารถเพมิ่ รายไดท ดแทนการปลกู ฝน ใหแ กชาวไทยภเู ขา มโี รงงานอาหารสาํ เรจ็ รปู เกดิ ขน้ึ ๓ แหง พ.ศ. ๒๕๓๑ไดร บั รางวลั มาตรฐานสนิ คา สง ออก รบั รางวลั แมกไซไซ สาขาความเขา ใจระหวา งประเทศ ในฐานะเปน ตน แบบของการกาํ จดั พชื เสพตดิโดยสนั ติวธิ ี พ.ศ. ๒๕๓๕ ไดจดทะเบยี นเปนมลู นธิ โิ ครงการหลวงมกี ารจดสทิ ธบิ ตั รหญา แฝก ซงึ่ เปน พชื ทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วัทรงทดลองวจิ ยั และทรงสนบั สนนุ ใหป ลกู ในพน้ื ทตี่ า งๆ รวมทง้ั พน้ื ที่ลาดชนั เชน พน้ื ทโ่ี ครงการหลวง สวนโครงการพัฒนาเกษตรในชนบท และโครงการพัฒนาอาชีพเกษตรกรในชนบท คือพระราชกรณียกิจอันเปนโครงการสวนพระองคที่พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวทรงริเร่ิมไวในบริเวณสวนจิตรลดา ซึ่งเปนตนแบบแหงการเรียนรูมาอยางตอเน่ืองตราบถึงปจจุบัน เกษตรกรสามารถศึกษาหาความรูเพิ่มเติมไดจาก “โครงการศูนยศึกษาการพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดาํ ร”ิ ณ แหลง ตางๆ ท้งั ๖ ศนู ย ท่ที รงตัง้ พระราชหฤทัยไวสําหรับเกื้อกูลเกษตรกรของชาติในการสรางอาชีพและพัฒนาตนเองอยา งยงั่ ยืน ๔๓5802019L01m.indd 43 2/4/16 1:36 PM
๔. พระราชกรณยี กจิ ดา นการศกึ ษา ศาสนาและวฒั นธรรม พระราชทานปรญิ ญาบตั ร บณั ฑิตวทิ ยาลยั เทคโนโลยี และอาชีวศึกษา พ.ศ. ๒๕๒๓ ทรงงานดา นคอมพวิ เตอรพระราชกรณียกจิ ดา นการศกึ ษา การศึกษาและการเรียนรูเปนเคร่ืองมือในการพัฒนาชีวิตตอเนื่องไปถึงการพัฒนาสังคมและประเทศชาติ พระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั ทรงมบี ทบาทในการพฒั นาการศกึ ษานบั ตงั้ แตท รงขน้ึครองราชย เมื่อ พ.ศ. ๒๔๘๙ ตราบกระท่ังทรงดํารงสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ป เม่ือ พ.ศ. ๒๕๔๙ มีการศึกษาหลากหลายลักษณะทงั้ ในระบบและนอกระบบโรงเรยี น การศกึ ษาตามอธั ยาศยั ครอบคลมุทกุ ระดบั ชน้ั ทง้ั กอ นวยั เรยี น ประถมศกึ ษา มธั ยมศกึ ษา อาชวี ศกึ ษาอุดมศกึ ษา การศกึ ษาพเิ ศษ และการศกึ ษาทางไกลผานดาวเทยี มลวนเปนพระราชกรณียกิจที่ทรงทุมเทบําเพ็ญเพื่อประชาชนชาวไทยใหมีความรูต ลอดมาตราบทกุ วันนี้ ๔๔
Search
