คู่มือการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ตำรวจตามหลักสิทธิมนุษยชนล่าสุด

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ต้องมีสภาพแวดล้อมและสุขอนามัยที่เอ้อต่อความเปนมนุษย์ ทั้งยังต้อง ด้รั อาหาร น้า ทีห่ ลั นอน เส้อ ้า การรักษาพยา าล การออกกาลงั กาย และสิ่งของเคร่อง ช้เพ่อสขุ อนามยั อย่างพอเพียง ๔ ต้อง ห้ความเคารพ นเร่องความเช่อทางศาสนา และหลกั ศีลธรรมจรรยาของ ู้ถกู คมุ ขัง ๕ ู้ถูกคุมขังต้องมีสิทธิที่จะติดต่อกั โลกภายนอก เช่น ด้รั การเยี่ยมเยียน พ และปรกษา ู้แทนตามก หมายอย่างเปน ส่วนตัวแ ตวั ต่อตัวด้วย . . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ อานวยความสะดวก และจดั สถานที่ นการเขา้ เยยี่ ม และพ ู้แทนทางก หมาย ห้เหมาะสม รวมถงอานวยความสะดวก นการ ช้อปุ กร ์เพอ่ ความ ันเทิง หนังสอ และอุปกร ์เครอ่ งเขียนต่าง ๒ ตรวจสอ ู้ถูกคุมขังเปนระยะ เพ่อความมั่นคง ปลอดภัย และห้ามพกอาวุธเข้า ป นสถานคุมขัง ตลอดจนห้าม ช้อุปกร ์ เครอ่ งมอ นการระงั ยั ยงั้ นการลงโทษ จะ ช้ ด้ นความจาเปน เพอ่ ปองกนั การหล หนีเท่าน้ัน ๓ ควรมีเจ้าหน้าที่ นการดูแลทางจิตวิทยา รวมท้ัง ห้คาปรกษา เพอ่ ปองกนั การ ่าตัวตาย อยู่ป ิ ตั ิหน้าที่ตลอดเวลา ๔ ต้อง ส่ จ นสภาพความเปนอยู่ รวมท้ังอาการ เจ ปวยของ ู้ถูกคมุ ขงั 27

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน . การ ช้กำาลังและอาวธุ ปน . . หลกั การ ุคคลมีสิทธิ นชีวิต ความมั่นคงปลอดภัยและเสรีภาพจากการ ม่ถูกทรมาน หรอการกระทาอ่น ดที่โหดร้าย ร้มนุษยธรรม หรอลดทอน ย่ายีศกั ดิศรี การ ช้กาลงั ช้ ด้ต่อเมอ่ มีความจาเปนอย่างยิง่ เท่านั้น และต้อง ถูก ช้โดยมีจุดมุ่งหมาย นการ ังคั ช้ก หมายที่ชอ ด้วยก หมายเท่านั้น จะต้องเหมาะสมและ ด้สัดส่วนกั วัตถุประสงค์ทีช่ อ ด้วยก หมาย . . แนวทางในการปฏิบัติ ๑ อาวุธปนจะ ช้ ด้ต่อเม่อตกอยู่ นสถานการ ์ คั ขนั สดุ ขดี เท่านั้น และต้อง ช้เพอ่ ปองกนั ตนเองหรอ ู้อน่ จากการเสียชีวติ หรอ ดร้ ั าดเจ จากภยั คกุ คามทกี่ าลงั จะมาถง เพอ่ การจั กมุ หรอปองกนั การหล หนีของ ุคคลที่ก่ออาช ากรรมร้ายแรงเปนพิเศษที่อาจนา ปสู่ ภัยคุกคามร้ายแรงต่อชีวิต ด้ ๒ ข้ันตอน นการ ช้อาวุธปน ต้องแสดงตวั ห้ทรา ว่า เปนเจ้าหน้าที่ตารวจ แล้ว ห้คาสั่งเตอนที่ชัดเจนโดยต้อง ห้เวลาที่เพียงพอ สาหรั การป ิ ัติตามคาส่ังเตอนนั้น แต่ถ้าหากทาตามขั้นตอนแล้วล่าช้า อาจส่ง ล ห้เจ้าหน้าที่หรอ ุคคลอ่น ด้รั อันตรายถงแก่ชีวิตหรอ ด้รั าดเจ สาหัส ก ม่จาเปนต้องป ิ ตั ิตามข้ันตอนการ ช้อาวธุ ปน ด้ ๓ ภายหลังมีการ ช้อาวุธปนแล้วต้องรี ห้การ ช่วยเหลอทางการแพทย์กั ู้ ด้รั าดเจ ทุกคน แล้วแจ้ง ห้ าติหรอ ู้ที่ ด้รั ลกระท จากเหตดุ งั กล่าวทรา 28

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๔ เก รักษาอาวุธปนที่ ด้รั แจกจ่ายมาเปนอย่างดี และปลอดภัย และต้องสันนิษฐาน ว้ก่อนว่า อาวุธปนทุกกระ อกมีกระสุน รรจุอยู่ ห้ามนา ปทดลองยิงก่อนมีการตรวจสอ กระสุน นรังเพลิง ๕ หมั่น ก น และศกษาหาความรู้เกี่ยวกั การ ช้ อาวุธปน รวมถงเทคนิค นการจูง จ การ กล่เกลี่ยและการเจรจาเพ่อ หลีกเลี่ยงการ ช้กาลังหรออาวธุ ปน . การก่อความวุ่นวาย าวะ ุกเ ิน และความขั แย้ง ทม่ี ีการ ช้กำาลังอาวุธ . . หลกั การ ๑ มาตรการท้ังปวง นการรักษาความเปนระเ ีย เรีย ร้อย ต้องเคารพสิทธิมนุษยชน ม่เลอกป ิ ัติ และต้องคานงเสมอว่า การจากัดสิทธิ ด จะต้องเปน ปตาม ท ั ัติของก หมายเท่านั้น โดยมีวัตถุประสงค์เพ่อดารง ว้ ่งความเคารพ นสิทธิมนุษยชนและเสรีภาพ ของ ุคคลอ่น เคารพ นศีลธรรมจรรยา ความเปนระเ ีย เรีย ร้อย ของสาธาร ะและสวัสดิภาพโดยทัว่ ปของประชาชน ๒ ต้อง ช้วิธีการที่ ม่ ช้ความรุนแรงเปนลาดั แรก ก่อนการ ช้กาลัง ่งจะ ช้กาลัง ด้กต่อเม่อมีความจาเปนอย่างยิ่งเท่านั้น และต้องเปน ปอย่างเหมาะสมและ ด้สัดส่วนกั วัตถุประสงค์ที่ชอ ด้วยก หมาย นการ ังคั ช้ก หมาย หากมี ู้ ด้รั าดเจ จะต้อง ด้รั การรกั ษาเยียวยาโดยทนั ที ๓ ตอ้ ง มม่ กี าร งั คั นขอ้ จากดั ด นเรอ่ ง เสรภี าพ นความคิดเหน การพูด การชุมนมุ การค หาสมาคม หรอการเคล่อนย้าย 29

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน . . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ เม่อมีการชุมนุมหรอประท้วง เจ้าหน้าที่ตารวจ จะตอ้ ง ชค้ วามอดทนอดกลน้ั ตอ่ การชมุ นมุ มค่ กุ คามหรอแสดงตวั เปนป ปิ กษ์ ต่อ ู้ร่วมชุมนุม หลีกเลี่ยงการกระตุ้นยั่วยุ เพ่อปองกัน ม่ ห้สถานการ ์ ลุกลาม านปลาย ๒ ควรจัด ห้มีการติดต่อประสานงาน เจรจาต่อรอง กั ตวั แทน ู้ชมุ นุมเพ่อหาแนวทางแก้ ขร่วมกัน ๓ เม่อจาเปนต้องมีการสลายการชุมนมุ ต้องเริ่มจาก มาตรการเ า ปหาหนกั และต้องเปดทางหล หนีทีเ่ หน ด้ชดั เจนเสมอ ๔ ต้องมีการ กอ รมอย่างต่อเน่องและจริงจัง เกี่ยวกั การป ิ ัติต่อการชุมนุมเรียกร้องต่าง เช่น การ ช้อุปกร ์ เคร่องมอ การปฐมพยา าลเ ้องต้น รูปข วนการจัดกาลัง รวมถงการ ช้ จิตวิทยา นการเจรจาต่อรอง ๕ ต้องจัดทาและ ังคั ช้ระเ ีย ป ิ ัติงานที่ชัดเจน นเร่องการ ช้กาลงั และอาวุธ ๖ การคว คุม ูงชนที่มีประสิทธิภาพที่สุด จะต้อง ดารงรักษา ว้ ่งความเปนระเ ีย เรีย ร้อย ความปลอดภัยของสาธาร ะ และ ม่ละเมิดสิทธิมนุษยชน Υ ในกรณีภาวะฉุกเฉิน จะต้องมี ประกาศอย่างเปนทางการก่อนจึงจะสามาร ใช้มาตรการพิเศษ ด้ แต่หลักสิทธิมนุษยชน กยังคงอยู่ 30

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . การ หค้ วามคมุ้ ครองแก่เ กและเยาวชน . . หลกั การ ๑ เดกต้อง ด้รั ประโยชน์จากหลักสิทธิมนุษยชนเช่น เดียวกั ู้ ห ่และมีมาตรการพิเศษอน่ อีก ๒ การคุมขังหรอกักขังเดก ควรเปนมาตรการรุนแรง ที่ ช้ นโอกาสสุดท้ายเท่าน้ัน และระยะเวลา นการคุมขังนั้นต้องส้ันที่สุด เท่าทีจ่ ะเปน ป ด้ ๓ สถานที่คุมขังเดกต้องแยกต่างหากจาก ู้ ห ่ และเดกต้อง ด้รั การเยี่ยมเยียน ติดต่อจากสมาชิก นครอ ครัว และควร กาหนดอายทุ ีน่ ้อยทีส่ ุดที่จะต้องรั ิดทางอา า ๔ ม่ควร ช้การระงั ยั ย้ังกระทาต่อร่างกาย และ ช้ กาลังต่อเดก จะ ช้ ด้ต่อเม่อ ด้ ช้มาตรการคว คุมท้ังหมดแล้ว แต่ล้มเหลว และควร ช้ นเวลาสั้นทีส่ ุดเท่าที่เปน ป ด้ ๕ ม่ควรพกอาวุธ นสถานที่คุมขังเดก ๖ ู้ปกครองต้อง ด้รั แจ้ง ห้ทรา นเร่องของการ จั กุม การคุมขัง การโยกย้าย การเจ ปวย และการ าดเจ หรอการ เสียชีวิตของเดก . . แนวทางในการปฏิบัติ ๑ หากพ การละเลย มเ่ อา จ ส่ กระทาทารุ ตอ่ เดก หรอแสวงหา ลประโยชน์จากเดกต้องรี ส สวน นทนั ที 31

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๒ ควรทาความรจู้ กั เดกและ ปู้ กครอง นพน้ ทพี่ อสมควร และจดั ทาขอ้ มลู ประวตั เิ ดกทกี่ ระทา ดิ หรอถกู คมุ ขงั ง่ ประกอ ดว้ ยเอกลกั ษ ์ ุคคล เหตุ ล นการกระทา ิด วันเวลา นการรั เข้ามา โยกย้าย และการ ปลอ่ ยตวั เก รว รวมเปนขอ้ มลู โดยแยกออกจาก ู้ ห แ่ ละตอ้ งเปนความลั . สิทธิมนุษยชนของสตรี . . หลกั การ สตรีย่อมมีสิทธิและเสรีภาพเท่าเทียมกั ุคคลท่ัว ปทุกประการ เจ้าหน้าที่ตารวจต้อง ช้ความระมัดระวัง นการปองกัน ส สวน ตรวจค้น การตรวจค้นตวั สตรีต้อง ช้เจ้าหน้าที่ทีเ่ ปนสตรี และจั กุมสตรี เพราะการ กระทารนุ แรงตอ่ สตรี นทกุ รปู แ เปนการละเมดิ สทิ ธมิ นษุ ยชนและเสรภี าพ ขั้นพ้นฐาน และเจ้าหน้าที่ตารวจยังมีหน้าที่ต้องปกปองคุ้มครองสตรี ม่ ห้ถูกกระทารุนแรง หรอถูกแสวงหา ลประโยชน์โดยมิชอ ทุกรูปแ สตรีมีครรภ์หรอมีลูกอ่อนต้อง ด้รั สิ่งอานวยความสะดวกเพิ่มพิเศษ นสถานคมุ ขงั . . แนวทางในการปฏิบัติ ๑ เมอ่ ดร้ ั แจง้ เหตวุ า่ มกี ารกระทารนุ แรง นครอ ครวั หรอกระทารุนแรงทางเพศต้องรี ช่วยเหลอและทาการส สวนสอ สวน นทันที ๒ แยก ู้ต้องขังสตรีจากชาย และควร ห้เจ้าหน้าที่ สตรีเปน ู้คว คมุ ดแู ล และตรวจค้น ู้ต้องขังสตรี 32

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๓ หากเหย่ออาช ากรรมเปนสตรีควรมอ หมาย ห้ เจ้าหน้าที่สตรีเปน ู้ดาเนินการ ๔ ควรละเว้นการพูดคุย หรอแสดงออก นลักษ ะ ที่ ม่ ห้เกียรติแก่สตรีเพศ ๕ จัดสิ่งอานวยความสะดวกเพิ่มพิเศษ ห้กั สตรี มีครรภ์หรอมีลูกอ่อน นสถานคุมขงั . ู้ลี ัยและบุคคล รส้ ั ชาติ . . หลกั การ ๑ ุคคลทุกคนย่อมมีสิทธิที่จะแสวงหาและ ด้รั ที่หล ภัย นประเทศอน่ เพอ่ หล หนีการถูกกดขี่ข่มเหง ๒ ู้ลี้ภัย ุคคลที่หวาดกลัวจากการถูกกดขี่ข่มเหง เพราะเหตุแห่งความแตกต่างระหว่างเช้อชาติ ศาสนา สั ชาติ ความเหน ทางการเมอง ย่อม ด้รั ่งสิทธิมนุษยชนขั้นพ้นฐานทุกประการ ยกเว้น สิทธิทางการเมอง างประการ และการอยู่อาศัยอย่าง ิดก หมายนั้น จะต้องถูกจากัดสิทธิ างประการเกี่ยวกั การเคล่อนที่โยกย้าย เพ่อความ เปนระเ ีย เรีย ร้อยของสาธาร ะและเหตุ ลทางด้านสาธาร สุข ๓ ุคคล ร้สั ชาติ ชาวต่างชาติ และ ุคคล ู้ ร้รัฐ ที่เข้ามาพานักอย่างถูกก หมาย ย่อม ด้รั การคุ้มครองตามหลัก สิทธิมนษุ ยชน นทกุ ประการ ยกเว้นสิทธิทางการเมอง างประการ 33

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน . . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ การป ิ ัติกั ู้ลี้ภัยหรอ ุคคล ร้สั ชาติควร ประสานงานอย่าง กล้ชิดกั สานักงานตรวจคนเข้าเมอง และหน่วยงานทาง สังคมทีเ่ กีย่ วข้อง โดยต้องยดหลกั สิทธิมนุษยชน ๒ เจ้าหน้าที่ตารวจที่รั ิดชอ คว คุมดูแลตามแนว ชายแดน และสานกั งานตรวจคนเข้าเมอง ควรศกษาหาความรู้เกีย่ วกั สิทธิ ของ ู้ลี้ภัยและ ุคคล ร้สั ชาติ . สิทธิมนุษยชนของเหยอื่ . . หลกั การ ู้ตกเปนเหย่อจากอาช ากรรม และจากการ ช้อานาจ โดยมิชอ หรอจากการถูกละเมิดสิทธิมนุษยชนทุกคน จะต้อง ด้รั การป ิ ัติช่วยเหลอด้วยความเมตตาและเคารพ นศักดิศรีของความ เปนมนุษย์อย่างรวดเรว ยุติธรรม ปลอดภัยและเหมาะสม . . แนวทางในการปฏิบตั ิ นการป ิ ัติหน้าที่ เจ้าหน้าที่ตารวจต้องแจ้ง ห้เหย่อทรา ถง สิทธิและ ท าท นเร่องของคดี รวมถง ห้การช่วยเหลอสนั สนุนทางด้าน ก หมาย ด้านการแพทย์ ด้านวตั ถุ ด้านจิตวิทยา และด้านสังคม หากเหย่อ ต้องการ 34

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . การบังคบั บั ชาและบริหารจั การของตาำ รวจ . ๓. หลักการ เจ้าหน้าที่ตารวจจะต้องป ิ ัติหน้าที่ของตนตามก หมายอย่าง เตมความสามารถตลอดเวลา ดว้ ยการรั ชช้ มุ ชน และ หก้ ารปกปองคมุ้ ครอง ประชาชนจากการกระทาที่ ิดก หมาย ๑ ตอ้ ง มย่ งุ่ เกยี่ วกั การกระทาทเี่ ปนการทจุ รติ ประพ ติ มิชอ ต่อหน้าที่ ๒ ห้ความเคารพและปกปองคุ้มครองศักดิศรี แห่งความเปนมนุษย์ ท้ังต้องดารงรักษาและสนั สนุนส่งเสริมสิทธิมนุษยชน ของ ุคคลท้ังปวง ๓ ต้องจัด ห้มีการ กอ รมสาหรั การป ิ ัติงาน ทุกชนิดของตารวจทีส่ ่ง ลกระท ต่อสิทธิมนุษยชน ๔ ตารวจตอ้ งมกี ารพฒั นายทุ ธศาสตร์ นการ งั คั ช้ ก หมาย หม้ ปี ระสทิ ธิ ล ชอ ดว้ ยก หมายและเคารพ นหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน . ๓. แนวทางการป ิบตั ิ ควรมีการสุ่มตรวจการทางาน หรอสถานที่ทาการ โดย ม่ อก ล่วงหน้า เพ่อ ห้แน่ จว่าการป ิ ัติหน้าที่ของเจ้าหน้าที่ตารวจเปน ป ตามระเ ีย และก หมาย 35

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน . การรกั ษาความสงบเรยี บร้อยแก่ชุมชน . . หลกั การ นาแ นป ิ ัติการและนโย ายชุมชนสัมพันธ์มา ช้ สร้างความ กล้ชิดกั ชุมชนโดย ่านการร่วมกิจกรรมกั ชุมชน ่งกิจกรรมน้ันจะต้อง ม่เกี่ยวกั การ งั คั ช้ก หมาย . . แนวทางการป ิบัติ ๑ จัดต้ังศูนย์ชุมชนสัมพันธ์ และโครงการข้อมูล ข่าวสารสาธาร ะ โดย ห้ชุมชนเข้ามามีส่วนร่วม และ ห้ชุมชน ด้ชี้ ห้เหน ถงป หาต่าง และข้อห่วง ยของชุมชนน้ัน ๒ มีการประสานงานกั องค์กรอ่นที่เกี่ยวข้อง ท้ังภาครฐั และภาคเอกชน ห้เข้าร่วมกิจกรรมกั ชมุ ชนด้วย . การปองกันการละเมิ สิทธิมนุษยชน ยเจ้าหน้าที่ ตำารวจ . . หลกั การ เจ้าหน้าที่ตารวจต้องเคารพและ ห้การปกปองคุ้มครองศักดิศรี แห่งความเปนมนษุ ย์ และคานงถงหลักสิทธิมนุษยชนของ ุคคลทั้งปวงด้วย 36

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . . แนวทางในการป ิบตั ิ ๑ การส สวนสอ สวน นเรอ่ งของการ ชค้ วามรนุ แรง ต้องกระทา นทันทีอย่างเตมความสามารถ ละเอียดถี่ถ้วน ยุติธรรม และปราศจากอคติ ๒ การเช่อ งและป ิ ัติตามคาส่ังของ ู้ ังคั ั ชา ม่สามารถยกเปนข้ออ้าง นกร ีการ ช้ความรุนแรงที่กระทาโดยเจ้าหน้าที่ ตารวจ ด้ 37

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน การคุมขังหรือกกั ขงั เดก ควรเปนมาตรการรนุ แรง ที่ ใช้ ใน อกาสสุดทา้ ยเทา่ นนั และระยะเวลาในการคุมขังนัน ต้องสันทส่ี ดุ เท่าท่ี ะเปนไปได้ 38

สว่ นที่ ๓สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ แนวทาง นการป บิ ตั งิ าน ของเจา้ หน้าทตี่ ำารวจ น า้ นต่าง ตามหลกั สิทธมิ นุษยชน 39

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ส่วนที่ แนวทาง นการป บิ ตั งิ าน ของเจ้าหนา้ ที่ตาำ รวจ น า้ นต่าง ตามหลักสิทธิมนุษยชน . การสบื สวน ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ ๑๐ หมายถง ๑ การแสวงหาข้อเทจจริงและหลักฐาน ๒ ่งพนักงาน ายปกครองหรอตารวจ ด้ป ิ ัติ ปตามอานาจและหน้าที่ ๓ เพอ่ รักษาความสง เรีย ร้อยของประชาชน และ ๔ เพ่อที่จะทรา รายละเอียดแห่งความ ิด ๓. . ูม้ ีอาำ นาจสืบสวน คอ ๑ พนักงาน ายปกครองหรอตารวจมีอานาจทาการ ส สวนคดีอา าทั่ว ป ๒ เจ้าพนักงาน ู้มีช่อ นหมายค้นต้องเปนพนักงาน ายปกครองตงั้ แตร่ ะดั สามขน้ ปหรอตารวจ ง่ มยี ศตงั้ แตช่ นั้ รอ้ ยตารวจตรี ข้น ป และเปนหวั หน้า นการตรวจค้น 40

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๓. . หลกั การ ๑ มนุษย์ทั้งหลายเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกัน นเกียรติศักดิและสิทธิ ต่างมีเหตุ ลและมโนธรรมและควรป ิ ัติต่อกัน ด้วยเจตนารม ์แห่งภราดรภาพ ๒ ทุกคนมีสิทธิ นการดารงชีวิต เสรีภาพ และความ มนั่ คงแห่งตวั ตน ๓ ุคคล ด จะถูกทรมานหรอ ด้รั ลการป ิ ัติ หรอการลงโทษทีโ่ หดร้าย ิดมนุษยธรรมหรอต่าช้า ม่ ด้ ๔ ุคคล ดจะถูกจั กุม กักขังหรอเนรเทศ ปต่างถิ่น โดยพลการ ม่ ด้ ๕ ุคคล ด จะถูกแทรกสอดโดยพลการ นความ เปนอยู่ส่วนตัว นครอ ครัว นเคหสถานหรอ นการสอ่ สารหรอจะถูกล หลู่ นเกียรติยศและช่อเสียง ม่ ด้ ๓. .๓ แนวทางในการปฏิบตั ิ ประเดนต่อ ปนี้ ๓. .๓. การสืบสวนก่อนเกิดเหตุ ต้องพิจาร า ๑ ภูมิประเทศ ๒ สถานที่ ๓ ประเภทและความประพ ติของ ุคคล ๔ กิริยาและการอาชีพของ คุ คล ๕ สิ่งของ คุ คล หรอสถานที่ ควรสงสัย ๖ การจัดเก ข้อมูล นการส สวน 41

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๓. .๓. การสืบสวนหลังเกิดเหตุ ต้องพิจาร า ประเดนต่อ ปนี้ ๑ การตรวจสถานทีเ่ กิดเหตุ ๒ การ ักถามพยานและ ุคคลทีเ่ กี่ยวข้อง ๓ การรว รวมพยานหลักฐานและข้อมูลต่าง ๔ การ ช้อปุ กร ์ นการส สวน ๕ การ ช้เทคนิค นการส สวน เช่น การเ าจุด สะกดรอย ล่อเหยอ่ และสายลั ๓. . ข้ันตอนการปฏิบตั ิ ๓. . . เตรยี มความพรอ้ มใหก้ บั รา่ งกายอยเู่ สมอ ๓. . . กอ่ นเกดิ เหตตุ อ้ งหมน่ั ศกึ ษาหาความรอู้ ยู่ ตลอดเวลา ๓. . .๓ ตรวจสอบกล่ันกรองพยานหลัก านที่ แสวงหามา ดว้ า่ หลกั านใดน่าเชื่อ ือและหลัก านใดเปนเทจ ๓. . . เกบข้อมูลที่ ด้จากการสืบสวน ว้เปน ความลบั เพราะอาจกระทบต่อสิทธิและชือ่ เสียงของ เู้ กี่ยวข้อง ด้ ๓. . . การแสวงหาขอ้ เทจจรงิ และหลกั านทตี่ อ้ ง คน้ ตัวบุคคลในที่สาธารณะ ต้องกระทาดังนี้ ๑ เม่อมีเหตุอันควรสงสัยว่า ุคคลน้ันมีสิ่งของ นครอ ครองเพ่อจะ ช้ นการกระทา ิด หรอ ด้มาโดยการกระทา ิด หรอมี ว้เปนความ ิด 42

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๒ ต้องทาโดยสุภาพ ๓ ถ้าค้น ู้ห ิง ต้อง ห้เจ้าหน้าที่ ู้ห ิงหรอ ห ิงอ่นเปน ู้ค้น ๓. . . การแสวงหาข้อเทจจริงและหลัก าน ที่ต้องคน้ ในที่รโห าน ต้องกระทาดงั นี้ ๑ ตอ้ งกระทาระหวา่ งพระอาทติ ยข์ น้ ถงพระอาทติ ย์ ตก ดเู พิม่ เติม น มาตรา ๓๐ ๑ ของ พ.ร. .คุ้มครองเดก พ.ศ. ๒๕๔๖ ๒ ต้องมีหมายค้นหรอคาสั่งศาล เว้นแต่มี ข้อยกเว้นตามก หมาย ๓ ต้องแสดงหมายค้น หรอถ้าค้นโดย ม่ต้องมี หมายก ห้แสดงนามและตาแหน่ง ห้เจ้าของหรอคนอยู่ นน้ันหรอ ู้รักษา สถานที่ ง่ จะค้นทรา ๔ การค้นตามข้อยกเว้น น ป.วิ.อ. มาตรา ๙๒ ต้องส่งมอ สาเนา ันทกการตรวจค้นและ ั ชีทรัพย์ที่ ด้จากการตรวจค้น ห้ ว้แก่ ู้ครอ ครองสถานที่ที่ถูกค้น แต่ถ้า ม่มี ู้ครอ ครองอยู่ ที่น้ัน ห้ส่งมอ แก่ ุคคลเช่นว่านั้น นทันทีที่กระทา ด้ และรี รายงาน ห้ ู้ ังคั ั ชาเหนอข้น ปทรา ด้วย ๕ ก่อนลงมอค้น ห้เจ้าพนักงาน ู้ค้นแสดง ความ ริสุทธิเสียก่อน และเท่าที่จะทา ด้ ห้ค้นต่อหน้า ู้ครอ ครองสถานที่ หรอ คุ คล นครอ ครวั ของ ู้นั้น ๖ ถา้ หาก คุ คลดงั กลา่ วตามขอ้ ๕ ม่ ด้ หค้ น้ ต่อหน้า คุ คลอน่ อย่างน้อยสองคน ่งเจ้าพนกั งาน ด้ขอร้องมาเปนพยาน 43

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๗ ถ้าค้นที่อยู่หรอสานักงานของ ู้ต้องหา หรอจาเลย ่งถกู คว คมุ หรอขังอยู่ ห้ทาต่อหน้า ู้น้ัน แต่ถ้า ู้นั้น ม่สามารถ หรอ ม่ติด จมากากั การตรวจค้น จะต้ัง ู้แทนหรอ ห้พยานมากากั แทนก ด้ ถ้า ม่มีก ห้ค้นต่อหน้า ุคคล นครอ ครัวหรอต่อหน้าพยานตาม ข้อ ๖ ๘ นกร ีค้นหาสิ่งของที่หาย ถ้าพอทา ด้ จะ ห้เจ้าของหรอ ู้ครอ ครองสิ่งของนั้นหรอ ู้แทน ปกั เจ้าพนักงาน ู้ค้น ด้วยก ด้ ๙ นการค้นนั้นต้องพยายามมิ ห้สิ่งของ กระจัดกระจายและทรัพย์สินเสียหายเท่าที่จะทา ด้ ๑๐ การค้น นที่รโหฐานต้องค้นเพ่อหาตัวคน หรอสิง่ ของทีต่ ้องการค้นเท่านั้น เว้นแต่มีข้อยกเว้นตามก หมาย ๑๑ ถ้ามีเจ้าของหรอคนอยู่ นนั้นหรอ ู้รักษา สถานที่ ่งจะค้น ม่ยินยอม ห้เข้า ป กมีอานาจ ช้กาลังเพ่อเข้า ป แต่จะเปด หรอทาลายประตู ้าน ประตูเรอน หน้าต่าง ร้ัว หรอสิ่งกีดขวางอย่างอ่น ต้องเปนกร ีทีจ่ าเปนเท่านั้น ๑๒ ถ้ามีเหตุอันควรสงสัยว่า ุคคล ่งอยู่ นที่ ่งค้นหรอจะถูกค้น จะขัดขวางถงกั ทา ห้การค้น ร้ ล เจ้าพนักงาน ู้ค้น มีอานาจเอาตัว ู้น้ัน ปคว คุม ว้หรอ ห้อยู่ นความดูแลของเจ้าพนักงาน นข ะที่ทาการค้น ด้เท่าที่จาเปน เพ่อมิ ห้ขัดขวางถงกั ทา ห้การค้น ร้ ล หรอถ้ามีเหตุอันควรสงสัยว่า ุคคลดังกล่าว ด้เอาสิ่งของที่ต้องการ พ กุ ่อน นร่างกาย ก ห้มีอานาจค้นตวั ู้นั้น ด้ ๑๓ สิ่งของ ่งยด ด้ นการค้น ห้ห่อหรอ รรจุ หี หอ่ ตตี รา ว้ หรอ หท้ าเครอ่ งหมาย วเ้ ปนสาคั โดย หท้ า นั ทกรายละเอยี ด แห่งการค้นและทา ั ชีรายละเอียด ว้ 44

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๑๔ ันทกการค้นและ ั ชีสิ่งของ ต้อง ห้ ู้ครอ ครองสถานที่ ุคคล นครอ ครัว ู้ต้องหา จาเลย ู้แทนหรอ พยานดู เพ่อ ห้รั รองว่าถูกต้องและลงลายมอช่อ ว้ หรอถ้า ม่ยอมรั รอง ก ห้ นั ทก ว้ ๑๕ เจ้าพนักงาน ู้จัดการตามหมาย ต้องรี ส่ง นั ทกและ ั ชีพร้อมด้วยสิ่งของทีย่ ด ถ้าพอจะส่ง ด้ ปยัง ู้ออกหมาย หรอตามที่กาหนด ว้ นหมาย แต่ถ้า ม่ ช่การค้นโดยมีหมาย และ ู้ค้น ม่ ช่ พนกั งานสอ สวน ห้ส่ง ปยังพนักงานสอ สวนหรอเจ้าหน้าที่ ด ง่ ต้องการ สิง่ เหล่าน้ัน ๓. . . การแสวงหาขอ้ เทจจรงิ และหลกั านทเี่ ปน จดหมาย ปรษณียบัตร โทรเลข สิ่งพิมพ์หรือเอกสารอื่น ึ่งส่งทาง ปรษณยี แ์ ละโทรเลข จาก ตู้ อ้ งหาหรอื จาำ เลย และยงั ม่ ดส้ ง่ หก้ ระทาดงั นี้ ๑ ขอคาส่ังจากศาลถงเจ้าหน้าที่ ปรษ ีย์ โทรเลขมิ ห้ส่งเอกสารน้ัน ๒ เพ่อมิ ห้เอกสารน้ันถูกส่ง ปยัง ู้รั ระหว่าง ขอคาสั่งต่อศาล ห้ทาหนังสอขอ ห้ ู้ ั ชาการตารวจแห่งชาติ หรอ ู้ว่าราชการจังหวัด ช้อานาจขอ ห้เจ้าหน้าที่ าย ปรษ ีย์โทรเลข เก เอกสารน้ัน ว้ก่อน ๓ การขอเอกสารดังกล่าวนี้ ต้องกระทา เพ่อประโยชน์แห่งการสอ สวน ต่สวนมูล อง การพิจาร า หรอ การกระทาอย่างอน่ ตามประมวลก หมายวิธีพิจาร าความอา า ๔ การขอเอกสารดงั กลา่ วนี้ ม่ ห้ ชถ้ งเอกสาร โต้ตอ ระหว่าง ู้ต้องหาหรอจาเลยกั ทนายความของ ู้นั้น 45

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๓. . . การแสวงหาข้อเทจจริงและหลัก าน จากภาคเอกชนทมี่ ลี กั ษณะเดยี วกบั ขอ้ ๓. . . ยงั มม่ กี หมายบญั ญตั ิ วช้ ัดเจน จงเหนควร ห้ดาเนินการตามนั้นโดยอนโุ ลม ๓. . . การ กั ามพยาน ห้กระทาดงั นี้ ๑ ม่ ช้วิธีการทรมานหรอทารุ กรรมต่อ ุคคล หรอ ุคคลอน่ ที่เกีย่ วข้องกั ู้นั้น ๒ ม่ ช้ จ้างวาน หรอยุยงส่งเสริม หรอมี ลกั ษ ะที่เปนการก่อ ห้เกิดการกระทา ิด ๓ มก่ กั ขงั หรอหนว่ งเหนยี่ ว คุ คลทยี่ งั ม่ ดถ้ กู จั ตามก หมายมา กั ถามปากคา ๔ ม่ ช้วิธีจงู จหรอวิธีการมิชอ ด ๓. . . การแสวงหาขอ้ เทจจรงิ และหลกั านดว้ ย อปุ กรณแ์ ละเทคนคิ การสบื สวนตา่ ง เชน่ วทิ ยสุ อื่ สาร โทรทศั นว์ งจรปด กล้อง ่ายรูป เครื่องดัก ัง การสะกดรอย การอำาพราง การล่อเหยื่อ หรือ มุ่ โปง ตอ้ งกระทาำ ให้ กู ตอ้ งตามก หมายทีก่ าำ หนด วเ้ ฉพาะเรือ่ ง . การสอบสวน ๓. . หลกั การ การสอบสวน ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ ๑๑ คอการรว รวมพยาน หลกั ฐานและการดาเนนิ การทงั้ หลายอน่ ตาม ท ั ตั แิ หง่ ประมวลก หมายนี้ ่งพนักงานสอ สวน ด้ทา ปเกี่ยวกั ความ ิดที่กล่าวหา เพ่อที่จะทรา ข้อเทจจริงหรอพิสูจน์ความ ิดและเพ่อจะเอาตัว ู้กระทา ิดมา องลงโทษ 46

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๓. . แนวทางในการป ิบตั ิ ๑ พนกั งานสอ สวนตอ้ งเรมิ่ สอ สวนคดโี ดย มช่ กั ชา้ และจะทาการสอ สวน นที่ ดเวลา ดแล้วแต่จะเหนสมควร การสอ สวน ม่จาต้องกระทาต่อหน้า ู้ต้องหา ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๐ ๒ หพ้ นกั งานสอ สวนรว รวมพยานหลกั ฐานทกุ ชนดิ เทา่ ทสี่ ามารถจะทา ด้ เพอ่ ประสงค์จะทรา ข้อเทจจริงและพ ตกิ าร ์ตา่ ง อันเกี่ยวกั ความ ิดที่ถูกกล่าวหา เพ่อจะรู้ตัว ู้กระทา ิดและพิสูจน์ ห้เหน ความ ิด หรอความ ริสทุ ธิของ ู้ต้องหา ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๑ ๓ ห้ามมิ ห้พนักงานสอ สวนตักเตอน พูด ห้ท้อ จ หรอ ช้กลอุ ายอ่น เพ่อปองกันมิ ห้ ุคคล ด ห้ถ้อยคา ่งอยากจะ ห้ด้วย ความเตม จตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ วรรคสาม ๔ นการถามคา ห้การ ู้ต้องหา ห้ามมิ ห้พนักงาน สอ สวนทาหรอจัด ห้ทาการ ด ่งเปนการ ห้คามั่นสั า ขู่เข หลอกลวง ทรมาน ช้กาลัง ังคั หรอกระทาโดยมิชอ ด้วยประการ ด เพ่อจูง จ ห้เขา ห้การอย่าง ด นเร่องที่ต้องหานั้น ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๕ ๕ การสอ สวน ห้ ช้ภาษา ทย แต่ถ้ามีความจาเปน ต้องแปลภาษา ทยท้องถิ่น หรอภาษาถิ่นหรอภาษาต่างประเทศเปนภาษา ทย หรอต้องแปลภาษา ทยเปนภาษา ทยท้องถิ่นหรอภาษาถิ่นหรอภาษา ต่างประเทศ ห้ ช้ล่ามแปล ๖ นกร ี ู้เสียหาย ู้ต้องหา จาเลย หรอพยาน ม่สามารถพูดหรอเข้า จภาษา ทย หรอสามารถพูด หรอเข้า จเฉพาะ ภาษาท้องถิ่น หรอภาษาถิ่น มีความจาเปนต้อง ช้ล่าม ห้พนักงานสอ สวน จดั หาล่าม ห้โดยมิชักช้า 47

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน ๗ นกร ีที่ ู้เสียหาย ู้ต้องหา จาเลย หรอพยาน ม่สามารถพูดหรอ ด้ยิน หรอส่อความหมาย ด้ และ ม่มีล่ามภาษามอ ห้พนักงานสอ สวน จัดหาล่ามภาษามอ ห้ หรอจัด ห้ถามตอ หรอส่อ ความหมายโดยวิธีอน่ ทีเ่ หนสมควร ๘ เมอ่ มลี า่ มแปลคา หก้ าร คาพยานหรออน่ ลา่ มตอ้ ง แปล ห้ถูกต้อง ล่ามต้องสา านหรอป ิ า ตนว่า จะทาหน้าที่โดยสจุ ริต จ จะ ม่เพมิ่ เติมหรอตดั ทอนข้อความสิง่ ทแี่ ปล และตอ้ งลงลายมอชอ่ นคาแปล น้ันด้วย ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓ ๙ นกร ีความ ิดอา าที่มีอัตราโทษจาคุกสูงเกิน สามป หากการตรวจพิสูจน์ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๑ ๑ วรรคหน่ง จาเปน ต้องเก ตัวอย่างเลอด เน้อเย่อ ิวหนัง เส้น มหรอขน น้าลาย ปสสาวะ อุจจาระ สารคัดหลั่ง สารพันธุกรรมหรอส่วนประกอ ของร่างกาย จาก ู้ต้องหา ู้เสียหายหรอ ุคคลที่เกี่ยวข้อง ห้พนักงานสอ สวน ู้รั ิดชอ มีอานาจ ห้แพทย์หรอ ู้เชี่ยวชา ดาเนินการตรวจดังกล่าว ด้ แต่กระทาเพียงเท่าที่จาเปนและสมควรโดย ช้วิธีการที่ก่อ ห้เกิดความ เจ ปวดน้อยที่สุดเท่าที่จะกระทา ด้ ท้ังจะต้อง ม่เปนอันตรายต่อร่างกาย หรออนามัยของ ุคคลน้ัน และ ู้ต้องหา ู้เสียหาย หรอ ุคคลที่เกี่ยวข้อง ต้อง ห้คายินยอม หาก ู้ต้องหาหรอ ู้เสียหาย ม่ยินยอมโดย ม่มีเหตุ อันสมควร หรอ ู้ต้องหาหรอ ู้เสียหายกระทาการปองปดขัดขวางมิ ห้ ุคคลที่เกี่ยวข้อง ห้ความยินยอมโดย ม่มีเหตุอันสมควร ห้สันนิษฐาน ว้ เ ้องต้นว่า ข้อเทจจริงเปน ปตาม ลการตรวจพิสูจน์ที่หาก ด้ตรวจ พิสูจน์แล้ว จะเปน ลเสียต่อ ู้ต้องหาหรอ ู้เสียหายนั้นแล้วแต่กร ี 48

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ Γ หมายเหต ุ การจะสอบปากคาำ บคุ คล ใด สอบปากคำา ว้ในส านะใด เช่น ู้กล่าวหา ตู้ อ้ งหา พยานหรอื พยานทมี่ อี ายุ มเ่ กนิ สบิ แปดป ตาม ป.ว.ิ อ. มาตรา ๓๓ ทวิ สอบปากคาำ เู้ สยี หาย ทเี่ ปนหญงิ ในคดคี วาม ดิ เกยี่ วกบั เพศ สอบปากคาำ ู้ กู กระทาำ ดว้ ยความรนุ แรงในครอบครวั งึ่ ก หมาย ด้บัญญัติวิธีการ ว้แตกต่างจากการสอบปากคำา บุคคลทั่ว ป พนักงานสอบสวนควรปฏิบัติตาม ที่ก หมายกำาหนดใหค้ รบ ้วน ! ข้อควรระวัง ม่ควรนัดหมาย ู้กล่าวหา หรือ พยานมาสอบปากคำาในเวลา กลางคืน . การสอบปากคำา นกรณตี ่าง ๓.๓. การสอบปากคำา ู้กล่าวหา พยาน และ ู้ต้องหา ที่มีอายุยงั ม่เกินสิบแปดป ๓.๓. . หลักการ ตาม พ.ร. . ศาลเยาวชนและครอ ครวั และวิธีพิจาร า คดีเยาวชนและครอ ครัว พ.ศ. ๒๕๕๓ มาตรา ๗๑ ด้วางหลกั เก ์ ว้ว่า กร ีที่เดกหรอเยาวชนถูกเรียก ส่งตัวมา หรอ เข้าหาพนักงานสอ สวนเอง 49

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน ห้พนักงานสอ สวน รี สอ ถามข้อมูลเ ้องต้นและแจ้งข้อกล่าวหา แล้ว ห้ดาเนินการตามประมวลก หมายวิธีพิจาร าความอา ามาตรา ๑๓๔ กล่าวคอ หากมีเหตุออกหมายขัง ห้พนักงานสอ สวนส่ัง ห้ ปศาล เพ่อออกหมายขัง หาก ม่มีเหตุออกหมายขังก ห้ปล่อยตัว ป ส่วนกร ี ที่เดกหรอเยาวชนถกู จั ห้พนักงานสอ สวนดาเนินการดังต่อ ปนี้ ๑ สอ ถามเ ้องต้นและแจ้งข้อกล่าวหา ห้เดก หรอเยาวชน รวมท้ัง ิดา มารดา ู้ปกครอง ุคคลหรอ ู้แทนองค์การ ทีเ่ ดกอาศยั อยู่ด้วยทรา ๒ แจ้ง ู้อานวยการสถานพินิจ เพ่อดาเนินการ ตามมาตรา ๘๒ กล่าวคอ เพ่อ ห้พนักงานคุมประพ ติส เสาะข้อเทจจริง ทารายงานแสดงความเหน ปยังพนักงานสอ สวนหรอพนักงานอัยการ เกี่ยวกั สาเหตแุ ห่งการกระทาความ ิด ๓ ส่งตัว ปศาลเพ่อตรวจสอ การจั ภาย น ยี่สิ สี่ชว่ั โมง โดยตรวจสอ ว่า ๓.๑ เปนเดกหรอเยาวชน ่งต้องหาว่า กระทาความ ิดหรอ ม่ ๓.๒ การจั และการป ิ ัติต่อเดกหรอ เยาวชนเปน ปโดยชอ ด้วยก หมายหรอ ม่ ๓.๓ ถ้ายัง ม่มีที่ปรกษาก หมาย ห้ศาล แต่งต้ัง ห้ ๓.๔ ถ้าการจั เปน ปโดยมิชอ ด้วย ก หมาย หป้ ลอ่ ยเดกหรอเยาวชน ป ถา้ ชอ ดว้ ยก หมายศาลอาจมอ ตวั เดก หรอเยาวชน ห้ ิดา มารดา ู้ปกครอง ุคคลหรอ ู้แทนองค์การ ่งเดก หรอเยาวชนอาศัยอยู่ด้วย เปน ู้ดูแล หรอกร ีที่การกระทาของเดก หรอเยาวชนอาจเปนอนั ตราย 50

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๓.๓. . แนวทางในการป ิบัติ ๑ ก่อนถามคา ห้การต้องแจ้งสิทธิ ห้ทรา และการสอ ปากคา ห้กระทา นสถานที่ที่เหมาะสมโดย ม่เลอกป ิ ัติ และ ม่ปะปนกั ู้ต้องหาอ่น หรอมี ุคคลอ่นที่ ม่เกีย่ วข้องอยู่ นสถานทีน่ ้ัน ๒ นการแจ้งข้อกล่าวหา และการสอ ปากคา เดกหรอเยาวชน จะต้องมีที่ปรกษาก หมายของเดกหรอเยาวชนร่วมด้วย ทุกคร้ัง พร้อมแจ้งด้วยว่า เดกหรอเยาวชนมีสิทธิจะ ห้การหรอ ม่ ห้การก ด้ ๓ การสอ สวนตอ้ ง ชภ้ าษาและถอ้ ยคาทที่ า ห้ เดกหรอเยาวชนเข้า จง่าย โดยคานงถง อายุ เพศ และสภาวะของเดก และเยาวชนเปนสาคั ถ้าเดกหรอเยาวชน ม่เข้า จ หรอ ม่สามารถส่อสาร ภาษา ทย ด้ ห้จัดหาล่าม ตาม ป.วิ.อ. หรอจัดหาเทคโนโลยีสิ่งอานวย ความสะดวก ห้ ตาม พ.ร. . สง่ เสรมิ และพฒั นาคุ ภาพชวี ติ คนพกิ าร ๒๕๕๐ ๔ การสอ ปากคาเดก ห้มีนักจิตวิทยา นักสังคมสงเคราะห์ ุคคลที่เดกร้องขอ และพนักงานอัยการร่วม นการ สอ ปากคานั้น เว้นแต่จาเปนเร่งด่วนอย่างยิ่งที่ ม่อาจรอ ุคคลดังกล่าว ด้ หากการสอ ปากคาจะกระท จิต จ ู้ต้องหาที่เปนเดก พนักงานสอ สวน ตอ้ งถาม า่ นนกั จติ วทิ ยาหรอนกั สงั คมสงเคราะห์ โดย ม่ หเ้ ดก ดย้ นิ คาถาม ของพนักงานสอ สวน และ ห้พนักงานสอ สวนจัด ห้มีการ ันทกภาพ และเสียงการสอ ปากคานั้นด้วย ๕ นระหวา่ งการสอ สวน หพ้ นกั งานสอ สวน มอ ตัวเดก ห้อยู่ นความปกครองดูแลของ ิดา มารดา ู้ปกครอง ุคคล หรอ ู้แทนองค์การที่เดกอาศัยอยู่ด้วย หาก ม่มี ุคคลที่กล่าวมา ห้ส่งตัว เดก ปยังพนักงานเจ้าหน้าที่ตามก หมายว่าด้วยการคุ้มครองเดก นโอกาส แรกที่กระทา ด้ และต้อง ม่เกินยี่สิ สี่ชั่วโมงนั ต้ังแต่ที่เดกน้ันมาถงสถาน ที่ทาการของพนกั งานสอ สวน ู้รั ิดชอ 51

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน Γ หากสงสัยเกี่ยวกับอายุของเดก ที่ ูกจับกุมหรือควบคุมให้พนักงานสอบสวน ดาำ เนนิ การตาม ป.ว.ิ อ. และก หมายอนื่ ทเี่ กยี่ วขอ้ ง แต่หากปรากฏภายหลังว่าเดกน้ันอายุ ม่เกิน สิบป ในขณะกระทำาความ ิด และเดกอยูในการ ควบคุมของส านพินิจ หรือองค์การอื่นใด ใหร้ ายงานให้ศาลทราบเพื่อขอคาำ สั่งปลอ่ ยตวั ρ ห้ามพนักงานสอบสวน ทำาหรือจัด ให้ทำาการใด ึ่งเปนการให้คำามั่นสัญญา ขู่เขญ หลอกลวง ใช้กำาลังบังคับหรือกระทำาโดยมิชอบ ประการใด เพื่อจูงใจให้เขาให้การอย่างใด ในเรื่องทีต่ อ้ งหานั้น ρ ห้ามมิให้ ่ายภาพ หรือบันทึกภาพ เดกหรือเยาวชนที่ต้องหาว่ากระทำาความ ิด เวน้ แตเ่ พื่อประโยชนใ์ นการสอบสวน ๓.๓. ประเภทของคดที กี่ หมายกาำ หนดใหต้ อ้ งมสี หวชิ าชพี ร่วม ังการสอบปากคาำ ๓.๓. . หลกั การ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ ทวิ ั ัติ ห้พนักงาน สอ สวนตอ้ งทาการถามปากคา เู้ สยี หายและพยาน รวมทง้ั การถามปากคา ู้ต้องหา ึ่งมีอายุ ม่เกินสิบแปดป นวันที่ถามปากคาต้องมีสหวิชาชีพ ร่วม งการสอ สวนด้วย นคดีดงั ต่อ ปนี้ 52

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๑ ความ ิดเกีย่ วกั เพศ ๒ ความ ิดเกีย่ วกั เสรีภาพ ๓ ความ ิดเกี่ยวกั ชีวิตและร่างกาย อันมิ ด้ เกิดจากการชลุ มนุ ต่อสู้ ๔ ความ ิดฐานกรรโชก ชิงทรัพย์ และปล้น ทรพั ย์ตาม ป.อ. ๕ ความ ิดตามก หมายว่าด้วยการปองกัน และปรา ปรามการค้าประเว ี ๖ ความ ิดตามก หมายว่าด้วยมาตรการ นการปองกัน และปรา ปรามการค้าห ิงและเดก ปจจุ ันถูกยกเลิก ป โดย พ.ร. . ปองกนั และปรา ปรามการค้ามนุษย์ พ.ศ. ๒๕๕๑ ๗ ความ ิดตามก หมายว่าด้วยสถาน ริการ หรอความ ิดอ่นที่มีอัตราโทษจาคุก ่ง ู้เสียหายหรอพยานที่เปนเดกอายุ ม่เกินสิ แปดปร้องขอ ๓.๓. . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ มีหนังสอถง ู้อานวยการศูนย์คุ้มครองเดก นคดีอา า ตามทีส่ านกั งานอยั การ ด้มีหนงั สอแจ้งท้ังส่วนกลางและ นส่วน ภูมิภาค ว้ ๒ มีหนังสอแจ้ง ปยังศูนย์นักสังคมสงเคราะห์ เพอ่ ห้จัดนักจิตวิทยา หรอนักสังคมสงเคราะห์มาร่วมสอ สวน ๓ มีหนังสอแจ้งสภาทนายความ กร ี สอ ปากคา ู้ต้องหาทีเ่ ปนเดก ห้ส่งทนายความมาเปนที่ปรกษาก หมาย 53

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๔ มีหนังสอแจ้งสภาทนายความ กร ี สอ ปากคา ู้ต้องหาเปนเดก ห้ส่งทนายความมาเปนที่ปรกษาก หมาย ห้ ู้ต้องหา ง่ เปนเดกและร่วม งการสอ สวนด้วย ๕ แจ้ง ห้ ิดา มารดา หรอ ู้ปกครองของเดก ทรา ถงการที่เดกถูกจั กุมตัวและ ห้ร่วม งการสอ สวน และสอ ถาม จากเดกว่าต้องการ ห้ ุคคล ดที่เดก ว้วาง จเข้าร่วม งการสอ ปากคา อีกหรอ ม่ ๖ เตรียมห้องสอ ปากคาที่จัดแยก ว้เปน ส่วนสัด มีเคร่อง ันทกภาพและเสียงที่สามารถ ันทกภาพและเสียง ง่ สามารถถ่ายทอด ด้อย่างต่อเนอ่ ง ๗ เริ่ม ันทกปากค าพนักงานสอ สวน ควรขานช่อ ุคคลที่ร่วม งการสอ สวน ห้ ด้ยินเสียง ว้ด้วยว่า ู้ที่ ร่วม งการสอ สวนเปน คร ้างมีช่อ นามสกุล ตรงกั ที่ปราก น ันทก คา ห้การที่ ด้ ันทก ว้หรอ ม่ ๘ นห้อง ันทกปากคาควรมีนา ิกาแขวน ติด า นังเอา ว้ด้วย เม่อ ันทกภาพจะ ด้ปราก เวลาที่เริ่มสอ สวน และเวลาที่เสรจสิ้น นการสอ สวน ว้เปนหลักฐานด้วย ๓.๓.๓ การสอบปากคาำ เู้ สยี หายในคดคี วาม ดิ เกยี่ วกบั เพศ ๓.๓.๓. หลกั การ ๑ ต้อง ห้พนักงานสอ สวนห ิงเปน ู้สอ ปากคา ู้เสียหายทีเ่ ปนห ิง ๒ ู้เสียหายสามารถขอ ห้ ู้ที่ ว้วาง จร่วมอยู่ ด้วย นข ะสอ ปากคา ด้ เน่องจากปจจุ ันยังมีพนักงานสอ สวนห ิง จานวนน้อย มี ม่คร ทุกสถานีตารวจ จงจาเปนที่พนักงานสอ สวนชาย 54

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ต้องทาการสอ ปากคา ู้ห ิง ่งเปน ู้เสียหาย นคดี ความ ิดเกี่ยวกั เพศ ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ วรรคสี่ มีข้อยกเว้น ห้พนักงานสอ สวนชายสอ สวน ด้หากห ิงน้ันยินยอม หรอมีเหตจุ าเปนอย่างอน่ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ วรรคสี่ ๓.๓.๓. แนวทางในการปฏิบตั ิ ก่อนถามคา ห้การ พนักงานสอ สวนชายต้องถาม ู้เสียหายก่อน ห้ปราก นคา ห้การ ว่า ยินยอม ห้พนักงานสอ สวนชาย สอ ปากคาหรอ ม่ และแจ้ง ห้ทรา ด้วยว่า มีสิทธิ ห้ ู้ที่ ว้วาง จ ร่วมอยู่ด้วย นข ะที่สอ ปากคา และหาก ู้เสียหาย ม่ยินยอม ห้ พนักงานสอ สวนชายสอ ปากคาและ นสถานีตารวจน้ัน ม่มีพนักงาน สอ สวนห ิง ควรทา ันทกเสนอ ู้ ังคั ั ชาทีม่ ีอานาจส่ังการ เพ่อออก คาส่ัง ห้พนักงานสอ สวนห ิง นท้องที่อ่น ปสอ ปากคา ห้ ด้ เพราะกร ี ที่ ู้เสียหายต้องการ ห้พนกั งานสอ สวนห ิงเปน ู้สอ ปากคาแต่ท้องที่นั้น ม่มีพนักงานสอ สวนห ิง ยัง ม่มีแนวทาง นการป ิ ัติที่ชัดเจน หรอแนว คาพิพากษาศาล ีกาที่เปนแนวป ิ ัติ นเร่องนี้ ! ข้อควรระวัง ม่ควรสอบปากคำา ู้เสียหายในห้องที่รับแจ้งความขณะที่เข้าเวร เพราะจะทาำ ให้ เู้ สยี หายอบั อาย มอ่ ยากใหป้ ากคาำ ในสิ่งที่เกิดขึ้นกับตนต่อหน้าคนอื่นจำานวนมาก ควรรอเวลาให้ ู้เสียหายมีความพร้อมทั้ง ร่างกายและจิตใจเสียก่อนจึงจะสอบสวน 55

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๓.๓. การสอบปากคำา ู้ ูกกระทำาด้วยความรุนแรง ในครอบครัว ๓.๓. . หลักการ พนักงานสอ สวนต้องจัด ห้มีจิตแพทย์ นักจิตวิทยา นกั สงั คมสงเคราะห์ หรอ คุ คลที่ ถู้ กู กระทาดว้ ยความรนุ แรง นครอ ครวั รอ้ งขอ ห้ร่วมอยู่ด้วย นข ะสอ ปากคา เพ่อ ห้คาปรกษา ตาม พ.ร. . คุ้มครอง ถู้ กู กระทาดว้ ยความรนุ แรง นครอ ครวั พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๘ วรรคสาม ๓.๓. . แนวทางในการปฏิบัติ ๑ ู้ที่ร่วมเข้า งการสอ สวนเพียง ุคคล ด ุคคลหน่งเท่านั้น ม่จาเปนต้องมีคร ทุกคนตามที่กาหนด ว้ น ป.วิ.อ. มาตรา ๘ ๒ หาก ถู้ กู กระทาดว้ ยความรนุ แรง นครอ ครวั เปนเดกกต้องดาเนินการตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ ทวิ ๓ นกร ีจาเปนเร่งด่วน ่งมีเหตุอันควร มอ่ าจรอจติ แพทย์ นกั จติ วทิ ยา นกั สงั คมสงเคราะห์ หรอ คุ คลที่ ถู้ กู กระทา ดว้ ยความรนุ แรง นครอ ครวั รอ้ งขอ หพ้ นกั งานสอ สวนทาการสอ ปากคา ปกอ่ น ด้ โดย มต่ อ้ งมี คุ คลดงั กลา่ วรว่ มอยดู่ ว้ ย แตต่ อ้ ง นั ทกเหตทุ ี่ มอ่ าจ รอ ุคคลดังกล่าว ว้ นสานวนการสอ สวนด้วย ๔ นการแจ้ง ห้แจ้งเปนหนังสอ ตาม พ.ร. . คุ้มครอง ู้ถูกกระทาด้วยความรุนแรง นครอ ครัว พ.ศ. ๒๕๕๐ มาตรา ๘ วรรคสี่ และระเ ีย กระทรวงการพัฒนาสังคมและความม่ันคงของมนุษย์ ว่าด้วยหลักเก ์และวิธีการสอ สวนตาม พ.ร. . คุ้มครอง ู้ถูกกระทา ด้วยความรุนแรง นครอ ครวั พ.ศ. ๒๕๕๐ และประมวลระเ ีย การตารวจ เกี่ยวกั คดี พ.ศ. ๒๕๕๑ หมวด ๒ 56

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๓.๓. การสอบปากคาำ ู้ต้องหา ๓.๓. . หลกั การ ๑ นการถามคา หก้ าร ตู้ อ้ งหาหา้ มมิ หพ้ นกั งาน สอ สวนทาหรอจดั ห้ทาการ ด ่งเปนการ ห้คามัน่ สั า ขู่เข หลอก ลวง ทรมาน ช้กาลงั งั คั หรอกระทาโดยมิชอ ด เพอ่ จงู จ หเ้ ขา หก้ าร อย่าง ด นเรอ่ งทีต่ ้องหาน้ัน โปรดดู ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๕ ๒ ตู้ อ้ งหามสี ทิ ธทิ จี่ ะ ม่ หถ้ อ้ ยคาทเี่ ปนป ปิ กษ์ ต่อตนเองอันจะทา ห้ตนถูก องคดีอา า ่งหมายความว่า ู้ต้องหานั้น มีสิทธิที่จะ ม่ ห้การ ด เลยก ด้ หาก ู้ต้องหา ห้การกจะต้องเปน ป โดยสมัคร จอย่างแท้จริง และหาก ู้ต้องหาเตม จ ห้การอย่าง ดก ห้จด คา ห้การ ว้ ถ้า ู้ต้องหา ม่เตม จ ห้การเลยก ห้ ันทก ว้ โปรดดู ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๔ ๓.๓. . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ กอ่ นถามคา หก้ ารตอ้ งแจง้ ห้ ตู้ อ้ งหาทรา ถงสิทธิตามก หมาย ๒ ข้อ คอ ๑.๑ จะ ห้การหรอ ม่ก ด้ ถ้า ห้การ คา ห้การของ ู้ต้องหาอาจ ช้เปนพยานหลักฐาน นการพิจาร าคดี ด้ ๑.๒ ู้ต้องหามีสิทธิ ห้ทนายความหรอ ู้ ่งตน ว้วาง จเข้า งการสอ ปากคาตน ด้ ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๔ วรรคแรก ๑ ๒ ห้แจ้งข้อเทจจริงแก่ ู้ต้องหาว่า กระทา ิด เช่น ร ที่ หน เม่อ ด อย่าง ร ๓ ห้พนักงานสอ สวนแจ้งข้อหาแก่ ู้ต้องหา หลังจากดาเนินการตาม ๑ และ ๒ แล้ว 57

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน นคดีที่มีอัตราโทษประหารชีวิต หรอคดีที่ ู้ต้องหา มีอายุ ม่เกินสิ แปดป พนักงานสอ สวนต้องถาม ู้ต้องหาว่ามีทนายความ หรอ ม่ ถ้า ม่มี พนักงานสอ สวนต้องจัดหาทนายความ ห้ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๑ วรรคแรก ส่วน นคดีอ่นที่มีโทษจาคุกพนักงานสอ สวนต้องถาม ู้ต้องหาว่า มีทนายความหรอ ม่ หาก ม่มีและต้องการ พนักงานสอ สวน ต้องจดั หาทนายความ ห้ ู้ต้องหาตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๑ วรรคสอง ๓.๓. กรณกี ารสอบปากคำา ตู้ อ้ งหาทเี่ ปนเดกอายุ มเ่ กนิ สิบแปดป ห้นา ท ั ัติ น ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ ทวิ มา ช้ ังคั ช้ โดยอนโุ ลม การแจ้งทนายความ ห้ร่วม งการสอ สวน ห้ป ิ ัติตามก กระทรวง กาหนดหลักเก ์ วิธีการและเง่อน ขที่พนักงานสอ สวน ต้องป ิ ัติ นการจัดหาทนายความ ห้แก่ ู้ต้องหา นคดีอา า พ.ศ. ๒๕๔๙ ลงวันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๔๙ และ ข้อตกลงระหว่างสานักงานตารวจ แห่งชาติกั สภาทนายความ เร่อง แนวทาง นการป ิ ัติ กร ี ู้ต้องหา ช้สิทธิ ห้ทนายความเข้า งการสอ ปากคาของตนตามรัฐธรรมนู แห่งราชอา าจกั ร ทย พทุ ธศักราช ๒๕๔๐ มาตรา ๒๔๑ ! ข้อควรระวัง การสอบสวนน้ัน หากกระทำาโดยชอบด้วยก หมายแล้วย่อมทำาให้ พนักงานอัยการสามาร องคดีต่อศาล ด้ แต่หากการสอบสวนที่ ม่ชอบกอาจจะทำาให้ ศาลต้องยก องคดีน้ัน หรือ ลอาจจะเปนเพียง มร่ ับ ัง ้อยคำาของ ูต้ อ้ งหาเทา่ นั้นก ด ้ 58

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ๓.๓. ศาล มร่ บั งั อ้ ยคาำ ของ ้ตู อ้ งหา กรณีดังตอ่ ปนี้ ๓.๓.๗.๑ พนักงานสอ สวน ม่แจ้งสิทธิต่าง เช่น สิทธิที่จะ ม่ ห้การ สิทธิที่จะมีทนายความหรอ ู้ ่งตน ว้วาง จเข้า ง การสอ ปากคา พนักงานสอ สวนมิ ด้เตอน ู้ต้องหาว่าถ้อยคาที่ ู้ต้องหา ห้การนั้นอาจ ช้เปนพยานหลักฐาน นการพิจาร าคดี ด้ ตามที่ ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๔ ั ตั ิ ว้ ๓.๓.๗.๒ พนักงานสอ สวน ม่ ด้ถาม ู้ต้องหาว่า มีทนายความหรอ ม่ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๑ ๓.๓.๗.๓ พนักงานสอ สวน ม่ ด้จัดหาทนายความ ห้ ู้ต้องหาตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๑ วรรคหนง่ และวรรคสอง ๓.๓.๗.๔ พนกั งานสอ สวน ม่ ดจ้ ดั หน้ กั จติ วทิ ยา ล ร่วมอยู่ด้วย นการสอ สวน ู้ต้องหาที่เปนเดกตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๓ ทวิ ประกอ มาตรา ๑๓๔ ๒ ๓.๓.๗.๕ พนักงานสอ สวน ม่ยอม ห้ทนายความ หรอ ู้ ่ง ู้ต้องหา ว้วาง จเข้า งการสอ ปากคา ู้ต้องหา ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๔ ๓ ๓.๓.๗.๖ พนักงานสอ สวน ทาการสอ สวนเพิ่มเติม แต่ ม่เตอน ู้ต้องหาว่า ถ้อยคาที่ ู้ต้องหา ห้การน้ันอาจ ช้เปนพยาน หลกั ฐาน นการพิจาร าคดี ด้ โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๑๓๐๔ ๒๔๘๒ ๓.๓.๗.๗ พนักงานสอ สวนทาการสอ สวนโดย า น ป.วิ.อ. มาตรา ๑๓๕ ทา ห้ ู้ต้องหา ห้ถ้อยคาออกมาโดย ม่สมคั ร จ คารั สารภาพนั้นรั ง ม่ ด้ หมายความว่า เม่อ ู้ต้องหานั้นต้องเปน จาเลย กจะนาคารั สารภาพของ ู้ต้องหาที่ ห้ ว้ต่อพนักงานสอ สวน เปนพยานหลักฐานพิสูจน์ความ ิดของจาเลย ม่ ด้ หากเปนคารั สารภาพ 59

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน โดย ม่สมัคร จเพราะพนักงานสอ สวนข่มขู่ จงู จ โปรดดู แนวคาพิพากษา ศาล ีกาที่ ๒๑๘ ๒๔๗๕ ๑๐๓๙ ๒๔๘๒ ๕๐๐ ๒๔๗๗ ๕๙๘ ๒๔๘๒ ๑๗๓ ๒๔๗๖ ๔๗๓ ๒๕๓๙ เปนต้น ! ข้อควรระวัง ในการแจ้งข้อกล่าว หาเพิ่มเติมหรือสอบปากคำา ู้ต้องหาเพิ่มเติม ทุกคร้ังต้องเตือน ู้ต้องหาให้ทราบ ึงสิทธิ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๓ วรรคแรก ๓ วรรคแรก หาก ม่มีการเตือนก หมาย ห้ามมิให้รับ ัง ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๓ วรรคท้าย โปรดดู แนวคำาพิพากษาศาล ีกาที่ และ ๓ . การสอบสวน ำาเนนิ ค ี นความ ิ อนั ยอมความ ้ ๓. . หลกั การ คาร้องทุกข์มีความสาคั ยิ่ง นการดาเนินคดี นความ ิด ต่อส่วนตัว ความ ิดอนั ยอมความ ด้ นเรอ่ งอานาจสอ สวนของพนกั งาน สอ สวนและอานาจ องของพนักงานอัยการ กล่าวคอ พนักงานสอ สวน จะมีอานาจสอ สวน นความ ิดอันยอมความ ด้ ต้องมีคาร้องทุกข์ ตามระเ ีย ก่อน ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๒๑ วรรคสอง ถ้า ม่มีคาร้องทุกข์ หรอคาร้องทุกข์ ม่ชอ ด้วย ป.วิ.อ. มาตรา ๒ ๗ พนักงานสอ สวนก ม่มี อานาจสอ สวนและทา ห้พนักงานอัยการ ม่มีอานาจ องตามมาตรา ๑๒๐ ศาลกต้องยก อง 60

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๓. . แนวทางในการปฏิบัติ ๑ พนักงานสอ สวนต้องอธิ ายข้อก หมายถง อายุความร้องทุกข์ นความ ิดต่อส่วนตัว ความ ิดอันยอมความกัน ด้ ห้ ู้เสียหายทรา และเข้า จเสียก่อน หาก ู้เสียหายประสงค์เพียงต้องการ ลง ันทก ว้เปนหลักฐาน ว้ก่อนเท่านั้น ยัง ม่มอ คดี ห้พนักงานสอ สวน น ันทกประจาวันที่ลง ว้เปนหลักฐานพนักงานสอ สวนควรเขียนถง คาอธิ ายของพนกั งานสอ สวน ปดว้ ยวา่ ดช้ ีแ้ จง ถงอายคุ วาม นการแจง้ ความร้องทุกข์ มอ คดี ห้พนักงานสอ สวนเพ่อดาเนินคดีกั ู้ต้องหา ตามก หมาย ต้องมอ คดีภาย นสามเดอน นั แต่วันรู้เร่องการกระทา ความ ิดและรู้ตัว ู้กระทา ิด ห้ ู้แจ้งทรา และเข้า จดีแล้ว ๒ นคดคี วาม ดิ ตอ่ สว่ นตวั ทมี่ นี ติ ิ คุ คลเปน กู้ ระทา ดิ และ ู้เสียหายมอ อานาจ ห้ทนายความหรอ คุ คลอน่ มาแจ้งความร้องทกุ ข์ ตอ่ พนกั งานสอ สวน นหนงั สอมอ อานาจประสงคแ์ จง้ ความ หด้ าเนนิ คดกี ั นติ ิ คุ คลเทา่ นน้ั แตพ่ นกั งานสอ สวน ดด้ าเนนิ คดกี ั กรรมการของนติ ิ คุ คล น้ัน นฐานะส่วนตัวด้วย เกิดความเสียหายต่อ ู้ต้องหาที่ถูกดาเนินคดีโดยที่ ู้เสียหาย ม่ ด้ประสงค์ ห้ดาเนินคดีกั นิติ ุคคล นฐานะส่วนตัว หรอ าง ครั้ง ู้เสียหายเปนนิติ ุคคล ด้มอ อานาจ ห้ ุคคลอ่นมาแจ้งความร้องทุกข์ มอ คดี ห้พนักงานสอ สวน แต่ นหนังสอมอ อานาจ ม่ ด้ประทั ตราของ นิติ ุคคลนั้น ถอว่าการมอ อานาจ ม่ถูกต้อง ู้ที่รั มอ อานาจ ม่มีอานาจ มาแจ้งความร้องทุกข์ หากพนกั งานสอ สวน ด้สอ สวน ปการสอ สวนนั้น ม่ชอ ด้วยก หมาย อยั การ ม่มีอานาจ อง ๓ หาก เู้ สยี หายมอ อานาจ ห้ อู้ น่ มารอ้ งทกุ ข์ นคดี ความ ดิ ตอ่ สว่ นตวั พนกั งานสอ สวนตอ้ งอา่ นขอ้ ความ นหนงั สอมอ อานาจ หล้ ะเอยี ดรอ คอ วา่ เู้ สยี หาย ดม้ อ อานาจ หด้ าเนนิ การอะ ร า้ ง กั คร อย่าง ร และ ู้รั มอ อานาจต้องทาการแทน ด้ภาย นกรอ วัตถุประสงค์ 61

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ของ ู้มอ อานาจเท่าน้ัน และหากนิติ ุคคลเปน ู้เสียหาย ด้มอ อานาจ ห้ ู้อ่นมาแจ้งความ ด้ประทั ตราของนิติ ุคคล ู้เสียหายคร ถ้วนถูกต้อง หรอ ม่ปดอากรแสตมปคร ถ้วนตาม ประมวลก หมายรัษ ากร หรอ ม่ ! ข้อควรระวัง ในคดีความ ิดต่อ ส่วนตัวพนักงานสอบสวนลงบันทึกประจำาวัน ว้ เปนหลกั านโดยที่ เู้ สยี หายเขา้ ใจวา่ ดแ้ จง้ ความ ร้องทุกข์ต่อพนักงานสอบสวนแล้ว แต่พนักงาน สอบสวน ม่ตัดเลขคดีในสารบบคดีอาญา เมื่อ ู้เสียหายมาสอบ ามความคืบหน้าของคดี ปรากฏว่าคดีขาดอายุความร้องทุกข์ภายใน สามเดือน นับแต่รู้เรื่องรู้ตัว ู้กระทำา ิด ปแล้ว เกิดความเสียหายต่อตัว ู้เสียหายและ ือว่า พนักงานสอบสวนบกพร่อง ที่ ม่รับคำาร้องทุกข์ ตามระเบียบ . ตัวอยา่ งแนวคำา ิ ากษา าลฎกี า การร้องทุกข์น้ัน ู้เสียหายต้องมีเจตนา ห้ ู้กระทา ิด ด้รั โทษ การแจ้งความต่อพนักงานสอ สวนเพ่อกันคดีขาดอายุความ หรอแจ้ง ว้ เพ่อเปนหลักฐาน ถอว่า ู้เสียหาย ม่มีเจตนา ห้พนักงานสอ สวน ดาเนินคดีกั ู้กระทา ิด ม่เปนคาร้องทุกข์ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๒ ๗ โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๓๑๙ ๒๕๒๗ ๗๕๘ ๒๕๒๓ ๑๗๒๕ ๒๕๒๒ ๑๙๕ ๒๕๒๒ ๒๒๐๖ ๒๕๒๒ 62

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ การร้องทุกข์ นความ ิดตาม พ.ร. . ว่าด้วยความ ิดอันเกิด จากการ ชเ้ ชค ถา้ เู้ สยี หายแจง้ วา่ ตอ้ งการรั เชคของกลาง ปเพอ่ ดาเนนิ การ องร้องจาเลยอีกทางหน่งก่อน โดย ม่ขอมอ คดีต่อพนักงานสอ สวน ถอว่า ู้เสียหาย ม่มีเจตนา ห้ ู้ออกเชคต้องรั โทษ ม่เปนคาร้องทุกข์ โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๔๗๑๔ ๒๕๓๓ ๑๔๗๘ ๒๕๓๐ ๓๑๔ ๒๕๒๙ แต่ถ้า ู้เสียหายร้องทุกข์ ห้ดาเนินคดีแก่ ู้ออกเชค และ นข ะ เดียวกันกขอรั เชคคน ปทวงถามเอากั ู้สั่งจ่ายอีกทางหน่ง โดยคาร้อง ทุกข์ ม่มีข้อความระ ุว่ายัง ม่มอ คดี ห้พนักงานสอ สวน ถอว่า ู้เสียหาย มีเจตนา ห้ ู้กระทา ิด ด้รั โทษแล้ว จงเปนคาร้องทุกข์ตามก หมาย โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๑๒๐๙ ๒๕๓๑ ประชมุ ห ่ ๓๙๒๔ ๒๕๓๒ นความ ดิ ตอ่ สว่ นตวั กร ที มี่ ี กู้ ระทา ดิ หลายคน และ เู้ สยี หาย รู้ตัว ู้กระทา ิดทุกคน แต่ ู้เสียหายร้องทุกข์โดยระ ุช่อเพียง างคนเท่าน้ัน ถอว่า ู้เสียหาย ม่มีเจตนาจะ ห้ ู้ที่ ม่ ด้ระ ุช่อต้องรั โทษด้วยจง ม่เปน คาร้องทกุ ข์สาหรั ู้ ม่ระ ชุ ่อ โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๓๓๔๓ ๒๕๓๖ ๑๒๙๘ ๒๕๑๐ ๑๒๒ ๒๕๒๘ 63

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน . การสอบสวนร่วมกับ นักงานสอบสวนต่างหน่วย หรอื ต่างทอ้ งที่ หรอื รว่ มกับ นักงานอยั การ ๓. . แนวทางในการปฏิบัติ คดีบุกรุกทำาลายปา ม้ และทรัพยากรธรรมชาติ ๑ ห้หวั หน้าพนกั งานสอ สวนรี รายงานนายอาเภอ หรอปลดั อาเภอ ู้เปนหวั หน้าประจากิง่ อาเภอทรา โดยด่วน เมอ่ นายอาเภอ หรอปลัดอาเภอ ู้เปนหัวหน้าประจากิ่งอาเภอทรา แล้ว จะ ช้ดุลพินิจ นการเข้าคว คมุ การสอ สวน ๒ หากเข้าคว คุมการสอ สวนโดยทาเปนหนังสอ แจ้งว่าจะเข้าคว คุมการสอ สวน กร ีนี้ถอว่านายอาเภอ หรอปลัดอาเภอ ู้เปนหัวหน้าประจากิ่งอาเภอเปนหัวหน้าพนักงานสอ สวน ดูข้อ ังคั กระทรวงมหาด ทย พ.ศ.๒๕๒๓ ขอ้ ๑๒.๔ ๑๒.๕ ๑๒.๖ และแก้ ขเพมิ่ เตมิ ฉ ั ที่ ๕ พ.ศ. ๒๕๓๖ และหนังสอกระทรวงมหาด ทย ที่ มท ๐๒๐๗ ว ๙๒๘๑ ลงวันที่ ๒๖ มกราคม ๒๕๓๖ เร่อง หารอแนวทาง นการป ิ ัติ นการคว คมุ การสอ สวนคดีเกี่ยวกั ปา ม้และทรัพยากรธรรมชาติ ๓. . แนวทางในการปฏบิ ตั คิ ดคี วาม ดิ เกยี่ วกบั ยาเสพตดิ ๑ นกร ีที่ ุคคล ดต้องหาว่ากระทาความ ิดฐาน เสพยาเสพติด เสพและมี ว้ นครอ ครอง เสพและมี ว้ นครอ ครอง เพ่อจาหน่าย หรอเสพและจาหน่ายยาเสพติดตามลักษ ะ ชนิด ประเภท และปริมา ทีก่ าหนด นก กระทรวง ๒ ถ้า ม่ปราก ว่าต้องหาหรออยู่ นระหว่างถูก ดาเนินคดี นความ ิดฐานอ่น ่งเปนความ ิดที่มีโทษจาคุก หรออยู่ น ระหว่างรั โทษจาคกุ ตามคาพิพากษาของศาลตาม พ.ร. . น สู มรรถภาพ 64

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ู้ติดยาเสพติด พ.ศ. ๒๕๔๕ มาตรา ๑๙ ๒.๑ หพ้ นกั งานสอ สวนนาตวั ตู้ อ้ งหา ปศาล ภาย นสีส่ ิ แปดชั่วโมง นั แต่เวลาที่ ู้ต้องหาน้ันมาถงที่ทาการของพนักงาน สอ สวน ๒.๒ เพ่อ ห้ศาลพิจาร ามีคาสั่ง ห้ส่งตัว ู้ต้องหานั้น ปตรวจพิสจู น์การเสพหรอการติดยาเสพติด ๒.๓ เว้นแต่มีเหตุสุดวิสัยหรอมีเหตุจาเปน อย่างอน่ ทเี่ กิดจากตวั ตู้ ้องหาน้นั เอง หรอเกดิ จากพ ติการ ์ทีเ่ ปลีย่ นแปลง ง่ ทา ห้ ม่อาจนาตวั ู้ต้องหา ปศาลภาย นกาหนดเวลาดังกล่าว ด้ ๒.๔ นระหว่างการตรวจพิสูจน์และการ น ู สมรรถภาพ ตู้ ดิ ยาเสพตดิ หพ้ นกั งานสอ สวนดาเนนิ กระ วนการสอ สวน คดีต่อ ป ๒.๕ และเม่อสอ สวนเสรจ ห้ส่งสานวน การสอ สวน ปยังพนักงานอัยการโดย ม่ต้องส่ง ู้ต้องหา ปด้วย และแจ้ง ห้ทรา ว่า ู้ต้องหาถูกคว คุมตัวอยู่ ศูนย์ น ูสภาพ ู้ติดยาเสพติด หรอการคว คมุ ตวั อยู่แห่ง ด ๒.๖ นระหว่างที่ ู้ต้องหาถูกคว คุมตัวอยู่ ตาม พ.ร. . นี้ พนกั งานสอ สวนหรอพนกั งานอัยการ ม่ต้องดาเนินการ าก ขงั หรอขอ ดั องตามก หมาย ๒.๗ ถา้ ปราก วา่ ตู้ อ้ งหา ู้ ดเสพตดิ กอ่ นข ะ หรอภายหลังที่ถูกจั กุม เพ่อ ห้ตนเอง ด้รั การส่งตัว ป น ูสมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติดและ ม่ถูกดาเนินคดี ู้นั้น ม่มีสิทธิ ด้รั การ น ูสมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติดตาม พ.ร. . น ูสมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติด พ.ศ. ๒๕๔๕ มาตรา ๒๐ ห้พนักงานสอ สวนมารั ตัว ู้น้ัน ปดาเนินคดีตามก หมาย นทนั ทีทีส่ ามารถกระทา ด้ 65

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ๒.๘ ถ้า ลการพิสูจน์ ม่ปราก ว่า ู้ต้องหา เปน ู้เสพยาเสพติดหรอติดยาเสพติดตาม พ.ร. . น ูสมรรถภาพ ู้ติดยา เสพติด พ.ศ. ๒๕๔๕ มาตรา ๒๒ วรรคสาม ห้ค ะอนุกรรมการ น ู สมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติด รายงาน ลการตรวจพิสูจน์ ห้พนกั งานสอ สวน หรอพนักงานอัยการเพอ่ พิจาร าดาเนินคดีตามก หมายต่อ ป ๒.๙ นกร ที ตี่ อ้ งสง่ ตวั ตู้ อ้ งหาคน หพ้ นกั งาน สอ สวนหรอพนักงานอัยการเพ่อดาเนินคดีต่อ ป ห้นา ท ั ัติมาตรา ๒๐ วรรคสอง มา ังคั ช้โดยอนุโลม ๒.๑๐ นกร ีที่ ู้เข้ารั การ น ูสมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติด ู้ ด แม้จะ ด้รั การ น ูจนคร กาหนดเวลาตาม มาตรา ๒๕ แล้ว แต่ ลการ น ูยัง ม่เปนที่พอ จ ห้ค ะอนุกรรมการ น ูสมรรถภาพ ู้ติดยาเสพติด รายงานความเหน ปยังพนักงานสอ สวน หรอพนักงานอัยการ เพ่อประกอ การพิจาร าดาเนินคดี ู้น้ันต่อ ป และ ห้นาความ นมาตรา ๒๒ วรรคสี่ มา งั คั ช้โดยอนโุ ลม ๓. .๓ แนวทางในการปฏิบัติคดีทหารเปน ู้ ูกกล่าวหาว่า กระทาำ ความ ิด ห้แจ้ง ู้ ังคั ั ชาต้นสังกัดทรา เม่อทหาร ด้รั แจ้งแล้ว จะทาหนังสอมารั ตัว ปคว คุม นการสอ สวน ายทหารจะจัดนายทหาร ช้ันสั า ัตร หรอนายทหารพระธรรมนู มาร่วม งการสอ สวน สาหรั คดีที่ ู้ต้องหาเปนทหารกระทา ิดร่วมกั พลเรอน ่งคดี อยู่ นอานาจศาลแขวงและ ู้ต้องหารั สารภาพ ห้ส่ง องศาลแขวง ด้ โดยรี แจ้ง ห้ ายทหารทรา แต่หาก ู้ต้องหากระทา ิดตามลาพัง แม้ความ ิดจะอยู่ นอานาจศาลแขวงกยังคงต้องดาเนินคดียังศาลทหาร โปรดดู ระเ ีย สานักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการป ิ ัติและประสานงาน 66

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ กร ีทหารถูกกล่าวหาว่ากระทา ิดอา า พ.ศ. ๒๕๔๔ ข้อ ๑๖ ๒๔ และหนังสอสานักงานตารวจแห่งชาติ ที่ ๐๐๐๔.๖ ๑๓๒๐๕ ลงวันที่ ๒๙ ตุลาคม ๒๕๔๕ เร่อง แนวทาง นการป ิ ัติเกี่ยวกั การขอ ห้ศาล ออกหมายจั หมายคน้ และหมายขงั สาหรั คุ คลทอี่ ยู่ นอานาจศาลทหาร ๓. . แนวทางในการปฏิบัติการสอบสวนในคดีวิสามัญ าตกรรม หรอื คดที ตี่ ายในระหวา่ งอยใู่ นความควบคมุ ของเจา้ พนกั งาน การสอ สวน นกร ีที่มีความตายเกิดข้นโดยการกระทาของ เจ้าพนักงาน ่งอ้างว่าป ิ ัติการตามหน้าที่ หรอตาย นระหว่างอยู่ นความ คว คุมของเจ้าพนักงาน ่งอ้างว่าป ิ ัติราชการตามหน้าที่ หรอกร ี ที่ ู้ตายถูกกล่าวหาว่าต่อสู้ขัดขวางเจ้าพนักงาน ่งอ้างว่าป ิ ัติราชการ ตามหน้าที่ ห้พนักงานสอ สวนป ิ ตั ิดังนี้ ๑ พนักงานสอ สวนแจ้ง ห้พนักงานอัยการเข้าร่วม ทาการสอ สวนทนั ที ๒ พนกั งานสอ สวนเปน ู้รั ิดชอ สานวนคดี ๓ พนักงานอัยการ ห้คาแนะนา และสามารถ ตรวจสอ พยานหลกั ฐาน ถามปากคา หรอสง่ั หถ้ ามปากคา คุ คลทเี่ กยี่ วขอ้ ง ด้ตั้งแต่เริ่มทาสานวน นั แต่โอกาสแรกเท่าทีพ่ งจะกระทา ด้ ๔ การเขา้ รว่ มทาสานวนสอ สวนของพนกั งานอยั การ ต้องเปน ปตามหลกั เก ์และวิธีการที่กาหนด นก กระทรวง ๕ นกร ีจาเปนเร่งด่วนและมีเหตุอันควร ม่อาจ รอพนักงานอัยการเข้าร่วม นการทาสานวนสอ สวน ห้พนักงาน สอ สวนทาสานวนต่อ ป ด้ แต่ต้อง ันทกเหตุที่ ม่อาจรอพนักงานอัยการ ว้ นสานวน และถอว่าเปนการทาสานวนที่ชอ ด้วยก หมาย ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๑๕๕ ๑ 67

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ! ข้อควรระวัง อำานาจของพนักงาน อัยการในการสงั่ ใหพ้ นักงานสอบสวน ามปากคาำ ห รื อ ส อ บ ป า ก คำ า บุ ค ค ล ที่ เ กี่ ย ว ข้ อ ง ส า ม า ร ส่ังให้สอบปากคำาบุคคลที่เกี่ยวข้อง ด้ต้ังแต่ เริ่มทำาสำานวนการสอบสวน ึ่งแตกต่างจากการ สอบสวนคดีอาญาอื่น คือ พนักงานอัยการ จ ะ มี อำ า น า จ ส่ั ง ใ ห้ พ นั ก ง า น ส อ บ ส ว น ทำ า ก า ร สอบสวนเพิ่มเติม ด้กต่อเมื่อ พนักงานสอบสวน ด้ทำาการสอบสวนคดีเสรจสิ้นและส่งสำานวน การสอบสวน ปยังพนกั งานอยั การแลว้ ๓. . แนวทางในการปฏิบตั ิการชนั สตู รพลิกศพ ๑ นกร ีการตายที่เกิดข้น โดยการกระทาของ เจ้าพนักงาน ่งอ้างว่าป ิ ัติราชการตามหน้าที่ หรอตาย นระหว่างอยู่ น ความคว คมุ ของเจ้าพนกั งาน ง่ อ้างว่าป ิ ตั ิราชการตามหน้าที่ ๒ ห้พนักงานอัยการและพนักงาน ายปกครอง ตั้งแต่ระดั ปลัดอาเภอหรอเทีย เท่าข้น ปแห่งท้องที่ที่ศพน้ันอยู่เปน ู้ ชันสูตรพลิกศพร่วมกั พนักงานสอ สวนและแพทย์ตามวรรคหน่ง ของ ป.ว.ิ อ. มาตรา ๑๕๐ และก กระทรวงกระทรวงมหาด ทยและกระทรวง ยุติธรรมกาหนดหลักเก ์และวิธีการเกี่ยวกั การทาสานวนการสอ สวน ร่วมกันระหว่างพนักงานสอ สวนกั พนักงานอัยการ พ.ศ. ๒๕๕๓ ลงวันที่ ๙ มิถนุ ายน ๒๕๕๓ 68

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๓ และ หน้ า ท ั ตั ขิ อง ป.ว.ิ อ. ดงั กลา่ ว นวรรคสอง มา ช้ ังคั ห้เปนหน้าที่ของพนักงานสอ สวนแจ้งแก่ ู้มีหน้าที่ ปทาการ ชันสูตรพลิกศพทรา และก่อนการชันสูตรพลิกศพ ห้พนักงานสอ สวน แจ้ง ห้สามี ภริยา พุ การี ู้ส สันดาน ู้แทนโดยชอ ธรรม ู้อนุ าลหรอ าติของ ู้ตายอย่างน้อยหน่งคนทรา เท่าทีจ่ ะทา ด้ ๔ เมอ่ ดม้ กี ารชนั สตู รพลกิ ศพตาม ป.ว.ิ อ. มาตรา ๑๕๐ วรรคสามแล้ว ห้พนกั งานสอ สวนแจ้งพนักงานอัยการเข้าร่วมกั พนักงาน สอ สวน ทาสานวนชันสูตรพลิกศพ ห้เสรจภาย นสามสิ วันนั แต่วันที่ ด้รั แจ้ง ๕ ถ้ามีความจาเปน ห้ขยายระเวลาออก ป ด้ ม่เกิน สองครง้ั ครง้ั ละสามสิ วนั แตต่ อ้ ง นั ทกเหตุ ลและความจาเปน นการขยาย ระยะเวลาทุกคร้ัง ว้ นสานวนชันสูตรพลิกศพ สาหรั นส่วนของตารวจ นภาคต่าง ต้องป ิ ัติตามหนังสอ ที่ มท ๑๙๘๕๐ ๒๕๐๑ ลงวันที่ ๑๒ ธนั วาคม ๒๕๐๑ และ ที่ มท ๐๓๐๗.๑ ว ๑๐๘ ลงวนั ที่ ๔ มกราคม ๒๕๕๑ ดว้ ย ๓. . แนวทางปฏบิ ตั กิ รณแี พทยเ์ ปน ู้ กู กลา่ วหาคดอี าญา เน่องจากปจจุ ันมี ู้ปวยหรอ าติ ู้ปวยร้องเรียนต่อแพทยสภา หรอแจ้งความร้องทุกข์กล่าวโทษต่อพนักงานสอ สวนกล่าวหาว่าทาการ ตรวจรักษา ู้ปวยจนเปนเหตุ ห้ ู้ปวยเสียชีวิต จากการตรวจรักษามากข้น สานักงานตารวจแห่งชาติจง ด้มีหนังสอ โปรดดู หนังสอสานักงานตารวจ แห่งชาติ ที่ ๐๐๓๑.๒๑๒ ว ๙๑ ลงวันที่ ๑๑ กันยายน ๒๕๔๙ กาหนด แนวทางการดาเนินคดีอา ากร ีแพทย์ถูกกล่าวหาว่าทาการตรวจรักษา ู้ปวยจนเปนเหตุ ห้ ู้ปวยเสียชีวิต ห้มีมาตรฐานเปน ป นทางเดียวกัน เพ่อ ห้เกิดความเปนธรรมแก่ทกุ าย ดงั นี้ 69

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ๑ เมอ่ พนกั งานสอ สวนรั คารอ้ งทกุ ขห์ รอกลา่ วโทษ ห้ดาเนินคดีกั แพทย์ ู้ตรวจรักษาแล้วเกิดความเสียหายต่อชีวิต ร่างกาย ของ ู้เจ ปวย ห้ดาเนินการสอ สวนรว รวมพยานหลักฐานทุกชนิด เพ่อพิสูจน์ความ ิดหรอความ ริสุทธิของ ู้ต้องหา หากมีพยาน หลักฐาน เพียงพอและแน่ชดั ห้พนักงานสอ สวนดาเนินการตามก หมายต่อ ป ๒ เม่อรั คาร้องทุกข์กล่าวโทษ ห้มีหนังสอแจ้งเหตุ โดยสรุป ปยังนายกแพทยสภา โดยขอทรา ความเหน น ๒ ประเดน เพ่อประกอ การสอ สวน คอ ๒.๑ นการรักษาของแพทย์ถูกกล่าวหา ด้ทาการรักษา ู้ปวยตามมาตรฐานวิชาชีพเวชกรรมของแพทยสภา หรอ ม่ ๒.๒ แพทย์ ู้ถูกกล่าวหา ด้ ช้ความระมัดระวัง นการตรวจวนิ จิ ฉยั และรกั ษา ปู้ วยตามภาวะวสิ ยั และพ ตกิ าร ข์ องแพทย์ ทีจ่ ะต้องทาการรักษาพยา าล นกร ีนี้หรอ ม่ ๓ ห้ส่งสาเนาเวชระเ ียนและ ัตรประวัติ ู้ปวยนอก ของ ู้ปวยหรอ ู้ตาย ปยังนายกแพทยสภา สานักงานปลัดกระทรวง สาธาร สุข ๔ กร ีต้องดาเนินการสอ สวนแพทย์ ู้ถูกกล่าวหา และมีความจาเปนต้องจั กุมหรอคว คุมตัวแพทย์ ห้คานงถง เกียรติยศศักดิศรีของ ู้ถูกกล่าวหา และ ห้ป ิ ัติโดยสุภาพ สะดวก รวดเรว ตามสมควร 70

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . การจับ ๓. . หลกั การ การจั นั้นโดยปกติแล้วก หมาย ห้อานาจแก่พนักงาน าย ปกครองหรอตารวจเปน ู้มีอานาจ นการจั โดยเจ้าพนักงานดังกล่าว จะทาการจั ด้ต้องมีหมายจั หรอมีก หมาย ห้อานาจทาการจั ด้ แม้จะ ม่มีหมายจั ่งเปนหลักที่เปน ปตาม ท ั ัติของรัฐธรรมนู แห่งราชอา าจกั ร ทย พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๐ มาตรา ๓๒ วรรคสอง ที่ ั ตั ิ ว้ว่า การจั และการคุมขัง ุคคล จะกระทามิ ด้ เว้นแต่มีคาส่ังหรอหมาย ของศาลหรอมีเหตุอย่างอ่นตามที่ก หมาย ั ัติ หรอแม้แต่รัฐธรรมนู แห่งราชอา าจักร ทย พุทธศักราช ๒๕๔๐ นมาตรา ๓๑ วรรคสอง ก ั ัติ ว้ นลักษ ะที่สอดคล้องต้องกันว่า การจั คุมขัง ตรวจค้น ตัว ุคคลหรอการกระทา ดอันกระท ต่อสิทธิและเสรีภาพจะกระทามิ ด้ เว้นแต่โดยอาศัยอานาจตาม ท ั ตั ิแห่งก หมาย การจั มี ๒ กร ีด้วยกันคอ ๑ จั โดยมีหมายจั หรอหมายศาล ๒ จั โดย ม่มีหมายจั ๓. . แนวทางในการปฏิบัติ มาตรา ๓. . . การจับโดย ม่มีหมายจับ ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๘๐ ๑ มีการกระทาความ ิด ่งหน้า ตาม ป.วิ.อ. 71

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ๒ การกระทาความ ิด ่งหน้า ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๘๐ นี้ หมายถง ความ ิด ่งเหนกาลังกระทา หรอเปนการพ นอาการ ด ่งแท จะ ม่ต้องสงสัยเลยว่า เขา ด้กระทา ิดมาแล้วสด หรออาจกล่าว ด้ว่า เปนการกระทา ิดที่เจ้าพนักงานน้ัน ด้เหนกั ตาตนเอง ม่ ชเ่ ปนการ อกเลา่ ทมี่ าจากคนอน่ อกี ทอดหนง่ วนิ ยั เลศิ ประเสรฐิ ๒๕๕๓: ๑๑๘ โปรดดแู นวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๔๘๑ ๒๔๙๑ ๓ กร ีที่จะวินิจฉัยว่าเปนความ ิด ่งหน้า เช่น การทะเลาะวิวาท ่ง ด้ยุติลง ปก่อนหน้านี้แล้ว ม่ ช่การกระทา ความ ิด ่งหน้า เจ้าพนักงานตารวจ ่งมาภายหลังเกิดเหตุ ม่มีอานาจจั โดย ม่มีหมายจั โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๔๒๔๓ ๒๕๔๒ หรอกร ีตัวอย่างของ จ่าสิ ตารวจ ส. และร้อยตารวจเอก ป. จั จาเลย ด้ นข ะที่จาเลยกาลังขายวัตถุออก ทธิ ห้กั จ่าสิ ตารวจ ส. ู้ล่อ ้อ กร ีเช่นนี้ถอว่าเปนความ ิด ง่ หน้า วิเชียร ดิเรกอุดมศกั ดิ ๒๕๕๕: ๓๕๔ โปรดดู แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ๔๔๖๑ ๒๕๔๐ ๔ นอกจากนั้น คาว่า ่งหน้ายังหมายรวมถง ความ ิดอา าดังระ ุ ว้ น ั ชีท้ายประมวลก หมายนี้ คอ ห้ถอว่า ความ ิดนั้นเปนความ ิด ง่ หน้า นกร ีดงั ต่อ ปนี้ ๔.๑ เม่อ ุคคลหน่งถูก ล่จั ดัง ู้กระทาโดยมี เสียงร้องเอะอะ ๔.๒ เม่อพ ุคคลหน่งแท จะทันทีทัน ด หลังจากการกระทา ิด นถิ่นแถว กล้เคียงกั ที่เกิดเหตุน้ัน และมีสิ่งของ ที่ ด้มาจากการกระทา ิด หรอมีเคร่องมอ อาวุธหรอวัตถุอย่างอ่น อันสันนิษฐาน ด้ว่า ด้ ช้ นการกระทา ิด หรอมีร่องรอยพิรุธเหนประจักษ์ ที่เส้อ ้าหรอเน้อตวั ของ ู้น้ัน 72

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๓. . . เมอื่ พบบคุ คลมพี ตกิ ารณอ์ นั ควรสงสยั วา่ ู้น้ันน่าจะก่อเหตุร้าย ห้เกิดภยันตรายแก่ ุคคลหรอทรัพย์สินของ ู้อ่น โดยมีเคร่องมอ อาวุธ หรอวัตถุอย่างอ่นอันสามารถอาจ ช้ นการกระทา ความ ิด ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๗๘ ๒ การจั ตามกร นี ี้ เปนการจั นลกั ษ ะของการปองกนั การกระทา ิดหรอปองกันเหตุร้ายที่จะเกิดข้น คอ ู้กระทา ิด ยังมิ ด้ลงมอ กระทา ิด เปนเพียงการตระเตรียมหรอการเตรียมการที่จะกระทา ิด การ ตระเตรียมการเช่นว่านี้ กคอการมีเคร่องมอ อาวุธ หรอวัตถุอย่างอ่นอัน สามารถอาจ ช้ นการกระทา ิด ด้ดังกล่าวมาแล้ว และเม่อมีการจั กุม ู้ กระทา ิดดังกล่าวแล้ว เจ้าพนักงานตารวจจะต้องป ิ ัติตามข้ันตอนต่าง ดังนี้ วีรพล กุล ุตร ๒๕๕๐: ๖๔ ๑ การจั นั้น ช้วิธีการจั ตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๘๓ โดยแจ้ง ห้ ู้ถกู จั ทรา ว่า เขาจะต้องถูกจั ๒ หากเปนการจั นกร ีที่ ู้ถูกจั ยัง ม่ ด้ลงมอ กระทาความ ิด อาจอยู่ นขั้นตระเตรียมการกระทา ิดหรอกาลังจะก่อเหตุ อันตรายประการอ่น เม่อจั กุมตัว ู้กระทาความ ิดส่งพนักงาน สอ สวนแล้ว พนักงานสอ สวนต้องนาตัว ู้ถูกจั ย่น องต่อพนักงาน อัยการภาย นสี่สิ แปดชั่วโมง เพ่อ ช้วิธีการเพ่อความปลอดภัย ตาม ป.อ. มาตรา ๔๖ และ พ.ร. . ห้ ช้ประมวลก หมายอา า พ.ศ. ๒๔๙๙ มาตรา ๗ ๓. . .๓ มีเหตุออกหมายจับบุคคลกรณีเร่งด่วน ตาม ป.วิ.อ. มาตรา แต่มีความจาเปนเร่งด่วนที่ ม่อาจขอ ห้ศาล ออกหมายจั ุคคลน้ัน ด้ 73

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน Υ ความจำาเปนเร่งด่วนที่ ม่อาจขอให้ ศาลออกหมายจับนั้นตอ้ งมีเงือ่ น ขดงั นี้ ๑ มีหลักฐานตามสมควรว่า ู้นั้นน่าจะกระทา ความ ิดอา า ๒ มีเหตุอันควรเช่อว่าจะหล หนีหรอ จะ ป ยุ่งเหยิงกั พยานหลกั ฐาน หรอก่อเหตุอนั ตรายประการอน่ ๓ ต้องมีความจาเปนเร่งด่วน ม่อาจขอ ห้ศาล ออกหมายจั คุ คลนั้น ด้ ๓. . . จับ ู้ต้องหาหรือจำาเลยที่หนีประกัน ในระหวา่ ง กู ปลอ่ ยชวั่ คราว ตาม ป.ว.ิ อ. มาตรา ๗๘ ๔ หรอมาตรา ๑๑๗ สตู รยอ่ ิด ึง่ หน้า ว่าจะก่อ มอ่ าจขอ รอหลบหนี ดูสูตรย่อ วินัย เลิศประเสริฐ ๒๕๕๓: ๑๑๘ การจั ู้ต้องหา นกร ีนี้จะกระทา ด้กต่อเมอ่ ๑ เม่อ ู้ต้องหาหรอจาเลยหนีหรอจะหล หนี ห้พนักงาน ายปกครองหรอตารวจที่พ การกระทาดังกล่าวมีอานาจ จั ู้ต้องหาหรอจาเลยน้ัน ด้ ๒ แต่ นกร ีที่ ุคคล ่งทาสั าประกัน หรอเปนหลักประกันเปน ู้พ เหนการกระทาดังกล่าว อาจขอ ห้พนักงาน ายปกครองหรอตารวจที่ กล้ที่สุดจั ู้ต้องหาหรอจาเลย ด้ 74

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ๓ ถ้า ม่สามารถขอความช่วยเหลอจาก เจ้าพนักงาน ด้ทันท่วงที ก ห้มีอานาจจั ู้ต้องหาหรอจาเลย ด้เอง แล้วส่ง ปยังพนักงาน ายปกครองหรอตารวจที่ กล้ทีส่ ดุ ๔ และ ห้เจ้าพนักงานนั้นรี จัดส่ง ู้ต้องหา หรอจาเลย ปยังเจ้าพนักงานหรอศาลโดยคิดค่าพาหนะจาก ุคคล ่งทา สั าประกันหรอเปนหลักประกนั น้ัน ๓. .๓ การจับของราษ รโดย ม่มีหมายจับ ราษ รจะสามารถจั โดย มม่ หี มาย ด้ ดว้ ยเหตดุ งั ตอ่ ปนี้ ๑ เจ้าพนกั งานขอ ห้ช่วยจั ๒ จั ู้กระทาความ ิด ่งหน้าตามความ ิด ที่ ด้ระ ุ ว้ น ั ชีท้าย ป.วิ.อ. ๓. . เมือ่ จบั ตวั ูต้ ้องหา ดแ้ ล้ว ๓. . . การจับโดยเจ้าพนักงาน ณ ส านที่จับ ตาม ป.วิ.อ.มาตรา ๘๓ และ ๘๔ ๑ ต้องแจ้งแก่ ู้ถกู จั ว่า เขาต้องถกู จั ๒ ถ้ามีหมายจั ห้แสดงหมายจั ต่อ ู้ถูกจั ๓ แจ้งข้อกล่าวหา ห้ ู้ถกู จั ทรา ครั้งที่ ๑ ๔ แจ้งสิทธิ ห้ ู้ถกู จั ทรา ว่า ๔.๑ มีสิทธิที่จะ ห้การหรอ ม่ ห้การก ด้ ๔.๒ ถ้า ห้การถ้อยคาที่ ห้การน้ัน อาจ ช้ เปนพยานหลกั ฐาน นการพิจาร าคดี ด้ 75

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน ๔.๓ มสี ทิ ธทิ จี่ ะพ และปรกษาทนายความ หรอ ู้ ่งจะเปนทนายความ ๕ สั่ง ห้ ู้ถูกจั ปยังที่ทาการของพนักงาน สอ สวนแห่งท้องที่ที่ถูกจั พร้อมด้วย ู้จั เว้นแต่สามารถนา ปที่ทาการ ของพนกั งานสอ สวน ู้รั ิดชอ ๖ ถ้าจาเปนก ห้จั ตัว ป Γ กรณีความ ิดตาม พ.ร.บ. จราจร เจ้าหน้าที่ตำารวจจับกุมตัว ู้กระทำาความ ิด ม่ ด้ หาก ู้กระทำาความ ิดขัดขืน ม่ ปพบพนักงาน สอบสวนใหอ้ อกใบสั่ง ๗ ถ้า ู้ถูกจั ขัดขวางการจั หรอหล หนี หรอพยายามจะหล หนี ู้ทาการจั มีอานาจ ช้วิธีหรอการปองกันท้ังหลาย เท่าทีเ่ หมาะสมแก่พ ติการ ์แห่งเรอ่ ง นการจั นั้น Γ า้ มกี ารตอ่ สขู้ ดั ขนื จะมคี วาม ดิ าน ตอ่ สู้ขดั ขวางเจ้าพนักงานตาม ป.อ. มาตรา ๓ Γ า้ มกี ารทาำ รา้ ยรา่ งกายเจา้ พนกั งาน จะมีความ ิดตาม ป.อ. มาตรา Γ า้ มกี ารดา่ พดู วา่ แกลง้ จบั มย่ ตุ ธิ รรม จะมคี วาม ดิ าน ดหู มนิ่ เจา้ พนกั งาน งึ่ กระทาำ การ ตามหนา้ ที่ ตาม ป.อ. มาตรา ๓ 76