คู่มือการปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่ตำรวจตามหลักสิทธิมนุษยชนล่าสุด

คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง่ ชาติ คู่มอื การปฎบิ ัตงิ าน ของเจา้ หนา้ ทต่ี ำารวจ ตาสมหทิ ลกัธิมนษุ ยชน



คณะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง่ ชาติ คู่มอื การปฎบิ ัตงิ าน ของเจา้ หนา้ ทตี่ าำ รวจ ตสามหทิ ลธกั ิมนุษยชน

คมู่ ือการปฏิบตั ิงานของเจา้ หนา้ ทีต่ ำารวจ ตามหลักสิทธิมนุษยชน ISBN 978-616-7213-15-6 ที่ปรึกษา คณะอนุกรรมการปฏิบตั ิการยทุ ธศาสตร์ด้านสิทธิในกระบวนการยตุ ิธรรม พลตำารวจเอกวันชยั ศรีนวลนัด ประธานคณะอนกุ รรมการ ปฏบิ ตั กิ ารยทุ ธศาสตรด์ า้ นสทิ ธิ ในกระบวนการยตุ ิธรรมและ กรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชนแหง่ ชาติ ศาสตราจารย์ ดร.กาำ ชยั จงจกั รพนั ธ์ รองประธานอนกุ รรมการ รองศาสตราจารย์ ดร.ประธาน วัฒนวาณิชย์ รองประธานอนุกรรมการ รองศาสตราจารย์ อจั ฉราพรรณ จรัสวฒั น์ อนกุ รรมการ นายพิทยา จินาวฒั น ์ อนกุ รรมการ นายทวีศกั ดิ์ วรพิวุฒิ อนุกรรมการ พลตำารวจตรีคาำ รบ ปญั ญาแก้ว อนุกรรมการ พลตำารวจตรีสัญญา บวั เจริญ อนุกรรมการ พันตำารวจเอกหญิง ดร.ศภุ ลกั ษณ์ เหลี่ยมวรางกูร อนกุ รรมการ ดร.อายตุ ม สินธพพันธ ุ์ อนกุ รรมการ นายโสภณธีณ ตะติโชติพันธ ์ุ อนกุ รรมการและเลขานุการ นางสาวรจนศม ปรชั ญาพิพัฒน์ นางสาวปวีณา จนั ทรเอียด จัดพิมพ์โดย สาำ นกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหง่ ชาติ ศนู ย์ราชการเฉลิมพระเกียรติ ๘๐ พรรษา ๕ ธันวาคม ๒๕๕๐ อาคารรฐั ประศาสนภักดี ช้ัน ๖ และ ๗ ถนนแจ้งวฒั นะ แขวงท่งุ สองห้อง เขตหลกั สี่ กรุงเทพมหานคร ๑๐๒๑๐ โทรศพั ท์ ๐ ๒๑๔๑ ๓๘๐๐ โทรสาร ๐ ๒๑๔๓ ๙๕๗๕ www.nhrc.or.th สายด่วนร้องเรียน ๑๓๗๗ พิมพค์ รัง้ ที ่ ๓ มกราคม ๒๕๕๘ จำานวนพิมพ์ ๒ ๐๐๐ เล่ม พิมพ์ที่ ห้างหุ้นส่วนจากัดธนั วาธรุ กิจ มอถอ ๐๘ ๓๖๐๙ ๕๙๖๕

สารบญั หน้า คาำ นาำ คาำ ปรารภ ฒ อักษรยอ่ และสัญลกั ษณ์ ต สว่ นที ่ ความรู้และหลักก หมายเกี่ยวกับ การคุม้ ครองสิทธิมนุษยชน . ความหมายและคาำ จำากัดความ ๓ ของสิทธิมนษุ ยชน . หลักการของสิทธิมนษุ ยชนสากล (The Human Rights Principles) .๓ ปฏิญญาสากลวา่ ด้วยสิทธิมนุษยชน . รั ธรรมนญู ทย และก หมายตา่ ง ที่เกีย่ วข้องกบั การคุ้มครองสิทธิมนษุ ยชน ๑.๔.๑ สิทธิและเสรีภาพของประชาชน ตามรัฐธรรมนู แห่งราชอา าจกั ร ทย พุทธศกั ราช ๒๕๕๐ ๑.๔.๒ ก หมายอน่ สว่ นที ่ มาตร านสิทธิมนุษยชนสากลสาำ หรบั ๓ เจา้ หน้าทีต่ าำ รวจและ บู้ งั คับใชก้ หมาย . ประมวลก หมายและจริยธรรม ๒.๑.๑ หลักการ ๒.๑.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ก

สารบญั (ต่อ) หนา้ . การรักษาความสงบเรียบรอ้ ย ๓ ภายใตร้ ะบอบประชาธิป ตย ๓ ๒.๒.๑ หลกั การ ๓ ๒.๒.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ .๓ การ มเ่ ลือกปฏิบตั ิในการบงั คับใช้ก หมาย ๒.๓.๑ หลักการ ๒.๓.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ . การสืบสวนของเจ้าหน้าที่ตาำ รวจ ๒.๔.๑ หลกั การ ๒.๔.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ . การจบั กุม ๒.๕.๑ หลกั การ ๒.๕.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ . การคุมขัง ๒.๖.๑ หลกั การ ๒.๖.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ . การใชก้ าำ ลังและอาวธุ ปน ๒.๗.๑ หลกั การ ๒.๗.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ . การก่อความวุ่นวาย ภาวะฉกุ เฉิน ๓ และความขดั แยง้ ทีม่ ีการใช้กาำ ลังอาวุธ ๒.๘.๑ หลกั การ ๒.๘.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ข

(ตอ่ ) สารบญั หนา้ . การให้ความคุ้มครองแกเ่ ดกและเยาวชน ๓ ๒.๙.๑ หลักการ ๓ ๒.๙.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓ . สิทธิมนษุ ยชนของสตรี ๓ ๒.๑๐.๑ หลกั การ ๓ ๒.๑๐.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓ . ลู้ ี้ภยั และบคุ คล รส้ ญั ชาติ ๓๓ ๒.๑๑.๑ หลกั การ ๓๓ ๒.๑๑.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓ . สิทธิมนษุ ยชนของเหยื่อ ๓ ๒.๑๒.๑ หลกั การ ๓ ๒.๑๒.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓ . ๓ การบังคับบญั ชาและบริหารจัดการ ๓ ของตำารวจ ๓ ๒.๑๓.๑ หลักการ ๓ ๒.๑๓.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ . การรกั ษาความสงบเรียบรอ้ ยแกช่ ุมชน ๓ ๒.๑๔.๑ หลกั การ ๓ ๒.๑๔.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓ ๓ . การปองกนั การละเมิดสิทธิมนษุ ยชน โดยเจา้ หนา้ ทีต่ าำ รวจ ๓ ๓ ๒.๑๕.๑ หลกั การ ๒.๑๕.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ค

สารบัญ (ตอ่ ) หนา้ ๓ สว่ นที่ ๓ แนวทางในการปฏิบตั ิงานของเจ้าหน้าทีต่ าำ รวจ ในด้านต่าง ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน ๓. การสืบสวน ๓.๑.๑ ู้มีอานาจส สวน ๓.๑.๒ หลักการ ๓.๑.๓ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓.๑.๔ ข้ันตอนการป ิ ตั ิ ๓. การสอบสวน ๓.๒.๑ หลักการ ๓.๒.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๓ การสอบปากคาำ ในกรณีตา่ ง ๓.๓.๑ การสอ ปากคา ู้กล่าวหา พยาน และ ู้ต้องหาที่มีอายยุ ัง ม่เกิน สิ แปดป ๓.๓.๑.๑ หลักการ ๓.๓.๑.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๓.๒ ประเภทของคดีที่ก หมาย กาหนด ห้ต้องมีสหวิชาชีพ ร่วม งการสอ ปากคา ๓.๓.๒.๑ หลกั การ ๓.๓.๒.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓.๓.๓ การสอ ปากคา ู้เสียหาย นคดี ความ ิดเกี่ยวกั เพศ ง

(ตอ่ ) สารบญั หน้า ๓.๓.๓.๑ หลักการ ๓.๓.๓.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓.๓.๔ การสอ ปากคา ู้ถกู กระทาด้วย ความรนุ แรง นครอ ครัว ๓.๓.๔.๑ หลักการ ๓.๓.๔.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๓.๕ การสอ ปากคา ู้ต้องหา ๓.๓.๕.๑ หลักการ ๓.๓.๕.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๓.๖ กร ีการสอ ปากคา ู้ต้องหาที่ เปนเดกอายุ ม่เกินสิ แปดป ๓.๓.๗ ศาล ม่รั งถ้อยคาของ ู้ต้องหา ๓. การสอบสวนดาำ เนินคดีในความ ิด อันยอมความ ด้ ๓.๔.๑ หลักการ ๓.๔.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. ตัวอยา่ งแนวคำาพิพากษาศาล ีกา ๓. การสอบสวนรว่ มกับพนักงานสอบสวน ต่างหนว่ ยหรือตา่ งท้องที ่ หรือรว่ มกบั พนกั งานอัยการ ๓.๖.๑ แนวทาง นการป ิ ัติ คดี ุกรุก ทาลายปา ม้และทรพั ยากรธรรมชาติ ๓.๖.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิคดีความ ิด เกีย่ วกั ยาเสพติด จ

สารบญั (ตอ่ ) หน้า ๓.๖.๓ แนวทาง นการป ิ ัติคดีทหารเปน ู้ถูกกล่าวหาว่ากระทาความ ิด ๓.๖.๔ แนวทาง นการป ิ ัติการสอ สวน นคดีวิสามั าตกรรม หรอคดี ทีต่ าย นระหว่างอยู่ นความคว คุม ของเจ้าพนักงาน ๓.๖.๕ แนวทาง นการป ิ ัติการชันสตู ร พลิกศพ ๓.๖.๖ แนวทางป ิ ัติกร ีแพทย์ เปน ู้ถูกกล่าวหาคดีอา า ๓. การจับ ๓.๗.๑ หลกั การ ๓.๗.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓.๗.๒.๑ การจั โดย ม่มีหมายจั ๓.๗.๒.๒ เมอ่ พ ุคคลมี ๓ พ ติการ ์อนั ควรสงสัย ๓.๗.๒.๓ มีเหตุออกหมายจั ๓ คุ คลกร ีเร่งด่วนตาม ป.วิ.อ. มาตรา ๖๖ ๒ ๓.๗.๒.๔ จั ู้ต้องหาหรอจาเลย ทีห่ นีประกัน นระหว่าง ถกู ปล่อยชว่ั คราว ๓.๗.๓ การจั ของราษ รโดย ม่มีหมายจั ฉ

(ตอ่ ) สารบญั หนา้ ๓.๗.๔ เม่อจั ตัว ู้ต้องหา ด้แล้ว ๓ ๓.๗.๔.๑ การจั โดยเจ้าพนักงาน ๓ สถานทีจ่ ั ๓ ๓.๗.๔.๒ การจั โดยเจ้าพนกั งาน ที่ทาการของ พนักงานสอ สวน ๓.๗.๕ การจั โดยราษ ร ๓.๗.๕.๑ แจ้ง สถานที่จั ๓.๗.๕.๒ แจ้ง ทีท่ าการ ของพนกั งานสอ สวน จั โดยราษ ร ๓.๗.๖ ข้อแตกต่างของการจั โดยเจ้าพนกั งานและการจั โดยราษ ร ๓.๗.๗ การจั พระภิกษสุ ามเ ร ๓.๗.๗.๑ หลกั การ ๓.๗.๗.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๗.๘ การจั เดกหรอเยาวชน ๓.๗.๘.๑ หลกั การ ๓.๗.๘.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓. การคน้ ๓.๘.๑ หลักการ ๓.๘.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓.๘.๒.๑ การค้นโดย ม่มีหมายค้น ๓.๘.๒.๒ การค้นโดยมีหมายค้น ช

สารบญั (ต่อ) หน้า ๓.๘.๓ การค้น แ ่งตามสถานที่ ๓.๘.๓.๑ การค้น นที่สาธาร ะ ๓.๘.๓.๒ การค้น นทีร่ โหฐาน หรอค้น ้าน ๓.๘.๔ การค้นตัว คุ คล ๓.๘.๔.๑ การค้น ุคคล นสาธาร ะสถาน ๓.๘.๔.๒ การค้นตัว คุ คล นที่รโหฐาน ๓.๘.๔.๓ การค้นตัว ู้ต้องหา ๓.๘.๕ การค้นยานพาหนะ ๓. การควบคมุ ตวั ระหว่างสอบสวน ๓.๙.๑ หลกั การ ๓.๙.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓. การควบคมุ ตู้ อ้ งหาในคดีที่อยู ่ ในอาำ นาจศาลอาญาหรือศาลจังหวัด ๓. การควบคุม ตู้ ้องหาในคดีที่อยู่ใน อาำ นาจศาลเยาวชนและครอบครวั เดกอายุ ม่ ึงสิบแปดปบริบูรณ์ ๓. การควบคมุ ตู้ ้องหาในคดีทีอ่ ยใู่ น อาำ นาจศาลทหาร ๓. ๓ การควบคุม ตู้ ้องหาในคดี พระราชบัญญัติ ปองกนั และปราบปราม ยาเสพติด พ.ศ. ซ

(ตอ่ ) สารบัญ หนา้ ๓. การใชเ้ ครื่องพันธนาการ ๓.๑๔.๑ หลักการ ๓.๑๔.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. การต้งั จุดตรวจจดุ สกัด ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน ๓.๑๕.๑ หลกั การ ๓.๑๕.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๑๕.๓ ขั้นตอนการป ิ ตั ิ การคว คมุ และการตรวจสอ การป ิ ัติ ๓. การควบคุม ูงชน การปราบจลาจล ๓.๑๖.๑ หลกั การ ๓.๑๖.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. การรักษาความสงบในการชมุ นมุ เรียกรอ้ ง ๓.๑๗.๑ หลกั การ ๓.๑๗.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. การเ ชิญเหตุการณก์ ารชุมนมุ ของประชาชน ๓.๑๘.๑ หลกั การ ๓.๑๘.๒ เหตกุ าร ์ชมุ นมุ ทีเ่ กิดข้นโดย ม่รู้ ล่วงหน้ามาก่อน ๓.๑๘.๓ เหตกุ าร ์ชุมนุมทีเ่ กิดข้นโดยรู้ ล่วงหน้า ฌ

สารบญั (ต่อ) หนา้ ๓.๑๘.๔ แนวทาง นการป ิ ัติ การคว คุม งู ชนและ การสลาย ูงชนที่สามารถกระทา ด้ ๓. ก การใชก้ าำ ลังจากเบา ปหาหนกั ตาม หลักสากล ๓.๑๙.๑ หลักการ ๓.๑๙.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. การใช้อาวธุ และเครื่องมือ ๓.๒๐.๑ หลักการ ๓.๒๐.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ๓. การใช้กาำ ลงั และอาวุธปน ๓.๒๑.๑ หลกั การ ๓.๒๑.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓. ปญั หาการปฏิบตั ิในการควบคมุ ูงชน ๓ ๓.๒๒.๑ แนวทางการ ริหารเหตกุ าร ์ ๓๓ ๓.๒๒.๑.๑ กร ีชมุ นมุ โดยสง ๓๓ ๓.๒๒.๑.๒ กร ีชมุ นมุ เกินกว่า ๓ ขอ เขตเสรีภาพตาม ก หมายรฐั ธรรมนู และ ิดก หมาย ๓. ๓ การใช้พลเรือนปฏิบัติงานตาำ รวจ ๓ แนวทางในการปฏิบัติของ ู้ช่วย เจา้ พนักงานตาำ รวจ อาสาสมัคร ชว่ ยเหลือเจ้าหนา้ ที่ตาำ รวจตาำ รวจบ้าน ญ

(ต่อ) สารบัญ หนา้ ๓. ๓.๒๓.๑ หลกั การ ๓ ๓.๒๓.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓ ๓. ๓ ๓. ๓.๒๓.๒.๑ การจั โดยประชาชน ๓. ๓. ประมวลจริยธรรมและจรรยาบรรณ ๓ ๓. ของตำารวจ ๓.๒๔.๑ หลกั การ ๓.๒๔.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ จรรยาบรรณในการสอบสวน ๓.๒๕.๑ หลักการ ๓.๒๕.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ การรักษาความสงบเรียบรอ้ ยแก่ชมุ ชน ๓.๒๖.๑ หลักการ ๓.๒๖.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ การ มเ่ ลือกปฏิบัติในการบังคับใช้ก หมาย ๓.๒๗.๑ หลกั การ ๓.๒๗.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ การใหค้ วามคุ้มครองแกเ่ ดกและเยาวชน ๓.๒๘.๑ หลักการ ๓.๒๘.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ สิทธิมนุษยชนของสตรี ๓.๒๙.๑ หลักการ ๓.๒๙.๒ แนวทาง นการป ิ ตั ิ ฎ

สารบญั (ตอ่ ) หนา้ ๓.๓ สิทธิมนุษยชนของเหยือ่ ๓.๓๐.๑ หลกั การ ๓.๓๐.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ ๓.๓ สิทธิมนุษยชนของ ลู้ ีภ้ ยั และ บคุ คล รส้ ญั ชาติ ๓.๓๑.๑ หลกั การ ๓.๓๑.๒ แนวทาง นการป ิ ัติ บทสรุป บรรณานุกรม คณะทีป่ รึกษาจดั ทาข้อมูลคู่มอการป ิ ัติงาน ของเจ้าหน้าที่ตารวจตามหลักสิทธิมนุษยชน คณะทาำ งานจัดทาข้อมลู คู่มอการป ิ ัติงาน ของเจ้าหน้าที่ตารวจตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน คณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแหง่ ชาติ การรอ้ งเรียนเมือ่ กู ละเมิดสิทธิมนษุ ยชน กระบวนการตรวจสอบเรือ่ งรอ้ งเรียน อธิบายความหมายของเครือ่ งหมาย ฏ

คาำ นำา คมู่ ือการปฏิบตั ิงานของเจา้ หนา้ ทตี่ ำารวจตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน เล่มนี้ จัดทาข้นสาหรั เจ้าหน้าที่ตารวจ ช้เปนแนวทาง นการป ิ ัติงาน เพ่อ ห้สอดคล้องกั หลักสิทธิมนุษยชน โดยสานักงานค ะกรรมการ สิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ด้รั ความร่วมมอจากมหาวิทยาลัยมหิดล นการจดั ทาคู่มอดงั กล่าว คมู่ อเลม่ นี้ ดร้ ว รวมหลกั และก เก ต์ า่ ง ทเี่ กยี่ วขอ้ งกั ก หมาย ก ระเ ีย นด้านการคุ้มครองสิทธิเสรีภาพของ ุคคล ประกอ ด้วย ป ิ าสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน รัฐธรรมนู แห่งราชอา าจักร ทย ประมวลก หมายวิธีพิจาร าความอา าและก หมายอ่น รวมท้ัง ก หมายระหว่างประเทศ ่งจะทา ห้เจ้าหน้าที่ตารวจ ู้ป ิ ัติมีความรู้ ความเข้า จ และป ิ ัติหน้าที่ อยู่ นกรอ ของหลักสิทธิมนุษยชน ด้ เปนอย่างดี เน่องจากสิทธิมนุษยชน และศักดิศรีของความเปนมนุษย์ เปนสิ่งที่มนุษย์ทุกคนติดตัวมาตั้งแต่เกิด ดังน้ัน จงต้อง ด้รั การป ิ ัติ อย่างถูกต้องตามกรอ ของก หมายและกติกาที่เปนสากล อันเปน มาตรฐานทีแ่ ต่ละประเทศยอมรั จงสมควรมีเอกสารคู่มอรว รวมหลกั การ และแนวทางป ิ ัติที่สาคั ประกอ ด้วยการรักษาความสง เรีย ร้อย การ ม่เลอกป ิ ัติ นการ ังคั ช้ก หมาย การส สวน การสอ สวน การจั กุม การคุมขัง การ ช้กาลังและอาวุธปน การ ห้ความคุ้มครอง แก่เดกและเยาวชน สิทธิมนุษยชนของสตรี ู้ลี้ภยั และ คุ คล ร้สั ชาติ ล เพ่อ ห้เจ้าหน้าที่ ช้เปนแนวทาง นการป ิ ัติงาน ด้อย่างถกู ต้อง ฐ

คณะอนกุ รรมการปฏบิ ตั กิ ารยทุ ธศาสตรด์ า้ นสทิ ธใิ นกระบวนการ ยุติธรรม ด้ตระหนักเหนว่า การ ห้ความรู้ความเข้า จกั เจ้าหน้าที่ตารวจ ู้ป ิ ัติงานด้านการตรวจค้น จั กุม คว คุมและสอ สวน ่งเปนเร่อง กระท ต่อสิทธิเสรีภาพส่วน ุคคลโดยตรง ด้วยการจัดทาเปนเอกสารคู่มอ การป ิ ัติงาน จะทา ห้เกิดการเรียนรู้คว คู่ ปกั การลงมอป ิ ัติจริง ยอ่ มเปน ลดตี อ่ การป ิ ตั งิ านของเจา้ หนา้ ทตี่ ารวจ อนั เปนการชว่ ยคมุ้ ครอง สิทธิมนุษยชนเปรีย เสมอนการเดินทางโดยมีแ นที่และเขมทิศ ย่อมมั่น จ ด้ว่าจะ ม่เกิดความ ิดพลาดหรอหลงทาง จง ด้ขอรั การสนั สนุน ด้านง ประมา จากสานักงานค ะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ นการจัดพิมพ์เปนรูปเล่มเพ่อเ ยแพร่ และขอขอ คุ มหาวิทยาลัยมหิดล ตลอดจนค ะทางานทกุ ทา่ น ทรี่ ว่ มแรงรว่ ม จจดั ทาคมู่ อเลม่ นจี้ นสาเรจลงดว้ ยดี คณะอนกุ รรมการปฏบิ ตั กิ ารยทุ ธศาสตรด์ า้ นสทิ ธใิ นกระบวนการ ยุติธรรม หวังเปนอย่างยิ่งว่า เจ้าหน้าที่ตารวจ และ ู้ ังคั ช้ก หมาย ทีเ่ กีย่ วข้อง จะ ด้ประโยชน์จากคู่มอการป ิ ัติงานเล่มนี้ และ ช้เปนแนวทาง ป ิ ัติงาน เพ่อปกปองคุ้มครองสิทธิของ ุคคล และศักดิศรีของความ เปนมนุษย์ นด้านกระ วนการยุติธรรม ห้ ด้มาตรฐานที่เปนสากลต่อ ป อนง่ การจดั ทาคมู่ อการป ิ ตั งิ านเลม่ นี้หากมคี วาม ดิ พลาดหรอตกหลน่ ง่ อาจเกดิ ขน้ ด้ ค ะอนกุ รรมการป ิ ตั กิ ารยทุ ธศาสตรด์ า้ นสทิ ธิ นกระ วนการ ยุติธรรมขอน้อมรั คาแนะนา เพ่อปรั ปรงุ ห้สม ูร ์ยิ่งข้น นโอกาสต่อ ป พลตาำ รวจเอก วันชยั ศรีนวลนดั กรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ประธานค ะอนกุ รรมการป ิ ัติการยุทธศาสตร์ ด้านสิทธิ นกระ วนการยตุ ิธรรม พ ษภาคม ๒๕๕๖ ฑ

คาำ ปราร คู่มอการป ิ ตั ิงานของเจ้าหน้าทีต่ ารวจตามหลกั สิทธิมนษุ ยชนเลม่ น้ี เขียนข้นมาตามเจตนารม ์ของสานักงานค ะกรรมการสิทธิมนุษยชน แห่งชาติรวมท้ังเจตนารม ์ของ ู้เข้าร่วมประชุมสัมมนาเพ่อรั ง ความคิดเหน นการจัดทาคู่มอเล่มนี้ทุกภาคส่วน เม่อวันที่ ๒๔ มิถุนายน ๒๕๕๔ และอีกคร้งั หน่งเม่อวันท่ี ๒๘ มกราคม ๒๕๕๖ ท่ี ่านมา ท่มี ่งุ หวัง ทจ่ี ะ หเ้ ปนคมู่ อ นการป ิ ตั งิ าน ของเจ้าหน้าที่ตารวจ ที่สามารถป ิ ตั ิหน้าที่ ด้อย่างถูกต้อง เที่ยงธรรมและที่สาคั คอ จะต้อง ม่ละเมิดสิทธิมนุษยชน ของประชาชน คู่มอเล่มนี้เขียนข้น นลักษ ะของการ ูร าการองค์ความรู้ นด้านต่าง ที่ต้องอาศัยหลักการ ปรัช า แนวความคิดและท ษ ี ทางด้านสิทธิมนุษยชนเปนพ้นฐานที่สาคั นวกเข้ากั หลักก หมาย ต่าง เช่น รัฐธรรมนู แห่งราชอา าจักร ทย ประมวลก หมายอา า ประมวลก หมายวิธีพิจาร าความอา า พระราช ั ัติ ระเ ีย ต่าง ที่เกี่ยวข้อง เหล่านี้ รวม ปถงคาสอน คา รรยาย คาอธิ าย ข้อสังเกต หลักการและแนวทางป ิ ัติ ของ ู้ทรงคุ วุฒิต่าง ที่ ด้ อ้างอิง ว้ น รร านุกรม และนอกจากนั้นยัง นวกเข้ากั หลักการ ป ิ ัติงานที่แท้จริงของเจ้าหน้าที่ตารวจที่เปนการป ิ ัติงานที่สอดคล้อง หรอเปน ปตามหลักก หมายและ รรทัดฐานที่เปนแนวประเพ ีนิยม ทสี่ งั คมยอมรั อกี สว่ นหนง่ เพอ่ หค้ มู่ อเลม่ นมี้ คี วามสอดคลอ้ งและเหมาะสม กั การป ิ ัติงานของเจ้าหน้าทีต่ ารวจ นสงั คม ทย และสามารถทีจ่ ะป ิ ตั ิ ด้ นความเปนจริงมากทีส่ ุด ฒ

ภาพรวมของคู่มอเล่มนี้จะประกอ ปด้วยเน้อหาทีส่ าคั สามส่วน ด้วยกนั ดงั นี้ ส่วนทหนง เปนเร่องเกี่ยวกั ความรู้พ้นฐานเกี่ยวกั สิทธิมนุษยชน และหลกั การสิทธิมนษุ ยชนที่เปนสากลที่ประเทศส่วน ห ่ ห้การยอมรั ส่วนทสอง เปนเร่องเกี่ยวกั มาตรฐานสิทธิมนุษยชนสากล สาหรั เจ้าหน้าที่ตารวจและ ู้ ังคั ช้ก หมาย เปนการสร้างความร้คู วามเข้า จ และเปนความพยายามท่ีจะ ห้เจ้าหน้าท่ีตารวจป ิ ัติตามมาตรฐาน สิทธิมนุษยชนต่อ ุคคลที่มีสถานภาพและอยู่ นสถานการ ์ที่แตกต่างกัน รวมท้ัง ห้เจ้าหน้าที่ตารวจ ด้เข้า จและตระหนักถงจริยธรรมและ จรรยา รร ของตารวจ รวม ปถงการ ห้ความคุ้มครองแก่เดกและเยาวชน สิทธิมนุษยชนของสตรี สิทธิมนุษยชนของเหย่อสิทธิมนุษยชนของ ู้ลี้ภัย และ ุคคล ร้สั ชาติเหล่านี้ อีกส่วนหนง่ ด้วย ส่วนทสาม เปนเรอ่ งเกีย่ วกั แนวทาง นการป ิ ตั งิ านของเจ้าหน้าที่ ตารวจ นดา้ นตา่ ง ตามหลกั สทิ ธมิ นษุ ยชน รวม ปถง ู้ งั คั ชก้ หมายอน่ เช่น ู้ช่วยเจ้าพนักงานตารวจ อาสาสมัครที่ช่วยเหลอเจ้าพนักงานตารวจ ตารวจ ้าน เหล่านี้ ่งเปนการ ช้ความรู้ความเข้า จมาป ิ ัติงาน นแต่ละ ขั้นตอนอย่างถกู ต้องชอ ธรรมและ ม่ละเมิดสิทธิมนษุ ยชนดงั กล่าว ที่สาคั นคู่มอเล่มนี้ยัง ด้พยายามเพิ่มเติม นเร่องของข้อควรระวัง แนวทางป ิ ัติ รวมท้ังแนวคาพิพากษาศาล ีกาที่สาคั ที่สามารถที่ จะเปนแนวทาง นการป ิ ัติงานของเจ้าหน้าที่ตารวจเพ่อมิ ห้ละเมิดสิทธิ ของประชาชนดงั กล่าวมาแล้วอีกส่วนหนง่ ด้วย ณ

จงหวังเปนอย่างยิ่งว่าคู่มอเล่มนี้จะเปนประโยชน์ต่อเจ้าหน้าที่ตารวจ และ ู้ งั คั ชก้ หมาย จะ ด้ ชเ้ ปนแนวทาง นการป ิ ตั งิ านหรอป ิ ตั หิ นา้ ที่ ด้อย่างถูกต้อง ชอ ธรรมและ ม่ละเมิดสิทธิมนุษยชนของคนท่ัว ป มหาวิทยาลยั มหิดล ด

อักษรย่อ และสั ลักษณ . หมายถง แนวคาพิพากษาศาล ีกาที่ ตร. สานักงานตารวจแห่งชาติ บก. กอง งั คั การ ระดั กอง ังคั การ บก.ตปพ. กอง งั คั การตารวจสายตรวจและป ิ ตั กิ าร พิเศษ บก.น. กอง งั คั การตารวจนคร าล ป.อ. ประมวลก หมายอา า ป.วิ.อ. ประมวลก หมายวธิ พี จิ าร าความอา า บ. เหตุการณ์ ู้ ั ชาการเหตุการ ์ บก. ู้ งั คั การ ระดั ู้ ังคั การ บช. ู้ ั ชาการ ระดั ู้ ั ชาการ วจ. ู้ว่าราชการจงั หวดั พงส. พนักงานสอ สวน พ.ร.บ. พระราช ั ัติ ภ.จว. กอง ังคั การ ตารวจภูธรจงั หวดั ต

รอง บก. หมายถง รอง ู้ ังคั การ ระดั รอง ู้ ังคั การ รอง บช. รอง ู้ ั ชาการ ระดั รอง ู้ ั ชาการ ศปก. ศนู ย์ป ิ ตั ิการ ศปก.ตร. ศนู ย์ป ิ ัติการสานกั งานตารวจแห่งชาติ ศปก.สน. ศนู ย์ป ิ ตั ิการส่วนหน้า สภ. สถานีตารวจภูธร สน. สถานีตารวจนคร าล นร. สานักนายกรัฐมนตรี ! ข้อควรระวัง ρ ” ห้าม ช้ Υ ” กร ีภาวะฉุกเฉิน ความจาเปนเร่งด่วน Π Γ กร ีตวั อย่าง ” หมายเหตุ สิง่ ทีค่ วรคานงถง ข้อสงั เกต ถ

บคุ คลไร้สัญชาติ (ชาวต่างชาติ และบุคคลผู้ ไร้รฐั ) ท่ีเขา้ มาพํำานกั อยา่ งถูกกฎหมาย ย่อมไดร้ ับการคมุ้ ครอง ตามหลักสิทธิมนษุ ยชนในทุกประการ ยกเวน้ สทิ ธทิ างการเมืองบางประการ ท

ส่วนที่ ๑สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ความรแู้ ละหลกั กฎหมายเกีย่ วกบั การค้มุ ครองสิทธมิ นษุ ยชน 1

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน สว่ นที่ ความรู้และหลกั กฎหมาย เกีย่ วกับการคมุ้ ครอง สิทธิมนษุ ยชน . ความหมายและคาำ จำากั ความของสทิ ธมิ นุษยชน สทิ ธมิ นษุ ยชน หมายถง สทิ ธทิ มี่ ตี ามธรรมชาติ ่งติดตัวมนุษย์มาต้ังแต่เกิด โดยมีความเปนสากลและมีการรั รอง ว้ นป ิ าสากลว่าด้วยสิทธิมนษุ ยชน หรอกติกา อนุสั า ข้อตกลงต่าง ระหว่างประเทศด้านสิทธิมนุษยชน ที่ทั่วโลก ห้การยอมรั กรมคุ้มครอง สิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยตุ ิธรรม และศนู ย์วิจยั และพัฒนาอาช าวิทยา และกระ วนการยตุ ิธรรม มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ๒๕๕๒:๖ สว่ นความหมายตาม พระราช ั ตั คิ ะกรรมการสทิ ธมิ นษุ ยชน แห่งชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ น้ัน สิทธิมนุษยชน หมายถง ศักดิศรีของความ เปนมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพและความเสมอภาคของ ุคคลที่ ด้รั การรั รอง หรอคุ้มครองตามรฐั ธรรมนู แห่งราชอา าจกั ร ทย หรอตามก หมาย ทย หรอตามสนธิสั าทีป่ ระเทศ ทยมีพันธกร ีทีจ่ ะต้องป ิ ตั ิตาม 2

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . หลักการของสิทธิมนุษยชนสากล ( ) ตามป ิ าสากลว่าด้วยสิทธิมนษุ ยชน มีหลักการทีส่ าคั ดงั นี้ ๑.๒.๑ เปนสิทธิตามธรรมชาติที่ติดตัวมนุษย์มาตั้งแต่เกิด มนุษย์ทกุ คนมีศักดิศรีประจาตวั ศักดิศรีความเปนมนษุ ย์นี้ ม่มี ครมอ ห้ - ศักดิศรีความเปนมนุษย์ คอ คุ ค่าของคน นฐานะที่ เขาเปนมนษุ ย์ - คุ ค่าของมนุษย์ แ ่งเปน ๒ ประเภท คอ นฐานะ การดารงตาแหน่งทางสังคม แตกต่างกัน กั นฐานะความเปนมนุษย์ เท่าเทียมกนั - การกาหนดคุ คา่ ทแี่ ตกตา่ งกนั นามา ง่ การลดทอน คุ ค่าของความเปนมนุษย์ ๑.๒.๒ เปนสากลและ ม่สามารถถ่ายโอนกนั ด้ ๑.๒.๓ ม่สามารถแยกเปนส่วน ว่าสิทธิ ดมีความสาคั กว่า อีกสิทธิหนง่ ๑.๒.๔ ความเสมอภาคและห้ามการเลอกป ิ ัติ นฐานะ ทีเ่ ราเกิดมาเปนคนจะต้อง ด้รั การป ิ ัติอย่างเท่าเทียมกัน ๑.๒.๕ การมีส่วนร่วมและการเปนส่วนหน่งของสิทธิน้ัน คอ ประชาชนทกุ คนยอ่ มสามารถมสี ว่ นรว่ ม นการเขา้ ถงและ ดร้ ั ประโยชนจ์ าก สิทธิต่าง ด้ ๑.๒.๖ ตรวจสอ ด้และ ช้หลักนิติธรรม กล่าวคอ รัฐหรอ องค์กรมีหน้าที่ นการก่อ ห้เกิดสิทธิมนุษยชน ต้องดาเนินการ ห้เปน ป ตามหลักการสากล และประชาชนต้องสามารถเข้าถงกระ วนการยุติธรรม ด้โดยง่าย เปน ปตามหลักก หมายและมีความเท่าเทียมกัน ม่มี คร อยู่เหนอก หมาย 3

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน . ป ิ าสากลวา่ ว้ ยสทิ ธมิ นษุ ยชน ข้อ ๑ ทุกคนมีศักดิศรี สิทธิและเสรีภาพเท่าเทียมกันและต้อง ป ิ ัติต่อกนั ฉันท์พีน่ ้อง ข้อ ๒ ทุกคนมีสิทธิและเสรีภาพอย่างเท่าเทียมกัน โดย ม่ถูก เลอกป ิ ตั ิ ข้อ ๓ ทกุ คนมีสิทธิ นการมีชีวิตอยู่ และมีความมั่นคง ข้อ ๔ ห้าม ังคั คน ห้เปนทาส และห้ามค้าทาสทกุ รูปแ ข้อ ๕ หา้ มการทรมาน หรอการลงโทษทารุ โหดรา้ ย ดิ มนษุ ย์ ข้อ ๖ สิทธิการ ด้การยอมรั ว่าเปน ุคคลตามก หมาย ข้อ ๗ สิทธิ นการ ด้รั ความคุ้มครองตามก หมายอย่าง เท่าเทียมกัน ข้อ ๘ สิทธิ นการ ด้รั การเยียวยาจากศาล ข้อ ๙ ห้ามการจั กมุ คมุ ขงั หรอเนรเทศโดยพลการ ข้อ ๑๐ สิทธิ นการ ด้รั การพิจาร าคดีอย่างเปนธรรมและ เปดเ ย ข้อ ๑๑ สทิ ธิ นการ ดร้ ั การสนั นษิ ฐานวา่ รสิ ทุ ธกิ อ่ นศาลตดั สนิ และตอ้ งมกี หมายกาหนดวา่ การกระทานน้ั เปนความ ดิ ข้อ ๑๒ ห้ามร กวนความเปนอยู่ส่วนตัว ครอ ครัว เคหสถาน การติดต่อส่อสาร รวมทั้งห้ามทาลายช่อเสียงและ เกียรติยศ ข้อ ๑๓ เสรีภาพ นการเดินทางและการเลอกถิ่นที่อยู่ นประเทศ รวมทง้ั การออกนอกประเทศหรอกลั เขา้ ประเทศโดยเสรี ข้อ ๑๔ สทิ ธิ นการลภี้ ยั ปประเทศอน่ เพอ่ หพ้ น้ จากการถกู ประหตั ประหาร ข้อ ๑๕ สิทธิ นการ ด้รั สั ชาติและการเปลีย่ นสั ชาติ 4

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ข้อ ๑๖ สิทธิ นการเลอกคู่ครองและสร้างครอ ครัว ข้อ ๑๗ สิทธิ นการเปนเจ้าของทรัพย์สิน ข้อ ๑๘ เสรีภาพ นความคิด มโนธรรม ความเช่อ หรอการนั ถอ ศาสนา ข้อ ๑๙ เสรีภาพ นการแสดงความคิดเหนและแสดงออกรวมทั้ง การ ด้รั ข้อมูลข่าวสาร ข้อ ๒๐ สิทธิ นการชุมนุมและรวมกลุ่มโดยสง และห้าม ังคั เปนสมาชิกสมาคม ข้อ ๒๑ สิทธิที่จะมีส่วนร่วม นรัฐ าลท้ังทางตรง และโดย ่าน ู้แทนอย่างอิสระ และมีสิทธิเข้าถง ริการสาธาร ะ โดยเท่าเทียมกัน ข้อ ๒๒ สิทธิ นการ ด้รั ความมั่นคงทางสังคม และ ด้รั สิทธิ ทางเศรษฐกิจ สังคม และวัฒนธรรมโดยการกาหนด ระเ ีย และทรพั ยากรของประเทศตนเอง ข้อ ๒๓ สทิ ธิ นการมงี านทาตามทตี่ อ้ งการ และ ดร้ ั การประกนั การวา่ งงาน รวมทง้ั ดร้ ั คา่ ตอ แทนเทา่ กนั สาหรั งาน อย่างเดียวกนั และราย ด้ต้องพอแก่การดารงชีพสาหรั ตนเองและครอ ครัว ตลอดจนมีสิทธิก่อต้ังและเข้าร่วม สหภาพแรงงาน ข้อ ๒๔ สิทธิ นการพัก ่อนและมีเวลาพักจากการทางาน ข้อ ๒๕ สิทธิ นการ ด้รั มาตรฐานการครองชีพอย่างเพียงพอ ดร้ ั ปจจยั สี่ สวสั ดกิ ารสงั คมประกนั การวา่ งงาน เจ ปวย เปนหมา้ ย สู้ งู อายุ ตลอดจน คมุ้ ครองแม่ และเดกเปนพเิ ศษ ข้อ ๒๖ สิทธิ นการ ด้รั การศกษาอย่างเท่าเทียมกัน ข้อ ๒๗ สิทธิทีจ่ ะมีส่วนร่วม นวฒั นธรรมและชีวิตของ ชมุ ชน และ ด้รั การคุ้มครองทรพั ย์สินทางป า 5

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ข้อ ๒๘ สังคมต้องมีระเ ีย ท้ัง นประเทศและระหว่างประเทศ เพ่อ ห้ ุคคล ด้รั สิทธิและเสรีภาพตามป ิ านี้ ข้อ ๒๙ ุคคลย่อมมีหน้าที่ต่อชุมชน การ ห้สิทธิเสรีภาพจะต้อง เคารพ นสิทธิและเสรีภาพของ ู้อ่น ข้อ ๓๐ ห้ามมิ ห้รัฐ กลุ่มชน หรอ ุคคลกระทาการทาลายสิทธิ และเสรีภาพที่ ด้รั การรั รอง นป ิ านี้ กรมคุ้มครองสิทธิและเสรีภาพ กระทรวงยุติธรรม และศูนย์วิจัย และพัฒนาอาช าวิทยาและกระ วนการยุติธรรม มหาวิทยาลัย ธรรมศาสตร์ ๒๕๕๒ : ๑๙ . รั ธรรมนู ทย และกฎหมายต่าง ท่ีเกี่ยวข้อง กับการค้มุ ครองสิทธมิ นุษยชน . . สิทธิและเสรีภาพของประชาชนตามรั ธรรมนูญ แห่งราชอาณาจักร ทย พทุ ธศกั ราช . . . หมวด บททว่ั ป มาตรา ศักดิศรีความเปนมนุษย์ สิทธิ เสรีภาพ และความเสมอภาคของ คุ คล ย่อม ด้รั ความคุ้มครอง มาตรา ประชาชนชาว ทย ม่ว่าเหล่า กาเนิด เพศ หรอศาสนา ด ย่อมอยู่ นความคุ้มครองแห่งรัฐธรรมนู นี้ เสมอกนั 6

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . . . หมวด ๓ สทิ ธแิ ละเสรภี าพของชนชาว ทย สว่ นที ่ บททว่ั ป มาตรา การ ชอ้ านาจโดยองคก์ รของรฐั ทุกองค์กร ต้องคานงถงศักดิศรีความเปนมนุษย์สิทธิและเสรีภาพ ตาม ท ั ัติแห่งรัฐธรรมนู นี้ มาตรา สทิ ธแิ ละเสรภี าพทรี่ ฐั ธรรมนู นี้รั รอง ว้โดยชัดแจ้ง โดยปริยายหรอโดยคาวินิจฉัยของศาลรัฐธรรมนู ย่อม ด้รั ความคุ้มครองและ ูกพันรัฐสภา ค ะรัฐมนตรี ศาล รวมท้ัง องค์กรตามรัฐธรรมนู และหน่วยงานของรัฐโดยตรง นการตราก หมาย การ ช้ งั คั ก หมาย และการตีความก หมายทั้งปวง มาตรา คุ คลยอ่ มอา้ งศกั ดศิ รคี วามเปน มนุษย์หรอ ช้สิทธิและเสรีภาพของตน ด้เท่าที่ ม่ละเมิดสิทธิและเสรีภาพ ของ ุคคลอ่น ม่เปนป ิปกษ์ต่อรัฐธรรมนู หรอ ม่ขัดต่อศีลธรรมอันดี ของประชาชน ุคคล ่งถูกละเมิดสิทธิหรอเสรีภาพที่ รัฐธรรมนู นี้รั รอง ว้ สามารถยก ท ั ัติแห่งรัฐธรรมนู นี้เพ่อ ช้ สิทธิทางศาลหรอยกข้นเปนข้อต่อสู้คดี นศาล ด้ คุ คลยอ่ มสามารถ ชส้ ทิ ธทิ างศาลเพอ่ งั คั ห้รัฐต้องป ิ ัติตาม ท ั ัติ นหมวดนี้ ด้โดยตรง หากการ ช้สิทธิ และเสรีภาพ นเร่อง ดมีก หมาย ั ัติรายละเอียดแห่งการ ช้สิทธิ และเสรีภาพตามที่รัฐธรรมนู นี้รั รอง ว้แล้ว ห้การ ช้สิทธิและเสรีภาพ นเรอ่ งน้ันเปน ปตามทีก่ หมาย ั ตั ิ คุ คลยอ่ มมสี ทิ ธิ ดร้ ั การสง่ เสรมิ สนั สนนุ และช่วยเหลอจากรฐั นการ ช้สิทธิตามความ นหมวดนี้ 7

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน มาตรา การจากัดสิทธิและเสรีภาพ ของ ุคคลที่รัฐธรรมนู รั รอง ว้ จะกระทามิ ด้เว้นแต่โดยอาศัยอานาจ ตาม ท ั ัติแห่งก หมาย เฉพาะเพ่อการที่รัฐธรรมนู นี้กาหนด ว้และ เทา่ ทจี่ าเปน และจะกระท กระเทอนสาระสาคั แหง่ สทิ ธแิ ละเสรภี าพนนั้ มิ ด้ ก หมายตามวรรคหน่งต้องมี ล ช้ ังคั เปนการท่ัว ป และ ม่มุ่งหมาย ห้ ช้ ังคั แก่กร ี ดกร ีหน่งหรอแก่ ุคคล ด ุคคลหน่งเปนการเจาะจง ทั้งต้องระ ุ ท ั ัติแห่งรัฐธรรมนู ที่ ห้อานาจ นการตราก หมายนั้นด้วย ท ั ตั ิ นวรรคหน่งและวรรคสอง ห้นา มา ช้ ังคั กั ก ที่ออกโดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติแห่งก หมายด้วย โดยอนโุ ลม สว่ นที ่ ความเสมอภาค มาตรา ๓ คุ คลยอ่ มเสมอกนั นก หมาย และ ด้รั ความคุ้มครองตามก หมายเท่าเทียมกนั ชายและห ิงมีสิทธิเท่าเทียมกนั การเลอกป ิ ัติโดย ม่เปนธรรมต่อ ุคคล เพราะเหตุแห่งความแตกต่าง นเร่องถิ่นกาเนิด เช้อชาติ ภาษา เพศ อายุ ความพิการ สภาพทางกายหรอสุขภาพ สถานะของ ุคคล ฐานะทาง เศรษฐกจิ หรอสงั คม ความเชอ่ ทางศาสนา การศกษาอ รม หรอความคดิ เหน ทางการเมองอัน ม่ขัดต่อ ท ั ัติแห่งรฐั ธรรมนู จะกระทามิ ด้ มาตรการที่รัฐกาหนดข้นเพ่อขจัดอุปสรรค หรอส่งเสริม ห้ ุคคลสามารถ ช้สิทธิและเสรีภาพ ด้ เช่นเดียวกั ุคคลอ่น ย่อม ม่ถอเปนการเลอกป ิ ัติโดย ม่เปนธรรมตามวรรคสาม 8

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ มาตรา ๓ ุคคล ู้เปนทหาร ตารวจ ข้าราชการ เจ้าหน้าที่อ่นของรัฐ และพนักงานหรอลูกจ้างขององค์กรของรัฐ ย่อมมีสิทธิและเสรีภาพตามรัฐธรรมนู เช่นเดียวกั ุคคลทั่ว ป เว้นแต่ ที่จากัด ว้ นก หมายหรอก ที่ออกโดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติ แห่งก หมาย เฉพาะ นส่วนที่เกี่ยวกั การเมอง สมรรถภาพ วินัย หรอ จริยธรรม ๓ สว่ นที ่ ๓ สิทธิและเสรีภาพสว่ นบุคคล มาตรา ๓ ุคคลย่อมมีสิทธิและเสรีภาพ นชีวิตและร่างกาย การทรมาน ทารุ กรรม หรอการลงโทษด้วยวิธีการ โหดร้ายหรอ ร้มนุษยธรรม จะกระทามิ ด้ แต่การลงโทษตามคาพิพากษา ของศาลหรอตามที่ก หมาย ั ัติ ม่ถอว่าเปนการลงโทษด้วยวิธีการ โหดร้ายหรอ ร้มนษุ ยธรรมตามความ นวรรคนี้ การจั และการคุมขัง ุคคล จะกระทามิ ด้ เว้นแต่มีคาส่งั หรอหมายของศาลหรอมีเหตอุ ย่างอ่นตามทีก่ หมาย ั ัติ การคน้ ตวั คุ คลหรอการกระทา ดอนั กระท ตอ่ สทิ ธแิ ละเสรภี าพตามวรรคหนง่ จะกระทามิ ด้ เวน้ แตม่ เี หตตุ ามทกี่ หมาย ั ตั ิ นกร ีที่มีการกระทา ่งกระท ต่อสิทธิ และเสรีภาพตามวรรคหน่ง ู้เสียหาย พนักงานอัยการ หรอ ุคคลอ่น ด เพ่อประโยชน์ของ ู้เสียหาย มีสิทธิร้องต่อศาลเพ่อ ห้สั่งระงั หรอเพิกถอน การกระทาเช่นว่านั้น รวมท้ังจะกาหนดวิธีการตามสมควรหรอการเยียวยา ความเสียหายที่เกิดข้นด้วยก ด้ 9

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน มาตรา ๓๓ คุ คลยอ่ มมเี สรภี าพ นเคหสถาน คุ คลยอ่ ม ดร้ ั ความคมุ้ ครอง นการทจี่ ะอยอู่ าศยั และครอ ครองเคหสถาน โดยปกติสุข การเข้า ป นเคหสถานโดยปราศจากความ ยินยอมของ ู้ครอ ครอง หรอการตรวจค้นเคหสถานหรอ นที่รโหฐาน จะกระทามิ ด้ เว้นแต่มีคาสั่งหรอหมายของศาล หรอมีเหตุอย่างอ่นตามที่ ก หมาย ั ตั ิ มาตรา ๓ ุคคลย่อมมีเสรีภาพ นการ เดินทางและมีเสรีภาพ นการเลอกถิน่ ทีอ่ ยู่ภาย นราชอา าจกั ร การจากดั เสรภี าพตามวรรคหนง่ จะกระทามิ ด้ เว้นแต่โดยอาศยั อานาจตาม ท ั ตั ิแห่งก หมาย เฉพาะเพอ่ ความมน่ั คง ของรัฐ ความสง เรีย ร้อยหรอสวัสดิภาพของประชาชนการ ังเมอง หรอเพอ่ สวสั ดิภาพของ ู้เยาว์ การเนรเทศ ุคคล ู้มีสั ชาติ ทยออกนอก ราชอา าจักร หรอห้ามมิ ห้ ุคคล ู้มีสั ชาติ ทยเข้ามา นราชอา าจักร จะกระทามิ ด้ มาตรา ๓ สิทธิของ ุคคล นครอ ครัว เกียรติยศ ชอ่ เสียง ตลอดจนความเปนอยู่ส่วนตวั ย่อม ด้รั ความคุ้มครอง การกล่าวหรอ ขข่าวแพร่หลาย ่งข้อความ หรอภาพ ม่ว่าด้วยวิธี ด ปยังสาธาร ชน อันเปนการละเมิดหรอกระท ถง สิทธิของ ุคคล นครอ ครัว เกียรติยศ ช่อเสียง หรอความเปนอยู่ส่วนตัว จะกระทามิ ด้ เว้นแต่กร ีที่เปนประโยชน์ต่อสาธาร ะ ุคคลย่อมมีสิทธิ ด้รั ความคุ้มครองจากการแสวงประโยชน์โดยมิชอ จากข้อมูลส่วน ุคคล ที่เกี่ยวกั ตน ทั้งนี้ ตามที่ก หมาย ั ัติ 10

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ มาตรา ๓ ุคคลย่อมมีเสรีภาพ นการ สอ่ สารถงกันโดยทางที่ชอ ด้วยก หมาย การตรวจ การกกั หรอการเปดเ ยสงิ่ สอ่ สาร ที่ ุคคลมีติดต่อถงกัน รวมท้ังการกระทาด้วยประการอ่น ดเพ่อ ห้ล่วงรู้ถง ข้อความ นสิ่งส่อสารทั้งหลายที่ ุคคลมีติดต่อถงกัน จะกระทามิ ด้เว้นแต่ โดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติแห่งก หมาย เฉพาะเพ่อรักษาความมั่นคง ของรัฐ หรอเพ่อรกั ษาความสง เรีย ร้อยหรอศีลธรรมอนั ดีของประชาชน มาตรา ๓ ุคคลย่อมมีเสรีภาพ ริ ูร ์ นการถอศาสนา นิกายของศาสนา หรอลัทธินิยม นทางศาสนา และย่อมมี เสรีภาพ นการป ิ ัติตามศาสนธรรม ศาสน ั ัติ หรอป ิ ัติพิธีกรรม ตามความเช่อถอของตน เม่อ ม่เปนป ิปกษ์ต่อหน้าที่ของพลเมอง และ ม่เปนการขัดต่อความสง เรีย ร้อย หรอศีลธรรมอันดีของประชาชน นการ ช้เสรีภาพตามวรรคหน่ง ุคคล ย่อม ด้รั ความคุ้มครองมิ ห้รัฐกระทาการ ด อันเปนการรอนสิทธิหรอ เสียประโยชน์อันควรมีควร ด้ เพราะเหตุที่ถอศาสนา นิกายของศาสนา ลทั ธนิ ยิ ม นทางศาสนา หรอป ิ ตั ติ ามศาสนธรรม ศาสน ั ตั ิ หรอป ิ ตั ิ พิธีกรรมตามความเช่อถอ แตกต่างจาก คุ คลอ่น มาตรา ๓ การเก แ์ รงงานจะกระทามิ ด้ เว้นแต่โดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติแห่งก หมาย เฉพาะเพ่อประโยชน์ นการปองปดภัยพิ ัติสาธาร ะอันมีมาเปนการฉุกเฉิน หรอโดยอาศัย อานาจตาม ท ั ตั แิ หง่ ก หมาย ง่ หก้ ระทา ด้ นระหวา่ งเวลาทปี่ ระเทศ อยู่ นภาวะสงครามหรอการร หรอ นระหว่างเวลาทีม่ ีประกาศสถานการ ์ ฉกุ เฉินหรอประกาศ ช้ก อัยการศก 11

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน ส่วนที ่ สิทธิในกระบวนการยตุ ิธรรม มาตรา ๓ ุคคล ม่ต้องรั โทษอา า เว้นแต่ ด้กระทาการอันก หมายที่ ช้อยู่ นเวลาที่กระทาน้ัน ั ัติ เปนความ ิดและกาหนดโทษ ว้ และโทษที่จะลงแก่ ุคคลน้ันจะหนักกว่า โทษทีก่ าหนด ว้ นก หมายที่ ช้อยู่ นเวลาที่กระทาความ ิดมิ ด้ นคดีอา าต้องสันนิษฐาน ว้ก่อนว่า ู้ต้องหาหรอจาเลย ม่มีความ ิดก่อนมีคาพิพากษาอันถงที่สุดแสดงว่า ุคคล ด ด้กระทาความ ิด จะป ิ ัติต่อ ุคคลนั้นเสมอนเปน ู้กระทา ความ ิดมิ ด้ มาตรา คุ คลยอ่ มมสี ทิ ธิ นกระ วนการ ยุติธรรมดงั ต่อ ปนี้ ๑ สทิ ธเิ ขา้ ถงกระ วนการยตุ ธิ รรม ด้ โดยง่าย สะดวก รวดเรว และทั่วถง ๒ สทิ ธพิ น้ ฐาน นกระ วนพจิ าร า ่งอย่างน้อยต้องมีหลักประกันข้ันพ้นฐานเร่องการ ด้รั การพิจาร า โดยเปดเ ย การ ด้รั ทรา ข้อเทจจริงและตรวจเอกสารอย่างเพียงพอ การเสนอข้อเทจจริง ข้อโต้แย้ง และพยานหลักฐานของตน การคัดค้าน ู้พิพากษาหรอตลุ าการ การ ด้รั การพิจาร าโดย ู้พิพากษาหรอตุลาการ ทนี่ งั่ พจิ าร าคดคี ร องคค์ ะ และการ ดร้ ั ทรา เหตุ ลประกอ คาวนิ จิ ฉยั คาพิพากษา หรอคาสงั่ ๓ ุคคลย่อมมีสิทธิที่จะ ห้คดี ของตน ด้รั การพิจาร าอย่างถกู ต้อง รวดเรว และเปนธรรม ๔ เู้ สยี หาย ตู้ อ้ งหา โจทก์ จาเลย คู่กร ี ู้มีส่วน ด้เสีย หรอพยาน นคดี มีสิทธิ ด้รั การป ิ ัติที่เหมาะสม นการดาเนินการตามกระ วนการยุติธรรม รวมท้ังสิทธิ นการ ด้รั 12

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ การสอ สวนอย่างถูกต้อง รวดเรว เปนธรรม และการ ม่ ห้ถ้อยคา เปนป ิปกษ์ต่อตนเอง ๕ ู้เสียหาย ู้ต้องหา จาเลย และพยาน นคดอี า า มสี ทิ ธิ ดร้ ั ความคมุ้ ครอง และความชว่ ยเหลอทจี่ าเปน และเหมาะสมจากรัฐ ส่วนค่าตอ แทน ค่าทดแทน และค่า ช้จ่ายที่จาเปน ห้เปน ปตามทีก่ หมาย ั ตั ิ ๖ เดก เยาวชน สตรี ู้สูงอายุ หรอ ู้พิการหรอทุพพลภาพ ย่อมมีสิทธิ ด้รั ความคุ้มครอง นการ ดาเนินกระ วนพิจาร าคดีอย่างเหมาะสม และย่อมมีสิทธิ ด้รั การป ิ ัติ ที่เหมาะสม นคดีทีเ่ กี่ยวกั ความรุนแรงทางเพศ ๗ นคดอี า า ตู้ อ้ งหาหรอจาเลย มสี ทิ ธิ ดร้ ั การสอ สวนหรอการพจิ าร าคดที ถี่ กู ตอ้ ง รวดเรวและเปนธรรม โอกาส นการต่อสู้คดีอย่างเพียงพอ การตรวจสอ หรอ ด้รั ทรา พยาน หลักฐานตามสมควร การ ด้รั ความช่วยเหลอ นทางคดีจากทนายความ และการ ด้รั การปล่อยตวั ชวั่ คราว ๘ นคดีแพ่ง ุคคลมีสิทธิ ด้รั ความช่วยเหลอทางก หมายอย่างเหมาะสมจากรฐั ส่วนที่ เสรีภาพในการชุมนุมและ การสมาคม มาตรา ๓ ุคคลย่อมมีเสรีภาพ นการ ชมุ นุมโดยสง และปราศจากอาวุธ การจากัดเสรีภาพตามวรรคหน่งจะกระทา มิ ด้ เว้นแต่โดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติแห่งก หมายเฉพาะ นกร ี การชุมนุมสาธาร ะ และเพ่อคุ้มครองความสะดวกของประชาชนที่จะ ช้ 13

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนุษยชน ที่สาธาร ะ หรอเพ่อรักษาความสง เรีย ร้อย นระหว่างเวลาที่ประเทศ อยู่ นภาวะสงคราม หรอ นระหว่างเวลาที่มีประกาศสถานการ ์ฉุกเฉิน หรอประกาศ ช้ก อยั การศก มาตรา ุคคลย่อมมีเสรีภาพ นการ รวมกันเปนสมาคม สหภาพ สหพันธ์ สหกร ์กลุ่มเกษตรกร องค์การ เอกชน องค์การพฒั นาเอกชน หรอหมู่ค ะอน่ ขา้ ราชการและเจา้ หนา้ ทขี่ องรฐั ยอ่ มมเี สรภี าพ นการรวมกลุ่มเช่นเดียวกั ุคคลทว่ั ป แต่ท้ังนี้ต้อง ม่กระท ประสิทธิภาพ นการ รหิ ารราชการแ น่ ดนิ และความตอ่ เนอ่ ง นการจดั ทา รกิ ารสาธาร ะ ทั้งนี้ ตามที่ก หมาย ั ัติ การจากัดเสรีภาพตามวรรคหน่งและวรรค สอง จะกระทามิ ด้ เว้นแต่โดยอาศัยอานาจตาม ท ั ัติแห่งก หมาย เฉพาะเพ่อคุ้มครองประโยชน์ส่วนรวมของประชาชน เพ่อรักษาความสง เรีย ร้อยหรอศีลธรรมอนั ดีของประชาชน หรอเพอ่ ปองกนั มิ ห้มีการ กู ขาด ตัดตอน นทางเศรษฐกิจ . . ก หมายอืน่ ก หมายอ่น ม่ว่าจะเปนก หมายอา า ก หมายวิธีพิจาร า ความอา า พระราช ั ัติต่าง อย่างเช่นพระราช ั ัติคุ้มครอง เดก พระราช ั ัติคุ้มครอง ู้ถูกกระทาด้วยความรุนแรง นครอ ครัว พระราช ั ัติปองกันและปรา ปรามการค้ามนุษย์ เหล่านี้ ล้วนต้อง อาศัยหลักการและแนวทางจากรัฐธรรมนู นการ ห้ความคุ้มครอง สิทธิเสรีภาพของประชาชน คอเปนสิทธิที่ราษ รสามารถที่จะเรียกร้อง ห้รัฐและเจ้าพนักงานของรัฐละเว้นที่จะ ม่กล้ากรายสิทธิดังกล่าวนี้ โปรดดู หยุด แสงอุทัย ๒๕๕๕:๑๗๕ ดังน้ัน การกระทา ดกตามที่ 14

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ ก หมายรัฐธรรมนู ห้สิทธิเสรีภาพแก่ปวงชนชาว ทย ว้ ม่สามารถ ทีจ่ ะละเมิดหรอ จากดั สิทธิเสรีภาพดังกล่าวนั้น ด้ . . . ประมวลก หมายอาญา เปนก หมาย ที่ ั ัติ ว้เกี่ยวกั การกระทา ดเปนความ ิดทางอา า ่งถอเปน การละเมดิ สทิ ธขิ อง อู้ น่ อยา่ งหนง่ เชน่ กนั ดงั นน้ั นทกุ มาตราทเี่ ปนการกระทา ความ ิดตามประมวลก หมายนี้จงมีโทษคว คู่ ปด้วย ถอเปนการคุ้มครอง สิทธิมนุษยชนทีส่ อดคล้องกั ก หมายรฐั ธรรมนู เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ ก หมายลักษ ะอา า ร.ศ. ๑๒๗ ด้ประกาศ ช้มานานแล้วและ ด้มีการ แก้ ขเพิ่มเติมอยู่หลายแห่งกระจัดกระจายกันอยู่ จงเปนการสมควรที่จะ ด้ ชาระสะสาง และนาเข้ารูปเปนประมวลก หมายอา าเสีย นฉ ั เดียวกนั อน่ง ปราก ว่าหลักการ างอย่างและวิธีการลงโทษ างอยา่ งควรจะ ดป้ รั ปรงุ หส้ มกั กาลสมยั และแนวนยิ มของนานาประเทศ นสมัยปจจุ ันหลักเดิม างประการจงล้าสมัย สมควรจะ ด้ปรั ปรุงเสีย ห้สอดคล้องกั หลกั การปกครอง นระ อ ประชาธิป ตย . . . ประมวลก หมายวธิ พี จิ ารณาความอาญา เปนก หมายที่ ห้อานาจแก่เจ้าพนักงาน นการที่จะ ปละเมิดสิทธิของ ู้อ่น เพอ่ รกั ษาความสง เรีย ร้อยของส่วนรวม เช่น การจั การค้น การคว คมุ เปนต้น แต่เจ้าพนักงานนั้นก ม่สามารถจะดาเนินการเกินกว่าที่ก หมายนี้ ห้อานาจ ว้ ด้ เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ เน่องด้วยรัฐธรรมนู แห่งราชอา าจักร ทย มาตรา ๒๗๕ กาหนด ห้ สานักงานศาลยุติธรรมเปนหน่วยงานอิสระข้นตรงต่อประธานศาล ีกา และโดยที่พระราช ั ัติปรั ปรุงกระทรวง ท วง กรม พ.ศ. ๒๕๔๕ ด้กาหนด ห้สานักงานอัยการสูงสุดเปนส่วนราชการที่อยู่ น ังคั ั ชา 15

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนุษยชน ของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงยุติธรรม และสานักงานตารวจแห่งชาติ เปนส่วนราชการที่อยู่ น งั คั ั ชาของนายกรฐั มนตรี ดงั น้ัน สมควรแก้ ข เพิ่มเติมพระราช ั ัติ ห้ ช้ประมวลก หมายวิธีพิจาร าความอา า พุทธศักราช ๒๔๗๗ โดยกาหนดเพิ่มเติม ห้ประธานศาล ีกาและนายก รัฐมนตรีรักษาการ นส่วนที่เกี่ยวกั อานาจหน้าที่ของตน เพ่อ ห้สอดคล้อง กั สภาพการ ์ดังกล่าว จงจาเปนต้องตราพระราช ั ัตินี้ . . .๓ พระราชบญั ญตั ศิ าลเยาวชนและครอบครวั และวิธีพิจารณาคดีเยาวชนและครอบครัว พ.ศ. ๓ เปนก หมาย ที่ออกมาเพ่อคุ้มครองสิทธิเดกและเยาวชนโดยเฉพาะ ่งก หมายฉ ั นี้ ด้พยายามที่จะแก้ ขข้อ กพร่อง การละเมิดสิทธิเดกและเยาวชน ห้เกิดข้น น้อยทีส่ ดุ เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ โดยที่ปจจุ ัน ด้มีการแยกศาลยุติธรรมออกจากกระทรวงยุติธรรม โดยมีสานักงานศาลยุติธรรมเปนหน่วยธุรการของศาลยุติธรรมที่เปน อิสระและกรมพินิจและคุ้มครองเดกและเยาวชนเปนหน่วยงาน นสังกัด กระทรวงยุติธรรม สมควรปรั ปรุงก หมายว่าด้วยการจัดต้ังศาลเยาวชน และครอ ครัวและวิธีพิจาร าคดีเยาวชนและครอ ครัว ห้สอดคล้อง กั อานาจหน้าที่และโครงสร้าง หม่ ประกอ กั สมควรปรั ปรุง นส่วน ที่เกี่ยวกั การ ห้ความคุ้มครองสิทธิ สวัสดิภาพ และวิธีป ิ ัติต่อเดก เยาวชน สตรี และ ุคคล นครอ ครัว รวมทั้ง นส่วนของกระ วนการ พิจาร าคดีของศาลเยาวชนและครอ ครัว เพ่อ ห้สอดคล้องกั รัฐธรรมนู อนุสั าว่าด้วยสิทธิเดกและอนุสั าว่าด้วยการขจัด การเลอกป ิ ัติต่อสตรี นทุกรปู แ จงจาเปนต้องตราพระราช ั ตั ินี้ 16

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . . . พระราชบญั ญตั คิ มุ้ ครองเดก พ.ศ. เปนก หมายที่ ห้ความสาคั กั การสงเคราะห์ ส่งเสริมสวัสดิภาพ และส่งเสริมความประพ ติเดก ตลอดจนติดตาม ประเมิน ลการดาเนินการ นเรอ่ งดงั กล่าวอย่างเปนระ เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ โดยที่ประกาศของค ะป ิวัติ ฉ ั ที่ ๑๓๒ ลงวันที่ ๒๒ เมษายน พ.ศ. ๒๕๑๕ และประกาศของค ะป ิวตั ิ ฉ ั ที่ ๒๙๔ ลงวนั ที่ ๒๗ พ ศจิกายน พ.ศ. ๒๕๑๕ ช้ ังคั มาเปนเวลานาน สาระสาคั และรายละเอียดเกีย่ วกั วิธีการสงเคราะห์ คุ้มครองสวัสดิภาพ และส่งเสริมความประพ ติเดก ม่เหมาะสมกั สภาพสังคมปจจุ ัน สมควรกาหนดขั้นตอนและปรั ปรุง วิธีการป ิ ัติต่อเดก ห้เหมาะสมยิ่งข้น เพ่อ ห้เดก ด้รั การอุปการะเลี้ยงดู อ รมส่ังสอน และมีพัฒนาการที่เหมาะสม อันเปนการส่งเสริม ความมั่นคงของสถา ันครอ ครัว รวมทั้งปองกันมิ ห้เดกถูกทารุ กรรม ตกเปนเคร่องมอ นการแสวงหาประโยชน์โดยมิชอ หรอถูกเลอกป ิ ัติ โดย ม่เปนธรรม และสมควรปรั ปรุงวิธีการส่งเสริมความร่วมมอ นการ คุ้มครองเดกระหว่างหน่วยงานของรัฐและเอกชน ห้เหมาะสมยิ่งข้น เพ่อ ห้ สอดคลอ้ งกั รฐั ธรรมนู แหง่ ราชอา าจกั ร ทย แ นพฒั นาเศรษฐกจิ และสงั คม แห่งชาติ และอนสุ ั าว่าด้วยสิทธิเดก จงจาเปนต้องตราพระราช ั ตั ินี้ . . . พระราชบญั ญตั ิคมุ้ ครอง ู้ กู กระทำาดว้ ย ความรุนแรงในครอบครัว พ.ศ. เปนก หมายที่มุ่งประสงค์ ม่ ห้ เกิดความรุนแรง นครอ ครัว ่งหมายความรวมถงอันตรายแก่ร่างกาย จิต จ หรอสุขภาพ หรอกระทาโดยเจตนา นลักษ ะที่น่าจะก่อ ห้เกิด อันตรายแก่ร่างกาย จิต จ หรอสุขภาพของ ุคคล นครอ ครัว หรอ ังคั หรอ ช้อานาจครอ งา ิดคลองธรรม ห้ ุคคล นครอ ครัวต้องกระทาการ ม่กระทาการ หรอยอมรั การกระทาอย่างหน่งอย่าง ดโดยมิชอ 17

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ เนอ่ งจากป หาการแก้ ขการ ชค้ วามรนุ แรง นครอ ครวั มคี วามละเอยี ดออ่ น ั ้อนเกี่ยวพันกั ุคคล กล้ชิด มีลักษ ะพิเศษแตกต่างจากการทาร้าย ร่างกายระหว่าง ุคคลโดยท่ัว ป การ ช้มาตรการทางอา าตามประมวล ก หมายอา ามา ังคั กั การกระทาด้วยความรุนแรง นครอ ครัว จง ม่เหมาะสม เน่องจากก หมายอา ามีเจตนารม ์ที่จะลงโทษ ู้กระทา ความ ิดมากกว่าที่จะแก้ ข น ู ู้กระทา ิดหรอปกปองคุ้มครอง ู้ที่ถูก กระทาด้วยความรุนแรง นครอ ครัว ดังน้ัน การมีก หมายคุ้มครอง ู้ถูก กระทาด้วยความรุนแรง นครอ ครัว จงมีความเหมาะสมกว่าการ ช้ กระ วนการทางอา า เพราะสามารถกาหนดรูปแ วิธีการ และข้ันตอน ที่มีลักษ ะแตกต่างจากการดาเนินคดีอา าโดยทั่ว ป โดย ห้ ู้กระทา ความ ิดมีโอกาสกลั ตัวและยั ยั้งการกระทา ิด ้า รวมท้ังสามารถ รักษาความสัมพันธ์อันดี นครอ ครัว ว้ ด้ประกอ กั เดก เยาวชน และ ุคคล นครอ ครัวมีสิทธิ ด้รั ความคุ้มครองโดยรัฐจากการ ช้ ความรุนแรงและการป ิ ัติอัน ม่เปนธรรม จงจาเปนต้องตราพระราช- ั ัตินี้ . . . พระราชบัญญัติปองกันและปราบปราม การค้ามนุษย์ พ.ศ. เปนก หมายที่ถูก ั ัติข้นเพ่อปองกัน การละเมดิ สทิ ธมิ นษุ ยชน มว่ า่ จะเปนคน ทยหรอคนตา่ งดา้ วกตามทถี่ กู แสวงหา ลประโยชน์โดยมิชอ เช่น จากการค้าประเว ี จากส่อลามกอนาจาร หรอการแสวงหา ลประโยชน์ทางเพศ นรูปแ อ่น การนาคนมาเปนทาส เปนขอทาน เปนต้น และยังรวมถงการ ังคั ช้แรงงานหรอ ริการด้วย เหตุ ล นการประกาศ ช้พระราช ั ัติฉ ั นี้ คอ โดยที่พระราช ั ัติมาตรการ นการปองกันและปรา ปรามการค้า ู้ห ิง และเดก พ.ศ. ๒๕๔๐ ยงั มิ ดก้ าหนดลกั ษ ะความ ดิ หค้ รอ คลมุ การกระทา 18

สานักงานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ เพอ่ แสวงหาประโยชนโ์ ดยมชิ อ จาก คุ คลทมี่ ิ ดจ้ ากดั แตเ่ ฉพาะห งิ และเดก และกระทาด้วยวิธีการที่หลากหลายมากข้น เช่น การนา ุคคลเข้ามา ค้าประเว ี นหรอส่ง ปค้านอกราชอา าจักร ังคั ช้แรงงาน ริการ หรอขอทาน ังคั ตัดอวัยวะเพ่อการค้า หรอการแสวงหาประโยชน์ โดยมชิ อ ประการอน่ ง่ นปจจุ นั ดก้ ระทา นลกั ษ ะองคก์ รอาช ากรรม ข้ามชาติมากข้น ประกอ กั ประเทศ ทย ด้ลงนามอนสุ ั าสหประชาชาติ เพ่อต่อต้านอาช ากรรมข้ามชาติที่จัดต้ัง นลักษ ะองค์กร และพิธีสาร เพ่อปองกัน ปรา ปรามและลงโทษการค้ามนุษย์ โดยเฉพาะ ู้ห ิงและเดก เพิ่มเติมอนุสั าสหประชาชาติเพ่อต่อต้านอาช ากรรมข้ามชาติที่จัดตั้ง นลักษ ะองค์กร จงสมควรกาหนดลักษ ะความ ิด ห้ครอ คลุม การกระทาดังกล่าวเพ่อ ห้การปองกันและปรา ปรามการค้ามนุษย์ มีประสิทธิภาพยิ่งข้น สอดคล้องกั พันธกร ีของอนุสั าและพิธีสาร จัดต้ังกองทุนเพ่อปองกันและปรา ปรามการค้ามนุษย์ รวมทั้งปรั ปรุง การชว่ ยเหลอและคมุ้ ครองสวสั ดภิ าพ เู้ สยี หาย หเ้ หมาะสม ทงั้ นี้ เพอ่ ประโยชน์ สูงสุดของ ู้เสียหาย จงจาเปนต้องตราพระราช ั ัตินี้ . . . พระราชบัญญัติ หรือก กระทรวงอื่น เปนก หมายที่ระ ุรายละเอียดเฉพาะเร่อง แต่ทุกฉ ั ล้วนต้องสอดคล้อง และเปน ป นแนวทางตามทีร่ ฐั ธรรมนู ด้กาหนด ว้ทั้งสิ้น 19

ค่มอการปฏิบัติงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน การ ำาํ กดั เสรี าพตามวรรคหนง่ และวรรคสอง ะกระทํำามิได้ เวน้ แต่ ดยอา ัยอาำํ นา ตามบทบัญญตั ิ แห่งกฎหมายเ พาะเพ่อื คมุ้ ครอง ประ ยชนส่วนรวมของประชาชน เพอื่ รกั ษาความสงบเรยี บร้อย หรอื ีลธรรมอันดขี องประชาชน หรือเพ่ือปองกนั มิใหม้ กี ารผูกขาด ตัดตอนในทางเ รษฐกิ 20

สว่ นท่ี ๒สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนษุ ยชนแห่งชาติ มาตร านสิทธิมนษุ ยชนสากลสาำ หรบั เจ้าหน้าท่ตี าำ รวจและ ู้บังคบั ช้กฎหมาย 21

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลักสิทธิมนษุ ยชน สว่ นท่ี มาตร านสิทธิมนุษยชน สากลสาำ หรบั เจา้ หน้าท่ี ตาำ รวจ บู้ งั คบั ชก้ ฎหมาย มาตร านสิทธิมนุษยชน เปนมาตรฐานข้ันต่าที่แต่ละประเทศ ควรดาเนินการ ห้ ด้ หรอแต่ละประเทศจะกาหนดมาตรฐานที่สูงกว่าก ด้ และมาตรฐานดังกล่าวย่อมมี ล ูกพันกั ตัวแทนของประเทศ รวมท้ัง เจ้าหน้าที่ ู้ ังคั ช้ก หมายของประเทศเหล่านั้นด้วย ดังน้ัน เจ้าหน้าที่ ู้ ังคั ช้ก หมายจะต้องรู้ และ ช้มาตรฐานสิทธิมนุษยชนอย่างถูกต้อง และชอ ธรรม ice o the nite ation i h ommi ioner or man i ht . ประมวลกฎหมายและจริยธรรม . . หลกั การ สิทธิมนษุ ยชนเปนศกั ดิศรีที่ติดตวั มนษุ ย์มาต้ังแต่เกิด ง่ เจ้าหน้าที่ ู้ ังคั ช้ก หมาย จะต้องเคารพและป ิ ัติตามก หมายอยู่ตลอดเวลา เพอ่ ปกปองคุ้มครองศกั ดิศรีแห่งความเปนมนษุ ย์ 22

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ . . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ การเช่อ งและป ิ ัติตามคาส่ังของ ู้ ังคั ั ชา จะนามาสร้างความชอ ธรรม นการละเมิดต่อสิทธิมนษุ ยชน ม่ ด้ ๒ เจ้าหน้าที่ ู้ ังคั ช้ก หมายจะต้องมีความรู้ ความเข้า จ นเร่องอานาจตามก หมาย และข้อจากัดของอานาจดังกล่าว นั้นด้วย . การรกั ษาความสงบเรยี บรอ้ ย ายตร้ ะบอบประชาธปิ ตย . . หลกั การ ๑ ตารวจต้องปกปองคุ้มครอง รักษาความปลอดภัย นชีวิตและทรัพย์สินของประชาชน และต้องคุ้มครองสิทธิของ ุคคลท้ังปวง ด้วย ภาย ต้ข้อจากัดตาม ท ั ตั ิแห่งก หมาย ๒ การจากัดการ ช้สิทธิและเสรีภาพนั้น จะทา ด้ เท่าที่จาเปน เพ่อรักษา ว้ ่งการ ห้การยอมรั และเคารพ นสิทธิของ ู้อ่น และเปน ปอย่างสมเหตุสม ล . . แนวทางในการปฏิบัติ รักษาความเปนกลางทางการเมอง ป ิ ัติหน้าที่อย่างยุติธรรม โดย ม่เลอกป ิ ตั ิ และต้องรกั ษาความเปนระเ ีย เรีย ร้อยของสังคม ว้ 23

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน . การ ม่เลอื กป ิบัติ นการบังคบั ช้กฎหมาย .๓. หลกั การ มนุษย์ทุกคนเกิดมาโดยมีเสรีภาพ และความเท่าเทียมกัน ทั้ง นเร่องสิทธิและศักดิศรี ุคคลท้ังปวง มีความเท่าเทียมกันตามก หมาย และมีสิทธิ ด้รั การปกปองคุ้มครองตามก หมายอย่างเท่าเทียมกัน เว้นแต่ างกร ีที่มีการ ช้มาตรการพิเศษ างอย่าง เพ่อ ช้กั ุคคล ที่ต้อง ด้รั การป ิ ัติเปนพิเศษ แตกต่างจาก ุคคลปกติเช่น สตรี เดก และเยาวชน คนปวย คนชรา และ ุคคลอ่นที่ต้อง ด้รั การป ิ ัติเปนพิเศษ ตามมาตรฐานสิทธิมนุษยชน ม่ถอว่าเปนการเลอกป ิ ตั ิ .๓. แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ สรา้ งความคนุ้ เคยกั ชมุ ชน เชน่ การเขา้ รว่ มกจิ กรรม ของชมุ ชน รั งความต้องการ ข้อร้องเรียน และคาแนะนาของชมุ ชน ๒ ต้องมีจิตสานก ห้รั รู้ถงความสาคั ของการมี ความสัมพันธ์อันดีกั ประชาชน การที่ต้องมีความยุติธรรม และการ ังคั ช้ก หมายโดย ม่เลอกป ิ ตั ิ . การสบื สวนของเจ้าหนา้ ทตี่ ำารวจ . . หลักการ ๑ นการส สวนคดตี า่ ง นน้ั นอกจากเจา้ หนา้ ทตี่ ารวจ ต้องคานงถง ลแห่งคดีแล้ว ยังจะต้อง ห้ความสาคั กั สิทธิของพยาน เหย่อหรอ ู้ต้องสงสัยด้วย เช่น สิทธิ นความมั่นคงปลอดภัย ส่วน ุคคล 24

สานกั งานคณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแห่งชาติ ต้อง ม่ถูกแทรกแ งความเปนส่วนตัวโดยพลการ หรอการป ิ ัติที่เปนการ ย่ายีศักดิศรี เปนต้น ๒ ดังนั้น การกระทาของเจ้าหน้าที่ส สวนต่อเหย่อ หรอพยาน ต้องชอ ด้วยก หมาย เปนการป ิ ัติอย่างมีเมตตา ปราศจาก อคติ โดยต้องคานงเสมอว่า ุคคลย่อมเปน ู้ ริสุทธิจนกว่าจะถูกพิสูจน์ว่า มีความ ิด นการพิจาร าคดีอย่างยุติธรรม . . แนวทางในการปฏิบตั ิ ๑ ก่อนจะเริ่มการส สวนคดี ด ห้ถามตัวเองว่า ถูกก หมายหรอ ม่ นา ป ช้ นศาล ด้ หม จาเปนหรอ ม่ และ เปนการกระทาที่เกินกว่าเหตหุ รอ ม่ ๒ ู้ ังคั ั ชาต้องมี ทลงโทษที่เข้มงวด สาหรั การกระทา ิดระเ ีย ข้อ งั คั หรอก หมายที่เกี่ยวข้องกั การส สวน . การจับกุม . . หลกั การ ๑ คุ คลย่อมมีสิทธิ นความมีเสรีภาพและความมนั่ คง ปลอดภัยของตนและเสรีภาพ นการเคล่อนย้าย จะต้อง ม่ถูกจั กุมหรอ คุมขงั โดยพลการ เว้นแต่เปน ปตามก หมาย ๒ เม่อ ุคคลถูกจั กุมแล้วจะต้อง ด้รั การแจ้งเหตุ แห่งการจั กุม ข้อกล่าวหา ตลอดจนสิทธิต่าง ของ ู้ถูกจั นทันที ข ะเวลาทถี่ กู จั กมุ หา้ ม ี งั คั หร้ ั สารภาพ และจะตอ้ งแจง้ หค้ รอ ครวั ของ ู้ถกู คมุ ขงั ทรา โดยทันที นเรอ่ งการถูกจั กุมและสถานทีค่ มุ ขัง 25

ค่มอการปฏิบตั ิงานของเ ้าหน้าทตารว ตามหลกั สิทธิมนษุ ยชน . . แนวทางในการปฏิบตั ิ เจ้าหน้าที่ตารวจ ู้จั กุมจะต้องยด ท ั ัติแห่งก หมาย เปนหลัก ช้ความสุภาพ ละมุนละม่อม นการจั กุม จะ ช้อานาจ อย่างจริงจังกต่อเม่อ มีความจาเปนเท่าน้ัน และควรพก ันทกข้อความ แจ้งสิทธิของ ู้ถูกจั กุมติดตัว เพ่อจะสามารถแจ้ง ห้ ู้ถูกจั กุมทรา นทันทีที่คว คุมตัว ด้แล้ว และหาก ู้ถูกจั กุมต้องการ ช้สิทธินั้น จะต้อง ดาเนินการ ห้ตามทีก่ หมายกาหนด . การคุมขัง . . หลักการ ๑ ุคคลทั้งปวงที่ถูกริดรอนเสรีภาพ จะต้อง ด้รั การป ิ ัติอย่างมีมนุษยธรรมและเคารพศักดิศรี นความเปนมนุษย์ โดย ห้สันนิษฐาน ว้ก่อนว่า ุคคลที่ถูกกล่าวหาว่ากระทา ิดทางอา า เปน ู้ ริสุทธิ จนกว่าจะพิสูจน์ ด้ว่ากระทา ิด นการพิจาร าคดี อย่างยตุ ิธรรม ๒ ู้ถูกคุมขังต้อง ด้รั แจ้งถงเหตุ ล นการคุมขัง ต้อง ม่ถูกทรมานหรอ ด้รั การป ิ ัติอ่น ดที่โหดร้าย ร้มนุษยธรรม และต้องถูกคุมขัง นสถานที่ที่เปนที่รู้จักอย่างเปนทางการเท่าน้ัน โดยต้องแจ้งข้อมูลข่าวสาร ห้ครอ ครัวหรอตัวแทนทางก หมายของ ุคคล เหล่าน้ันทรา อย่างคร ถ้วน ๓ สถานทคี่ มุ ขงั เดกและเยาวชนจะตอ้ งแยกจาก ู้ ห ่ ู้ห ิงต้องแยกจาก ู้ชาย ู้ต้องหาต้องแยกจาก ู้ต้องโทษ สถานที่คุมขัง 26