คู่มือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง (หาดทราย)

คมู่ อื ศึกษาทรัพยากร ในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ งั สถาบันวิจัยและพฒั นาทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ั ง กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝ่ั ง กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม



















































































ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำ��ำ ฝัังตััวสีีดำำ� ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges Common Name black burrowing sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Siphonodictyon mucosum การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำำ�� สีีดำ�ำ เป็น็ ฟองน้ำำ��กลุ่�มฝัังตัวั ในหินิ ปููน ท่อ่ น้ำ��ำ ออกเป็็นท่่อยกตััวสููง พบฝัังตััวในซากปะการััง หาดทรายและหาดหินิ ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำำ��ปล่่องภููเขาไฟ Common Name Vocalno sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Spheciospongia solida การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ�สีีเทา ลำำ�ตััวฝัังตััวในพื้�้นทราย ท่่อน้ำ�ำ� ยก ตััวสููงขึ้�นจากพื้�้น ท่่อน้ำ�ำ�ออกรููปกรวยอยู่�่บนสุุด พบเจริิญขึ้้�นอยู่�่บนพื้้�นทรายตามหาดทรายทั้้�ง อ่่าวไทยและทะเลอันั ดามััน ค่มู อื ศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย 37

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำ�ำ� ลููกกอล์์ฟ Common Name Golf-ball sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Paratetilla bacca การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ รููปทรงกลม ท่อ่ น้ำำ�� เข้า้ รวมกันั เป็น็ หลุมุ คล้า้ ย ลููกกอล์ฟ์ ท่อ่ น้ำ�ำ�ออกอยู่บ�่ ริเิ วณฐานฟองน้ำ��ำ พบตาม หาดทรายและหาดหินิ ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามันั ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำำ�� ไฟ Common Name Fire sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Biemna fortis การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำำ��ฝัังตััวตามซอกหิิน มัักถููกตะกอนปกคลุุม มีีสีีน้ำ��ำ ตาล ท่อ่ น้ำ��ำ ออกสีีดำ�ำ หนามฟองน้ำ��ำ มีีขนาดใหญ่่ เมื่อ� สัมั ผัสั อาจก่อ่ ให้เ้ กิดิ อาการระคายเคือื ง พบเขต น้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ��ำ ลงของหาดทรายและหาดหินิ ของอ่า่ วไทย และทะเลอัันดามััน 38 คมู่ ือศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝ่ัง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำ��ำ ก้้อนหนามสีีส้้ม ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges Common Name Orange sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Stylissa sp. การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ�รููปทรงพุ่�มหนาม มองไม่่เห็็นท่่อน้ำ��ำ ออก เกาะอยู่่�บนก้้อนหิินหาดหิินและหาดทรายทั้้�ง อ่่าวไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำ��ำ ก้อ้ นหนามสีีดำำ� Common Name Bushy sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Echinodictyum conulosum การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ�สีีดำำ� รููปทรงพุ่�มหนาม มองไม่เ่ ห็น็ ท่่อน้ำ�ำ� ออก เกาะอยู่บ�่ นก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายทั้้ง� อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามััน คู่มือศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย 39

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำ��ำ ท่อ่ พุ่�มสีีแดง Common Name Flower sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Oceanapia sagittaria การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ ฝัังตัวั ในพื้น�้ ทราย สีีม่ว่ งแดง อวัยั วะสืบื พันั ธุ์� เป็็นพุ่�มกลมคล้้ายดอกไม้้ มีีก้้อนกลมอยู่่�ตรงกลาง แล้ว้ แตกแขนงออกในแนวรัศั มีีและมีีเยื่อ� หุ้�มอยู่�โ่ ดย รอบ พบหาดทรายและหาดหินิ ทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเล อันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำ�ำ�ก้้อนสีีส้ม้ แดง Common Name Red sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Mycale (Mycale) grandis การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ�รููปทรงเป็็นก้้อน สีีแดงส้ม้ ผิิวเรีียบ ท่อ่ น้ำำ�� ออกขนาดใหญ่ก่ ระจายอยู่่�ทั่ว� ก้อ้ น พบเกาะอยู่บ�่ น ซากปะการััง ซอกหิินก้้อนหิินตามหาดทรายและ หาดหิินทั้้ง� อ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน 40 คมู่ อื ศกึ ษาทรัพยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำำ�� ก้อ้ นสีีน้ำำ��ตาล ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges Common Name Brown borrowinng sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Cervicornia cuspidifera การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ ฝัังตััวในพื้�้นทราย รููปทรงก้้อน สีีน้ำ��ำ ตาล ผิิวฟองน้ำำ�� แข็็งเรีียบท่่อน้ำำ�� ออกอยู่�่ ส่่วนบนสุุด พบตามหาดทรายเขตน้ำ�ำ� ขึ้้�นน้ำ��ำ ลงทั้้�งอ่่าวไทยและ ทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำำ��เคลือื บสีีน้ำ�ำ�ตาล Common Name Purple brownish sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Neopetrosia exigua การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ� เคลืือบตามวััตถุุ บางส่่วนเจริิญขึ้้�นเป็็น แท่ง่ ในแนวตั้้ง� ท่อ่ น้ำ�ำ� ออกขนาดเล็ก็ พบเกาะอยู่�่ บนก้อ้ นหินิ ตามหาดทรายและหาดหินิ ทั้้ง� อ่า่ วไทย และทะเลอัันดามััน คู่มือศึกษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝงั่ : หาดทราย 41

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำ��ำ สาหร่า่ ยสีีเขีียว Common Name Green sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Haliclona (Gellius) cymaeformis การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำำ�� สีีเขีียวคืืบคลานบนวััตถุุเกาะติิด ภายในตััว ฟองน้ำ��ำ มีีสาหร่่ายแทรกอยู่�่ภายใน พบเกาะอยู่�่บน ก้้อนหิินเขตน้ำ�ำ� ขึ้้�นน้ำำ��ลงของหาดทรายและหาดหิิน ทั้้�งอ่า่ วไทยและทะเลอันั ดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำำ��ลููกพีีช Common Name Peach sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Stelletta clavosa การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ รููปทรงกลมขนาดเล็ก็ สีีน้ำ��ำ ตาลเข้ม้ ผิวิ ฟองน้ำ��ำ มีีหนามขนาดเล็ก็ แทงออกมา ท่อ่ น้ำ��ำ ออกอยู่�่ ส่ว่ นบน ตรงกลาง พบเกาะรวมกันั เป็น็ กลุ่�มบนก้อ้ นหินิ ตาม หาดทรายและหาดหินิ ที่ต่� ่อ่ เนื่่อ� งด้ว้ ยแนวปะการังั ฝั่�่งทะเลอัันดามััน 42 คู่มอื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝั่ง : หาดทราย

ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น�่ ฟองน้ำ�ำ� ยืดื หยุ่�นสีีดำำ� ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges Common Name Black sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Ircinia anomala การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ รููปทรงเป็น็ ก้อ้ น สีีน้ำ�ำ�ตาลดำำ� โครงร่า่ งร่า่ งกาย เป็็นเส้้นใยฟองน้ำ��ำ อย่่างเดีียว ท่่อน้ำ�ำ�ออกรวมอยู่�่ ส่ว่ นบน พบเกาะอยู่บ่� นก้อ้ นหินิ เขตน้ำ��ำ ขึ้้น� น้ำ��ำ ลงของ หาดทรายและหาดหิินทั้้ง� อ่่าวไทย ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำำ��ก้อ้ นสีีขาว Common Name White sponge ชื่่�อวิิทยาศาสตร์์ Dysidea arenaria การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ�ำ�รููปทรงเป็น็ ก้อ้ น ผิวิ ฟองน้ำ�ำ�เป็น็ เยื่อ� ใสและ หดตััวเมื่�อโผล่่พ้้นน้ำ��ำ ท่่อน้ำำ��ออกขนาดใหญ่่เห็็น ชััดเจน พบเกาะอยู่�่บนก้้อนหิินตามหาดทราย และหาดหิินทั้้�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามััน คู่มอื ศกึ ษาทรพั ยากรในระบบนเิ วศทางทะเลและชายฝัง่ : หาดทราย 43

ความหลากหลายทางชีวภาพในระบบนิเวศหาดหิน / ฟองน้ำ�ำ ทะเล: Sponges ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำ��ำ เปลี่�่ยนสีีสีีเหลืือง Common Name Yellow brownish sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Pseudoceratina purpurea การแพร่่กระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำำ�� เคลือื บหนาตามวัตั ถุุ บางครั้้ง� แตกกิ่ง� เป็น็ แท่ง่ แตกแขนงสีีเหลือื ง เมื่อ� ฟองน้ำ�ำ�ตายและสัมั ผัสั อากาศ สีีฟองน้ำำ��จะเปลี่�่ยนเป็็นสีีดำ�ำ ผิิวฟองน้ำำ�� ขรุุขระ พบ เกาะบนก้อ้ นหินิ ตามหาดหินิ และหาดทรายที่ต�่ ่อ่ เนื่่อ� ง ด้้วยแนวปะการังั ทั้้�งอ่า่ วไทยและทะเลอัันดามััน ชื่่อ� สามัญั /ชื่่อ� ท้อ้ งถิ่น่� ฟองน้ำ�ำ�ลููกบอล Common Name Ball sponge ชื่่อ� วิิทยาศาสตร์์ Tethya seychellensis การแพร่ก่ ระจาย/นิิเวศวิิทยา ฟองน้ำ��ำ รููปทรงกลม ผิวิ ขรุขุ ระ ท่อ่ น้ำ��ำ ออกอยู่�่ ส่ว่ นบน และมีีเยื่�อตั้�งขึ้�นล้้อมรอบ พบเกาะอยู่่�บนก้้อนหิิน ตามหาดทรายและหาดหิินทั้้�งอ่่าวไทยและทะเล อัันดามันั 44 คูม่ ือศึกษาทรัพยากรในระบบนิเวศทางทะเลและชายฝง่ั : หาดทราย