RoLD_inAction

6.2 การแกไ้ ขปญั หาความเหลื่อมลำ้ �ทางสงั คมและเศรษฐกจิปญั หาความยากจนและปัญหาความเหลือ่ มล้ำ�ขาดอำ�นาจตอ่ รองซ่ึงทำ�ให้ประชาชนจ�ำ ต้องยอมท�ำสัญญาทไี่ ม่เป็นธรรมนนั้ จำ�เป็นตอ้ งแกไ้ ขปัญหาที่ต้นทาง คือการสรา้ งความม่ังมใี ห้แกป่ ระชาชนนโยบายทผี่ กู ขาดท�ำ ใหค้ นในสงั คมกลมุ่ ใดกล่มุ หนง่ึ ได้ประโยชนจ์ ักต้องมีการกระจายตัวใหท้ กุฝา่ ยไดร้ ับส่วนแบง่ การจดั สรรทรัพยากรอยา่ งเหมาะสม ปัญหาที่มีมากและเป็นสาเหตุของการมีหนน้ี อกระบบโดยตรงคอื เร่อื งการศกึ ษาและการรักษาพยาบาล ซงึ่ อาจจะจ�ำ เป็นต้องพฒั นาสิทธิในเรอ่ื งการศกึ ษา (Right to Education) และสิทธิในทางสาธารณสขุ (Right to Health)รวมทัง้ สิทธอิ ื่นๆ เช่น สทิ ธใิ นการมที ี่อยอู่ าศยั (Right to Housing) หรือสทิ ธิในการมงี านที่ดี (Right to Decent Work) อนั เปน็ ทิศทางของการมีระบบรฐั สวัสดกิ ารทมี่ ีหลักประกนั รวมท้ังการส่งเสรมิ ศกั ยภาพชมุ ชนและสงั คมท่ีพ่งึ พากนั ได้ ให้เกิดเปน็ สังคมสวสั ดิการ ซึ่งจะทำ�ให้ความจ�ำ เป็นเรือ่ งหน้นี อกระบบน้ันลดลงไปโดยปรยิ าย ปญั หาความเหลือ่ มลำ�้ มีทง้ั เรือ่ งปัญหาในทางเศรษฐกิจ สังคม และการเมอื งนมี้ คี วามเช่อื มโยงกนั ดังน้ัน การแกไ้ ขปญั หาตอ้ งกระท�ำอยา่ งเป็นองคร์ วม เพื่อใหส้ ามารถแกไ้ ขปญั หาไดท้ ้ังระบบต่อไปทั้งนี้ การแกไ้ ขปัญหาความเหลอื่ มล้�ำ ทางสงั คมและเศรษฐกจิ ตอ้ งไมใ่ ชโ่ ดยการท�ำ โครงการประชานิยม ทผ่ี ่านมารัฐบาลแต่ละยคุ คิดโครงการหลายโครงการ ไม่วา่ จะเปน็ เรื่องของการประกันราคาผลผลิตทางการเกษตร หรอื โครงการเกยี่ วกบั สวัสดิการสังคมช่วยเหลือคนจนและผูด้ อ้ ยโอกาสในลกั ษณะต่างๆ ซึง่ เป็นสิง่ ที่ดแี ละประชาชนช่นื ชอบ แตโ่ ครงการจำ�นวนมาก ไม่ไดแ้ ก้ไขปัญหาท่ีตรงจุดแกป่ ระชาชน ท�ำ ใหป้ ระชาชนไม่สามารถช่วยเหลอื ตนเองได้อยา่ งแท้จริง และหลายโครงการกลับกลายเปน็ การกระตุ้นใหป้ ระชาชนต้องการใชเ้ งนิ โดยไมจ่ �ำ เป็น ส่งผลทำ�ให้วินยัทางการเงนิ ของประชาชนขาดหายไป ยิ่งไปกว่านั้น โครงการเกีย่ วกบั การพักหนี้และการล้างหน้ที ไ่ี ม่มปี ระสทิ ธิภาพ ไม่ยง่ั ยืน ทเี่ ปน็ โครงการประชานยิ มอีกแบบหน่งึ กอ็ าจจะแคช่ ่วยแกไ้ ขปญั หาระยะสัน้ และมีผลเพียงเล็กน้อย แต่อาจท�ำ ให้รัฐจำ�ตอ้ งแบกภาระน�ำ เงนิ ภาษขี องประชาชนมาใชอ้ ยา่ งไมเ่ หมาะสม และไมเ่ กดิ ผลผลติ เพื่อประโยชนม์ วลรวม ดงั นน้ั โครงการทไี่ ม่มคี วามยง่ั ยืนในลกั ษณะน้ีสมควรจะต้องถกู ทบทวนอยา่ งจรงิ จังด้วยกลมุ่ ที่ 2: INTEGRITY การปฏริ ูปหลักนติ ิธรรมอยา่ งเปน็ รปู ธรรม p 101 โครงการนำ�รอ่ งซง่ึ เปน็ ผลผลิตจากความคิดริเรม่ิ ของกลุ่มเครอื ขา่ ยผบู้ ริหารและผนู้ ำ�รุ่นใหม่ หลักสตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพือ่ การยุตธิ รรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน)

บรรณานกุ รมEconomist. 2013. Rural debt in Thailand Turning the tide. Vol. Sep 20th 2013.https://www.economist.com/blogs/schumpeter/2013/09/rural-debt-thailandASTVผู้จัดการออนไลน.์ 19 เมษายน 2558 . “นาโน ไฟแนนซ์”...ดจี ริง? เมอื่ ธุรกรรมมคี วามเสยี่ งสูง.http://www.manager.co.th/iBizChannel/ViewNews.aspx?NewsID=9580000044721กระทรวงการคลงั . 2558. เร่อื ง มาตรการสนับสนุนการเขา้ ถึงแหล่งเงนิ ทนุ ของประชาชนรายยอ่ ย (สนิ เช่ือนาโนไฟแนนซ)์ .https://www.mof.go.th/home/AnnualReport/58-07-01-NanoFinance.pdfกรุงเทพธรุ กิจ. 2 มนี าคม 2560. เปิดมาตรการแก้หนี้นอกระบบ.http://www.bangkokbiznews.com/news/detail/743033กลุ ธดิ า เด่นวิทยานันท์. 22 กันยายน 2559. ก้ยู มื แบบ “Peer-to-Peer lending” โอกาสหรอื ความเส่ยี ง.PricewaterhouseCoopers.https://www.pwc.com/th/en/pwc-thailand-blogs/blog-20160922.htmlฐานเศรษฐกิจ. 7 เมษายน 2560. ลดทนุ จดทะเบยี นนาโนไฟแนนซ์ หน้าใหม่เหลอื 10 ล้านคลังเสนอธปท.กลางปี/ธรุ กิจเสียงแตก.http://www.thansettakij.com/content/42376ไทยโพสต์. 23 พฤษภาคม 2553. คอลัมน์: จตั ุรสั ทว่ั ไทย: ดงขี้เหล็ก ออมสจั จะ สร้างชมุ ชนเขม้ แข็ง.http://www.ryt9.com/s/tpd/905396.ธนาคารแหง่ ประเทศไทย. 2559. รายงานภาวะเศรษฐกจิ ไทย ปี 2559.https://www.bot.or.th/Thai/MonetaryPolicy/EconomicConditions/AnnualReport/AnnualReport/Annual_Y59_T.pdfประชาชาตธิ รุ กิจออนไลน์. 6 มถิ นุ ายน 2559. “จอ่ ใช้ม.44 แกห้ นีน้ อกระบบ ตอ่ ไปเจา้ หนเ้ี ก็บดอกเบี้ยเกิน 15% ตอ่ ปีมีโทษตดิ คกุ ”.https://www.prachachat.net/news_detail.php?newsid=1465201674ปยิ ากร ชลวร และ ภคณี พงศพ์ ิโรดม. 1 เมษายน 2558. นาโนไฟแนนซ์ทางออกของหนนี้ อกระบบ?.EIC Analysis: SCB Economic Intelligence Center.https://www.scbeic.com/th/detail/product/1254p 102 การปฏิรปู หลักนติ ิธรรมอยา่ งเป็นรปู ธรรม กล่มุ ที่ 2: INTEGRITY โครงการนำ�ร่องซ่ึงเปน็ ผลผลิตจากความคดิ ริเริม่ ของกล่มุ เครอื ข่ายผู้บรหิ ารและผู้นำ�รนุ่ ใหม่ หลกั สูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพ่อื การยุตธิ รรมแหง่ ประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

โพสทูเดย์. 28 กุมภาพนั ธ์ 2559. \"ฟนิ เทค\" พลกิ โฉมบรกิ ารการเงิน.http://www.posttoday.com/analysis/report/418675มงิ่ สรรพ์ ขาวสะอาด และ ณฎั ฐภรณ์ เลี่ยมจรัสกุล (บรรณาธกิ าร). 2555. ชวี ิตคนไทยในสองทศวรรษของการพฒั นา.หนงั สอื ชุดส่อู นาคตไทย. แผนงานสร้างเสริมนโยบายสาธารณะท่ดี ี (นสธ.) เสนอต่อ ส�ำ นักงานกองทนุ สนบั สนุนการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.)http://tdri.or.th/wp-content/uploads/2014/09/KhonThai3-final.pdfศนู ยพ์ ยากรณ์เศรษฐกิจและธุรกิจ มหาวทิ ยาลยั หอการคา้ ไทย. เมษายน 2560.สถานภาพแรงงานไทย : ผู้มรี ายได้ต�่ำ กว่า 15,000 บาทhttps://www.thaichamber.org/th/news/view/53/สถาบนั พัฒนาองค์กรชมุ ชน. 25 ธันวาคม 2558. ชว่ ยเหลอื เก้อื กูล สหู่ ลักประกันความมัน่ คงของคนดงชเี้ หล็ก.http://www.codi.or.th/index.php/public-relations/news/14450-2015-12-25-03-42-14สถาบันวิจัยเพ่ือการพฒั นาประเทศไทย. 2551. โอกาสทีจ่ ะเขา้ ถึงแหลง่ สนิ เช่อื กบั การลดปญั หาความยากจน.รายงานทีดีอาร์ไอ ฉบบั ท่ี 63 เดอื นตุลาคม 2551.สถาบันวจิ ัยสังคม จุฬาลงกรณม์ หาวิทยาลัย. 23 กันยายน 2557. โครงการวจิ ยั เชงิ สำ�รวจสภาพปญั หาและผลกระทบจากปญั หาหน้นี อกระบบและการเขา้ ถึงความเป็นธรรม. เสนอต่อส�ำ นกั งานปลดั กระทรวงยตุ ิธรรมสำ�นกั กฎหมาย สำ�นกั งานเศรษฐกจิ การคลงั . กันยายน 2554.โครงการวิจยั เร่ืองการศกึ ษาแนวทางการใชม้ าตรการทางกฎหมายในการกำ�กับดูแลและแก้ไขปัญหาเจา้ หนี้นอกระบบ.http://www.fpo.go.th/e_research/ebook/pdf_file/1341904897.pdfส�ำ นกั งานสถิตแิ ห่งชาต.ิ 2560. การสำ�รวจภาวะเศรษฐกจิ และสังคมของครัวเรอื น พ.ศ. 2560.ส�ำ นักงานเศรษฐกิจการคลงั . 2558. โครงการวิจัยเรอ่ื งการพฒั นาแบบจำ�ลองจุลภาคเพ่อื ศึกษาบทบาทของหนค้ี รัวเรือนทม่ี ตี ่อความเหลือ่ มล้ำ�ของการกระจายรายไดใ้ นประเทศไทย.http://www.fpo.go.th/e_research/page3_new2.htmlสรุ างคร์ ตั น์ จ�ำ เนียรพล. 2558. หนนี้ อกระบบกับความเปน็ ธรรมทางสังคม. สถาบันวิจยั สงั คม จฬุ าลงกรณม์ หาวิทยาลัยอธิภทั ร มทุ ิตาเจรญิ และ คณะ. 2559. มองมาตรการภาครัฐและหนีค้ รวั เรอื นผา่ นข้อมูลเครดติ บโู ร. น�ำ เสนอในการสัมมนาทางวชิ าการประจ่าปี 2559 ธนาคารแห่งประเทศไทย.https://www.bot.or.th/Thai/ResearchAndPublications/DocLib_/Article30_08_59.pdfกลุ่มท่ี 1: TRANSPARENCY การปฏิรูปหลกั นิติธรรมอยา่ งเป็นรปู ธรรม p 103 โครงการนำ�รอ่ งซง่ึ เปน็ ผลผลติ จากความคดิ รเิ ร่ิมของกลุ่มเครือข่ายผ้บู ริหารและผูน้ ำ�ร่นุ ใหม่ หลักสูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพื่อการยตุ ิธรรมแห่งประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

p 104 การปฏริ ูปหลักนิติธรรมอยา่ งเปน็ รปู ธรรม กลุ่มท่ี 2: INTEGRITY โครงการนำ�รอ่ งซ่ึงเปน็ ผลผลติ จากความคิดริเร่ิมของกลมุ่ เครอื ขา่ ยผบู้ รหิ ารและผูน้ ำ�รุ่นใหม่ หลักสตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพ่อื การยุติธรรมแห่งประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

รายชือ่ คณะทำ�งานกลุ่ม INTEGRITY1. นางสาว กนกวรรณ เมฆโสภาวรรณกุล 11. พนั ต�ำ รวจโท วิชัย สุวรรณประเสริฐ ผ้อู �ำ นวยการ ส�ำ นักกลยทุ ธ์และวเิ คราะหส์ ถาบนั การเงิน ผบู้ ญั ชาการส�ำ นกั คดเี ทคโนโลยีและสารสนเทศ ธนาคารแหง่ ประเทศไทย กรมสอบสวนคดีพเิ ศษ (DSI)2. นาย กอ่ เขต จนั ทเลศิ ลกั ษณ์ 12. นาง ศษิ ฏศรี นาคะศิริ ผู้อำ�นวยการส�ำ นักข่าว ผอู้ ำ�นวยการฝา่ ยยทุ ธศาสตร์และวางแผน สถานโี ทรทัศนไ์ ทยพีบเี อส ส�ำ นกั งานคณะกรรมการกำ�กบั หลกั ทรพั ย์และตลาดหลักทรพั ย์3. ดร. คเณศ วังสไ์ พจิตร 13. นางสาว สกุ ญั ญา เวศย์วรตุ ม์ ผชู้ ่วย ดร.กอบศักดิ์ ภูตระกูล รฐั มนตรปี ระจ�ำ ส�ำ นักนายกรัฐมนตรี อยั การ สำ�นักนายกรัฐมนตรี ส�ำ นกั งานอยั การสูงสดุ4. รองศาสตราจารย์ ดร. ณฐั ชา ทวแี สงสกลุ ไทย 14. ดร. สนุ ทรียา เหมอื นพะวงศ์ ผู้ชว่ ยอธิการบดี ดา้ นยุทธศาสตร์และนวตั กรรม รองเลขานุการศาลฎีกา จฬุ าลงกรณ์มหาวิทยาลยั ศาลฎกี า5. นาย ธิปไตร แสละวงศ์ 15. ดร. สุพัณณดา เลาหชัย นกั วิจยั อาวุโส นักวเิ คราะหน์ โยบายและแผนช�ำ นาญการ สถาบนั วิจยั เพ่อื การพัฒนาประเทศไทย สำ�นักงานคณะกรรมการพฒั นาการเศรษฐกจิ และสังคมแหง่ ชาติ6. นาย นพพล ชกู ลนิ่ 16. ดร. สุภามาส ตรวี ศิ วเวทย์ ประธานเจ้าหน้าทบี่ รหิ าร กรรมการผจู้ ัดการใหญ่ RBS กรุ๊ป / บริษทั รเี ทล โซลชู ่นั ส์ จำ�กดั บริษทั ช. การชา่ ง จ�ำ กดั (มหาชน)7. พันโท ปณต แสงทับทิม 17. นาง อญั ชลี ชาลจี ันทร์ ผอู้ ำ�นวยการส�ำ นักบริหาร ผจู้ ัดการสว่ นงานกิจการองค์กร สถาบันเพ่อื การยตุ ิธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน) บริษัท ฮอนดา้ ออโตโมบิล (ประเทศไทย) จ�ำ กดั8. ดร. ปริมญดา ดวงรัตน์ 18. นาย อาชว์ วงศจ์ นิ ดาเวศย์ ทนายความหนุ้ สว่ น ผกู้ อ่ ตั้ง บรษิ ทั เบเคอร์ แอนด์ แม็คเคน็ ซี่ จํากัด Socialgiver9. ดร. รอยบุญ รศั มเี ทศ 19. พลอากาศตรี นายแพทย์ อิทธพร คณะเจรญิ รองผู้อำ�นวยการ รองเลขาธิการ สถาบนั สารสนเทศทรัพยากรน�ำ้ และการเกษตร(องคก์ ารมหาชน) แพทยสภาแห่งประเทศไทย10. นาย ราเมศ พรหมเยน็ ผู้อ�ำ นวยการ สถาบันพิพธิ ภัณฑก์ ารเรียนรู้แห่งชาติ สำ�นักนายกรัฐมนตรี



กล่มุ JUSTICEหลักนิตธิ รรมกบั การจดั การเทคโนโลยกี า้ วกระโดด

1 หลักการและเหตผุ ลทา่ มกลางความพยายามในระดบั นโยบายที่จะผลกั ดนั ประเทศไทยเข้าสยู่ ุค “ประเทศไทย 4.0”ซ่ึงมงุ่ หวังให้มกี ารขับเคล่ือนเศรษฐกจิ ด้วยนวัตกรรม และการน�ำ เทคโนโลยีทันสมยั มาช่วยพัฒนาประเทศนน้ั กระแสการเกิดขน้ึ ของสินคา้ และการให้บริการรูปแบบใหม่ทใ่ี ช้เทคโนโลยีมาสนบัสนนุ หรือท่ีปจั จบุ ันเรยี กกนั ท่ัวไปว่า “เทคโนโลยีก้าวกระโดด” (Disruptive Technology) ในภาคตา่ งๆไดเ้ กิดข้นึ มากมาย อาทิ ภาคการเงินที่เรยี กรวมกนั วา่ Fintech ภาคการซื้อขายสินค้าผ่านเวบ็ ไซต์ Alibaba และภาคการให้บริการผา่ นเวบ็ ไซต์หรือแอพพลิเคช่นั เช่น Airbnb, Uberเปน็ ตน้ เทคโนโลยีเหลา่ นไี้ ดเ้ ข้ามามบี ทบาทสำ�คัญในการขบั เคล่อื นการพฒั นาและอ�ำ นวยความสะดวกใหป้ ระชาชนในวิถขี องสังคมปัจจบุ นั ทั้งยังไดร้ ับความนิยมอยา่ งฉบั พลัน อนั เนอ่ื งมาจากความสามารถในการตอบสนองต่อความตอ้ งการของผบู้ รโิ ภคทเ่ี หนอื กว่าสินคา้ และการให้บรกิ ารแบบดั้งเดมิ

อยา่ งไรกด็ ี การเกดิ ข้นึ ของสินค้าและบริการรูปแบบใหมเ่ หลา่ นี้ ส่งผลกระทบอย่างรนุ แรงตอ่ ผู้ผลิตสินค้าและผ้ใู หบ้ รกิ ารแบบด้งั เดมิ ทง้ั ในเร่ืองของรายไดแ้ ละขีดความสามารถในการแขง่ ขันจนถึงขั้นทผ่ี ้ปู ระกอบการบางรายไมส่ ามารถแข่งขนั ในตลาดตอ่ ไปได้ ตวั อย่างเช่น ในกรณขี องสือ่ สง่ิ พมิ พ์ หรอื โทรทัศน์ ซ่งึ ได้รับผลกระทบจากเทคโนโลยีสารสนเทศแบบใหม่ผ่านสือ่ สังคม(Social Media) ดงั เหน็ ไดจ้ ากส่ิงพิมพห์ ลายฉบบั ไมว่ า่ จะเป็น นติ ยสารสกลุ ไทย ดิฉัน ซงึ่ อยู่ค่ชู าวไทยมาชา้ นาน กลบั ตอ้ งปดิ ตัวลงเพราะพฤตกิ รรมของผู้บริโภคทเี่ ปลีย่ นแปลงไป หรือในกรณขี องช่องทีวดี จิ ทิ ัลทสี่ ่วนใหญ่ประสบภาวะขาดทนุ หรือไม่อาจท�ำ กำ�ไรได้ เนือ่ งจากประชาชนจำ�นวนมาก โดยเฉพาะกลุ่มวัยรนุ่ และวัยทำ�งานได้เปลี่ยนพฤติกรรมการบรโิ ภคหันมาเสพสอ่ืผา่ นทางโทรศัพทม์ อื ถือสมารท์ โฟน มากกวา่ ผา่ นทางโทรทัศน์ นอกจากนี้ ยงั มีคนอกี กลุ่มหนง่ึ ซง่ึ มแี นวโน้มท่ีจะได้รบั ผลกระทบจากการเปล่ียนแปลงอยา่ งฉบั พลนั นด้ี ้วย กล่าวคือ ผใู้ ช้แรงงานทอ่ี ยู่ในห่วงโซ่การผลิตและการให้บรกิ ารในธรุ กิจทต่ี ้องปิดตวั ลง หรอื ตอ้ งสญู เสยี การจา้ งงานจากการน�ำเครอ่ื งจกั รและเทคโนโลยมี าใช้แทนท่ีแรงงานคน ซึง่ คนกลุม่ นีม้ ศี กั ยภาพจำ�กัดกว่าคนกลุม่ อ่ืนในการปรบั ตัวให้เข้าสตู่ ลาดงานทมี่ กี ารแขง่ ขนั สงู และตอ้ งการทกั ษะทันสมยั ดงั นั้น ความจ�ำ เปน็ในการเพม่ิ ศกั ยภาพของทรัพยากรมนุษย์และการสรา้ งตลาดงานรองรบั การเปลี่ยนแปลงทเ่ี กิดขน้ึ จากกระแสใหมจ่ งึ เปน็ อีกโจทยห์ นึง่ ของสงั คมที่สมควรได้รับการค�ำ นึงถึงกลุ่มท่ี 3: JUSTICE การปฏิรูปหลกั นิติธรรมอยา่ งเปน็ รปู ธรรม p 109 โครงการนำ�รอ่ งซ่ึงเป็นผลผลติ จากความคิดรเิ ร่ิมของกลุ่มเครอื ขา่ ยผบู้ รหิ ารและผู้นำ�รุน่ ใหม่ หลักสูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบันเพอ่ื การยตุ ิธรรมแหง่ ประเทศไทย (องค์การมหาชน)

การเปล่ียนแปลงอนั เน่อื งมาจากเทคโนโลยีกา้ วกระโดดน้ีไมใ่ ช่สิ่งท่ีมิอาจคาดหมายได้ หากแต่เปน็ สจั ธรรมของการเปลี่ยนแปลงอันเปน็ นริ นั ดร์ ซงึ่ ถา้ ภาครฐั ภาคธุรกิจและภาคประชาสงั คมไมส่ ามารถปรับตัวใหท้ ันกบั ความล�ำ้ หนา้ และความรวดเรว็ ของเทคโนโลยเี หล่านไ้ี ด้ จะก่อให้เกดิ ความขดั แย้งและปญั หาตา่ งๆ ตามมา ต้ังแตก่ ารต่อตา้ นจากผใู้ หบ้ รกิ ารรปู แบบด้ังเดิม การเกิดข้อกงั ขาเรื่องความชอบด้วยกฎหมายของบริการรปู แบบใหม่ ขอ้ หว่ งใยในเรอื่ งความปลอดภัยของการใช้บรกิ าร รวมไปถงึ ความกังวลเรือ่ งความไม่เท่าทนั ของกฎหมาย กฎ ระเบยี บ รวมทงั้ นโยบายของหนว่ ยงานภาครฐั ทีเ่ ก่ยี วขอ้ งอันนำ�มาซึ่งประเดน็ ที่นา่ สนใจวา่ จะทำ�การรบั มือกับเทคโนโลยีก้าวกระโดดท่สี ง่ ผลกระทบเชงิ นโยบายและกฎหมายปัจจุบัน รวมไปถงึประโยชนส์ าธารณะทีร่ ัฐมีหนา้ ทต่ี ้องคุ้มครองอยา่ งไรบา้ ง และจะทำ�อยา่ งไรเพ่ือให้เกิดสมดลุ ระหวา่ งการปกป้องประชาชนใหส้ ามารถใช้เทคโนโลยีอยา่ งปลอดภยัและในขณะเดยี วกนั กม็ มี าตรการก�ำ กับดแู ลทีย่ ดื หย่นุ เพยี งพอ ทจ่ี ะไม่เป็นอปุ สรรคต่อการพัฒนา เทคโนโลยีและนวตั กรรมท่ีจะเป็นประโยชนต์ ่อส่วนรวมในอนาคต

หลกั สูตรของสถาบนั เพอื่ การยตุ ิธรรมแหง่ ประเทศไทย ดา้ นหลักนิติธรรมและการพฒั นาแก่กลุ่มผู้บริหารและผนู้ ำ�รุ่นใหม่ (TIJ Executive Program on the Ruleof Law and Development- RoLD) มุ่งหวังให้เกิดการสร้างองคค์ วามรูเ้ ร่อื งหลกันิตธิ รรม และการประยุกต์ใช้หลักนิตธิ รรมเพ่อื เปน็ แนวทางในการแกไ้ ขปญั หาของสังคม ตลอดจนการขบั เคลื่อนการพฒั นาประเทศในทุกด้านอย่างเป็นธรรมและเป็นรูปธรรม ไดเ้ หน็ ความจ�ำ เป็นท่ีจะต้องศึกษาถงึ แนวทางการผสานหลักนิตธิ รรมมาใช้ในการจัดการเทคโนโลยกี า้ วกระโดด เพือ่ ไม่ให้กฎหมายเปน็ อุปสรรคปดิ ก้นั การพฒั นาและการสร้างสรรคน์ วตั กรรมซึง่ เปน็ พ้นื ฐานของประเทศไทย 4.0 หากแต่ใช้กฎหมายเป็นเคร่อื งมอื ในการน�ำ สังคมไปส่กู ารพฒั นาอยา่ งย่ังยนื ต่อไปโครงการศึกษาวจิ ยั นจี้ งึ เปน็ โอกาสที่เราจะไดน้ ำ�เอาหลักนติ ิธรรมมาช่วยแก้ปญั หาทงั้ น้ี วัตถปุ ระสงค์หลกั ของโครงการคอื การเสนอแนวทางการแกไ้ ขปญั หาทเ่ี หมาะสมกับประเทศไทยมากที่สุด โดยศึกษาจากสิง่ ท่ีเกิดข้ึนมาแลว้ ในต่างประเทศ ทงั้สภาพปัญหาทเี่ กิดขึ้นและแนวทางแกไ้ ขทปี่ ระเทศเหลา่ นัน้ น�ำ มาใช้ เพ่ือทีเ่ ราจะได้เรียนรแู้ ละถอดบทเรียนทเี่ หมาะสมมาใช้กับประเทศไทยกลมุ่ ที่ 3: JUSTICE การปฏิรปู หลักนติ ิธรรมอยา่ งเป็นรปู ธรรม p 111 โครงการนำ�ร่องซงึ่ เป็นผลผลติ จากความคดิ รเิ รม่ิ ของกลุ่มเครือขา่ ยผูบ้ รหิ ารและผูน้ ำ�รนุ่ ใหม่ หลักสูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพื่อการยตุ ธิ รรมแหง่ ประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

2 ประเดน็ ศึกษา ผูเ้ ขา้ รว่ มหลักสตู รได้น�ำ กรณขี อง Uber ซึ่งเปน็ รูปแบบใหมข่ องการให้บรกิ ารการเดินทาง ทอี่ ยู่ในข่ายของเทคโนโลยกี ้าวกระโดดมาเปน็ กรณีศกึ ษา เนอ่ื งจากเป็นสง่ิ ใกล้ตวั ทหี่ ลาย คนตอ้ งใชบ้ ริการในชวี ติ ประจ�ำ วนั และยงั เปน็ ประเด็นขดั แย้งปัจจบุ นั ทรี่ อการแกไ้ ขจาก ทุกภาคส่วน โดยประเด็นขดั แยง้ ดังกล่าวเกดิ จากปจั จัยหลายประการ ทัง้ ปัญหาการตอบ สนองตอ่ ความพึงพอใจของผู้บรโิ ภคในการเรียกใช้บริการรถยนตส์ าธารณะ หรอื แท็กซี่ ดังท่รี บั ร้กู นั อย่างกวา้ งขวางวา่ มักมกี ารปฏเิ สธผโู้ ดยสาร ด้วยเหตุผลต่างๆ ซึง่ หนว่ ยงาน ทรี่ บั เรอื่ งรอ้ งเรียนก็ไมม่ ปี ระสิทธิภาพในสายตาของประชาชน ทำ�ให้ไม่เกดิ การพัฒนา และปรับปรงุ ประสทิ ธิภาพในการให้บรกิ าร ดงั นน้ั การใหบ้ ริการการเดินทางในรปู แบบ ใหม่ เชน่ Uber จึงเกดิ ข้นึ และเขา้ มาแขง่ ขันเพ่อื ตอบสนองกบั ความต้องการของประชาชน อยา่ งไรก็ดี กฎหมาย ระเบยี บและวิธกี ารบรหิ ารจดั การที่ดีย่อมเป็นสง่ิ จำ�เปน็ เพือ่ ใหเ้ กดิ ความโปรง่ ใสและความเป็นธรรมตอ่ ทกุ ฝ่าย ทงั้ เม่อื มีกฎหมายและระเบยี บแล้ว ยังจะต้อง มีการบังคบั ใชก้ ฎหมายท่มี ปี ระสทิ ธภิ าพและการปฏิบัตทิ ่ดี ดี ว้ ย เพือ่ ให้บรรลุวตั ถุประสงค์ ในการจดั การกับปัญหา ท้งั ยังตอ้ งเอาประโยชนข์ องประชาชนเปน็ ท่ีต้งั เม่ือกฎหมาย เก่ียวกบั การขนส่งของประเทศไทยบัญญัตขิ นึ้ มาตง้ั แต่ปี พ.ศ. 2522 จึงอาจจะไมเ่ ท่าทัน กับยุคสมัยและไม่สอดรบั กับความต้องการของประชาชนอนั นำ�ไปสกู่ ารเกดิ Disruptive Technology ตา่ งๆ ขึน้p 112 การปฏริ ปู หลักนิตธิ รรมอย่างเปน็ รูปธรรม กลมุ่ ที่ 3: JUSTICE โครงการนำ�รอ่ งซึ่งเป็นผลผลติ จากความคดิ รเิ ร่ิมของกลุ่มเครือข่ายผบู้ รหิ ารและผู้นำ�รนุ่ ใหม่ หลักสูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพอื่ การยตุ ธิ รรมแห่งประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

3 แนวทางการดำ�เนนิ โครงการนอกจากผ้เู ข้าร่วมหลกั สตู รจะไดท้ �ำ การศกึ ษา รวบรวมวรรณกรรมทีเ่ ก่ียวขอ้ งแลว้ ยังได้ทำ�การจดั กิจกรรมเพอ่ื รบั ฟังข้อมูลและความคิดเห็นของผมู้ สี ่วนได้เสีย (stakeholders)จากหน่วยงานตา่ งๆ ท้ังภาครัฐ ภาคเอกชน ตลอดจนนกั วชิ าการ ดงั ต่อไปนี้3.1 การหารือกบั บริษทั UBER เม่อื วนั พฤหสั บดีท่ี 20 เมษายน 2560 ณ สถาบนั เพ่อื การยุติธรรมแห่งประเทศไทย3.2 การประชมุ ระดมความคดิ เหน็ จากกลุ่มผูเ้ ชย่ี วชาญ (Focus Group) หัวขอ้ “กฎหมายและการบริหารจัดการนวตั กรรมและเทคโนโลยีแบบ กา้ วกระโดด” เมื่อวันพฤหัสบดที ี่ 27 เมษายน 2560 ณ สถาบันเพือ่ การยุติธรรมแหง่ ประเทศไทย3.3 การหารือกบั ผแู้ ทนการค้าจากสถานเอกอคั รราชทูตสงิ คโปรป์ ระจำ� ประเทศไทย เมอื่ วนั ที่ 1พฤษภาคม 25603.4 การอภิปราย (Panel Discussion) หัวขอ้ Regulatory Sandbox for Disruptive Technologies and Services เมื่อวนั พฤหสั บดีท่ี 11 พฤษภาคม 2560 ณ สถาบนั เพือ่ การยุติธรรมแหง่ ประเทศไทย3.5 การประชุมผู้มสี ว่ นได้เสียเมื่อวันจนั ทรท์ ี่ 11 กรกฎาคม 2560 ณ สถาบนั เพอ่ื การยตุ ิธรรมแหง่ ประเทศไทย3.6 เวทีสาธารณะว่าด้วยหลกั นิตธิ รรมและการพฒั นาทย่ี ่งั ยืน เม่อื วนั จันทรท์ ่ี 17 กรกฎาคม 2560 ณ โรงแรมดสุ ติ ธานีกล่มุ ท่ี 3: JUSTICE การปฏริ ปู หลกั นติ ิธรรมอย่างเป็นรปู ธรรม p 113 โครงการนำ�รอ่ งซ่ึงเป็นผลผลิตจากความคดิ ริเริม่ ของกลุ่มเครือขา่ ยผูบ้ ริหารและผูน้ ำ�รุน่ ใหม่ หลกั สตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบันเพื่อการยตุ ิธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน)

ปัญหา และแนวคิดพื้นฐานในการจดั การกับปัญหา 44 หลักนติ ิธรรม หรือ Rule Of Law เป็นหลักสำ�คัญทไ่ี มไ่ ด้จำ�กัดอยูใ่ นบรบิ ทของกฎหมายเทา่ น้นั แตเ่ ปน็ ปัจจยั เชื่อมโยงทสี่ นบั สนนุ การพฒั นาท่ียง่ั ยนื ของประเทศในทกุ มติ ิ และใหป้ ระชาชน สามารถอยรู่ ว่ มกันในสังคมไดอ้ ย่างเปน็ ธรรม แนวคดิ เรื่องเศรษฐกิจแบ่งปนั (sharing economy) เปน็ แนวคิดทางเศรษฐกิจรูปแบบใหม่ท่ี สร้างมูลคา่ ทางเศรษฐกจิ จากการนำ�ทรพั ยากรท่มี ีอยู่แตไ่ มไ่ ดถ้ ูกนำ�มาใช้ประโยชน์สูงสุดมา ท�ำ ให้เกดิ การใช้งานในวงกว้างโดยการเชือ่ มโยงผู้ใหบ้ ริการ (เจา้ ของทรัพยากร) และผบู้ ริโภค ผ่านระบบออนไลน์ในการเชื่อมโยงผู้ให้บริการและผบู้ รโิ ภคเข้าดว้ ยกนั ซ่งึ ท�ำ ใหท้ ้ังผใู้ หแ้ ละผู้ ใชบ้ รกิ ารไดร้ ับความสะดวกสบายในการใชง้ าน อีกทง้ั ยงั ส่งเสริมใหเ้ กิดการพฒั นานวตั กรรม และรูปแบบธุรกิจทก่ี อ่ ใหเ้ กิดการเตบิ โตทางเศรษฐกจิ ซึง่ Uber เปน็ ตัวอยา่ งหนงึ่ ของการนำ� แนวคิดเรอ่ื งเศรษฐกจิ แบง่ ปนั น้ีมาใชใ้ นการดำ�เนนิ ธุรกิจ อยา่ งไรกต็ าม แม้ว่าธุรกิจในรปู แบบเศรษฐกจิ แบง่ ปันอาจจะกอ่ ใหเ้ กิดรายได้ตอ่ ผใู้ หบ้ ริการ ชว่ ย อ�ำ นวยความสะดวกและลดค่าใชจ้ ่ายบางสว่ นแก่ผ้บู ริโภค ผ้ปู ระกอบธรุ กจิ ดังกล่าวมกั ประสบ ปญั หากบั กฎหมาย กฎระเบยี บ และขอ้ บงั คับของหนว่ ยงานภาครฐั ต่าง ๆ ท่ยี งั ไม่รองรับหรือ ยงั มีเง่อื นไขบางประการทเ่ี ปน็ อุปสรรคตอ่ การประกอบธุรกจิ ในรปู แบบเศรษฐกิจแบง่ ปนั ใน กลมุ่ ธุรกจิ น้นั ๆ ส่งผลใหผ้ ู้ประกอบการธุรกจิ บางรายไมส่ ามารถดำ�เนินธรุ กิจตอ่ ไปได้ ใน ขณะทผี่ ูป้ ระกอบธุรกิจอกี ส่วนหน่งึ กเ็ ลือกทจ่ี ะด�ำ เนินธุรกจิ ต่อไปอยา่ งผิดกฎหมาย กอ่ ใหเ้ กิด ปัญหาระหว่างหนว่ ยงานก�ำ กบั ดแู ลของภาครฐั และผปู้ ระกอบธรุ กิจดงั กลา่ ว รวมไปถึงปญั หา ข้อขัดแย้งกับกล่มุ ผู้ประกอบธรุ กจิ แบบดงั้ เดมิ ท่ไี ด้รบั ผลกระทบจากกลุ่มผู้ประกอบธรุ กจิ ในรปู แบบเศรษฐกจิ แบง่ ปันอีกด้วย ทัง้ นี้ ประเด็นขดั แย้งระหวา่ งผปู้ ระกอบธรุ กิจเศรษฐกจิ แบ่งปนั กบั ผปู้ ระกอบธุรกจิ แบบดั้งเดิม อาจจ�ำ แนกได้ดังตอ่ ไปนี้p 114 การปฏริ ปู หลกั นติ ิธรรมอยา่ งเป็นรปู ธรรม กลุ่มที่ 3: JUSTICE โครงการนำ�ร่องซ่งึ เป็นผลผลิตจากความคดิ ริเริ่มของกลุ่มเครือขา่ ยผู้บรหิ ารและผูน้ ำ�รุ่นใหม่ หลกั สตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพอ่ื การยุติธรรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน)

4.1 การแข่งขันอย่างเสรีและเปน็ ธรรมในช่วงท่ีผ่านมาจะเหน็ ได้ว่าเกดิ ความขัดแย้งระหว่างกลุ่มผ้ปู ระกอบการแบบเศรษฐกิจแบง่ ปนัและผปู้ ระกอบการธุรกจิ แบบดั้งเดมิ โดยการด�ำ เนนิ การภายใต้เงอ่ื นไขและตน้ ทนุ ท่ตี า่ งกันถูกมองว่าทำ�ใหเ้ กิดการแขง่ ขันทไ่ี มเ่ ปน็ ธรรมต่อฝา่ ยใดฝ่ายหนง่ึ โดยเฉพาะการท่กี ลุม่ ผู้ประกอบการเศรษฐกจิ แบ่งปนั บางสว่ นสามารถประกอบธรุ กจิ ไดโ้ ดยไมม่ ตี น้ ทนุ ท่เี กิดจากข้อบงั คับภาครฐั เชน่ ต้นทุนการขอใบอนุญาต ตน้ ทุนการควบคมุ คณุ ภาพใหเ้ ปน็ ไปตามก�ำ หนด ฯลฯ จึงน�ำมาซง่ึ การระงบั การประกอบธรุ กจิ ของผู้ประกอบธุรกิจเศรษฐกจิ แบ่งปนั บางราย4.2 การควบคณุ คุณภาพการใหบ้ ริการและมาตรฐานความปลอดภยัการขอใบอนุญาตเนื่องจากบรษิ ัทผใู้ หบ้ ริการแพลตฟอร์ม (platform providers) เศรษฐกจิ แบ่งปนั ในประเทศไทยบางสว่ นนัน้ ด�ำ เนินธรุ กิจอยา่ งผิดกฎหมายหรือยังไม่มกี ฎหมายท่เี หมาะสมรองรบั การใหบ้ รกิ ารท่ีเกดิ ขนึ้ จงึ อาจจะยงั ไม่ผา่ นมาตรฐานความปลอดภยั ตามทก่ี ฎหมายกำ�หนด อาทิ การรบั สง่ผู้โดยสารด้วยรถยนต์ส่วนบคุ คล การให้บริการโดยไมม่ ีใบอนญุ าตหรอื ผา่ นการทดสอบตามกำ�หนด ซ่ึงการด�ำ เนินการในลักษณะนอี้ าจส่งผลกระทบต่อความน่าเชอื่ ถือของธุรกิจและท�ำ ให้ยากตอ่ การตรวจสอบโดยภาครฐั ในกรณที เ่ี กิดปัญหาระหวา่ งผูใ้ หบ้ ริการกับผู้ใช้บรกิ ารหรือในกรณที ี่เกดิ อุบตั เิ หตแุ ละความสญู เสยี ขน้ึ4.3 การเสยี ภาษเี พ่อื ประโยชนข์ องประเทศในปัจจุบนั บรษิ ทั ท่ปี ระกอบธุรกิจในรปู แบบเศรษฐกจิ แบ่งปนั รายใหญ่ในประเทศไทยสว่ นมากเปน็ บรษิ ัทตา่ งชาติทไ่ี ม่ไดท้ ำ�การจดทะเบียนในประเทศไทย บริษทั เศรษฐกจิ แบ่งปนั เหลา่นแี้ ละสมาชกิ ที่เปน็ ผใู้ ห้บรกิ ารจงึ ไม่ไดอ้ ยภู่ ายใตร้ ะบบภาษขี องประเทศ สง่ ผลใหเ้ กิดการสญูเสียรายได้ต่อประเทศกลมุ่ ท่ี 3: JUSTICE การปฏริ ูปหลักนิตธิ รรมอย่างเปน็ รูปธรรม p 115 โครงการนำ�ร่องซ่ึงเป็นผลผลติ จากความคิดริเริ่มของกลุม่ เครือขา่ ยผ้บู ริหารและผนู้ ำ�รุ่นใหม่ หลักสูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพื่อการยตุ ธิ รรมแหง่ ประเทศไทย (องค์การมหาชน)

5 ขอ้ เสนอแนะ และแนวทางการดำ�เนินงานต่อไป จากขอ้ ถกเถียงในปัจจบุ นั เก่ียวกบั แนวทางการกำ�กบั ดูแลเทคโนโลยีก้าวกระโดดท้งั หลายว่า จ�ำ เป็นหรอื ไมท่ เ่ี ทคโนโลยีเหลา่ นต้ี อ้ งไดร้ บั การกำ�กับดแู ล หรอื การก�ำ กบั ดแู ลจะส่งผลอย่างไร ต่อความคดิ ริเริ่มและแรงจงู ใจในการสรา้ งนวตั กรรมใหม่ๆในอนาคต ก่อให้เกดิ การเผชิญหน้า กนั มากขึ้นระหว่างผ้ปู ระกอบการในธรุ กจิ แบบเดิมๆ ทไ่ี มส่ ามารถปรบั ตวั ให้ทันกบั เทคโนโลยี คำ�ถามส�ำ คัญคอื กฎหมายทค่ี วรตอ้ งปรับปรงุ เพ่อื ให้ตอบสนองกบั ความเปลย่ี นแปลงนคี้ วรมี ลักษณะอยา่ งไร โดยเฉพาะอยา่ งยง่ิ การปรบั เปล่ยี นบทบาทของหน่วยงานภาครฐั ท่ีเดิมเป็นผู้ ก�ำ กบั ดูแลผู้ประกอบธุรกจิ โดยตรง แต่ปจั จบุ นั ได้มีคนกลางทีเ่ รียกว่า ผใู้ หบ้ รกิ ารแพลตฟอร์ม (Platform Providers) ซ่ึงทำ�หน้าทีเ่ ป็นตัวเชื่อมระหว่างผปู้ ระกอบธรุ กจิ กบั ผู้ใชง้ าน ซึง่ การอุบัติ ขึ้นของคนกลางนี้ท�ำ ให้เกดิ การเปล่ียนแปลงอยา่ งมาก โดยท�ำ ใหก้ ารจดั การกับปัญหาเกดิ ข้ึน ไดเ้ รว็ เม่อื เทยี บกบั ตอนที่ภาครัฐยังเป็นผ้คู วบคุมดูแลธุรกิจเองทัง้ หมด เพราะถ้าภาครัฐยงั ต้อง ดแู ลผูป้ ระกอบธรุ กิจต่อไป ภาครัฐอาจจะไมม่ ศี ักยภาพเพยี งพอท่ีจะควบคมุ ดแู ลธรุ กจิ ต่างๆ ให้ มปี ระสทิ ธิภาพในการให้บรกิ ารทดี่ ี การทภ่ี าครฐั เปลยี่ นมาก�ำ กับดแู ลผใู้ หบ้ ริการแพลตฟอรม์ และให้ผู้ให้บรกิ ารแพลตฟอรม์ เป็นผ้ดู ูแลสมาชิก(ธรุ กิจ)ตา่ งๆ แทน ท้งั แบบมืออาชีพและมือ สมคั รเล่น โดยผใู้ หบ้ ริการแพลตฟอร์มจะส่งข้อมูลกลบั เขา้ ภาครฐั จะท�ำ ใหก้ ารทำ�งานง่ายขน้ึ ทงั้ นี้ ภาครัฐเองก็ตอ้ งปรบั ตวั ในเรือ่ งการเก็บข้อมลู และใชเ้ ทคโนโลยีในการตรวจพบธรุ กจิ ที่ ไมถ่ ูกกฎหมายใหม้ ปี ระสทิ ธิภาพมากขน้ึ ซึ่งนา่ จะทำ�ใหภ้ าพรวมของการทำ�งานดีขึน้ ภาครัฐ เองกจ็ ะไดพ้ ฒั นาตวั เอง ผูใ้ ห้บรกิ ารแพลตฟอรม์ และผ้ใู หบ้ รกิ ารต่างๆ กจ็ ะพฒั นาเรือ่ งการใช้ เทคโนโลยแี ละคณุ ภาพในการใหบ้ รกิ าร รวมถึงความยุตธิ รรมในเรอ่ื งรายไดด้ ้วย ทง้ั นี้ มขี ้อ เสนอแนะในแตล่ ะประเด็นดงั ต่อไปนี้p 116 การปฏริ ูปหลักนติ ิธรรมอย่างเป็นรูปธรรม กล่มุ ที่ 3: JUSTICE โครงการนำ�ร่องซ่ึงเป็นผลผลิตจากความคดิ รเิ ริ่มของกลมุ่ เครอื ข่ายผู้บริหารและผู้นำ�รุน่ ใหม่ หลกั สูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบันเพอ่ื การยุตธิ รรมแหง่ ประเทศไทย (องค์การมหาชน)

5.1 การปรับเปล่ยี นและพฒั นาบทบาทหน้าท่ขี องหนว่ ยงานกำ�กบั ดแู ลภาครฐั(Regulators) ต่อผ้ใู หบ้ รกิ ารแพลตฟอร์ม (Platform Providers) และสมาชิกแพลตฟอร์ม (Members)หนว่ ยงานภาครัฐทีม่ หี น้าทก่ี �ำ กบั ดูแลการประกอบธรุ กิจในแตล่ ะกล่มุ ธุรกิจควรท�ำ หนา้ ท่กี �ำ กบัดูแลผู้ใหบ้ ริการแพลตฟอรม์ เปน็ หลัก และมอบหมายหนา้ ท่คี วามรบั ผดิ ชอบบางสว่ นให้แกผ่ ู้ใหบ้ รกิ ารแพลตฟอรม์ เปน็ ผดู้ ำ�เนนิ การเองในการกำ�กบั ดูแลสมาชิกภายในแพลตฟอร์ม การขอใบอนญุ าตหรอื การท�ำ เอกสาร บางรายการอาจปรับเปลี่ยนใหผ้ ้ใู หบ้ รกิ ารแพลตฟอร์มเป็นผ้ดู �ำ เนนิ การติดตอ่ หนว่ ยงานภาครัฐแทนการให้สมาชิกแพลตฟอรม์ แตล่ ะคนเป็นผู้ดำ�เนนิการเอง ตัวอย่างในตา่ งประเทศท่ีมกี ารดำ�เนนิ การในลกั ษณะน้ี เชน่ รฐั แคลฟิ อรเ์ นยี ประเทศสหรฐั อเมรกิ า ก�ำ หนดให้บรษิ ัทผใู้ หบ้ ริการแพลตฟอร์มรบั สง่ ผโู้ ดยสารเปน็ ผู้ขอใบอนุญาตในการประกอบธรุ กิจ (unified license) โดยท่ีสมาชกิ แพลตฟอรม์ แตล่ ะคนไม่จำ�เปน็ ตอ้ งยื่นขอใบอนญุ าตเอง หรอื เมืองแคนเบอร์รา ประเทศออสเตรเลยี กำ�หนดใหบ้ รษิ ทั ผู้ให้บริการแพลตฟอรม์ รับสง่ ผู้โดยสารมหี นา้ ที่ในการตรวจสอบประวัตขิ องสมาชกิ ว่าสามารถทำ�งานได้ตามกฎหมายหรอื ไม่บริษทั ผู้ใหบ้ ริการแพลตฟอร์ม หน่วยงานกำ�กบั ดูแลภาครัฐ บริษทั ผู้ให้บรกิ ารแพลตฟอร์ม สมาชกิ (Regulators) สมาชกิ สมาชิก สมาชิก สมาชิก บริษทั ผู้ให้บรกิ ารแพลตฟอรม์ สมาชกิ สมาชิก สมาชกิ สมาชกิกลมุ่ ที่ 3: JUSTICE การปฏิรปู หลักนติ ธิ รรมอย่างเป็นรูปธรรม p 117 โครงการนำ�รอ่ งซึ่งเป็นผลผลิตจากความคิดริเรม่ิ ของกลมุ่ เครอื ขา่ ยผู้บรหิ ารและผูน้ ำ�รุ่นใหม่ หลกั สตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพอ่ื การยตุ ธิ รรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน)

5.2 การสนับสนุนการพฒั นาแพลตฟอร์มของผ้ปู ระกอบธุรกิจ บรษิ ทั ทใี่ หบ้ ริการในรปู แบบเศรษฐกิจแบ่งปนั และบริษทั /สมาคมผู้ให้บริการด้งั เดิมท่ีจดทะเบียน จัดต้งั ในประเทศไทยควรได้รับการสนับสนนุ ให้ดำ�เนินการในรปู แบบของแพลตฟอรม์ ท่ที ันสมัย และมคี ณุ ภาพ โดยลงทนุ พฒั นาระบบการจัดการดแู ลสมาชิกหรอื ลูกจา้ งในรปู แบบท่ีสอดคลอ้ ง กับบรบิ ทของแต่ละกลุ่มธุรกิจ เป็นการพฒั นาบทบาทของสหกรณ์ สมาคม กลมุ่ ผปู้ ระกอบการ ในประเทศไทยใหม้ ีศกั ยภาพในการแข่งขันทดั เทียมกบั บรษิ ัทต่างชาติ ยกระดบั และเปลยี่ นแปลง บทบาทหน้าที่ของบริษัทผใู้ ห้บรกิ ารเป็นผใู้ ห้บรกิ ารแพลตฟอรม์ โดยให้สมาชกิ อยภู่ ายใต้การ ก�ำ กับดแู ลโดยตวั แพลตฟอรม์ ทั้งน้ี ภาครฐั อาจให้การสนับสนุนผา่ น เงนิ ทุน บุคลากร และ อ่ืนๆ สำ�หรับการพัฒนาแพลตฟอร์มดงั กลา่ ว 5.3 การจำ�แนกและกำ�หนดข้อบังคับสำ�หรับกลุ่มผู้ให้บริการแบบเต็มเวลา (Full-Time / Professional) และกลุ่มผใู้ ห้บรกิ ารเปน็ งานเสริม (Part-Time/Amateur) หน่วยงานภาครัฐทม่ี หี น้าทก่ี ำ�กับดแู ลการประกอบธรุ กจิ ในแต่ละกลมุ่ ธรุ กิจ อาทิ กรมการ ขนสง่ ทางบก กรมการทอ่ งเท่ียว ควรประสานงานรว่ มกับผู้เกยี่ วขอ้ งซ่งึ รวมถงึ ผูป้ ระกอบการ ธรุ กิจในรปู แบบเศรษฐกิจแบง่ ปนั เพือ่ ท�ำ การศึกษาและก�ำ หนดเกณฑ์การจำ�แนกผใู้ หบ้ ริการ ระหว่างผู้ให้บริการเป็นอาชพี หลกั (Full-Time/ Professional) กับผ้ใู ห้บริการเปน็ งานเสริม (Part-Time/ Amateur) โดยอาจใชอ้ ตั ราการใชง้ านทรพั ยากร (Utilization Rate) และเกณฑ์ อ่นื ๆ ในการจ�ำ แนก อาทิ 1. จำ�นวนชัว่ โมงงาน ต่อ วนั / สัปดาห์/ เดือน 2. จ�ำ นวนวนั ทเี่ กิดการใชพ้ น้ื ท่ี/ อปุ กรณ์ ต่อ เดือน/ ปี 3. เขตพื้นที่ทีไ่ ด้รบั อนญุ าตในการประกอบธุรกิจp 118 การปฏริ ูปหลักนิตธิ รรมอย่างเปน็ รปู ธรรม กลุม่ ท่ี 3: JUSTICE โครงการนำ�รอ่ งซ่ึงเปน็ ผลผลติ จากความคิดรเิ ร่มิ ของกลมุ่ เครือขา่ ยผ้บู ริหารและผู้นำ�รุ่นใหม่ หลกั สตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพื่อการยตุ ิธรรมแห่งประเทศไทย (องคก์ ารมหาชน)

Professional Amateur ผู้ใหบ้ ริการเต็มเวลา ผู้ให้บริการเปน็ งานเสริมไมจ่ ำ�กัดปรมิ าณ / ชว่ั โมงงาน จำ�กดั ปริมาณ / ชวั่ โมงงาน ขอใบอนุญาตแบบท่ัวไป ขอใบอนุญาตพิเศษ / ไม่ต้องใชใ้ บอนุญาต ปฏิบตั ตามขอ้ บังคับทั้งหมด ได้รับการเว้นขอ้ บังคบั บางรายการท้งั นี้ กลมุ่ ผู้ประกอบธุรกิจเปน็ อาชพี หลักมีหนา้ ทป่ี ฏิบัตติ ามเงอื่ นไขท่ีหนว่ ยงานภาครฐั กำ�หนดอาทิ การขอใบอนุญาต การรายงานการด�ำ เนนิ ธุรกิจแบบละเอยี ด ฯลฯ ในขณะทก่ี ลมุ่ ผู้ประกอบธุรกจิ เปน็ งานเสรมิ อาจไดร้ ับการผอ่ นปรนเงือ่ นไขบางประการตามความเหมาะสม เช่น การยกเว้นการขอใบอนุญาต การขอใบอนุญาตประเภทพิเศษท่ีสามารถขอไดง้ า่ ยและรวดเร็วกวา่ใบอนุญาตแบบปกติ การยกเวน้ การทำ�เอกสารบางขั้นตอน ฯลฯ หากผใู้ ห้บริการเปน็ งานเสรมิต้องการที่จะเพมิ่ จำ�นวนชว่ั โมงงานหรอื ภาระงานจนเทยี บเข้าเกณฑ์การให้บริการเตม็ เวลากต็ ้องด�ำ เนนิ การภายใต้เง่ือนไขเดยี วกับกล่มุ ผใู้ ห้บริการเตม็ เวลาทั่วไป5.4 การจัดเกบ็ และสง่ ต่อข้อมลู การให้บริการโดยผู้ให้บริการแพลตฟอรม์ ต่อหนว่ ยงานกำ�กับดูแลภาครฐัผใู้ หบ้ รกิ ารแพลตฟอร์มทไ่ี ดร้ ับอนญุ าตในการประกอบธุรกิจควรมหี นา้ ทค่ี วามรับผิดชอบในการจัดเก็บข้อมลู การใหบ้ ริการของสมาชิกภายในแพลตฟอรม์ ตามกฎหมายและระเบยี บขอ้บงั คบั ของหนว่ ยงานกำ�กบั ดแู ลภาครัฐ ซ่ึงอาจรวมถงึ ชวั่ โมงการท�ำ งาน เขตพ้ืนท่ีการท�ำ งานรายไดจ้ ากการให้บรกิ าร คณุ ภาพการให้บรกิ าร และผ้ใู ห้บริการแพลตฟอรม์ มีหน้าทส่ี ่งต่อขอ้ มลู ดงั กล่าวให้แก่หน่วยงานภาครฐั ตามท่ีกฎหมายก�ำ หนดเพือ่ ประโยชน์ในการก�ำ กับดูแลในภาพรวม รวมไปถงึ การจดั เก็บภาษี การวางแผนนโยบาย และการตรวจสอบมาตรฐานความปลอดภัย โดยหนว่ ยงานภาครัฐทเี่ กย่ี วข้องอาจมอี �ำ นาจในการระงับการด�ำ เนินการของผ้ใู ห้บริการแพลตฟอรม์ และสมาชิกแพลตฟอร์มหากเหน็ ว่าการด�ำ เนนิ งานหรือการจัดเก็บและสง่ต่อขอ้ มูลไม่เปน็ ไปตามขอ้ ก�ำ หนดที่ไดต้ กลงกันกลมุ่ ท่ี 3: JUSTICE การปฏิรปู หลกั นติ ิธรรมอยา่ งเป็นรปู ธรรม p 119 โครงการนำ�ร่องซ่งึ เปน็ ผลผลิตจากความคิดรเิ ร่มิ ของกลมุ่ เครอื ข่ายผบู้ ริหารและผูน้ ำ�รนุ่ ใหม่ หลักสตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพอื่ การยตุ ิธรรมแหง่ ประเทศไทย (องค์การมหาชน)

6 แนวทางการดำ�เนินงานต่อไปในการน้ี ผูเ้ ขา้ ร่วมหลักสูตรเหน็ ว่า เม่ือยงั ไมอ่ าจคาดการณไ์ ด้ว่าผลลพั ธ์ของการกำ�กบั ดูแลเทคโนโลยีก้าวกระโดดควรจะเป็นอย่างไร ดงั น้นั จึงต้องมีพืน้ ท่ีให้ลองถกู ลองผดิ กลา่ วคอื ต้องมสี นามทดลอง (Sandbox) ขน้ึ มาเพือ่ ทดลองหลกั การและแนวคิดต่างๆ โดยมธี ุรกิจอยา่ งเช่น Uber และ Airbnb เป็นจดุ เริ่มตน้ แล้วจึงคอ่ ยๆ ขยายไปจนถงึ ธุรกิจอ่นื ๆ โดยใชแ้ นวคิดของหลกั นติ ธิ รรมเปน็ กรอบในการด�ำ เนนิ การ โดย Sandbox ดังกล่าว ตอ้ งมสี องมิติคือมติ ิท่ีเปน็ ด้านผลติ ภณั ฑ์และการบริการ ในขณะท่อี ีกดา้ นน้ันเปน็ มิตขิ องกฎระเบียบข้อบงั คบั ยิง่ ไปกว่านัน้ ควรตอ้ งคำ�นึงถึงมิตเิ ชิงสงั คมและเชิงการคุ้มครองผไู้ ด้รบั ผลกระทบ นอกเหนอื ไปจากมิติด้านสญั ญาระหว่างผูใ้ หบ้ รกิ ารและผ้บู รโิ ภค

ในสว่ นของการแก้กฎหมาย มีข้อเสนอแนะให้มีกฎหมายท่ีใชบ้ ังคับกบั การบรกิ าร2 ประเภทหลกั ไดแ้ ก่ บรกิ ารแบบมืออาชีพและบรกิ ารแบบมือสมคั รเล่น โดยให้มีใบประกอบวิชาชพี คนละแบบ แต่ต้องมกี ารเสยี ภาษีท่ีถกู กฎหมายและต้องมกี ารประเมินผ้ใู ห้บริการ อยา่ งไรกต็ าม ปัญหาคือ ยังไมม่ คี วามชดั เจนวา่ อะไรควรเป็นจุดแบง่ ระหว่างมืออาชีพและมือสมัครเล่น และแตล่ ะกลุ่มควรถูกควบคุมดูแลแตกต่างกนั อย่างไร ทั้งนีเ้ ป็นเพราะเรายงั คาดการณไ์ มไ่ ดว้ า่ ผลลัพธจ์ ะเปน็ อย่างไร ดังน้นั จึงจำ�เปน็ ต้องมพี ืน้ ทใ่ี หล้ องถูกลองผิด ซงึ่ เป็นทม่ี าของการเสนอให้มี Sandboxหรอื กระบะทราย หรอื โครงการนำ�รอ่ ง ข้ึนมาเพ่ือทดลองหลักการและแนวคดิตา่ งๆ เพอ่ื พฒั นาธรุ กจิ ในโลกยคุ ดิจทิ ลั โดยมีธุรกจิ อยา่ งเชน่ Uber และ Airbnbเปน็ จุดเริ่มต้นRegulatory Sandbox น้ีเองจะเป็นจุดท่ที ำ�ใหเ้ ราได้เรยี นรแู้ ละปรบั ตวั ระหวา่ งกนัทัง้ ผใู้ ห้บรกิ ารแบบดั้งเดมิ ผใู้ หบ้ รกิ ารในรปู แบบใหม่ ผู้ให้บริการแพลตฟอร์ม และหนว่ ยงานภาครัฐ ทง้ั ยังเป็นโอกาสให้มีการทดลองใช้กฎหมายใหม่ โดยไม่ส่งผลกระทบในวงกว้างต่อสงั คมอีกดว้ ยกล่มุ ท่ี 3: JUSTICE การปฏริ ปู หลักนติ ิธรรมอย่างเป็นรปู ธรรม p 121 โครงการนำ�รอ่ งซ่ึงเปน็ ผลผลติ จากความคิดรเิ ริม่ ของกลุม่ เครือขา่ ยผู้บรหิ ารและผนู้ ำ�รนุ่ ใหม่ หลกั สตู ร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบนั เพอ่ื การยุตธิ รรมแหง่ ประเทศไทย (องค์การมหาชน)

p 122 การปฏิรูปหลักนติ ิธรรมอยา่ งเป็นรูปธรรม กล่มุ ท่ี 3: JUSTICE โครงการนำ�รอ่ งซง่ึ เป็นผลผลติ จากความคดิ ริเริ่มของกล่มุ เครือข่ายผบู้ ริหารและผนู้ ำ�ร่นุ ใหม่ หลกั สูตร RoLD EXECUTIVE PROGRAM 2017 | สถาบันเพือ่ การยุตธิ รรมแห่งประเทศไทย (องค์การมหาชน)

รายช่ือคณะทำ�งานกลุ่ม JUSTICE1. นาง กอบบุญ ศรีชัย 9. ดร. พเิ ศษ สอาดเย็น รองกรรมการผู้จัดการอาวุโส ผู้อำ�นวยการ ส�ำ นกั กจิ การต่างประเทศและประสานนโยบาย บรษิ ทั เจรญิ โภคภณั ฑ์อาหาร จ�ำ กัด (มหาชน) สถาบันเพอื่ การยตุ ิธรรมแหง่ ประเทศไทย2. นายแพทย์ เขตต์ ศรปี ระทกั ษ์ 10. นาย รณพงศ์ ค�ำ นวณทพิ ย์ ประธาน หัวหน้าคณะผบู้ รหิ ารดา้ นการพาณิชย์ (CCO) องคก์ รแพทย์สถาบันโรคทรวงอก บรษิ ัท บอี ีซี เวิลด์ จำ�กัด (มหาชน) กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสขุ 11. นาย รฐั พล ภักดภี มู ิ3. นางสาว จามรี สทุ ธิพงษ์ชยั ประธานกรรมการบรหิ ารและกรรมการผ้จู ดั การใหญ่ ผู้อ�ำ นวยการ ฝา่ ยนโยบายก�ำ กบั สถาบันการเงิน บรษิ ทั เจเนอรลั อิเลคทรอนคิ คอมเมอรช์ เซอรว์ สิ เซส จ�ำ กดั ธนาคารแห่งประเทศไทย 12. ดร. ศรพล ตุลยะเสถียร4. นางสาว ธดิ า แก้วบตุ ตา ผูอ้ ำ�นวยการส�ำ นกั นโยบายเศรษฐกิจมหภาค กรรมการผจู้ ดั การ ส�ำ นกั งานเศรษฐกิจการคลงั กระทรวงการคลัง บรษิ ัท ศรีสวัสดิ์ คอรป์ อเรชัน่ จ�ำ กดั (มหาชน) 13. นาย สมเกียรติ เมสันธสุวรรณ5. นางสาว ธีรดา ศภุ ะพงษ์ รองกรรมการผู้จดั การใหญ่ พัฒนาธรุ กิจและกลยุทธอ์ งคก์ ร ผู้แทนองคก์ รประจำ�ประเทศไทย บรษิ ัท โกลบอล เพาเวอร์ ซนิ เนอรย์ ่ี จำ�กัด (มหาชน) ศูนยป์ ระสานการเสวนาเพอ่ื มนุษยธรรม 14. นาง สนั ทนี ดษิ ยบุตร6. ดร. ธีรเดช ทงั สุบตุ ร อัยการ ประธานเจ้าหนา้ ทบี่ ริหาร ส�ำ นักงานอัยการสูงสดุ บรษิ ัท ฤทธา จำ�กัด 15. ศาสตราจารย์ ดร. สชุ ัชวรี ์ สวุ รรณสวัสด์ิ7. นาย ปริญญ์ พานิชภกั ดิ์ อธกิ ารบดี กรรมการผ้จู ดั การ สถาบนั เทคโนโลยีพระจอมเกลา้ เจา้ คุณทหารลาดกระบัง บริษัท หลกั ทรัพย์ (บล.) ซีแอลเอสเอ (ประเทศไทย) 16. นางสาว สภุ ญิ ญา กลางณรงค์8. นาวาเอก ปยิ ะมนิ ทร์ ถนดั อักษร ผเู้ ชีย่ วชาญด้านนโยบายสือ่ ดจิ ทิ ลั รองผอู้ �ำ นวยการ กองการตา่ งประเทศ ส�ำ นักนโยบายและแผน (อดตี ) ส�ำ นักงานคณะกรรมการกจิ การกระจายเสียง กรมข่าวทหารเรอื กองทัพเรือ กจิ การโทรทัศน์ และกิจการโทรคมนาคมแหง่ ชาติ

Thailand Institute of Justice (TIJ)GPF Building, Tower B, 16th FloorWitthayu Road, PathumwanBangkok 10330, ThailandTel: +66-2-118-9400 Ext. 214Email: [email protected]