Important Announcement
PubHTML5 Scheduled Server Maintenance on (GMT) Sunday, June 26th, 2:00 am - 8:00 am.
PubHTML5 site will be inoperative during the times indicated!

Home Explore Modul Basa Jawa Kelas II semester genap

Modul Basa Jawa Kelas II semester genap

Published by Mas TOP CHANNEL, 2020-10-11 07:40:22

Description: MODUL BAHASA JAWA KELAS 1-6\Modul Basa Jawa Kelas II

Keywords: Modul, basa jawa

Search

Read the Text Version

DINAS PENDIDIKAN, KEBUDAYAAN, KEPEMUDAAN, DAN OLAHRAGA KABUPATEN SEMARANG Basa JawaMODUL PENDAMPING PJJ Kangge SD/MI Kelas 2 2 SEMESTER GENAP

Puji syukur dhumateng Pangeran ingkang Maha Kuwaos bilih kita tansah dipuntuntun lan dipuntedahaken margi ingkang leres, saengga kita saged mujudaken satunggaling rerangken wucalan Basa Jawi kanthi pangajab saged ambiyantu para dwi jalan siswa anggenipun sami nggegulang, nguri- uri Basa Jawi. Buku punika isinipun salaras kaliyan Kurikulum Mata Pelajaran Muatan Lokal Bahasa Jawa kagem jenjang Pandhidhikan SD/SDLB/MI Negeri lan swasta. Wucalan Basa Jawi punika tujuanipun supados para siswa trampil ngginakaken Basa Jawi ingkang sae lan leres, pramila buku punika dipunjangkepi gladhen, gambar, wucalan tengah semester, saha pungkasaning semester wonten gladhen kagem uji kompetensi. Buku punika taksih kathah kekiranganipun, pramila panyuruwe saking sinten kemawon ingkang awujud kasaenan tuwin kasampurnan ing buku punika tansah kaantu-antu. Wasana cekap semanten mugi-mugi buku punika maedahi tumrap kemajenganipun wucalan Basa Jawiing SD/SDLB/MI lan gesangipun Basa Jawi. Nuwun. Redaksi 1

ATUR PAMBUKA ……………………………………………………………………… 1 DHAFTAR ISI …………………………………………………………………………... 2 PROTOKOL KESEHATAN …………………………………………………………... 3 PANDUAN PENGGUNAAN MODUL ………………………………………………... 4 Pasinaon I.Tembang Dolanan.……………………………………...…………….…..... 5 Piwulang 1 ………………………………………………………………………….… 9 Piwulang 2 ………………………………………………………………………….… 12 Piwulang 3 ………………………………………………………………………….… 16 Piwulang 4 ………………………………………………………………………….… 18 Evaluasi ………………………………………………………………………………. 22 Pasinaon II.Kabudayan……….……………………………………….……................... 24 Piwulang 1 ………………………………………………………………………….… 28 Piwulang 2 ………………………………………………………………………….… 33 Piwulang 3 ………………………………………………………………………….… 37 Piwulang 4 ………………………………………………………………………….… 42 Evaluasi ………………………………………………………………………………. 46 Pasinaon III. Budi Pekerti………………..………………………………….….............. 47 Piwulang 1 ………………………………………………………………………….… 51 Piwulang 2 ………………………………………………………………………….… 55 Piwulang 3 ………………………………………………………………………….… 58 Piwulang 4 ………………………………………………………………………….… 61 Evaluasi ………………………………………………………………………………. 64 KUNCI JAWABAN …………………………………………………………………….. 66 DAFTAR PUSTAKA …………………………………………………………………. 68 2

Kanca - kanca, dina iki kita bakal sinau kanthi mandhiri. Sekolah durung dibukak, kanca-kanca mesthi kepengin sekolah. Aja kuwatir, kanca-kanca isih bakal sinau sanajan isih ana ing omah. Apa kanca-kanca isih kelingan kepiye protokol kesehatan? 3

Panduan Penggunaan Modul 1. Modul belajar mandiri Basa Jawa ini memuat pembelajaran Bahasa Jawa untuk kelas II semester genap. 2. Modul ini dikembangkan berdasarkan kurikulum 2013 Bahasa Jawa Provinsi Jawa Tengah. 3. Materi pada modul ini telah disesuaikan untuk kegiatan Pembelajaran Jarak Jauh (PJJ) selama masa pandemi Covid-19. 4. Modul ini berisi beberapa Pasinaon (Bab), dan setiap Pasinaon terdiri dari beberapa Piwulang (Pertemuan). 5. Pada awal Pasinaon terdapat Kompetnsi Inti, Kompetensi Dasar, dan Indikator. Sedangkan pada setiap Piwulang terdapat materi dan tujuan pembelajaran. 6. Kerjakan modul ini sesuai dengan petunjuk yang diberikan. 7. Selamat belajar. Semoga kesehatan dan kesuksesan senantiasa menyertai kita. 4

Pasinaon I KOMPETENSI INTI Kompetensi Inti 1 : Menerima dan menjalankan ajaran agama yang dianutnya. Kompetensi Inti 2 : Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga, teman, dan guru. Kompetensi Inti 3 : Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati (mendengar, melihat, membaca) dan menanya berdasarkan rasa ingin tau tentang dirinya, makhluk ciptaan Tuhan dan kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah, sekolah. Kompetensi Inti 4 : Menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa yang jelas dan logis dan sistematis, dalam karya yang estetis dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat, dan dalam tindakan yang mencerminkan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia. 5

1.1 Menerima anugerah Tuhan Yang Maha Esa berupa bahasa Jawa sebagai bahasa Ibu. 2.1 Menunjukkan KOMPETENSI 3.1 Memahami perilaku bertanggung DASAR tembang dolanan jawab, kejujuran, dan bertema kejujuran. percaya diri dalam mengungkapkan keinginan, pendapat menggunakan bahasa Jawa. 4.1 Menceritakan kembali isi tembang dolanan bertema kerja sama dalam ragam ngoko. Sugeng Sinau! 6

3.1.1 Mengartikan kata-kata sulit yang terdapat dalam tembang dolanan dalam konteks kalimat. 3.1.2 Menjawab pertanyaan tentang isi tembang dalam ragam krama. 3.1.3 Melengkapi kalimat rumpang tentang isi tembang dolanan bertema kejujuran. 4.1.1 Menceritakan kembali isi tembang dolanan bertema kerja sama. 7

Piwulang 2 • Menjawab pertanyaan yang berhubungan dengan isi tembang dolanan. Piwulang 1 Tembang Piwulang 3 Dolanan • Menyimak tembang • Melengkapi kalimat dolanan rumpang yang terdapat pada tembang dolanan. • Membaca tembang dolanan • Mengartikan kata- kata sulit dalam tembang dolanan Piwulang 4 • Menceritakan isi tembang dolanan • Mengerjakan Ulangan Padinan 8

Piwulang 1 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca teks tembang dolanan peserta didik dapat mengartikan kata-kata sulit yang terdapat dalam tembang dolanan dalam konteks kalimat yang benar. Ayo Nyemak ! Rungokna tembang dolanan “Cublak-Cublak Suweng” sing ditembangake Bapak utawa Ibu Gurumu liwat video! Ayo Maca ! Saiki wacanen teks tembang “Cublak-Cublak Suweng” ing ngisor iki! Cublak-Cublak Suweng Cublak-cublak suweng Suwengé ting gelèntèr Mambu ketundung gudhèl Pak empo lirak-lirik Sapa ngguyu ndelikaké Sir, sir pong delé kopong Sir, sir pong delé kopong. 9

Ayo Gladhen! Tembang “Cublak-Cublak Suweng” mau kasusun saka saperangan tembung. Coba gatekna tembung-tembung ing tembang “Cublak-Cublak Suweng”! Temtokna tembung liyane tembung-tembung ing jero tembang “Cublak- Cublak Suweng” iki! Tembung Tembung Liyane Cublak … Suweng … ting gelenter … Ketundung … Gudhel … lirak-lirik … Ndelikake … Kopong … “Ana dina, ana upa” (Tiap perjuangan selalu ada hasil yang nyata) 10

Uji Kemampuan Wacanen ukara-ukara ing tembang “Cublak-Cublak Suweng” iki! Sabanjure, tegesana ukara-ukara kasebut! Cublak-cublak suweng • ... Suwengé ting gelèntèr • ... • ... Mambu ketundung • ... gudhèl Pak empo lirak-lirik Sapa ngguyu ndelikaké • ... Sir, sir pong delé kopong • ... Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan tembung angel ing tembang dolanan yaiku : Aku wis ngerti babagan : 11

Piwulang 2 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca teks tembang dolanan peserta didik dapat menjawab pertanyaan tentang isi tembang dolanan dalam ragam krama yang benar. Ayo Maca ! Wacanen maneh teks tembang “Cublak-Cublak Suweng” ing dhuwur kanthi setiti! Ayo Gladhen! Wangsulana pitakon-pitakon sing gegayutan karo tembang “Cublak- Cublak Suweng” kanthi basa krama! 1. Punapa irah-irahanipun tembang dolanan punika? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 2. Punapa ingkang dipun arani cublak suweng? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 3. Punapa ingkang kedadosan kalih cublak suwengipun? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 4. Sinten ingkang lirak-lirik wonten ing tembang “Cublak-Cublak Suweng? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 12

5. Punapa ingkang disingitaken wonten ing dolanan “Cublak-Cublak Suweng”? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... “Ngundhuh wohing pakerti” (Apapun yang kita lakukan akan membuahkan hasil yang sepadan) 13

Uji Kemampuan Wacanen tembang dolanan ing ngisor iki, banjur wangsulana pitakon- pitakone kanthi basa krama! Gugur Gunung Ayo ayo … kanca kanca … Ngayahi karyaning praja. Kènè kènè … kènè kènè … Gugur gunung tandang gawe. Sayuk-sayuk rukun. Bebarengan sakancane. Lila lan legawa kanggo mulyaning negara. Siji loro telu papat … mlaku papat papat. Diulang-ulungake dimen enggal rampunge. Holobis kuntul baris, holobis kuntul baris. Holobis kuntul baris, holobis kuntul baris. 1. Punapa irah-irahanipun tembang dolanan punika? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 2. Tembang punika ngajak nindakaken punapa? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 3. Punapa tegesipun sayuk rukun? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... 4. Punapa tembung sanesipun gugur gunung? Wangsulan : ……………………………………………………………….. 14……………………………………………………………………………...

5. Pripun supados damelan punika enggal rampung? Wangsulan : ……………………………………………………………….. ……………………………………………………………………………... Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan pitakonan sing gegayutan karo tembang dolanan yaiku : Aku wis ngerti babagan : 15

Piwulang 3 Tujuan Pembelajaran: Dengan menyimak tembang dolanan peserta didik dapat melengkapi kalimat rumpang tentang isi tembang dolanan bertema kejujuran dengan benar. Ayo Nyemak ! Rungokna maneh tembang dolanan “Cublak-Cublak Suweng” sing ditembangake Bapak utawa Ibu Gurumu liwat video! Ayo Gladhen! Genepana ukara-ukara tembang ing ngisor iki nganggo tembung kang trep! Cublak-Cublak Suweng • Cublak . . . suweng 1 • Mambu ketundung . . . . 2 • Pak . . . lirak-lirik 3 • Sapa . . . ndelikaké 4 • Sir, sir pong delé . . . . 5 16

Uji Kemampuan Wacanen maneh tembang dolanan “Gugur Gunung” ing dhuwur, banjur genepana ukara-ukara tembang ing ngisor iki nganggo tembung kang trep! Gugur Gunung 1. Ayo . . . kanca . . . . 2. Ngayahi karyaning . . . . 3. Kene, . . . , kene, kene 4. Gugur . . . tandang gawe 5. Sayuk-sayuk . . . . 6. . . . . sakancane 7. Lila lan . . . kanggo mulyaning . . . . 8. Siji . . . telu papat mlaku papat . . . . 9. Diulang-ulungake . . . enggal . . . . 10. Holobis . . . baris, holobis kuntul . . . . Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan nggenepi ukara-ukara tembang dolanan yaiku : Aku wis ngerti babagan : 17

Piwulang 4 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca teks tembang dolanan peserta didik dapat menceritakan kembali isi tembang dolanan bertema kerja sama dengan benar. Ayo Maca ! Tembang “Cublak-Cublak Suweng” kalebu tembang dolanan. Isi tembang dolanan werna-werna. Ana sing nyritakake tindak-tanduke kewan. Ana sing nyritakake bab kasenengane bocah-bocah. Ana uga sing nyritakake bab nindakake pegawean kanthi bebarengan. Kowe kabeh mesti wis bisa nyritakake isine tembang dolanan. Langkah-langkah sadurunge nyritakake isine tembang dolanan : 1. Wacanen ukara-ukara ing tembang dolanan sing sumadhiya! 2. Temtokna saben ukara ing tembang kasebut! 3. Simpulna apa sing dicritakake ing tembang mau kanthi ngrakit saben tegese ukara-ukara mau! 18

Ayo Gladhen! Saiki coba critakna maneh isine tembang “Cublak-Cublak Suweng” ing dhuwur! Critakna migunakake basa ngoko wae! Tembang iku nyritakake : “Sabar sareh mesthi bakal pikoleh” (Pekerjaan apapun jangan dilakukan dengan tergesa-gesa agar berhasil) 19

Uji Kemampuan Critakna maneh isine tembang dolanan ing ngisor iki migunakake basa ngoko! Gugur Gunung Ayo ayo … kanca kanca … Ngayahi karyaning praja. Kene kene … kene kene … Gugur gunung tandang gawe. Sayuk-sayuk rukun. Bebarengan sakancane. Lila lan legawa kanggo mulyaning negara. Siji loro telu papat … mlaku papat papat. Diulang-ulungake dimen enggal rampunge. Holobis kuntul baris, holobis kuntul baris. Holobis kuntul baris, holobis kuntul baris. Tembang iku nyritakake : 20

Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan nyritakake isine tembang dolanan yaiku : Aku wis ngerti babagan : 21

EVALUASI A. Wenehana tandha ping (X) ing aksara a, b, utawa c sangarepe pratelan kang bener ! Cublak-Cublak Suweng Cublak-cublak suweng Suwengé ting gelèntèr Mambu ketundung gudhèl Pak empo lirak-lirik Sapa ngguyu ndelikaké Sir, sir pong delé kopong Sir, sir pong delé kopong. 1. Irah-irahane tembang ing nduwur yaiku .... a. gugur gunung b. cublak-cublak suweng c. dhondhong apa salak 2. Tembung liyane suweng yaiku .... a. ali-ali b. gelang c. anting-anting 3. Kene-kene gugur gunung tandang gawe. Tembung gugur gunung tegese .... a. gunung jugrug b. munggah gunung c. gotong royong 4. Sayuk-sayuk ... bebarengan sakancane. Tembung sing trep nggenepi ukara iku .... a. rukun b. gugur gunung 22

c. legawa 5. Tembang Gugur Gunung punika ngajak nindakaken .... a. minggah gunung b. mlampah-mlampah c. padamelan B. Isinen ceceg-ceceg ing ngisor iki nganggo tembung kang mathuk ! 1. Mambu ketundung gudhèl ... lirak-lirik Tembung kang trep nggenepi ukara iku .... 2. Sayuk-sayuk rukun bebarengan karo kancane Tembung rukun tegese .... 3. Tembang Gugur Gunung iku ajak-ajak .... 4. Bapak ... koran wonten teras Tembung kang trep nggenepi ukara iku... 5. Cublak-cublak Suweng kalebu tembang .... 23

Pasinaon II KOMPETENSI INTI Kompetensi Inti 1 : Menerima dan menjalankan ajaran agama yang dianutnya. Kompetensi Inti 2 : Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga, teman, dan guru. Kompetensi Inti 3 : Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati (mendengar, melihat, membaca) dan menanya berdasarkan rasa ingin tau tentang dirinya, makhluk ciptaan Tuhan dan kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah, sekolah. Kompetensi Inti 4 : Menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa yang jelas dan logis dan sistematis, dalam karya yang estetis dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat, dan dalam tindakan yang mencerminkan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia. 24

1.1 Menerima anugerah Tuhan Yang Maha Esa berupa bahasa Jawa sebagai bahasa Ibu. 2.1 Menunjukkan KOMPETENSI 3.2 Mengenal cerita perilaku bertanggung DASAR lima tokoh wayang jawab, kejujuran, dan Pandhawa percaya diri dalam mengungkapkan keinginan, pendapat menggunakan bahasa Jawa. 4.2 Menceritakan kembali cerita tokoh Pandhawa menggunakan ragam ngoko Sugeng Sinau! 25

3.2.1 Mengartikan kata-kata sulit yang terdapat dalam teks cerita tentang tokoh pandhawa. 3.2.2 Menjawab pertanyaan tentang isi cerita tokoh Pandhawa. 3.2.3 Menjodohkan gambar dengan nama tokoh Pandhawa. 3.2.4 Menyebutkan nama-nama tokoh Pandhaa secara berurutan. 3.2.5 Menuliskan nama-nama tokoh Pandhawa. 4.2.1 Menceritakan kembali isi cerita tentang lima tokoh Pandhawa menggunakan ragam ngoko. 26

Piwulang 1 Piwulang 2 Piwulang 3 • Membaca cerita • Membaca cerita • Mengamati gambar wayang tentang wayang tentang tentang tokoh-tokoh tokoh Pandhawa. tokoh Pandhawa. Pandhawa. • Mengartikan kata- • Menjawab kata sulit dalam yang pertanyaan yang • Menjodohkan gambar terdapat dalam teks berhubungan dengan dan nama tokoh cerita tentang tokoh isi cerita tokoh Pandhawa . Pandhawa. Pandhawa •Menyebutkan nama- nama tokoh Pandhawa Kabudayan secara beurutan Piwulang 4 • Menuliskan nama- • Membaca cerita nama tokoh Pandhawa wayang tentang tokoh Pandhawa. dengan benar. • Menceritakan kembali isi cerita tentang tokoh Pandhawa menggunakan ragam ngoko. 27

Piwulang 1 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca cerita wayang tokoh Pandhawa peserta didik dapat mengartikan kata-kata sulit yang terdapat dalam teks cerita tentang tokoh Pandhawa dengan benar. Ayo Maca ! Wacanen crita wayang ing tokoh Pandhawa ing ngisor iki kanthi lafal lan intonasi kang trep! Raden Yudhistira Raden Yudhistira iku kadang Pandhawa. Dheweke putra pambarepe Pandhawa. Jeneng liyane Puntadewa. Watake jujur, ora tau nesu, sabar, seneng ngalah. Manawa dheweke nganti nesu bakal malih dadi raseksa kang nggegirisi. Pusakane aran Jamus Kalimasada. Kasatriyane Amarta. Dheweke sawijining raja kang adil. Dheweke uga tansah ndhisikake kapentingan rakyate. Garwane asma Dewi Drupadi. 28

Ayo Gladhen ! Kowe kabeh wis rampung anggone maca crita wayang kasebut. Saiki golekana basa padinan lan krama tembung-tembung saka jero wacan kasebut! No. Tembung Basa Padinan Basa Krama Tuladha: sedulur sedherek kadang ... ... 1. dheweke 2. putra ... ... 3. jeneng ... ... 4. nesu ... ... 5. garwa ... ... “Kebat kliwat, gancang pincang” (Tindakan yang tergesa-gesa pasti tidak sempurna) 29

Uji Kemampuan Wacanen crita wayang ing tokoh Pandhawa ing ngisor iki kanthi lafal lan intonasi kang trep! Sawise rampung maca crita wayang kasebut, golekana basa padinan lan krama tembung-tembung saka jero wacan kasebut! Raden Werkudara Raden Werkudara iku putra nomer loro Pandhawa. Jeneng liyane Bima, Bratasena. Dedege Raden Werkudara iku gedhe dhuwur. Watake jujur, samadya, lan setya marang kulawarga lan negarane. Raden Werkudara ora tau duwe rasa wedi marang mungsuhe. Raden Werkudara kasatriyane Jodhipati. Pusakane aran kuku Pancanaka. Garwane Raden Werkudara asma Dewi Arimbi. Raden Werkudara kagungan putra. Putrane asma Raden Gathotkaca. 30

No. Tembung Basa Padinan Basa Krama 1. putra ... ... 2. dedege ... ... 3. watake ... ... 4. pusakane ... ... 5. garwa ... ... Tembung-tembung saka jero tabel ing dhuwur gawea ukara – ukara migunakake tembung-tembung kasebut! Gawea ukara migunakake basa ngoko lan krama! 1. putra : ……………………………………………………………… Basa ngoko : ……………………………………………………………… Basa krama 2. dedegè : ……………………………………………………………… Basa ngoko : ……………………………………………………………… Basa krama 3. watakè : ……………………………………………………………… Basa ngoko : ……………………………………………………………… Basa krama 4. pusakanè : ……………………………………………………………… Basa ngoko : ……………………………………………………………… Basa krama 5. garwa : ……………………………………………………………… Basa ngoko : ……………………………………………………………… Basa krama 31

Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan tembung angel ing crita wayang yaiku : Aku wis ngerti babagan : 32

Piwulang 2 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca cerita wayang tokoh Pandhawa peserta didik dapat menjawab pertanyaan tentang isi cerita tokoh Pandhawa dengan benar. Ayo Maca ! Wacanen crita wayang ing tokoh Pandhawa ing ngisor iki kanthi lafal lan intonasi kang trep! Raden Arjuna Raden Arjuna iku putra panengahe Pandhawa. Raden Arjuna duwe jeneng liya Janaka. Permadi lan Dananjaya iku uga jenenge Arjuna. Watake Raden Arjuna seneng tetulung, alus budi pakartine. Kasatriyane Raden Arjuna yaiku Madukara. Raden Arjuna duwe senjata aran panah Pasopati. Raden Arjuna uga duwe keris arane Pulanggeni. Raden Arjuna satriya sekti mandraguna. Raden Arjuna linuwih ing olah senjata panah. Putrane Raden Arjuna kayata Abimanyu lan Wisanggeni. 33

Ayo Gladhen ! Wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki migunakane basa padinanmu! 1. Sapa jeneng liyane Raden Arjuna? Wangsulan: : ………………................................................................. ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………... 2. Kepriye watake Raden Arjuna? Wangsulan: : ………………................................................................. ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………… 3. Apa pusakane Raden Arjuna? Wangsulan: : ………………................................................................. ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………… 4. Ing ngendi kasatriyane Raden Arjuna? Wangsulan: : ………………................................................................. ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………... 5. Sinten asma putrane Raden Arjuna? Wangsulan: : ………………................................................................. ………………………………………………………………………... ………………………………………………………………………… 34

Uji Kemampuan Wacanen crita Nakula lan Sadewa banjur wangsulana pitakon-pitakon ing ngisor iki migunakake basa padinanmu! Raden Nakula lan Raden Sadewa Raden Nakula lan Raden Sadewa iku bocah kembar Pandhawa. Kekarone iku putra ragile Prabu Pandhudewanata. Raden Nakula duwe jeneng liya Pinten. Dene Raden Sadewa duwe jeneng liya Tangsen. Kasatriyane Raden Nakula Sawojajar. Kasatriyane Raden Sadewa iku Bumiretawu. Raden Nakula iku nduweni watak seregep nyambut gawe. Raden Nakula uga trampil ing olah tetanen. Raden Sadewa nduweni watak adil, wicaksana, lan jujur. Raden Sadewa uga duwe watak teliti lan samadya. Raden Sadewa iku satriya sing sekti lan sugih akal. 35

1. Sapa sing dadi putra ragile Prabu Pandhudewanata? Wangsulan : ……………………………………………………………..... …………………………………………………………………………….. 2. Sapa jeneng liyane Raden Nakula? Wangsulan : ……………………………………………………………..... …………………………………………………………………………….. 3. Ing ngendi kasatriyane Raden Nakula? Wangsulan : ……………………………………………………………..... …………………………………………………………………………….. 4. Ing ngendi kasatriyane Raden Sadewa? Wangsulan : ……………………………………………………………..... …………………………………………………………………………….. 5. Kepriye watake Raden Sadewa? Wangsulan : ……………………………………………………………..... …………………………………………………………………………….. Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan pitakonan sing gegayutan karo crita wayang yaiku : Aku wis ngerti babagan : 36

Piwulang 3 Tujuan Pembelajaran: Dengan mengamati gambar wayang tokoh Pandhawa peserta didik dapat : - Menuliskan nama-nama tokoh Pandhawa dengan benar. - Menyebutkan nama-nama tokoh Pandhawa secara berurutan dengan benar. - Menjodohkan gambar dengan nama tokoh Pandhawa dengan benar. Ayo Ngamati ! Amatna gambar-gambar wayang Pandhawa ing ngisor iki! Raden Yudhistira Raden Werkudara Raden Arjuna Raden Nakula lan Raden Sadewa 37

Ayo Gladhen ! A. Sebutna jenenge para Pandhawa iki, tulisen ing kothak sing sumadhiya! Iki jenenge .... Iki jenenge .... Iki jenenge .... Iki jenenge .... Iki jenenge .... 38

B. Urutna manut urutan laire kanthi nulis nomere ing kothak sangisore gambar! …. …. …. …. …. 39

Uji Kemampuan Gathukna gambar-gambar paraga Pandhawa iki karo jenenge! 1. Raden Nakula • • 2. Raden Arjuna • • 3. Raden Werkudara • • 4. Raden Sadewa • • 5. Raden Yudhistira • • 40

Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan jeneng tokoh-tokoh Pandhawa yaiku : Aku wis ngerti babagan : 41

Piwulang 4 Tujuan Pembelajaran: Dengan membaca cerita wayang tokoh Pandhawa peserta didik dapat menceritakan kembali isi cerita ttentang lima tokoh Pandhawa menggunakan ragam ngoko. Ayo Maca ! Wacanen critane Raden Yudhistira lan Raden Werkudara iki! Raden Yudhistira lan Raden Werkudara Raden Yudhistira lan Raden Werkudara iki putrane Prabu Pandhudewanata. Raden Yudhistira iku putra pambarep. Dene Raden Werkudara iku putra nomer loro. Kekarone nduweni watak kang becik. Raden Yudhistira duwe watak jujur lan sabar. Dheweke nduweni jiwa sing suci. Mulane, dheweke diarani duwe getih putih. Jeneng liyane Raden Yudhistira yaiku Puntadewa. Dheweke nata ing kasatriyan Amarta. Dheweke duwe pusaka sing sekti aran Jamus Kalimasada. Raden Werkudara dedege gedhe dhuwur lan kuwat. Watake jujur, samadya, lan setya marang kulawargane lan negarane. Salah siji pusakane Raden Werkudara jenenge kuku Pancanaka. Kuku Pancanaka kasebut landhep lan nggegirisi. Raden Werkudara kasatriyane Jodhipati. 42

Ayo Gladhen ! Kowe wis rampung anggone maca crita “Raden Yudhistira lan Raden Werkudara”. Coba critakna nganggo basamu dhewe crita kasebut! Tulisen critamu nganggo basa ngoko! …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………… 43

Uji Kemampuan Wacanen critane paraga Raden Arjuna, Raden Nakula, lan Raden Sadewa iki! Raden Arjuna, Raden Nakula, lan Raden Sadewa Raden Arjuna, Raden Nakula, lan Raden Sadewa iku kakang adhi. Katelune putrane Prabu Pandhudewanata. Raden Arjuna minangka putra nomer telu. Raden Nakula lan Raden Sadewa iku putra nomer papat lan lima. Ananging Raden Nakula lan Raden Sadewa iku kembar. Raden Arjuna uga diarani panengahe Pandhawa. Raden Arjuna iku satriya sekti mandraguna. Dheweke wasis ig olah sanjata panah. Sanjatane sing ampuh aran panah Pasopati. Janaka, Permadi, lan Dananjaya iku jeneng liyane Raden Arjuna. Raden Arjuna iku madeg ratu ing Madukara. Raden Nakula uga duwe kasatriyan jenenge Sawojajar. Kasatriyane Raden Sadewa iku Bumiretawu. Raden Nakula iku nduweni watak kang sregep nyambut gawe. Raden Sadewa nduweni watak adil, wicaksana, lan jujur. Raden Sadewa uga duwe watak teliti lan samadya. Raden Pinten lan Tangsen iku jeneng liyane Raden Nakula lan Raden Sadewa. Sawise kowe maca crita kasebut, coba critakna crita kasebut migunakake basa ngoko lan direkam nganggo video! Kirim videone marang Bapak utawa Ibu Gurumu! 44

Refleksi Perasaanku nalika sinau babagan nyritakake maneh crita wayang yaiku : Aku wis ngerti babagan : 45

EVALUASI A. Wenehana tandha ping (X) ing aksara a, b, utawa c sangarepe pratelan kang bener ! 1. Pandhawa sasedulur ana .... a. papat b. lima c. enem 2. Paraga pandhawa ing gambar iki arana .... a. Yudhistira b. Werkudara c. Arjuna 3. Jeneng liyane Janaka yaiku .... a. Arjuna b. Nakula c. Sadewa 4. Pusakane Raden Werkudara arane .... a. jamus kalimasada b. panah pasopati c. kuku pancanaka 5. Raden Arjuna kasatria ing .... a. Amarta b. Madukara c. Jodipati B. Isinen ceceg-ceceg ing ngisor iki nganggo tembung kang mathuk ! 1. Raden Yudhistira iku pambarepe Pandhawa Tembung pambarepe tegese .... 2. Paraga Pandhawa sing laire kembar yaiku .... 3. Paraga Pandhawa ing gambar iki arane .... 4. Gambar paraga Pandhawa ing dhuwur kasatria ing .... 5. Kadang Pandhawa kang kasatriyane Bumiretawu yaiku .... 46

Pasinaon III KOMPETENSI INTI Kompetensi Inti 1 : Menerima dan menjalankan ajaran agama yang dianutnya. Kompetensi Inti 2 : Menunjukkan perilaku jujur, disiplin, tanggungjawab, santun, peduli, dan percaya diri dalam berinteraksi dengan keluarga, teman, dan guru. Kompetensi Inti 3 : Memahami pengetahuan faktual dengan cara mengamati (mendengar, melihat, membaca) dan menanya berdasarkan rasa ingin tau tentang dirinya, makhluk ciptaan Tuhan dan kegiatannya, dan benda-benda yang dijumpainya di rumah, sekolah. Kompetensi Inti 4 : Menyajikan pengetahuan faktual dalam bahasa yang jelas dan logis dan sistematis, dalam karya yang estetis dalam gerakan yang mencerminkan anak sehat, dan dalam tindakan yang mencerminkan perilaku anak beriman dan berakhlak mulia. 47

1.1 Menerima anugerah Tuhan Yang Maha Esa berupa bahasa Jawa sebagai bahasa Ibu. 2.3 Menunjukkan KOMPETENSI 3.3 Memahami perilaku, tindakan , DASAR dongeng (fabel) dan perbuatan yang bertema tolong- mencerminkan menolong. kepribadian Jawa. 4.3 Menceritakan kembali isi dongeng (fabel) bertema tolong menolong ragam ngoko. Sugeng Sinau! 48

3.3.1 Membaca teks dengan lafal dan intonasi yang tepat 3.3.2 Mengartikan kata-kata sulit yang terdapat dalam dongeng. 3.3.3 Menjawab pertanyaan tentang isi dongeng. 3.3.4 Menyebutkan nilai luhur yang terdapat dalam dongeng. 3.3.5 Menyatakan suka atau tidak suka terhadap sifat tokoh disertai dengan alasannya. 3.3.6 Menyebutkan sifat-sifat tokoh yang patut diteladani/ dicontoh. 4.3.1 Menceritakan kembali isi dongeng dalam ragam ngoko. 49


Like this book? You can publish your book online for free in a few minutes!
Create your own flipbook