คัมภีร์ธาตุพระนารายณ์ ฉบับใบลาน

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 51 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา กะ/๑ และหนา กะ/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 52 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ช่อื คมั ภีรธ าตพุ ระนารายณ หนา ข/๑ และหนา ข/๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 53 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ขา/๑ และหนา ขา/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 54 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ข/ิ ๑ และหนา ข/ิ ๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 55 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ข/ี ๑ และหนา ข/ี ๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 56 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ข/ุ ๑ และหนา ข/ุ ๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 57 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ข/ู ๑ และหนา ข/ู ๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 58 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา เข/๑ และหนา เข/๒

ัคมภีรธาตุพระนารายณ ฉ ับบใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 59 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ไข/๑ และหนา ไข/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 60 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา โข/๑ และหนา โข/๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 61 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา เขา/๑ และหนา เขา/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 62 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ข/ํ ๑ และหนา ข/ํ ๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 63 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ขะ/๑ และหนา ขะ/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 64 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ช่อื คมั ภีรธ าตพุ ระนารายณ หนา ฃ/๑ และหนา ฃ/๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 65 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ฃา/๑ และหนา ฃา/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 66 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ฃ/ิ ๑ และหนา ฃ/ิ ๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 67 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ฃ/ี ๑ และหนา ฃ/ี ๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 68 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ฃ/ุ ๑ และหนา ฃ/ุ ๒

ัคมภีรธาตุพระนารายณ ฉ ับบใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 69 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ฃ/ู ๑ และหนา ฃ/ู ๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ชุดตำราภู ิม ปญญาการแพท ยแผนไทย ฉบับอ ุนรัก ษ 70 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา เฃ/๑ และหนา เฃ/๒

คัมภีรธาตุพระนารายณ ฉบับใบลานํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย 71 ตำราเวชศาสตร เลขท่ี ๑๑๔๓ ชื่อ คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ หนา ไฃ/๑ และหนา ไฃ/๒

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ วานนำ้ 72

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย คมั ภีรธ าตุพระนารายณ ฉบบั ใบลาน คำปริวรรต 73

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ คำปรวิ รรต หนาปก กำภีธาตพุ รณะราย ๚ะ๛ 74

คัมภรี ธ าตุพระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา ก/๑ หนา ๚ ลคั ขณเตโชธาตุออกจากจากตวั น้นั ใหร อนปลาย มอื แลวใหป วดฃบํ มพี ศี แลวก็ใหแปรไปใหบ วม มอื ทาว ทอง เทา แลวกผ็ ืนขน้ี ทงั ตวั ดงั ผํด แลหกั จํมไปทำทอ ง บุบโพ ใหมือแลทาวตาย รูหมีถงึ แกมตี อ งพรอม โลหิต ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ดวยโทษ ๑๕ วนั ตดั ๚ เตโชธาตพุ กี ารนัน้ ไหก ลดั อก ใหไอเปนมองครอ ใหท นั ทอง ทองขน้ึ ให ใจ บวม มือ มักใหนอนหลบั แตเพลากลางวัน เหตดุ งั นน้ั ครไื ฟธาตุอันชือชิรนกั คีสำหรับเผากายใหเ หยี ว ทาว แหง ครำคราน้ัน ยอมเอยนจงึ ใหเปนใปตางๆ ๚ ปรนิ ามคใี ฟเผาอาหารนน้ั มลี ักขณ ๔ ประการคอื สมาธาตุไฟ หนา ก/๒ ธาตนุ น้ั เสม อ บริโภกอาหารเฃาไปภอบังควรไฟธาตุเผาอาหารแหลกแลวกม็ ิใดห ยากอาหารอิกเลย อมิ เปน ปรกต อิ ยู ๚ วสิ ะมาธาตุน้ันบางอันไหผูกบางวันไหลงบางวนั ไหห ยากอาหารบางวนั ไหค ับทอ ง แนนอก แนนใจ มกั ใหแ คนฅอดังนี้ เหตุไฟธาตุหมใี ดเสมอ วาโยเดนี มีสดวกจ่ึงตั้งเปนลมํ กอร เฃาใดใ นทองโทษวาโยมกี ำลัง ๚ ตกิ ะธาตนุ ้นั คอื ใฟธาตุแรงเผาอาหารฉบั พลนั ยงี นัก บริโภกอาหาร เฃาไปมากแลว อยูบอมีนานใหยากอาหารอกิ ๚ มันณะกะธาตนุ นั้ ไฟเผาอาหารออน บรโิ ภกอาหารก็มีใด บงั 75

ชดุ ตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ หนา กา/๑ เกดี ใหล ํงเองวันละ ๒ เพลาไหถอยแรงจะเดีนใกลยก็มีใดด ังน้ี เสมหะจึงประชุมกนั เฃา ใด โทษในเสมหกำ ๓ เรบี มกี ำลงั แลไฟเผาอาหารมีไดเสมอื แลวเมือใด โรกนนั้ จะแปรใหเปนตางๆ ๚ ยาสำหรับเต ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย โชธาตอุ ันพีการ เอาผลํ ะกเ บา รากไคร เคืรอ ผลพลี งั กาสา ผลสมอไทเหลียม ผลํ ม ฃามปอ ม ผลชาพลู วา นเปราะปา หญาหรังรงั กา ฉะเอมไทย รากพักแพวแดง ยาสิบสงิ นเ้ี สมอภากทำ เปนจลุ ลลาย นำ้ รอน กใ็ ดก นิ หายแล ๚ ถามถี อยใหประกอบยาเปนอันดบั กันไป ภาคหนงึ เอามหาหึง ดปี ลี ขนั ทศกอน หนา กา/๒ รากชาพลู วา นน้ำ ฃิงแหง พรี กลอน ผลราชดดั ผลพลี ังกาสา รากพักแพวแดง ผลํ ม แวง ตํน ไบยาง ทราย ยา ๑๒ สงิ นเี สมอภาคทำเปนจุลลลายนำ้ มวกเขา ก็ใด ๚ ถาหมถี อยใหเอา มหาหิงสวน นํมโค ๑ หวา นเปราะ ๒ ผํลชา พลู ๓ ฃงี แหง ๔ เทยี นเยาวภานี้ ๕ พกั แพว แดง ๖ โกฎสอเทษ ๗ สมอ ไทยเหลยิ ม ๘ ดีปลี ๙ ผลชลี อม ๑๐ ทำจลุ ลลายน้ำ ผงึ รวง กใ็ ด ๚ ถาหมีถอยไซใหเอาโกฎ สอ มดู โคดำ เฃมา รากพลี ังกาษา ผลํ ร าชดัด ผลสรรพพีศ ผลสวาศ ตุกโรหนิ ี รากกรุงเฃมา รากมะแวงเครื อ รากจิงจอใหญ มหา 76

คมั ภีรธ าตุพระนารายณ ฉบับใบลาน หนา ก/ิ ๑ หึง ผํลจันเทษ เทียน ดำ ยา ๑๔ สิงเสมอภาคทำเปนจุลลลายน้ำนํมโคก็ใด ซํมมะงวก็ใด ยาฃะนานน้ี ขาว สำหรับ ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทยแกเตโชธาตุอันวกิ ารหายแล ๚๒ ยาแกเตโชธาตุใหเอารากพกั แพัวแดง โกฎเฃมา ฉะเอมไท ลกู มะ ฃามปอม รากไครตน หวานเปราะปา รากสวาษ ญารังกา เสม อภาคทำเปนจุละลายนำรอนก็ใด นำนํม โคกใ็ ดกีนตามควน แกเตโชธาตอุ ันพิการหายแล ๚๓ ฃหนานหนงึ ใหเ อา หวานน้ำ เปลิอกมูกหลวง ชยี ลอ ม รากเสน ียด ฃีงแหง ดีปลี เกืลวเทษ เสมอภากทำเปนจลุ แลวเอามูดโคดำคลุกยาผงตากแดดจงํ แหง หนา ก/ิ ๒ ลลายนำ รอน ก็ใดก ีนตามควญแกเตโชธาตุอันวกิ ารแล ๚ ถามีถอยใหเ อา ผลชาพลู ผลสมอใทย ผงึ รวง ผลจงึ จอหลวง รากเจตมลู เพีลง ผลมฃ ามปอม หวานเปราะปา รากใคร ตํน ฉะเอม หญารงั เครื อ กา รากกะเบา เสมอภากทำเปนจุลลล ายขันทํษกอร กีนตามควรแกเตโชธาตุใหโทษแล ๚๔ อหนึงบุทคลผูไดมไี ฟธาตุอันเอยน พึงใหนอนลับเมือเพลากลางวนั นน้ั มาก จะยาไซใหเ อา ผลส มอไทอันเปนเหลียม ๔ เหลียมฅอดงั ฅอนำเตาเนีอเหลีอง เอาแตเนอื ดปี ล เสมอภากทำเปนจลุ ลล ายนำ้ ๕ 77

ชุดตำราภมู ปิ ญ ญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ หนา ก/ี ๑ รอนเกลื อรำหัด กีนแกไฟธาตุอนั เหญน ใหเสมอเปนปรกตี ใหมกี ำลังแกล ํมเปนกอน แลลมํ อนั ให ญอน เสยี ดแทงชายโครงแลตะโพกสนั หลงั ใหย ทอง ขนึ แกธาตุพกี ารใหป รกต ี ๚ ไฟธาตบุ ุทคลผู ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พอง ใดเผาอาหารซึงปรยี โภกเฃาไปน้ันแหลกออกใด จึงบังเกีดลํมไนทองนน้ั พัดมีกำลงั กลา ยอมใหล ง ใหอ าเจียนบาง เรยี กวา ลมํ ปวง ถาจะยาไซใหเ อาตรีกะตกุ ผลกะเซา ฃมีนออย เสมอภากนำ มงัวเปนกระสายบํททำแทงละลายนำ รอนกนิ บางหาย ๚ ถาหมีถอยใหเอาเปลีอกกะเชาแดง ราก ไสตา หญาพัรรงูแดง ฃมืน หนา กี/๒ ออย บอระเพช เปลอี กรกํ ฟา เปลีอกมูกมนั เสมอภากตม ๔ เอา ๑ กีนแกมกั เปนปวงกลางคืน ๚ ถา มถี อยใหเ อา พิรก ฃิงกะเทียม ฃมนี ออย ใบเสดาเสมอภากทำเปนจุลลล ายนำรอน เกลื อรำหัดกีนแกลมํ ปวงหาย ๚ อค นี ี้วฆะณะใหเอา การชา ยงิ สมสงิ ละสวน เปลอี กอบํ เชย ไบกระวาน การพูล สคาน สิงละ ๒ สวน ฃิงแหง ๓ สวน รากเจตมลู เพลื ง ดีปล สงิ ละ ๔ สวน นำตานกรวด ๖ สวน กระทำเปนจุลน้ำผงึ รวงเปนกระสาย บทเสวยหนกั สลึงหนงึ แก 78

คัมภีรธ าตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา กุ/๑ อาเจยี น ๔ ประการ ดวยติกฃาคีนีกำเรีบแล วิสะมา คนี ีอันทุพละจงึ่ คืลนเหยี นอาเจียน หมีให มันทา เสวยพรกระยาหารใด ใหจำเรนี พรธาตุทงั ๔ ใหเสวยพรกะยาหารเสวยมีรํดชูกำลงั ยงี หนกั ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ฯ ฃา ฯ ฃนุ ประสิธิโอสํดจีน ประกอบทลู เกลาทว ายครงั สํมเดจพ็ รณราย เปนเจาเมอี งลพํ บรู ิยเสวยเพลาเชาอัตราดนี กั แล ๚ จำเรีญพรธาตไุ หเ อาไบรักแหง บอระเพชแหง แหวหมู ดอกชรากากี ผํลมต มู ออน รากมตมุ โกฎหวั บวั เทพทา สม อเทษ เทียนแดง เชือกเฃาพรวน หนา ก/ุ ๒ ฃงิ แหง ดีปลี กเทยี มทอก รากชาพูล เกลื อสนิ เทาว เสมอภากกระทำเปนจลุ บํดดวยนำ ผงึ รวง ชรา วาตะ รคนกันเปนลกู กอน เสวยหนักสลึงหนงึ แกพร เสมห กำเรบี อันทุพล แกพรเสนอันท โลหิต พฤกธอิ ันกระดาง ตึงแตพรชงํ ขืนไป กราบทาวถึงบนั พรองค ใหพ รเสนนัน้ ออน ใหเสวย พรกระยาหารเสวยได ไหจำเรืญพรสกลธาตุเปนอนั ยงี ฃาพรพธุ เิ จา ออกฃุนทิพจักประกอบ ทลู เกลาถวาย ๚ จำเรนี พรธาตทุ ัง ๔ ชพู รกำลงั เอาหวานนำ รากเจตมูลเพลี ง รากแคปา รากพนมํ สวน่ั 79

ชดุ ตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ หนา ก/ู ๑ เสม อภากตํมดวยพรสธารด ๔ เอา ๑ เมอื จะเสวยเอาฃนั ทศกอรปรุ งลงแตภอประมาร เสวยตามสํม ควน ชูพรกำลังจำเรญี พรธาตทุ ัง ๔ ฃาพรพุทธิเจาออกพรสิทธสิ าร ประกอบทูนเกล าว ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ถวาย ๚ อาโปธาตุถอย นนั ไห ลง ทอง จุกอกํ เปนกระไศรยกลอน บางกเ็ ปนพรรดืก เจบ กลื ง ขืน ใหฃ ัดหวั เหนา เสิยดราวคาง ผูยงิ คางซาย ผูชายคางขวา แลวไหยแปรไปให ลํง ตกํ บุบโพ ใหเ สโทตกํ หนกั มักไหยไปปะสาวะวลั ะ ๒๐ เพลา บา งก็ใหฃัดปวดหมสี ดว ก บรโี พกอา โลหติ ๓๐ หนา ก/ู ๒ หารกห็ มีไดยอมี ไปใหทอง ขนื ผอมเหลีอง ถาเกดี แกบกุ คํลผูไดย เปนกำผนู น้ั แล ๚ ทารไหย ประกอบ พอง ยาณกี ีนตามบุญ ประดจุ ะไมทา วและโรกนนั้ ผันแปรตางๆ จะใหฃ ดั เฃา แลฟองดจุ ไหเอยน ทาวนัก ยาสำรับแกนน้ั ไหเอา ชลี อ ม รากหวานนำ เปลีอกมกู หลวง นำเตาฃํม ผํล กระดอม เสมอภากทำเปนจุลลายมดู โคดำกใ็ ดย นำพงึ รวงกใ็ ดกนี ตามกำลังกีนแกว า โยธาตวุ ิการแล ๚ ถาหมีถอยไหเอา ตรกี ะตกุ รากจงี จอหลวง ผํลราชดดั แหวหมู กะพงั โหม 80

คมั ภีรธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา เก/๑ เคาคา ฃมืนออย หอมแดง ยาทัง้ นเี สมอภากทำเปนจลุ ลายนำ หยนั เลา ก็ได กีนตามกำลัง แกอา รอน โปธาตวุ ิการแล ๚ ถา หมีถอยไหเอา บอระเพช ฃาตาแดง พรั รผกั กาษ กด อม รากมะแวง ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตนํ ไพล กช าย แกนสนํ จัน เทษ เสมอภากทำเปนจลุ ลลายนำมว กเฃา กนี ตามกำลัง ทนา แกอ าโปธาตวุ กิ ารแล ๚ ถา หมีถอ ยไหยเอาผลมะฃามปอม ตรผี าลา สะคาน รากชาพลู ตรกี  ตกุ ฃาแหง ลกู จัน เสมอภากทำเปนจุลลลายนำไบ ผักไห กไ็ ดยแกอาโปทาตวุ ิการหายแล ๚ ฃนารหนงึ่ กลวยตีบ หนา เก/๒ พักแผว แดง ผลํ ชีลอม เปลิอกมกู มนั หวานนำ หญารงั กา เสมอภากทำเปนจลุ ลลายนำ ผงึ รวง รอน กใ็ ดกีนภอควญแกอาโปธาตุอนั ไหท อง ขิน ฃดั อจุ าระปะสาวะหมีสดวกหายแล ๚ ขนารหนึง พอง ใหยเอา พรื กลอ น ฃงี แหง หญารังกา สเ มอภากทำเปนจุลลลายนำรอน มูดโคดำกไ็ ด กนี ภอควนแกอาโปธาตุวิการอันไหทำทอ งผอมเหลีอง บอริโภกอาหารหมีไดหายแล ๚ ฃหนาน หนงึ ใหเ อารากภักแผวแดง เปลอี กมกู ม้นั รากเสนียด หญารังกา เสมอภากทำเปนจลุ ลลายนำ ผงึ รวง รอน 81

ชุดตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนรุ ักษ หนา ไก/๑ ก็ไดก ีนภอควน แกอาโปธาตพุ ีการให รอน หนกั มักใหไ ป อุจาระ ฉอยๆ หมสี ดวกผอมเหลอี งทอง ขนึ เสโทตํก ประสาวะ พอง หายแล ๚ ฃนานหนึง เอาเปลอี กมะฃามปอม ฝางเสนตํม ๔ เอา ๑ กีนแกตํกมูกตํกหนักหยดุ เปน ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย อนั เทียงแท ใดแกรอดจากความตายเปนหลายคนํ มาแลว ๚ แกฃดั ประสาวะเอา ไบกะเพราเตม กำมือหน่ึง ดนี ประสวิ ฃาวหนกั สองสลึง บํทใหละเอยี ด เอาไบชาตมเปนกระสาย ลล ายถวาย สมํ เดจพ รพทุ ธีเจาหลวงนพี านทายสระใหเ สวย เมีอเสวยพรโอสดแลวกราบทนู ใหเสวยพรสธุ ารดํ ชา ตามเฃา หนา ไก/๒ ไปภายหลังอกี ๒ ทีอ ซงึ ฃัดประสาวะน้นั ไป พรบงั คํนเบาสดวก ฃา พรพทุ ธเิ จาพรแพทยโอสถฝารงั ประ ๓ กอบทลู เกลาถวาย ใดพรราชทารเงนี ตราชงั หนงึ ๚ วาโยธาตุพกี ารนน้ั ทองเปลาอยู หมีใด บรโี ภกอาหารสงิ ได เฃาไปก็ใหอาเจยี น บางทอี ตอบรีโภกอาหารเฃา ไป จงึ ให อาเจียน ในทอ งน้ันเตมไปดว ยลมํ มีเลยี งเปนอันดังลกั ขณดงั นคี รวี าโยธาตใุ หโทษ ๚ ถาจะยาใซใหเ อา เปลิอกมูกหลวง พรี กไทย ฃงิ แหง ผลตลอด หวา นน้ำ แหวหมู หญารงกา พดั 82

คมั ภรี ธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา โก/๑ แพวแดง รากไคร เคืรอ สมอใทลูกเหลยี ม เสมอภากทำเปนจลุ ลลายดว ยนำ มดู โคดำ ก็ใด กนี สุรา ตามกำลังแกวาโยธาตวุ ิการแล ๚ ถาแลผนั แปรไป โรกนั้นยอมวาเปนริศดวงดงั น้ัน จึงประ ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย กอบยานใี วใหเ อา มะหาหิง หวา นนำ ผลราชดดั ผลสวาศ ดปี ล โกฎเฃมา กรุงเฃมา รอน ฉเอม ฃงิ แหง ใบยาทราย เสมอภาก ทำเปนจลุ ลลายนำ้ ผงิ รวง กใ็ ด แกรศิ ดวงเพอื นมโค วาโยธาตใุ หโทษหายแล ๚ ถามถี อยใหเ อา ฉเอม รากเจตมูลเพลิ ง รากทนดิไบแฉก รากจิงจอใหญ หนา โก/๒ รอน หวา นน้ำ ใบตลอด ตมํ ดวยเกืลอตากแดด ตรกี ะตุก การะบูน ใบนาศ เสมอภากทำเปนจลุ ลลายนำ้ ผิงรวง มดู โคดำ ก็ใด กีนตามกำลงั แกว าโยธาตอุ นั วกิ ารหายแล ๚ ปถ วีธาตุออกจากตวั นั้นใหเจบทอง ทอ งขนึ ทอ งพอง ยอมวาเปนริศดวงผอมเหลอี งให เสียดสนั หลัง แลว แปรไปเปนองคสดู ใหตกบบุ โพโลหีด ทางทวาน หนัก ถาแกหมีตองถอยอายสุ ํมแล ๚ ยาแกปถวีธาตุใหเอา ใบยางทราย เบา กะเทียม ดปี ล ผลมะตูมออน ผลมะแวงทงั ๒ สคาน รากพักแพว หวา นน้ำ สมอไท สตั ะบุดเทษ เสมอ 83

ชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบับอนุรักษ หนา เกา/๑ ภากทำเปนจลุ ลลายนำนมํ คน ก็ใด แกปถวธิ าตุวิการแล ๚ ถาหมีถอย ใหเอา มหาหึง หวา นนำ ตรีกะตกุ โค ตรีผลา ไพล งอ นหมู ชะด ามงั สี รากขัดมอนใหญ เสมอภากทำเปนจลุ ลลายนำ้ ชํมซา ก็ใด ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย รอน กีนตามกาลงั แกปถวิธาตุวกิ ารแล ๚ ถาหมีถอยใหเ อา บอระเพช กะพงั โหม รากมแวง ทัง ๒ รากหญาฃัดมอนหลวง รากขีกาแดง เชีอกเฃาพรวน เสมอภากทำเปนจุลลลายน้ำ จันขาว ก็ใด ฉเอม กนี ตามกำลังแกปถ วธิ าตุวิการแล ๚ ถาหมถี อยใหเอา ฝน สวนหนึง ผลมตมู ออน ดอกบนุ นาก ผลพลิ งั กาษา หนา เกา/๒ สตั บดุ เทษ กะพงั โหม หญาลกู เคลา ใบมงัว ใบทองหลางใบมํน สิงละ ๒ สวน กระทำเปนจุลลลายนำรอ น กนี ตามกำลัง แกป ถวธี าตุวิการหายแล ๚ ถาหมถี อยใหเอาหนังจรเฃ มูลโค นอแรด หอย ฃม เฃากระบือ ยา ๕ สิงนีเผาเสีย กวนกะเทียม ลูกจนั ดีปล แหวหมู เสมอภากทำ เปนจุลลลายนำรอนกินภอควญ แกปถวธิ าตุวิการ อนั ใหเจบทอ งหนกั หมีรวู าย ใดกนิ ยานี หายแล ๚ ฃนานหนึงใหเ อา ดิปล ผลมตมู ออน สคาน ผลสมอไทย หวานนำ ใบเจตมลู เพีลง เสมอ 84

คัมภีรธ าตุพระนารายณ ฉบับใบลาน หนา ก/ํ ๑ ภากทำเปนจลุ ลลายน้ำ ผงึ กใ็ ดกินภอควน แกปถ วิธาตุอันใหโทษ ใหเจบเนอิ้ ตัวทกุ เสนฃํน รอน ลํมตฃี นึ้ ในทอ งมีเสียงอันดังตาง ๆ หายแล ๚ อะยังกาโยอนั วากายเราทาน ทงั หลายนี้ ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย เหตธุ าตุทงั ๔ เปนทตี ังแหงกายแลอายสุ มํ ถาธาตทุ งั ๔ หมใี ดบ รบี รู ณแลวเมือใด สมทุ ถารกจ็ แปรไปใหก ำเนดี แกโรกเมอี น้ัน เวโชอนั วาแพทย ผูพยาบาลใขสบื ใป เมอื หนา จงพจิ ารณาใหแจงใป ในประถมํ ธาตุทังหลาย อันจะแปรปรวนพกี ารกำเรีบ ตามรดเู ดิอนวัน หนา กํ/๒ เวลา อายุสมที อยู กอนจึ่งจรูกำเนดี ใข แลว ใหร ูสรั พคุณยา แลรดยาทัง ๙ ประการกอน จึงจ เกดิ ประกอบยาวางยา ถาวางยาชอบโรกๆ น้นั กลวั ยาดจุ กาเหนทะนู ถาหมดี ังนนั้ ดจุ ดงั หมู เนอื เหนพญาไกรษรสิงหราช ก็จะประลาศหนไี ปโดยเรว็ ถา ดโู รกหมถี กู วางยาผดี ดงั อะษรรพดี อนั บุทคํลเอาใมไปรนั ลงทขิ นํดหาง โรกคอื โทโสจก ำเรีบขินกลมทวั สาระพาง คมิ หนต โลหิต กาย มะระณัง อันวาความตาย ภะวสิ ะตกิ จ็ ะหมี ทุวังแทจีง ๚ ถา ไฃยไนย วสันต วาโย มีกำลงั เหมันต เสมห 85

ชดุ ตำราภูมิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรักษ หนา กะ/๑ กลาวไวยดงั นภี อประมาณวหิ ถารแจงอยไู นรดู ๖ คำภีมหาโชตรัตนั แล โรคนที านน้ันแลว อันยาแก ขํม ถาอาโปธาตพุ กี ารไหย ประกอบยารศํ ขมํ โทษ หวาน ทาตุพีการนน้ั ถาเตโชธาตุพีการไหก อบยารศ เผด ฝาด ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย กำเดานัน้ ทานยํกขนึ เปนอากาษทาตุ ถาใหยโทษไหประกอบยารศํ ขม จงึ จะชอบดว ย เอยน โดยโรก ถา แลยาหาบมไี ดยา เตโช ธาตนุ ั้นไชตางกนั ได ยา วาโย ธาตุนนั ไซต างกนั ไดย อาโป ปทวิ ถา หมรี ูจักทรัพยาแทไหถ าม พฤกฒาอาจาริยไหแ จง ประจักกอนจงึ ประกอบ จึงจะชอบดวยโรกอนั กล าว กำเรบี หนา กะ/๒ มาแตห ลังนนั้ แล ๚ อหนงึ ลคั ณดี รัว ยอ มใหจ ักขุ เหลีอง อจุ ารประสาวะเหนีอกเ็ หลีองใหจ บั นอย เขยี ว คํน มกั โกรต เจรจาดวยผี มะเมอเพอพกคลงั คลายไหลหลงํ เพทดังนี้ใหเ รงยาจํงฉับพลัน ขลาษ อำมภาก ถา หมีถอยลวงเฃาตรโี ทษไดย จะกลายเปนลํม ราทยกั กำหนฎยาหมตี อง ๗ วันตาย ๚ะ ั วิหํก ๚ ถา จะยาไซใหเ อา หอมแดง รากคีกาแดง รากสะอกี แกนสํน สมอไทย บอระเพช เสมอ ภาก สิงละตำลึงตํม ๔ เอา ๑ กนี แกดกี ำเรบี หายแล ๚ ถา หมถี อยใหย เอา แกนจัน กรงุ ฃเมา แกนสํน 86

คมั ภีรธ าตุพระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา ข/๑ กะพังโหมทงั ไบ เสมอภาก ตมํ ๔ เอา ๑ กนี หายแล ๚ ถา ไฃย นนั้ ไหย รอนกระหายน้ำนักเอา จันฃาว ราก ไบพูลแก ฃงี ฃนั ทํศกอน เสมอภากทำเปนจลุ ะลายน้ำดอกไม เปนกระสายทงั บํด ลลายกนิ ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย รำหดั ภมี เสนดวยแก รอน แล ๚ ถา หมีถอย เอา เปลอี กมะรุม ฃมืนออย พัรรผกั กาษ กระหายนำ้ เสมอภาก น้ำดอกไมเ ปนกระสายบดํ ลายกนี แก รอน หายแล ๚ ถา มืถอยเอา นำออยสดํ กระหายน้ำ นำไบผกั เปด พรี กไทยรำหดั นอยหน่งึ กนี แก รอ น หายแล ๚ ถา หมถี อย ใหเอา ชานออยกำยาร กระหายน้ำ แกนปูร หนา ข/๒ กรักขี ถากรมํ หมอไมไสนำ้ ไวย จีงเอาดีนสอพองเผาไหสุกไสลง ไนมอนำน้นั ไหยคนํ ไฃกีนเนือง ๆ แก รอ น หยุดแล ๚ หอมดมุ เอา แกนมะทราง เปลิอกมะทราง เปลีอกไฃเนา ฉเอมเทษ กระหายน้ำ กรกั ขี จัน แดง พกิ ุน ขาว ดอก บญุ นาก เกษรรบวั นำ้ เสมอภากทำเปนจุลนำดอก ไมเปนกระสาย บดํ ษารภี ทำแทงลายน้ำ ดอกไม กไ็ ดย รำหดั ภีมเสนลํงทัง กิน แกไฃสนั นบี าทอันมีกำลังมากหาย ซาวเขา ฉโลม แล ๚ มโหสดทีจรรนัน้ เอา สมลุ แวง ดอกมลิ ษาระพี พีกุน บุญนาก เกษรร บวั หลวง จนั ทัง ๒ กฤษนา สตั บงํ กช 87

ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทยชุดตำราภูมิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ หนา ขา/๑ กระลำภกั ฃอ นดอกแฝกหอมตนาวเปราะหอมโกฎหัวบวั เสมอภากนำดอกใมเปนกระสาย บททำแทงลายนำ้ ซาวเขา นำดอกไม กใ็ ดรำหัดภีมเสนฉะโลม ถา กีนแทรกฃันทํศกอนลํ่งดวย แกพิศไฃสันนบี าท อนั ตัวรอนหนัก สรรพไฃยทงั ปวงหายสนิ ทงั ปวงหายสินแล ๚ ถาแลใฃใหอาเจียนหนักเอา นำผ้งึ สวนหนึง จง่ึ เอาเถาตำลึงมาตดั ออกเปาเอาแตนำ ๒ สวน เอาภีมเสนรำหัดลงํ กนี แกอาเจียน หายแลดนี ัก ๚ ถาเสมหะปะทะหนกั ไหเอา หญาปากควาย ไบพลูแก ตำบดี เอาแตนำ แลว เอาภมี เสนรำหัดลํง หนา ขา/๒ ภอคว รรกีนแกเสมหะตขี ้นึ สงํบแล ๚ ถาแลไฃน ันใหล นิ หํด เจรรหมีชดั ใหเ อา ไบผกั คราช ไบแลงลัก พรม มิ ฃาตาแดง สารซมํ เกีลอเทษ เสมอภากน้ำรอนเปนกระสาย บํดทำแทงลายนำมนา ว รำหดั ภมี เสนลํง ทาลนิ แลว นวดตนํ ล้นี ๆ หดเจรจาหมีชัดหายแล ๚ ถา หมีถอยใหเ อา ดงี ู เลอี ม ภมี เสนสงิ ละสวน รากพิรกไทย รากกุรงเขมา สิงละสองสวน ทำเปนจุลลลาย นำ้ ผงึ รวงกีนภอควร แกลํมอำภาทอันจับใหล นิ หดํ หายแล ยานีดียิงนกั ๚ ทิพกาศเอา ยาดำ เทยี นดำ 88

คัมภรี ธ าตพุ ระนารายณ ฉบับใบลาน หนา ข/ิ ๑ ลกู จัน ดอกจนั กระวาน ภิมเสน สิงละสวน การะบนู ๔ สวน ฝน ๘ สวน ใบกันชา ๑๖ สวน สรุ าเปนกระสาย บํดทำแทงนำกระสายไช ใหช อบโรกรอนแลเอยน กนิ ภอควร แก ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย สรรพัศทังหลาย อนั ใหร ะ สำ กีนเฃาหมใี ดน อนหมหี ลบั ตกํ บุบโพ ลงแดงหายแล ๚ ั สาย โลหิต ศขุ ไสยาดเอา การบ ูนสวนหนึง ไบสเดา ๒ สวน สหศั คูณเทษ ๓ สวน สมุละแวง ๔ สวน เทยี นดำ ๕ สวน โกฎกระดูก ๖ สวน ลูกจัน ๗ สวน ดอกบุนนาก ๘ สวน พริกไทย ๙ หนา ขิ/๒ สวน ฃิงแหง ๑๐ สวน ดปี ล ๑๑ สวน ใบกันชา ๑๒ สวน ทำเปนจุลลลายนำ้ ผงึ เมอี จะกีนเสก ดวย สพั ภีตีโย ๓ จํบแลวกีนพอควร แกส รรพโรกทงั ปวงหายสิน มกี ำลังกินเฃาใด นอนเปนศขุ นักแล ๚ อินทะวะมดั สงั เอาประหรอด สุพรรณถัน โหรา ลูกจนั ดอกจนั โกฎลูกตะหลอด พริ กไทย มหาหงึ ลำพัน ลกู นำเตา ลกู ในมะนาว ลูกบวบเหลียม เสมอภากทำเปนจลุ นดั แกใขตรโี ทษ ถอยแล โหราแลโกฎนัน้ ตามแตจเลีอกใชเทดี ๚ แกวหาคาหมีใด 89

ชุดตำราภูมปิ ญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ หนา ข/ี ๑ ใหเ อารากทนดีใบแฉก รากหงิ หาย รากพรมมิ สมอทัง ๓ กำทอด ฝก ราชพฤกษ รากสคุย แปรอามุยนํ ฃนั ทศกอร ยา ๑๐ สิงน้ี เสมอภากแชมูดโคดำใว ๗ วันจงึ ตากแดดจงแหง แลวเอายาง ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย สลัดใดแหง เทายาบํดจํงละเอยีด ปรุงชะมดํ เชยิ งภีมเสนลงภอควรโรยกลี บจำปาก็ (หอผากาษาก)็ ใด ตมํ ลงดนี ักแล ๚ ฃนานหนึงใหเอา หวานนำ้ สวนหนงึ เทียนเยาวะภานี ๒ สวน มหาหงิ ๓ สวน เกีลวสนิ เทา ๔ สวน รากเจตมูลเพลี ง ๕ สวน ฃิงแหง ๖ สวน ดีปล ๗ สวน หนา ข/ี ๒ ดองดงึ เทายาทงั นัน ยางสลดั ใดแหง เทาดองดึง นำมนาวเปนกระสายบดํ ทำแทง เทาลกู นนุ ตากในรมํ ลลายนำมนาวรำหัดเกลื อ กนิ เมดหนึง ลงํ หนหนึง กีน ๒ เมจลง ๒ หนตามแตจกนี ภอกำลังเถีด แกพยาทธอิ นั เปนตวั ในทองปางทองมาร จุกกระผาม กระไส มามยอย ลมํ จกุ เสิยดหาวเรอ แลลมทน ทอ ง ลมํ สนั ดาน ครอบมุลริศดวงทงั ปวง พรรดกึ คน แลมองครอ ถา ษตรีขดั ระดูโลหดี แคน กนิ ยานเี นอี ง ๆ โลหิดตํกสดวกดนี ักแล ยานปี ระเสดี กรัง 90

คัมภีรธ าตพุ ระนารายณ ฉบับใบลาน หนา ขุ/๑ นัก เวนแตกำมใดกระทำมา แตบุรพชาติโนนจึงจะหมีหายแล ๚ ฃนานหนงึ ใหเ อา หญ าใซรมาบดิ เอา แตนำ้ ๔ ทนาน พริกไทยทนาน ๑ เฃยี วฃึนดวย กนั ใหนำ้ หญาใซรแหงทราบเฃาในพรกี น้นั แลวตากจงแหง ตำระแนงเปนผงจงึ เอารากเจตมูลเพลี ง สหัศคูณ ตำระแนงเปน ผงใวแตละส่ิง ๆ เมีอจะกีนจงึ เอา สหศั คนุ สวน ๑ พิรก รากเจตมลู เพิลงสิงละ ๖ สวน ประสํมกนั บดํ ดวยนำผงึ รวงกนี ถาจะใหท ุเลาธาตุ เอาพรกิ เจตมูลเพีลง แตส ิงละสวน เอาสหศั ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย หนา ข/ุ ๒ ๒ คณู ๓ สวนก็ตามเถีดลงแล เมือจะประสํมยาน้ันเฃยี วน้ำผึงใหเ ปนยางตูม จึงเอายาผงปรุ งลง ๔ บดปน เปนลูกกอนกนี หนักสลงึ หนึงแกรศิ ดวง ลม กระไส ปางทองมาร จกุ กระผาน สนั ดาน หมูก มามเรอ้ี ย พยาธิเกดี ไนทรวงอกํ โลหดิ ตก ตก ทวานทงั ๙ เสมหะปะทะตีขึน ถอยสินแล เลอดิ ๚ จิตรการยี พิจรณู ใหเ อา โกฏ สอ รากไครเครื อ กระวาน ลูกเอน็ ลูกจนั อบเชย สมลู แวง การเพรา สคาน เกษรรบญุ นาก นำ้ ประสารทอง เทยี นทงั้ ๕ สตั บษุ เทษ กรามพลู เกืลอสนิ เทาว สิงละสวน 91

ชดุ ตำราภมู ิปญ ญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ หนา ข/ู ๑ หวา นน้ำ ๒ สวน ฃิงแหง ๓ สวน มหาหงิ ๔ สวน เจตมูลเพีลง ๕ สวน ดปี ล ๑๐ สวน พีรกลอน ๒๘ สวน ถาจะใหท เุ ลาธาตุ เพีมพรี กเฃา ใหเ ทายาทังน้ัน กทำเปนจุลลลายนำ้ ผงึ รวงกนี ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย กนี เชา หนกั สลึงหนึง แกริศดวงผอม เหลีอง ทอ งรุงพุงมารจกุ กระผานมา มเรอีย มองครอ เอยน หืดไอยลมอำมภาษ แลลมํ ทงั ปวงหาย ๚ ฃนานหนงึ ใหเ อา รากฝายผหี ันใสโถ เลา ครงึ หนึง นำ ใหสนิ ธปู จนิ ดอกหนึง กินแกตองทบุ ถองโบยตี ตกตนไมชางมา โคกระบือฟกชำในอกํ เจบขัดหายสิน หนา ขู/๒ แล ๚ อาภสิ ะใหเอา จึงจอใหญ สวนหนงึ ขนั ทศกอน ฃิงแหง ผลเอ็น กราบพลู เทยี นเยาวะภานี สมอไทย มฃามปอมเอาแตเนี้อ รากมะกํลาเคืรอ ชเอมเทษ รากเจตมลู เพลี งสงิ ล ๒ สวน ผลมะตากแหง ผลกระหวานสงิ ละ ๓ สวน พืรกลอ น ดปี ลี สิงละ ๖ สวน กระทำเปน จุลลลายน้ำอศฎางคุลี เปนเลหะกนี เนีอง ๆ แกริศดวงใอผอมแหง แกเสมหะ ไนทรวงอํก ไนลำฅอดีนักแล ๚ มะหากะทศั ใหญ ใหเอาโกฎสอเทษ เทยี นทัง ๕ รากเจตมลู เพีลง ผลกระวาน 92

คัมภีรธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา เข/๑ ใบกระวาน ผลเอ็นใหญ สคาน เปลีอกสมุลแวง ฃิงแหง หวา นนำ้ พีรกลอ น รากไครเครอื น้ำประสารทอง ลูกจนั ดอกจนั เกลื วสนิ เทาว สงิ ละสวน การบูน กานพูล เทยี น ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ตาตักแตน เทยี นเกลจห อย สหศั คนุ กใ็ ด เปลานอยก็ใด สงิ ละ ๘ สวน ดปี ล ผึงขงิ ปตฆาศ ๒๐ สวน กระทำเปนจลุ ลลายนำ ซมซา ก็ใด กีนหนักสล งึ หนึงแก ลํม อำมภาษ ถาลม กเทียม ราทยักษ นันเขากำลงั ยานนั ก็จะใหรอนถ่งึ ปลาย มือ บันดาลมทังปวง แกใ ดหายสนิ แล ๚ะ ั ๚ะ๛ เทาว หนา เข/๒ ฃนานหนึงใหเอา สหศั คณู เทษ รากเปลา นอย รากเจตมลู เพีลง สลดั ไดฝานตากแหง ตรีก ไทย ไหญ ผงิ ตกุ เทียนดำ สิงละสวน เอารากตองแตกใบแฉก ๓ สวน ทำเปนจุลลายน้ำ ซํมซา มนาว ปตฆาศ กใ็ ดก นิ แกลมํ ราทยัก ครอบลํมทังปวงหายสนิ แล ๚ เอาแตสหัศคณู เปลา ชือมหาสดมํ ทงั ๒ รากตองแตกนันประสะเสยี กอนจงึ จะไมคลื นเหียน ๚ มหาวฒั ณ เอาลกู จัน ดอก ดำ เทียน สตบุษ โกฎ สอ โกฎ กักตรา บอระเพช เยาวภานี เขมา พุงปลา จนั กระหวาน การพลู สงิ ละสวน เทียน ฃาว แดง 93

ชดุ ตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบับอนรุ ักษ หนา ไข/๑ ไบกันชา สหศั คูณทัง ๒ ลูกพลี งั กาษา รากไครเครื อ แหวหมใู หญ ฃมนี ออย พิรก หอม สงิ ล หาง ๒ สวน ดปี ลเี ทายาทังนนั้ จงึ เอาไบกะเพราแหง ๒ เทาดีปลี ทำเปนจุลลายน้ำผึง ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย รวงเปนลกู กอนกนิ หนัก ๑ กีนไปทกุ วนั ใหใดเ ดีอนหนงึ จึงจะรจู ักคนู ยาเหนประจกั อนั วิเสศ แกฉ ันวุติโรก ๙๖ ประการ กับพยาธิทังหลายทุกประการดนี กั แล ๚ มหามาตลุง ราชคนั ทา เกษรี เอา อษรคนั ทา ประสะแลว เปลิอกมรุมตากแหง เทยี นเยาวะภานี เกืลอสินเทาว เกืลอเยาวะ รากจิงจ อ ไหญ หนา ไข/๒ กะษา เกลื อสุนจะละ สิงละสวน พริ กลอน ฃิงแหง รากเจตมลู เพีลง สมอใทยใหญลูกเหลยี ม เอาแตเนี้อ กรามพลู หวานน้ำ ดองดึง สงิ ละ ๒ สวน มหาหึง ๕ สวนดปี ลิ ๖ สว น กระทำจลุ ลาย นำ้ ซมํ ซา ประสํมกันบํดเปนลกู กอนเสวยนัก ๑ แกลม ๘๐ จำพวก กเทียม แกเสมหะ ๒๐ จำพวกพรเสนกลอนแลเสน อนั ทพฤทธิ แกลมอทุ งั คะวาตาอันอยูในพร เสนทงั ๑๐ อนั แลน ขนึ ไปใหเ สิยดพรอรุ ะ ใหม ึนงวงวิงเวียน แลว ใหผ ายพระวาตใปพระบังคนหนัก 94

คมั ภีรธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา โข/๑ ราชคนั ทา สดวก แล อัชะระคันทา นัน้ ผูจะทำใปคางหนายกั ยา ยดุจใหเดีนเพีมฃนึ้ หมีใหเ ดนี ผอนลํงภอสมํ รากจงิ จอ ควญนน้ั เถดี ๚ละ พรอังคํบพรเสนตึง ใหยอนเอา เทยี นดำ เกีลอสวนหนึง อ,บเชย ๒ สวน ไพล ๔ สวน ใบพลับพลึ ง ๘ สวน ใบมฃาม ๑๖ สวน ตำคุลิการ หอผ’านงึ ขนี ให รอน องั คบพรเสนอันพีรุดใหอ ยอนแล ๚ ทาพรเสน ใหเ อา พิรกใทย ฆากระชาย หอม กเทียม มหาหิง ยาดำ สงิ ละสวน ตะไคร หอม ใบขีเหล็ก ใบตองแตก ใบมฃาม ใบเรยี นสิงล ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย หนา โข/๒ ๔ สวน เอาไบประคำไก ๑๖ สวน น้ำ สรุ า กใ็ ด เปนกระสายนำ้ ซมสาชูทาแก พรเสนพีรทุ แล ซมสาชู ลํมอำมภาทธิ ปต ฆาศกลอนตะครี วจะโปง เมอิ ยขบ ทังปวงหายแล ๚ ทรงนดั เอา ตรีกะ ตุก โกฎสอ เทษ โกฎหวั บวั ฉะเอมเทษ หวา นน้ำ เปราะหอม ลนิ ทะเลปง แกว แกลบ ฃวั จนิ เปลือกไฃฝก สงั ฃเผา เบียผเู ผา นำประสารดบี กุ ชมํด พิมเสน เสมอภากทำเปนจุล ทรงนัดแกพรวา โยทงั หลาย แลพรโรกอันเกีดในพรเศียนพร เนตร หายแล ๚ ท,รงนัดเอาชะมด ภมิ เสน สิงละสวน นาสกิ 95

ชดุ ตำราภมู ิปญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนรุ ักษ หนา เขา/๑ สอ โกฎ เชิยง การพูล เบียผเู ผา ชาตีหรคุน สมุละแวง อบเชยเทษ เกษรรบุณนาก นำประสารทอง พุงปลา สิงละ ๒ สวน ทำเปนจลุ ถา จะทำทรงดํมเอาผวิ มะกรูด ใพล ประกอบลงภอควร หอผา บาง ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ปวดพรเสยิ น นาสิก ทรงดม แก วิงเวียน รศิ ดวงในพร สอ แลประชวณเพีอโลหิดบำบดั พศิ ประเสริฐนักแล ๚ สลํบ เนตระ ยาทรงทาพรวลิ าศ แกพรโลหิดกำเดาอันประชวนพรเจานกั ใหเอา กฤษนา อบเชยเทษราก มลิ ชมดํ บํดดวยน้ำดอกใม เทษ ก็ใด รำหัดภิมเสนลง ทรงทาหายแล ๚ ทา ทรงเฃยี เอา โหราเดีอย ไทย ราก สลิด สหมี หนา เขา/๒ ใก โหราอำมฤตย โหราอำมิคสิงคีล โหราบอน โหราทา วสนุ ักฃ โหราเฃากระบือ โหราใบกลม หอม โกฎกักตรา ลูกจนั ดอกจนั กระวาน การพลู พรี ก หาง ดปิ ล มหาหงิ ดินประสิวฃาว ลอน หอมแดงชาตรี ,ยาทังนี้สิงละเฟอง ฝนสลงึ หนงึ ทองคำเปลวสิบแพน น้ำมนาวเปนกระสาย บํดทำแทงตากในร’ม ฝนดวย นำ มนาว เมด ทา มอื เฃิยแลวน้ัน ถงึ เปนฝพ กทูมเมีย ฃนเปน เปา ปม ก็หาย ถา เปนใขจบั ใหสับ กระมอม ทาหาย แกล มขีนสูงดวย ถางพู ศิ ตขาบแมลงปองขบ ฝนดวย ตนคอ 96

คัมภีรธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา ข/ํ ๑ น้ำมะนาวก็ใดส รุ าก็ใด ทัง กิน หาย ถาษตรเี ปนฝท นิ ํมเจบปวดมีพีดหนักก็ดี เอายานใี สในลกู สรรพ ทา รศแลว สํมไฟใหส รรพรศสกุ จงึ เอายาฝนดวยสรุ า ทาแกพิดฝห าย ทานตีคาใวแ ทง ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ละบาททองดวยทัรบ พยาหายากแล ๚ มหาจลุ ทิพใหเ อา สคารชาพูล เทยิ นเยาวะ ภาน้ี โกฎสอเทษ หวา นนำ้ ฆาแหง สงิ ละสวน ใมฉำฉา ฃิงแหง เกลี อสุนจะละ เกืลอเยาวะกะษา เกลื อสนิ เทาว สงิ ละสวนกึง สหศั คุนประสะแลว ๒ สวน ดองดึง ๓ สวน เปล า หนา ขํ/๒ นอยประสะแลว พรี กลอ นสงิ ละ ๗ สวน มหาหิง รากจึงจอประสะแลว ดปี ลีสิงล ๘ สวน กระทำ เปนจลุ เมอื จเสวยจึงชงั เอานัก ๑ แทรกกะเทยี มเฃา ๒ ไพ เอานำ ผึงรวง ประสมํ กัน ซมํ ซา บดละลายกนี แกพรเสนอนั ทะพฤกธิ อนั แลนขึนไปถงึ พระเสน ทัง ๓ พรเสน อันกระดาง นั้น แลนขึนไปจับเอาบันพรองกทงั ๒ คางแลว แลน ขน้ี ไปจับเอาตนพรชวิ หา ใหมึนตงึ ให หอบภกั ใหง วงใหวิงเวยิ น แลเกดี เพีออามาใศรย ปกะมาใศรยใหถ อยอยอนเปนกรกติ ฃาพรพุธเิ จาออก 97

ชุดตำราภมู ิปญญาการแพทยแผนไทย ฉบบั อนุรกั ษ หนา ขะ/๑ ฃุนประสิทธโิ อสถ ประกอบทลู เกลา ฯ ถวาย ๚ นำ้ มนั ฃะนานหนงึ ใหเ อา ใบลางโพง ใบผัก บงุ ฃัน ใบฃม้นิ หัวฃมีน ตำเอานำสงิ ละทะนาน นำ้ มันาว ๓ ทนาน นำ้ กะเทียม ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย ๖ ทะนาน นำมันงาทะนานหนงึ หงุ ใหคงแตน้ำมัน้ แลว เอาฝนหนกั บาทหนึง บดปรุ ง ลงนวดเสนอนั ทพ ฤกธิ ในคยุ หถานแล เสนเอน็ หดเปน เถา ฟกฝก กด็ ี ฟกแหงใด ๆ ฃัว ก็ดี เอานำ้ มนั นีทาแลว นวดรดี เสน ไปเนีอง ๆ เสน ซึง่ พริ ทุ นัน ดดี ังเกาแล ฃาพรพุทธเิ จาออกพร หนา ขะ/๒ สทิ ธิสาร พรามณเทษประกอบทูลเกลา ฯ ถวายทรงในวัน ๗ ๑๒ คำปก ุญเอกศกเมอื งลพบรุ แี ล ๑๑ ๚ น้ำม้นั มหาวิศครรภราชไตล เอาโหราทงั ๒๗ บาต สคา น ชา พลู เปลา ไหญ เปลา ราม น้ำเงีน เทยี นทงั ๕ เทียนเยาวะภานี้เปน ๖ โกฎทัง ๕ การพูล ใบกระวาน ลูกเอนั จนั แดง ฃาว หางไหล มะหาลลาย ลกู ตลอดสิงละ ๑ ตรกี ะตุก เปลานอย ภิมเสน ราก ไคร หอม แฝก ไครเคืรอ เปราะหอมสงิ ละ ๒ รากคนั ทา สหัศคนั ธา อบํ เชย รากพดั แพวแดง รัตะโชติสงิ ละ ๓ อัชระคันทา 98

คัมภีรธาตพุ ระนารายณ ฉบบั ใบลาน หนา ฃ/๑ มะกรดู รากเจตมุลเพีลง แกนสนสิงละ ๔ กฤษนา ใบตลอดสิงล ๕ ลกู ลางโพง ๒๐ ลูก น้ำ มนาว มงวั ซมํ ซา กระบอื น้ำนํมโค นำนม แกะ นำ้ มันภูเลละ นำ้ มันเชตะ น้ำมนั ภิมเสน นำมนั ดิน สิงละทะนาน ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทยแภะ นำมันงาเชย ๗ ทนาน มะเพราวไฟ ๓ ลกู บิดเอาแตกระทิ หูงใหคงแตน้ำมัน ทาแกเ สน อทุ ังควาตา อโทวาตา อันระคนํ พระโลหติ แลน ในพรเสน สดวก ใหพ รเสนตงึ แลกระดา ง น้นั ออกเปนปรกติ ฃา พระพุทธเิ จา ออกพรสทิ ธสิ าร ประกอบทูนเกล า ฯ ถวายใหทรง ณ วัน ๓ ๑๐ คำ ๙ หนา ฃ/๒ ศักราช ๒๒๓๐ ปฃานอฎั ศก ๚ นำ้ มันภาลาธิใตลเอา รากหญา ขัดมอน รากขเ้ี หลก็ รากประคำใก รากประคำดีกระบือ ราก เรยี น รากลำโพงทงั ๒ รากชมุ เหจ รากฝก ซํมปอย ฃม้ินออย ฃิงฆา รักขา ว ยาทังนคี้ วรตมใหตํม ควรตำใหตำเอานำสง่ิ ละทน าน นำ้ มนั พรรผักกาด นำ้ มนั ภิมเสน นำมนั ละหุง นำมนั งา สิงละทน านหงุ ใหคงแตนำ้ มนั แลวจึงเอา ดตี ะภาบน้ำ ดีงเู หลอี ม หอม ๑ บดปรุงลงในน้ำมนั ใว ๓ วันจงึ ทาแลนวดแกพรเสน พริ ก หาง ฝน สีงละสลงึ เทยี นทง ๕ สงิ ละ ลอม 99

ชุดตำราภมู ปิ ญญาการแพทยแ ผนไทย ฉบบั อนุรักษ หนา ฃา/๑ อันทะพฤทธใิ หอ ยอนแลฝกบวมเปน ขัว แฃงอยูนั้นใหล ะลายออก เปนปรกติแล ๚ นำมนั มหา หนอย ประใลยกลับเอา ลำพันแดง หวานพระผนัง หวา นบษุ ราคำ หวานใฃเหนา หวานพันชน ํสา ันก ุค้มครอง ูภมิปัญญาการแพทย์แผนไทย หวานเปราะปา หวานพรกราบ รากเปลา นอย สหศั คุนทัง ๒ สิงละ ๕ แกนแสมทเล เอิอง ไหญ พดิ มา สงิ ละ ๑๐ ๑ ไบตลอด ไบกระเนียด สิงละ ยาทงั นค้ี วรตม ใหตมํ ควนตำใหตำ บดิ เอาน้ำใหส ินเชงี นำมนั งาทะนานหนงึ หุงใหค ํงแตน้ำมนั จึงเอานำมนั ภมิ เสน ๒ ทน านใสล งเม่อื ภาย หนา ฃา/๒ หลงั แลว เอาภีมเสน ๒ ลกู จนั ดอกจัน กระวาน การพลู สงิ ละ ๑ การะบนู ๓ ทำเปนจุลปุรง ลํงกวนใหส บกนั ทรงแกเสนอันทะพฤทธิ กลอนลมใหม ือทาวตาย งวยเพีลย ตำรานายเพช ปญาทูลเกลา ฯ ถวาย ทรงพรกรรุณาโปรฎเกลา ฯ ใหประกอบถวายใดทรง ณ วัน ๑ ๑ คำปกุญ เอกศก ๙ ๚ ศรผี งึ บีพระเสน ใหเอาชะมดํ ทงั ๒ ใพล ภมี เสน โกฎเชยี ง กุรงเฃมา ดงี เู หลิอม จันทัง สอ กตรา ๒ กฤษนา กระลำภกั สงิ ล ๑ โกฎ เขมา โกฎ สิงคลี มชั ะกียะวาณี กระวาน การพลู ลูกจนั ดอกจัน จลาลำภา หวั บัว 100