Бейбітшілік берік қолда

Fan жумсак отыргыштары бар, элс13 моторлы малоли- тиражкалар келденен кешелерде токырап, жаралы жау- ынгерге — болат машинага жол беруде. Танк аланга суйретш п апарылды да, журт кызык- тауына калдырылды. Коршаларан кепш ш к мунын же- HiMna3 герман эскерлер! Москва тубшде колга тус:рген орыс TaHKici екенш хабарлайтын плакатты окый бас- тады. Баска дэненеден — курес дуниесшен мулэ^м агенсш турган осы 6 ip момакан калага туткындыкка пенде бо- лып келген, куйж шалган жаралы машинаны кепшшк табыттай унш'здшпен абайласып жатыр. Аз-кем шак еткен сон алдынгы катарга кокардасы жок, уйкаланган эокери кепка киген шолаккол 6 ipey шыкты. Ол TaHKti айнала журш байыптап карады да, шыйрак сейледп — Арыстандай байкасып-ак баккан екен e3i де. Онын бурынгы солдат екенш журт енд1 ангарып, се- 3iHe зейш сала бастады. Кызыл жуздк толыкша келген узын бойлы 6 ip адам е к ш ш т л ш б5лд1'р д5: — Фашистер куш! не деген сойкан едН Мына 6 ip би­ шара TaHKire не штемеген TinTi. Ш олаккол ен алдымен у нлепо келмесе де, шыдамы жетпедк Кенет бурылып, езш ш жалгыз болса да эулет- Ti колын жанагы б!реудш иыгына артты да, зенШрек аузына карай оны еркппрек HTepin калды: — Мынаны керес1з бе? Ж урт солдат сезш тындау ymiH бурынгыдан да yfii- р!л!п сыгылыса TycTi. Олар енд1 зен(Ярек стволындагы бояулы терт сызыкты айкын кере бастады. Сызыктар- дын exeyi ж ш ш ке, енд1 exeyi жалпак едк — Я, Kepin турмын, сызыктар,— деп кызыл жуз адам ойлана барып жауап 6epin ез иыгынан солдат ко- ;ын туЫруге ыцгай быш рдк— Бул сызыктар нею ац- гартпакшы? — Мырза, бэлюм солдат болып кермеген болар, э? — солдат эдеппен мыскылдап сейледй— эйтпесе, мун- дай сызыктар барлык елдщ армиясында да 6ip-aK нэр- ceHi — e3i курткан жау танкысын, не жау зенб1репн KepceTeTiHiH б1лген болар ед!. Мше, байкап турсыздар ма? Терт жэне екй.. Арыстанша шайкасып-ак баккан екен деп турмын гой. 101

— Десен де, к аз1р бул туткында foA,— дед1 элдекШ топ imiHeH. ТозыРы жетш, Manepi кеткен вельвет куртка киген 6ip жумысшы ез жолдасына арнаса да, журттын бэрше де естмгер eTin сейледк — Бул илркжшн 03i есек кой дей\\пн! Фашистердщ колына кур кара TeMip FaHa тускен. Тылдагы занодтар- дын 6 ipiHfle люк какпагын ашпак болып, топсасын электр кыймасымен куйд!ргеш акымакка да айкын. Экипаж, танк imiHeH шыкпаран, берьимеген туткынка. Мына шолаккол дурыс айтады. Олар арыстанша шай- каскан. Ж урт карасыны зорая бердк TinTi, 61'рнеше балалар танктщ устше де шырып, шукылап Kepicin жатыр. Ж ан- жактан журт оларга жеюре бастады. Балалар аяктары- мен KacneTTi 6ip ecKepTKiuiTi басып, не 6 ip mipney ш ш де асыр салып жургендей кершед: оларга. — Ой, TonipiM-ай! Онда ш ш де не бар екен му- нын? — деп журт сезшен -жыларман халге жеткен элде- 6ip эйел касиет тутып, урейлене сейледй — Ka3ip оный iminae не бар дейсш? — деп топ ара- сынан элдеб1р еркек даусы жауап берлi.— Ал, онык imiHfle к!м болтаный мен саган айтып берейш... Онын ш ш де шын каЬармандар болтан. HaFbi3 каИарман- дар. Солдат кенеттен кез!н сузш, жагалай карады. — Кол шамы ешюмнен т ь д а коймас па екен? Калада жарык yne\\ii бола бермейтш. Сол ce6enTi кол шамын табу онша кыйындыкка туспедк Коп кемектесу1- мен солдат танк жактауына ыргып шыкты да, какпагы жулынып алынып, ynipefiin турган люкке Kipin жок бо­ лып кетп. Аланды ымырт карангылыры баскан eai, сол ce6enTi танк irnmae кыймылдап козгалган кол фонарыныц сэу- лес! ок тескен жерлерден жылтылдай бастады. — Не бар екен онда? — деп шыдамсызданган 6 ipey- лер жогарыдан люкке у ш л т жатыр. — Ештене де! Барлыгынын талканы шырып кал- FaH,— деген самаркау жауап есплд! iiiiKi жактан. Кем шактан кейш солдат айкайлап ж 1бердк — Мына 6ip жерде элде 6 ip эрштер бар екен. Орыс- ша ешюм де ажырата алмас па? Танк устшде отыркан вельвет курткалы топка карал 105

солдат сезш кайталап айтты. Ж урт «орьгс сезш юм айыра алады?» — деген ниетпен ЕИрше 6ipi карасты. Ер балалар лицейшщ тш жагалы, кар а галстукты егде тарткан мутал1м1 жакын келд! де, жогары караган калпы каймыгынкырап турып калды. — Мен ажыратар ед!м, 6ipaK... калай ермелей ал- макпын OFaH? Танк устшдеплер OFaH кол ушын 6epicri. MyFaaiM mwFypa бет алды да, сол сэтте ceKipin кайта тустк Куш жумсарандыктан eid 6eTi албырта калды. — Айтып xci6epiiU3iiii, онда кеп сездер жазьглран ба? — He6api б1рнеше сез,— деп шолаккол люктен ба- сын «ылтыйтып жауап бердь Мурал1м юшкене жазу дэптершешмен ж щ ш ке ка- рындашын усынды. — Бэлюм, ci3 е з ш з де к е и п р т берершз? Люк касында отырран 6ipey бул усыю ан жазу дэп- TepmeciH шолакколга алып бердк Топ тыныштыкпен кутгап. Енд1 6ip нуктеге K03F3- лыосыз токталган колшам ок тескен жерлерден жыл- тырап кершдк аландагы ымырт каракрысына сэулесш сызаттап тушредк Е н д т сэтте шолаккол тары кылтыйып KepiHfli де, жумысшыра дэптершеш бердь Сейтт! де аржарын танып болмайтынын, KyftiK шалып калганын айтты. — Ештене тусшуге болар ма екен? — деп ол жерге TyciciMeH лицей мугалшшен сурады.— Муныц e3i туп- тура кок карындашпен кабыррага жазылган екен. Мен айнытпай Tycipin алдым. Лицей мурал1М1 пенснерш 1ЛД1 де, блокнотын кезше тым жакын экелдй Сонан соц ай- нала карап, тыжырына, жетелш алып сейледк — Мунда былай деп жазылран: «Орыс танкистер1 елш барады» — одан эр! Александр деген сезден баска ештенеш де ажыратура болмайды. Бул адам eciMi, аяк- талмай калган фамилия болуы да ражап емес. Ол пенснесш колына алды. Кезш саскалактай жы- пылыктатып, калтасынан кол орамалын алды да, сщбь piHe бастады. Арткы жактан б1реулер одан жанагы сезд1 тары да кайталап, каттырак окуын етшд!. К арт MyFaniM жанагы оездерд1 eani мулде баскаша макаммен окып Kerri, 106

Ол ecKi жэне ж ака тмшёрдщ MyFaniMi болатын. 03i «Иллиаданы» адам рухынык дуниедеп ен 6ip жаркын KepiHici деп тусш уш едь Оныц xefi6ip шумактарын ба- лаларга нэштеп, макамына келтчрш, созып окыйтын-ды. MyFaaiM болат калканга жазылран осы 6ip сезд1 де кас- терлеп, дал солай созып окыды. Даусында «Иллиаданы» такпактаганда мулде байкалмайтын катты толкынды flipia де бар. — Муны 6i3re 6epini3,— деп вельвет курткалы жу- мысшы жазу дэптершесше колын созды. Ауру eiwi арык MyFaaiM кезшен ушкын атып ж1- бердь — Ешуакытта да! Ол бурылып алып, жазу дэптершеЫн кеудесше бас- кан калпында жарыла жол ашкан кептщ ортасымен ж у р т Kerri. Козрэлыссыз тынран журт бас кшйдерш uieuiin, ка- сиетт! 6ip ескертшш алдында туррандай-ак и ш п , танкке тарзым erri. Эйелдер анда-санда ауыр курсшш те алады... Аланга койылган осы танктщ туррын халыкка кан- дай эсер еткенш бишек болып, ертенше келген фашис­ т а эшм, б1рнеше куннен сон «кала аланына койылран кыйраган совет таншн туррын халык гулге орап таста- ды. TinTi сол гулдерден оныц тенор жаракаты да, куЙ1к шарпыран денеа де кершбей кетп,— деп дуние жузше радио хабарлап ж1берген керемет уакыйранын устшен шыкты. Сол кун фашистерге карсылык козралысынын баста- масы есебшде кала mewipecme жазылды. 1942 жылы Ло каласында болран уакыйра, Мария Федоровна жалпы нобайын рана бметш окыйра, ооын- дай едь Ол энг1месш аяктараннан кей1н аз-кем у н т калды, сонан сок 6ip KypciHin алды да: ■— Ж урт кезш дауалаган мундай танкп фашистер, эрине, орнында, калдыра алмаган. BipaK, содан бастап, бул окыйгара жыл толран сайын, танк турран мына ой- панда — байкаранын бар ма, мше суретте ол шшкене Кызыл креспен белгтенгсн foA,— гулдер у йш п калаты- ны Лодан келген осы хатта айтылран. БурЫкуш соран тары да 6ip жыл толушы едь Кала халкы сол куш м е н т келу1мд1 етшш eji... Я, танк ко- 107

мандиршщ KiM болтаны да аныкталган-ды: сержант Александров. Мен ci3re 03 фамилиямды айткан жокпын рой деймш. Александрова Мария Федоровна. Ол м ент балам, кенже балам Саша. Бул eciMfli ол байсалды, нэзжтжпен em6ip куджаз атады. Ka3ip сол каладагы кеп аналар журтшылыкты бей- б т ш л ж ундеуше кол KOiOFa шакырады. Mine, солар ме­ н т келу1мд! ттейд к ©йткеш, кепш ш к журт аланра Са- ша танк1 пайда болтан кунд1 eciHe сактап калган. MiHe, сол аналар осы кундер1 Сашанын, шешесш керпм!з ке- лед1 деп жазады. ©зшщ асылын курбандыкка берген орыс эйелш... Олар, Mine, мына хатта осылай деген... Я, курбандыкка берген... Олар мешн уш баламнын май- данда ел ге н т жаксы б те д к Бармаймын деп калай ай- тарсын енд1? MiHe, келе жатканым да содан... Мария Федоровна аз-кем уназ калды. Муртты чех neriH сыйпалап, еденге тешрейе карап тыжырынып отыр. Ж ас чех эйел1 элде 6ip сагыныштылыкпен ана кез1- не тура карап сейледк — Ж адаган-ай, yiueyi де ме? — Я, yrneyi де,— ана баяу кыймылмен басын томен иди— Cauia... Виктор Варшава ту б тд е п урыста каза болган. Ал, ушшппм Сережа — согыс аягында Бер- линде... — Кандай к а а р е т !— деп жас чех эйелк сыбырлап, ышкына свйлед!. — Амал канша!.. Ж ок, б'1зде жэне баска елдерде кеп-кеп аналар бакытты балаларын ep6iTin жатыр, ейт- кен1, м е н т балаларым солардьт келешеп ушш жан тапсырды Foft. — Дуниенщ кай тукгаршдеп болсын кез келген ана осындай улдарын мактаныш ете алады,— дед1 чех,— Шын батырлар, шын ка!1армандар. — Я, батырлар, соллаттар... Жауынгерлер... Сэби- лер... ана 6 ip минут кезш жумды да д1ршдеп кеткен ер­ ши Ticren томсырайып калды. — О здер мен б1здер Fana,— 6i3fliH ол балаларымыз- дын шмдер екешн угына аламыз. Bi3re гана тусЫ кть солай емес пе? Ж ас чех эйел1 колдарын шапшан созып карт ананын ©з Дзесше салып отырган эж 1а д | колын кысты. 108

1 Буран ол аналык элде 6ip акылдылыкпен жауап бер- д1 де, дардысындарыдан да уяндау буйырылыкпен езу тартты. Шекарара жакын сонры станцияда поезд 6ip caFaT- тай турып калды. Жирен мурт Мария Федоровнаны платформара шырып, таза ауамен тыныстаура зорра кеашрди Мария Федоровнара баспалдактан сэл рана ту- су акылга сыйымсыз сыяктанады. Ойламаран жерден поезд журш кетш, ол калып коятындай. Ал, оны кутш кепш ш к отыр алда. Таза ayaFa шыккан сон Мария Федоровна ceprin калды. Жолаушылар бытырап платформа ycri сейшп барады. Мария Федоровнаныц ез yfiiii eciHe оалып, элде 6ip жактан этеш кышкырып койды. Кектемп сергек ты- ныштык осы арадан б1рден басталады. Бел-белесп, те- щрек пен журш-турысы элi бастала коймаван жолды, кец беткейге шашырай орналаскан селоны тан тыныш- тыры epniH билеген. Ж ас эйел Мария Федоровнаны езш карсы ала шык­ кан куйеу1мен таныстырды. Сонан сон кыйып кете ал- май айналсоктап, кайта-кайта коштаса берген. Жирен муртты чех езш Мария Федоровнара коштасар сэтжде рана танытты. Фамилиясын анык ести алмад'ы. Ал атын eciHe сактап калды.— Милослав. Поезд жургенше тары да станция басына келем деп Милослав узде бердь Тым xiiuineftLn, формалы екеу келш Мария Федоров- нанын шетелдш паспортын керд1, 6api де тэрлбш де екен деп мандайына колдарын апарып, ман басып ез жайла- рына кегп. Bapi де TapTi6iaae екенш ананын e3i де 6iJiin едь Паспортын сумкасына кайта салды. Поездан калып коймайын деп ойлап, вагонга жакынырак келш, станция скамейкасына отырды. Улкен мереке карсанындарыдай e3in кобалжусыз ке- TepiHKi, куанышты сезшедй Дардысынша, скамейка кал- канына суйенбей TiK отырып, epTenri кун туралы .рана ойлауда. ©зш KyTin отырран адамдарды кез алдына елестетпек те болды. Сашасы жазган сездерд! кеилрген шолакколды ол керер ме екен? Лицей MyFaaiMi эл! де Tipi болатын. Хатка ол колын 6ipiH ini болып койран-ды. 109

TyFaH каласындагы бейбнш ш к ушш кол койрызуды уйымдастырушылардын 6 ipi ед1 сол мурал!м каз1р. К ш кене ж азу дэптершесшде Сашанын cohfu cesi k v h i бугшге дейш кеийрш п сакталган осы 6ip бейтаныс адам туралы ана айрыкша 6ip жылы сез1ммен ойлайды. Кездеспре калса, адамды ол б1рден таныйтын сек!лд1, Ал, калрандарын Мария Федоровна айкын елестете ал- майтын. Ш ынтуайтка келгенде олардын 6api де мунын 63i сыякты эйелдер, аналар болып елестейтш. Ж ана со­ тые KacipeTiHeH ез балаларын корраштаган Kapi, жас, TinTi уылжытан жас аналар. Олардын Keft6ipi манаты поезда мунымен 6ipre келген жас чех эйел1 сыякты бо­ лып та KepiHin едк Осы 6ip болашак кездесуд1 ойларанда онын журен де coFbin KeTTi. Сол 6ip жан толкынынын эсер1мен ку- рыстаран сауоактарын жазып, колдарын пзесш е артып, тыныш отыр. Содан оок мынадай ой келд1 оран: ез уысынан кан- куйлы co fuc алып бара жаткан баласына жармаскан жалрыз-жарым Франция эйел1 не кайрат керсетш ал- мак? Егер дуние жузш щ эйелдер! тек ез балалары ушш емес, жер уетш деп бар бала, бар кыздар ymiH, ездер!- нщ бар ул, кыздары yuiiH , кара, ак, коныр, сэры демей бэрш де коргау ниет!мен 6ipiKce айбынды куш кеп ту- ар едь Мелши!п калган паровоз ж андана бастады. Сапар ал- дында канатын комдагандай болып eKi HiHiHeH жш-жш дем алып, пысылдайды. Мария Федоровнанын журег! кобалжый калды. Дегенмен платформада эл! де баягы- сынша тыныштык екен. Поездын эл! де 6ipa3 аялдар ту- pi бар. Сол оэтте Мария Федоровнанын паспортын ка- раран манаты формалы екеу уйден шыкты да, осылай карай журдь Олар ана отырран скамейканын жанына келш токта- ды. Bipi элде 6ip кеш!р!мдшкпен узак сейлед!. Бул сез- ден М ария Федоровна олардын — «колайсыз болса да паспортынызды тары д а бере турыныз» — деп турранын тус!нд!. — С!здер несше KemipiM сурап турсыздар? — деп ана ыкластана сейлед!.— Керек болса, шын ыкласым, алыныздар, бэр! де тэрибшде. Олар ракмет айтып, жол-женекей паспортный бетте- piH аударыстырып, келген уйге, карай беттед!. Жуктер!н по

аркалаган жолаушылар еши платформара б!ртшдеп жыйнала бастап едк Ал, паровоз асырыстык 6 inflipin буын жш-жш шырарды. Сол сэтте Мария Федоровна- нын ез орнына барып жайласКысы да келд!. Платформада Милослав та кершдк Колын сермеп Мария Федоровнара ентелеп келедг Eneyi де вагонра жакындады. EciK туткасынан устаган ана ceHiMi зор... Милослав eneyi баскышта турып, онын паспортын эке- лга берер станция уйшщ eciriHe карап калган. — Дурыс, болды,— деп Милослав куаныштылык биш ре сейледк— Олар да келе жатыр. BaroHFa отыра берсешз де болады ендк Формалы екеу шапшац басып келди — Ж аксы болды!—деп Мария Федоровна ауыр жуктен арылрандай куана сейледг— У л ир генд ер тз жаксы бол­ ды. Менщ каншалыкты теселген жолаушы екешм белп- л1 Fofl. Неге екеш вз!ме де аян емес, тынышым кете бастап едь — Пани, Александрова,— деп онын паспортын устап турран формалы адам акырын сейлед1,— а з д щ визаныз кушж жойды, ci3re шекарадан етуге болмайды. BipTe-6ipTe барып кан ойнап шырып, бетж ж албырта калганын Мария Федоровна ш тей ce3in тур. — Токтай турынызшы,— дед! ана олардын колынан паспортын алып жатып. Енд1 6 ip колымен eciK тутка- сынан мыктап устай TycTi.— Мумкж емео булай болуы. Тусшсешэдерил, Ka3ip поезд жур1п кетед1. Мен аялдап калам рой, ал онда мен! кутш отыр рой. — ©туге виза,— деп формалы адам шыдаммен жер- лене кайталады. — Ну, я, я, виза, менде виза бар. Олар менщ етупме виза соккан, — деп ана куана сейлеп, паспортын асы- Fa аударыстырып, штамп сорылрэн жерж ашты. — Так, так...— деa i форма киген ж !пт ешюмге ка- рамай,— виза бар. BipaK, токсан алты параграф бойын- ша бул виза кушж жойран. Б1зге хабарлап отыр. ЕлЬ м!здщ жазыксыз екен!н пани тусжедй Б э д ж ек!метт!н куш! шекарамен бпедь Екеуже алма кезек карап турран Милослав карауы- тып, тотырып кетл. СешмЫздеу свйледь — Мумкж, телеграмма беруге болар, сураура... Ж узжде кан ойнап, уншз турран ана басын кетерш алды. in

— Элае 6 ip жалбарынушы емен, мен олардан ештенв сурамаймын. — Ж у кп rycipy керек,— деп форма кигенн!н 6i- peyi жогары квтерьпдь Екшшкй анаиа бурылып, тары да акырын свйледк — Кенлрпйз, буп арада 6 i3 айыпты емес. Мундай ту сш спеуш Ы кл 6i3 T im i каларанымыз да жок-ты. — Ж эд тей лж ,— дед1 Милослав. Формалы адам K63inin куйрырымен карап, OFaH кайырымдылыкпен i3eT е т т койды. Платформа бойымен баяу ж ы лж ы й. бастаранда ана ерш'н жымыра Ticren, Tepic айналып кетт1. Вагоннан ту- Ы ртген чемодандар журт anFbi саябырлап канырап кал­ ган платформада катарлас жетокпреп, ж адау тартып турды. — Kepi кайтатын поезд енд1 4 сарат 20 минуттан кешн болады,— дед1 формалы екеудщ улкендеуь— менш yfiiMe журш тыныруынызра эбден болады. Мше, мына станцияныц тап касында. Жамагатым куана карсы алар ед! Ыздь — Менщ yfliM де алыста емес,— дед1 Милослав,— онын ycTiHe, пани екеум1з ертерек таныспыз. — Ж ок, менщ ica3ip оцаша болраным дурыс,— дед! ана, акырын сойлеп,— осы арада отыра турамын. Ток- сан алтыишы параграф деген не ол?.. Ci3, жанылмасам, солай демедниз бе? Бвтен гске араласпаура дардыланып калган шекара кызметкерше тэн сыпайы салкындыкпен анау иырын какты. — Оларда токсан алтыншы параграф деген шыкты Ka3ip. К удж л шетелджтер жайындары параграф. — TyciHiKTi. Я, менщ балаларым да eHfli «куд5кт! шетелджтер» болраны да. Мен енд1 yFa бастадым. Ол турегелд! де, баскышпен томен tycin, станциядан былай кетет1н жолмен ж у р т Kerri. KoKTeMHiH тынымсыз майда жел! ананын мандай ша- шын ойнатады. Ж ер эл1 дымкыл. ©Ымджтердщ кунпрт сабактары мен жапырактарында шык жылтырайды. Шешек аткан женю агаштарынын тубшде суып тускен ак, Кызыл, capFbuu гулдер жатыр. Ол адамдардан жырылып алысырак кетпек болып acbiFa басып недель Eiifli онашамын деп сезшген ана вз1не 03i дауыстап сейледк 112

— Суркыялык, кандай суркыялык! — жэб1рленген ана жылап яибердн 0 з басы ушш €мес. ана журепнде Tepi шлем, болат дулыга киген калпында мэнп калган ез балалары — уш жауынгер солдат ушш жэб1рлешп жылады. Оларды осы 6ip «куд1кт1 шетелдж» деген кен- селж жэдшей сез жэб1рлеп жаткан секшденд1 анага. — Пани...— деген Милославтын KemipiM сураган e m iu m даусы шыкты арттан. — Жеркешнгп-ак, маган,— деп ана жадау сейледь — Рас, рас ж е р к е ш н т ,— деп куаттап Милослав ке- flin сейлед1, сонан сок ананык колтыгынан абайлап ус- тап оны акырын журпзуге елеу аз куш салып келедк. Олар сокпак жолмен акырын журш, осы 6 ip далан- кы жерд1 necin erri. Енд1 кек майсаоы кулпырган бет- кейде кетерьле бастады. — Егер шаршасакыз, осы арада аздап отыруга да болады,— дед1 Милослав. Сонык артынан олар ашык какпадан етш молага юрдк Каралы жабу жамылган кайгылы урналарга, крес- терге, эл1 толып жетпеген кш кене жапыракты кектемп агаштардык болмашы келенкеа дак-дак болып тусш тынымсыз козгалады. Агаш тасасынан балдактык ащы шыйкылы ест1лед1. Олар ecxi TeMip шарбакка жакын- дап, бутагында кш кене унтаз кустар шырылдап, ушып- конып журген агаш тубшдеп окамейкага келш отырды. Эйел, еркеп аралас б1рнеше адамдар дараланып, эр- кайсысы шоп шыгып кеткен сокпакпен ез кымбаттыла- ры жаткан жерге беттестк Буйгрлеу 6ip даланкы жерде белек турган кулпытас жапырак арасынан буларга анык «ершедк Exi эйел етш бара жатып токтай калды. Колдарындагы буулы дала гулдерш кулпытастын ipreciHe койды. Сонан сон кем шак бастарын темен салып турды да, inrepi журш Юшкене шарбак пшнде меруерт кезд1 гулдерд! туп- теп отыргызып журген эйел езжумысын 6 iripin турегел- Д>- Онык кара кожалак колдарында кызыл курен гул- Дердш уш шогы бар. Тамырларынан топырагы Tycin калмасын деген ниетпен сол гулд1 еппен кеудесше кы- сып эйел эл п аланкы жерге келд1 де, журесшен отырып, укыптылыкпен жерге кайта отыргызды. — Бул гулдерд! кайда апарып жатыр, Милослав? — деп ана салгырт сурады. 8—1383 из

Милослав ерльзайыпты exi картты 6 aFbin отырран- ды. Олар 6ipiH 6 ipi суйемелдеп, ж ш ш ке сабакты нарцис гулдерж сактана устап, араштардын арры безмен erri. — Кетейш,— деп Милослав ананын тары колтыры- нан алды. Какпа алдына автобуска уксас 6 ip улкен машина ке- лш токтады. Ж астардын кешлд1 дауыстары есплдГ Сы- бырлай сейлескен 6ip топ жасеошр!мдер Милослав пен Мария Федоровнаны басып озды. Булар даланкы жерге шыкканд'а, мунарасында бес- бурышты жулдызы бар кулпытасты жасггар коршап алып, ужнз турран-ды. Олар жаланбас едк Ашык, кей- лек киген exi кыз гул шоктарын тэртштеп койып жатыр. Ж ас жшггтер мен жас кыздар аз-кем унНз турды да шы- Fap как.пара бурылды. Сонан сон былай шыра бере сейле- се бастады. Мола ауласынан шыккан сон машинага шу- ласып, жабырласа отырысты. Ана кулпытаска келдк Yui eciM та стан ойылып жа- зылыпты. Гвардия лейтенанты Шаповалов В. Гвардия катарындагы Габриэлан С. - Наташ а санинструктор. Тешректей отыррызылран аласа казыктардагы TeMip шынжыр гул теселген юшкене ©Hipfli коргаштап тур. Одан opipeK кешеп, будан да ертеректеп кектем гулде- pi кержедг Кайсысы кайсысын суйемелдейтшш ажыра- тып болмайтын манагы кураран eni карт тарпылдатып ба­ сып, аланды жерге ещй Fana жетш едь 3opFa eHKeftin, кез тартар гулдерден окшауырак 6ip бос жерге ездершщ узын сабакты нарцистерш койысты. — Ну, тары жыладыныз ба? — деп, Милослав басын шайкады. Ана жауап катпады, карт чехтарра, солью бара жат- кан жас гулдерге карады. — ByriH кай кун, Милослав? — деп сурады ол акырын. — Былайша айтканда жексемб!, пани... Тек жылаура болмайды. — Бул-баска кез жасы. Ж урепм epin кегп. Тек... Сол FaHa. С з д щ халык кандай ждксы ед1, Милослав! — Ну, ну... туыскандык алгыстын улы борышын умытпайтын халыктар дуниеде аз емес кой. Ал, б1здщ халык умытып калатындардын 6 ipi емес. Жок!

Мирдза Кемпе Латыш акрмы РАЙМОНДА ДЬЕН ТУРАЛЫ БАЛЛАДА Танк тиеп, поезд жуйткш барады, Салмагынан солкылдайды жол уел. Француздар тасыйды аж ал жарарын Кыздырура Вьетнамда сорысты. Вьетнамдыкты дарра асып, эйелш Азаптайды, найзара 1л!п баданы. Kici ел'прпш тонаушылар пайда екгм Вьетнамда аккан каннан табады. Платформа солкылдайды, солдаттар Кузетте тур кабактары тунжырап. Поезд ycTi толган танк каз-катар Тур уст1нен бара жатыр зымырап. Кенет аскар асу болып алдырмас Раймонда Дьен турды душпанра. Турдан шыккан жумысшы эйел, балрын жас Батырлыкпен жатгы барып шпалра. К,ыз айтады: «каррыс аткан бул такба Франция yuiiH ауыр ел:мнен. Вьетнамнын. жолын бвгеп мен жолда Жатам, мэцп коштассам да вм1рмен!». Гудок улып, тартты эшелон акырмай Кыз кайраты жасыр емес керемет.

Эшелонды Франция арындай — Раймонда Дьен жолда тур бегеп. Жуздеген жан адал ниет ары бар Раймонданык жаткандай 6 ip касына. Паровоз тур... машинис те болды дал Тап болматан бурын мундай асура. Каррып rycin кызра карай женелдь Эшелонра ж егп сол кез ектем ун: — Курысын танк, аттамаймын uirepi, Осы орыннан козралмаймын, кетпеймЫ Кутырына турды офицер кайрап бар Солдаттарды, сал деп ойран тосылмай: — Тиме оларра! — дед1 езара солдатгар— Ka3ip буюл Франция осындай!

Ант анас Венцлов COBETTIK ЛИТВА Аямай от-сэуленд1 шалкы, кунш. Жоталсын, каранрылык кетсш ырып. Кала, орман, егш y en жайнап бугш Толган нур. Тунек енд! болды умыт. И ш п caFaFbiHaH толсын егш! Оянсын кулш сэби уйкысынан!. Балтижам шуылдайды туран менщ, Кекпенбек тещз ycTi мелд1р аспан. Данкы арта 6epciH улы орые халкы, Сталиннш арта 6epciH мэнп данкы! YfipeTri ол бостандык деп куресуге, Шайкаста болды удайы б1збен 6 ipre, ¥лы орыс халкы менен улы квеем, И ш п екеуще тарзым етем. Отаннын бар халкымен тсзе косып, Айкаста бакытымызды алдык жендп! Литва уланы Отан ушга кеюрепн тосып, Ж асканбай арпалысты майданра ен т. Вильнюст1 кайта орнаттьгк кыйрап калран Кажымай журлздш те кызу жумыс. Бул жерде ем1р сурд1 ата-бабам, Бул жерде суред1 емip урпарымыз. 117

Тещздщ меруертгндей сал макты , tpiK, Толды колхоз камбасы а сты кка лы к. Алдына терезешн. шырай 6epin, Kspi терек жасарып, тур найкалып. Колы мыз жумыс icTen б!зд!н каткан: Суйем1з, келем1з сол екбекте ecin. Б1здерд1 жана eMip жасап жаткан Урпактар етед1 ан,ыз жырра косып. Келем1з орнатып 6 i3 ж ака дуние: Артка баспай тек кана ал Fa басып! Тамаша келешекке бастап кеме Барады, канатын кек еркш ашып. Коммунизм жагалауы кекжиектен Кершед. Руладд устап отыр кесем. Келем1з улы атадан акыл сурап, Ол 6i3 re ем1рден де кымбатырак. Кулл! элем ту рып устап сол еамдЬ Бейб1тшшк сактаура куреседк

Расул Famatnoв BIP КУШ, ЕРТЕЦПСШ - Bip куш, ертенлсш сурады анам: — Болама тары coFbic, айтшы, балам? Туамде кел боп аклан кез жас керш, Шошынып уйктамадым болып алан. — Корыкпа болмашыра, разиз анам Бузбасын тун уйкынды тустер жаман. Бакалар бакылдар да кала берер, Xayin ж ок кырандарра келер одан!

ХЛЛМК, l'KIMI Американ жендеп, Кужынаран куртынмен Кореяра TeHeciH Бурген менен, битщмен. Кандаладан аспанда Каптатасын кара булт. Жерге ауру жаудырьш,— Бу?п менен кара курт. Канды уынды аркалап, Жаймакшысын адамра. Нелер сумдык шырардын Ест1меген раламда. Кореянын жерше Ж айдын ждет ауруын. Ж оймак болдын уынмен Адамнын денсаулырын. — Жок, элемн1ц жауызы, Бола алмайды дегенщ! Ж оя алмайсык еш уакыт, Кореянын ер елш! Буюл адам баласы Айтты эдж yKiMiH. Адамра эл1 келмейд1 Трумэннж куртынын. Шаян кезд1 кырыкаяк Кара курттан Хапталган,

Булд1рп сап Корейге, Буйж1 MiHin arraHFafl, Трумэндер, Маршаллдар 0 м1рлер1Н буйщей, Сендерден i3 калмайды Ж ер бетшде туй!рдей. Юм курт MiHin аттанса, Курттай болып елед!. Дуниенщ жузшде Бейбггшшк женедь

Сабит Муранов ТРУМ ЭННЩ '.ТТС! МЕН 0Ц1 Туе керш отыр Трумэн Кабинетте бейуакта: Корея халкын «кыру» мен Жетем деп 6 ip муратка. Кен белмеде туешде, Кердендей басып журд1 ол, Куанышты шшшде, Ыржыя сылк-сылк кулд1 ол. Бар махлуктын патшасы — Сулеймен TycTi eciHe: «Болып па мендей акшасы, М актанган ол несше? Кус, ан тугьп, бит, бурге. Таракан, коныз, масадан Кай Сулеймен, кай кунде Жауынгер эскер жасаган?!» Дед1 дары Трумэн Кулш алып сакылдап, Кабыррада tayfli Картара келд1 жакындап. Таянып кеп тенд! ол, Ойында нелер пале тур... 122

Картаны шолып кврд1 ол Кезше киш монокль. Ы ге кетп 6 ip кезде Ke3i сэры MacaFa. Турпаты таныс, Tyci езге!.. Тырылып отыр тасада. Iiui-бауыры тартылып, Калыпты катып мыкшыйып, Канатгары шарпылып, Мурыны капты пуштыйып. Керен болган кулары, Арып кеткен кездерь Ettipen текке жылады, Трумэщи сезбед1. Алты аякган тертеу жок,, Калыпты жылжып журуден. Не халге тускен мундай боп? Деп шошынды Трумэн. Кореяра тарат деп, Жгберген efli безгекп, Сорлыныд xani харап боп, Мынадай «уйге кез к е т ! Масаньщ коркып туртен, Енд1 былай караса, Ражапты керд1 Трумэн Одан дары тамаша: Bapi ауыр жаралы, Сулделерш суйреткен, Трумэщц камады Аралас бурге кек битпен. Шегше берд1 Трумэн, 3apeci ушып, боп куп-ку, Жэнджтер жылжый журумен Кетерд]' айкай, ызын-шу.

— «Уа, сумырай, сурк,ыя, 1ндетп 6i3re eKTin сен! Барындырып ыркыка, Кайда апарып тектщ сен? Тап болдык 6i3 апатка, Ж айпала, жусай кырылдык,... Макартур казран окопка Ж аралымыз тырылдык... Онда жаткан солдаггар, Б1зден де жаман жайда екен, 0Mipmici — жалдаптар Кэйрылы ауыр ойда екен». Деп кана олар коймады, Устше ере каптады. Тауысты Трумэн айланы Kipepre тесж таппады. Етер ме буран жан шыдам, ©луге калды таянып, Шьщрырран ез даусынан K erri Трумэн оянып. Ш арасынан шырып кез Турегелсе, 6 ipey тур!.. — «Апыр-ау, кайдан болдыкез Емесшсщ Макартур?!». — «Сен таныдын, мен сеш Танымаура жакынмын!.. Тупнде не пэлеш Kepin мунша бакырдын.?!. Трумэн TyciH айтканда Макартур турды тунжырап, Кайтара жауап катканда Дейд1 — «ryciH шын, 6 ipaK... Б трм ед 1 береке, Бактерия oofucu! Американын келеке Болтан тары жёр1 осы!..» 124

- «Рас!» — дейд1 Трумэн, Кабарын калын шытып ап, Д щ кеа эбден курумен, TyKipiriH пеней жутып ап,— «Бактерия куралын, ЕЫ генде дуние, Оны жою уранын Шакырды патты куйше. Телеграммалар бер!лген M aFan, Жолио-Кюриге, Кабинет туг1л кер1лген Сыймайды мынау пен уйге. Оларга кезд! жумамын, Тыгындаймын кулакты... Карсыларды кырамын... Берме, баска суракты!».. Eneyi де болды жым, Тек тунжырап катар тур... «Бишараны сокты жын!».. Деп жорыды Макартур.

Касым Аманжолов БАКТЕРИЯ К0Р0Л1 Шыбын-ииркей, к.урт-к.он.ыз, Бит-бургелер жыйылып, Трумэн таксыр аузынан Сез тындапты буйырып. — О, кад1рл1 жзнд1ктер! Кунсызсындар демед1м, Право берд1м кол койып, Янкиларра тенед!м. Жыйнаттырдым, окыттым, Ралымдарра тапсырып; Будан артык боларма Слздерге еткен жаксылык.! Тынданыздар MeHi енд1, Турранымда кысылып: Ж енелтемш майданра Самолетпен ушырып. Адам деген акымак, Ж аны тэтп келедЕ Сорысудын орнына — Колга тусе бередг Мен сенемш сендерге, Курт пен коныз бит-бурге! 126

Парашютпен туЫртем Bip онаша тукшрге. Каптап epin, кужынап, Корей, Кытай ж ервде, Кырып-жойып кайтындар,— Т рум эндтм тегш бе! Болсын жауым тып-тыйпыл, Алда кызык, алда той! Bapi дайын еендерге: Орден, атак-абырой! — K erri ызындап бит-бурге, Byfti, шаян, ермекий... Трумэнге сайлауда Bapi даусын бермеклп. Басын исш б!здерге Дуниенщ бар елП Ж аса, жаса! — дейд! олар Бактерия королП -

ТРУМЭН ДОСТАРЫМЕН Трумэн Хабар алдым майданнан, Буш менен шаяннан, Айткан жерге барыпты, Кыррын апат салыпты. 1Шркш 6yfli ер екен, Койдым жазып орденра. Соны койсам кайтед! Эйзенхауэр орнына? А чесон Коштар ед]'м оны мен, Bip сырласса мешмен; Не бш уи екен ол Дипломатия женшен... Трумэн Кайда сешн. кемегщ, Ашырыпты кеп елщ? Маршалл HeciH менен сурайсын, Bapi езщшн дегенщ.

Трумэн Сабыр-сабыр жаркыным! IciH6eciH а лк ы м ы н . Маршалл Деп едщ рой: «аштан кыр Адамзаттын. артырын». Трумэн Кеп кой сенщ кемепц, 1ске асыпты дегешм. Каламын Foft бхр жасап, Болып турса кеп елхм. 3 Трумэн Британия аралын Аралауга барамын: Мен барганда xiciMcin Ж урме 6ipaK, карарым. Черчилль Таптап, басып етЩз, Кулдык ci3re,— куп дешз. Штаттардын 6ipiMi3, HoMepiMi3 кырык торыз. Трумэн Аэродромдар саламын, Аландарды дайында. Менщ янкилер1ме Болсын нан мен майын да. Черчилль Турган yfliM орнына Аэродром салсан, да, Кулдык таксыр, езщ б1л, Мен дайынмын кашан да. Трумэн Ылесщ Foft Kapi ку, Болмас сенде жалыеу;

Ж ауиа осал тимессщ, Тула бойын барлыры у. Черчилль Ойласаныз парык сап, Карасаныз аныктап, Bipie-6ipTe барам рой, Бурынрымнан арыктап. Трумэн Ч а н К а й-ш и Сум1реймей иш п, Сэл азырак шалкайшы. Келюпед1 бауырым, Мол кытайдан тайранын,. Соида дагы тэубэ кыл, Бар Foft эл1 Тайваньщ. Ч а н К а й-ш и Кайда барам, таксыр — ау! Тайса табан Тайваннан? MaFaH орын бересщ Кай штагган, кай макнан? Трумэн Арам там ак 6ip масыл, Зияныц кеп пайданнан; Кемектестьм, кеп берд1м, Сый-сыбарам кайда алган? ©лin кетпей сол жерде Неге каштыч майданнан? Чан Кай-ши! Коммунистер соккысын ©3in де сезген жокпысык, «Ай, бэлем ай» десем де, Кажып каппын, ж ок купим. CoHFbi тчлек Т1лейш Келер болса ол колдан; И тщ болып урешн, Шыгармашы .«ООН нан».

АДЕПАУЕР Д'СЦЫНЫ Саудыраган cyfteri, Сексендеп Kapi шал, Ka6aFbw кеп туйедЁ Сыкылданып сум ажал. Калтыратан колымен, Тамшылатып сыяны, Кол кояды m ap rrap F a, Кэриямсш зиялы. Баскарран боп езшше Батые Германияны, Трумэн ушш, 63i ушш Толтыра шарап куяды. Шарап 6oflFa шапканда Шалкаяды сорлы шал, Аркдсынан какканра Маркаяды сорлы шал. Тес калтадан суырып — Америка мандатын, Карсы алады бугшп Макклойдын солдатын. Баскарып ак отыр ол Батые Германияны. Мше, осындай Бонндагы Канцлердщ сияры.

Хамит Ергалиев ДОРFA СЕН БЕЙБ1Т ЕЦБЕБТ1 Сорыстын сойкан куйдарп агын, Кермесш жер мен кек аспан, тещз! TipweH ел1к жасамай атом, Адамга ырыс экелеш,— дешз! Осы ундеу тынбай ел1мд1 кезд! — Епске барды, заводка к1рд1, Толкынрэ тиеп жалынды сезд! Мухитта жузд1, Эфирде журдр — Кеп кутш ceHi жур ед1м мен,— деп. Эр адам буран нускады тердь —Осылай суыт жургенщ жен,— деп, ‘Эр уйде терде Сталин турды. — Кеп кутш сеш жур ед1м, мен — деп, Эр адам буран нускады терд1, - Тыныштык суйген журег1мнен,— деп, Курмегтеп OFaH сыйын да бердк ... Осындай KyujTi кершпе ен cipa? Бул кушке К1мдер жур екен сенбей? Колынды кой да вз1нден сура — ©Mipai бейб1т к!м KopFap сендей! KopFa сен бейб1т ен.бект1, жолдас! KopFa, суй оны, Сталинше суй! Ундеуге алып енбекпен жалгас — Жерге жак жулдыз, Сэулегп сал уй!

М уцан Иманжанов СОГЫГКЛ ЖОД БЕРМЕЙМ13 Бейб1тшшк жолындэры айбарлы уннщ ж ака 6ip толкыны тасыды. Баянды бейбптшлж пен халыктар дос- тьжын ныгайту жолындэры KypecriH жаршысы — Мос- квадан бейб1тшшк 1с!н коргаушы советик комитетнн YHi е с ш ш . Бейб|'шплж iciH жактаудын дуние ж узш к coBeTiHiH бес улы мемлекет арасында бейб1тшипк шар- тын жасаура шакырран ундеуше кол коюды усынран бул ун улан байтак Отанымыздык барлык тукшрше демде тарап, улы козралыска айналып отыр. Бул ун б!здщ республикамыздыц да далалары мен калаларын шарлап, азаматтык ce3iMfli шындай туей. Б1здщ совет халкыныц бойына сщген салты бар. Ол салт — Лениндж — Сталиндж салт, б!рлгк, достык сал­ ты, оезшен ici ажырамас ынтымак салты. Бейб1тиллж ундеуше кол койранда эр азамат езше жуктелген жау- апкершЫк салмакты терен y.Fa, coFaH терен бойлай коз ж1бере отырып, кол кояды; элемде сорысты болдырмаушы курескерд1к 6ipiMiH деп кол кояды. Bi3 сорысты нлемейм1з. Ti,nen те керген eMecni3. Со­ тые нлеп, б|'зд|'к тыныш eMipiMi33i бузбак болып урын- ган арамза ойлы есер жаулар такаретш тартты. Тарта бермек. Оны да 6i3 ашык айта аламыз. Б|'здщ мудде — бейб^ш ш к. Совет халкы мемлекет т!зНн1н колына алган куннен бастап бейб1тшйик деген сез бтрге ере келдь Айбынды партиямыз, улы Ленин мен 133

Сталин 6i3fli бейб!тшш к туын 6epiK устаура уйреттч. Сол сез б!зд5н саясатымыздан туран, онымен ундескен, аса к а д 1рл1, багалы сез болып турмысымызга Ындк вйт- кен1, 6i3 еркендей 6epriM i3 келедй CyfliKTi Отанымызды барран сайын сэулеттенд1ре 6epriMi3 келедь Оны енд! coFbic epTiHe шалындыррымыз да келмейдк Кыррын co­ Fbic деген не екенш де, онын ауыртпалырын да 6i3 6i- лем1з, бастан кенйрдж. Сондыктан да 6i3 6eft6iTiiiiaiKTi канымызбен де, жанымызбен де, енбепм!збен де кор- payFa 33ipMi3. Совет адамынын журепндеп сез MiHe осындай. Бул сез онын муддеск Бул муддеш ерлж iciMeH бейнелеп отырранына юм кумэндана алады. ¥шы-кыйырсыз кек елкем1зге кез ж1берсек, барлык жершен бейбггшшк iciH керем1з. Мше, б 1зд т алдымыз- да Алматы тур. Эдетте, Алматы десек, атакты апорт пен баура беленген кал а кез1м!зге елестейтш! мэл1м. Буларды уакытша естен шырара турып, бул жолы одан баска 6ip ерекшел1к п !здеп керш зпп, к е зш зге не ша- лынар екен. Ол ушш кешелерш араланыз, iurKi eMipiHe ун!л1н!з. Кептеген кешелерден, аландардан с!зд! жана курылыстар — 6ipiHiH ipreci ер ш п , ешп б1реулершщ ip- re тасы жана каланып жаткан кен келемд1, кен тулгалы болаш ак зэул1м уйлер карсы алады. Кабыргасы 6iTin, тебе шатыры орнап жаткан уйлер не сан!.. Осынын бэрш Kepin шыкканда Алматы енд! 4—5 жылда бурынрысынан бутшдей езгеше кала болып, ушарбасына манайлатпаран бэйтеректершен енд1 шок- тыры шырып турран юлен бшк уйл1 кала болып кезге елестейдь Ж алры з Алматы рана ма!.. Бул KepiHicTi ci3 ел!м1здщ барлык каласы мен селосынан Kepeci3. Ж ана курылыс­ тар буюл ел1м1зде кен кулаш жайран. Туркмении Бас каналын, Онтустж Украин каналын, Солтустж-Кырым мен Ед1'л-Доннын жана дарияларын, Куйбышев, Сталинград, Каховка алып электр станцияларын байтак даламызда орнап жаткан жана ормандарды еске алсак, буюл Отан жер1н' бейблтшлж ецбектщ толкынын баска- нын онай TyoiHeMi3. Бейб1тшшк деген!м1з MiHe, осы. CoFbic деген сезге совет елшщ енкейген карты, енбектеген баласына дейш карсы. Бейбггш шк курылыспен шурылданып жаткан ел сорысты тигемекнп емес. CoFbic пен бейбггщшк 6ip ка-

занда кайнай алмайды. Bipine орын бар жерде, екшш!- ciHe орын жок. 9 p i жан сала соплска эз1рленш, карула- на, api алып 6efi6iT курылыстар салу мемлекет тарихын- да болган емес, бола да алмайды. Ондай кыруар каржы аспаннан туспейдь «TeMip торлы шымылдык», «Каракум даласында жарылран атом бомбалары» деп согыскумар- лар ездершщ арам ниеттерш буркемелеп, б1здщ елге жала жауып каншама жар салып ©TipiKTi судай сапыр- ранымен адал ниегп адам баласын нандыра алмайды. Бейбггшшк пен coFbic сыякты exipiK пен шындык та ау- ыл уй кона алмайды. Совет мемлекетшщ 6efi6iTiuia сэра саяоаты сез жузшде емес, icinae, кунбе-кун Жузеге асы- рылып жаткан жаркын е.хпршде. АКШ-тын. мырзала- рындай ютен алые кешрме сулу сез б1здщ елде ем ip суре алмайды. Ондай арзан сез 61зд1н халыктык журе- riH айнытады. Айттын — с е за д е тур, уэде еттщ — орын- да! Мше, 6i3flin дардымыз ежелден сол. ...Мухиттык apFbi бет1 мунартып, каракошкыл тутш- ге, тунекке туншырады. «Сары сайтандар» каласы ту­ ман imiHeH кецшдщ кезше шалынады. Каланыц терш- дег1 «Ак уй» дщ irni де, сырты да ластанып юрлеп 6iTKeH. Ецбекил халык баспана таба алмай, кешелерде кан- рып ж у р гет де ондары мырзаларды мазаламайды. Ен- бекиилердш ауыр турмысы, аштык-жаланаштыры, жу- мыосыздыры да буларды мазаламайды. Оларды 6ip-aK нэрое мазалайды. Ол — сорыс Колда барды осыран са- лулары керек. Ел бюджетшщ 70 процент! де мше сол сорыска арналган. Олар coFbic ушкынын жер шарынын эр тусына тастап, жалындатуды квздейдь Бейбст халык- тарды сорыстын ауыр азабыиа ушыратып, KbipFbiHFa ду- шар етпек болады. Ж ан алкымра алган дардарыстан олар су й тт uibiFyFa ж ан таласады. Олардык салып жаткан жана курылысы — coFbic ба­ залары. Муны 6ip Америкада я Англияда рана емес, ез­ дершщ Tenxicimieri барлык елдерде жанталасып салып жатканын да элем жаксы бшедк Сокры жылдарда Вашингтонда «Пентагон» аталатын корраные министрл1гшщ yfli орнады. Мше, сокры жыл- дярда салынран елеул1 курылыстын бастысы осы уй. Бул уй нарыз сорыс уясы. Бул уйден элемге coFbic уш- кыны ушады. Бул уйден бершген тапсырма бойынша Батые Германияда ф а ш и с т нем1с' эскерлер! кайтадан 135

курылып жатыр. Бул уйден тараран нускау Европаны сорыска эз1рлеп, «Маршалл жоспарына» шырмалран мемлекеттерд! табанынан Tin туррызып жатыр. Бул уй­ ден тараран тапоырма Жапонияны сорыстын базасына айналдырып, самурайларды кайта TipuiTin жатыр. Осы уй нуокаран, осы уй ж1берген янкилер ержурек корей адамдарын канра бояп жатыр. Осы убдщ е к ш Америка генералы корея майданында ез елшщ тэуелЫ здт жо- лында ерлжпен каза тапкан корей солдаттарыныц каси- eTTi денееш арсыздыкпен таптап, елжтерд1 кызыктап, MefipiMci3, ce3iMci3, суды кезш кадап: «MiHe, бул мешн Kapi Ke3iMHiK MeftipiH кандырады» деп бет-аузы miMipn- пестен муртынан кулеДг Американ — эрылшын империалистер1 бастаран, со- Fbic деп жар салеан жексурындардын арандауы мше осындай болып отыр. Бул сорыскумар озбырлардын ай- уандыры шепнен шыкты, кешеп гитлергшл уяласынан булардын к а т ж е з д т , жырткыштыгы аспаса, кем тусш отырран жок- Олардын солдаттары Кэсонды жаулап ал- FaH кезде, корей балаларын мылтыктык карауылЫна нысана етш, сорыс енерш уйренуге де журектер! селт ет- педк KaHFa боялып шырылдап жаткан сэбидщ аянышты KecKiHi де оларды теб1рентпедк Сорыскумар жырткыштардын ici осындай. BipaK, мунык бэрше бумл элем халкынын алдында жауап бе- ретшш олар б ш п койсын! Бейбптшлж уранын кетерген, сол жолда куресунплер тобы жер шарында кун санап артып отырранын, каз1рдщ езж де 450 миллионная ас- там адам бейбгпшлж жолында куресуге кол койып отырранын б ш п койсын. Махаббатсыз айуан журектен элем халкы MefiipiM Ti- лемейдь жаксылык кутпейдк Ж ау алдында кол кусы- рып карап отырранмен бейбпш ш к сактамайтынын, бей- бниллж кызу куреспен рана коргалатынын Совет Ода- Fbi бастаран, жанаш а 6Mip курып жаткан жана демок­ ратия елдер1 мен Кытайдык азат халыктары букж элем халкына ic жузшде KepceTin отыр. Элем халкы бейбннллжтщ T ip eri — Совет Одарына су^спенш ш кпен коз тжуде, кеменгер С талинит: «Егер халыктар б ей б н ш ш к п сактау iciH ез ^ колына алып, оны акырына дейш коррайтын болса, бейб1тшшк сакта- лады, ньжаяды» — деген данышпан ce3i миллиондардык санасына 6epiK уялап, бейбгпшлж iciH KopFay жолын-

дары улы козралыока уштаотырура барран сайын дем беруде. Бул козралыстын толкыны кун санап кушейе туспек. Бул толкынды eui6 ip кергтартпа кара куш токтата ал- макшы емес. Бул улы курестщ туын устаушы Совет Одагынын азаматтары катарында б1здщ республика ен- бекиллер! де ездершш кажырлы екбепмен бейбггшшк IciH коррай бермек.

Жумагали Саин НИКОС БЕЛОЯННПСТЩ 0ЛШ1НЕ Атгы жау, Алды ел1м бугщ шмд!? К ак жарран ерд1 алды ма кара тундП Юм жоймак от журекп, Акыл, ойды, Юм жоймак халык тугая адал улды? О к тид1. Кулады ер, жерд1 кушты. Урланып тунде жендет канын iurri- Bipax та ©Mipi онын узшмедй Ж уреп жалын болып аспанга ушты. К ак жарып Греция кара туши Ж уреп лаулап жанып турды муныц. Kip шалмас к о м м у н и с т адал жаны К аттырак бурынрыдан шыгарды yHiH. С анк етп ол! Шакырды елш, а л т е и алра1 Майданга! Курес пенен атар танга! Ж алгасып миллиондармен кегп ©Mipi — 6 шпед1 октан 03i жырылганда. ©лшке унс!з рана iflin басын, Ызалы гректер тур текпей жасын. Солардын журепнде кундей жанган Юм жоймак коммунизм шурыласын.

Сырбай Мэуленов РИДЖУЭЙ ККЗЕД1-. Тура алмады шалкыйып, Ыскырынган эбжылан. — Тай! — деген сон тайкыйып, Зытып берд! Париждан. Kepin халык каЬарын, Жалтыратты табанын. Таска сокты тумсыгын. Генералы обанын. MiHin алып куртына Жетелед! 6yfliHi. Кенер дед1 ыркыма Ватиканнын Рим!. Ватиканнын зор туткан Калмапты ар-ожданы. Кетермесе колтыктан Мушюл екен ез хал!. Турды халык камалдай, Рим болды 6 ip корган. Таянышын таба алмай, Тайды тагы бул жолдан. Риджуэй кезед!... Улы п'л! салактап. tSfl

Айкай шыкса безед1 Жанушырып алактап. Буюл елдщ Т1леп Dip максатка токыскан. Тук шыкпайды бургеден Тук шыкпайды сорыстан! Риджуэй кезед1... Генералы обанын Казылганын сезед!, ©зш жутар моланын. КОЧЖЕДО АРАЛЫ Кочжедо аралы Жангырыккан 6ip ызын. TyHepiHKi кабары Т уйш п тур кун узын. Кочжедо аралы Азынаран тушмен. Обырып аш араны Онда жорткан Трумэн. Уын жайып аралра YcTi-басы кан сасып. Ажал болып адамга О к атады, дарра асып. Койынында сол аралдын Талай кездш жасы бар. Уысында тажалдын Талай ердщ басы бар. Кочжедо аралы Тарихка сен KvaciH. Сотталганда Трумэн Карсы алдында турасын. Койыныннан кан тамып, Сонда бэрш айтасын. но'

Трумэн сум жалтарып, Сонда ауыткып байкасын. Тыпырлатпай талай кол Жагасына жабысар. Карсы алдында канды ор... Жары 6iTin карысар. Кочжедо кун менен Нур сэулесш кут айдын. Алысып жур тунменен Epi корей, Кытайдын?

Капан Сатыбалдин РОКФЕЛЛЕР ЖА ПТАЛАСАДЫ— Ныо-Иоркта 6 ip уйде Ж атыр 6 ipey елгелЁ Талай болран езше Бул дуниеге келгелк блм ел! шал, ку суйек, Тарамысыиа шнген, Керген адам шошырлык Tipi аруактай TypiHeH. Аузында Tic калмаган, Ж амап койран жарын да. BiTce де эбден саудасы, Жасаймын деп тары да. Тырмысады ол eMipre, Турса да ажал алкымдап. T ipiu^iK T iK Ti3riniH Шал колынан тартып ап. Бул атакты ж ад!гей, Алтын кабы Рокфеллер. Аруак сынды сыйкынан Безер болран кулл! eMip. К,ан тамыры тартылмай Ден саулыры барында. 142

Бешкесшдей сыранын Жуан ед1 карны да. Енд! мынау жатканы, Эне-мше жардайда, Айдан айкын елмег1 Ем кылса да кандай да. Bip кызыры, ол елер|'н Тура ем!рден кередь BiTKeHiMeH ici жок Организмнщ кореп. Сондыктан талыксып, Ажал бурген кезшде, 0Mip онын тажалдай Кершед1 кезше. 0лген KyHi eMipAi ©леем дейд1 6ipre ала, Куыс неуде бул сумный, Арманы сол 6ip рана. Болгандыктан бул 63i Америка кун, айы, Бай бЬкеннщ шпнде KyflipeTi мол кудайы. Бул сейлесе алдында Кунжьщ какдан куилктей, Трумэн, Черчилль тары да Толып жаткан не «декей»... Беред1 3Mip езш щ Алтынынын кулына, Доллар десе аш иттей Анталаран куныга. — 0 лексемд1 суйрелеп Керге Kipep шарымда, Кулл1 дуние кан болып, Жатсын дейд! алдымда... 143

BipaK, сонда сенгеш, Бит пен бурге, кандала, Кан кылуда дуниен! Солдаты сол тандаган. Жанталаста жэнджке Куш калса TinTi ещц, Эрине, бул жауыздын Саудасынын 6 iTKeHi.

Гафу К,айырбеков СОЛДАТ ТЛЫ Keiueri канды урыстан калган кайтпай Досымды элсш-элсш салады еске, Кездесш сэлем берген сэби Айтпай Адамнын 6 ip бакыты бала емес пе? Жанымдай керем жакын кез жанарьгн, Кетерш жердей кунап тез аламын. Шымырлап козгалгандай болады аузы Журекте coFbic салган 6ip жаранын. Суйемш экесше тарткан кезш, Досымнын айнымаган тура езш. Дэл осы баласына хатта жазган Еске алам жорык кунп cohfu сезш: «Экен жазып барады einip жолын. Сол ютаптан саган да калар орын, Жалгастырып жазарсын жаксы кунд1 Сен1н алдыдры e.\\iipiiue к а а р е т ж оры н». Я, eMipiH коррады ол баласынын, Жаура деген калдырып ар ашуын. Bepin кеткен секiллi журег1 мен Cen6eciH деп кезш in карашырын. — Анан кара, а г а — деп-тамашаны — Женелед1 асырып бала жаны.

кез алдымнан буландап вте шыккан секшденш досымнык бала шагы. 031 елее де солдаттын кешш жорык. Осынау 6ip бакытты бала болып М ахаббатка лык. толы ж уреп онын Тута.н жерд'1К тесшде жатыр coFbin. KeTepin бейб1тшшк берж туын, К,оррайтын аяулымыз б1здщ бугш. Сол сэби — болашактын каЬарманы — Ж алрасы батыр солдат ем'фшщ .

d6diK9ptM Ахметов КОМАНДИРДЕН Х А Т КЕЛД1 Командирден хат келдй Колхоз карты Элите. Кеп куаныш ап келд1, Тату керий эр уйге. Хат кшнде 6ip сурет — Алкызыл ту теккен нур. Ту астында кул!мдеп, ©р кеудел! солдат тур. Сол 6ip сурет жетш тез. Колдан колFa жупрдк Кыз карады кара кез, Кемшрлер де унищь — MiHe, 6i3fliK Сагатбек! — Бере туршы маран 6ip... — KbipaFbi, мерген солдат дед, Ж азыпты рой командир! Bip жасарран Элекен, Кепшшкке карайды. Мактанышпен шшен Дейд! «улым жарайды — ». 147

— Маган да 6ip 6epuii енд1... Достар кайта карады. ... Мундай epi бар елд1, KiM коркыта алады?!

Нутфолла Шакенов ЕГЕР М УНЫ К6РСЕ... 0 р т лаулап корей жер1 канга батты, Таптады аякка жау махабатты. Bip сурет кайрысы мол турды алдымда Ж ан сезш жансыз караз айтып жатты Сурланып сулк тускен корей ана... Кул калган уй орнында жанран кала Ок тиген шешесшщ кеудесшде ©лжтп аймалаган сэби бала... Колдарын канды кызыл топырак кемш, Корей ана узьлген кез1 семт... Жас сэби сорларанын сезбегендей Суп-суык ак мамасын жатыр емш! Сурет сыры кеп жайды кетередц Bip 03i сан дасталга жетер едк.. Корее егер осы елестт оз жершде Американ анасы не дер ед1?

С адщ бек Адамбеков КО ЛХОЗШ ЫЛАР ЦОЛЫ Колхоздын карт мушеа Орнынан TypFaH осы шал. Енбекте зор улет, Ел сыйлайтын аксакал. Столра суйеп таярын, Бас кшмш колра алып. Сейлед1 карт кцирмей, Ж ан-жарына кез салып. — Денеге тиген ©к орны, Ж азылып Kerri тыртык боп. Кеудедеп кек орны Сенген жок эл1 кызыл шок. Кайсын бар, айтшы расын, Ж аура каррыс айтпаран? Meiii кайда коясын Майданнан улы кайтпаран?. Барлык ана, барлык карт, Бакытты ул, кыз еЫрген. Дейиш: жаулар колыц тарт Сотые т т е п ecipreH. ... Ундеуге карт кол койды, Эдетшше иректеп. 150

О б ы ск а карсы бар ойды ¥шына калам туйдектеп. Нак-нак пЫр, свз к“ ска . Кезекпен калам тартты жол. Карсы боп KupFbiH согыска, Колхозшылар койды кол.

Есет Эукебаев СЛК.ШЫ СЫРЫ Шыга калсам кузетке, Ойнактатып атымды. Кыз керемш ар жадтан, К,абаРы тым катулы. Жабыркаган жанары, Елестетед ай нурын. Жудеу тарткан жузшде h i бардай кайнднын. Бар 0Mipi, арманы Шырмалгандай тузакка. Зарлы эн айтып, кунде ылрый, Жаутандайды 6i3 жадка. Ансап азат кундердд Ж уре ме екен кез 5лмей?! Карап турсам Туркия Осы кыздын езшдей.

1зтай Мамбетов В КI КЕ ИЕ Кэсоннын маны караибы, Кузп тун жапкан nepaeciH Кек толкын тулап сорады Ж агада жартас кеудесш. Жамылып тунд! сол кеме Алыстан келд1 эсырып. Зенб1рек, ок, бит, бурге ме — Tycipai жупн жасырып. АКШ тан шырып журд1 узак. Шырыска шапшак жеткель Жазыксыз елге ылан сап, Келд1 тек ел1М сепкель 2 Индия жерй Порт. Кала. (Куздщ 6ip жаркын куш ед!) Ашыккан эл аз карт, бала Айдынра кезш Tireni. Совегпк кеме Tia6eri KepiHfli толкын ершде. Куанды халык журеН, ¥ялап ум1т кешлге. 153