Қасенова А. Ақ жыланның арбауы

БОЛГАН ОК,ИГА I3IMEH 0Л1М МЕН 0М1Р Кекпен таласкан Жонтар Алатауыньщ басынан мамыр айы аяк- талып калса да кар кетпедт Сатасы салкын. Етепнде Онжас ауыды жасыд желекке оранып, кеп дурюреп келедь Ауасы сондай таза, ту- ныкта кэусар. Кушбойы саркырап, курюреп аккансу 6ip сэтдамыл тауып, кулакка тынымберер емес. Кун жылына бастаса-ак, ауыд ма- нындагысай-сада сутатолып, арнасынан кемелдене асып, гурмге ба- сады. Бул туры- кысартынан жаз келеттшнескесалатындай, кещлге жылылык нурын себетшдей; бул гурм - адамзат баласынын урешн алатын эз1рейы де коршетшдей. Улкендер «Кескен терекп» «Канди су» деп те атайтын. вйткеш, ол талай мал мен жанды жуткан-ды. 1957 жыл. Шуюрдщтургылыкты жер1Онжас ауылыболганымен, Кексуда кайынатасынын уй1нде турып, мектепте мугал1мддк кызме- ттн аткарды. 9pi жас, api 6LiiKTi мамам партия кдтарында болатын. Бауырларысогыскаатганып, 1з-тузаз кетп. АнасыСара жэнежалтыз карындасы Орынтай отбасымен 6ipre вз камкорльиында. Жубайы Шэрбан аксарыньщ адемю. Кшппешл келшбарлыгынында кещлш таба бмдд. 0з кызы Рахима мен улы Шзьардд калай жаксы керсе, ка- йынсщл1сш де олардан кем кермед1. «Артымнан ерген жалгазым» деп агасы да Орынтайды еркелеттп, агалык камкорлыгын аямады. Б1рдеол: - Ортай, Рахимаеке\\ац жазгы каникулда Квксугабарып, oipaз кун демалып кайтьщдар. Мен ертен барамын, сендердд де ала кетейш, - дед1. Еюкыз куангандарын жасыра алмады. - Ana, 6i3 нагашы атама баратын болдык. Кекем айтгы, - деп он уш жасар Рахима эжесше куана жетюзд1. Эжеа: - Барсандар, бара койындар. Ол жактатылар да куанып калсын. BipaK, коп жатып алмандар, 6ipa3 кун болтан сон, кайтычдар, - деп олардьщсезш куптатанын быд1рд1. Танертенерте турып, ертенп астарын imin, жолтадайындалдм. Уй imi атарбата оны-муны затгардысалып, ymeyiH шытарыпсалыптур. - Ертерек ©ткелден oiin алычдар, тездеттп барындар. Су каптаса, ете алмай каласындар, - деп ескертп Сара эже. - Мен сеш сагынатын болдым той, юшкентай тана бауырым, ал KopicKeume, - деп Рахима шюнщ бет1нен суй1п, арбага отырута асыкты. Кел1к орнынан козгалды. Атарба шикылдап кеде жатыр. вткел ауылдан б1рнеше шакырым томенде болатын. Атарбаньщ ----------------------------------------- 1 4 8 ----------------------------------------

шикылынан мез1боп келе жаткандардьщ Кулагина алыстан курю- реп, саркыраган дауыс естыдк Шуюр сол мезетге: - Тасцын келгенше етш кетерм1з. Сендер мыктап устанып оты- рындар. Аул, шс-ам1лла! Кудай взщ жар бола гер! - дед1 де атты камшымсн салып-салып ж1бердь ©ткелден вте бердь Аргы жагы- на сэл-ак калганда, ат та, арба да орылтан кайраща кумп бердй ©ткелд1ч жагалауын су орып кеткен екен де ат жатата асылды да калды. Аттьщда, арбаньщ да шытуы еюталай. Шуюр атка цамшы ушрдь Жануар осцырынып, алта ышкынады. Кездер1 алайып, ку- лактары тпарешп Kerri. Bip сойканньщ боларын сезе ме жануар, кайтед1?! К,анша ышкынганмен, жатата шыта алмады. Алыстан та- лып есплген гурглдщ дауысы катулана шьщты. Квзд1 ашып-жум- танша, еркеш-еркеш калыц ботана су буларта лап бердг «К,анды су» аталтан гажал yuieyiH уш жакка лацтырды. Арба еиге белшш, успщп жаты атып барып, жатата урылып, тас-галк,ан болды. Kici- неген ат кальщ топалацньщ ыркына ол да кендй Атып бара жат­ кандар 6ipece су бетшен KepiHce, етщ б1рде жок болды. Орынтай- дьщ басы жотары шыкты. Туншыгып, топалац суды iiniHe тартып калды. Азаптанып, арпалыса келе, 6ip алакандай аралта тап болды да шошайган кара таска кеп сотылды. Ол соган жармаскан калпы отырдыда калды. Муздай суыксу оньщжотасынуртылайбастады. Сонда барып оньщ «Апа-а!» деуге шамасы келдь Жан-жагына ка- рап, сщлкя мен атасын 1здедь Басытомен карап, атып бара жаткан Рахиманы K03i шалды. - Рахима-а, Рахима-а! Апа-а! - дей берд1 жанушыра. Осы ай­ кайдан кейшРахиманыкара тажал койнына cinipiri экетп. Ол енд1 кайтш кершбедь Кезш жас жуып, eci шыккан Орынтай «апалап» анырап отыра бердь Жанталаскан Шуирдщ колы бутага Ьннгендей болды. Ол оган жармасып, кармана бердь ©ркеш-оркеш топалацга берымей, аргы жатата шыкты. - Ортай, Ортай, орньщнан козгалма! - деп жанушыра айкай салды. Есецпреген куш Рахиманы !здедь Кднша 1здегенмен, оны коре де, таба да алмады. Салысуга Kerri. Онжас ауылынан аудан орталыгына бармакшы болып, 6ip УАЗ автокелт келедг ©ткелге келгенде мына окиганы ко:ммен керген Шадан кария кайта ауылтатартты. Келюмен ауыл мекемесшен ау­ дан орталыты - К,огалыга, Kepuii ауылдарта телефон шалды. Апаг- ка ушырагандардын жануясына хабар жетп. - О, кудай, балаларымды аман кыла гер! - деп Сара ежей зар ещредк Келий Шэрбан боп-боз болып, не icrepiH б1лмедь 149

Орынтай сол алакандам аралда отыр. Белiнемтеменп M ymeaepi жок сеюлд1, козгалмайды. Кос бурымына шеп-шалач, киыршык, тас, кум жабыскан. ©Hi суп-сур болып, калш-калшетедь «Кудай- ау, бул азапты сагаттар кашам таусылады? Мына телегей- гешз то- паланнан юм жэне кашан алып шыгады? Жок, элде осылай отыра беремш бе су азайганша» деп ойлады азаптанган Орынтай. Су одан бетер кебеймесе, азаяр емес. Сллейш отырган кыз емд1 б1рде ес1нен айырылды. Кун тобеден ауыткып бара жатканда, салт аттылар келе бастады. Араларынан тын атка мшген, карулы ж1пт- тердщ 6ipi 6ip Аллага сыйынып, ею бмектт сыбанып, тыаз жауга бетгедк Оныц белiне байланган арканный 6ip ушы жагалаудагы- лардын колында. Карадулеймен алысып журш, алакандай аралга жакындады. Кызды орнынан жулып алып, алдына ецгердь.. Ес-тустен айырылтан Орынтайды анасы бас салды. - Кулыным-ау, керетш жарытыч бар екен-ау, - деп ыстыккуша- тына кысты. Аргы-берп жагалаудатылар улап-шулап, Рахиманы (здеуде. Кешютурым кыздын м эй т табылды. Кос бурымы тепл- ген Рахима аппак кудай болып, icimn KeTinTi. ©Keci кызын кушак- - BipeyiHHiH ажалына, енд1 6ipeyi4HiH азабына себепкер бол- дым-ау, - деп ah урды. Рахиманы жер койнынатапсыртансон елire иман, Tipireсалауат айтып, ел-журт таркасты. Орынтай тесек тартып жатып калды. Ею аягында жан жок- Тун баласы шошып шытады. Уй imi тем1р пеш- Tin жанына кызды жаткызып, кунд1з-туш отты дурыдетш жатып отырды. Атайындас Жэмилэ женгеа жумырткадай жет! каратасты кыздырып, ыдыстагы шию сутке б1рттндеп салып, «тас корыктык» жасады. Уш кун «тас корыктык» шпазсе, уш кун тебесше кортасын куйды. Татыбаска да ем-дом жасалды. Bip ай детенде Орынтайдыц бетт 6epi карады. Аяктарына жан 6irri. Ептеп eciK алдына шыгып, отыратын болды. Оныц коз алдынан Рахиманыч ун-туназ ажал койнына енш, жок болтаны 6ip сэтке де кетпедь - Кайран Рахимашым, шынымен, коз алдымнан тайып болта­ ный ба?! Сенбеймш, Рахимашым, сен мэнп Tipicin! - дей берд1 кайталай. 2002 жыл. 150

ЖАНЫМЫЗДА ЖУРЕ БЕРШ1, ЖАН ЭКЕ (м ен щ алгашк,ы м а ралам ) Мен 63iMHiHшынашактай гана карапайым, енбеккор экем жай- лы толганбакпын. Ол - он ею бала тэрбиелеген Ka-iipai эке. Экем биыл 70 жасга. Жетшстеп карияларга титл де уксамайды. К,ашан к,арасацыз, шапшан баскан журшмен эсте тыным таппайды-ау. Bip кезде бакшада арамшептерд1 отап, суарып жатса, енд1 б1рде аулада 03i ecipreH кустарын кызьщтап, жем шашып жургеш. Бес уак,ыт на- мазын да ешуакытта каза к,ылмайды. Жума сайын мешггке барып, кариялармен бас косып, жума намазынок,ыпкеледь Анда-санда эке- м1зД сагынып, уйге барганымызда, жас балаша мэз болып, мацда- йымыздан шскеп, немерелершщ бетшен сушп, карсы алады. Ешуа­ кытта ару анамызды жокгаткан емес. Анамыздьщ ом1рден еткетне биыл он 6ip жыл болады. Анамыз маркум дуниеден кайтканда экем елу тогыз жаста болатын. Балалардыи алды уйленш, соцы эл1 жас едк Б1рде керии ауылдатуратынэкемнщбала кезпдосыСэрсеккелш: - Мэке, осысен уйленш алсацшы. Бас ауырады, балтыр сыздайды демекшь Балаларын эл1 жас, жагдайьща карайтын, ж1б1 тузу эйел болса уйлен, - деп колка салды. Экем болса ундемей, 6ipa3 ойланып отырып: - Ой, Сэке-ай, уйленш алып, ертецп Kyui балаларымды туртпек- тегенш Kepin, лрдеей корге юр дейм1сщ?! Эйел алсам, ол ез бала- сына нанга сэры май жагып, ycriHe TarriciH косып бередД, ал менщ балаларыма ез баласындай карай ала ма?! Tipi болсам, аналарын жоктатпаймын, тумсьщтыга шоктырмай, канаттыгакактырмаймын, - дегеш э л 1еам де. MiHe, Ka3ip, кудайга тэуба, экем ез дегешне жетп деу1ме эбден болады. Мен экеме шеказ алгысымды айткым келедь Менщ экем- дей эке жер бетщде cipa, жок шыгар. «Ешуакытта ауырмай, ман- дайымыздан шскеп журе 6epuii, жан эке» депм келедь Мына 6ip журепмнен жарып шыкканею шумак елеч1мд1 аскар таудай экеме арнауды жен керд1м. К,ымбагсынмаган жан эке, Ыстыксьщез1ц соншама. Анамыздыэркез жоктатпай, MeftipiM тектщ каншама?! ¥л-кызымаман болсын деп, Барлыгыадам болсын деп, Ецбек еттщшаршамай, Толысып ecin, толсын деп. 2000 жыл. 151

С13ГЕ Ж¥МАК,ТЬЩ ЖЕМ1С1 Б¥ЙЫРСЫН, АНАШЫМ! Оз еьпрден кайткдн мезплде, кузд1ч осы 6ip кундершде, езн ц1зд1 еске алым, экемд1 epTin, ауыд шетщдеп бешт басына барып, куран окытуды перзенттж парызым деп бмемш. Асыр салып ой- наган б!здер, ул-кыздарьщыз азден ерте айырылып каламыз деп ойламаппыз. ©M ipre 6ipiMi3AeH кешн 6ipiMi3Ai экелщ, енд1 цызы- гымызды коремш бе дегенвдзде айьщпас дертке шалдыгып, бес- -алты айдыц шпиле ещшз куарып, жузпизден нур тая бастады. ©кем 6ip eMi болар деп, жанын сала онкологиялык ауруханаларга жатцызды. Б1рде Алматыдагы ауруханада жатцаньщызда cinaiM Алтын екеу1м1з жемк-жидек алып бартан едж. Баспалдактан ту- cin келе жатканьщызда 6bai Kepin: «Кулыншактарым-ау, улкен каладан Meni калай таптындар? Адаспай к,алай келд1цдер?» деп, . 61зд1кезек-кезек суйш, a6irepre тускешщз кез алдымнан кетпейдь Мен ол кезде он тогыз жаста ед1м. Bip-6ipiMi3ai Kepin, маукымыз басылган сон ci3 6i3re: «Енд! сендер ертерек ауылга кайтындар. Ке- леа келгендер1нде Айшатты ала келщдер» деп шытарып салып едвдз. Айшат бар-жогы жеп-ак жаста едь Кенже кызыцызды к,ат- тысагынтан болуыныз керек. Bi3де аурухананьщкакпасынан шыга 6epin, аздщ iuiKe Kipin кеткенщ1зд1 кутш, ауруханага к,айга к1рдк. Алтынды сыртта кдлдырып, дэркердщ кабинетше Kipin, аздщ жагдайьщыздысуратан ед1м. Дэрпер орысекенде, йздщ eKi-уш ай гана eMip суретанвдзд! айтып салды. Сол отырган орнымда, айна- ласы 6ipep ммнотпн шшде, дуниедеп ен жакын адамнан айрылу- дыи каншалык/гы ауыр болатынын тусшген ед1м. Кабинегтен суй- ретыш шьщцан меш купи турган cinaiM: «Дэркер не дед1?» деп бет!ме ущлдь Мен онын коз1не карай алмай: «Жэй, ештене емес. Доказаны ауырады екен» дед1м де кете бардым. Асказанында iciK- Tinбарын айта алмадым. Кез!мнен жас та шыцпады. Ауылта келгенсонасбелмеш жинастырып журш, сыртта шуыл- дап журген кнлкентай iHi-cinaiaepiMe карап: «Еш алансыз ойнап- култ жургендерш кара. Булар анамыздын камкорлытын, Meftipi- MiHкермей оседьау ендг Улкен еы бауырым уйленген. Кеше келш боп тускен женгелер1м жеттмектердщ жагдайын тусшсе жаксы. «Экенщжаксылыты жездедей-ак» дей ме? Шешемдуниеден еткен сон не боларын KiM6iaciH?» деп, eriae жылатаным бар. Осы сэтте улкен женгем Kipin Keain, мешч ботадай боздап жылаганымдыке- pin: «Жаным-ау, сатан не болды? Неге жылайсыч?» деп басымнан сипады. Мен кез жасыма булытып отырып, отан дэр1гердщ айтка-

нын жетюзд1М. Ол: «К,ой, ен/ц, жылама! Дэртерден ecrireH екен- cin гой. Bi3, атам екеу1м1з сендерге айта алмай жур едж. взще-езщ мыкты бол» деп, меш бауырына кысып, жубатып едк Енд1 б1рде Кдпшагайдагы аурухананьщ дэрйерк «Ауру Kicini apbi-6epi суйрегеннен тук те шыкпайды. К,айда апарсаныздар да бул Kici жазылмайды. Уйге апарып, купщздер» деген сон езнйз- д! ауылга алып келдж. Слз маган: «Окуыцнан налмай, калага кете бер. Маган карайтып жандар бар гой. Аландамай, окуьща бар» деп, артымнан жаутацдай карап калып едщ1з гой. «О дуниеге ат- танганымдыез кез1мен кормесш» дедщ1збе екен, 6ip ауыз созщ1зд1 еспртпесген коз жумып кете барыпсыз. 0зщ1зд1 арулап жерле- геннеи кешн улкен жецгем: «Анамыз о дуниелж болардан бурын мына ацшаны сагам беру1мд1 ©Tiniri едй «К^ызымныцулкегй. Кейш- плерге бас-коз болатын да осы. Коз1мнщ-ripicirwe алтын буйымнан ештене де эпермепшн, кайдан бшешн, oMip aai алда депшн гой. Жалган дуниенщ соншальщты кыска екенш бысем гой, эттен!.. Жинак кассамда уш-торт жены машинаньщ куны бар. Экелерщ- нщ жинак кассасында 6 ip машинаньщ куны ж опе бар. 0 M ip бойы ттрнекгеп, балаларымыздын кызыгына жумсайык деп жиып едж. Айнекемнщ тосек-орнына деген комакты каржы да сонын iiuin- де. Ал, мына акшага алтын буйымнан калагандарын сатып алсын. Коз1мдей Kepin журсш!» деп ед1 деп, оралган 6 ip уыс акшаны Ко­ лыма устатып едь Кдйран анашым-ай, сол кезде азд1ч кад1рщ|зд1 тус1нбеген мен алтынный Ka4ipiHбЬмппшбе?.. Асыл анашым, OMip бойы жиган-тергендерпиздщ коп узамай бопырга айналарын ci3 де, 6i3 де бглдж пе?. «Экенщ жаксылыгы жездедей-ак» деген накыл сездщ менщ экемдей экеге айтылмаганын сезд1м. Экем аздщ жоктыгьщызды бьадрмеуге тырысып, колынан келгенищ бэрш кгедк Уйленбедь Жаналыкта турагын бала кунп досы Нурбек ата келш, окемнщ ко- щлшаулап кететш. Б1рдеол: «Маке, кудай коскан косагьщнын жы- лын да аткардьщ. Жалгыздык кудайга гана жараскан. «Бас ауыра- ды, балтыр сыздайды» дегендей, балаларьщболса ал! жас, 6ip ж1б1 тузу эйел болса, уйленсенпн» деп колка салыпедк Экем оньщшын дос конымен айтканына суйсшдк Таспаны тшп отырып, 6ipa3 ун- азджтен кешн: «Эй, Нуреке-ай, балаларымньщ анасы бар-жогы елу уш жасында дуние салды. 03iM болсам, алпыска таяп калдмм. Енд! картайганда уйленш, не опа габар дейсщ? Ертенп Kyui бала- ларымды туртпектегенш Kopiri, прЦей корге Kip дейьпсщ. Эйел алсам, ол оз баласына нанга сэры май жагып, устше TOTTicinкосым беред!, ал менщбалаларыма оз баласындай карай ала ма?Tipi бол- 153

сам, аналарымжоктатпаймын, тумсыктыга шоцтырмай, канаттыга кактырмапмын» дегеш эл1 еамде. Досыньщ хал-жагдайын бмуге келш туратын Нурбек ата осыдаи кешн «уйлен» деп айтпайтын болды. Менщ экемнщ орнында баска эке болса калай болар ед1, им бмсш? Бупнде экем улын уяга, кызын кияга кондырды. 0зида жарык дуние сыйлаган он ем ул-кызьщыздан отыз немере, терт шебере ербЦь Улкен женгем де бымегешм1зд1 уйретш, камкор бола б1лдь Ке- зшде екеу1м1з сол жецгемд1 «6i3re келш болса той» деп армандап ед1к кой. Кдтелеспепгпз, жаксы келш атанып, ез ул-кыздарын да мэпелеп ecipin отыр. Ауылга бартанда жайрандап карсы алып, кегер1м1зде жылы-жумсагын тыкпыштап 6epin жатады. Бупнде Амангелд1 кокем eKeyi ата-эже атанып отыр. Улкен шацыракка не болып отырган кенже ульщыздьщкелшшеп Лаура сондай инабат- ты, акылды, Kepreiwi жердщ кызы. Атасын жас баладай мэпелеп отыр. Немерелер1 Егупк пен Ернар атасын 6ip сэт кермесе сагы- нып калады. Немерелершщ барлыгыда «ммнщ баласысьщ?» десе, «атамнын баласымын» дейдь Кенже кызьщыз Айшат жогары оку орнынтэмамдап, бупнде турмыста. Баскада ул-кыздарынызез не- абелерш Tepin, бакыттыкундер кешуде. Экем осынын барлыгына кудайта тэубе деп, бес уакыт намазын каза кылмай, калага барса да, кай ауылга барса да жума намазын окуга метшее аяндап бара жатады. 0Mip болган соц кызыгммен 6ipre киын-кыстау кезендер де бо­ лып жатады. Сондай 6ip ауыр кундерде азд1 eciMe аламында шлей: «Менщ керген бул киыншылыгым анамнын керген киындыгыныц касында тук те емес. Анам байгус ем!рде не кызыккерд1дейсщ?Он такты баланьщауыртпалыгыоцайемес, эрине. Мешцанам- Батыр ана! Ауырып-сыркатып калганда да еш мойымасган, тук болмаган- дай, табага нанын nicipin, ас эз1рлеп жататын ед1 гой» деп, куатта- нып, жзгерленемш. Кппкене кез1м1зде, кешм асган кейш аз 6i3re «Алпамыс батыр», «Ертеспк», «Керуглы» сынды ертеплерщ окып 6epin, 6i3re жарыс- тыра жыр окытушы едщ1з. Жырды аз сиякты елеадепп окимыз деп, 63iMi3me 6ip эуенге салып окыганда кыран-топан кулмге бату­ ты еднс. Ci3 табага нан nicipe бастаганда топырлап касьщызга келш алатынбыз, «энпме айтып берйрзип» деп. Ем табага кезепмен nic- кен нанды уйге апарып, салатын кулшеш таласа ci3re экелепнб1з. Ci3 айткан энпмелер сондай acepai болатын. ¥йып тыцдайтынбыз. Ci3 кулсещз 6ipre кулш, ci3жыласацыз коса жылап отыратын еда. Сол кездеп езщ1збен 6ip болган бакыттыкундерд1 сагынамыз. Кей­ де сщлыер1мнщ басы косылып калганда, ол кезде мшкене болга- ----------------------------------------- 154 ----------------------------- ------------

нымен, ecrepi Kipin калган Айкен, Айгул, Айшат: «Анамыз кандай адам ед1? Ьшшздеп кайсысымыз уксаганбыз?» дегенше б1здер, улкендер: «Сенщэтш лтц, менщ бишытм, сенщ энпмешмдтц, сенщкез1ц, ал сенщдуние жинагыштыгьщанамызга тарткан» деп, мэре-сэре боп, узак эчпме-дукен курамыз. «¥л- кысгауын, кыз- жайлауьщ»дегендей, экем1з колытигенде ул-кыздарына кыдырыстап барып кояды. Ауылдан шынашактай экем1з келгенде уййозге ырыс-кут коса ыретшдей. Оньщалдында жас балаша мэз болып, балалык шакка 6ip сэтке болса да бой ал- дырамыз. Оз жанымызда болсаныз гой, 6api будан да ерекше бо- латынба e,ai?Оздщ ем1рден ерте кеткешщз o ap iм1здщ жанымызга батады. MiHe, ci3ci3 откерген жиырма жыл да ете шыгыигы. Оз барда OMipre келген немерелервдз Эсем мен Эсел толысып ecin, жиырмага келд!. Кайрананашым, кад1рщ1зд1бымей, ренжггкенболсак, 61здДKeiui- ре Kopini3. «Ага-анацнын кад1рш балалы болганда быерсщ» деген­ дей, ата-анасыньщ кад1рш бала кашанда кеш тусшш жатады емес пе? Барлыгымызга жарык дуние сыйлаган асыл анашым, азге де, бар киын-кыстауды жещп, оз колымызды оз аузымызга жетюзген алып экем1зге де айтар алгысымыз шеказ. Асыл анашым, жиырма жыл бойы козден тайганьщызбен, коцЫм1зден кеткен емесаз. ¥р- пактарьщыз йздщ рухынызга бас иедь мэнпге умытпайды. Ci3re жумактьщжемю буйырсын, анашым! 2009 жыл. 155

КЕРБУЛАК, Ж¥ЛДЫЗЫНА - 35 ЖЫЛ Ж аны жайсан ага Бурын-сонды макала жазып, редакцияга жолдамаган ед1м. Алгашрет экемд1 дэрштеп, огандеген ыстыкыкыласымдыбмдере, кагаз бетш шимайлап койдым. Жолдасыма окып 6epin ем, ол: «Муныгазеткеберу кереккой»деп колкасалды. Менболсам: «Жок, ол не дегенщ? Уйде тура берсш. Экеме деген ыстык ыкыласым imiMe сыймаган сон жазганым гой» дей салдым. Ол ертечше бой бермей, колымнан жетекгеп, жазганымды колыма устата, аудандык редакцияга алып келдь К,ысыла-кымтырыла аудан эюмдт гимаратыныц тертшпп кабатына котеры/цм. Онда орта бойлы, караторы, егделеу келген ер адам отыр екен. Жолдасым . колын алып амандасканнан кешн: - Мынау - келйгицз. бзшщ 6ip жазган шыгармасы бар екен, соны окып KepiHi3uii, - деп колымдагыак кагаздыустатты. Буктеуш жазып, оки бастады. ¥зак окыды. Мен кипактап коямын. «Мынауыц жарамайды» десе, re3ipeK уйге алып кайтсам деп отырмын. Ол Kici басган-аяк асыкпай окып болып: - Келш шырак, осы уакытка дейш кайда журач, 61зд1н редакцияга макала жазбай? - дед1 кагазга 6ip, маган 6ip карап. - Ой, ага, куйб1н йрпнлжпен жур1п, колыма кагаз, калам устамаппын, - дед1м «саскан уйрек артымен жузед1н1н» керш келттрш. Ол Kici: «Ойыц терец, сездер1ч нэрл! екен» деп койды. Мешн тебем кекке 6ip ел! жетпей калды. Жолдасым да: «Эне, мен саган айтып ем гой!» дегендей, маган куана карады. Журналист агамыз: - Ei3re ез1ч сиякты сауатты, колынан жазу келеттн 6ip хатшы- машинист керек-ак. Мен редакторга айтып керейш. Bip хабарын Жэкечнен ecripciH, - деп макаламды алып калды. К,ошайтысып, сыртка беттеген1мде: «Бул KiciHiH аты-жеш им?» дед1м. Жолдасым: «Нуркасым Энуарбекулы деген журналист - осы Kici» дедт Уйге келген соч: «Ойпырым-ай, макадам газет бетше калай шыгар екен?» деп ойланумен болдым. CeH6i кун1 пошта таратушы эйел ra3erri какпага кыстырып кетшть Ада садысымен 6ipiHuri бепнен бастапокып жатырмын. Екшийбепнде «Жанымызда журе 6epuii, жан эке» деген- макадам кез1ме оттай басылды. Bip ce3iH де озгертпей баскан екен.Тобем кекке eiciHuii 156

рет жетпей калгандай болды. К,атты цуандым. Нуркасым aFa сынды журналистщ керегендт ме, ым 6iaciH, кеп кешжпей жумысты болдым. Ол Kici эрдайым терезеден алыска карап, ойга шомып, кай такырыпта болсын, 11шндеп бар дуниесш оки беретш. Мен болсам, тык-тык еткен машинкамен онын айткандарын баса 6epeTiHMiH. Сонда 1штей: «Бул Kiciniu ce3i кайдан шыгып жатыр?» деп тан калатынмын. Басында Ki6ipTiKTen, шабан аттай арен машинканы басатын мен келе-келе шапшандыкты удетпм. Нуркасым ага машинканы желд1ртт отырган маган карап: - Келш, машинист кана екенмш деп, жазудан кол узш калма. Сенщ колычнан кеп дуние шыгады эл{, - деп аеалык, акылын ай- тып, шыгармашылыкумгг кутетшшде бмд1рш кояды. «Расымен де осы мен неге жазбаймын?» деген ой мазалай бас- тады. Сейтш, мен алгаш рет «MeftipiM» атты энпме жаздым. Газет бетш TeKcepin отырган сол кездеп редактор агамыз Бакыт Эл1му- лы: «Жаксы жазылган энпме екен» деп багалаган болатын. Одан кешн де «Ак жыланньщ арбауы», «Табыскан кос журек», «К,ума- лакшы кызыктары» атты жэне баска да энпмелер жарык кердь Эрине, бул жет1ст1ктер жаны жайсац агалар- Нуркасым Энуарбе- кулы мен Бакыт Элiмулыныц менщ шыгармашылык енбепме зор умгепен карап, улкен ceniM быд1ргендер1н1н жэне KipiniKci3 таза ниеттер1н1наркасыдер ед1м. Алгашаудандык«Кербулак жулдызы» газетшщ1ргетасынкала- сып, аудандагыбар жаналыкты жариялап, жаналыктын жаршысы болгандардын 6ipi - Нуркасым Энуарбекулы. Ол 1948 жылы сол кездеп Андреевка ауданы, Жмланды ауылында Энуарбек пен Сэ- ниянын отбасында тунгышы боп дуниеге келд1. Сол ауылдын он 6ip жылдык мектеб1н аяктаган сон арман жетепмен Алматы ка- ласына келш, консерваториянын актер бел1м1не окуга тусед1. Со- дан кеп кеппкпей, эскер катарына алынып, катардагы жауынгер атанады. Отандык борышын ойдагыдай аткарып келген ол «актер болам» деген ойын езгертш, К,азак мемлекеп!к университетшщ журналистика факультетше тусед1. 1974 жылы жогары бы1мд1 журналистатанып, Кербулак ауданына жолдама алады. Сол жыл- дан 2001 жылга дей1н аудандык газетте ечбек жолын бастаган жас мамандарга агалык акылын айтып, мол тэж1рибеамен жол кор­ сете 61лд1. Ол енбек жолында К,ыдуар Мертенов, Байтангали Те- лентаев, Сэнси Мылтыкбаев, Токтар Байтыеуов, Мел1с Жуматаев, Галина Зубилова сынды каламгер жэне фототыпплермен газетт1н 157

ыстык-суыплн белкгп. Есм фотоальбомды колына алып, оларды сагына еске алу - оныц кдшангы эдеть Отбасында ардакды эке, аяулы жар, ак,ылман к,ария бупнде зей- неткерлжте. Зайыбы Эбзелхан Томпак,овамен Арман, Ермек атты улдарын тэрбиелеп, олардан Арайлым, Куаныш, Ернар, Аяулым, Аяла атты немерелер сушп отыртан бак,ытты жан. Аудандык, «Кербулак жулдызы» газеттн1н отыз бес жылдык ме- рейтойымен арнайы кутгык,тай бартан б1здер ол Kici туралы аз да болса да жазуды ж ен кердш. Нуркасым Энуарбекулын еткен Бас- пасез кушмен жене аталмыш мерейтоймен куттьщтап, отбасына береке-байлык, шаттык пен к,уаныш тглейм1з. 1 0 ш и д е, 2009 жыл.

МАЗМУНЫ Повесть А к, ж ы л а н н ь щ а р б а у ы ...................................................................... 3 Ж о м а р т ........................................................................................................... 3 М е л д 1 р .....................................................................................................................................Ю К а н т ............................................................................................................................................12 К ы зганган - К ы з ы л и т т ш .......................................................................................41 У а к ы т - е м ш ! ......................................................................................................................45 С а к п а н ш ы л а р ..................................................................................................................46 ...IpiM iniK ж е р ге с а л п e r r i ........................................................................................47 М арык зам ен ы ке ле ж а т ы р ................................................................................... 48 Бала - б а у ы р е т щ ............................................................................................................49 Кай рам , д о р б а !..................................................................................................................51 К о н а к ........................................................................................................................................ 52 Т е н г е ........................................................................................................................................... 58 К е л ш т у с Н ........................................................................................................................... 60 Ш а л !............................................................................................................................................ 61 О ты н - о л ж а , с у - н у р л ы к ......................................................................................68 Аты н жалмауыз болса, к ут болар, ка гы н м н ж а л м а у ы з б о л с а , ж у г б о л а р ...................................................... 71 Б о т а г е з ..................................................................................................................................... 74 П о й ы з д а ........................................................................................................... 79 А к ж ы л а н н ы н а р б а у ы ............................................................................................... 82 П овесть А р п а б и д а й ас е к е н .............................................. ............ .......— 90 Т а б ы с ка н к о с ж у р е к .................................................................................................100 0 Н Г 1 М Е Л Е Р .....................................................................................................................105 M eHipiM ........................................................... 105 К е л ш ........................................................................................:.............................................. П О Y m it ................................................................................................................................... 115 Ш дйл1м а ж е н щ эн п м е с !.........................................................................................125 Б а к ы т д еген.............................. 129 С о л 6 ip т у н д е ....................................................................................................................132 Т ы л с ы м д у н и е ..............................................................................................................136 К а з к а л п ы н д а .................................................................................................................139 Т а гз ы м ................................................................................................................................. 142 Б о л га н о к и г а 1з1м е н ............................................................................................. 148 Ж а н м м ы з д а ж у р е O e p n ii, ж а н а к е .......................................................151 C is ie ж у м а к т ы ц жем1с1 б у й ы р с ы н , а н а ш ы м ! ...........................152 К е р б у л а к ж у л д ы з ы н а - 35 ж ы л ............................................................... 156 159

К,асенова Айнаш О ^ : экымхнныц ссрбауы -tiSO - оо Редакторы: Жопдас Сарманов Муцабаны безенд1рген эрг беттеген: Ирмек М ешрбеков Басуга 17.05.2019 кол койылды. Калыбы 60x90 '/|6. Кагазы офсегпк. Kapin Typi «Palatino Linotype» Ecenri баспа табагы 10.0 Таралымы 500 дана. Казахстан Республикасы, Алматы каласы, Абай дантылы, 143, «Казак кггабы» баспасы тел.: +7 (727) 394 38 32, +7 705 111 03 87, e-mail: [email protected]