Сүлейменов Б. Тентектер

Халыктын, кез жасын корд! ме, жок элде табигаттыц катал тылсым купи жумсарды ма, бугшде Амазонка жылына ею рет арнасынан тасыйды. Оныц суы ондаган шакырымга жайылып, элп жырткыш балыкгар —пираньялар шалшык суда дэрменаз калады. Оган адам да, ац-кус та, шыбын-ипркей де кожа. Рахаттанып етше 6ip тояды. Мумкш, олар жырткыш балык — пираньялардан осылайша еш терш алып журген болар... Балаларды да тасаттыкка шалу он бесшнй тасырта дей1н жалгасты. Ец алдымен балалардьщ шымыры мен шырайлысы тандалды. Оларды ею жыл алакдндарына салып элпештеп, ен кунарлы деген тагамдарын 6epin, баптаган. Сутке гана шомылдырган. Ал, 6ip коркыныштысы, сол балалар ездер1н тасаттыкка шалатынын алдын- ала бшген. Адамдар бул озеннщ суына ел1 кунге дейш шомылмайды... Унд1стер 6yriH re дей1н д у к е н н е н кайшы сатып алмайды екен... Кдбаган и тан бет элпетше уксаган балык _ 152

пиранья жакын кунде Алматы суларынан да табылыпты десед1, сак, больщыздар... тэтБАЛА Улыньщ кулге аунаган кошакдндай кап-кара болып келгенш керген uienieci: — Айналайын, кулыным-ау, шаршап калган жокдысыц? —деп ебектеп, асты-устше туст1. — Ыхым, —дед1 улы, сейлеуге ершш. —Тамак ппесщ бе, келе гой, жуындырайын,— деп uienieci кушырлана тскед ь — Тфу, сасып KeTinciH гой, кеше гана тэп-тэта едщ, — дед1 тыжырынып. —Бугш шоколад жеген жокдын, калайша тэта боламын, у-э, деп, eidpe жылады улы. — Соны жылатпай-ак койшы, бер кэмпита, эбден тойсьш, - дед1 OKeci шалкасынан Tycin, газет окып жаткан калпы. — Одан сон; 03i де жуынады. Сэл-пэл еркелй! болмаса, б1здщ бала акылды, —деп, косып койды отагасы. Батыр кэмпита тойганынша жед1. Арасында алманыц шырынын жутып кояды. Шешес1 ез жумысымен элек. Bneci газет1н окып, жата бердг Ал, б!здщ басты кейшкер1м1з Батыр болса, отырган жер1нде корылга басты. —Баланы жуындырып, орнына жаткыз, —дед1 шешес1. — Жата берсш, уйкысын бузып... ертец-ак жуынар, —дед1 OKeci. 153

Кундер солай ете бердь Каникул б т п , мектепке баратын мезгш де жетп. Ертен алгашкы коцырау деген куш OKeci баласын шомылдыр- ды. IHeineci осьщан 6ip ай бурын баласына арнап алып койган кшмдерш реттеп, упктей бастады. Танертен коцыраулы сагат жаца 6ip жумыс куншщ басталганын хабарлап, безгек какгы. — Тур, балам, мектепке барасыц, бупн алгашкы коцырау, —дед1 экеск —К,улыным, кошацаным! — деп, uiemeci айналып-толганды. Батыр оган булк еткен жок- Анасы баласын жулкылай бастады. —Мына торттыц тэттюш караты , ботакдным, —дед! экесь Батыр орнынан керше турып, 6ip колымен кезш укалап, eKiHmi колын созды. Мунысы “тортты экел” дегеш едь — Келпи 6epi, жуындырайын, —дед1 memeci. Муны ecTireH Батыр тесекке кдйта сулк етш ж ата Kerri. — Берий, тамакганып болган соц-ак жуынар, еш им Kepin жаткан жок кой,—дед1 OKeci. Батыр тортка алма шырынын косып, оныц устше бал жагып, тойганынша жедь Кднтты кесесше аямай салып, терлеп-тепшш шай imTi. Сэлден соц OKeci мен m em eci жалгыз улын жабылып журш кищщрдь 154

Кеше гана шап-шак, шалбарыньщ туймеа эрец жетп. — Бугшше осылай бара бер, кешке кецейтш беремш, —дед1 memeci. Батыр сабакты жак,сы ок,ыды. MiHe3i де ж1бектей. Узшсте баска балалар сиякты жанын жеп, согыспады. Ец соцгы партада ез1мен-ез1 отырады. Мугал1м сабак сураса, айтады. Сурамаса, жумган аузын ашпайды. Кей бшпштер сиякты сыбырлап, ешюммен жагаласпады. Батырдьщ кунделш “бестйске” тола бастады. Bip кызыгы, “бест1к ” бага алган куш экеш еркелетш, memeciHe корсетпей бес доллар акща Батыр сабакты жаксы окьщы. MiHe3i де жзбектей. Узшсте баска балалар сиякты жанын жеп, сецше согыспады. Ец соцгы партада ез1мен-ез1 отырды. MyraniM сабак сураса, айтты. Сурамаса, жумган аузын ашпайды. Кей бшпштер сиякты беретш болды. Ал, Баты р болса, сабакты аск,ан укыптылыкпен ок,ыды. Корил балалардыц ойынга шакырганына карамастан сабакка дайындалып, бинмш толыктыра бердь Оган эке де мэз, ана да риза. BipaK, 6ip ею ш и тсп шоколадты тамсана жедц жемю- жидек шырынын талгамай inrri. Осы эдеп кун сайын кузде де, кыста да, кектемде де жалгаса бердь. Жазгы каникулдьщ хабаршысы —жаз да жакындап калды. Терезеден кун ceyneci тусш тур. Туе мезгш таяган сайын белме iiui ысып, капырьщтана бастады. 155

У з т с к е конырау согылып, балалардыц барлыгы алма агаштарыныц келецкесше жупрдь Ал, Батыр болса, терезенщ жакдауына жайтасып алып, уйден экелген тэта кулшесше “кит-кат” пен “сникерстГ’ араластыра жеп, отыра бердт Кун де балага сэуле-нурын ерекше шашты. Терезеден тегшген шуак, Батырды маужыратып, денесш балкытып бара жатгы. Ол езшщ 6ipTe- 6ipTe ыстык, жерде турган шоколад сиякды epin бара жаткднын ангармай да калды. Кемекке шакырайын десе, айналасында ешюм жок,. Алыстан парталасы Айнур керщщ. —Айнур, мен, мен... epin бара-а жа-тыр-мын, ке-мек-тес... К рцы рау сотылып, балалар imKe юрдп Кэмпиттердщ эсем безещЦршген орагыш кдтаздары куздщ крцыр жел1 тербеткен бакдардан мьщ бурала билеген кызылды-жасылды жапыр- актардай кдлыктап жур. Батыр кэршбейдт Жана тана отыртан болатьш. Ютаптары тугел тур. —Т эта бала, сен кдйдасыц? —дед1 Жазира. - “Баунтиын” тытып жеп отыртан шыгар,—дед! Жасулан. Терезенщ жакдауында куннщ ыстыгына epin, крцыркдй, тэта “Ертеп” шоколады жатты... 156

Мазмуны Т е н т е к т е р ( п о в е с т ь ) .............................................................................. 4 © rip iio iii - О р м е к ш ! ............................................................................. 4 Б а к ы т т ы н а г а с ы ........................................................................................8 К о н с т р у к т о р ........................................................................................ 13 К и м а с с е т т е р ...........................................................................................17 KjibiH д а к у а н ы ш т ы к у н .................................................................. 2 3 Ж е щ с , А ф р и к а ж э н е к о м а г а й п щ ц е р .....................................2 9 Ч има немесе Америкадан келген ж у м б ак , у н д ю б а л а с ы ..................................................... 33 Т у й еб ак д . “Ж а ц а д о с т ь щ ” э л е п ................................................. 38 45 градус ыстык, нем есе “Галапагос аралдарьш ан к е л г е н к р н а к т ь щ ” э л е п ....................................................................4 2 “ К ^гзы л с у ц к а р л а р ” ............................................................................5 6 Эцпмелер Ж а л г ы з у л ..................................................................................................63 Г е н е р а л д ь щ н ем е р ес1 м е н п р е з и д е н т т щ б а л а с ы ...........65 К у с т у м а у ы ................................................................................................ 6 9 Р о н а л д и н ь о ............................................................................................... 74 Т а б а н а н ...................................................................................................... 78 Ж ы л а н к ы ................................................................................................... 81 Т е б е л е с ................................................................................................... 84 \" Ж а н а к я з а к г ы н ” ..................................................................................87 к ы з ы н ы н т у г а н icy iii............................................................................ 87 Т у р а н б а л а ж э н е и т г е р ................................................................. 90 В и р у с ...................................................................................................... 9 4 Ж ац гак , а г а ш ы .........................................................................................98 Д э р | ..............................................................................................................101 В с е м к ы з .................................................................................................. 104

Ж а н а р м е н С е у л е ............................................................................109 Е р к е , е р к е т а й .................................................................................... 112 А л г а ш к ы г у л ....................................................................................... 115 О к т и л ........................................................................................ 118 Ж о г а л г а н ю л т .....................................................................................119 М а к т а н ш а к , М у с а ............................................................................121 Ж у з е ф н е м е с е у л к е н .....................................................................123 е л д е н к е л г е н ....................................................................................... 123 ж у м б а к к е м е ....................................................................................... 123 Э р н а н д о ..................................................................................................126 А к д г а к а р — ак, к е б е л е к т е р ......................................................... 130 А т а м н ь щ а й н а л а й ы н ы ................................................................ 137 Ертеплер А ф р и к а н ы а р к д л а г а н К а к а ...................................................... 140 Ж ы р т к ы ш б а л ы к ............................................................................ 145 T e r r i б а л а ..............................................................................................153

Бейсенбай Сулейменов Тентектер Баспа директоры Ш . Байкенова Редакторы А. М усина Суретхш В. Л огинов Керкемдеугш редакторы -дизайнер Б. Еженов Корректор Н. Крсетова Компыотерде бетгеген Б. Еженов И Б № 67 Т еруге 19.08.2006 ж . ж1берщд1. Б асуга 19.09.2006 ж. кол койы лды . IlimiM i 6 0 x 8 4 '/\\е. К д газ о ф сетгй с Б а с ы л ы м ы о ф сетт1 к . Е се птй с б а с п а т а б а г ы 10. Таралымы 2000 дана. Тапсы рыс № 1345 “Балалар эдебиетГ баспасы, 050009 А лм аты к ал ас ы , А б ай д ан гы л ы 143 тел/ф акс: 42-23-57 Г И ЖШСРПБК“ДЭУ1Р\",050009.Алматыкаласы.Гагаринлангылы,93. |Я > Тел:69^0-35,4247^9,42W-90,



ISBN 9965-650-62-4 9 789965 650628