Айбергенов Т. Мен саған ғашықпын

Жоталардьщ сагымды Жаутан кагып турганы. Кызыл кумдар к е д т п — Кызыл бидай кырманы... кел Казды кол, когалы кол, балыкты кол, Корк1не к.ашан, cipo, каныпты шел. Жарынды жарып куйып кулагына, EHmiciH таудан аккан салыпты сел. Акжаркын сыр шерткцц 6ip кыздай таныс, Жагавда сыпсывдайды сырнай камыс. К оз TiKceM копвде ушкан каз-уйрекке, Ш арыктап кегарек кусым самгайды алые. Сулу боп кетесщ сен, казьщ келсе, Мен жузем айдынывда, жазым келсе. Ж аткандай боласьщ 6ip шалкып кулш, М елш рщ ж1бек желмен эж1мденсе. Бар тапкан кызыгынды жазга арнайсын, Кустарга кызыгы мол базардайсын. ...Кусын тым, Кун аруды суйесщ-ау, Шамасы, кок аспаннан коз алмайсьщ. ТЕЦ13 К ок тен1з, толкыньщмен 6eKipe жалды Ж атырсын кушып-суй1п сеюре жарды. Ж агацнан тур, энеки, тонш жартас, Кем1л1п кок суына коюрек алды. Жартасты жакын тартып сынар жандай 06eciH, аймалайсын шьшам калмай. ...MiHe3iH м1нез1мдей екен менщ, Сэулемд1 коп суйетзн кумар канбай... - 148-

Окушым, риза бол, аз барыммен Зергер де болтаным жок сезге эл1 мен. Жер1ген куландайын ез кагынан, Булбулдай 6e3in ушкан оз багынан, Осымен yuiimui рет жазгалы мен К,оштастым сагындырган саздарыммен. Сырласып сыбызгылы дэу1рлермен, Суксур боп сынсып уштым сэу1рлерден Коплд1р сез1мдермен кош айтыстым, Бурымдай таркатылган босай туепм... (Айтып кал барын болса бштелемей, Аркасы каскалдактан жауыр мерген...) Арбасып кыр басымен сан куздардын, Жырладым жанарларын жан кыздардын Бакытпен ушшпп рет душар болып, Осымен yuiiHiui рет жалгыз калдым. Ойлама согады деп маган осал, Эл1 де бар сырымды саган ашам. Мен ез1мшн акындык ажалыммен Осымен ушшпп рет жагаласам. Осымен yiuiHini рет кез келемш Tycefli тар сокпагым тезге менщ. Коп таскын кушагында гайып болам, Жаркылдап баурайындай жез кеменщ... KopiHin жаздан кейш ку з белеш, Кайтады тырналардын габелерг Паналап окпе тусын 6ip курайдын, Мен сонда акпан болып буркыраймын. Кдусатып кантарларды муз денел1, Бул коктем эл1 маган жуз келедг Кун жаксы керюкенше, ар жулдызым, Енд! сен баска агыстан 1зде меш.

Ж ЕЛ Аркадан кенет к уu n i жел ыск,ырды, М улпген терек басын Tepic бурды! Талдарды туМстзрда, Kepicripfli, Дос-тату бутактарды тебюпрдг Ак.ыры урыстырып элслрегп, Талдардьщ к ен ш н щ хошы кетп. Есер жел ecin orri, Heci Kerri, Тек тэту достар ш екп K,aciperri. Ойламаган влецдер1м — Бойламаган терендер1м. К,аланбаган катарлармен Лапылдайды денем мешц. Айдын тепе лаулауы ymiH, Лагыл ойлар тамсантады. К,айта ceHin калмау ушш, К уйш -тсем жансам дагы. Керек копке коршущ Азабынмен, элегщмен. в л е ц н щ де epuiyi Айнымайды дэл ем1рден. О, Отан, агар арнамды менщ тереч бер, Суйермш алга жатса егер ipKin кеменд1 ор, КемшШ гпад кенирмей айтсам, достарым, Мен ymiH жаны ашымай тур гой демендер. Ж урепмде 6ip ежет соткар агын, Тудыргандай ортактщ ак боранын. Жолымда тау турса да, тас-талкан кып, Агызып экетуге окталамын. - 150-

Жумылганша, сенгенше карашыгым, Таба алам ба жанымныц жарасымын. Мумкш емес тыншуым теадз кермей, вйткеш мен кектемнщ баласымын. ПЕЙЗАЖ К ок шык.ты таудьщ таргыл тасын жарып, Арыктан сулар жатыр тасып агып. Аямай жерге тегш алтын нурын, К ун KG3i кул1мдейд1 касын кагып. Махаббат! Неткен алып, кайратты едщ, Мен с е т муншалык, деп ойлап па ед1м. Тусаулап, табандатып татдырымды, К,олына кара кезш н байлап бердщ. К вп екен eMip сыры бшпзбеген, Жаны пэк таныстым да 6ip кызбенен, Typinin шаттыгымнын томагасы, Сырласа бастадым Ай, жулдызбенен. К оз алмай карай берд1м юл шындардан, Киядан колын созып кулшынды арман. ©frreyip, сол 6ip кызга кездестсм де, Тап болдым куанышка тынышымды алган. БАУЫРЫМ МЕН1Ц Тур1кмен жазушылары Кизакстанга келгенде Кеудеме меш ц махаббат куйып тербевдер, врлендер б и т, далама даркан терлендер, Туыстас жерден ту устап келген санлактар, Канаттас журттан канатын жайып келгендер. Кун санап артса бауырлас достар катары, Буркырап кенл1М Бурабай болып жатады. Сондагы молд1р сексен кол болып теб1рен, Дол б у л н сен де Мактымкулынын отаны! - 151-

Тынысы сендж журепмдеп гул-бактын, Дыбысы сендж кеюреймдей ыргактыц. бздерще ел1м он сапар тшеп турганда, Узакка тарткан сапарын мен де Мургаппын. Мыцгырган мал мен мактага толган ер Toci, Кербабаевтьщ к е р ш п жаткан елкесп. Бупнп палуан колымен батыр туржменнщ Сырыльш шетке барады кумдар еркедн. Еасырлап кепкен шолдерге тандай катырган Арналар ел1 зэмзэм су болып атылган. Мунайдын ел1, мын Айдын ел1 Жердей, Аяулы туржмен, айналдым сенщ атьщнан! Аяулы туржмен, туыстас бауыр елкесщ, Сен 6i3re ылги б1рлжтщ куш н шертесщ. Ашхабатьщнан кол сермеп Ленин турганда, Бшем мен осынау достыктын мэнп елмесш. К ек аспанмен таласа, Жер де жакты шырагын, Жаздын тун1 тамаша Агытты сыр булагын. Дала гул1 масыкты, Балагыма асылып, Емен тур кос гашыкты Журт кезшен жасырып. Ыргалды гул даршдеп, Тунн1н коныр салкыны-ай! Жулдыздар тур кул1мдеп, Жаркырайды алтын Ай. Сырнай тартып кыркамда, Билеп ойнап курак тур. Енбек энш шыркауда Епнжайда трактор. - 152-

Ой камшысын оремш, К,иял кекке ушады. Кандай гана кен едщ, Туган далам кушагы!.. Мен журд1Мс е т куш м деп, Сен бе едщ маган кумар шын. К,оштаск,аньщмен кул1мдеп, Жылап та журген шыгарсьщ- Коп болды кормегел1де, Кердщ деп сен де айта алман. Сез1мн1н пернелершде Korinflip кел1м шайкалган. Солдат боп журген кез1мде Тан болып талай атты арман Сен салган аппак кайыннын Жапырагындай хаттардан. Ак, самалдар, анкыган ак. самалдар, Ак самалдар, ак булак, акша карлар. Тырна даусын шакырып, Омырауымнан Ойнак салып барасын, пэтшагарлар. Ак самалдар, анкыган ак жанбырлар, Ак жанбырлар, толкыган тогжан кырлар. Мен1н кара сабаудай ю р п т м н е н Сатырлатып сапырдын маржан кыруар, Ей, ак жанбырлар. Ж урепмнен бузылып севдер epin, Мен келемш кеудемд1 селге 6epin. Кай жакка барасын сен, кайран аспан, Ак кайьщ боп тобемде донге л е н т . - 153-

К,уй, буркылда, кумарым, жан сыцгырым, Жаратылыс кауызын жарсын кырдын. К,арсы алдымнан капыда Tepic борап, K,a3ip м е т кек терге малшындырдын. EHin ек-ау eMipre ерке б1здер, К,анша кырда кдлмады тентек 1здер! Жанбыр кешш кап кеткен он сепздер, Мен олердей сагындым, сенсен1здер, Ей, аяулы он сепздер! КАРАУЫМБЕТ' Аркасы Аралменен араласкан Кубыласы кен кушагын далага ашкан, О, мен!ц KiHfliK кескен топырагым Шывдарга арманымды ала кашкан. Кектемн1н аспанындай алабын кек, Анкиды жусан Hici, дала гулдеп. Тос маган, ciMipeftiH шеребеннен2, Мен де кен болар ма екем, К,арауымбет. Армысын, саркылмасым, таусылмасым, Бармысын сау-сэлемет, оу, сырласым. Сакылдап кулейш 6ip Сандык-савдык Тузывда жангырыгып даусым калсын. Заманда кара халык азап керген Устще кырдан ауып казак келген. Туз тасып, Акысына менщ экем Байлардын атызынан масак терген. ’ Казахстан мен Карахалпакстан арасында туысхан exi халык ертеден ортах пайдаланып келе жатхан Карауымбет атты белг1л1 туз 2Шеребе —туз epiTiHflici. - 154-

Болыпсын сейтш онын uieniiiip наны, Иыгын жаншып жылдар коп салмагы. Октябрь нурымен тек жумсарыпты Туздалып катып калган жаксы арманы. Мен ондай KepreHiM ж ок Kaciperri, К,улдыкты кутты flayip басып orri. ©MipiM арайымен, дана ойымен 0 3 iMHiH туз кешме гашык erri. Мен неге сен! айтканда жайнамайын! Салмакты сандык туздан айналайын. Россия кызынын коздер1ндей Жаутандаган жузщнен айналайын!.. Ыкыласы табигатгын жауган саган, Ынтасы жамигаттын ауган саган, Анамнын ак сутшдей киел! кен, Ак кешм, айналасын тау коршаган. О, улы туздын кеш шалгайы кен, 0Mipine eMipfli жалгайын мен. Ойга шомып карайын дуниеге, Эйтеу1р тузы жок жан болмайын мен. Адамдар кыз ocipin, ул устаган, Бул жерде i3rtaix бар ту устаган. 1ш, досым, парасатка байисын сен, Бул кеннщ жутсан суын 6ip стакан. Коктемде бул даланын кок шоб1н кор, Б1тер ме ондай болып ексе гулдер. Жел сокса куй шертед1 кулагьща Ак кыздын б1лепнлей сексеу!лдер. Ракмет, жанартауым, атына мын, Кейде мен езщ е уксап атыламын... Достарым улылыкты армандаса, Мен унс1з тек ceHi ойлап отырамын. - 155-

Суцгшн сулулыкка ез1м де enai, Суду мац суырып тур сез1мдердг Жолыма жусанынды тесе, дала, Жусан боп ацкитугын Ke3iM келдь Деймш-ау, мыц керсем де, кайта корсем, О, неткен, туган аймак,, байтак ен сен. Сен маган бар жупцщ арта берсен, Мен талмай алга суйреп тарта берсем. Коплдцр келдей ырыс алабы кен Суймейш калай сендей даланы мен. Тура гер медет берш, о, туган жер, Мен сенщ е з тузьщнан жаралып ем. ШАРДАРА ТОЛК.ЫНДАРЫ Мен турмын жаркылдап-ак жаркын карап, Сез1мд1 сексен бояу толкынга орап. К,ойнынан кара туннщ каптай ушып, Ак уйлер аскактайды алтын канат. Жайнаган Шардарам, Шардарам, Толкыган сазбен айналам. Журепм сырга тоймаган, Б1лепм кушке кайнаган, 03iHci3 кештер — 03iHci3 ГЭС-тер, 03inciH кештер жайнаган! Кешеп кеюрегшен cap даланын Тербейд1 бугш ceHi арман агын. Толкисьвд токылган ак ж1бек пе деп, Толкынын кореец, досым, Шар даранын К ел, досым, кел, кел, досым, асыл агам, Мен калай шаттыгымды жасыра алам! Кеудемде бугш мешц миллион ГЭС бар Шардара толкынынан шашыраган. - 156- J _______ I___

САРЫНЫШ Талайын артка тастап сатым кырдын, Сэулеппм, алые кеттщ , сатындырдьщ. К,адалган KOKiperiMe от к езщ м ен Ж аныма жагып кетгщ шамын жырдьщ. Сеш ойлап ертелькеш киялдадым, Болмеде к,иын болды сия алмагым. EciMe ап куб!рлесем, кумб1р eTin, Кеудемнен таси акты сыр-арманым. К етпей 6ip коз алдымнан, к у л 1мдедщ, Бакытым, бар тапканы м , К у т м дед1М. Уакыт озган сайын сагындым мен, Жуз жерден журепмда тшмдедщ. Кадамын баскан сайын алга сатат, Барады бойда Tirni калм ай тагат. Он Kepin т э у л т н е келер ед1м, Ушатын, етген, менде жок кой канат. СЫР СУРЕТ! Сулудын бурымындай ойнактатан Суыннын сырына, Сыр, бойлап па адам. CiMipin конырау унда мелд1р1ндь Барады куннен-кунге жайнап далам. Жарды уртан толкыньща уцше кеп, ToHefli тас тебеден ш уйш е кеп. Кулкщщ сьщгырлаган ойлап калам Нэз1к ун Тэтпм беттщ Kyfti ме деп. К,арамай алды-артына, ж ецю лесщ , Шаттана ж1бек желмен желпш есщ . Толкыньщ куанышты жолаушыдай, Жол бойы барады айтып «ецпмесга». Екенсщ албырт мендей бала кунп, Пгемш сылдырына кулагымды. Жарыскан толкыньща кол булгаймын Тургандай аттандырып конагымды. - 157-

К,¥ТБАЙРА TepMeci кою арман маужыраган, Зердеа ескен самал тау-жырадан. Тендесш бул аймактан таптырмайтын, КеудеЫ кумб1рлеген эн-жыр агам. Бул аган каз1р елу алтысында, Жамбылга буйырган жас жартысында, Риза бауырлардын ортасында, Суйкжен журектердщ дэл тусында. Ташкентпц бар казагы курметтеген, Куйшен сен бузылып, кыр коктеген. Эншен Ш ыршык бойы шырын-дария, Астасып жатыр каз1р жыр кокпенен, Тында сен, тансы к болсан К,ут-аганы, Арманы лапылдаган от-аганы. Оны ес-пп, катып калган тас болсан да, Ж анывда 6ip жанартау тутанады. «Сулу бар эдем1рек сулулардан», Ж анына жас Хорланнан жылу барган. Мын бак бар шуылдаган кеудес1нде, Ыргак бар кайталанбас ун ад е алуан. Даусында г у р ш бар К,арасудьщ, Bopi де ез бойына жарасулы ун. Бул аган баршасынан асып откен Бул аймак жырывдагы бар асудын- Сэлмен туып калган мандайлы адам, Жырлаган алтын ш анак тандайлы адам. К,ырык жыл той, мереке сапарында Халкынын канжыгасына эн байлаган. К,ут-ага, энн1н квлш мелд1ретан- Апгысын айтпак болып мен журектщ, Оздйс мол ыкыласка тиек салып, Сыр толы KOKiperiMfli домбыра erriM. - 158-

АТА КОНЫСЫНДА Атты да апаты мол азап таны, ©Mipfli жонгар оты мазактады. Дуние астан-кестен, алай-тулей, Жосылып жатты жерде казак, каны. б л ш н щ найзагайы шартылдады, Жасылы жауган октьщ жаркылдады. К унэаз кызгалдакты жайсан дала Ак шаннан кебш киш, зар тындады. Сан найза омырылды жотасынан, Сан жубай макрум болды отасудан. Сан боздак ботасы уш ш боздап олш , Сан бала жет1м калды атасынан. Кущрецщ жер де мувды, кок те мунды, в р т кылып алдырды imTeH о к демнод. Сан ана сарнап кун боп кете барды, Сан ару канжыгага боктер1лдт Шарт сынды шайкасудан шанырактар, Лакты к уда дуэте мацырап мал. Ауыздан тасталмайтын таспик болды, «К,аралы уй карасы вш кен, канырап кал», К,у сотые тупке ж ета, hapan етп, Жаутандап жау колында бала Kerri. Ж ып-жылы уясына жылан Tycin, Талай ер туган жерш талак erri. Армандар найзалардьщ ушында ойнап, Елд1 жау куып тыкты кысымта айдап. Жер жатты желкесшен канта батып, Кек жатты кеуделерде Ticirt кайрап. Бойдагы жан айрылды куатынан, Ойдагы мал айрылды суатынан. - 159-

Журеп жаралы кеш, каралы кеш Басынан Каратаудьщ шубатылган. Ордасы озбыр колдан ойрандалып, Агылган кырдан халык, ойдан халык, Табанды талай таудьщ тасы тш п, Жолында талай он сан орман кдлып. «Басынан Каратаудьщ кеш келед!» Сол шакта зарлы эуен боп ескен едь Сейтш, ол айрылысу орамалын К,имас к ез моншагымен кестелеш. Жер болды талай келдщ жекеш кек, Тарылды аспан асты eKi ел1 боп. Сарыарка сагымданып калып Kerri Телегей мун мен шердщ мекеш боп. К,ала алмай туган жердщ алабында, Ж онкили К,ызылк,умга, К,аракумга. Аддысып, алдан курып ажал какпан, Талайды аштык, алды карауылга. Талыксып сан кыркадан аскан ердщ Ж 1 бгт жацбыр гана тоскан ерн1н. Жазылып жалпак, дала жата 6epai, Кезшен су жасырып боскан елдщ. Заманы кабак. туйш шытынады, Ажалы садакты nin жутынады. 0л1мнщ курыгынан бас саугалап, Боскан ел бет-бетше бытырады. 0м1рден менщ атам сорлап откен, 0мудын жагасына сонда кеткен. К оз жумган ш акка дейш жаксы арманын Сарыарка топырагына жалгап откен. Ойласа осы керген булпсп откен, Ыза-шер бауыр етш тш п кеткен. - 160-

Алайда кдйта оралу максаты боп, Сыгалап кегарегшде умгт кеткен. Коз1нен жас тамыпты, аш талыпты, К,айгы емш, кар т е с т , муз жастаныпты. Сол шактан ес жиюга мурша бермес Кдцгырган зарлы OMipi басталыпты. О, тагдыр, мына тагдыр катал екен, К,алды артта казыналы атамекен. Бэршен оз жерщнен огей улдай Шерл1 eTin, шетке каккан батады екен. Даланьщ кулге айналып гул агашы, Осылай болып еткен жыл обасы. К,азактын канды «Актабан шубырындысы», Азаптыц ланды «Алкакол суламасы». Толас таппай желкесше кар куйып, Жатыр алда шагала бел шалкиып. Кдлшылдайды ак TicTepi сакылдап Баурайында паналаган нар киж. Сахна еттп кен даланы толы вн-жыр, Зулап билеп, тулап билеп боран жур. Зытып келе жаткан ко р как коянды С ак-сак кулш мазактайды торангыл. Терец сайдын б ей тл ауыз камысын Акбас икен сырласатын абысын. Сыбдыр-сыбдыр бас изескен калыбы Тобылгынын келт1ред1 намысын. Тау оркеин муй1з шыцдар буйра, Tix К,оркынышта — ундемейд1 т1л катып, Жет1жылдык жоспардын 6ip тарауы Кабыргамды кете ме деп киратып. - 161-

ТУГАН ЕЛ1МЕ Ест1рген жас жанымнан шабыт ж е л т П ейлщ нен айналайын, данкты ел1м. Сен мен1ч мэпелеген устазымсьщ, Таныткан сырын eMip — ел тп е н щ . Сен мен1н алтын уям, жыр б е с т м , Жанымда шок боп жанып тур еымщ, Сутщш актаймын деп келем ecin, Epi боп бакытты OMip куресшщ. Бурканып бойда таскын жас Ж1гер1м, Сен ymiH киынды кка бас тшемш. Сен айткан кулагыма есттледа ун, Деп эр кун: «Гул боп жайнап ос, тулепм». всем ш , OMipiHfli жайнатамын, Ж ерщ нщ жетгаземш Айга атагын. Шын суйген уланыннын анты деп бш Осы 6ip елещ м нщ эр катарын. СЫР БОЙЫНДА Сыр шерткен талай акын Сыр бойынан, Табылып коп такырып кыр-ойынан. Кдндырган сусынымды Сырдын суы Кетпещй ертелькеш 6ip ойымнан. Кулпырган кырларынын кызгалдагы Ом1рдей елестейтш 6i3re алдагы, Ыргалган гулдершщ жапырагы Сек1лд1 улб!реген кыз бармагы. Сол кырда ел! еамде ойнаганым, Алысып асау желмен бойда жалын. Ж упре 6epymi ешм алга умтылып Ашкандай Сырдын суду коймаларын. Сыр бойы жаюшы efli куш ак маган, Сан рет толкындарын кушактагам. - 162-

Аралап aHFa толы ормандарын, Жер1м ж ок какп ан курып, к ус атпаган. 0тк1зген ещршде жас бала кун К,ызык, ед ем1р1ндей астананын. Ж урсем де Сырдан каш ы к, сол кундерд1 Жадымнан жалгыз рет тастамадым. 0СКЕНЖ ЕР бскен жер, кшдйсп кескен жер, К,ымбат ко й кыры ннан ескен жел. Ойга ер, журекке нэр берген Тауьщнан зымырай кеш кен сел. К е л щ н е н су жутсам 6ip касык, К е щ л ш кетед1 мын тасып. Коктемп суйржтей тез ecin, Келемж сешмен сырласып. Уатылган алтындай сэры кум, Жаныма жаудырар жарыгын. К,уамын кун демей, тун демей Арманньщ ак сазан балыгын. Шубатып киялдын желкпн, 1здеймш мухит жыр epiciH. Талпынам, шарк урам кияга, Барлыгы сен ушш, ел ушш. - 163-

Талайды костык сен катарга, Лаулайды бакыттын оты алда. Миллиард жан озщнен уйрект Кызмет етущ Отанга. бзендер бурымы есш п, Кушщмен кырга акты жосылып. Кырагы K03iHMeH карасан, K erri тау 6yflipi тесш п. Бурынгы кула дуз саран тын, Аткылап жатыр гой сэры алтын. К ун сайын карталар 03repin, Кебешп барады калам тым. Аямай бакытын тексе Кун, Кецйпмде орнаса бек ceHiM. Кун сайын куансам, кулпырсам, ¥л ы анам, 6api аркан тек сенщ. Тагы жаза бастайын, Сол сулу тун баягы. Кербездене жас кайын, Жапырагын жаяды. Сырнай тартып кыркамда, Билеп-ойнап курак тур. Енбек енш шыркауда Епнжайда трактор. Ой камшысын оремш, К,иял кокке ушэды. К,андай гана кен едщ, Туган далам кушагы!.. - 164 -

C AF bIH b IL U Кдйдасын, ерке мшез ак туйтыным? К,абагым с е т ойласам какты кул1м, Кабагым ceHi ойласам какты кул1м, Соргалап агыл-тегш акты жырым. Кинога 6ipre сонау барган кушм, К ек сагым шынымды айтсам арман бупн, Кок сагым шынымды айтсам арман бупн, Тергешм 6ipre взщ м ен орман гулш. EciMe Tycin шагым аймалаган, К,иялым, мше, алыстан жайды алакан. Ж урепм сагынышпен ш ы ркайды эн1н, «Аяулым, ак маралым, кайдалаган». Ойлангыш боп кетш сщ деп MeHi сен, Кшэлайсын сезбен куып жыракка. Бос кунщ е вк1н д есен, кел1сем, Ал муньща кел1се алман 6ipaK та. Квктем де вт п , кузд1 де тур ко з керш , К,ыс та бугып сыгалайды жырадан. К оз алдымда дуние жатса 03repin, К,алай гана мен ойланбай тура алам. Ойланбаса не болады бул адам? - 165-

БУРЫЛЫС Ш оферлардьщ коркатугын жер1 осы. Бул жерде оньщ ушады иман-зэресь М энп-бакл калатындай сапарына жол токтап Оцга-солга жалтактап, Осы жерден етерде Карайды ол кауш пенен катерге. Карайды ол буган адамнын ©Mipre караганындай Бар арманына жетерде, Карайды ол бул адамнын ©л1мге караганындай Раламньщ мынау какпасын жауып кетерде. Карайды ол буган махаббат жанын женгеннщ Караганындай кыздарга. Карайды ол буган ш к у ста болып мергенн1н Караганындай каздарга. Д эл осы туста елестейд1 онын козше ©MipfliH барлык кантары менен кектем1. Кей машинаньщ жайратып тастап кетпеп Ражап та емес ейткеш. О, сэлем саган бурылыстардын мектебй Бурылысы жок еш ку н де Эсер етпейд1 тук маган. 0м1рде мынау ешк1м де Бурылмай жолга шыкпаган. Айгыздап жатыр бурылыс op6ip жотаны, Аскарга тарткан ол 6ip данкты жолда бар. Жанымда менщ бурылыс жасап жатады Бурылып ж еткен эр хабар. Буралан жолын алып шыга алса зангарга, Мен оны н текке кетпегендптн б1лем1Н. Аман бол сен де, а к пей1л\" барлык жандарга Бурылып турган журепм! - 166-

ЖАС ЕМЕНМЕН СЫРЛАСУ Ауада аса тымык. кун ыстыкта Мулгисщ суцгш терен тыныштыкка. Шаггыкка, самал келсе, кенелесщ, Тез сергш, билеп, ойнап женелесщ. Дабылы куаныштьщ кагылады, Сарт та сурт алаканьщ согылады. Ыргалып жайкаласьщ, тербелесщ, Келгендей куткен сэулен теб1ренесщ. Жас емен, курдасым ец, сырласым ен, Айтайын арманымды, тындашы сен. брш ен сан кундердщ втш келем, Сагынган самалым бар, кутш келем. К утемш , м1не, оны айдан аса, Жас жаным жай табар деп аймаласа. Ол келсе, шаттык шынга ормелер ем, К,уанып, мен де сендей тербелер ем... Журсем, турсам, взщ жайлы ойлаймын, Tynci3 к.иял терен1не бойлаймын. Еске туссе жылы сездер сен айтк,ан, Лапылдаган жалын шок, боп жайнаймын. Кормегел1 жуз4 болды сан айдын, Саусак 6yrin, кундерд1 вткен санаймын. Бупн келш кала ма деп арайлым, Жалтан кага кунде жолга караймын. 1Ymit шерт1п ece6i жок мол куйд , Кец1л, mipKiH, сагат сайын толкиды. Сол 6ip шакта журепм де сен берген Орамал боп кеюрепмш желпидь - 167-

Кушрет бул кез кврсен кеп, Дария Tyci айбарлы. Шапшиды квкке кол сермеп Жас толкын алтын айдарлы. Кершер врт боп сен мулде, Кун тексе нурын аспаннан. Кеуденде шак бул сенщ де Ерек 6ip fly6ip басталган. Дауысы жаткан жангырып, Жуз1нде кызыл жалкын бар. Суйем мен ceHi м енплж , Апрельдеп толкьгадар. МАК.ТАЛЫ Д АЛАДА Тау уйген аскар еркеш ак алтыннан Бай далам, даркан далам багы артылган. Сагымын сепз кырдан колын булгап, Гул кш ем жая шыктын тагы алдымнан. Карсы алды, MiHe, MeHi макталы ойын, Ж агалап Kepin келем такта бойын. М ылтыктын сумбесшдей к е к бутактар К есектен кетеред1 ш акка бойын. Квзш щ байкаганда салып кырын, Жатыр fom ер енбекпен жанып кырын. Анкиды ак пей1лд1 адамыннан 1зетпн хош Hici жарып мурын. К ун санап артса ырысьщ берекес1, Баланнын калай козбас делебес(. KepKinai керш ед1м, сыкырлады, Эн салып кешл1мнщ Kepereci. - 168-

Корген сон мынау кектемд1 Тулган да тугел езгерген. Сен жайлы сыр гып еткещй Толгайды карттар кез керген. Айтады олар журген деп Бул жермен Teniip, Ш ьщгыстар. Барады мега тшкемдеп Олтеген зансыз кылыштар. К,ул етпек болган кумартып, К,анкуйлы согыс болган деп, Тур меш K,a3ip мунайтып KoKiperiMe толган кек. Буркы лдап халык, к,анымен Агыпты кан боп мьша су. Кеудемде менщ эрщен Котерд1 басын 6ip ашу. Соз таппай Timi Тем1рлер, Сураймын откен неге деп. Шерменде болган елыер Тур MeHi шермен шегелеп. М ын шаян Ka3ip д эл м енщ Омырауымнан оргендей. Амалсыз курып дэрмешм, М ын эскер маган тонгендей. Толгандар, картгар, толгандар, Орамды жолдан оралган. К,уанышк,а ортак, болгандар К,айгыга да ортак бола алган. Мунайып журд1м кун1мен, Tynci3 гой, mipKiH, ой деген. К,уану ушш шынымен К,айгырып кетем кейде мен.

О, алтын Ай аспанда мелд1реген, К,умарта к ез TireMiH керкщ е мен. С е т керсем эр уакыт жас жанымнын К екке кумар жалауы желб1реген. К у э боп тарихына сан гасырдьщ, Жадырап к у л т талай тавды асырдын- Ай ата, айтшы маган, 6ip езще Актарды канша гашык арна сырын. Себебш сурап заман тарлыгыныц, Ш ертп ме Баян саган зарлы мунын. Алдыца жайып тастап шер дастаркан. Ер Кебек жыр erri ме жарлылыгын. Сендеп эсер еттп сымбат-тулга, К,ызыга кыз Акжуню т1л катты ма. Зэл1м бай таяктаган ж еим бала С эулене кездщ жасын ку р ганы ма. К,иялын тамсандырып тамам кептщ , Жаркырап ак самайыц маган жетгщ. Ызамен Баймагамбет султанга айткан Толгауын тындадын ба Махамбетпц. К,адамын туншыктырып катал заман, Ш акты ма ащы мунын Абай саган. Ж амылып кайгы мунын Султанмахмут, Арманын агы ны ма жаны ансаган. - 170-

K0KTEM ЖЫРЛАРЫ Шыга бере токтанкырап аз гана, Кектем куш кетерицц наздана. Tirin efli жерге encip от кезш , Kerepin сап журе берд1 таз дала. Сэби жузда кызгалдактар кулпырып, Кушактарын жая ту сп умтылып. Шапшып агып сулар жатыр арыктан, Ойнап жаткан ак, сазандай булкынып. 0 p 6 ip свз1н уйып тындап бакылап, Турган жандай 6ip-6ipiH eH ак,ыл ап. Сыбдыр капли сейлесед1 жайымен К,ыз ершндей д1ршдеген жапырак. Тукта к!лем секш денш нак касы, К,ыр басында кой жайып тур бакташы. Куаныштьщ оты ойнайды жузшде Ашылгандай малга ерютщ какпасы. Квктеп Ай бейне кукле таба сынган, К,ус жолы — бешпетгеп жага сырган. Акша булт кок булттармен кемкершген Уксайды ак мактага жана ашылган. Артына Ай мойынын бургызбастан, Уакыт куады алга тургызбастан. Аркайын уйктап жатыр ару аспан Жалтылдап омырауын жулдыз баскан. Шуылы кулагынды керен етш, Кол суын сапырады жеребе етш. Жел тартса сыбызгысын, балапан тал Ж ан-жакка жалт карайды елец етш. - 17-

Жер жарып найзагайдын ектем уш, Бултыныц кектен кетпей кек тецбш. Миуасы nicKeH epiK агашындай Буршагын шашты жерге кектем куш. Твплд1 сак-сак к у л т айналага, Сатырлап тиш жатыр айнага да. Е р т п суын жутып жатыр онын Жер бел секшденш жайдары ана. Жауыны ак буршактын тынып 6ip кез, KepiHfli булт астынан к у л т К ун тез. Бар буршак су боп epin, жок боп кетп Кушш ен кектем кунш щ кырык мшез. Тагы да, мше, кектем кеп, Белед1 гулге тау басын. Усынды бакка кекпецбек Жас жапырак саугасын. Тастады алтын К у н кез1 Даланы нурга 6eKTipin. Yй inген а к кар кумбез1 Сары су болып кетп ipin. EpireH суды куана, Сай-сала жатыр урттап. Шыгарды аспан сахнага Бал каймактай бултш ак. Сагымданган сэры, дала, Кыс бойы жаткан муз кармап. Дел каз1р OFain пандана, Кетерд1 туын кызгалдак- Шалкыта шыркап шынына Баритон угон шат энш , Даланьщ басты тьщына Тракторлар кадамын. - 172-

Kejmi март жанга жайлы жел ecripin, Мерз1мш тун мен куннщ тенеспрш , Эйел-кыз еркшдшн еске салып, Даламен кектем жайлы кенес курып; Ертеден епшшге жерда ендетш, Тебемен тырна етю зт керуендетш; взеннщ сексен кабат сецш айдап, Колдердщ кеп уйрегш келбендетш. Март куш белпсшдей бусанудьщ, Кектеудщ, жасарудьщ, жасанудыщ Жанындай карт ананын мей1р1мдй Оты мол журепндей жас арудыц. К,айыршыдайын актаган Кок ала куйын, кок боран, Еш жерде тыным таппайсьщ, Аязбен тещи кактайсьщ- Kenipin ауыз жаппайсын, Еш жанга, cipe, жакпайсьщ- Нэл1 бар муздьщ екшенде, Мешрдщ шогы жок сенде. Сен болсам мен не етер ем? Жуымай елге кетер ем, Самая боп кайтып жетер ем, Аймалап желпш етер ем. OHTYCTIK KY3I Бупн мунда кыр машина, сай машина самсаган, 0ткен кунп ата-баба арманындай ансаган. К,аз омырау бункерлердщ толысымен тыныстап, Улкен енбек дуб1рше ун косып тур барша ман. Атырапты сабырсыз кун таны оятгы туртшлеп, Булбул бгекен тандайынан конырау какты кут TUiert. - 173-

Жуйткш кегп к ек кемелер жазып кырлар кыртысын. Шагала тес айдындардан шанкан аппак булт куреп. Дала Teci бупн тугел кызыл керуен i3flepi, Сагат сайын шартарапка жосып жаткан жуз лел. . Кешрепнде тулатады атыраулар толкынын К,уаныштан толкып жаткан адамдардьщ жуздерг Машиналар уйш жатыр агып epci-карсылы, Зангар аппак кырмандарды сиякты 6ip ар шыцы. Сыгалайды лапылдаган карбаластар кезшен Маган тустас арманы аскар замананьщ жан сыры. Ак кырмандар, а к кырмандар ш ет а з-ш е к а з 1ргел1, Ак кырмандар, ак кырмандар кайыстырган кыр белш Сендер ушш мавдайымнан соргалаган тамшылар Ай жуз1ме конган шанды жуып Kerin тур мешц... Терек таккан ак кумютен сыргасын, Кеше музы куйган суйык коргасын. Айналада сыкырлаган екшелер Шыцылдатып ескертк1штщ тур тасын. Дала жатыр куйсеп курттк малтасын, Тау да жатыр аяз жалап аркасын. Д1ршдейд1 кырыктык тиген козьшай Kerinflip тас, к ек epKeci, марка шын- К,арсы келген акша бултты аластап, К у н жузед1 к ек аспанда кулаштап. Естшме1а д атыраптан мулпген Жаз куншдей кочыраулы ун, жыр аскак. - 174-

ТУГАН ДАЛА TyFaH дала, неткен эсем кырларын? К,ойнында о п т м е т и сэби жылдарым. Жас шагымда угынбаппын, бшмепшн Самалында жанга жайлы жыр барын. Бивдм оны сенен алые кеткенде, Сагыныштьщ жел1 беттен епкенде. К,айда журсем ж айнайсын да турасын, ¥к,сап бейне кецш1мдеп кектемге. Ыргалды гул даршдеп, Т уннщ коныр салк.ыны-ай!.. Жулдыздар тур кул!мдеп, Ж аркырайды алтын Ай. Орынынан к,озгалмай, Айтасыц деп сыр кандай, Барлыгы да кез алмай, Маган карал тургандай. ДАЛА КЕШ1НДЕ Кун батгы уясына кулап барып, Ай кеттт тас твбеде жырак калып. Тау мурын, жасыл орман — болса KipniK, Bayрайда жатыр кел коз сияктанып. KopceTin Ай жштке ерке кылык, К,арайды молд!р айдын тонкер1л1п. Аймалап кок алакан гул кыздарды, К,урып жур кен далада жел сер1л1к. - 175-

EciMe алсам эр сэт аппагымды, 6 л е ц боп жан сырларым актарылды. К,иялмен арманымды аймалаймын, Мешрман шскегендей бакта гулдь К ец ш м бшк шыцга шарыктайды, Баурайдьщ бурышында калып кайгы. Ж урепм ем1рене ентжкенмен, Еш, cipa, жаннын шол1 каныкпайды. БУЛАК Жочкшген куй сазындай айна булак, Жатырсын жогарыдан сайга кулап. Жартастан cexipecin куйган сутгей, Зерецге ак тамактан кдймагын ап. Ой жерден, шункыр жерден сучпп етш, Агасьщ коцыраудай сьщгыр eTin. Екенс1н кайнап ш ы ккан елещмдей, Ж анымныц терен1нен кумб1р етш. Самал неткен ерке ед1, «СейлейдЬ гой бар курак- Булак куШн шертедк Сагагынан саркырап. Алдымда кеп адыр-бел, Келем карсы желд1 ipen. Ер ел1мнщ жатыр кел П эк жанындай мелд1реп. - 176-

Мацсут Неталиевке Жомартгыгына бола алмайтугын жыр елшем, Мен суйген жазира даланьщ даркан улы ен сен. Манк,ыстаулардын мунарасы болып, сен болып, Тулайды тещз кеудемде менщ, кущренсем. Улы ен сен жердин ак, маржан аткдн, куй аткан, Кеудемде менщ кумб!рлеп жаткан сиякты ен. К,ашан да болса сендей 6ip ул туу керек ед Тулпардан калган туяктан. - 177-

КОСМОНАВТ м о н о л о г ы Ушарда Жанынан буркылдаган куй тынбастан, Кара Жер касиепт уйкымды ашкан, Мен сен1ц босаганнан узап барам, Суырып кырманымды сикырлы аспан. Жасампаз арманьщнан жаралып ем, Койныца талай ансап оралып ем, Кош боп тур корюкенше, о, туган Жер, Тагы да алые самгап барамын мен. Дайынмын жумсасан; да кайда дэШм, Калайша бури та сарк кайнамайын. Кош боп тур, сырбаз агам, сырлас iHiM, Карлыгаш кас карындас, айналайын! Бак,ыт пен буйырды гой талкы саган, Ж аныца, айтсам, 6ipaK кайгы салам, Сондыктан айтпай ушып кетш барам, Жылама еепп калсан, байгус анам. Ж ан ана, жылай корме, ардагьщ ем, Мен эуре куштарлыктын толгагымен. Ак, т1лек, адал ниет сапарына Коз жасты алып ушудан коркамын мен. Мен сенщ жастыгьщ ем куат алар, Мен сенщ таекынын ем шуга толар. Кайарман дэстур1цмен, дос пл1цмен Бере гор ак батавды, улы аталар. К,оса гор колдан ушкан ерге т1лек, Майса бел, макпал кырат келбет1 кок. Алыска узап кете алмаспын мен, Акпасам табанымды Жерге -ripen. Кош боп тур, карагай мен кол олкеа, Кария карлы шындар коленкес1. - 178-

К,ош боп тур, ашык. жузд1 кара бурым, К,аплез кайындардьщ желен тес!... Жан сэулем, жанарывда жазгы арай бар, Ацсатар арамызды аз тана айлар. Мен сунпп кеткен жактьщ ак бултына К,адаган ш р т г щ щ козгамай кал. Кут меш бал-шырыннан гулден куткен, К ут мен1 шугыладан К уннен куткен. М ен саган ак жаныммен ж акын келд1м, К,ара Ж ер, каш ыкты кты б1лгенджтен! Мен сенде улб1реген жас бак ед1м, Тебенде ушлз ж аткан аспан ед1м. Жолымда жолдасым жок жол сштейтш, Квз таныс жулдыздардан баска менщ- Демессщ айтып тур-ау коркыныштан, CeTiMfli ризалыкпен толкы п ушкан. Куигп екен махаббат пен сендж сен1м Жердеп улан-гайыр тартылыстан. Алдымда бозала тац, батпаган Ай, К,аймагы алынбаган аппак арай. М ен солай агып барам, И в, кэд1мп Найзагай шатырлайтын жакка карай. Мен саган оралармын 1зплж пен, Мен саган оралармын кыз кылыкпен. Адамзат, арманьща ушып шыктым, К,иялды тунгиыкка жузд1р1п мен. Мен сен1ц ертешне ара турып, бтерм ш кек кумбез1н дара тш п . К,ара Жер, касиетт1 толассыз Жер, Туратын жоктан бар боп жаратылып. - 179-

Кетерту Зымырап кетериш Жерден денем, Кез алдым кок озендер келбевдеген. Сан гасыр жол сураган керуендерден, О, сэлем, зангар таулар мен кермеген. О, сэлем, катпар-катпар киял шывдар, Бийстйсп enai маган киярсындар. Сыймаган киялыма дуние едщ, Tim i emu кушагыма-ак сиярсындар. Жете-пн алдым киян шуакталып, Жетплткен Жер барады ш ы н-ак калып, Астында табанымньщ келдер жатыр Ымырттыц Tepe3eci сияк,танып. Балбырап бактар калды ыргатылып, К,алтырап кактар жатыр кырга тунып. Жанымда аласапыран жалт ойнатып, Мен барам жанарымды HypFa Tirin. К,ызыгы неткен кыруар бул шактардын, Бояулар бояуындай гул шоктардьщ. Мен барам шатырлатып к ек кумбез1н Астымен сатырлаган буршак,тардыц. Барамын езеуреген эзге агыспен, М ыц нурды козгай иикен... козгалыспен, К,ош, сау бол, KipniK какпай карайтын кун, К,устардын канатына кызганышпен. Мен де 6ip Прометей «от урлаган», Зулаймын жулдыздарга жыпырлаган. Келемш киел1 Жер шугыласын ап, Дуние, томаганды сыпыр маган. Мен сенщ нурларынмен таласамын, Мьщ жулдыз артка тастап, epi асамын.

Кемемде келе жатыр кеменгер Жер, Жетектеп кызыл тулы болашагын. К,уямын куатыммен саркырап бар, Кеудемнен куб1рлеген толкын ап кал. Мен менп сенбес Кунмш. Ец болмаса Bip рет ш агылысып жаркырап кал. К,уямын куатыммен буркылдап бар, Даусымды ен болмаса 6ip тывдап кал. Ш ел болсан, коктемеген бултымды ап кал, Сыр болсан, ашылмаган и л т ш ап кал. Мшеки, калды алыста балалыгым, К,осуга киял мен ой аралыгын, Кеудемд1 тербеп кыруар барады угым, К е те р т уштым Жерд1н даналыгын. Десенш 1, ех, мен канш а алыстадым, Турсындар, болим , кутш , таныс багым, С ен болсан туган Отан тес1ндес1н, Мен болсам коз жетпейтш гарыштамын. Еткенде сез1м-дунием сынсып елен, Саган сан карадым-ау суйс1не мен, Масыгып жаткан байтак топырагым К,аптаган кара ормандар шЫменен. flip erriH журепмде, шымыр егпн, Аты да сен екен гой куд'реттщ- Мен саган кайталанбас махаббат ем, Сен меш кайталанбас гумыр erriH. Мен сенде жабыгуды бшмеген ем, Жаркырап ак TociHfle гулдеген ем. Ризамын тагдыр егер койыньща Оралуды жазбаган кунде де мен. - 18‘

Кек теан д е Кулагин куй арманнын м ин бураумен Мен келем, ел1 келем зымыраумен. Оу, сумдык, теменде деп журуци едим, Тунгиык твбемде екен шьщырау кен. Мен oui маздап келем, шаршамадым, Алуан туе сэулелерге карей агамын. Экеле жатырмын мен жулдыздарга Желпше Жерден ескен тан самалын. М ен Ka3ip сан аймактан агып уштым, М ен каз1р сан жулдызбен шагылыстым. К ез алдым галамат от дуниеа, MapTeHi квк1репм сагыныштын- Бойымда куштарлыктын бай Kyuii бар, Ойымда ризалык алгысы бар. Коз1мде Алабама болашагы, Жанымда Хиросима кайгысы бар. Мен адал перзенп едш кеп тшектщ, К еп тш ек кулпырсын деп коп гул ек-пм. Елеуреп сан ояндым шырт уйкымнан Кара Жер кущренгенде октын-октын. Журектер канша менде табыспаган, Дарига, арман канша кауышпаган! Бодцы Foft KacipeT даусы бул гасырдын К ар ал и ун Вьетнамнан дауыстаган. Мураттар канша TeMip тор камаган, Бул да сыр, дуние, саган толгамаган. Ж ур MeHiH кешрепмде кездщ жасы Алжирдщ омырауынан соргалаган. К ашан да жанашырын болган ед1м, Коре алмай журген жандар сорлап елш. Кунэс1з данкты ем1рлер кюенделген, Дол каз1р коз алдымда ол да мешн. - 182-

К,арашы мынау элем кещстнтн, Таппайсьщ кещстйстен к е м к я тн . Мен болсам, кен дуние кушагында Тар пейлш ойлап барам Жер устшщ. О, Адам, акылсыз ба ек 6i3 мунш алы к, К,ашангы суйретерм1з тозган шарык. Сан рет безд1рд1к ко й конган бакты, Бауырмал журектерге ттзгш салып. 0 р тулган бар емес пе ед к е к TipereH, 0 р кеуден кайда кеткен от тшеген. Онсыз да аз ба с е т и журегщде Борандар терезещи тепкшеген! Мен эл 1 алганым жок тыныс-тыным, Ж ан-жакка ceyin келем нур ушкынын, Адамзат тыныштыгын коргау ушш Раламньщ бузып келем тыныштыгын. Киырда Барады 6ip кун меш 6ip кунге алып, Барады 6ip нур м е т 6ip нурга алып. К,ызарып кызыл ала моншагымен Алдымда аспан жатыр кумб1р кагып. К,иялын кызыл шугыла муандеген, Эл1 де кикулаган куипнде влен. Квплд1р Жер к эк шыны сешлш 6ip Келемш к ек шыныньщ шпнде мен! Мен зулап эл1 келем асыгумен, ©ртенш сол баягы гашык умен, К,ияга кызгалдакты кыр жетектеп, Жуз мэрте шугыласынан ашылумен. Мен — Жермш арман толы ацкылдаган, Мен — Жермш мын с в и т, мын жаркылдаган.

Bipece элем менен эн тывдаган, Bipece дуние менен зар тывдаган. Мен — Жермш бармагы бал, бауыры кан, KacipeT соргалаган сауырынан. Сан рет uierin кайта турегелген Уакыттын аласапыран дауылынан. Мен — Жермш коз ашпаган KeiiiipiMHeH, Мен — Жермш мын жанып, мын оипршген. Жангырып сэн кетпеген дидарымнан, М ецгш к эн кетпеген еапмнен. Мен — Жермш кылыш кеспес, мылтык втпес Мен — Жермш жасаруга шын плектес. Кеудемде у зш саз уздш-создык Келед1 керуен-керуен дурюреп кеш. Мен — Жермш т1рцпл1кке пана болган, Аркамда ауыр жуктен жара калган, Тфнектеп жиганымды ашкезджпен К,анкумар талай гасыр тонап алган. Келемш бэрш е де шыдам 6epin, Азабын у да болса жутам KOHin, 8ftTeyip, i3riniKKe уя болып, Эйтеу1р, махаббатка Отан болып. К,ираган сан какпамды кайта курдым, \"Пршшк балапанын шайкадым мыц. Сощпрмей келе жатыр ушкынымды М ын болгыр мына байгус, эйтеу1р, Кун. Сынса да талай мэрте твзд1м сагым, Кореем де кей улымнын озбыр шагын. Япырым-ау, кашангы мен куйш отем, 03iMe душпан болып ез курсагым! TeHiM жок TipmifliKTi суйгенде мен, 8л1 сол кумб1рлеген куймен келем. Урпагым апаттардьщ каарет-каупш Неге бай тарихымнан уйренбеген!

...Десецил, ex, мен кднша алыстадым, Турсындар, б елы м , кутш , таныс багым. Сен болсан туган Отан теиндесщ Мен болсам кез жетпейтш гарыштамын. Сагындым, о, туган Жер даласы кен, Кдйгысыз кауызында бал ашып ем. Мен сеш ертешне алып барам Самсаган жулдыздардьщ арасымен. Ырзалык. лапылына толы денем, Келемш баба-киял жолыменен. Тезермш кдйгы болсац оган дагы, KopepMiH бакыт болсан оны да мен. Керермш жазын бар ма, кысьщ бар ма, Умтылып муратынды кушып алга. ...К,ырандар д ел осы лай баулитугын К,ияга балапанын ушырарда. Оралу Кеткендей ед1м-ау мен к ок ту б те , Жеткендей ед1м-ау мен жок, тубше, Акталды ак муратыц о, туган Жер, Сагаты оралудьщ сокты, мше! Кдйтамын тукке де ецщ!ркшместен, Шыгарта корме, тагдыр, журтымды естен. Мьщ гасыр патшалыктан жулдыздарга 0MipiM артык, жерде 6ip ку н кешкен. Кдйтамын тукке де енш бурылмастан — Гулдерге кыруар дала кырын баскан. ...Тебемнен TGHin турган ед1-ау бурын, Мшекей, коз жетпеске сырылды аспан. Аналар ансатар ма мунша меш, 1ншщ сагындырды 6ip селем!. - 185-

Екен гой сьщгырлаган сыбызгы орман Жарылмай жапырагынан турса одемь Екен гой шындарымен таулар эсем, Су сулу боздап кошсе аруана сен, Сагыныш сабылдырды-ау ecci3 меш. Tipniuriic, Неткен мунша карбалас ен! Туган Жер, ризамын турсан кутш, Келпрмей жатыр толку муршамды тук. Мен саган салт ал мшген жолаушыдай Келемш К,ус Ж олынан нур шангытып. Э л 1 кеп ашылмаган кыратгар бар, Арнасы аршылмаган булактар бар, Атпаган тан сиякты армандар бар, Аттанып оралмаган муратгар бар. Келемш баршасын да керш -бш п, Ортасын кен дуниенщ толыктырып. Сен мен1 бакытты еттщ, аяулы Жер, Жолымда жулдызды аспан жолыктырып. Мен эл1 алганым жок тыныс-тыным, Ж ан-жакка ceyin келем нур ушкынын, Адамзат тыныштыгын коргау ymiH Еаламнын бузып келем тыныштыгын!

МАЗМУНЫ Af.ip 111<|-ГГМП.1Н1.П1 »L>pU ........................ 5 ©лекдер КегейЛ! дептерзнен ................. ........................7 Адамдар ......................... 9 •Колыннан кала турса тас каланып • ..................... 10 Алматыга ...................... 10 ...................... 11 О ст келе жатырмын .................. 12 • О т гой, соулем » ...................... 12 «Коктем ■ол куаныштын b ri леб| » .................... 12 •Карай бершт аппагы м • ............................. 13 Арал жырлары.......................................................... ...................... 13 Арал Кызыла............................................................. ...................... 13 •Сендеп жалгыз арпалыс • ................................ .......................14 •Ешкашан тени тилекпен • ...................... 14 •Шарана суын сыймастан ...................... ...................... 14 •Tenure мынау карашы • .......................15 • Кермесе 6ip сет •кайлалап» • ...................... 15 Барсакелмес ...................... 16 •Куи —бикеш • 18 • Уксаган кектеп Ай • ...................18 Перэеит жыры .............................................................. ................ 18 Тан жыры .............. 19 Дала . 20 •Отырмын туши жамылып . • .......................20 •Б1р коргеннен • 20 Журек евз!................... 21 Кулкшер 21 Ьакшага саяхат ................. ...................... 23 • Шыган1а шулгып • 22 - 187 -

-Не леген мынау сон-корж • 23 23 Тау жолынла 24 24 • Бул омфле б ф кун кьп ы к • 25 25 Койлы ауылллгы кеш 26 26 Кызым МСН1Н 26 26 Далала 27 27 Сатиралык жоллар 27 28 Маскунемге 28 28 Bip бастык туралы 29 29 Коктем эуенаер! 29 30 Ку з л е .......................................................... 33 .............. 35 Кыс 36 37 К еш ф сен . .37 38 «Суйгешммен журекпн » ............... 38 • KoHiniM жакын » .............. 39 Тын тоскейшде Торт жоллар О и л ........................................................... Жуляызлар Ж аксылык жыры . Тутан жер О м ф ............... ...... Жоллар, жоллар .................. Арал ш лкынларынла • Карайтын барша кумартып • «Шынга аткан • «Саз ансап журтсн • Кос м и с к т с р ........... ...................... .................. Турыстан лоптершен................ «Сан кырлан 6|зд1 асырган < «Бф ксзлс канлы согыстан < Карата у Карашык Кызлар Карсакты Каракалпак жырлары Алану КоК ТОС1НДС Ому жагасынла «Анрсльле ксл. жыр шагы. » Марияш карынааска iHire кенес Жанбырда Уш кезен

Бф., ........................ .................. 5S ....................... 55 Жимрма б ес ................... 56 Россия 59 Уакытпен бетпе-бег ....................... 60 Жалгыа та.ч кауырсмн 61 Ак кайындар........................................................... 62 Шабандозбсн онпме ...................... 63 Табигатпен бетие-бет.......... 64 Доска сын ...... 64 Лна ................................................................ ...................... 65 Кектем . ...................... 66 У акы т.................................... ................ ....................... 67 «Жанардын отгы жаркылынласын • 68 Менщ республикам ....................... 68 Бф гойым бар ....................... 71 Дк кыс ... ....................... 72 Сагыныш ....................... 73 Аналарым ....................... 78 Аруана бауыр лунис ....................... 79 Каракалпак кызына 81 Окпелемендер. агалар .................... 81 Жар бурыми ....................... 82 Казакстан коктемлер! ................... 82 Мен с е т коргем.................................................... ..................... 85 Коштасу .......................... .................... 86 Аяулм ним ..................... 86 • Кел бермен. альбомымлы • .................... 87 Журскке айтылган олендер ....................... 88 Жалгьплык 89 Кызгалдак доурен 91 Атамекен................................................................ ....................... 92 •Правда» туралы ой ................... 93 Манкыстау саздары ....................... 95 Сырласу ...................... 95 Шевченко — мунай ордасы 96 Мунаралар 97 Тестеп жашырыктяр. 9S Куйлер 99 •Ак Ж айы к • 101 Т|лекгест1к 102 Ак ерке ак Жайык 10! Марфуга 104 Рево.нопии жалгаса берел 105 - 189-

Ьй. MCHifi акын бауырым 106 108 Семей ........................................................ 109 110 Дала кеиинлеп Корине гер .......... .. 111 112 С ы р ..................................................... 113 113 •Коя ма орт екпш » 114 11$ Орман .......... 117 118 «Оралам уйге кейде мен » 120 121 Сеш ойлалым 123 124 Mem о й л а ................................................ 125 126 Оуен мен мргак 126 127 Онер тарланы .. .. ...... .. 127 128 Л га ............................................................ 128 128 Лиама ........................................ 129 130 Лгыстар мен гасырлар.......................... 130 132 Ь гш н Ж1пггер ...................................... . 132 132 «Коллер бар нсбф б у р к а н г а н - 132 133 «Сен М онк ОИМЛ1 кореец...» 133 134 Лкынлык 134 134 •Гяржстсс » ....................... 135 135 •Кенииме тнеен .» 135 136 Кожахмет Яссауи кум б е л нд е............ 136 136 •Омфлен менш •.................................. 137 138 •К ум ар-акнын • ia «С ен щ кеудец тынысы . « .................. Солем еаган. Кажымукан .................. •Колашагын алдында •....................... «Туягы бутш тудлар .» ......................... «Ш етаз ш екси к е ш е п к п . • ............. Ая I ........................................ «Теш ек м ух и т..« .................................... «Достык унпн .» .................................. «О. мешн ой мен парасат » «Согы стын курбан алматан * «Р.гер омф сотые болса • «Ж алынан тарга шапсам .». •Мен саган Жер сиякты • «Аралыгы карыи менен журектщ .». •К у л а к турш кул!ретшен • «Белшсн батып балшыкка » «Ауанын туныгына ..« «Кол ен гой сен де » ........................... Ортана келд1 оз балан •Кыстын кун1. * ... - 190-

«Мен мартгагы найзагай кур зарш ш ...»......................................138 «К vniarhni.iM жаясын б а . « .................................... 138 «Берш каир кергенлеймш • 138 «Енд| neciH айтайын » 139 «Кудфет болсан журекп 139 «М енж халкым • 140 Ээиза Нурмахановага ................. 141 • Мен дагы • ................. 141 Жаэ какнасы ............... 143 •Коктем болсам • 143 Кектемле 144 MeHi оде ........... 144 С ер т............... .. ...................................................... ................. 145 «Пл байлаган .» 145 • Буркырап сол 6ip сагыныш 146 Успрт басынаа ............................................................ 146 • КымыздаКын молдфеген • ............................ ............... . 147 «Б1ЛСС1К. ДОС, К031НШС... » ......................... 147 Кол 148 Тени 148 •Окушым. риза бол...» 149 Жел ISO •Ойламлган олендергм...» ................. 150 • 0 , Отан » ............ 150 «Журепмде 6ip ожег • ........................................... 150 Пейзаж ..................151 • Махаббат' Нсткен ал ьт ..» 151 Бауырым межи 151 «Кок аспанмен Таласа • 152 •Мен журшм ceHi куний деп » ..................153 •Ак самаллар. анкыган • ........... 153 К,арауы.мбет....................................................................... 154 Шарлара юлкынлары 156 Сагыныш ............. 157 Сыр суреп 157 К у тб а й г а ...................................................................... 158 Ага конысында 159 •Толас таппай . 161 Туган елше 162 Сыр бойында 162 Оскен жер 163 • Галайды косгын сен катарга • 164 •Тагы жаза бастайын « 164 Сагыныш ..................165 - 191-

«Ойлангыш боп к е т ш а н деп меш сен...».................................. 165 Бурыл ы с ...............................................................................................166 Жас емгнмен сырласу 167 •Журсем. турсам. озщ жайлы ойлаймын » 116687 • Куд|рет буя кез керсен ксп • М амаян задала 168 • Керген сок мынау кектемд! » I6S «О. алтын Ай аспанда мвляфвген. » 170 Коктсм жырлары 171 • Кайыршылаймн актаган...» 173 Онтуспк кузг 173 •Терек таккан ак к утстен смргасын • 174 Туган дала............................................................ • Ыргалды гул Alpixieii . . . . . . . .175 Дала кеипнле 175 • Есше алсам эр кез аппагымлы • .176 Булак 176 •Самал нстксн ерке ель • 176 •Жомарттыгына бола алмайтугын жыр олшем • 177 Космонавт монологы....................................................................... 178 Айбергенов Телеген М ЕН C A F A H ГА Ш Ы К; ЕД1М ©лендер Редактор Б. Кошым-Ногай CypeTiui Б Сершбай Компьютерде беттеген Г. Есшбекова :04.03.05 *i6epUni. Басуга 19.04.05 кол койылды. л 84x108'/,,. Кагазы офсе:тп. Kapin rypi .Таймс». ia табагы 12,8. Таралымы 2000дана. Тапсырыс N5 1918. компамиясы. 050022, Ал» 14, тел.: 92-87-18.60-67-С Казахстан Республикам.Атамура корпорациям»ЖШС-нш Полиграфкомбинзгынпабасылган, 050002,Алматык., М. Макатаевк.,