DigitalCitizenship-Book-ok

อีกหนึ่งแนวคิดเก่ียวกับชุดทักษะและความรู้ดิจิทัลที่น่าสนใจมาจากเฮนรี เจงกินส์ ซึ่งเป็นชุดความรู้ด้านส่ือใหม่ (new media literacy) ที่จา� เป็นส�าหรับ การสรา้ งสรรค์และการมสี ว่ นร่วมภายใตน้ ิเวศส่อื ใหม่ ได้แก9่ เล่น (play): ความสามารถในการส�ารวจและทดลองสิ่งที่เกิดข้ึนรอบ ตัวในฐานะที่เป็นวิธีแก้ปัญหาแบบหนึ่ง ความสามารถในการเล่นกับสิ่งรอบตัว จะช่วยเราในการใช้เทคโนโลยีใหม่ๆ การออกแบบแนวคิดหรือช้ินงาน หรือการ เขียนรายงาน การเลน่ บทบาท (performance): ความสามารถในการปรบั ใชอ้ ตั ลกั ษณ์ อ่ืนๆ เพื่อแก้ปัญหาเฉพาะหน้าและค้นหาสิ่งใหม่ๆ การปรับเปล่ียนบทบาท ได้อย่างคล่องแคล่วจะช่วยเราในการส�ารวจชุมชนออนไลน์ใหม่ๆ การตัดสินใจ ลงมอื ทา� บางอยา่ งโดยคา� นงึ ถงึ จรยิ ธรรม และการปรบั บทบาทระหวา่ งบา้ น ทที่ า� งาน และโรงเรียน การจา� ลองสถานการณ์ (simulation): ความสามารถในการตคี วามและ สร้างโมเดลท่ีสะท้อนส่ิงที่เกิดข้ึนในโลกจริง การตีความ จัดการ และการสร้าง สถานการณจ์ า� ลอง จะชว่ ยใหเ้ ราเขา้ ใจระบบและกระบวนการทซ่ี บั ซอ้ น เชน่ ระบบ นิเวศวทิ ยา เครอื ข่ายคอมพิวเตอร์ ได้ดีขึน้ การผสมผสาน (appropriation): ความสามารถในการเลือกตัวอย่าง ท่ีน่าสนใจและผสมผสานเนื้อหาสื่อขึ้นมาใหม่ การผสมผสานเน้ือหาส่ือขึ้นใหม่ จะช่วยให้เราเข้าใจงานสร้างสรรค์อ่ืนๆ เช่น ภาพยนตร์ ดนตรี ชิ้นงานศิลปะ รวมถึงเรยี นรู้ในประเดน็ ลขิ สิทธิ์และการปะทะกนั ทางวัฒนธรรมไดม้ ากขึ้น การท�างานหลายอย่างพร้อมกัน (multitasking): ความสามารถในการ ส�ารวจส่งิ รอบตัวอย่างรวดเร็วและเบนความสนใจไปทร่ี ายละเอยี ดสา� คัญ ในโลก ท่ีข้อมูลท่วมท้นและมีการส่ือสารกันตลอดเวลา ความสามารถในการรับมือกับ งานหลายอยา่ งพร้อมๆ กันมีความสา� คญั มากยง่ิ ข้นึ 50

การรู้คิดแบบกระจาย (distributed cognition): ความสามารถในการ ใช้เครื่องมือต่างๆ เพื่อขยายศักยภาพทางความคิด ต้ังแต่เคร่ืองมือง่ายๆ อย่าง ไม้บรรทดั และเครอ่ื งคิดเลข ไปจนถงึ เครอ่ื งมอื ทีซ่ บั ซ้อนขึน้ อยา่ งวกิ พิ ีเดยี ภมู ปิ ญั ญารวมหมู่ (collective intelligence): ความสามารถในการรวบรวม และเปรียบเทียบข้อมูลและความรู้จากหลายแหล่งเพื่อบรรลุเป้าหมายร่วมกัน ภูมิปัญญารวมหมู่จะช่วยแก้ไขปัญหาท่ีมีความซับซ้อนเกินกว่าที่คนคนหน่ึงจะ จัดการได้ ซ่ึงเป็นสิ่งที่จ�าเป็นมากส�าหรับโครงการโอเพ่นซอร์ซอย่างสารานุกรม เสรีวกิ ิพเี ดียหรือระบบปฏิบตั ิการลนิ กุ ซ์ ดุลยพินิจ (judgment): ความสามารถในการประเมินความน่าเชื่อถือ และความถูกต้องของแหล่งข้อมูลอันหลากหลาย ดุลยพินิจในท่ีนี้ยังรวมถึงการ รจู้ กั แหลง่ ข้อมลู ท่ีดีและเหมาะกบั วัตถปุ ระสงค์ของเรา การก�ากับทิศทางข้ามส่ือ (transmedia navigation): ความสามารถ ในการติดตามการเคลือ่ นไหวของขอ้ มลู ข้ามสื่ออันหลากหลาย การกา� กบั ทิศทาง ข้ามสื่อจ�าเป็นต่อการค้นคว้าวิจัยซ่ึงต้องติดตามข้อมูลที่มีการกระจายตัวข้ามสื่อ ตา่ งๆ การสรา้ งเครอื ขา่ ย (networking): ความสามารถในการคน้ หา สงั เคราะห์ และแพรก่ ระจายขอ้ มลู แคก่ ารสรา้ งสรรคบ์ างอยา่ งขนึ้ มายงั ไมเ่ พยี งพอ เราจา� เปน็ ต้องมีความร้คู วามสามารถในการแพร่กระจายมันไปยังกลุม่ เป้าหมายดว้ ย การเจรจาต่อรอง (negotiation): ความสามารถในการท่องไปยังชุมชน อนั หลากหลาย เคารพมมุ มองทแ่ี ตกตา่ ง และทา� ความเขา้ ใจแนวคดิ หรอื แนวปฏบิ ตั ิ ทางเลือก ความสามารถนี้จ�าเป็นต่อการอาศัยอยู่ในโลกท่ีเราต้องเจอกับชุมชน ทแ่ี ตกต่างหลากหลาย ต้งั แตช่ มุ ชนท้องถนิ่ ชุมชนโลก และชุมชนในโลกเสมือน จินตทศั น์ (visualization): ความสามารถในการแปลงข้อมูลใหอ้ ยใู่ นรูป ของโมเดลภาพ และเขา้ ใจสง่ิ ท่ีโมเดลภาพต้องการส่อื สาร 51

บทสรุป ขอ้ มลู และสารสนเทศทที่ ว่ มทน้ อยใู่ นโลกออนไลนไ์ มไ่ ดส้ รา้ งประโยชนใ์ หเ้ รา โดยอตั โนมตั ิ ซา�้ รา้ ยอาจจะเปน็ โทษดว้ ยหากเราถกู ลอ่ ลวงดว้ ยขอ้ มลู ทห่ี ลอกลวง หรือเป็นเท็จ ชุดทักษะและความรู้ดิจิทัลจะช่วยให้เราเข้าถึง วิเคราะห์ ประเมิน สรา้ งสรรค์ ไตร่ตรอง จัดการ และใช้ประโยชนจ์ ากขอ้ มูลและสารสนเทศออนไลน์ รวมถงึ ใชเ้ ครอื่ งมอื ดจิ ทิ ลั ในการสอื่ สาร ทา� งานรว่ มกบั ผอู้ น่ื หรอื กระทงั่ ขบั เคลอื่ น การเปลยี่ นแปลงในสงั คม แม้อินเทอร์เน็ตจะสร้างโอกาสในการเข้าถึงและใช้ประโยชน์จากข้อมูล ความรซู้ งึ่ นบั วา่ มปี ระโยชนม์ หาศาลกบั พลเมอื งดจิ ทิ ลั อยา่ งเรา แตข่ อ้ ดเี หลา่ นน้ั ก็ มาพรอ้ มกบั ความเสยี่ งในหลากหลายมติ เิ ชน่ กนั ในบทถดั ไปเราจะมาทา� ความรจู้ กั กับความเสี่ยงใหม่ๆ ท่ีวิวัฒน์ไปตามการเปลี่ยนแปลงของโลกดิจิทัล และเรียนรู้ วธิ ีรับมอื กบั ความเส่ียงเหล่านน้ั อย่างเทา่ ทนั 52

อ้างองิ 1 อ้างอิงจาก เจมส์ เบลลันกา และ รอน แบรนต์, ทักษะแห่งอนาคตใหม่: การศกึ ษาเพอื่ ศตวรรษที่ 21, แปลโดย วรพจน์ วงศก์ จิ รงุ่ เรอื ง และ อธปิ จติ ตฤกษ์ (กรุงเทพฯ: สา� นักพมิ พ์โอเพ่นเวลิ ดส,์ 2556). 2 ท่ีมาภาพประกอบ Aspen Institute Communications and Society Program, Digital and Media Literacy: A plan of action (Washington, D.C.: Aspen Institute, 2010). 3 Aaron, “วิธีคน้ หาใน Google,” Google, n.d., https://support.google. com/websearch/answer/134479?hl=th. 4 Training Center, Google for Education, “หลักสูตรพลเมืองยุคดิจิทัล และความปลอดภัย,” n.d., https://edutrainingcenter.withgoogle.com/ digital_citizenship/preview. 5 Common Sense Media, “What Is Media Literacy, And Why Is It Important?” n.d., https://www.commonsensemedia.org/news-and- media-literacy/what-is-media-literacy-and-why-is-it-important. 6 Craig Silverman, “This Analysis Shows How Viral Fake Election News Stories Outperformed Real News On Facebook,” Buzzfeed, November 17, 2016, https://www.buzzfeed.com/craigsilverman/viral-fake-election- news-outperformed-real-news-on-facebook?utm_term=.aaOO0PMPV#. guYApz3za. และ Darrell M. West, How to Combat Fake News and Dis- information, Brookings Institution, December 18, 2017, https://www. brookings.edu/research/how-to-combat-fake-news-and-disinformation/. 7 Lindsay Kolowich, “11 Brilliant Tools for Organizing, Developing & Sharing Your Ideas,” HubSpot, January 4, 2016, last modified December 4, 2017, https://blog.hubspot.com/marketing/idea-organization-tools. 8 Lee Rainie and Barry Wellman, Networked: The new social operating system (Cambridge: MIT Press, 2014). 9 Henry Jenkins, Confronting the Challenges of Participatory Culture: Media education for the 21st century (Cambridge, MA: MIT Press, 2009).

3 ความปลอดภยั แหง่ ศตวรรษที่ 21 54

คุณเคยเจอโฆษณาที่เด้งขึ้นมาบอกว่า “โชคดีเป็นของคุณแล้ว แค่คลิก เงิน หน่ึงล้านบาทก็จะเป็นของคุณ” ระหว่างท่องเว็บหรือเปล่า แล้วเคยได้รับอีเมล จาก “เจ้าชายไนจีเรีย” ที่ขอให้คุณโอนเงินไปให้ แล้วจะตบรางวัลอย่างงามให้ ภายหลังหรอื ไม่ หรอื เคยเผลอใส่พาสเวิร์ดบญั ชธี นาคารออนไลน์ในหน้าเวบ็ ไซต์ ท่อี อกแบบเหมือนกบั เวบ็ ไซต์ของธนาคารจริงราวกบั แกะหรือเปล่า ทง้ั หมดน้ีคือ กลลวงในโลกออนไลนท์ เี่ ราพบเจออยบู่ อ่ ยครัง้ เวลาพดู ถงึ “ความปลอดภยั ” รฐั บาลมกั จะใช้คา� น้ีเพอื่ สือ่ ถึงความมั่นคงของ ประเทศ เช่น การป้องกันประเทศจากภัยก่อการร้าย ส่วนบริษัทจะใช้ค�าน้ีเพื่อ สื่อถึงการคุ้มครองทรพั ยส์ นิ ของบริษัทจากอาชญากรหรือบริษทั ค่แู ข่ง แตส่ า� หรับ พลเมืองดิจิทัลแล้ว ความปลอดภัยหมายถึงชุดความรู้ในการปกป้องตนเองจาก ความเสีย่ งท่จี ะถูกขโมยทรพั ยส์ ิน ข้อมลู สว่ นบุคคล รวมถงึ อตั ลักษณ์ โดยความ ปลอดภัยออนไลนน์ น้ั แยกไมอ่ อกจากความเป็นส่วนตัว และตอ้ งพิจารณาควบคู่ กันเสมอ เพราะชีวิตเราคงไม่ปลอดภัยนักหากมีคนมาเก็บข้อมูลส่วนตัวของเรา และเผยแพรอ่ อกไป โลกอินเทอร์เน็ตก็ไม่ต่างจากโลกจริงที่เต็มไปด้วยความเสี่ยง อาทิเช่น การ สอดแนมความเป็นส่วนตัว อาชญากรรมคอมพิวเตอร์ การกล่ันแกล้งออนไลน์ เน้ือหาท่ีมีความรุนแรงทางเพศและประทุษวาจา พลเมืองดิจิทัลต้องตระหนัก และเรียนรู้วิธีรับมือกับความเส่ียงใหม่ๆ ไม่ปล่อยให้ใครมาสอดแนมหรือสะกด รอยตามเรา หรือไม่ปล่อยให้ใครมาขโมยของส�าคัญของเราได้ ซ่ึงของส�าคัญที่ 55

อาชญากรออนไลน์สว่ นมากตอ้ งการจากเราก็คือ ข้อมูลส่วนบคุ คลและรหัสผา่ น เข้าสู่บัญชอี อนไลน์ เชน่ บญั ชีเฟสบคุ๊ หรอื ธนาคารออนไลน์ ความปลอดภัยและความเป็นส่วนตัวในโลกออนไลน์นับเป็นประเด็นสา� คัญ ท่ีพลเมืองดิจิทัลต้องเรียนรู้ไว้ไม่ต่างจากการสร้างความปลอดภัยและความเป็น ส่วนตัวในโลกจริง ในบทน้ีเราจะมาท�าความรู้จักความเส่ียงออนไลน์ในรูปแบบ ต่างๆ และเรยี นรูว้ ิธกี ารเพิ่มความปลอดภยั และความเป็นส่วนตัว ความปลอดภัยในโลกดิจิทัล บ่อยครั้งเราปล่อยให้เร่ืองที่ดูเล็กๆ มารุกรานความปลอดภัยของเรา เช่น การแปะรหัสผ่านไว้ที่หน้าจอคอมพิวเตอร์ การไม่ต้ังรหัสล็อกโทรศัพท์มือถือ หรือการใช้อินเทอร์เน็ตที่ห้องสมุดแล้วลืมออกจากระบบ และเราก็อาจจะเจอ การหลอกลวงดว้ ยเทคนคิ ขัน้ สงู เช่น การปลอมแปลงหนา้ เวบ็ ไซต์เพ่ือหลอกเอา ชอื่ บญั ชแี ละรหสั ผา่ นของธนาคารออนไลน์ หรอื การปลอ่ ยมลั แวรเ์ พอื่ ขโมยขอ้ มลู ส่วนตวั ของเรา หวั ขอ้ ต่างๆ ที่นา� เสนอในส่วนนีจ้ ะชว่ ยใหเ้ ราใชช้ ีวติ ในโลกออนไลน์ได้อย่าง ปลอดภยั ไร้กังวลมากขนึ้ การต้ังรหัสผ่านและวิธจี ดั การ ลองคิดดูว่าจะเกิดอะไรขึ้นหากมีคนแอบขโมยรหัสผ่านของเราไป เขาอาจ เขา้ ไปสอดสอ่ งขอ้ มลู และลบทกุ อยา่ งทงิ้ หมด อาจเขา้ ไปทา� ธรุ กรรมออนไลนจ์ นเรา 56

สญู เงนิ มากมาย อาจปลอมตวั เปน็ คณุ และสง่ อเี มลทไ่ี มพ่ งึ ประสงคไ์ ปใหก้ บั เพอื่ น ของเรา หรืออาจเข้าไปเปลยี่ นรหัสผา่ นของบัญชีตา่ งๆ จนเราเขา้ ถงึ บริการไมไ่ ด้ วิธีการง่ายๆ ท่ีจะช่วยเพ่ิมความปลอดภัยจากการใช้อินเทอร์เน็ตคือ ให้ต้ัง รหัสผ่านที่รัดกุมและคาดเดาได้ยาก ทุกวันนี้ แฮ็กเกอร์ใช้ระบบคอมพิวเตอร์ สุ่มสร้างรหัสผ่านได้นับล้านครั้งภายในหน่ึงวินาที และเดาค�าจากพจนานุกรม ทงั้ เลม่ ไดใ้ นเวลาไมก่ ชี่ ว่ั โมง การเรยี นรเู้ ทคนคิ ตง้ั รหสั ผา่ นทย่ี ากตอ่ การคาดเดาจงึ ถอื เป็นความรพู้ ้นื ฐานสา� คัญในการสรา้ งความปลอดภยั ออนไลน์ เทคนิคการตง้ั รหัสผ่านงา่ ยๆ มีดงั น1ี้ รหัสควรมีความยาวอยา่ งนอ้ ย 8 อักขระขึน้ ไป สรา้ งรหสั ทปี่ ระกอบดว้ ยตวั พมิ พใ์ หญ่ ตวั พมิ พเ์ ลก็ ตวั เลข และสญั ลกั ษณ์ ผสมกัน หลีกเลี่ยงการใช้ข้อมูลส่วนตัวที่คาดเดาได้ง่ายและไม่เป็นความลับ เช่น วนั เกดิ บ้านเลขท่ี เลขผู้เสียภาษี ทะเบยี นรถ เบอร์โทรศพั ท์ หรอื ชือ่ เล่น ชอื่ สัตว์ เลีย้ ง ช่ือโรงเรยี น ชื่อทมี กฬี าทีมโปรด หลกี เลย่ี งคา� ศพั ทท์ เ่ี ปน็ คา� สามญั ทว่ั ไป (คา� ทปี่ รากฏในพจนานกุ รม) เชน่ CAT, DOG, LOVE หลีกเล่ียงการใช้ตัวอักษรหรือตัวเลขเรียงกันตามล�าดับ เช่น ABCD 1234 หรอื การเรยี งรหสั ตามตา� แหน่งคยี บ์ อร์ด เช่น QWERT เทคนิคการตั้งรหัสผ่าน: สร้าง “วลีรหัสผ่าน” ด้วยประโยคที่เราคุ้นเคย เช่น I met Som in Chiang Mai in 2008. แลว้ นา� อักษรตัวแรกของแต่ละคา� มาสรา้ งรหสั ผา่ นและเปลยี่ นบางคา� ใหเ้ ปน็ สญั ลกั ษณ์ (ImS@CM#2008) เทคนคิ น้ี ชว่ ยสร้างรหสั ผ่านทีร่ ดั กมุ หลากหลาย และจา� ไดง้ ่าย 57

นอกจากเทคนิคการสร้างรหัสแล้ว เราควรค�านึงถึงแนวทางจัดการกับรหัส ผา่ นดังน้ี ไมแ่ ชร์รหัสกับคนอื่น (ยกเว้นพ่อแมห่ รือผู้ปกครองในกรณที ีเ่ ป็นผ้เู ยาว์) หากจา� เปน็ ต้องจดรหัสผา่ นกนั ลมื จริงๆ ใหเ้ กบ็ ไว้ในที่ปลอดภัย ไมว่ าง ไว้ในตา� แหนง่ ทีเ่ ห็นไดง้ ่าย เชน่ ข้างจอคอมพิวเตอร์หรอื บนโต๊ะ ตง้ั รหัสใหแ้ ตกต่างกนั ในบัญชีสา� คัญแต่ละบญั ชี เช่น บัญชีเฟสบุ๊ค อีเมล ธนาคารออนไลน์ เพราะการใชร้ หสั เหมอื นกนั หมดในทกุ บญั ชหี มายความวา่ ถา้ มี คนรรู้ หสั ผา่ นของบรกิ ารออนไลนห์ นง่ึ ๆ กจ็ ะสามารถเขา้ ถงึ บรกิ ารออนไลนอ์ น่ื ๆ ทีส่ า� คัญได้โดยปรยิ าย เลือกผู้ให้บริการที่น่าเชื่อถือและให้ความส�าคัญกับเร่ืองความปลอดภัย โดยเฉพาะบริการสา� คญั เชน่ บริการดา้ นการเงินท่อี นุญาตใหต้ ้งั รหัสยาวพอและ รองรับการเขา้ รหัส HTTPS ตง้ั คา่ แจง้ เตือนหากมีใครล็อกอินเข้าบัญชีของเราจากเคร่อื งที่ไม่รจู้ ัก เปลยี่ นรหสั ทกุ ครงั้ เมอื่ สงสยั วา่ มกี จิ กรรมไมป่ กตเิ กดิ ขน้ึ เชน่ มกี ารเขา้ สู่ บญั ชขี องเราจากคอมพิวเตอร์หรอื อปุ กรณเ์ คล่อื นทที่ เ่ี ราไม่คนุ้ เคย ตั้งค่าการกู้คืนรหัสผ่าน บริการส่วนมากจะให้เราใส่เบอร์โทรศัพท์หรือ อีเมลส�าหรับส่งรหัสผ่านไปให้ใหม่หรือเพ่ือรีเซ็ตรหัสผ่านใหม่ เม่ือต้องการกู้คืน หรอื เปลีย่ นรหสั ผา่ น เปิดใช้ระบบการพิสูจน์ตัวตนท่ีปลอดภัยมากขึ้น เช่น การพิสูจน์ตัวตน สองระดับ (two-factor authentication) คือระบบทต่ี ้องพสิ ูจนต์ ัวตนผ่านข้อมลู สองประเภทกอ่ นจงึ จะลอ็ กอนิ เขา้ ระบบได้ เชน่ รหสั ผา่ นและลายนวิ้ มอื หรอื ทเี่ ปน็ ทนี่ ยิ มกนั มากคอื การพสิ จู นต์ วั ตนดว้ ยรหสั ผา่ นและโทรศพั ทม์ อื ถอื ทน่ี อกจากตอ้ ง ใส่รหัสผ่านแล้ว ระบบจะส่งรหัสเฉพาะท่ีหมดอายุภายในไม่กี่นาทีไปท่ีโทรศัพท์ 58

มือถือ (เรียกวา่ OTP) เพือ่ ใชย้ ืนยันตวั ตนอีกขั้นหน่งึ ดังน้นั แม้ผูไ้ ม่หวังดจี ะแอบ รู้รหัสผ่านของเรา ก็ไม่สามารถเข้าสู่บัญชีได้ เนื่องจากต้องใช้ทั้งส่ิงท่ีเรารู้ (รหัส ผา่ น) และส่ิงทเ่ี รามี (โทรศัพทม์ อื ถอื ) ในการยนื ยนั ตวั ตน การใชอ้ ินเทอรเ์ น็ตในทีส่ าธารณะ การใชค้ อมพวิ เตอรร์ ว่ มกบั ผอู้ น่ื นน้ั มคี วามเสย่ี งดา้ นความปลอดภยั คอ่ นขา้ ง มาก ขอ้ มลู การลอ็ กอนิ และขอ้ มลู สว่ นตวั ของเราอาจหลงเหลอื อยใู่ นเครอ่ื งและถกู น�าไปใช้ในทางท่ผี ิดได้ เชน่ ถา้ เราเปิดบัญชอี เี มลท้ิงไว้ คนกส็ ามารถเข้าถงึ ข้อมลู ของเราได้ และตอ่ ใหเ้ ราระวังโดยออกจากระบบและลา้ งขอ้ มูลหมดแล้ว ก็อาจมี ฮาร์ดแวร์หรอื ซอฟตแ์ วรท์ ส่ี ามารถดักจับขอ้ มูลของเราได้ เพอื่ เปน็ การปอ้ งกนั ขอ้ มลู สา� คญั เมอื่ จา� เปน็ ตอ้ งใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ สาธารณะ เชน่ คอมพิวเตอร์ในห้องสมุด แล็บท็อปของที่ท�างาน หรือโทรศัพท์มือถือของเพ่ือน เราควรคา� นงึ ถงึ สง่ิ ต่อไปนี้ หลกี เลีย่ งการล็อกอินเขา้ บรกิ ารทีส่ า� คญั เช่น อเี มล โซเชียลมเี ดีย และ ธนาคารออนไลน์ เลือกใชโ้ หมดสว่ นตวั ในบราวเซอร์ เช่น โหมด Incognito ในกูเกิลโครม (เลือกค�าส่ัง “หน้าต่างใหม่และไม่ระบุตัวตน” หรือกด Ctrl + Shift + N) หรือ Private Browsing ในไฟรฟ์ อ็ กซ์ (เลอื กคา� สงั่ “หนา้ ตา่ งสว่ นตวั ใหม”่ หรอื กด Ctrl + Shift + P) และปดิ บราวเซอร์ทกุ ครง้ั หลังใช้งานเสรจ็ ออกจากระบบทุกครั้งหลังใช้งานและไม่ตั้งค่าให้เครื่องจ�ารหัสผ่านหรือ สถานะของผู้ใช้ ไม่บนั ทึกไฟล์ขอ้ มูลสา� คญั ลงในเครือ่ งคอมพิวเตอรส์ าธารณะ 59

ตรวจสอบตัวดักขอ้ มูล (keylogger หรือ keystroke logger เปน็ ไดท้ ้ัง ฮาร์ดแวร์และซอฟต์แวร์ ซึ่งจะบันทกึ การกดแป้นพิมพ์เพ่ือขโมยข้อมูลสา� คญั ของ เรา เช่น รหัสผ่านธนาคารออนไลน์) แบบฮาร์ดแวร์ โดยดูวา่ มีสายไฟแปลกๆ ท่ี เชอ่ื มคยี บ์ อรด์ กบั ชอ่ งเสยี บดา้ นหลงั คอมพวิ เตอรอ์ ยหู่ รอื ไม่ ถา้ มอี ปุ กรณท์ ไ่ี มแ่ นใ่ จ เสียบอยู่ ให้สงสัยว่าเป็นตัวดกั ข้อมูล และหลกี เล่ยี งการใช้งานที่สมุ่ เสี่ยง การเชอื่ มตอ่ Wi-Fi สาธารณะ นอกจากพงึ ระวงั เรอ่ื งความปลอดภยั เวลาใชค้ อมพวิ เตอรท์ ไ่ี มใ่ ชข่ องตนแลว้ เวลาเช่ือมต่ออินเทอร์เน็ตผ่านเครือข่ายไร้สายสาธารณะ เช่น ใช้ไว-ไฟตามร้าน กาแฟ เรากต็ อ้ งระวงั ไมแ่ พก้ นั เพราะเครอื่ งคอมพวิ เตอรท์ เ่ี ชอื่ มตอ่ อยจู่ ะเผยแพร่ ข้อมูลท้ังหมดที่เราดาวน์โหลดหรือส่งออกไปยังเครื่องอื่นๆ ทางอากาศ ดังนั้น หากผู้ใช้ไม่ได้เข้ารหัสข้อมูลไว้ดีพอ กระทั่งแฮ็กเกอร์มือสมัครเล่นก็สามารถ ดกั จับข้อมูลไดไ้ ม่ยาก การเขา้ รหสั จะชว่ ยใหข้ อ้ มลู ทถ่ี กู สง่ ไปเปน็ ความลบั แมจ้ ะถกู ดกั จบั ระหวา่ งทาง เพราะถงึ ดกั จบั ไดก้ อ็ า่ นไมไ่ ด้ ดงั นนั้ สง่ิ ทเี่ ราตอ้ งคา� นงึ ถงึ เมอ่ื ใชไ้ ว-ไฟสาธารณะคอื พยายามหลกี เลยี่ งการลอ็ กอนิ เขา้ ใชบ้ รกิ ารสา� คญั ๆ เชน่ การลงชอ่ื เขา้ ใช้ บัญชีอีเมล สั่งซื้อของ หรือโอนเงินผ่านระบบธนาคารออนไลน์ เนื่องจากอาจ มคี นดักจบั รหัสผา่ นหรอื ข้อมลู การเงนิ ดูว่าเว็บไซต์ท่ีเราจะเข้ารองรับการเข้ารหัสหรือไม่ โดยให้สังเกตที่ ยอู ารแ์ อล (URL หรอื Uniform Resource Locator คอื ทอี่ ยซู่ งึ่ ใชร้ ะบแุ หลง่ ขอ้ มลู ในอนิ เทอรเ์ นต็ เชน่ https://pantip.com/ สา� หรบั การเขา้ ถงึ เวบ็ ไซตพ์ นั ทปิ ) วา่ มี คา� วา่ HTTPS (S ตวั ทา้ ยยอ่ มาจาก Secure หมายถึงเวอร์ชัน่ ทป่ี ลอดภัยมากขน้ึ ของ HTTP) ซึ่งเปน็ การเขา้ รหสั จากเครอ่ื งของเราไปยังเซริ ฟ์ เวอร์ปลายทาง 60

การเชอ่ื มต่อเว็บอยา่ งปลอดภัย เราควรตรวจสอบทกุ ครงั้ ทเี่ ขา้ เวบ็ ไซตว์ า่ บรกิ ารทค่ี ณุ ใชอ้ ยรู่ องรบั การใช้งานแบบเข้ารหัสหรือไม่ บางบริการ เช่น เฟสบุ๊ค ทวิตเตอร์ กเู กลิ และพนั ทปิ จะใชก้ ารเขา้ รหสั โดยอตั โนมตั ิ ไมว่ า่ เราจะใส่ HTTPS หรอื ไม่ ขณะทบี่ างบรกิ าร ผใู้ ชต้ อ้ งพมิ พ์ HTTPS ทย่ี อู ารแ์ อลเพอ่ื เลอื ก ใชโ้ หมดเข้ารหัสดว้ ยตวั เอง เช่น ถ้าคุณเข้าเวบ็ ไซต์ของทรมู ูฟผ่านทาง เสิรช์ เอ็นจิ้น ลิงก์จะพาคุณไปยัง http://truemoveh.truecorp.co.th ซึ่งไม่ได้เข้ารหัส แต่ถ้าคุณอยากให้เว็บไซต์รองรับการเข้ารหัส ก็ให้ เปล่ียนจาก http:// เปน็ https:// ดว้ ยตนเอง เราสามารถติดตั้ง HTTPS Everywhere browser extension ซ่ึงเป็นส่วนต่อขยายส�าหรับบราวเซอร์อย่างไฟร์ฟ็อกซ์, โครม และ โอเปร่า ทพี่ ัฒนาข้ึนโดยมูลนิธิพรมแดนอิเลก็ ทรอนิกส์ (EFF) เมือ่ เรา เข้าเว็บไซต์ท่ีรองรับการเข้ารหัส HTTPS แต่จะไม่เข้ารหัสให้ถ้าเรา ไมพ่ ิมพล์ งไปเอง สว่ นตอ่ ขยายน้จี ะแปลงยอู าร์แอลน้นั ๆ ใหเ้ ปน็ การ เชื่อมตอ่ แบบเขา้ รหัสทุกคร้ัง

การปอ้ งกันการเข้าถงึ ผ่านอปุ กรณ์เคล่อื นที่ ทุกวันนี้เราเข้าถึงอินเทอร์เน็ตผ่านอุปกรณ์เคลื่อนที่มากขึ้นเรื่อยๆ ไม่ว่า จะเป็นโทรศัพท์มือถือหรือแท็บเล็ต และเราสามารถท�ากิจกรรมออนไลน์ผ่าน แอปพลิเคชั่นในอุปกรณ์มือถือได้เกือบหมด ส่ิงที่เป็นข้อกังวลคือ เม่ือการเข้าถึง อุปกรณ์เคลื่อนท่ีเท่ากับการเข้าถึงบัญชีของบริการออนไลน์บนมือถือท่ีเราเลือก ใช้โดยอัตโนมัติ เช่น บัญชีเฟสบุ๊คหรือทวิตเตอร์ การปกป้องการเข้าถึงอุปกรณ์ เคลอ่ื นท่ีจงึ ทวคี วามสา� คัญมากยิ่งขึน้ ในโลกแหง่ การเช่อื มตอ่ ไรส้ าย เราสามารถเพม่ิ ความปลอดภยั จากการใชอ้ ปุ กรณเ์ คลอ่ื นที่ได้ดงั น2้ี การตั้งค่าล็อกอุปกรณ์เคล่ือนท่ี: อุปกรณ์เคล่ือนท่ีส่วนใหญ่จะมีระบบ ล็อกพิน (pin) และระบบล็อกรหัสผ่าน (password) ในรูปแบบต่างๆ ข้อควร ระวงั คอื พิน: ไมค่ วรใชเ้ ลขเรียงกนั หรอื ใช้ข้อมูลสว่ นบุคคลท่คี นคาดเดาได้ ง่าย เชน่ วัน/เดอื น/ปเี กดิ บ้านเลขท่ี รูปแบบการลากเส้น: อยา่ เลือกรูปแบบท่เี ดางา่ ย เช่น รูปสเี่ หลย่ี ม สามเหลี่ยม รวมถงึ ควรซ่อนรูปแบบขณะลากเสน้ เพอ่ื ป้องกนั ผอู้ น่ื เห็น การดาวน์โหลดแอปพลิเคชั่น: เราควรระมัดระวังการดาวน์โหลด แอปพลิเคชั่นและไฟล์ในมือถือ เพราะอาจเป็นอันตรายต่ออุปกรณ์และข้อมูล สว่ นตวั เชน่ แอปพลเิ คชนั่ บางตวั พยายามเขา้ ถงึ บญั ชสี ว่ นตวั ของเรา ดงั นนั้ เราควร ดาวน์โหลดเฉพาะแอปพลเิ คชั่นจากแหล่งทนี่ า่ เช่ือถอื เชน่ จาก Play Store หรอื App Store รวมถึงควรอ่านความคิดเห็นด้านความปลอดภัยของคนที่เคย ดาวน์โหลดไปก่อนหนา้ การอัปเดตระบบในอุปกรณ์เคลื่อนท่ี: อุปกรณ์เคล่ือนที่จะมีระบบ แจ้งเตือนให้ผู้ใช้ดาวน์โหลดอุปกรณ์เวอร์ชั่นล่าสุด เราควรอัปเดตอุปกรณ์เสมอ เพราะเวอรช์ นั่ ลา่ สุดมกั แก้ไขช่องโหวเ่ รื่องความปลอดภยั ในระบบเกา่ 62

ระวงั สารพัดกลโกงออนไลน์ โลกไซเบอร์มีสงิ่ ดีๆ มากมาย แต่กม็ ีสารพัดกลโกงออนไลน์เชน่ กัน สงิ่ ทีเ่ รา พบเห็นในโลกออนไลน์ไม่ใช่ส่ิงท่ีดีหรือน่าเช่ือถือท้ังหมด กระทั่งอาจมุ่งร้ายเพ่ือ หลอกลวงและขโมยข้อมูลส�าคัญของเรา ดังน้ันพลเมืองดิจิทัลต้องรู้จักแยกแยะ ว่าอะไรคือข้อความที่หลอกลวง เท่าทันเทคนิคที่ใช้ในการขโมยข้อมูลส่วนบุคคล รวมถงึ เรียนรู้วธิ ปี อ้ งกันตนเองจากสารพัดกลลวง อันท่ีจริงกลโกงในโลกออนไลน์ส่วนมากไม่ได้ใช้เทคนิคซับซ้อนเหมือนท่ีเรา เห็นในภาพยนตร์ล�้ายุค แต่เล่นกับความรู้สึกของเราเป็นหลัก กลวิธีหลักๆ ที่ พบเหน็ ไดบ้ อ่ ยมีดังนี้ สร้างสถานการณ์เร่งด่วนหรือเอาผลประโยชน์มาล่อเพ่ือให้เราโอนเงิน หรอื บอกข้อมลู ส่วนบุคคล ยกตวั อยา่ งเชน่ อีเมลแจง้ ว่าเราถกู ล็อตเตอร่ีออนไลน์ ไดร้ างวลั หลายสบิ ล้าน แตต่ อ้ งโอนเงินบางสว่ นไปเป็นคา่ ดา� เนนิ การ หรืออาจจะ แนบเนียนยิ่งขึ้น เช่น แอบอ้างว่ามาจากธนาคารโดยตั้งชื่ออีเมลคล้ายกับอีเมล ของธนาคารจรงิ จากนนั้ กข็ อใหส้ ง่ รหสั ผา่ นกลบั ไป หรอื ในบางกรณที ค่ี นรจู้ กั ของ เราถกู แฮ็กบญั ชอี เี มล เราอาจไดร้ ับอเี มลแจ้งว่าตอนนเ้ี ขาอยตู่ า่ งประเทศ และทา� กระเป๋าหาย ขอให้ช่วยโอนเงินไปดว่ น การสร้างเว็บไซต์ท่ีล่อลวงให้เราเข้าใจผิดว่าเป็นเว็บไซต์จริง และหลอก ให้กรอกข้อมลู สว่ นบคุ คลอยา่ งรหัสผา่ นหรือหมายเลขบตั รเครดิต การสร้างป็อปอัปมาแจ้งว่าเราติดมัลแวร์และให้ดาวน์โหลดซอฟต์แวร์ ตา้ นไวรสั ซง่ึ แทจ้ รงิ แลว้ เปน็ มลั แวรห์ รอื ซอฟตแ์ วรท์ ไ่ี มพ่ งึ ประสงคเ์ พอื่ ขโมยขอ้ มลู ส่วนบคุ คล 63

ไนจีเรยี นสแกม ไนจีเรียนสแกม (Nigerian scams) คือการหลอกลวงที่มีคน จากต่างประเทศเสนอเงินก้อนใหญ่ให้กับเราทางอีเมลหรือโซเชียล มเี ดยี แตเ่ ราตอ้ งชว่ ยโอนเงนิ ออกนอกประเทศ นกั ตม้ ตนุ๋ จะปน้ั เรอ่ื งราว แสนเศร้า (แต่หลอกลวง!) หลากรูปแบบ เช่น อ้างว่าตนมีเงิน จ�านวนมากอยูในธนาคารแต่ไม่สามารถน�าออกมาได้เพราะประเทศ ก�าลังเผชิญกับสงครามกลางเมืองหรือรัฐประหาร (มักเป็นประเทศที่ ก�าลังเป็นข่าวอยู่) ขอให้ช่วยโอนเงินมาเพ่ือใช้ปลดล็อกบัญชีแล้วจะ ตบรางวัลก้อนโตให้ภายหลัง หรืออ้างว่าตนเป็นเจ้าชายไนจีเรียที่ยัง ไมเ่ ขา้ รับตา� แหน่ง และต้องการเงินเพือ่ กลบั ไปรับตา� แหนง่ โดยจะให้ รางวัลก้อนโตหากเรายื่นมอื ช่วยเหลอื การต้มตุ๋นนเี้ กิดข้นึ ครั้งแรกใน ไนจเี รยี ก่อนท่ีจะแพร่หลายไปทัว่ โลก3

รจู้ ักมลั แวร ์ สปายแวร ์ สแปม ฟิชชง่ิ และฟารม์ ม่ิง มัลแวร์ (malware ยอ่ มาจาก malicious software) คือค�าสามัญ ทใี่ ชพ้ ดู ถงึ ซอฟตแ์ วรท์ รี่ กุ รานและเปน็ ภยั ตอ่ ระบบในหลากหลายรปู แบบ มลั แวรจ์ ะเขา้ ไปรบกวนการทา� งานของคอมพวิ เตอร์ เกบ็ ขอ้ มลู สว่ นบคุ คล หรือเจาะเขา้ ไปในระบบคอมพิวเตอร์ สปายแวร์ (spyware) คือมัลแวร์แบบหนึ่งที่ซ่อนตัวอยู่ใน คอมพวิ เตอร์ และจะเกบ็ ขอ้ มลู ผใู้ ชโ้ ดยทเ่ี ราไมร่ ตู้ วั เชน่ ขอ้ มลู พฤตกิ รรม การเล่นเนต็ ข้อมลู ล็อกอนิ ขอ้ มลู บัตรเครดิต นอกจากนนั้ สปายแวร์ยงั ทา� อยา่ งอนื่ ไดด้ ว้ ย เชน่ เขา้ ไปตดิ ตง้ั ซอฟตแ์ วรเ์ พมิ่ เตมิ เปลย่ี นแปลงการ ตงั้ คา่ คอมพิวเตอรซ์ ึง่ อาจทา� ให้อินเทอรเ์ น็ตชา้ ลง สแปม (spam) หมายถงึ การส่งข้อความอเิ ล็กทรอนิกสจ์ า� นวนมาก ไปยงั ผรู้ บั ทไี่ มไ่ ดร้ อ้ งขอ สแปมทเี่ ราพบไดบ้ อ่ ยคอื สแปมอเี มล จดุ ประสงค์ หลักของสแปมคือการโฆษณาสินค้าและบริการต่างๆ ซึ่งไม่เพียงแต่ สร้างความร�าคาญใจ แต่ยังลดประสิทธิภาพการส่งผ่านข้อมูลในระบบ อนิ เทอรเ์ น็ต ฟชิ ชง่ิ (phishing) แผลงมาจากค�าว่า fishing หรือการตกปลา ซง่ึ มีนัยถึงการปล่อยให้ปลากินเหยื่อที่ล่อไว้ ฟิชชิ่งคือการหลอกลวงเพื่อ ขอข้อมูลส�าคัญ เช่น รหัสผ่าน หมายเลขบัตรเครดิต โดยการส่งข้อมูล ผ่านอีเมลหรือเว็บไซต์ท่ีดูคล้ายกับเว็บไซต์ที่เราใช้อยู่ เช่น การส่งอีเมล โดยอา้ งชอื่ ธนาคารทน่ี า่ เชอ่ื ถอื เพอื่ หลอกใหเ้ รากดลงิ กไ์ ปยงั หนา้ เวบ็ ไซต์ ท่ีคล้ายคลึงกับเว็บของธนาคารจริง ฟิชชิ่งยังอาจปล่อยไวรัสเข้าไปใน คอมพวิ เตอรเ์ พอ่ื ใชป้ ระโยชนจ์ ากรายชอ่ื เพอื่ นของเรา เชน่ สง่ ฟชิ ชง่ิ ตอ่ ไป ใหค้ นรจู้ กั ของเรา ฟารม์ มง่ิ (pharming) คอื คา� ทแ่ี ผลงจาก farming กบั phishing เปน็ กลลวงอกี รูปแบบหนง่ึ ของฟชิ ช่งิ แตแ่ ทนที่จะส่งอเี มลเข้าไปลอ่ หลอกให้ ผใู้ ชค้ ลกิ ลงิ กป์ ลอม ฟารม์ มง่ิ จะเขา้ ไปเปลย่ี นแปลงระบบการจบั คโู่ ดเมน ให้ตรงกับไอพีแอดเดรสที่จะเข้าไป ท�าให้เหยื่อคิดว่าก�าลังเข้าใช้งาน เวบ็ ไซตท์ ี่ตนตอ้ งการ แตท่ ่ีจริงเปน็ เวบ็ หลอกลวงเพือ่ ขโมยขอ้ มลู สา� คัญ4

หากเจอกบั กลลวงออนไลนท์ ้ังหลาย เราควรทา� ตามแนวทางดงั น้ี ลองพินิจพิจารณาให้ดีว่า ข้อเสนอหรือรางวัลท่ีได้รับทางอีเมลหรือ เวบ็ ไซต์ “ดเี กนิ จรงิ ” หรอื เปลา่ เชน่ อยดู่ ๆี ใครจะใหเ้ งนิ เราเปน็ สบิ ลา้ น หรอื เสนอ ไอโฟนรนุ่ ใหมใ่ ห้เราฟรีๆ อย่าโอนเงินหรือให้รายละเอียดบัตรเครดิต บัญชีธนาคาร หรือเอกสาร ส่วนบคุ คลกบั ใครกต็ ามที่เราไมร่ ู้จักกอ่ นตรวจสอบใหแ้ นใ่ จ ตรวจสอบท่ีมาของอีเมล เช่น เข้าเว็บไซต์ทางการเพื่อติดต่อสอบถาม หรือลองเอาเนื้อหาอีเมลไปใส่ในเคร่ืองมือค้นหา ส่วนมากการหลอกลวงเหล่าน้ี จะมคี นเคยรายงานเอาไว้ ตรวจสอบความน่าเชื่อถือของเว็บไซต์ด้วยการเช็คว่าสะกดยูอาร์แอล ถูกต้องและมอี ะไรผิดสงั เกตหรือเปล่า เชน่ เปลย่ี นตวั อักษร O เปน็ เลข 0 รวมถงึ ตรวจสอบวา่ เวบ็ ไซตใ์ ชก้ ารเขา้ รหสั แบบ HTTPS หรอื มอี ะไรรบั รองความนา่ เชอื่ ถอื หรือไม่ เช่น มีตราสญั ลักษณ์รบั รองความปลอดภยั จากหนว่ ยงานทนี่ ่าเชอ่ื ถือ อัปเดตบราวเซอร์ให้อยู่ในเวอร์ช่ันล่าสุดอยู่เสมอ เพราะบราวเซอร์ ร่นุ ใหมจ่ ะมีการปรับปรงุ ระบบป้องกันใหด้ ขี ึ้น หากพบว่าเป็นอีเมลหลอกลวง ให้ลบอีเมลนั้นท้ิง ห้ามส่งต่ออีเมลหรือ แชร์ผา่ นโซเชยี ลมเี ดีย และหาทางรายงานการต้มต๋มุ ผ่านช่องทางทเี่ หมาะสม เมื่อรู้ตัวว่าถูกหลอกเข้าให้แล้ว เราควรเปลี่ยนรหัสบัญชีออนไลน์ทันที แจ้งให้เพ่ือนท่ีอาจตกเป็นกลุ่มเป้าหมายระวังตัว และแจ้งความเพ่ือลงบันทึก ประจา� วนั การตดิ ต่อโดยคนแปลกหน้า การติดต่อโดยคนแปลกหน้าดูจะเป็นเรื่องธรรมดาในส่ือสังคมเครือข่าย แต่ ตอนจบอาจลงเอยดว้ ยอันตรายทเ่ี กิดขึน้ จรงิ กบั ตัว เชน่ การคกุ คามทางเพศ การ 66

ทา� รา้ ยรา่ งกาย แตก่ อ่ นทจ่ี ะไปถงึ ตรงนนั้ เรามแี นวทางในการยนื ยนั อตั ลกั ษณข์ อง คนทมี่ าตดิ ตอ่ เราและค้นหานกั ต้มตุ๋นออนไลนด์ ังน5้ี รูปโปรไฟล์ดูนา่ สงสัยหรือไม:่ เราควรสงสยั คนทีใ่ ช้รูปโปรไฟลเ์ บลอหรือ เห็นไม่ชัดไว้ก่อน หรือคนที่แอบเอารูปของคนอื่นท่ีมีตัวตนจริงๆ มาใช้เป็นรูป โปรไฟล์ ช่ือที่แสดงตรงกับบัญชีผู้ใช้หรือเปล่า: เราตรวจสอบได้ว่าชื่อท่ีใช้แสดง ตรงกับชือ่ ทปี่ รากฏในยอู าร์แอลหรือไม่ มีรายละเอียดประวัติส่วนบุคคลหรือไม่: บัญชีปลอมโดยมากมักจะ ไม่ค่อยใส่รายละเอียดข้อมูลเก่ียวกับตัวเองเท่าไหร่ แต่ถ้ามีรายละเอียด ก็ควร ตรวจสอบว่ารายละเอยี ดเหล่านั้นดูเป็นจรงิ ขนาดไหน มีการเปิดใช้บัญชีมานานแค่ไหน: บัญชีปลอมมักจะไม่ค่อยมีการโพสต์ และปฏิสัมพันธ์มากนกั การกลั่นแกลง้ ออนไลน์ การกล่ันแกล้งออนไลน์ (cyberbullying) คอื การใชเ้ ทคโนโลยเี ป็นเครื่องมือ กลั่นแกลง้ ผู้อืน่ เชน่ การสง่ ข้อความ การโพสตล์ งสือ่ เครอื ขา่ ยสังคม อินเทอร์เน็ต ไม่เพียงแต่ขยับขยายการกลั่นแกล้งแบบเดิมๆ ให้เกิดข้ึนได้ในโลกออนไลน์แบบ ไม่จ�ากัดพ้ืนท่ีและเวลา แต่ยังท�าให้เกิดรูปแบบการกล่ันแกล้งใหม่ๆ เช่น การ ล้อเลียนผ่านส่ือโซเชียล นอกจากน้ัน ผลกระทบจากการกลั่นแกล้งออนไลน์ยัง กว้างไกลและคงอยู่นานกว่าเดิม เพราะอินเทอร์เน็ตท�าให้เราสามารถแชร์และ สบื คน้ เนื้อหาไดง้ ่ายข้ึน รวมถึงเน้อื หาในโลกออนไลน์จะคงอยู่ตลอดไป โลกอนิ เทอรเ์ นต็ ท่ีเปิดใหเ้ ราโพสต์ แชร์ หรือโตต้ อบกบั ผูอ้ นื่ ไดอ้ ย่างงา่ ยดาย บางทอี าจทา� ใหเ้ ราไมท่ ันไดค้ ิดถงึ ผลกระทบของส่ิงที่เราพดู หรอื ทา� ลงไป เราควร ไตร่ตรองให้รอบคอบถึงผลกระทบจากการกระท�าใดๆ ท่ีจะเกิดข้ึนกับผู้อ่ืนและ 67

ตนเอง นอกจากนนั้ แม้เราจะไม่ไดเ้ ปน็ ต้นตอของเนอื้ หาที่เขา้ ข่ายการกลั่นแกล้ง ออนไลน์ แต่การสง่ เสริมเนือ้ หาดงั กลา่ ว เชน่ การพิมพค์ อมเมนต์ การแชร์ การ หวั เราะเยาะ หรอื การซบุ ซิบนนิ ทา ก็ถอื เปน็ การทา� ร้ายผอู้ นื่ เช่นกนั ตัวอยา่ งของการกล่ันแกลง้ ออนไลน์รวมถึง6 การโพสตว์ ดิ โี อทนี่ า่ อบั อายของคนอนื่ ในบรกิ ารฝากวดิ โี อ เชน่ ยทู บู หรอื เฟสบคุ๊ การส่งข้อความหรืออีเมลที่มีเนื้อหาคุกคามหรือน่ารังเกียจให้กับผู้อ่ืน อย่างตอ่ เน่อื ง การโพสต์เน้ือหาท่ีคุกคามหรือมุง่ ทา� ใหผ้ ู้อ่นื อับอายในโซเชยี ลมเี ดีย การสรา้ งบัญชีในโซเชยี ลมเี ดียสา� หรับล้อเลยี นคนอน่ื เป็นการเฉพาะ การถา่ ยวดิ โี อการทา� รา้ ยรา่ งกายผอู้ น่ื ผา่ นมอื ถอื แลว้ นา� ไปแชรต์ อ่ ใหค้ น ไดเ้ หน็ ซา�้ ๆ การโพสตห์ รอื สง่ ตอ่ ขอ้ มลู สว่ นบคุ คลของผอู้ นื่ โดยไมไ่ ดร้ บั อนญุ าต (โดย เฉพาะภาพที่มเี นื้อหาทางเพศของคนอน่ื ดงั ทเ่ี รยี กว่า sexting) การสง่ มลั แวร์ไปทา� ลายคอมพวิ เตอร์ของผอู้ ่นื หากต้องเผชญิ กับการกล่ันแกลง้ ออนไลน์ แนวทางในการรับมือมีดังน้ี ไมต่ อบโตห้ รอื คดิ แกแ้ คน้ เพราะไมเ่ พยี งแตท่ า� ใหผ้ กู้ ลน่ั แกลง้ ไดใ้ จ แตย่ งั ท�าใหเ้ ราไมต่ า่ งจากผทู้ กี่ ลนั่ แกล้งเรา 68

ใชเ้ ทคโนโลยใี หเ้ ปน็ ประโยชน์ บรกิ ารในอนิ เทอรเ์ นต็ ไมว่ า่ จะผา่ นเวบ็ ไซต์ หรือแอปพลเิ คชน่ั อนญุ าตให้เราบล็อกคนท่ีไม่ต้องการติดตอ่ ได้ ถ้าไม่อยากเห็น ขอ้ ความ รูปภาพ หรอื วดิ ีโอทท่ี า� ให้คณุ รูส้ ึกแย่ [วิธกี ารบลอ็ ก: สา� หรับอเี มลของ กเู กลิ เปดิ อเี มลของคนทคี่ ณุ ตอ้ งการบลอ็ ก > เลอื กลกู ศรชลี้ งเพอื่ เปดิ เมนู > เลอื ก บล็อก “ช่ืออีเมล” ส�าหรับเฟสบุ๊ค คลิกที่ลูกศรช้ีลงด้านขวาบนเพื่อเปิดเมนู > เลอื กการต้ังคา่ > เลือกเมนู การบลอ็ ก (blocking) ทางแถบด้านซา้ ยมอื > ใส่ รายช่อื ของคนทค่ี ุณต้องการบลอ็ กเข้าไป] ขอความช่วยเหลือ ถ้าคุณรู้สึกไม่สบายใจหรือสถานการณ์เลวร้ายลง เรอื่ ยๆ ใหข้ อความชว่ ยเหลอื จากคนทค่ี ณุ ไวใ้ จ การมใี ครสกั คนทคี่ อยรบั ฟงั ปญั หา และหาทางออกร่วมกนั จะช่วยบรรเทาความรสู้ ึกจากการถูกกลนั่ แกลง้ ได้ แต่ถ้า สถานการณ์เลวร้ายมากขึ้น คุณควรปรึกษามืออาชีพ หรือหากการกล่ันแกล้ง รุนแรงไปถงึ ขนั้ ท�าร้ายร่างกายหรอื การคกุ คามทางเพศ ใหแ้ จง้ ตา� รวจ เกบ็ หลกั ฐานไว้ การกลนั่ แกลง้ ในโลกออนไลนน์ นั้ ชว่ ยใหเ้ ราเกบ็ รวบรวม หลกั ฐานการกล่ันแกลง้ ไวไ้ ดง้ า่ ย เชน่ การเซฟหนา้ จอ เพอ่ื ใชใ้ นการสบื ค้นตัวตน ของผู้ทีร่ งั แก (กรณีที่ทา� โดยไม่เปดิ เผย) หรือเป็นหลกั ฐานในการดา� เนนิ คดี อย่าอยู่เฉยถ้าเห็นผู้อ่ืนโดนกลั่นแกล้ง ควรให้ก�าลังใจผู้ท่ีถูกรังแกและ รายงานเร่ืองท่ีพบเห็นให้ผทู้ ่เี กี่ยวขอ้ ง รายงานการกลั่นแกล้งออนไลน์ไปยังผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ต (Internet Service Provider หรอื ISP) หรอื ผใู้ หบ้ ริการมอื ถือ เขา้ ใจวา่ ตน้ เหตขุ องการกลน่ั แกลง้ ออนไลนเ์ กดิ จากรากของปญั หาสงั คม เช่น ความยากจน ครอบครัวแตกสลาย ดังน้ันการแก้ไขปัญหาการกล่ันแกล้ง ออนไลน์ระยะยาวจงึ อยูท่ ก่ี ารแกไ้ ขที่รากของปัญหาจริงๆ 69

ความเปน็ ส่วนตวั คณุ ไมม่ ีความเปน็ ส่วนตวั เหลอื แลว้ ล่ะ ท�าใจเถอะ สก็อต แมคนลี ล7ี ความเปน็ ส่วนตัว (privacy) หมายถงึ ความสามารถในการกา� หนดใหข้ อ้ มูล ของเราแสดงต่อกลุ่มคนท่ีต้องการให้เห็นหรือเข้าถึงได้ และไม่แสดงต่อกลุ่มคน ท่ีเราไม่ต้องการให้เห็นหรือเข้าถึง อินเทอร์เน็ตท�าให้ความเป็นส่วนตัวกลายเป็น ประเดน็ ส�าคญั แหง่ ยุคสมัย เพราะความกา้ วหนา้ ดา้ นเทคโนโลยีการสือ่ สาร ไมว่ ่า จะเปน็ ความสามารถในการประมวลผล ความจขุ องหนว่ ยเกบ็ ขอ้ มลู และแบนดว์ ดิ ธ์ ที่เพ่ิมมากขึ้น ล้วนเพ่ิมประสิทธิภาพของอินเทอร์เน็ตในการดักจับและเก็บ ร่องรอยกิจกรรมต่างๆ ในโลกออนไลน์ รวมถึงวิเคราะห์ข้อมูลจ�านวนมหาศาล ได้อย่างมีประสิทธิผล 70

ความเป็นส่วนตวั มหี น้าตาเปลย่ี นไปในยุคดิจิทลั ด้วยเหตุผลหลักดงั น้ี ข้อมูลมีความคงทนถาวรและการเก็บรักษามีราคาถูก: การเก็บข้อมูล ในโลกจรงิ มตี น้ ทนุ ทส่ี งู และไมไ่ ดม้ คี วามคงทนถาวรนกั ตวั อยา่ งเชน่ หากคณุ อยาก เก็บบันทกึ ภาพถา่ ยทรปิ ครอบครวั เมอ่ื ปลายปี คุณตอ้ งเสยี เงินอดั ภาพ หาอัลบ้ัม มาใส่ และสุดทา้ ยอลั บ้มั ภาพก็จะเก่าหรอื หาไมเ่ จอ แตใ่ นโลกดจิ ทิ ลั คณุ สามารถ สรา้ งอัลบ้ัมขนึ้ มาไดโ้ ดยแทบไม่มตี ้นทนุ และข้อมลู จะคงอยตู่ ลอดไป การเขา้ ถงึ และคน้ หาไดง้ ่าย: เทคโนโลยีจะช่วยใหเ้ ราคน้ หาขอ้ มูลได้ง่าย ข้ึน ขณะท่ีการค้นหาในโลกออฟไลน์ต้องใช้แรงงานมาก ตัวอย่างเช่น หากคุณ ตอ้ งการค้นหาข่าวในหนงั สอื พิมพ์เมื่อ 20 ปีทแ่ี ลว้ คณุ ต้องเดนิ ทางไปห้องสมดุ และค้นหาจากหนังสือพิมพ์เป็นพันเป็นหม่ืนฉบับ แต่ถ้าข้อมูลทุกอย่างอยู่ในรูป ดจิ ทิ ลั การคน้ หาและเข้าถงึ ก็จะท�าได้เพยี งปลายนิ้วสัมผสั การแพร่กระจายและการปรากฏเห็น: เน้ือหาออนไลน์น้ันแชร์ออกไป ในวงกวา้ งไดง้ ่ายขึ้น โดยเฉพาะโซเชยี ลมเี ดยี ท่ถี ูกออกแบบมาให้ “แพร่กระจาย” เน้ือหาได้สะดวกข้ึน เช่น แชรล์ งิ กห์ รอื ภาพได้ง่ายขึน้ ซึง่ เพม่ิ ความเปน็ ไปได้ที่คน จะเห็นเนือ้ หาออนไลน์มากข้นึ 71

อินเทอร์เน็ต (โดยเฉพาะสื่อเครือข่ายสังคม) ท�าให้เส้นแบ่งระหว่างชีวิต ส่วนตัวกับชีวิตสาธารณะพร่ามัวลง ผู้คนเริ่มเปิดเผยความคิดและชีวิตส่วนตัว ให้กับสังคมในวงกว้างมากข้ึนเรื่อยๆ วัฒนธรรมการแชร์กลายเป็นส่วนหน่ึงของ ชวี ิตเรา นอกจากนั้น กิจกรรมตา่ งๆ กย็ า้ ยเข้าสู่โลกอินเทอร์เน็ตมากข้ึน เราทา� ธรุ กรรมทางการเงนิ และจับจ่ายใช้สอยผ่านอนิ เทอรเ์ นต็ และทง้ิ รอ่ ยรอยเก่ยี วกับ ตนเองไว้ในโลกออนไลน์มากข้ึนเรื่อยๆ ทุกวันน้ี โซเชียลมีเดียหรือเคร่ืองมือ ค้นหาข้อมูลรู้เรื่องตัวเราดีกว่าคนรอบตัวเราเสียอีก (หรือกระทั่งตัวเราด้วยซ้�า!) เมอื่ บวกกบั พลงั ในการประมวลผลทเ่ี พมิ่ ขนึ้ กท็ า� ใหข้ อ้ มลู สว่ นตวั ของเราถกู นา� ไป ใช้ประโยชนไ์ ดม้ ากขนึ้ กรณีตัวอย่างที่น่าสนใจคือ เด็กสาวมัธยมจากรัฐมินนิโซตา ประเทศ สหรฐั อเมรกิ า ไปซอื้ ของทร่ี า้ นคา้ ปลกี ทารเ์ กต็ และรา้ นคา้ กท็ า� นายจากพฤตกิ รรม การจับจ่ายว่าเธอก�าลังตั้งครรภ์อยู่ (เช่น เลือกซ้ือโลชั่นไร้กลิ่นและอาหารเสริม มากมาย) จึงส่งคูปองส่วนลดราคาอุปกรณ์ส�าหรับเด็กไปให้ท่ีบ้าน เม่ือพ่อของ เด็กสาวเห็นจึงไปโวยกับทาร์เก็ต ว่าพยายามล่อล่วงให้ลูกสาวของเขาต้ังครรภ์ ก่อนวัยอันควร สุดท้ายเด็กสาวคนนั้นต้ังครรภ์จริงๆ เรียกได้ว่าทาร์เก็ตรู้ข่าวนี้ ก่อนพอ่ แมข่ องเธอเสยี อกี ! เมอ่ื ความเปน็ สว่ นตวั เปลยี่ นไปในโลกยคุ ใหม่ พลเมอื งดจิ ทิ ลั จงึ ตอ้ งทา� ความ เขา้ ใจกบั ประเดน็ น้ี และเรยี นรวู้ ธิ คี มุ้ ครองความเปน็ สว่ นตวั ของเรา หลกั การทวั่ ไป มีดงั น้ี 72

คิดยาวๆ ก่อนโพสต์: ทุกสิ่งที่เราโพสต์ในโลกออนไลน์จะท้ิงร่องรอย ดิจิทัลเอาไว้ ซึ่งส่ิงเหล่านี้อาจแพร่กระจายไปถึงคนนับหมื่นนับแสนได้ และถูก ค้นพบได้แม้เวลาจะผ่านไปนานแค่ไหนก็ตาม ดังน้ันถ้าเราไม่อยากให้คนเห็นส่ิง ทโี่ พสตใ์ นอนาคต เราก็อย่าโพสตม์ นั ในวนั น้ี อย่าแชร์ข้อมูลส่วนบุคคล: เรียนรู้ว่าข้อมูลอะไรท่ีควรเก็บเอาไว้ในพื้นที่ ส่วนตวั เช่น ทอี่ ยู่ เบอร์โทรศัพท์ วันเกดิ ก�าหนดสิทธิการเข้าดูข้อมูลอย่างจ�ากัด: เราควรก�าหนดสิทธิการเข้าถึง ขอ้ มลู แบบจา� กดั ไวก้ อ่ น และระมัดระวังการโพสต์แบบ “สาธารณะ” เพราะใครก็ สามารถดูเนื้อหาได้ แถมโพสต์ดังกล่าวใครๆ ก็เข้าถึงได้ผ่านเคร่ืองมือค้นหา ดังนั้นโพสตส์ าธารณะอาจไปถงึ บคุ คลทเี่ ราไมต่ ้องการใหเ้ หน็ ได้ อ่านนโยบายความเป็นส่วนตัวและเรียนรวู้ ธิ ีการตง้ั ค่า: บรกิ ารออนไลน์ แต่ละแห่งน้ันมีนโยบายและวิธีต้ังค่าความเป็นส่วนตัวแตกต่างกัน เราควรอ่าน นโยบายและเรยี นร้วู ธิ ตี ั้งคา่ ให้ละเอยี ดกอ่ นใช้งาน คา� นงึ อยู่เสมอว่าอินเทอรเ์ นต็ เป็นพืน้ ทส่ี าธารณะ (public) มากกวา่ เปน็ พน้ื ท่สี ่วนตัว (private): กระท่ังขอ้ มลู ท่ีเป็นสว่ นตัวก็สามารถถูกลอกเลยี น ทา� ซ�า้ ปรบั เปลยี่ น และส่งตอ่ ไปสูพ่ น้ื ทส่ี าธารณะได้ รวมถงึ เครอื่ งมือค้นหาอันก้าวหน้า ยังทา� ใหใ้ ครกต็ ามสามารถสืบค้นข้อมลู ดังกลา่ วได้ เคารพความเปน็ ส่วนตัวของผอู้ ่นื : การโพสต์ถึงคนอนื่ การแชรข์ ้อความ ของเขา หรือการแท็กช่ือในภาพ อาจกระทบกับความเป็นส่วนตัวของผู้อื่นได้ ดังน้ันหากไม่แน่ใจ ให้สอบถามผูอ้ น่ื ก่อนว่าพวกเขารสู้ กึ อยา่ งไร 73

ร่องรอยดจิ ทิ ลั ร่องรอยดิจิทัล (digital footprint) คือร่องรอยข้อมูลที่คุณท้ิงไว้ ขณะใช้อินเทอร์เน็ต เช่น เว็บไซต์ท่ีเยี่ยมชม อีเมลท่ีส่งหาผู้อ่ืน และ ขอ้ มลู ทส่ี ง่ ใหก้ บั บรกิ ารออนไลนท์ เี่ ราใช้ เราสามารถแบง่ รอ่ งรอยดจิ ทิ ลั ออกเปน็ 2 ประเภท คอื ร่องรอยดิจิทัลแบบแพสซีฟ (passive digital footprint) หมายถงึ รอ่ งรอยทค่ี ณุ ทงิ้ ไวโ้ ดยไมต่ ง้ั ใจ ตวั อยา่ งเชน่ เมอื่ คณุ เยยี่ มชม เวบ็ ไซต์ เวบ็ เซริ ฟ์ เวอรจ์ ะลอ็ กไอพี (IP address) ของคณุ ซง่ึ สามารถ ระบุผู้ให้บริการอินเทอร์เน็ตและที่อยู่ของคุณ หรือประวัติการค้นหา ของคณุ ทบ่ี รกิ ารเสริ ช์ เอน็ จน้ิ เกบ็ เอาไว้ ร่องรอยแบบแอ็กทีฟ (active digital footprint) หมายถึง รอ่ งรอยทคี่ ณุ ทงิ้ ไวโ้ ดยตงั้ ใจ ตวั อยา่ งเชน่ การสง่ อเี มลหาผอู้ นื่ จะสรา้ ง ร่องรอยดิจิทัลแบบต้ังใจขึ้นมา เน่ืองจากคาดเดาได้ว่าข้อมูลในอีเมล จะถูกเหน็ และบันทกึ ไว้ได้

ร่องรอยดิจิทัลจะเพิ่มมากขึ้นตามการใช้บริการออนไลน์ ย่ิงคุณ เขียนบล็อก โพสต์สถานะลงเฟสบุ๊ค แชร์ภาพลงอินสตาแกรมมาก เทา่ ไร คณุ กย็ ง่ิ ทงิ้ รอ่ งรอยมากขนึ้ เทา่ นนั้ กระทง่ั การกดไลกห์ รอื ถกู ใจ ในเฟสบคุ๊ กเ็ ปน็ การเพมิ่ รอ่ งรอยดจิ ทิ ลั เชน่ กนั เนอื่ งจากขอ้ มลู ดงั กลา่ ว จะถกู เกบ็ ไว้ในเซริ ฟ์ เวอร์ของเฟสบ๊คุ เราต้องตระหนักถึงร่องรอยดิจิทัลและคิดเสมอว่าก�าลังทิ้งอะไร ไวใ้ นโลกออนไลนซ์ งึ่ อาจสง่ ผลกระทบไปยงั อนาคต ตวั อยา่ งเชน่ หาก คณุ มแี ฟนและแฟนคณุ ขอใหส้ ง่ ภาพวาบหววิ ไปใหท้ างไลนห์ รอื เฟสบคุ๊ คณุ ควรจะส่งหรอื ไม่ เพราะแมห้ ลงั จากเลิกรากันและลบข้อมูลทงิ้ ไป แฟนคุณก็อาจจะบันทึกภาพเหล่านั้นแล้วน�าไปเผยแพร่ท่ีอื่นต่อจน ท�าลายชอื่ เสียงของคุณในอนาคตได8้

การปกปอ้ งตนเองจากเทคโนโลยีสอดแนม การสอดสอ่ งชวี ติ คนอน่ื เคยเปน็ งานทย่ี ากเขญ็ และตอ้ งใชค้ วามพยายามอยา่ ง มาก (ลองนึกถงึ เหลา่ สายสืบในภาพยนตรโ์ บราณที่ต้องแฝงตวั เข้าไปขโมยข้อมลู จากแฟ้มเอกสาร) แตท่ ุกวนั นี้ กจิ กรรมออนไลนต์ า่ งๆ ไมว่ ่าจะเปน็ การท่องเว็บ ดวู ดิ โี อ สง่ อเี มล แสดงความเหน็ หรอื แชรภ์ าพของเพอ่ื น ลว้ นตกอยใู่ นความเสย่ี ง ท่จี ะถกู สอดสอ่ ง เราต้องเข้าใจก่อนว่า ข้อมูลที่ถูกส่งผ่านอินเทอร์เน็ตนั้นต้องผ่านเคร่ือง คอมพิวเตอร์หลายเคร่ืองกว่าจะเดินทางไปถึงปลายทาง และใครก็ตามท่ีเข้าถึง คอมพิวเตอรด์ ังกลา่ วกจ็ ะมองเหน็ ข้อมลู ของเราได้ เช่น ผูใ้ ห้บริการอนิ เทอรเ์ นต็ (ไอเอสพ)ี ดงั นั้น หากไอเอสพีไม่รกั ษาความเป็นสว่ นตัวของผู้ใช้ ก็อาจนา� ข้อมูล ดงั กลา่ วไปใชว้ เิ คราะหเ์ พื่อหาประโยชน์ทางธุรกจิ ได้ สถานการณ์เช่นน้ีท�าให้เรากังวลที่จะใช้อินเทอร์เน็ตอย่างเต็มประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในการทา� กจิ กรรมทอี่ าจสมุ่ เสยี่ ง เชน่ ถา้ เราอยากออกมาปา่ วประกาศ ถึงการทุจริตคอร์รัปชั่นของนักการเมือง ถ้าเราเป็นเกย์อยู่ในประเทศท่ีลงโทษ เพศสภาพทางเลือก หรือถ้าเราเป็นนักเคล่ือนไหวทางการเมืองหรือนักต่อสู้เพื่อ การเปลยี่ นแปลงทางสงั คมภายใตข้ อ้ จา� กดั ตา่ งๆ ละ่ เราจะใชอ้ นิ เทอรเ์ นต็ อยา่ งไร ใหป้ ลอดภัย คา� ตอบคือการเข้ารหัสข้อมลู 76

การเข้ารหัสคือการท�าให้ข้อมูลอยู่ในรูปแบบท่ีไม่สามารถอ่านได้แม้จะเข้า ถึงได้ ยกเวน้ คนท่ีถูกระบุว่าเปน็ ผูร้ บั ปลายทาง ทกุ วันน้ีเวบ็ ไซตห์ ลายแหง่ รองรับ การเขา้ รหสั โดยเฉพาะบรกิ ารทต่ี อ้ งการความปลอดภยั สงู อยา่ งธนาคารออนไลน์ แต่บริการส่วนมากยังไม่รองรับการเข้ารหัส หรืออาจรองรับแต่ไม่ได้ตั้งเป็นค่า พนื้ ฐาน ถงึ กระนน้ั เรากส็ ามารถเลอื กใชบ้ รกิ ารเสรมิ ทช่ี ว่ ยเขา้ รหสั ขอ้ มลู ของเราได้ วธิ ีการง่ายๆ มีดังนี้ เขา้ สเู่ วบ็ ทรี่ องรบั การเขา้ รหสั แบบ HTTPS ซงึ่ จะชว่ ยปกปดิ ไมใ่ หไ้ อเอสพี เข้าถึงขอ้ มูล ทว่าไอเอสพีก็ยังคงร้วู ่าเรากา� ลงั เช่อื มตอ่ กับคอมพิวเตอรเ์ ครอ่ื งไหน อย่ดู ี ใชบ้ ริการเขา้ รหัสขอ้ มูลแบบ VPN และ Tor 77

รู้จัก VPN และ Tor VPN (Virtual Private Network) วพี เี อน็ หรอื เครอื ขา่ ยสว่ นตวั เสมอื น คอื การเชอ่ื มตอ่ อนิ เทอรเ์ นต็ กับเซิร์ฟเวอร์ของผู้ให้บริการท่ีน่าเช่ือถือ โดยเฉพาะในประเทศท่ีมี กฎหมายคุ้มครองความเป็นส่วนตัวท่ีดี และรองรับการเชื่อมต่อแบบ เข้ารหัส เม่ือเคร่ืองของเราต้องการใช้งานอินเทอร์เน็ต แทนท่ีจะส่ง ขอ้ มลู ไปยงั เซริ ฟ์ เวอรป์ ลายทางโดยตรง ซอฟตแ์ วรว์ พี เี อน็ จะสง่ ขอ้ มลู ไปยังเซิร์ฟเวอร์วีพีเอ็น เพ่ือให้เซิร์ฟเวอร์ส่งต่อให้อีกทอดหนึ่ง และ สร้างการเช่ือมต่อท่ีเหมือนกับเป็นเครือข่ายส่วนตัว กระบวนการ ดังกลา่ วทา� ให้ไอเอสพีทีเ่ ราเช่อื มต่ออยูไ่ ม่ร้ขู อ้ มลู ใดๆ นอกจากว่าเรา รบั สง่ ข้อมูลท่เี ขา้ รหัสไปยงั เครือ่ งคอมพิวเตอร์อีกเครอ่ื งหน่ึง อย่างไรก็ดี ผู้ให้บริการวีพีเอ็นก็จะเห็นข้อมูลส่วนตัวของเรา เช่นกัน และสามารถน�าข้อมูลส่วนตัวไปใช้งานได้ไม่ต่างจากไอเอสพี อืน่ ๆ ดังนัน้ จึงควรเลือกผูใ้ ห้บริการวีพเี อน็ ด้วยความระมดั ระวัง

Tor (The Onion Router) บริการทอร์ (ย่อมาจาก The Onion Router หรือเราเตอร์ หวั หอม ซง่ึ เปน็ การเปรยี บเปรยถงึ การเขา้ รหสั หลายชนั้ เหมอื นหวั หอม) เป็นบริการที่สร้างโดยมูลนิธิพรมแดนอิเล็กทรอนิกส์ ซึ่งอาศัยเครื่อง คอมพิวเตอร์ของอาสาสมัครจ�านวนมากทั่วโลกเพ่ือส่งต่อข้อมูลกัน ไปมาหลายๆ ครั้ง กระบวนการน้ีทา� ใหไ้ อเอสพีที่เราเช่อื มต่ออยู่ไม่รู้ ว่าเราเข้าชมเวบ็ ใดบา้ ง และตัวเวบ็ เองก็ไม่สามารถคน้ หาไดว้ ่าผู้ท่ีเขา้ ชมเว็บนั้นเป็นใครและมาจากแหลง่ ไหน วธิ กี ารใชท้ อรท์ งี่ า่ ยและคนสว่ นมากเลอื กใชค้ อื ใชผ้ า่ นบราวเซอร์ ของทอร์ ซึ่งเป็นเวอร์ชั่นหน่ึงของไฟร์ฟ็อกซ์นั่นเอง โดยสามารถ ดาวน์โหลดได้ที่ https://www.torproject.org จากน้ันก็ติดต้ังลงใน คอมพิวเตอร์ และใช้เหมือนบราวเซอร์ทั่วไปได้เลย การใช้งานจริง นั้นไม่ต่างจากการใช้ไฟร์ฟ็อกซ์เวอร์ช่ันปกติ เพียงแต่อาจจะช้ากว่า นิดหน่อยเน่ืองจากข้อมูลต้องเดินทางผ่านเราเตอร์และถูกเข้ารหัส หลายชนั้ 9

ความเป็นสว่ นตวั กับโซเชยี ลมีเดีย โซเชียลมีเดียถูกออกแบบมาเพื่อให้เราแชร์ตัวตนของเราลงในโลกออนไลน์ และได้ทลายเส้นแบ่งระหว่างชีวิตส่วนตัวกับชีวิตสาธารณะ ทุกวันนี้เราเปิดเผย ขอ้ มลู ตวั เราลงในโซเชยี ลมเี ดยี มากกวา่ ทเ่ี ราจะจดจา� ได้ เชน่ เฟสบคุ๊ ทคี่ อยเตอื นวา่ ในวันนี้เม่ือปที แี่ ล้วเรากา� ลงั ทา� อะไรอยู่ ทัง้ ที่เราเองกล็ ืมไปแล้ว บ่อยครงั้ เราอาจ ตอ้ งการแบง่ ปนั เรอื่ งราวบางอยา่ งกบั เพอื่ นฝงู ในวงจา� กดั แตค่ นไมร่ จู้ กั หรอื เพอื่ น ของเพอื่ นกลบั เขา้ ถึงเร่อื งราวทีอ่ าจมคี วามเปน็ ส่วนตวั สูงนีไ้ ดด้ ้วย ผู้ให้บริการส่วนมากจะอนุญาตให้เปลี่ยนค่าความเป็นส่วนตัวได้ ดังนั้นเรา ควรอ่านนโยบายความเป็นส่วนตัวและปรับการตัง้ ค่าเพอื่ รกั ษาความเป็นส่วนตัว ให้มากท่ีสุด รวมถึงหมั่นตรวจเช็คนโยบายความเป็นส่วนตัวของบริการที่ใช้ เนื่องจากโซเชียลมีเดียมักมีการปรับเปลี่ยนนโยบายและรูปแบบการต้ังค่า ความเปน็ สว่ นตวั ตลอดเวลา ซง่ึ ทา� ใหค้ า� แนะนา� เรอ่ื งวธิ กี ารตงั้ คา่ ความเปน็ สว่ นตวั ต้องปรับเปล่ียนตลอดเวลาเชน่ กนั ในที่น้ีเราจะมาลองดูวิธีการต้ังค่าความเป็นส่วนตัวของบริการยอดฮิตอย่าง เฟสบคุ๊ และกเู กลิ เพ่ือใหเ้ ห็นแนวทางทีอ่ าจนา� ไปประยุกตใ์ ชก้ บั บริการอนื่ ๆ ได้ การต้งั ค่าความเป็นสว่ นตวั ในเฟสบุ๊ค เฟสบุ๊คกลายเป็นสื่อเครือข่ายสังคมท่ีได้รับความนิยมมากที่สุดในโลก และ เราก็มีแนวโน้มท่ีจะแชร์เรื่องราว ความเห็น รวมถึงข้อมูลส่วนตัวมากมายในนั้น โมเดลในการหารายได้ของเฟสบุค๊ คอื การติดตามกิจกรรมออนไลนข์ องเราทงั้ ใน และนอกเฟสบคุ๊ เพอ่ื นา� ขอ้ มลู เหล่าน้นั ไปใชเ้ ลือกโฆษณาตามความสนใจของเรา 80

แม้วิธีท่ีดีท่ีสุดท่ีจะสร้างความเป็นส่วนตัวจากเฟสบุ๊คคือ เลิกใช้มันซะ! แต่ เราก็รู้วา่ มันเป็นไปไมไ่ ด้ เพราะเฟสบุ๊คมปี ระโยชนม์ ากมาย เชน่ ใช้แชรห์ ว้ งเวลา ดๆี กบั ครอบครวั ใชพ้ ดู คยุ กบั เพอื่ นทไี่ ปเรยี นตอ่ หรอื ทา� งานอกี ซกี โลก ใชต้ ดิ ตาม ขา่ วสารบ้านเมอื ง จะเรยี กวา่ เฟสบคุ๊ กลายเป็นส่วนหน่ึงของชีวิตเราไปแลว้ ก็ได้ แลว้ เราจะใชเ้ ฟสบคุ๊ โดยทย่ี งั รกั ษาความเปน็ สว่ นตวั ไวใ้ หไ้ ดม้ ากทส่ี ดุ อยา่ งไร? การเรียนรวู้ ธิ ตี ง้ั ค่างา่ ยๆ จะช่วยเพมิ่ ความเปน็ ส่วนได้ดังน1้ี 0 การก�าหนดว่าใครเหน็ โพสตเ์ ราได้บา้ ง การจา� กัดวงคนท่มี ีสิทธิเห็นโพสตข์ องเราในเฟสบุ๊คนั้นทา� ได้ง่ายนิดเดียว เรมิ่ จากใหม้ องหาไอคอนลกู ศรด้านขวาบน แล้วเลอื กที่ “การต้งั ค่า” จากนั้น ตรงแถบด้านซา้ ยมือ ใหเ้ ลือก “ความเปน็ สว่ นตวั ” 81

ภายใต้หัวข้อ “ใครบ้างท่ีสามารถเห็นโพสต์ในคราวต่อๆ ไปของคุณได้” ให้กดท่ี “แก้ไข” แล้วคุณจะเลือกได้ว่าอยากให้ใครเห็นโพสต์ของคุณบ้าง โดย “สาธารณะ” คอื ใครกเ็ หน็ ได้ “เพ่อื น” คือเฉพาะคนทีเ่ ปน็ เพื่อนในเฟสบุ๊คเท่านน้ั “เพื่อนทุกคนยกเว้น” คอื เพอ่ื นบนเฟสบคุ๊ ยกเว้นคนท่คี ณุ กรอกชื่อลงไป “เพื่อน ทเี่ จาะจง” คอื เฉพาะเพอ่ื นที่ระบุชอื่ ลงไป “เฉพาะฉนั ” คือเฉพาะตัวเรา นอกจาก นัน้ คุณยงั สามารถกา� หนดการเห็นโพสตต์ ามพ้ืนท่ีและกลมุ่ ต่างๆ ได้ด้วย 82

ส่ิงทเ่ี ราควรรูค้ อื การต้ังคา่ ใน “ใครบา้ งทีส่ ามารถเหน็ โพสต์ในคราวต่อๆ ไป ของคุณได้” จะมีผลส�าหรับการโพสต์ในอนาคต หากเราไม่อยากให้ใครก็ไม่รู้ ไปส่องเร่ืองราวที่เราโพสต์ไว้ในอดีต ให้ไปที่หัวข้อ “การจ�ากัดผู้ชมส�าหรับโพสต์ กอ่ นหนา้ บนไทมไ์ ลนข์ องคณุ ” และเลอื ก “จา� กดั โพสตใ์ นอดตี ” แคน่ ค้ี นทไี่ มใ่ ชเ่ พอ่ื น ก็ไม่มีสทิ ธเิ ขา้ ไปดโู พสต์ย้อนหลังของเราได้ 83

คณุ ยงั กา� หนดคนทส่ี ามารถคน้ หาตวั คณุ ไดด้ ว้ ย ภายใตห้ วั ขอ้ “ใครทสี่ ามารถ ค้นหาคณุ โดยใช้ทอี่ ยู่อีเมลทคี่ ุณระบไุ ดบ้ า้ ง” และ “ใครทสี่ ามารถค้นหาคุณโดยใช้ หมายเลขโทรศพั ท์ทีค่ ณุ ระบไุ ว้” อนั ที่จริง คุณไม่ควรใหข้ อ้ มูลน้ีกับเฟสบุ๊คอยแู่ ล้ว หากค�านึงถึงความเป็นส่วนตัว แต่ถ้าจะให้ข้อมูลดังกล่าว คุณก็ควรก�าหนดวง ใหแ้ คบท่สี ดุ เทา่ ทเี่ ฟสบ๊คุ จะอนุญาต 84

แลว้ ถา้ ไมอ่ ยากใหเ้ พอื่ นหรอื คนรจู้ กั มาแทก็ ภาพหรอื เรอื่ งราวของคณุ แลว้ ไป ปรากฏบนไทม์ไลนข์ องเราโดยอัตโนมตั ิ ให้ไปที่ “ไทม์ไลนแ์ ละการแทก็ ” ตรงแถบ ด้านซา้ ยมือ ภายใตห้ ัวข้อ “ตรวจสอบโพสตท์ ีเ่ พอ่ื นรว่ มงานแทก็ คุณก่อนทโี่ พสต์ จะปรากฏบนไทมไ์ ลนข์ องคณุ หรอื ไม”่ ใหเ้ ลอื ก “เปดิ ใชง้ าน” แคน่ ภ้ี าพหรอื เรอ่ื งราว ท่ีถูกแท็กมาก็จะต้องได้รับอนุญาตจากเราก่อนที่จะไปปรากฏบนไทม์ไลน์ (แต่ โพสต์ที่เพื่อนแท็กเรามาก็ยังไปปรากฏที่อื่นได้อยู่ดี) นอกจากนั้นเรายังสามารถ เลอื กหวั ขอ้ “ใครทสี่ ามารถเหน็ โพสตท์ ค่ี ณุ ถกู แทก็ ในไทมไ์ ลนข์ องคณุ ไดบ้ า้ ง” และ เลือกจา� กัดคนท่เี หน็ ได้ตามตอ้ งการ 85

ความเป็นสว่ นตวั กับโฆษณาบนเฟสบคุ๊ เฟสบุ๊ครู้พฤติกรรมออนไลน์ของเราแทบทุกอย่าง บางคร้ังเราอาจเบื่อที่จะ ต้องเห็นโฆษณาซ�้าๆ แม้จะไม่สามารถห้ามเฟสบุ๊คไม่ให้มาติดตามพฤติกรรม ออนไลน์ของเราได้ แต่เราสามารถจา� กัดการใช้ขอ้ มลู เหล่านนั้ โดยเฟสบุ๊คได้ เร่ิมแรกให้เลอื กที่ “โฆษณา” ตรงแถบซา้ ยมือของหนา้ การตงั้ คา่ จากน้นั ให้ เลอื กหัวข้อ “การตัง้ ค่าโฆษณา” เราจะสามารถเลอื ก “ปิด” ตรง “โฆษณาตามการ ใช้งานเว็บไซต์และแอพของคุณ” ได้ ถ้าคุณไม่ต้องการเห็นโฆษณาท่ีมาจากการ ใชง้ านบนเวบ็ ไซตแ์ ละแอปของเราบนเฟสบคุ๊ (แตต่ อ้ งเขา้ ใจวา่ แมจ้ ะไมเ่ หน็ โฆษณา ซ้�าๆ ที่เฟสบคุ๊ เลอื กจากความสนใจของเรา แตก่ ย็ งั ตอ้ งดโู ฆษณาอ่นื ๆ อยดู่ ี) นอกจากนนั้ คณุ สามารถเลอื ก “ไม”่ ตรงหวั ขอ้ “โฆษณาบนแอพและเวบ็ ไซต์ ภายนอกบรษิ ัทต่างๆ ของ Facebook” เพอื่ ปอ้ งกนั ไม่ให้แอปและเวบ็ ไซตอ์ นื่ ๆ ใชข้ ้อมลู จากเฟสบุค๊ มากา� หนดโฆษณาตามความสนใจของเรา 86

แล้วถ้าเราอยากรู้ว่าเฟสบุ๊คก�าหนดความสนใจของเราอย่างไร ลองเลือกท่ี “ความสนใจของคณุ ” ท่ีอย่ใู นหน้า “การกา� หนดลกั ษณะโฆษณาของคุณ” จากน้ัน ระบบจะแสดงเว็บและกิจกรรมท่ีเฟสบุ๊คคิดว่าเราสนใจ ซึ่งเราสามารถ “ลบ” ความสนใจท่เี ราคิดวา่ ไม่ใช่ตัวเราออกไปได้ 87

Google กับความเป็นส่วนตัว เราอาจคนุ้ เคยกบั กเู กลิ ในฐานะเครอ่ื งมอื คน้ หาหรอื เสริ ช์ เอน็ จนิ้ ทไี่ ดร้ บั ความ นยิ มมากทสี่ ดุ ในโลก แตท่ จี่ รงิ แลว้ กเู กลิ ยงั เปน็ เจา้ ของบรกิ ารออนไลนส์ า� คญั หลาย อย่างทเี่ ราคุ้นเคย เชน่ จเี มล, ยูทบู , โครม, กเู กลิ แมปส,์ กูเกิลเพลย์ และบรกิ าร อื่นๆ อีกมากมาย แน่นอนว่ากูเกิลเก็บข้อมูลพฤติกรรมออนไลน์ของเราและใช้ ขอ้ มูลดงั กลา่ วเพอื่ หารายได้จากโฆษณา แต่เราสามารถเขา้ ไปดไู ด้ว่ากเู กลิ รูอ้ ะไร เก่ียวกบั ตัวเรา รวมถงึ ควบคุมการใชข้ อ้ มลู ของเราได้ ดงั น1ี้ 1 การลบประวตั ิข้อมลู และหยุดการตดิ ตาม แม้กูเกลิ จะบนั ทกึ การค้นหาของเราไวท้ ้งั หมด แตเ่ ราสามารถลบประวัตกิ าร ใช้งานของเราได้ เช่น ถ้าเราไปค้นอะไรที่ดูตลกหรือน่าอับอายแล้วไม่อยากให้ ขอ้ มลู เหลา่ นน้ั ถกู เกบ็ ไว้ ใหเ้ ขา้ ไปทห่ี นา้ บญั ชกี เู กลิ ของคณุ (https://myaccount. google.com) จากนัน้ ใหเ้ ลือกท่ี “ไปยงั กจิ กรรมของฉนั ” 88

ในหนา้ นี้เราจะเหน็ ว่ากเู กิลเก็บข้อมูลกิจกรรมออนไลนอ์ ะไรไวบ้ ้าง เช่น เรา เขา้ ดวู ดิ โี ออะไรบ้าง เราใช้ค�าคน้ ว่าอะไร ใหเ้ ราเลอื ก “ลบกจิ กรรมโดย” (Delete activity by) ซ่ึงจะเลือกลบเฉพาะช่วงเวลาท่ีต้องการหรือลบทั้งหมดเลยก็ได้ รวมทง้ั สามารถเลือกเฉพาะบริการที่ตอ้ งการลบขอ้ มลู เช่น บริการเสียง บรกิ าร Chrome หรอื ลบในทุกบริการก็ได้ 89

นอกจากบริการค�าค้นที่ถูกบันทึกเอาไว้ ยังมีข้อมูลส�าคัญอ่ืนๆ เช่น ข้อมูล ค�าค้นด้วยเสียง (มีการบันทึกเสียงเอาไว้) หรือข้อมูลการเดินทางของเราผ่าน บริการกูเกิลแมปส์ โดยเราสามารถลบบันทึกข้อมูลเหล่าน้ีได้เช่นเดียวกับบันทึก ค�าค้นข้างต้น นอกจากนนั้ หากคณุ ตอ้ งการใหก้ เู กลิ หยดุ ตดิ ตามขอ้ มลู การคน้ หา ใหเ้ ขา้ ไป ท่ี “ควบคมุ กจิ กรรม” (Activity controls) และเลอื กปดิ บริการและกจิ กรรมทคี่ ณุ ไม่ต้องการให้เก็บข้อมูล อาทิ กิจกรรมบนเว็บและแอป ประวัติต�าแหน่ง ข้อมูล อุปกรณ์ กิจกรรมเสียงพูดและเสียง ประวัติการค้นหาบนยูทูบ และประวัติการ ดยู ูทูบ 90

การควบคุมข้อมูลโฆษณา กูเกลิ สรา้ งรายได้จากโฆษณา ซ่งึ เป็นเหตุผลที่เราสามารถใชบ้ รกิ ารทั้งหลาย ในเครือกูเกิลได้ฟรี ดังน้ันเมื่อเราใช้เสิร์ชเอ็นจ้ิน เราจะเห็นโฆษณาท่ีคล้ายค�า ค้นหา หรือเม่ือเราท่องเว็บ อ่านอีเมล ดูยูทูบ เราจะเห็นโฆษณาท่ีกูเกิลคาดว่า ตรงกบั ความสนใจของเรา ข้อมูลการใช้อินเทอร์เน็ตของเราจะถูกเก็บรวบรวมและสร้างเป็นฐานข้อมูล “หัวข้อที่คุณชอบ” เพื่อใช้ในการเลือกโฆษณาตามความสนใจของเรา โฆษณา ดงั กลา่ วไมไ่ ดป้ รากฏบนบรกิ ารของกเู กลิ เทา่ นนั้ แตย่ งั รวมถงึ เวบ็ ไซตแ์ ละแอปอกี นับล้านรายการทเี่ ปน็ พารต์ เนอร์กับกเู กลิ ดว้ ย แม้กูเกิลจะมีนโยบายไม่เปิดเผยข้อมูลส่วนบุคคลของเราให้กับผู้เผยแพร่ โฆษณา แตบ่ างคร้งั เรากอ็ าจไมต่ อ้ งการเหน็ โฆษณาบางอยา่ งแมจ้ ะตรงกบั ความ สนใจของเราก็ตาม ตวั อยา่ งเชน่ ถ้าคณุ เปน็ มะเร็งแลว้ ใชค้ า� คน้ หาขอ้ มลู กค็ งไม่ อยากเหน็ โฆษณาทค่ี อยยา้� เตอื นวา่ เราเปน็ โรครา้ ยตลอดเวลา หรอื ถา้ คณุ ไปคน้ คา� เก่ียวกับเพศเพ่ือหาข้อมูลท�าการบ้านวิชาสุขศึกษา คุณก็คงไม่อยากเห็นโฆษณา ยาคมุ กา� เนดิ หรอื ไวอากร้าแน่ๆ 91

เราสามารถเข้าไปดูได้ว่ากูเกิลคิดว่าเราสนใจเรื่องอะไรได้ท่ีหน้าบัญชีหลัก ของกูเกิล โดยเลือกหัวข้อ “การต้ังค่าโฆษณา” จากนั้นเลือก “จัดการเคร่ืองมือ ตง้ั คา่ โฆษณา” เมอ่ื เขา้ มาในหนา้ การจดั การเครอื่ งมอื ตง้ั คา่ โฆษณา ใหค้ ลกิ ตรง “หวั ขอ้ ทคี่ ณุ ชอบ” เพอ่ื ดวู า่ กเู กลิ คดิ วา่ เราสนใจเรอ่ื งอะไรบา้ ง ซง่ึ เราสามารถนา� หวั ขอ้ เหลา่ นน้ั ออกหรือใสห่ วั ข้อท่เี ราชอบอันอืน่ เข้าไปแทน 92

นอกจากนน้ั เรายงั สามารถเลอื กปดิ “การปรบั เปลยี่ นโฆษณาในแบบของคณุ ” ได้ เท่าน้ีเราก็ไม่ต้องเห็นโฆษณาบางหัวข้อท่ีกูเกิลเลือกจากพฤติกรรมออนไลน์ ของเรา (แตเ่ ราจะยงั เหน็ โฆษณาในจา� นวนเทา่ เดมิ อยู่ เพยี งแตไ่ มใ่ ชโ่ ฆษณาทปี่ รบั ตามความสนใจของเรา) 93

การจัดการชื่อเสยี งออนไลน์ อินเทอร์เน็ตท�าให้ประเด็นความเป็นส่วนตัวซับซ้อนมากขึ้น ในโลกท่ี วฒั นธรรมการแชรเ์ ปน็ สว่ นหนง่ึ ของชวี ติ เรา เราตอ้ งตระหนกั วา่ ทกุ ครง้ั ทแี่ ชรข์ อ้ มลู แสดงความเห็น โพสต์วดิ ีโอ หรอื ส่งรูปภาพตวั เองให้เพ่อื นหรอื คนรู้จัก เรากา� ลัง เปดิ เผยสงิ่ ตา่ งๆ เหลา่ นใ้ี หโ้ ลกไดร้ บั รู้ และสง่ิ เหลา่ นจ้ี ะกระทบกบั ชอ่ื เสยี งของเรา ท้ังในปจั จุบนั และอนาคต เราตอ้ งถามตวั เองวา่ ใครสามารถเขา้ ถงึ ขอ้ มลู ของเราไดบ้ า้ ง และเรา (รวมถงึ คนที่เราแชร์ข้อมูลของเขา) รู้สึกอย่างไรท่ีคนเหล่านั้นจะเห็นข้อมูล ข้อมูล บางอย่างอาจเป็นข้อมูลธรรมดาท่ีเราอาจคิดไม่ถึงว่าจะส่งผลร้ายกับตนเอง หรือคนรอบตัวในอนาคต ตัวอย่างเช่น การแชร์ท่ีอยู่ในโซเชียลมีเดียอาจท�าให้ คนแปลกหน้ารู้จักบ้านของเรา หรือเราอาจเขียนบางข้อความด้วยอารมณ์ช่ัววูบ แตก่ ระทบกบั ชอ่ื เสยี งในภายภาคหนา้ เชน่ ผทู้ คี่ ดั เลอื กคนเขา้ เรยี นตอ่ หรอื ทา� งาน อาจใช้ร่องรอยดิจิทัลในโลกออนไลน์ในอดีตมาตัดสินคุณโดยไม่เข้าใจบริบท ดงั นัน้ เราจงึ ควรถามตวั เองเสมอว่า สงิ่ ทโี่ พสต์จะมีผลกับเราใน 1 เดอื นขา้ งหน้า 1 ปขี า้ งหน้า หรือ 10 ปีขา้ งหน้าหรือไม่ สุดท้าย การจัดการช่ือเสียงออนไลน์ยังต้องค�านึงถึงชื่อเสียงของผู้อ่ืนด้วย การที่เพ่ือนของเราแชร์ข้อมูลให้เรารู้ ไม่ได้แปลว่าเขาอยากให้เราแชร์ข้อมูลของ เขาออกไปในวงกวา้ ง 94

โซเชยี ลมเี ดยี อาจท�าให้คณุ ได้งานหรือตกงาน! ผลส�ารวจของเว็บไซต์แคเรียร์บิลเดอร์ (Careerbuilder) ในปี 2016 พบว่านายจ้างกว่า 60 เปอร์เซ็นต์ในอเมริกา เข้าไปส่องดู โซเชยี ลมเี ดยี ของผสู้ มคั ร ซง่ึ เปน็ ตวั เลขทเ่ี พม่ิ จาก 52 เปอรเ์ ซน็ ตเ์ มอื่ ปี กอ่ นหนา้ เหตผุ ลทน่ี ายจา้ งเขา้ ไปดเู พราะคดิ วา่ เครอื่ งมอื อยา่ งเฟสบคุ๊ และทวติ เตอรช์ ว่ ยใหน้ ายจา้ งรจู้ กั ผสู้ มคั รดขี น้ึ นอกเหนอื จากขอ้ มลู ทไ่ี ด้ จากประวัตยิ อ่ และจดหมายแนะนา� ตวั ดังน้นั แนวโน้มทนี่ ายจ้างจะใช้ โซเชียลมีเดยี ประกอบการพิจารณาคดั เลอื กผูส้ มัครจะเพิ่มข้นึ เรื่อยๆ เกอื บครงึ่ หนง่ึ ของนายจา้ ง (49 เปอรเ์ ซน็ ต)์ รายงานวา่ พบขอ้ มลู ในโซเชยี ลมเี ดยี ของผสู้ มคั รทท่ี า� ใหต้ ดั สนิ ใจไมจ่ า้ งงาน เนอื้ หาทที่ า� ให้ นายจา้ งปฏเิ สธจา้ งงานมากทีส่ ดุ คือ ภาพ วิดโี อ หรือข้อมูลทีไ่ ม่เหมาะสม (46 เปอร์เซน็ ต์) ขอ้ มลู เกย่ี วกบั พฤตกิ รรมการดม่ื หรอื การใชย้ า (43 เปอรเ์ ซน็ ต)์ การแสดงความเห็นท่ีเลือกปฏิบัติทางเช้ือชาติ ศาสนา เพศ และอ่นื ๆ (33 เปอรเ์ ซน็ ต์) พูดถึงบริษัทและเพื่อนร่วมงานก่อนหน้าในทางเสียหาย (31 เปอรเ์ ซ็นต์) ทักษะการสื่อสารทีย่ า่� แย่ (29 เปอรเ์ ซ็นต)์

ในทางกลบั กนั หนง่ึ ในสามของนายจา้ งทเี่ ขา้ ไปดขู อ้ มลู ผสู้ มคั รใน โซเชียลมเี ดีย (32 เปอร์เซน็ ต์) พบขอ้ มลู ที่ทา� ใหต้ ัดสินใจจา้ งงาน คอื ขอ้ มลู ท่ีชีใ้ ห้เห็นว่าผู้สมคั รมคี ณุ สมบตั ิเหมาะกับงาน (44 เปอรเ์ ซ็นต)์ ข้อมลู ท่ีสะทอ้ นให้เห็นความเปน็ มอื อาชีพของผูส้ มคั ร (44 เปอรเ์ ซ็นต์) บุคลกิ ลกั ษณะทเี่ ข้ากนั ได้กบั วัฒนธรรมของบรษิ ทั (43 เปอร์เซ็นต์) ขอ้ มูลที่แสดงใหเ้ หน็ ความสนใจรอบดา้ นของผู้สมคั ร (40 เปอร์เซ็นต์) ทักษะการสื่อสารอันยอดเยย่ี ม (36 เปอร์เซ็นต)์ 12

บทสรปุ โลกอินเทอร์เน็ตก็ไม่ต่างจากโลกจริงที่มีความเส่ียง เราจ�าเป็นต้องเรียนรู้ ให้เท่าทันความเสี่ยงรูปแบบใหม่ๆ ที่เกิดข้ึนตามพัฒนาการของเทคโนโลยี เช่น มลั แวร์ การรังแกออนไลน์ การเกบ็ ข้อมลู ส่วนบุคคล รวมถงึ หาวธิ ีรับมือกบั ความ เส่ยี งเหล่านี้โดยไมไ่ ปลดโอกาสมากมายท่ีอินเทอร์เน็ตหยิบยน่ื ใหเ้ รา ในบทถดั ไปเราจะมารจู้ กั กบั สทิ ธแิ ละความรบั ผดิ ชอบในยคุ ดจิ ทิ ลั ซง่ึ ไมเ่ พยี ง สา� คญั ตอ่ การปกปอ้ งสทิ ธขิ น้ั พน้ื ฐานของพลเมอื งในสงั คม แตย่ งั ชว่ ยสรา้ งจติ สา� นกึ และจริยธรรมในการอยูร่ ่วมกนั ในโลกยุคใหมอ่ ีกดว้ ย 97

อ้างอิง 1 อ้างอิงจากหลักสูตรพลเมืองยุคดิจิทัลและความปลอดภัยของกูเกิล เข้าถึง ไดท้ ่ี https://edutrainingcenter.withgoogle.com/digital_citizenship/course. 2 อ้างองิ จากหลักสตู รพลเมืองยุคดิจทิ ลั และความปลอดภยั ของกูเกิล. 3 จากเว็บไซต์ Scamwatch, scamwatch.gov.au. 4 เรยี บเรียงจาก TotalBank (totalbank.com) และส�านักงานพฒั นาธุรกรรม ทางอิเลก็ ทรอนิกส์ (etda.or.th). 5 อา้ งองิ จากเวบ็ ไซต์ Common Sense, https://www.commonsense.org. 6 Modality Partnership, “NHS Choices - Coping With Cyberbullying,” n.d., https://modalitypartnership.nhs.uk/self-help/livewell/topics/bullying/ cyberbullying. 7 อา้ งใน Polly Sprenger, “Sun on Privacy: ‘Get Over It,’” Wired January 26, 1999, https://www.wired.com/1999/01/sun-on-privacy-get-over-it/.

8 Per Christensson, “Digital Footprint Definition,” TechTerms, May 26, 2014, https://techterms.com/definition/digital_footprint. 9 ปรับจาก วสันต์ ลิ่วลมไพศาล และ สฤณี อาชวานันทกุล, คู่มอื พลเมืองเน็ต รุน่ 2 (กรุงเทพฯ: เครือขา่ ยพลเมอื งเนต็ , 2556). 10 Brian Barrett, “How to Lock Down Your Facebook Privacy Settings,” Wired, November 14, 2017, https://www.wired.com/story/how-to-lock- down-facebook-privacy-settings/. 11 K. G. Orphanides, “Google’s New ‘About me’ Privacy Settings Explained,” Wired, November 11, 2015, http://www.wired.co.uk/article/ all-about-google-about-me. 12 Career Builder, “Number of Employers Using Social Media to Screen Candidates Has Increased 500 Percent over the Last Decade,” n.d., https://www.careerbuilder.com/share/aboutus/ pressreleasesdetail.aspx?sd=4/28/2016&siteid=cbpr&sc_cmp1=cb_ pr945_&id=pr945&ed=12/31/2016.