oจรยิ ธรรมการคดิ ใคร่ครวญ ________________________________________ “สขี า้ งของพวกเขาเคลอื่ นหา่ งจากทน่ี อน พลางวงิ วอนตอ่ พระเจา้ ของพวกเขาดว้ ยความกลวั และความหวงั และพวกเขาบรจิ าค สงิ่ ทเี่ ราได้ ให้เปน็ เคร่ืองยงั ชีพแก่พวกเขา” (อัซซัจญดะฮ,ฺ 16) คำ�สรรเสรญิ ทกี่ ลา่ วเอย่ โดยผศู้ รทั ธาในยามคำ่ �คนื การทบทวนตนเอง และคดิ ใครครวญถงึ การลงโทษจากอลั ลอฮฺ ตาอาลา การรำ�ลกึ ถงึ ความตาย และความดีตา่ ง ๆ ทีไ่ ดป้ ฏบิ ตั ใิ นช่วงชวี ติ ของเขา การอา่ นและทบทวนอัลกุ รอาน ท่ีกล่าวมาท้ังหมดนี้ล้วนเป็นการงานที่ดี (อามัลซอและฮฺ) ท่ีอัลลอฮฺ ตาอาลา ทรงโปรดปราณย่งิ และทรงใหค้ วามคมุ้ ครอง อัลลอฮฺ ตาอาลา ทรงประกาศข่าวดีแก่บ่าวของพระองค์ ผู้ท่ีทำ�ให้ ช่วงเวลาคำ่ �คืนมีชีวิตชีวา และช่วงเวลาของเขาหมดไปกับการใช้จ่ายเพ่ือ ความพอพระทยั ของอลั ลอฮฺ ตาอาลา (อนิ ฟาก) พระองคท์ รงตรสั ไว้ ความวา่ “ดังนั้น จึงไม่มีชีวิตใดรู้สิ่งที่ถูกซ่อนไว้สำ�หรับพวกเขา ให้เป็นที่ รนื่ รมย์แก่สายตา เป็นการตอบแทนในสิง่ ท่พี วกเขาไดก้ ระทำ�ไว้” (อซั ซัจญ ดะฮฺ, 17) ท่านรอซลู ศ็อลฯ ได้อธิบายถึงพระดำ�รัสข้างต้นว่า อลั ลอฮฺ ตาอาลา ทรงตรัสว่า “ฉันได้เตรียมไว้สำ�หรับบ่าวท่ีซอและฮฺของฉันในสิ่งท่ีไม่เคย เห็นด้วยตา ไม่เคยได้ยินด้วยหู และไม่เคยรับรู้โดยหัวใจมนุษย์” (อัลบูคอรี, อัล-คัลก,ฺ 8) ณ จุดนี้เราต่างเข้าใจได้แล้วว่าความประเสริฐของสวนสวรรค์ท่ีเรา ยังไม่เคยรับรู้น่ันห่างไกลอย่างยิ่งจากส่ิงท่ีเราเคยรับรู้มาก่อน ในบางสาย รายงานได้กล่าวว่า ความประเสริฐดังกล่าวน้ันไม่อาจรับรู้ได้เสียนอกจาก บรรดารอซูลและมาลาอีกะฮฺเทา่ น้นั N149
ปัจฉิมบท การคดิ ใครค่ รวญ: กุญแจส่สู จั ธรรมและทางรอด การบรรลุถึงสัจธรรมนั้นจะเกิดข้ึนได้ก็ต่อเมื่อมันเกิดขึ้นผ่าน กระบวนการคดิ ใคร่ครวญเท่านนั้ แลว้ ผทู้ ท่ี ำ�ตัวตาบอดหูหนวกตอ่ การมอี ยู่ ของพระผู้เป็นเจ้าจะสามารถพานพบกับเส้นทางที่ถูกต้องได้อย่างไร ไม่ใช่ ว่าพวกเขาไร้เหตุผลเวลาท่ีพวกเขาพูดว่า “ส่ิงใดท่ีไม่ช่วยปลุกความรู้สึกให้ ต่นื รู้ สิ่งนน้ั กไ็ ม่ใช่ความร”ู้ ดังทีอ่ ลั ลอฮฺ ตาอาลา ทรงตรสั ถงึ ชดุ ความคดิ ของผู้ปฏิเสธศรทั ธาว่า ทำ�ไมเขาถึงไมส่ ามารถค้นพบสัจธรรมไดว้ า่ “แท้จริงเจ้าจะไม่ทำ�ให้คนตายได้ยินและจะไม่ทำ�ให้คนหูหนวก ได้ยนิ การเรียกรอ้ งเชญิ ชวนเมอ่ื พวกเขาหันหลังกลับ” (อนั -นัมลฺ, 80) ความรู้สึกนึกคิดท่ีได้รับการอบรมภายใต้การช้ีนำ�ด้วยวิวรณ์ของ พระผู้เป็นเจ้าจะช่วยคุ้มครองความรู้สึกของมนุษย์ท่ีมีต่อความกลัว ความ เลอะเลือนและความปรารถนาอันหลักลอยไร้เหตุผล เมื่อนำ�ส่ิงนี้มาหลอม รวมเข้ากับความพยายามที่จะดำ�เนินตามท่านศาสนทูตมุฮัมมัด (ขอความ ศานติและความจำ�เริญจงประสบแด่ท่าน) ด้วยเยื่อใยแห่งรักแล้ว สิ่งนี้เอง ที่จะเป็นเคร่ืองมือนำ�ทางเราไปสู่สัจธรรมและความดีงาม นอกเหนือจาก ปาฏิหาริย์ที่เกิดข้ึนทั้งหมดของท่านศาสนทูตมุฮัมมัดแล้ว หากพิจารณา เพียงศีลธรรมและชีวิตท้ังหมดท่ีสะท้อนออกมาจากตัวท่านก็นับว่าเพียง พอแล้วที่จะใช้ความซ่ือสัตย์และความดีงามของท่านสร้างความเช่ือม่ันแก่ N150 ผู้คนให้ดำ�เนินตามทุกส่ิงท่ีท่านได้เรียกร้องเชิญชวน ดังน้ันหากมนุษย์ใช้ทั้ง
oปัจฉมิ บท ________________________________________________________ กระบวนการคิดใคร่ครวญร่วมกับความช่วยเหลือท่ีได้รับจากพระผู้เป็นเจ้า แล้ว มนุษย์ก็จะรอดพ้นจากการยึดถืออัตตาตนเป็นใหญ่และก้าวข้ามข้อ จำ�กัดของเหตผุ ลไปได้ ชะตากรรมและสภาพการณ์แห่งความสำ�นึกผิดของผู้ท่ีอยู่ในไฟนรก ไดร้ ับการพรรณนาใหเ้ หน็ ภาพจากคมั ภีรอ์ ัลกรุ อานความวา่ “และพวกเขาจะตะโกนอยใู่ นนรกนน้ั วา่ “ขา้ แตพ่ ระเจา้ ของเรา ขอ พระองคไ์ ดท้ รงโปรดนำ�เราออกไป [จากนรก] เพอื่ เราจะไดป้ ฏบิ ตั กิ ารงาน ท่ีดีอ่ืนจากท่ีเราได้ปฏิบัติไปแล้ว และเรามิได้ให้อายุของพวกเจ้ายืนนาน พอดอกหรอื เพอ่ื ผทู้ ใี่ ครค่ รวญจะไดร้ ำ�ลกึ ถงึ ขอ้ ตกั เตอื น และ [ยงิ่ กวา่ นน้ั ] ได้มผี ู้ตักเตือนมายงั พวกเจ้าแล้ว [ดังน้ัน] พวกเจา้ จงลิ้มรส[การลงโทษ] เถิด เพราะสำ�หรับบรรดาผ้อู ธรรมนัน้ จะไมม่ ีผชู้ ว่ ยเหลือ” (อัล-ฟาฏิรฺ, 37) มีความหมายว่ามนุษย์สามารถบรรลุถึงสัจธรรมและทางรอดที่ นิรนั ดรด์ ้วยทางสองทางคือ 1. ดว้ ยการพานพบกบั มสุ ลมิ ผทู้ รงธรรมและนอ้ มรบั การชว่ ยเหลอื ของ บคุ คลดงั กลา่ วทเี่ ชอื่ ถอื ได้ พรอ้ มยดึ มน่ั ในสจั ธรรมจากพระผเู้ ปน็ เจา้ และแบบ อยา่ งของทา่ นศาสนทตู มฮุ มั มดั ผา่ นการดลใจและจติ วญิ ญาณทพ่ี วกเขาไดร้ บั 2. ด้วยการใช้ความสามารถของเขาในการครุ่นคิดใคร่ครวญและ ตระหนักถึงทางนำ�ของอัลกุรอานและสุนนะฮ์เพ่ือพบกับสัจธรรม ซึ่งจะ กระทำ�ได้กต็ ่อเมอ่ื เขาได้ละทงิ้ อัตตาของเขา การไม่น้อมรับเชอื่ ฟัง ‘อะฮลฺ ุล หะกีเกาะฮฺ’ และไม่ได้รับการฝึกจิตใจให้เข้มแข็งแล้ว การสยบยอมดำ�เนิน ตามจติ ใจอยา่ งมดื บอดอาจนำ�ไปสู่ความหายนะในบ้นั ปลาย การคิดใครค่ รวญที่แท้จริงคอื การยืนยันตนต่อภาวะการ มอี ยทู่ ีห่ ลีกเลย่ี งไมไ่ ด้ ดงั ทไ่ี ดร้ บั การกลา่ วไวแ้ ลว้ เปน็ ไปไมไ่ ดท้ มี่ นษุ ยจ์ ะบรรลถุ งึ แกน่ แทข้ อ Nงอลั ลอฮฺ ตาอาลา เพราะเครอื่ งมอื เดยี วสำ�หรบั มนษุ ยท์ ส่ี ามารถนำ�มาใชเ้ ปน็ 151
o การคดิ ใคร่ครวญ ประตสู อู่ งคค์ วามรไู้ ดก้ ค็ อื ประสาทสมั ผสั ทงั้ หา้ สตปิ ญั ญาการใชเ้ หตผุ ล และ ความรสู้ กึ แหง่ หวั ใจ แตอ่ ยา่ งไรกต็ ามความสามารถทง้ั หมดทมี่ นษุ ยไ์ ดร้ บั นนั้ มอี ยอู่ ยา่ งจำ�กดั เนอ่ื งดว้ ยเครอ่ื งมอื ทจ่ี ำ�กดั นเ้ี องจงึ ไมม่ หี นทางใดทจี่ ะนำ�พา มนษุ ยใ์ หบ้ รรลคุ วามเขา้ ใจตอ่ พระผเู้ ปน็ เจา้ ผทู้ รงเปน็ สรณะ ผทู้ รงเดมิ ผทู้ รง นิรันดร์ และอนันตกาล ซึ่งเครื่องมือท่ีจำ�กัดจึงมีค่าเท่ากับความเข้าใจของ มนุษยท์ ี่มีอยู่อยา่ งจำ�กัดนั่นเอง การพาตัวเองเข้าไปในกิจกรรมที่เกินขอบเขตความสามารถของ มนษุ ย์ เช่น การคดิ ใครค่ รวญถึงสภาวะทแี่ ทจ้ รงิ ของพระผเู้ ปน็ เจา้ หรือการ หาทางไขปริศนาและความลึกลับของชะตากรรมความเป็นไปของส่ิงต่าง ๆ กิจกรรมเหล่านี้เป็นกิจกรรมท่ีได้รับการห้ามปรามไว้ในอัลกุรอานและสุ นนะฮ์ ความล้มเหลวของการใช้ความคิดเพ่ือพิเคราะห์ถึงสภาวะท่ีแท้จริง ของพระผ้เู ปน็ เจา้ จะนำ�ไปสูค่ วามวบิ ตั ิ ไม่ต่างอะไรกบั การพงุ่ เข้าไปในความ คิดที่ขีดความสามารถของมนุษย์มิอาจหย่ังถึง แน่นอนว่ามันจะนำ�ไปสู่เส้น ทางแหง่ ความหายนะได้ น่ีจึงเป็นเหตุท่ีท่านนบีมุฮัมมัด (ขอความศานติและความจำ�เริญจง ประสบแดท่ ่าน) กล่าวว่า “พวกท่านทั้งหลายจงใคร่ครวญในส่ิงท่ีอัลลอฮฺ ตาอาลาสร้าง พวก ทา่ นอยา่ ไดใ้ ครค่ รวญใน[ตวั ตนของ]อลั ลอฮฺ ตาอาลา เพราะแทจ้ รงิ การคาด คะเนของท่านน้นั มอิ าจบรรลถุ ึงพระองค”์ (ดู Daylami, II, 56; Haythami, I, 81; Bayhaki, Shuab, I, 136) อิบนุ อะเราะบยี ์ ไดก้ ล่าวว่า “ไม่ว่าจะมีส่ิงใดแล่นผ่านความคิดของท่านต่อ [สภาวะท่ีแท้จริง ของ]อัลลอฮฺ ตาอาลา โปรดทราบไว้ว่าแท้จริงแล้วพระองค์ ทรงเป็นอ่ืน จากสง่ิ นนั้ ” แน่นอนว่าตามหลักการอิสลามและดังที่กล่าวมาแล้วข้างต้น หน่ึง N152 ในคุณลักษณะที่สำ�คัญของพระผู้เป็นเจ้าคือ ‘มุคอละฟะฮฺ ลิล หะวาดิษ’
oปจั ฉมิ บท ________________________________________________________ หมายถงึ ไมม่ คี ณุ ลกั ษณะของสง่ิ ถกู สรา้ งใด ๆ ทเี่ ปรยี บเสมอเหมอื นพระองค์ เราเพียงใหค้ ณุ ลกั ษณะของพระองค์ดงั พระองค์เป็นผู้ทรงปรชี าญาณ ผู้ทรง ยตุ ธิ รรมและคณุ ลกั ษณะอนื่ ๆ อกี มากมายทพี่ ระองคท์ รงมอบไวใ้ นคณุ สมบตั ิ ของมนุษย์ ซึ่งเปน็ คุณลักษณะทปี่ ลอดจาก ‘ชริ ก’ฺ หรือการยกสงิ่ ใด ๆ มา เป็นภาคีเทียบเคียงพระองค์ มวลการสรรเสริญเป็นของพระองค์ที่ให้เรามี ศรัทธาต่อพระองคใ์ นฐานะ ‘มุคอละฟะฮฺ ลลิ หะวาดษิ ’ ในทางตรงข้าม นอกจากจะน้อมรับความเป็นไปไม่ได้ที่จะบรรลุถึง สภาวะที่แท้จริงของอัลลอฮฺ ตาอาลา ถึงกระนั้นความเช่ือม่ันในความเป็น เอกะและการมีอยู่ของพระองค์ก็เป็นส่ิงท่ีเกิดขึ้นได้ ด้วยการคิดใคร่ครวญ สัญญาณและคุณลักษณะของพระองค์ผ่านส่ิงถูกสร้างในจักรวาลและ ปรากฏการณ์ต่าง ๆ ตามขอบเขตความเขา้ ใจของมนษุ ยแ์ ละส่ิงถูกสร้างอืน่ ๆ ทมี่ อี ยอู่ ยา่ งจำ�กดั ซงึ่ นน่ั กถ็ อื วา่ เพยี งพอ ณ พระผเู้ ปน็ เจา้ แลว้ ทจ่ี ะยอมรบั ผู้ยึดม่ันในคุณลักษณะดังกล่าวว่าเป็น ‘มุอฺมิน’ ผู้ศรัทธา เป็นเหตุว่าทำ�ไม นกั ปราชญช์ าวมสุ ลมิ สว่ นใหญม่ กั กลา่ วในทำ�นองเดยี วกนั วา่ “จดุ สงู สดุ ของ ความรคู้ ือความรทู้ ี่ได้รจู้ ักอลั ลอฮฺ ตาอาลา” มนุษย์มีคุณสมบัติที่จะทำ�ความเข้าใจคุณลักษณะหน่ึงสู่ปฐมเหตุของ คณุ ลกั ษณะนนั้ เขา้ ใจผทู้ รงสรา้ งผา่ นสงิ่ ถกู สรา้ งของพระองค์ เขา้ ใจตวั ศลิ ปนิ ผ่านงานสร้างสรรค์ของศลิ ปิน เขา้ ใจที่มาของเหตผุ า่ นผลลพั ธ์ของมนั ดว้ ย การมองดสู รรพสง่ิ ทพี่ ระองคท์ รงสรา้ งขน้ึ มา ซงึ่ แตล่ ะสงิ่ นบั วา่ เปน็ งานศลิ ปะ ที่แทจ้ รงิ ทมี่ นุษยชาติสามารถบรรลุถึงความยิง่ ใหญ่ ความงดงามและความ เมตตาสูงสุดของพระองค์ตามระดับความสามารถของเขา มนุษย์บางคน อาจมีความเข้าใจในสรรพสงิ่ ตา่ ง ๆ ได้มากมายดัง่ มหาสมุทร ซึ่งเปน็ ความ รูข้ องอัลลอฮฺตราบเท่าทพ่ี ระองคท์ รงประสงคท์ ีจ่ ะประทานความรแู้ ก่เขา เมาลานา รมู ีย์ กลา่ วว่า “วันหน่ึงความปรารถนาในตัวขา้ พเจา้ ไดถ้ กู ปลุกให้ตื่นขึ้นมา ให้ข้าพเจ้าได้เห็นรัศมีของพระองค์ท่ีปรากฏในตัวมนุษย์ ราวกับว่าข้าพเจ้าได้เห็นมหาสมุทรที่ปรากฏในหยดนำ้� และได้เห็นดวง อาทติ ยท์ ่ีปรากฏในเถ้าธุลี” N153
o การคดิ ใครค่ รวญ การสะท้อนคิดต่อคุณลักษณะ การกระทำ� และการงานของพระผู้ เป็นเจ้าด้วยหัวใจและเจตนาที่บริสุทธิ์นับว่าเป็นเรื่องยากท่ีจะทำ�ให้เขาตก อยู่ในสถานะของผู้ปฏิเสธศรัทธา การปฏิเสธศรัทธาเกิดขึ้นเม่ือกิจกรรม ทางปัญญายุติลงและดุลยภาพแห่งความรู้สึกนึกคิดของหัวใจแปรปรวน มันจึงเป็นเรื่องท่ีเกิดขึ้นได้ยากสำ�หรับผู้ท่ีสติปัญญาและหัวใจยังคงทำ�งาน ปกติสมบูรณ์ ที่จะถูกชักจูงไปสู่เส้นทางแห่งการปฏิเสธศรัทธา และแม้ว่า เขาจะลืมตาในโลกแห่งการปฏเิ สธ ความเปน็ ไปได้ทีเ่ ขาจะหลุดออกมาจาก วังวนแห่งการปฏิเสธน้ันมีสูงมาก ตัวอย่างที่ดีที่สุดของกรณีน้ีคือเรื่องราว ของนบีอิบรอฮีม (ขอความศานติจงประสบแด่ท่าน) ท่านเกิดมาในสภาพ แวดล้อมท่ีมีรูปปั้นรูปเคารพเป็นสิ่งสักการะบูชา แต่ในท่ีสุดท่านก็สามารถ ยอมรับการมีอยู่และความเป็นเอกะของอัลลอฮฺ ตาอาลาโดยอาศัยอำ�นาจ ตามสตปิ ญั ญาและความสามารถภายในของทา่ น ซงึ่ เรอ่ื งราวเหลา่ นป้ี รากฏ ในคมั ภรี ์อัลกรุ อานมากมาย การปฏิเสธศรัทธาจึงเป็นไปไม่ได้สำ�หรับผู้ท่ีมีความคิดสติปัญญา ซอ่ื ตรง การอ้างวา่ สิ่งใดไมม่ ีอยจู่ ริงมอิ าจยตุ ขิ อ้ โต้แยง้ ได้ หากการพสิ จู นท์ มี่ ี น้ำ�หนักและหลักฐานที่ชัดเจนนั้นไม่ได้ถูกนำ�มาแสดง อะไรคือเป้าประสงค์ ของการอ้างว่าส่ิงนน้ั ไม่มีอยจู่ รงิ ในเม่อื ความมหศั จรรย์ลลี้ บั ของชีวิต ความ ตายและจักรวาลยังคงรอการไขคำ�ตอบ นี่จึงเป็นเหมือนกรณีของผู้ที่ไม่ ตระหนักว่าตนเองกำ�ลังเผชิญกับความทุกข์ทรมานเน่ืองจากความหิวโหย เพยี งเพราะรา่ งกายของเขาออ่ นแอเกนิ กวา่ จะรสู้ กึ ได้ ดงั นนั้ การปฏเิ สธความ หิวโหยของเขาจึงไม่ได้แสดงให้เห็นอะไรไปมากกว่าความจริงท่ีว่าความเจ็บ ปว่ ยของเขานนั้ มคี วามรนุ แรงมากเพยี งใด ผทู้ รี่ ะบบประสาทของเขาทง้ั หมด เปน็ อมั พาตหรอื ผทู้ ต่ี กอยใู่ นภาวะหมดสติ เขาจะไมร่ สู้ กึ เลยวา่ เขากำ�ลงั โดน ตะปตู อกทม่ิ เขา้ ไปในรา่ งกาย หรอื มมี ดี มาตดั ชน้ิ สว่ นอวยั วะของเขาประหนง่ึ แผ่นกระดาษท่ีถูกห่ันย่อย เช่นเดียวกับผู้ท่ีมีอาการป่วยไข้ทางจิตวิญญาณ โดยท่ีเขาเองก็ไม่ทันได้ตระหนักรู้ตัว ดังท่ีอัลลอฮฺ ตาอาลาทรงตรัสถึงคน N154 เหลา่ น้ีในคมั ภรี อ์ ัลกุรอานวา่
oปจั ฉิมบท ________________________________________________________ “เขาเหลา่ นน้ั เป็นเหมอื นดั่งคนหูหนวก เป็นใบ้ และตาบอด ...” พระผเู้ ปน็ เจา้ ทรงประทบั แรงโนม้ เอยี งทางธรรมชาตไิ วใ้ นตวั มนษุ ยท์ กุ คนให้มีความปรารถนาและอำ�นาจที่จะนำ�ไปสู่การศรัทธาและการแสวงหา สัจธรรมท่ีแท้จริง การไม่ตระหนักสำ�นึกหรือการตัดขาดความศรัทธาและ สัจธรรมออกจากตัวตนของมนุษย์นั้นเป็นเพียงบ่อเกิดของอาการหูหนวก ตาบอดทางจิตวิญญาณเท่าน้ัน ถึงอย่างไรแม้ว่าเขาจะเป็นผู้ปฏิเสธศรัทธา แตจ่ ติ วญิ ญาณของเขากม็ ศี กั ยภาพพอเพอ่ื จะเขา้ ใจหรอื อยา่ งนอ้ ยทส่ี ดุ กย็ นื อยู่ ณ จดุ เริ่มต้นบนเสน้ ทางท่ีจะนำ�ไปสู่สจั ธรรมน้ี แตค่ ณุ ลักษณะเชน่ นีอ้ าจ ถกู ระงบั ไวม้ ใิ หเ้ ขาสามารถแหวกวา่ ยลกุ ขน้ึ มาลมื ตาสพู่ น้ื ผวิ เนอ่ื งจากผลกระ ทบทไี่ ดร้ บั นน้ั ทำ�ใหเ้ ขาตอ้ งสญู เสยี สมรรถภาพทางจติ วญิ ญาณไปแลว้ เสมอื น หนงึ่ วา่ มนษุ ยไ์ มส่ ามารถจำ�ความใด ๆ เกย่ี วกบั ความฝนั อนั เลอื นรางของเขา หลังจากทีเ่ ขาตื่นข้นึ มาพรอ้ มความทรงจำ�อันพรา่ มวั เดิมแล้ววิญญาณในตัวมนุษย์นั้นได้รับการฝังแรงโน้มเอียงทาง ธรรมชาตสิ คู่ วามศรทั ธา ซงึ่ เปน็ สง่ิ ทเ่ี ราพบไดใ้ นวยั เดก็ เชน่ ความหวิ กระหาย ที่รอรับการตอบสนอง เหมือนเด็กเล็กท่ีเห็นบิดาของเขากำ�ลังสักการะต่อ พระผู้เป็นเจ้า เขาจะไม่ถามคำ�ถามใด ๆ เกี่ยวกับรายละเอียดของรูปแบบ การสกั การะ แตเ่ ขาจะพยายามเรยี นรคู้ วามยง่ิ ใหญข่ องพระผเู้ ปน็ เจา้ เมอื่ เขา เร่มิ มคี วามพยายามท่ีจะแสดงออกเพอื่ สรรเสริญ ‘ความยง่ิ ใหญ่’ ของพระผู้ เปน็ เจา้ นด้ี ว้ ยตวั เอง เขาจงึ หนั ไปพง่ึ พาคำ�อธบิ ายทางกายภาพ เนอื่ งจากเดก็ เล็กยังไม่สามารถทำ�ความเข้าใจกับสิ่งที่ได้รับการอธิบายในเชิงนามธรรม เท่าใดนัก เป็นเหตุท่ีเขาเริ่มถามถึงจำ�นวนของอัลลอฮฺว่ามีเท่าไร และอะไร ทก่ี ำ�ลงั รอเขาอยูห่ ลังความตาย เขาจะถามคำ�ถามดว้ ยความกระตือรอื รน้ ว่า สวรรคแ์ ละนรกนนั้ เปน็ สถานทเี่ ชน่ ใด เขาจะพบวา่ ตวั เองอยใู่ นกระบวนการ แสวงหาความจริงอย่างไม่หยุดย้ัง เพราะสิ่งเหล่าน้ีไม่ได้มีเหตุจูงใจอ่ืนใด นอกจากความหิวกระหายทางจิตวิญญาณท่ีฝังแน่นอยู่ในแรงโน้มเอียงทาง ธรรมชาติของเขา เม่ือแรงโน้มเอียงทางธรรมชาติที่ถูกฝังแน่นได้ผลักดันให้ Nเขาต้องแหวกว่ายข้ึนมาลืมตาสู่พ้ืนผิว เขาผู้น้ันก็จะได้รับการพลิกผันแปร 155
o การคดิ ใคร่ครวญ สภาพให้เป็น ‘มุอมฺ นิ ’ ผศู้ รทั ธา เมอ่ื แรงโน้มเอยี งทางธรรมชาติน้ีถูกจองจำ� กักขังไว้ภายใต้จิตสำ�นึก มันก็ไม่ต่างอะไรกับนกที่ถูกขังกรง ทำ�ให้เขาต้อง แปรสภาพกลายเปน็ ผปู้ ฏเิ สธศรทั ธา หลงั จากทถี่ กู กกั ขงั เปน็ เวลาหลายปี นก ท่ีลืมวิธีโบยบินก็จะไม่สามารถออกบินได้อีกต่อไป แม้ว่ามันจะถูกปล่อยให้ ออกมาแลว้ กต็ าม เพราะสภาพปกี ของมนั นน้ั แขง็ เปน็ หนิ ปนู ไปเสยี แลว้ เชน่ เดยี วกนั เมอื่ ความรสู้ กึ แหง่ ศรทั ธาถกู ระงบั ไวจ้ ากการตนื่ รขู้ องจติ สำ�นกึ ดว้ ย เงอื่ นไขของกาลเวลา ความสามารถในการศรทั ธากถ็ ูกทำ�ใหม้ ดื บอดดบั ไป เพราะฉะน้ัน เราจึงต้องพยายามแสวงการรู้จักซ่ึงอัลลอฮฺ ตาอาลา ผู้ทรงสร้างเราจากความว่างเปล่า และบังเกิดเราด้วยการประทานโอกาส และความสามารถทดี่ ที สี่ ดุ พระองคท์ รงประทานวทิ ยปญั ญาและความรขู้ อง พระองคแ์ กเ่ รา จนนำ�ไปสคู่ วามสามารถทชี่ ว่ ยใหเ้ ราบรรลถุ งึ พระองค์ ผทู้ รง ยิ่งใหญ่สูงสุด จึงมีความจำ�เป็นอย่างย่ิงที่เราจะต้องทำ�ความเข้าใจท่ีถูกต้อง เกยี่ วกับคณุ ลกั ษณะและการกระทำ�ของพระองค์ อลั ลอฮฺ ตาอาลา ผทู้ รงปรชี าญาณในทกุ การงานของพระองค์ พระองค์ ทรงเปิดเผยวิวรณ์โองการแรกแก่ศาสนทูตมุฮัมมัด ศ็อลฯ ด้วยข้อความว่า ‘จงอ่านด้วยพระนามของพระผู้เป็นเจ้าของเจ้า ผู้ไม่มีภาคีและหุ้นส่วนอัน ใดสำ�หรับพระองค์’ ผ่านการคัดค้านที่ได้รับการประสงค์ล่วงหน้า ท่ีมิอาจ ฝา่ ฝนื ความคดิ จติ ใจทน่ี อ้ มรบั ทางนำ�และไมย่ อมรบั การปฏเิ สธศรทั ธา แทนท่ี พระองค์จะทรงเร่ิมการเปิดเผยด้วยการเน้นไปท่ีคุณลักษณะของพระองค์ท่ี มิอาจโต้แย้งได้ แต่พระองค์กลับเลือกกล่าวถึงตัวพระองค์ด้วยสถานะของ ผ้ทู รงสร้าง ดงั ความวา่ “จงอ่านด้วยพระนามของพระผู้เป็นเจ้าของเจ้าผู้ทรงสร้าง ...” (อัล-อฺะลัก,ฺ 1) แม้แต่เหล่าผู้สักการะบูชาในรูปเคารพต่างก็ทราบดีว่ารูปเคารพที่ พวกเขาสกั การะนน้ั ไมไ่ ดม้ สี ถานะเปน็ ผสู้ รา้ งใด ๆ เลย หากพวกเขาสามารถ N156 ตระหนักถึงความจริงข้อนี้ได้ พวกเขาก็จะทราบว่าแท้จริงแล้วอัลลอฮฺ
oปจั ฉิมบท ________________________________________________________ ตาอาลา คือพระเจ้าที่แท้จริงเพียงหนึ่งเดียว พระองค์ผู้ทรงควรค่าแก่การ สกั การะ สรรเสริญและขอบคณุ คำ�อรรถาธบิ ายบางสว่ นจากตฟั ซรี อลั -บยั ฎอวยี ์ ไดอ้ ธบิ ายถงึ ประเดน็ น้วี ่า “อลั ลอฮฺ ตาอาลาไดก้ ลา่ วในสูเราะฮ์ อัล-อฺะลกั ฺ ถงึ ความโปรดปราน ของพระองค์ท่ีได้ยกเกียรติมนุษย์จากระดับตำ่�สุดสู่ระดับสูงสุด ดังนั้น พระองค์จึงเน้นยำ้�ไปที่วาระการสร้างเป็นลำ�ดับแรก คือให้สำ�นึกในการก ระทำ�ของพระองค์ที่ช่วยเรียกความคิดของมนุษย์กลับสู่พระผู้เป็นเจ้าท่ีแท้ จรงิ ประการทส่ี อง พระองคท์ รงเนน้ ย�ำ้ ไปทกี่ ารอา่ นเขยี น ซง่ึ หมายถงึ ความ สามารถในการไดย้ นิ เสยี งเรยี กรอ้ งของพระผเู้ ปน็ เจา้ หรอื กลา่ วไดว้ า่ พระองค์ ทรงผสานเอาศาสตร์แหง่ เหตผุ ลและศาสตรแ์ ห่งเรอ่ื งเลา่ รวมเข้าดว้ ยกนั ” พระผเู้ ปน็ เจา้ ทรงใหก้ ระบวนการคดิ ใครค่ รวญจากการสรา้ งสรรคข์ อง พระองค์เป็นหนทางให้กับผู้ปฏิเสธพึงรับเกียรติแห่งศรัทธา ในทางกลับกัน สำ�หรับผู้ศรัทธา การคิดใคร่ครวญก็จะเป็นหนทางที่จะช่วยยกระดับความ เชื่อมน่ั ในศรัทธาแก่เขา ทุกส่งิ อยูใ่ นสภาวะไม่หยุดนง่ิ และเปลยี่ นแปลงได้เสมอ หากเราเฝ้ามองปรากฏการณ์ความเป็นจริงแล้ว ทุกสิ่งทุกอย่างใน จักรวาลน้ีมีการเปล่ียนแปลงเสมอ สับเปลี่ยนจากสภาพปรากฏหน่ึงไปสู่ อีกสภาพปรากฏหนึง่ ตัวอยา่ งเช่นการเปลยี่ นแปลงในครรภ์มารดา ท่มี ีการ เปล่ยี นแปลงจากล่ิมเลอื ดไปเปน็ ก้อนเนือ้ แล้วก็เปล่ียนแปลงต่อไปเรอื่ ย ๆ จนกลายสภาพเป็นเน้ือหนังและเป็นกระดูกตามลำ�ดับ เราสามารถสังเกต เหน็ ไดว้ า่ การเปลย่ี นแปลงนนั้ ไดเ้ ขา้ มาครอบคลมุ ทกุ ๆ ปรากฎการณจ์ ำ�นวน มากมายมหาศาล ต้ังแต่ดวงดาวไปจนถึงดาวเคราะห์ แร่ธาตุไปจนถึงพืช พรรณธรรมชาติ และอ่นื ๆ อีกมากมาย N157
o การคดิ ใครค่ รวญ มีการเคลื่อนท่ีครั้งใหญ่ของวัตถุระดับอะตอมเพียงอนุภาคเดียว อนุภาคย่อยของอะตอมอย่างอิเล็กตรอนซึ่งมีมวลตำ่ �มากก็จะมีการโคจร ด้วยความเร็วมหาศาลเท่าท่ีความคิดจะจินตนาการถึง ในทางตรงกันข้าม ความเร็วของโปรตอนและนิวตรอนซึ่งถูกบีบอัดด้วยมวลที่ต่ำ�กว่า ยังต้อง โคจรรอบตัวด้วยความเร็วกว่า 60,000 กิโลเมตรต่อวินาที ด้วยความเร็ว อนั มหาศาลน้ีเองท่ที ำ�ใหอ้ นุภาคเหล่าน้ดี ูเหมือนว่าเปน็ ไอนำ้ �เดือดทีพ่ ลงุ่ ขึ้น มาด้วยเหตทุ ค่ี วามรอ้ นจดั โคลงสองบรรทดั ขา้ งลา่ งนไี้ ดพ้ รรณนาใหเ้ หน็ ถงึ ความสงา่ งามวา่ แมจ้ ะ มีเพียงอนุภาคเดียวนั้นก็เพียงพอแล้วท่ีจะเชื่อมโยงให้เห็นถึงความสัมพันธ์ ระหวา่ งตัวงานศิลปะกบั ตวั ศลิ ปนิ ผู้สร้างสรรค์ผลงาน หาได้จำ�เป็นไม่ ให้การรู้แจ้งเห็นจริงทั้งจักรวาลน้ันเป็นไปเพ่ือรู้จัก พระองค์ท่าน แตแ่ ค่เศษธลุ ีเดียวท่ีพระองคท์ รงสรรสรา้ ง กจ็ กั เปน็ ข้อพสิ ูจน์ ทม่ี ากเกินพอเพยี งแลว้ ... หากมนษุ ย์พงึ ตระหนกั ได้วา่ พ้นื ท่ีของหัวเขม็ ขนาดเพียง 1 มิลลเิ มตร น้ันบรรจุอนุภาคของอะตอมกว่า 100 ล้านล้านอนุภาค สิ่งนี้จะช่วยให้เรา เคารพคุณค่าของระเบียบทางธรรมชาติด้วยความซาบซึ้งใจยิ่งขึ้น ถึงความ โปรดปรานที่พระองค์ทรงกำ�หนดให้ทุกส่ิงท่ีพระองค์ทรงสร้างนั้นเคล่ือนท่ี ไปทั่วทั้งจกั รวาล จึงมีความจำ�เป็นอย่างยิ่งท่ีจะต้องคำ�นึงถึงปฐมเหตุที่อยู่เบ้ืองหลัง การเปลย่ี นแปลงและการเคลอ่ื นไหวของปรากฏการณท์ ัง้ หมดท่เี กดิ ขึน้ ซงึ่ แน่นอนวา่ ปฐมเหตดุ ังกล่าวกค็ ืออลั ลอฮฺ พระผเู้ ปน็ เจ้า ผ้ทู รงอานุภาพแหง่ การบังเกิดท้ังมวล จึงเป็นเร่ืองที่ไม่เข้ากับสติปัญญาอย่างแน่นอน หากเรา มองปรากฏการณท์ ส่ี อดคลอ้ งเปน็ ระบบระเบยี บในหว้ งจกั รวาลทงั้ หมด แลว้ เรากลบั เช่ือวา่ มันไมม่ ที ีม่ าหรอื เป็นเพยี งเหตบุ ังเอญิ N158
oปจั ฉมิ บท ________________________________________________________ ทกุ ส่งิ ถกู สร้างข้นึ มาอย่างมีเป้าหมาย เป็นที่ชัดเจนว่าทุกสิ่งทุกอย่างท่ีปรากฏในจักรวาลท้ังหมดต่างก็ถูก สร้างขึ้นมาเพื่อวัตถุประสงค์ใดวัตถุประสงค์หนึ่ง ตามที่ได้อธิบายไปแล้ว กอ่ นหน้า - ดวงจนั ทรไ์ ดร้ บั แสงสวา่ งจากดวงอาทติ ยแ์ ลว้ สะทอ้ นมายงั โลก สง่ิ มี ชวี ติ จะรบั พลงั งานจากดวงอาทติ ยแ์ ละจะไดร้ บั การหลอ่ เลยี้ งใหเ้ จรญิ เตบิ โต เวลานั้นเกิดจากโลกและดวงจันทร์ได้โคจรรอบดวงอาทิตย์ ปรากฏการณ์ ตา่ ง ๆ เชน่ ฤดูกาล แรมปี กลางวนั กลางคนื นัน้ เกิดข้ึนเน่ืองจากโลกได้ หมนุ รอบแกนตวั เอง สว่ นเดอื นกเ็ กดิ ขน้ึ จากการทด่ี วงจนั ทรไ์ ดโ้ คจรรอบโลก - รา่ งกายสดู เอาอากาศเขา้ ไปทกุ วนั เพอ่ื รบั แกส๊ ออกซเิ จนเขา้ ปอดและ ชำ�ระเลือดให้สะอาด อากาศเป็นหนึ่งในส่งิ ท่มี นุษย์ทกุ คนเขา้ ถึงไดม้ ากทีส่ ดุ เนื่องจากมนั เปน็ สิง่ ที่รา่ งกายของเราตอ้ งการมากทส่ี ุด - ลมท่ีพัดก้อนเมฆที่อยู่เบ้ืองหน้า พัดพาฝนไปยังที่ที่ต้องการ ช่วย เกล่ยี ดินให้กบั พชื พันธ์แุ ละต้นไม้นานาชนดิ ชว่ ยควบคุมอณุ หภูมิความรอ้ น และชว่ ยชำ�ระอากาศให้บริสุทธิ์ - เช่นเดียวกับคุณประโยชน์ของท้องทะเลและมหาสมุทรน้ันก็มี มากมายนบั ไม่ถว้ นเช่นกนั น่ีคือตัวอย่างของความสำ�คัญของประโยชน์ท่ีเกิดขึ้นมากมายจาก ปรากฏการณ์ต่าง ๆ และที่อดกล่าวถึงไม่ได้เลยในชีวิตมนุษย์คือประโยชน์ ทม่ี อิ าจประเมนิ คา่ ไดข้ องความเจดิ จรสั ของแสงสวา่ งทชี่ ว่ ยใหเ้ รามองเหน็ สงิ่ ตา่ ง ๆ หากใชส้ ายตาเพง่ พนิ จิ ไปยงั สง่ิ เหลา่ นี้ คงเพยี งพอแลว้ ทจี่ ะตระหนกั ให้ เหน็ ถงึ วทิ ยปญั ญาและเปา้ หมายอนั ยง่ิ ใหญท่ อ่ี ยเู่ บอ้ื งหลงั การสรา้ งสรรคข์ อง พระผเู้ ป็นเจา้ นอกจากนี้ การอนมุ านเอาว่าปรากฏการณ์ทกี่ ล่าวถงึ ทงั้ หมด เปน็ เพยี งธรรมชาตแิ หง่ ความบงั เอญิ ทไี่ รข้ อื่ ไรแ้ ป แลว้ ปลอ่ ยใหส้ มมตุ ฐิ านดงั กลา่ วมาปดิ กนั้ ความเชอ่ื เรอื่ งอำ�นาจการตดั สนิ และความคดิ อนั ประจกั ษช์ ดั Nแจ้ง ซึ่งแท้จริงแล้วปรากฏการณ์ท้ังหมดที่กล่าวมา ปฏิเสธไม่ได้เลยว่ามัน 159
o การคิดใครค่ รวญ เป็นปรากฏการณ์การสรรสรา้ งของอัลลอฮฺ ตาอาลาพระผู้เปน็ เจ้าทแ่ี ท้จรงิ เพียงหนง่ึ เดียว ผทู้ รงปรีชาญาณ ผูท้ รงอำ�นาจ และผทู้ รงมหิธานุภาพสงู สดุ ส่ิงแตกต่างมที มี่ าจากวัตถุเดียวกนั เมอื่ มองลกึ ไปยังใจกลางของส่ิงตา่ ง ๆ เราจะเห็นว่าสิง่ ทแ่ี ตกต่างรอบ ตัวเรานั้นมีลักษณะเหมือนกันทั้งหมด ซึ่งทั้งหมดนี้ก็มาจากส่ิงท่ีเรียกว่า สสาร ดงั นน้ั องคป์ ระกอบต่าง ๆ จงึ เปน็ เพยี งสว่ นหนึ่งของสารัตถะเดียวกัน ยกตัวอย่างเช่น วัตถุในอวกาศ ล้วนแต่มาจากสสารเดียวกัน แต่มันอาจมี ลักษณะเฉพาะ มีตำ�แหน่งเฉพาะ ความหนาแน่นเฉพาะ และมีอายุขัยที่ แตกตา่ งกนั ไป บางวตั ถมุ คี วามเยน็ มาก ในขณะทบี่ างวตั ถกุ ม็ คี วามรอ้ นมาก พืชพันธ์ุและสรรพสัตว์ต่างก็เป็นสรรพส่ิงท่ีสร้างขึ้นมาจากองค์ ประกอบ เชน่ ไนโตรเจน คาร์บอน ออกซิเจน และไฮโดรเจน แมว้ ่าจะไม่มี การเช่ือมโยงความสัมพันธ์ระหว่างองค์ประกอบและส่ิงมีชีวิตเหล่าน้ี โดย เฉพาะลกั ษณะตา่ ง ๆ ทแ่ี ตกตา่ งกนั เชน่ เรอ่ื งของการรบั รู้ เจตจำ�นง พลงั งาน การไดย้ ิน และการมองเหน็ เป็นตน้ ทั้งหมดนี้เป็นผลงานการสร้างสรรค์ของพระผู้เป็นเจ้า ส่ิงมีชีวิตที่ หลากหลายและอุดมสมบูรณ์ที่เราเห็นเป็นประจักษ์พยานท่ัวทั้งจักรวาลน้ี คอื งานศลิ ปะของพระองค์ มนั เปน็ ไปไมไ่ ดส้ ำ�หรบั สงิ่ มชี วี ติ หนง่ึ ทจี่ ะสามารถ ผลิตงานศิลปะชิ้นเอกมากมายให้ดำ�รงอยู่ จนกระทั่งทุกอย่างเรม่ิ มลี กั ษณะ คลา้ ยคลงึ กนั พระองค์คือ ‘วาญิบลุ วุญดู ’ หมายถึงความจำ�เปน็ ของการมี อยูน่ นั้ มาจากตัวพระองค์เอง หรือกล่าวได้ว่า เป็นเรื่องที่ไม่ยากเกินความสามารถสำ�หรับผู้ท่ีใช้สติ ปญั ญาคดิ ใครค่ รวญจะคน้ พบพระผเู้ ปน็ เจา้ ของเขาและเทดิ ทนู พระองค์ ดว้ ย กระบวนการคดิ ใครค่ รวญ ผปู้ ฏเิ สธจะพบกบั ความศรทั ธา ขณะทผี่ ศู้ รทั ธาจะ ทำ�ใหค้ วามศรทั ธาของเขานน้ั มคี วามสมบรู ณย์ งิ่ ขน้ึ จนถงึ จดุ ทเ่ี ขาสามารถไต่ N160 ระดบั การศรทั ธาสู่ ‘มะอฺรฟิ ะตุลลอฮ’ฺ และ ‘มุหบั บะฮ’ฺ
oปัจฉมิ บท ________________________________________________________ หนทางสู่ ‘มะอฺรฟิ ะตลุ ลอฮฺ’ นักเทววิทยามุสลิมส่วนใหญ่กล่าวว่าภาระหน้าที่แรกของมนุษยชาติ คอื คำ�บญั ชาทกี่ ำ�หนดใหม้ นษุ ยต์ อ้ งใชก้ ระบวนการคดิ ใครค่ รวญทง้ั หมดเพอ่ื ทีจ่ ะนำ�พวกเขาไปสกู่ ารรูจ้ ักอลั ลอฮฺ เป้าประสงค์พ้ืนฐานของคัมภีร์อัลกุรอานคือการปลดปล่อยความ คิดและหัวใจจากการครอบงำ�ของแนวคิดทุกชนิดที่นอกเหนือจากอัลลอฮฺ ตาอาลาและคมั ภีรอ์ ลั กรุ อานกจ็ ะชว่ ยนำ�ทางพวกเขาสู่ ‘มะอรฺ ฟิ ะตลุ ลอฮฺ’ มนุษย์ถกู สร้างข้ึนเพอื่ ให้ร้จู กั และรับใชพ้ ระผเู้ ป็นเจา้ ไมม่ ีวิธีการใดท่ี สามารถใชเ้ พอื่ บรรลเุ ปา้ หมายไดด้ กี วา่ การ ‘ซกิ ร’ฺ และการคดิ ใครค่ รวญ การ รบั ใชแ้ ละสกั การะพระองคเ์ ปน็ ดง่ั แกน่ แทข้ องชวี ติ มนษุ ย์ ในทางตรงกนั ขา้ ม ‘ซกิ ร’ฺ เปน็ หนงึ่ ในวธิ กี ารทดี่ ที สี่ ดุ สำ�หรบั การสกั การะอลั ลอฮฺ ตาอาลา‘ซกิ ร’ฺ และการคิดใคร่ครวญจึงเป็นเหมือนฝาแฝดทีไ่ มส่ ามารถแยกออกจากกนั ได้ ดว้ ยเหตนุ จี้ งึ ไมต่ อ้ งสงสยั เลยวา่ สงิ่ สำ�คญั ทส่ี ดุ ในชวี ติ มนษุ ยค์ อื การให้ ได้มาซึ่งการประสบพบกบั ความสุขและสันตทิ นี่ ริ ันดร์ เพราะความต้องการ อนื่ ๆ ในชวี ติ มนษุ ยน์ ้ันมิอาจนำ�มาเปรยี บได้ มาถงึ ตอนน้ี เราจึงทราบวา่ วธิ ี การที่สำ�คัญทส่ี ุดเพ่อื บรรลุถงึ ความสุขและสนั ตทิ ่นี ิรันดรค์ ือ ‘มะอฺรฟิ ะฮฺ’ ความรทู้ างวทิ ยาศาสตรค์ อื การเขา้ ใจเหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ดว้ ยเหตแุ ละผล ขณะท่ี ‘มะอรฺ ฟิ ะฮ’ฺ คอื ความรตู้ อ่ พระประสงคข์ องพระผเู้ ปน็ เจา้ ทอี่ ยเู่ บอื้ ง หลังเหตกุ ารณต์ า่ ง ๆ ดังน้นั ความรู้ที่นำ�พาให้มนุษยไ์ ด้รู้จักอลั ลอฮฺ ตาอาลา จงึ เรยี กวา่ ‘มะอรฺ ฟิ ะตลุ ลอฮ’ฺ มคี วามหมายถงึ การทำ�ความเขา้ ใจตอ่ การมอี ยู่ ของพระผเู้ ปน็ เจา้ เทา่ ทศ่ี กั ยภาพทางความคดิ ของมนษุ ยจ์ ะสามารถกระทำ�ได้ เพราะฉะนน้ั การ ‘ตะซกั กรุ ’ฺ (การรำ�ลกึ - ความรสู้ กึ ตอกย้ำ�ทางความ คดิ ) จึงได้รบั การกลา่ วถึงมากกวา่ คำ�ว่า ‘ตกั วา’ (ความยำ�เกรง) ในสูเราะฮ์ อัล-มุอมฺ นิ นู โองการท่ี 84-87 เพราะวา่ ด้วยกระบวนการคิดใคร่ครวญและ การสำ�นึกทางจิตวิญญาณนี้เองที่ทำ�ให้ความรู้ของมนุษย์ท่ีพึงได้รับนั้นทรง Nคุณค่าเปน็ อย่างยิง่ ซง่ึ น่ันกค็ อื การตระหนกั รูถ้ งึ การมอี ย่ขู องอัลลอฮฺ ตาอา 161
o การคิดใครค่ รวญ ลาเนอื่ งดว้ ยความรเู้ ชน่ นท้ี จ่ี ะชว่ ยปลกู ฝงั ใหม้ นษุ ยต์ ระหนกั ถงึ ความจำ�เปน็ ที่ จะตอ้ งฝกึ ฝนตนใหเ้ ปน็ ผทู้ รงคณุ ธรรม และยอมละทงิ้ สงิ่ ทฝี่ า่ ฝนื กบั คำ�บญั ชา ของพระองค์ ดงั นนั้ ทกุ การงานทมี่ นษุ ยป์ ฏบิ ตั จิ ะไมม่ คี า่ ใด ๆ หากการปฏบิ ตั ิ นนั้ ดำ�เนนิ ไปดว้ ยความปราศจากความรู้ตอ่ อัลลอฮฺ จึงไม่มีต้องสงสัยเลยว่าความรู้ท่ีประเสริฐสูงสุดคือความรู้แห่ง ‘มะอฺ รฟิ ะตลุ ลอฮฺ’ ดังท่ีญุนยั ด์ อัล-บฆั ดาดีย์ กล่าววา่ “หากความร้ขู องข้าพเจา้ ภายใต้แสงอาทิตย์น้ีมีมากกว่าความรู้ของผู้แสวงหา ‘มะอฺริฟะฮฺ’ แล้วไซร้ ขา้ พเจา้ กจ็ ะไมก่ ระท�ำ สงิ่ อนื่ ใด นอกจากพยายามดน้ิ รนเพอื่ ใหไ้ ดม้ าซงึ่ [ความ รู้แหง่ ‘มะอรฺ ิฟะฮ’ฺ ] นนั้ ” อิบนุ ก็อยยิม อัล-เญาซียะฮ์18 ก็ได้กล่าวในทำ�นองเดียวกันว่า “ใน คมั ภรี อ์ ลั กรุ อาน อลั ลอฮฺ ตาอาลาไดเ้ ชญิ ชวนบา่ วผรู้ บั ใชข้ องพระองคส์ ู่ ‘มะอฺ ริฟะตุลลอฮฺ’ ด้วยสองวิธี 1) ด้วยการคิดใคร่ครวญต่อสัญญาณแห่งสรรพสิ่ง[ในจักรวาล]ที่ พระองค์ทรงสร้างสรรค์ข้ึนมา 2) ดว้ ยการคดิ ใครค่ รวญตอ่ สญั ญาณแหง่ โองการในคมั ภรี อ์ ลั กรุ อานท่ี พระองคท์ รงประทานลงมา ซ่ึงวิธีการแรกประกอบด้วยสัญญาณของพระผู้เป็นเจ้าที่มนุษย์ สามารถพินิจสังเกตได้ ขณะท่ีวิธีการท่ีสองประกอบด้วยสัญญาณของพระ ผู้เปน็ เจา้ ทีม่ นษุ ย์สามารถประจักษ์เห็น ไดย้ นิ และตระหนกั คิดได้” การใช้กระบวนการรู้สึกนึกคิดและใคร่ครวญในมิติจิตวิญญาณต่อ สัญญาณเหล่านี้จะนำ�พามนุษย์สู่ศรัทธาอันมั่นคงท่ีผ่านการสืบเสาะค้นหา สจั ธรรมทแ่ี ทจ้ รงิ (อัล-อมี าน อัต-ตะหฺกกี )ี อีกทง้ั ยงั นำ�ไปสเู่ ปา้ หมายสูงสุด ของการมอี ยูข่ องชีวติ มกี วบี ทหนง่ึ ทไ่ี ด้พรรณนาถงึ เร่ืองนไ้ี ว้อยา่ งงดงามวา่ N162 18 อบิ นุ กอ็ ยยมิ , ฟาวาอดิ , หน้า 31-32
oปัจฉมิ บท ________________________________________________________ ภายใตม้ หาคมั ภรี แ์ หง่ จกั รวาลอนั กวา้ งใหญไ่ พศาล ภายใตม้ หาคมั ภรี ์ แหง่ ดำ�รสั อนั ทรงเกียรตขิ องเอกองค์อลั ลอฮฺ ไม่ว่าอักษรตัวใดท่ีท่านพินิจพิจารณาอ่าน พระองค์คือความหมายที่ อยู่เบอื้ งหลงั การสรรสรา้ งทง้ั มวล... การคิดใครค่ รวญต้องสะทอ้ นออกมาเปน็ การปฏบิ ตั ิจริง การบรรลุซ่ึงสัจธรรมผ่านการคิดใคร่ครวญ ไม่ว่าจะดำ�เนินด้วย กระบวนการ ‘ซกิ รฺ’ และ ‘มุรอเกาฺ ะบะฮ’ฺ ถือวา่ เป็นส่งิ จำ�เป็นอยา่ งยง่ิ ท่ีจะ นำ�ความรทู้ งั้ หมดไปสกู่ ารปฏบิ ตั ิ อยา่ งไรกต็ าม ไมว่ า่ บคุ คลหนงึ่ จะตระหนกั ถงึ สจั ธรรมจากพระผเู้ ปน็ เจา้ และโองการแหง่ คมั ภรี อ์ ลั กรุ อานมากเทา่ ใด การ คิดใคร่ครวญของเขาจะไม่มีความหมายอะไร หากเขาไม่ได้ปฏิบัติสิ่งที่เขา เรยี นรู้มาอยา่ งถกู ตอ้ ง เพราะการปฏิบตั ิเหมือนเปน็ ภาพสะทอ้ นภายนอกท่ี แสดงออกมาจากการคดิ ใครค่ รวญและความรู้สึกทางจิตวิญญาณ อมิ าม อัล-เฆาะซาลีย1์ 9 ไดก้ ล่าวถึงประเดน็ นไ้ี วว้ า่ “ความรู้คือดอกผลของการคิดใคร่ครวญ ท่ีได้รับมาจากความคิด จิตใจ (หาล) และเปลี่ยนสภาพเป็นการกระทำ�ท่ีดี เมื่อใดที่ความรู้ได้สถิต อยู่ในหัวใจแล้ว หัวใจก็เกิดกระบวนการเปลี่ยนแปลง และเม่ือหัวใจได้รับ การเปล่ียนแปลง การกระทำ�ที่ขยับขับเคล่ือนผ่านอวัยวะของร่างกายก็จะ ได้รับการเปล่ียนแปลง ดังนั้นการกระทำ�จึงขึ้นอยู่กับความคิดจิตใจ และ ความคดิ ในจิตใจก็ข้ึนอยู่กบั ความรู้ และความรู้กข็ น้ึ อยกู่ ับการคดิ ใครค่ รวญ นั่นมีความหมายว่าการคิดใคร่ครวญเป็นท้ังจุดเริ่มต้นและกุญแจสู่คุณธรรม ทง้ั หมด การคดิ ใครค่ รวญทแ่ี ทจ้ รงิ คอื สงิ่ ทช่ี ว่ ยปลดปลอ่ ยใหเ้ รารอดพน้ จาก ความอัปลักษณ์ไปสู่ความงดงาม จากความละโมบโลภมากไปสู่การระงับ ยับยั้งและความอ่ิมอกอิ่มใจ การคิดใคร่ครวญในรูปแบบนี้จะยินยอมน้อม รบั การตระหนักรับรู้และการศรัทธาทภ่ี กั ดี” 19 อิมาม อลั -ฆอซาล,ี อฮิ ยฺ าอฺ, 6, 47 N163
o การคดิ ใครค่ รวญ ดว้ ยการคดิ ใครค่ รวญและการตระหนกั รับรทู้ ่เี อ้ือตอ่ การนำ�ไปปฏิบัติ จรงิ มนษุ ยจ์ ะไดร้ บั การเยยี วยาจากอาการปว่ ยไขเ้ วลาทเี่ ขาเหลยี วมองความ มหศั จรรย์ของจกั รวาลด้วยความฉาบฉวย บคุ คลทัว่ ไปเวลาท่ีเขาประทับใจกับงานศลิ ปะท่มี นุษย์ผเู้ ป็นศิลปนิ ได้ สรา้ งสรรคข์ นึ้ มา แมว้ า่ งานศลิ ปะทง้ั หมดทมี่ นษุ ยส์ รา้ งสรรคน์ น้ั มพี นื้ ฐานมา จากการสะท้อนลอกเลียนปรากฏการณ์ทางธรรมชาติ แต่กระนั้นเขาก็ไม่ สามารถรู้สึกซาบซึ้งใจถึงความงดงามแบบเดียวกันเวลาที่เขาเพ่งพินิจเฝ้าดู จักรวาลท่ีโยงกลบั ไปหาผสู้ ร้าง ดว้ ยเหตุน้ี แทนท่คี วามมหศั จรรยท์ ่ซี ่อนอยู่ ในสรรพสิ่งจะสร้างความเกรงขามให้กับเขา แต่เขากลับเห็นมันเป็นเพียง เหตกุ ารณธ์ รรมดาท่เี กดิ ข้ึนเป็นปกติ ในทางกลับกัน ผู้ทรงธรรมทั้งหลายที่หัวใจของเขาได้รับการชำ�ระ ล้างให้บริสุทธ์ิ เขาจะไม่แสดงการสรรเสริญใด ๆ ต่อภาพวาดของศิลปินที่ แสวงหาชือ่ เสียงเรยี งนาม แตเ่ ขาจะให้ความสำ�คญั และแสดงการสรรเสรญิ ตนต่อผู้ทรงสร้างที่แท้จริงกับงานสร้างสรรค์ช้ินเอกของพระองค์ เขาจะมี ความรู้สึกเพลิดเพลินกับการชื่นชมผลงานสร้างสรรค์ของพระผู้เป็นเจ้าท่ี ถกั รอ้ ยสิ่งมหศั จรรย์ทางธรรมชาติใหเ้ ราเหน็ มากมายนบั ไม่ถว้ น เชน่ ยามที่ เขาเพ่งมองไปยังก้านใบและไม้ดอกท่ีมีความหลากสีและหลากกลิ่นของพืช พรรณ ท้ังความหลากหลายของรปู ทรงของต้นไมแ้ ตล่ ะต้น ทงั้ รสชาตทิ ี่เปน็ เอกลกั ษณข์ องผลไมแ้ ตล่ ะชนดิ แมว้ า่ ทง้ั หมดนจี้ ะงอกเงยผลดิ อกออกมาจาก พน้ื ดนิ เหมอื นกนั กต็ าม หรอื ยามทเี่ ขาเพง่ มองไปยงั ลวดลายอนั สวยงามนา่ ทงึ่ ท่ตี ดิ แนบอยูบ่ นปกี ผีเส้ือ หรอื ยามทเ่ี ขาศึกษาความอศั จรรยข์ องการกำ�เนดิ ชีวิตมนุษย์ หรือยามท่ีเขาได้ยินเสียงเงียบ (ลิสานุล-หาล) ซ่ึงเป็นวัจนะอัน มหศั จรรยเ์ รน้ ลบั ทป่ี รากฏออกมาผา่ นงานสรา้ งสรรคข์ องพระผเู้ ปน็ เจา้ เชน่ การมองเห็นและการเข้าใจของมนุษย์ต่อปรากฏการณ์ต่าง ๆ ซึ่งทั้งหมดนี้ มนษุ ย์จำ�นวนมากยงั คงเหน็ มนั เปน็ เพียงเหตุการณ์สามัญธรรมดาเท่าน้นั สำ�หรับผู้ทรงธรรมท่ีมีลักษณะดังกล่าว เขาจะมองเห็นจักรวาลท้ัง N164 จักรวาลเป็นเหมือนหนังสือท่ีเขาต้องรออ่าน เขาได้ก้าวข้ามความสามารถ
oปัจฉมิ บท ________________________________________________________ ในการรับรู้ผ่านงานขีดเขียนสู่ความรู้ทางปัญญาด้วยสายตาแห่งหัวใจ เช่น เดยี วกบั เมาลานา รมู ยี ์ ผทู้ เี่ ดมิ แลว้ เปน็ บรู พาจารยค์ นสำ�คญั ทห่ี มกมนุ่ อยกู่ บั ตำ�รบั ตำ�ราและกจิ การภายในสถานศกึ ษาของราชวงศเ์ ซลจกู แตว่ นั หนง่ึ ทา่ น กลบั ไดร้ บั การจดุ ประกายโดยนกั รหสั ยะชาวมสุ ลมิ ผมู้ ากเสนห่ ท์ ถี่ อื พรตศฟู ยี ์ สำ�นักเดอรว์ ิช นามวา่ ชมั สุดดนี ตับรีซยี ์ ตัง้ แตบ่ ดั นน้ั เป็นต้นมา เมาลานา รูมีย์ ก็พบว่าความสว่างไสวในตัวเองของท่านน้ันกำ�ลังโชติช่วงด้วยไฟแห่ง ความรัก... ท่านเหมือนได้เกิดใหม่อีกครั้งในบรรยากาศแห่งความรัก ท่าน เป็นเมาลานาคนเดียวกับผู้ที่เคยใช้สายตามองเห็นคุณค่าของตำ�รับตาราที่ เปน็ ลายลกั ษณอ์ กั ษรจากงานขดี เขยี น แตบ่ ดั นที้ า่ นไดก้ ลายเปน็ ผทู้ พี่ เิ คราะห์ จบั จอ้ งระเบยี บแบบแผนทซ่ี อ่ นอยภู่ ายใตค้ วามลลี้ บั ของจกั รวาลดว้ ยสายตา แหง่ หวั ใจ และหลงั จากชว่ งเวลานนั้ เองทก่ี วนี พิ นธช์ น้ิ เอกของทา่ นทชี่ อ่ื ‘มษั นะวี’ ไดถ้ ือกำ�เนิดขึ้นมา ซ่ึงเป็นงานเขียนของทา่ นทพ่ี รา่ํ พรรณนาถงึ ความ ลล้ี ับของคมั ภีร์อัลกรุ อาน จกั รวาล และชวี ิตมนษุ ย์ ดว้ ยเหตเุ ชน่ นเ้ี อง เราจงึ เหน็ ไดว้ า่ ไมม่ คี วามปติ ยิ นิ ดใี ดทจ่ี ะสขุ สนั ตม์ าก ไปกว่าบ่าวผูร้ บั ใชท้ แ่ี ท้จรงิ ผูซ้ งึ่ หัวใจของเขาได้รับการชำ�ระ สติปญั ญาของ เขาไดร้ บั การชนี้ ำ�และหยง่ั รดู้ ว้ ยรศั มแี หง่ ศรทั ธา ชวี ติ ของเขาไดร้ บั การนำ�ทาง สบู่ รรยากาศแหง่ การคดิ ใครค่ รวญและการตระหนกั รบั รทู้ างจติ วญิ ญาณ จน กระทั่งท้ายที่สดุ เขากส็ ามารถบรรลถุ ึง ‘มะอฺรฟิ ะตลุ ลอฮ’ฺ ! N165
������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170