2. การถ่ายทอดเทคโนโลยีทางการเกษตร

บทท่ี 5 การปรบั ใช้เทคโนโลยกี ารเกษตรและเทคนิคการถ่ายทอดในพื้นที่ 141 3 ในระหวา่ งการบรรยายควรมอี ปุ กรณป์ ระกอบการบรรยาย และน�ำเสนอ เพื่อสร้างความตื่นเต้นและหน้าสนใจ เช่น การนำ� เสนอผา่ น PowerPoint หรอื วดิ ที ศั น์ เอกสารตา่ งๆ เป็นตน้ 4 มีการเล่นเกมส์ หรือถาม-ตอบปัญหา เก่ียวกับหัวข้อการ บรรยาย และอาจมกี ารมอบรางวัล 5 มกี ารบรรยายกง่ึ วชิ าการ และการสอ่ื สารระหวา่ งผบู้ รรยาย กบั ผฟู้ ัง 6 มีการใช้เทคนิคในการปิดการบรรยายได้อย่างหลากหลาย และชใี้ ห้ผู้ฟัง ทราบวา่ หัวข้อทด่ี ีอย่างไร 7 ผู้บรรยายต้องมีเอกลกั ษณ ์ (mind expression) เปน็ ของ ตนเอง มบี คุ ลกิ ภาพทดี่ ี (looking good) มคี วามสุภาพ เรยี บรอ้ ย ตลอดจนมปี ระสบการณ์ เทคนคิ และความแมน่ ยำ� ในการนำ� เสนอขอ้ มูล 8 รบั ฟังความคิดเห็น และตอบปญั หาตา่ งๆของผฟู้ ัง 9 ตอ้ งมไี วพรบิ ปฏภิ าณ ตลอดจนการแก้ปัญหาเฉพาะหน้าได้ เป็นอยา่ งดี (Smoot) 10 หลงั จากบรรยายตอ้ งสรปุ กจิ กรรม/มภี าพประกอบ/ประเมนิ กิจกรรม

142 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร จึงสรุปได้ว่า การบรรยายที่มีการซักถามเป็นเทคนิคการฝึก อบรมท่ีเหมาะกับการฝึกอบรมที่มีวัตถุประสงค์ที่ต้องการให้ความรู้ ทักษะความสมั พนั ธ์ระหวา่ งบคุ คล การยอมรบั ของผูท้ ี่มีส่วนร่วม การ เปลี่ยนทัศนคติ ทักษะการแก้ปัญหา แต่ไม่เหมาะส�ำหรับความรู้ที่ได้ จากการอบรมเพื่อเสริมสรา้ งประสบการณใ์ นแนวใหม่ เทคนคิ การถา่ ยทอดโดยใช้ PowerPoint ประกอบการบรรยาย ปญั หาสว่ นใหญท่ พ่ี บคือ การเลอื กใชค้ สู่ ีทไี่ มเ่ หมาะสมระหวา่ ง ตัวอกั ษรกบั พ้นื หลงั ท�ำให้คนดมู องเหน็ ได้ไม่ชัดเจน ควรใช้พน้ื หลงั เป็นสี เข้มมากกว่าสอี อ่ น เน่ืองจากสีเข้มจะช่วยลดแสงสว่างจากจอฉาย ทำ� ให้ รสู้ กึ สบายตามากกวา่ การใชส้ อี อ่ นเปน็ พน้ื หลงั ชว่ ยลดความลา้ ของสายตา และต้องพิจารณาขนาดของห้องบรรยาย หากเป็นห้องขนาดเล็กไม่เกิน 20 ฟตุ จากผพู้ ูดถึงผฟู้ งั คนหลังสดุ สามารถใช้ไดท้ ั้งพ้นื หลังสเี ข้มหรือสี ออ่ น แตถ่ ้าเปน็ ห้องทร่ี ะยะไกลกวา่ 20 ฟตุ ไม่ควรใช้พ้ืนหลังสีเขม้ เพราะ จะทำ� ให้คนทอี่ ย่หู ลังๆ อา่ นยาก ทางท่ดี ีควรใช้พ้ืนหลังสีออ่ น หรือหาก จ�ำเป็นต้องใช้พ้ืนสีเข้มเพ่ือให้เข้ากับเรื่องท่ีบรรยาย ก็ควรเพิ่มขนาดตัว อกั ษรใหใ้ หญข่ นึ้ กวา่ ปกต ิ หากใชภ้ าพถา่ ยหรอื กราฟกิ เปน็ พนื้ หลงั ควรระวงั เร่ืองการท�ำให้อ่านตัวอักษรยากเพราะภาพส่วนใหญ่จะมีลวดลาย ฉะน้ัน ควรทำ� การลดหรอื เพมิ่ ความเขม้ ของภาพเพอ่ื ใหต้ วั อกั ษรมองเหน็ ไดช้ ดั ขนึ้ ไมจ่ มไปกบั พนื้ หลงั หรอื ใชก้ ารสรา้ งกรอบสเี หลยี่ มวางไวห้ ลงั ขอ้ ความเพอื่ ชว่ ยใหอ้ า่ นขอ้ ความได้ ชดั ขน้ึ มกี ารเลอื กใชค้ สู่ ที เ่ี หมาะสมระหวา่ งตวั อกั ษร กับพื้นหลัง หลีกเลี่ยงการจับคู่สีข้อความกับพื้นหลังที่ตัดกันหรือกลืนกัน จนมากเกนิ ไป ไมค่ วรใชส้ ีมากเกินกวา่ 3 สี

บทที่ 5 การปรบั ใชเ้ ทคโนโลยีการเกษตรและเทคนิคการถ่ายทอดในพืน้ ท่ี 143 เทคนิคและข้อเสนอแนะต่างๆ ในการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรโดยใช้ การบรรยายใหม้ ีประสทิ ธภิ าพ เพอื่ ใหก้ ารถา่ ยทอดเปน็ ไปอยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ ผถู้ า่ ยทอดควรมเี ทคนคิ การ ด�ำเนนิ การ ได้แก่ ขั้นเตรยี มการบรรยาย ข้นั บรรยาย และขน้ั สรุปและประเมินผล ซ่งึ มรี ายละเอียดดังน ้ี 1) ขน้ั เตรยี มการบรรยาย การบรรยายทดี่ ตี อ้ งศกึ ษาเนอ้ื หาสาระทจ่ี ะบรรยาย ให้เขา้ ใจแจม่ แจ้ง หรือหากมีข้อสงสยั ควรศกึ ษาคน้ คว้าใหก้ ระจา่ งกอ่ น และตอ้ ง คดั เลอื กเนอ้ื หาสาระตามความจำ� เปน็ หรอื มปี ระโยชนต์ อ่ ผฟู้ งั เนอ้ื หาใดไมจ่ ำ� เปน็ ควร ตดั ออก จากนน้ั จดั ลำ� ดบั เนอ้ื หาสาระและตอ้ งหาตวั อยา่ งประกอบหรอื ควรใชส้ อ่ื ใดชว่ ย รวมถงึ การใชค้ ำ� ถามกระตนุ้ หรอื การเลา่ ประสบการณท์ แ่ี ปลกใหม่ หรอื นำ� เสนอปญั หา ที่ท้าทายความคิดก่อนการบรรยาย และมีเอกสารประกอบการบรรยายแจกให้แก่ ผฟู้ ังดว้ ย โดยกอ่ นการบรรยายผบู้ รรยายตอ้ งศกึ ษาภูมิหลังของผู้ฟัง เกยี่ วกับความรู้ ความสามารถ ความตอ้ งการและความสนใจแลว้ นำ� ขอ้ มลู วางแผนการบรรยายใหเ้ หมาะสม และมปี ระสทิ ธภิ าพสงู สดุ และต้องศึกษา ค้นคว้าในเรื่องท่จี ะบรรยายใหก้ ว้างขวาง จากตำ� รา วารสาร แหล่งวทิ ยาการท่เี ช่อื ถือได้ รวมทัง้ ประสบการณข์ องตนเองมา ผสมผสานกนั เตรยี มหาสง่ิ ทจ่ี ะชว่ ยใหก้ ารบรรยายมรี สชาติ เชน่ เกรด็ ความรทู้ เี่ กยี่ วขอ้ ง การอุปมา อุปไมย ข้อมูลสถติ ิทีส่ �ำคญั ผลการวจิ ยั หรอื การคน้ พบใหมๆ่ ตวั อยา่ ง และ คำ� ถามตา่ งๆ ทจ่ี ะใหป้ ระกอบการบรรยาย รวมถงึ การเตรยี มสอื่ ตา่ งๆ ทจี่ ะชว่ ยดงึ ดดู

144 การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ความสนใจของผเู้ รยี นในการบรรยาย เชน่ รปู ภาพของจรงิ วดิ ที ศั น์ สไลด์ แผน่ โปรง่ ใส หรือการน�ำเสนอดว้ ยคอมพิวเตอร์ โดยก่อนเวลาบรรยายควรตรวจสอบความพร้อม ของสถานที่ อปุ กรณ์ ส่อื ตา่ งๆ ว่าพร้อมจะใชง้ านหรอื ไม่ 2) ข้ันบรรยาย ในการบรรยายให้มปี ระสทิ ธิภาพ มขี ้อเสนอแนะส�ำหรับ ผถู้ ่ายทอดฯดงั นี้ (1) ท�ำตัวให้มีชวี ิตชีวา แสดงใหเ้ หน็ ถึงความเชอื่ มัน่ และความจริงจงั ของผ้สู อน (2) ควบคุมอารมณไ์ มใ่ ห้ตืน่ เต้น ประหมา่ หรือเครียด ควรแสดง ความเป็นกันเองยม้ิ แยม้ แจม่ ใสกับผเู้ รียน และพูดดว้ ยน้�ำเสยี งทเ่ี ป็นธรรมชาติ โดยใช้ เสยี งที่ดงั พอทท่ี กุ คนจะฟงั ไดย้ นิ อย่างฟงั ชดั เจน มคี วามชดั ถอ้ ยชัดค�ำ ไม่เรว็ หรอื ช้า เกนิ ไป มกี ารแปรเปลย่ี นนำ�้ เสยี งและจงั หวะในการพดู เพอ่ื เนน้ จดุ สำ� คญั เพอ่ื ใหม้ คี วาม นา่ สนใจ (3) ใชส้ ายตามองผ้เู รียนให้ท่ัวขณะบรรยาย เพอื่ แสดงถงึ การให้ความ ส�ำคัญกบั ผ้เู รยี นและเป็นการสร้างความสัมพนั ธอ์ นั ดี นอกจากนย้ี ังเปน็ การสังเกต พฤตกิ รรมของผเู้ รยี นวา่ ยงั มคี วามสนใจในการเรยี นอยหู่ รอื ไม่ ทงั้ นจี้ ะตอ้ งไมม่ องเฉพาะ กลุม่ ใดกลมุ่ หนงึ่ ควรมองให้ทวั่ (4) ควรเร่ิมด้วยการเช่ือมโยงความรู้และประสบการณ์เดิมของผู้เรียน เข้ากับเรือ่ งท่ีจะสอนเสยี ก่อน โดยใชเ้ ทคนิคที่เหมาะสม เช่น การยกเรอ่ื งราวหรอื เหตกุ ารณ์ท่ีเก่ยี วข้อง การตั้งคำ� ถามน�ำใหค้ ิด จากนนั้ ควรบอกเคา้ โครงของเรอื่ งทจี่ ะ บรรยาย และบอกจดุ ประสงคข์ องบทเรยี นให้ผู้เรียนทราบกอ่ น (5) ควรหลกี เลยี่ งการบรรยายลว้ นๆ มกี ารถามคำ� ถามระหวา่ งการบรรยาย ซ่งึ อาจเปน็ ค�ำถามใน 2 ลกั ษณะ คอื คำ� ถามแบบทผ่ี สู้ อนถามคำ� ถามแล้วหยดุ ให้คดิ ชวั่ ขณะแล้วผสู้ อนชว่ ยตอบปัญหานน้ั เอง และคำ� ถามทผี่ ูส้ อนถามและใหผ้ ู้เรยี นตอบ ซ่งึ คำ� ถามแบบหลังน้นี อกจากจะกระตุน้ ใหผ้ ู้เรียนคดิ หาคำ� ตอบแล้ว คำ� ตอบที่ไดร้ ับ

บทที่ 5 การปรับใชเ้ ทคโนโลยกี ารเกษตรและเทคนิคการถา่ ยทอดในพ้ืนท่ี 145 จะเปน็ ขอ้ มลู ยอ้ นกลบั และเปน็ การประเมนิ อยา่ งไมเ่ ปน็ ทางการอกี ดว้ ย หรอื อาจแทรก สง่ิ ที่ข�ำขนั เขา้ ไปด้วยเพอ่ื ใหเ้ กิดความสนุกสนาน (6) ควรใช้เทคนิคการสอนกลมุ่ ยอ่ ยและเทคนิคอน่ื ๆ เชน่ การระดม ความคิด (Brainstorming) การอภปิ รายกลมุ่ ยอ่ ยทีเ่ รียกว่า Buzz Group หรือการ อภิปรายแบบหน่งึ ตอ่ หนึ่ง การสุ่มถามผเู้ รยี น หรอื การใหท้ �ำแบบทดสอบ เปน็ ตน้ (7) มกี ารใช้สอื่ ประกอบ เชน่ ใชแ้ ผน่ ใส ภาพ สไลด์ เทปเสยี ง วดิ ีทัศน์ ภาพยนตร์ คอมพวิ เตอร์ เปน็ ตน้ (8) ควรมกี ารทดสอบกอ่ นและหลงั การถา่ ยทอด เพอ่ื ทดสอบความสามารถ ของตนในเรอื่ งนน้ั เทคนคิ ทส่ี �ำคัญของการบรรยาย คอื ● การเสนอปญั หาและการชนี้ ำ� เชน่ เรม่ิ ตน้ ดว้ ยการเสนอปญั หา แลว้ แนะแนวทางแกป้ ญั หาและปดิ ทา้ ยดว้ ยวธิ กี ารแกป้ ญั หาทเี่ หมาะสมทสี่ ดุ เปน็ การสรปุ เชน่ จากปญั หาการระบาดของเพลย้ี แปง้ สรา้ งความเสยี หายแกม่ นั สำ� ปะหลงั มวี ธิ กี าร ลดความเสยี หายไดอ้ ยา่ งไร ● การเสนอขอ้ คดิ หรอื ความคดิ เหน็ หลายๆ แนวทาง แลว้ สรปุ ขอ้ คดิ หรือความคดิ เห็นและแนวทางท่เี หมาะสม ● ควรมกี ารสอดแทรกอารมณข์ นั ในระหวา่ งการบรรยายจะชว่ ยให้ บรรยากาศการเรยี นการสอนมคี วามเปน็ กันเองมากย่ิงข้ึน

146 การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ● ควรมีการใชก้ ิริยาทา่ ทางท่ีเหมาะสม อย่าใช้ค�ำศพั ทท์ ย่ี ากเกิน ระดับสตปิ ัญญาของผู้เรียน ใช้คำ� ส้นั ศพั ทง์ ่าย และตอ้ งมกี ารช้จี ุดและสรุปยำ้� เนอื้ หา หากมเี อกสารแจกควรแจกหลงั การบรรยายเพื่อให้ผูฟ้ ังสนใจฟังจากผบู้ รรยาย และ ในขณะบรรยายไม่ควรอยใู่ นท่าใดท่าหนึ่งนานๆ เชน่ ยืนอย่จู ุดเดยี ว เดินกลับไป กลบั มา ขยับแวน่ ตาขยับกางเกง ดูนาฬิกา พดู ค�ำบางคำ� ท่ีตนชอบบอ่ ยๆ ● ไมค่ วรบรรยายตดิ ตอ่ กนั เปน็ เวลานาน ควรบรรยายใหเ้ หมาะสมกบั ชว่ งความสนใจของผเู้ รยี น โดยเฉพาะเกษตรกรทม่ี อี ายคุ อ่ นขา้ งมาก การบรรยายไมค่ วร เกนิ 20-30 นาทแี ละที่สำ� คญั ผู้บรรยายตอ้ งเตรยี มตัวในเนอ้ื หาทีจ่ ะบรรยายมาให้ดี มคี วามแม่นย�ำ เพราะถา้ ถ่ายทอดผิดผู้ฟังอาจเกดิ ความเส่อื มศรัทธาในตัวผู้ถ่ายทอดได้ 3) ขัน้ การตดิ ตาม/สรุปและประเมินผล ในการบรรยายแต่ละครงั้ ตอ้ งมี การสรปุ สาระสำ� คญั ของสง่ิ ทไี่ ดส้ อนหรอื บรรยายไปโดยอาจนำ� เสนอบทสรปุ ในรปู ของ ข้อความสน้ั ๆ หรอื การใช้ผังมโนทศั น์ (Concept Map) ของเร่ืองน้ันกไ็ ด้ นอกจากน้ี ยงั ควรมกี ารประเมนิ ผลการสอนโดยอาจดำ� เนนิ การ ถามคำ� ถามใหผ้ เู้ รยี นตอบระหวา่ ง บรรยาย หรอื เม่อื บรรยายจบ หรอื ให้ผูฟ้ ังทำ� แบบทดสอบหรือตอบแบบสอบถาม ความคดิ เหน็ เพอ่ื ใช้เปน็ ขอ้ มลู ยอ้ นกลบั เพอ่ื ปรบั ปรงุ การบรรยายครง้ั ตอ่ ไปใหด้ ยี งิ่ ขน้ึ

บทท่ี 5 การปรบั ใชเ้ ทคโนโลยีการเกษตรและเทคนคิ การถ่ายทอดในพน้ื ท่ี 147 2.1.2 เทคนิคในการถา่ ยทอดโดยการอภปิ ราย (Discussion) การอภปิ ราย คอื การทกี่ ล่มุ คนทีม่ ีความสนใจในปัญหา หรือเร่ืองเดียวกัน ต้องการที่จะแลกเปลี่ยนความคิดเห็นเพ่ือหาข้อสรุป รว่ มกนั ดว้ ยวธิ กี ารวเิ คราะห ์ และพจิ ารณาโดยอาศยั ความคดิ เหน็ รว่ มกนั การอภปิ รายสามารถแบง่ เปน็ การอภปิ รายเปน็ คณะ (Panel Discussion) เปน็ การเชญิ ผู้ทรงคุณวุฒทิ ม่ี คี วามรูแ้ ละมปี ระสบการณม์ าให้ความคิดเหน็ หรือทรรศนะในเร่ืองเดียวกัน จ�ำนวนผู้อภิปรายอาจจะมีประมาณ 3-5 คน ในการอภปิ รายผทู้ รงคณุ วฒุ จิ ะอภปิ รายในลกั ษณะทสี่ นบั สนนุ หรอื ใหเ้ หตผุ ล โตแ้ ยง้ ผทู้ รงคณุ วฒุ ดิ ว้ ยกนั เพอื่ ใหค้ วามคดิ กวา้ งไกลออกไป และตอนทา้ ย ผดู้ ำ� เนนิ การอภปิ ราย (Moderater) จะเปน็ ผสู้ รปุ ความคดิ เหน็ ของผบู้ รรยาย ข้อดีของการอภิปรายจะช่วยเปลี่ยนบรรยากาศในการฟังของผู้ฟังหรือ ผเู้ ขา้ รบั การอบรม โดยไดส้ มั ผสั กบั แนวและวธิ กี ารพดู ของผอู้ ภปิ รายในลกั ษณะ หลากหลาย โดยเฉพาะการพดู โตแ้ ยง้ ในการอภปิ รายเปน็ คณะ ดงั นน้ั ผดู้ ำ� เนนิ รายการต้องหมั่นสังเกตผู้ฟังและต้องถามกระตุ้นผู้ร่วมรายการในเรื่องที่ คาดวา่ ผ้ฟู ังอยากทราบและใหผ้ ้ฟู งั มีโอกาสไดถ้ ามผอู้ ภิปรายเพอื่ สร้างการ มสี ว่ นรว่ มระหวา่ งผพู้ ดู และผฟู้ งั และความสำ� คญั ของการอภปิ รายเปน็ คณะ จะชว่ ยสรา้ งแนวคดิ ใหแ้ กผ่ ฟู้ งั ในทรรศนะทต่ี า่ งกนั ทำ� ใหเ้ กดิ ความรอบคอบ ในการตดั สนิ ใจเลอื กแนวทางทด่ี ีทสี่ ุด การกระตุ้นระหวา่ งผ้พู ูดและผฟู้ ังให้ มสี ว่ นรว่ มจะชว่ ยใหก้ ารอภปิ รายนา่ สนใจ ผดู้ ำ� เนนิ การอภปิ รายจะตอ้ งเปน็ ผู้มีความสามารถและประสบการณ์เก่ียวกับการอภิปราย จึงจะสามารถ ควบคุมการอภิปรายใหด้ ำ� เนินไปสูเ่ ปา้ หมาย และเวลาของการอภิปรายที่ กำ� หนดไว้ การพิจารณาเลอื กเชญิ ผอู้ ภปิ รายมคี วามสำ� คัญมาก หากได้ผมู้ ี ความรแู้ ละประสบการณส์ ูงจะท�ำใหก้ ารอภิปรายเกดิ ผลดีและให้ประโยชน์ แกผ่ ฟู้ งั

148 การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร 2.1.3 เทคนิคในการถ่ายทอดโดยการใช้กิจกรรม เทคนคิ ในการถา่ ยทอดโดยใชก้ จิ กรรม เปน็ การถา่ ยทอด โดยมุ่งให้ผู้เรียนได้สร้างความรู้ ได้มีปฏิสัมพันธ์กับบุคคล สื่อ และ ส่ิงแวดลอ้ มตา่ งๆ โดยใชก้ ระบวนการต่างๆ เปน็ เครือ่ งมือในการเรยี นรู้ และน�ำความรู้ไปประยกุ ต์ใช้ในสถานการณอ์ ื่น วิธกี ารหรอื เทคนคิ คือ ผู้ถา่ ยทอดจะเตรียมจัดสถานการณ์และกจิ กรรมต่างๆ ไว้ใหผ้ ูเ้ รียนค้นพบ ความรดู้ ้วยตนเอง ส่งเสริมใหผ้ ูเ้ รียนไดท้ ำ� งานรว่ มกับคนอ่นื และสง่ เสรมิ ให้ผู้เรียนน�ำความรู้ไปประยุกต์ใช้ในชีวิตประจ�ำวัน การจัดกิจกรรมการ เรยี นรใู้ นแหลง่ เรยี นรเู้ ปน็ กลไกทสี่ ำ� คญั อยา่ งหนงึ่ ในการกระตนุ้ ใหผ้ เู้ รยี น เกดิ การเรยี นรตู้ ามจดุ ประสงคท์ ก่ี ำ� หนดไว้ ใหผ้ เู้ รยี นไดล้ งมอื ปฏบิ ตั ิ ระหวา่ ง หรือหลังการเรียนรู้ในแหล่งเรียนรู้น้ันๆ และส�ำหรับการจัดกิจกรรมการ เรยี นรู้ในแหล่งเรียนรูน้ ้นั ผูจ้ ดั กิจกรรมหรอื ผู้ออกแบบกิจกรรมการเรยี นรู้ จำ� เปน็ ตอ้ งมคี วามรเู้ พยี งพอเกย่ี วกบั แหลง่ เรยี นรทู้ จ่ี ะนำ� มาออกแบบกจิ กรรม ใหผ้ ู้เรียนได้ฝึกปฏบิ ัติ ซ่ึงต้องรู้วา่ แหล่งเรียนรนู้ ัน้ ถกู จดั อยใู่ นประเภทใด มอี งคค์ วามรเู้ กยี่ วกบั เรอื่ งอะไรบา้ ง และมวี ตั ถปุ ระสงคข์ องการจดั ตงั้ อยา่ งไร ตลอดจนจดุ เนน้ หรอื กจิ กรรมของแหลง่ เรยี นรวู้ า่ มกี จิ กรรมอะไรบา้ งและ มเี นอ้ื หาสาระอะไรทต่ี อ้ งการเนน้ ใหผ้ เู้ ขา้ ใชบ้ รกิ ารทราบหรอื เรยี นรู้ การจดั กจิ กรรมทดี่ จี ะชว่ ยกระตนุ้ ใหผ้ เู้ รยี นรจู้ กั ศกึ ษาหาความรแู้ ละแสวงหาคำ� ตอบ และสรา้ งองค์ความรูด้ ว้ ยตนเอง

บทท่ี 5 การปรับใชเ้ ทคโนโลยกี ารเกษตรและเทคนคิ การถ่ายทอดในพื้นที่ 149 2.1.4 เทคนคิ ในการถา่ ยทอดโดยการฝกึ ปฏบิ ัติ การถา่ ยทอดโดยการฝกึ ปฏบิ ตั จิ รงิ หมายถงึ การถา่ ยทอด ความรทู้ มี่ งุ่ จดั กจิ กรรมทส่ี อดคลอ้ งกบั การดำ� รงชวี ติ เหมาะสมกบั ความ สามารถ และความสนใจของผ้เู รยี นรู้ โดยใหผ้ เู้ รียนรมู้ สี ่วนรว่ ม และ ลงมือปฏิบัติจริงทุกขั้นตอนจนเกิดการเรียนรู้ด้วยตนเอง ให้ผู้เรียนมี บทบาท และมสี ว่ นรว่ มในกระบวนการเรยี นรมู้ ากทสี่ ดุ (Participation) ให้ ผู้เรยี นมปี ฏิสัมพนั ธ์ตอ่ กันและกนั ได้เรยี นร้รู ่วมกนั ไดแ้ ลกเปลี่ยนขอ้ มูล ความรู้ ความคิด และประสบการณแ์ ก่กนั และกันมากท่ีสุดเทา่ ทจ่ี ะทำ� ได้ (Interaction) โดยให้ผเู้ รียนได้เรยี นรกู้ ระบวนการ ควบคูไ่ ปกับผลงานและ ขอ้ ความรทู้ สี่ รุปได้ (Process/Product) และสามารถนำ� ความรู้ที่ได้ ไปใช้ ประโยชน์ในชวี ิตประจำ� วนั ได้ (Application) 2.1.5 เทคนิคการถา่ ยทอดโดยการใช้กรณศี กึ ษา (Case Study) กรณศี กึ ษาเปน็ เทคนคิ การถา่ ยทอดความรหู้ รอื เทคโนโลยี โดยน�ำเอาเรื่องราวหรือกรณีท่ีเป็นปัญหาเกิดข้ึนจริงๆ เสนอในกลุ่ม ผู้ถูกถ่ายทอดได้รับฟัง เพ่ือให้ผู้ฟังใช้หลักวิชาการและประสบการณ์ที่ ได้จากการปฏิบัติงานมาผสมผสานเพ่ือมาวิเคราะหก์ รณีที่ยกมา โดยมี ทป่ี รกึ ษาคอยใหค้ ำ� แนะนำ� และใหแ้ นวทางเพอื่ ชว่ ยผเู้ รยี นวเิ คราะหป์ ญั หาได้ ตรงวตั ถปุ ระสงคข์ น้ั ตอนของการศกึ ษาจะเรมิ่ ดว้ ยหลกั การ และการใหภ้ าพ ตา่ งๆ ทจี่ ะเปน็ ประโยชนต์ อ่ การพจิ ารณาแกไ้ ขปญั หา จากนน้ั ผเู้ ขา้ ฝกึ อบรม จะศกึ ษา อภปิ ราย และคน้ ควา้ ตามหลกั วชิ าการ ซงึ่ บางครง้ั ขอ้ มลู ทต่ี อ้ งการ อาจเปน็ ข้อมูลทสี่ ำ� เร็จอยู่แล้ว แตบ่ างครง้ั จ�ำเป็นตอ้ งค้นคว้าหาขอ้ มลู บ้าง

150 การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร และในขน้ั ตอนสดุ ทา้ ยผเู้ ขา้ รบั การอบรมจะตอ้ งพจิ ารณาตดั สนิ ใจแกป้ ญั หา หรือกรณีท่ีน�ำเสนอเร่ืองภายใต้สภาพการณ์ที่ใกล้เคียงกับความเป็นจริง มากทสี่ ดุ และเพอ่ื ชว่ ยใหก้ ารตดั สนิ ใจของผเู้ ขา้ รบั การอบรมดขี น้ึ การนำ� เสนอ กรณหี รอื ปญั หา จะตอ้ งมรี ายละเอยี ดมากพอทจี่ ะทำ� ใหผ้ ศู้ กึ ษาไดเ้ หน็ จดุ สำ� คญั ของปัญหาและได้ข้อที่เป็นแนวทางน�ำไปสู่การตัดสินใจการแก้ปัญหา กรณศี กึ ษาเหมาะสำ� หรบั การฝกึ อบรมเรอ่ื งทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั ความสำ� คญั ของมนษุ ย์ ประเภทบุคคลที่เข้าฝึกอบรมที่เหมาะสมท่ีจะใช้เทคนิควิธีน้ีคือผู้บริหาร และผทู้ จ่ี ะเขา้ สรู่ ะดบั มอื อาชพี สว่ นเรอ่ื งการสนองตอบวตั ถปุ ระสงคข์ องการ ถา่ ยทอดจะใชไ้ ดด้ กี บั การถา่ ยทอดเทคโนโลยที ต่ี อ้ งการเปลยี่ นทศั นคติ และ สรา้ งเสรมิ ทกั ษะความสมั พนั ธร์ ะหว่างบคุ คล ขอ้ ดขี องวธิ กี ารนคี้ อื ผรู้ บั การ ฝึกอบรมได้วิเคราะห์ตัดสินปัญหาในเร่ืองที่เหมือนจริงและสามารถน�ำไป ปรบั ใชก้ บั การปฏบิ ตั งิ านได้ กรณศี กึ ษาเปน็ กจิ กรรมทม่ี บี รรยากาศเปน็ กนั เอง เพราะทกุ คนมโี อกาสแลกเปล่ยี นความคิดเหน็ และประสบการณ์ 2.1.6 เทคนคิ การถ่ายทอดโดยการสาธิต (Demonstration) การสาธติ เปน็ วธิ กี ารสง่ เสรมิ หรอื วธิ กี ารสอนอยา่ งหนงึ่ ท่ีใช้กันอย่างแพร่หลาย ทั้งในงานส่งเสริมการเกษตรและการสอนใน สถาบันศึกษา การสาธติ มี 2 แบบคอื การสาธิตวธิ แี ละการสาธิตผล เป็นการแสดงให้ผู้เข้ารับการฝึกอบรมได้เห็นการปฏิบัติจริงซ่ึงการกระท�ำ หรอื ปฏิบตั จิ รงิ จะมลี กั ษณะคลา้ ยการสอนงาน วิทยากรทำ� ให้ดแู ล้วผเู้ ขา้ รบั การฝกึ อบรมทดลองทำ� ตามวทิ ยากร มคี วามนา่ เชอ่ื ถอื สงู ความชำ� นาญจรงิ ๆ

บทที่ 5 การปรบั ใชเ้ ทคโนโลยกี ารเกษตรและเทคนิคการถา่ ยทอดในพ้ืนที่ 151 และต้องไม่พลาด เพิ่มทักษะของผู้เข้ารับการฝึกอบรมได้ดี ไม่เบ่ือหน่าย สามารถปฏบิ ตั ไิ ดห้ ลายครง้ั เพอื่ เปน็ การพสิ จู นโ์ ดยการใหเ้ หน็ จรงิ วา่ วธิ กี าร ท่ีได้แนะน�ำไปสามารถกระท�ำได้ในท้องถ่ิน หรือเห็นผลท่ีดีกว่าของ เทคนิคใหม่ๆ และเพ่ือสร้างความเชื่อถือในตัวเจ้าหน้าท่ีส่งเสริมเกษตร ท�ำให้บุคคลเป้าหมายสนใจ ซ่ึงผู้ด�ำเนินการสาธิต อาจจะเป็นเกษตรกร หรอื หวั หนา้ กลมุ่ เกษตรกร แมบ่ า้ น ซงึ่ กลมุ่ เปา้ หมายไดแ้ กเ่ กษตรกร แมบ่ า้ น นักเรยี นหรอื ผู้ที่สนใจ สถานท่ีอาจจะเป็นไรน่ า หรอื ฟารม์ ของเกษตรกร บริเวณสำ� นกั งานสง่ เสรมิ สถานีทดลองทางเกษตร ระยะเวลา อาจหลาย สัปดาห์หรือหลายเดอื นโดยหัวข้อทน่ี �ำมาพดู หรอื สาธติ ต้องเหมาะสมเป็นที่ สนใจ ตรงกบั ความตอ้ งการของกลุม่ ผเู้ รยี นรู้ 2.1.7 เทคนิคการถ่ายทอดโดยการใชส้ ื่อ ประเภทพัฒนาเฉพาะตัวบุคคล การถ่ายทอดเทคโนโลยี โดยใชส้ อื่ ถอื เปน็ อกี วธิ กี ารประเภทหนงึ่ ทน่ี ยิ มนำ� มาใชก้ นั มาก เนอ่ื งจาก เป็นรปู แบบทป่ี ระหยดั งบประมาณ โดยชว่ ยกระตุน้ ให้เกษตรกรหรือผู้ ฟงั ใหค้ วามสนใจในการรบั ฟงั ขอ้ มลู เทคนคิ การถา่ ยทอดเทคโนโลยโี ดย ใช้สื่อส�ำเร็จรูป จะช่วยในการจัดอบรมหรือถ่ายทอดให้ผู้ฟังเกิดความ สนใจและไม่เบ่ือหน่ายต่อการฟังโดยการบรรยายอย่างเดียว โดยสื่อท่ี น�ำมาใช้ เพื่อถ่ายทอดเทคโนโลยี อาทิ VDO, CD-ROM, DVD, CBT on CD-ROM เป็นต้น ซ่ึงผู้ถ่ายทอดสามารถน�ำไปถ่ายทอดด้วยตนเองหรือ มอบให้ผู้ฟังไปศึกษาด้วยตนเองได้ โดยผู้ถ่ายทอดต้องคอยกระตุ้นและ สอบถามผู้ฟงั เพ่ือให้เกิดการเรียนรูแ้ ละชว่ ยตอบขอ้ สงสัย

152 การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ดงั นี้ ผถู้ า่ ยทอดตอ้ งมคี วามรู้ ดา้ นสอ่ื ตา่ งๆ ทน่ี ำ� ไปถา่ ยทอด ดว้ ย ผ้ถู า่ ยทอดจะตอ้ งรู้วา่ จะใช้สื่อแต่ละชนิดเมอ่ื ไหร่ อยา่ งไร จงึ จะไดผ้ ล เตม็ ท่ี สอ่ื แตล่ ะชนดิ มเี ทคนคิ การใชไ้ มเ่ หมอื นกนั ผใู้ ชจ้ ะตอ้ งมคี วามรู้ ความ เขา้ ใจ มีทักษะการใช้ และตอ้ งเตรยี มสภาพแวดลอ้ มให้เหมาะดว้ ย จงึ จะ เกิดผลดี การเลือกส่ือมีหลักเกณฑ์คือ ต้องเลือกสื่อให้สอดคล้องกับจุด ประสงค์ ว่าจะนำ� ส่ือไปใชใ้ นด้านใด เช่น จะน�ำมาใชป้ ระกอบคำ� อธบิ าย หรอื เพอ่ื สรปุ บทเรยี น สอ่ื แตล่ ะประเภททสี่ รา้ งขน้ึ มา ผสู้ รา้ งจะตอ้ งมเี ปา้ หมาย ทแ่ี นน่ อน การเลอื กสอ่ื ตอ้ งใหส้ อดคลอ้ งกบั เนอ้ื หา วา่ ตวั สอ่ื นนั้ มงุ่ ใหข้ อ้ มลู ในดา้ นใด ใหเ้ นอื้ หาสาระตรงตามเนอ้ื หาทจ่ี ะสอนหรอื ไม่ ตอ่ มาตอ้ งเลอื กสอื่ ทนี่ ่าสนใจ ตอ้ งพิจารนาในดา้ นตวั อกั ษร และความประณตี สง่ิ เหล่านจ้ี ะ ช่วยดึงดูดความสนใจของผู้เรียนท�ำให้การเรียนการสอนด�ำเนินไปด้วย บรรยากาศท่ีสนุกสนาน ข้ันตอนต่อไปต้องเลือกสื่อให้เหมาะสมกับวัย ผเู้ รยี น เหมาะกบั สตปิ ญั ญา ความสามารถ ความตอ้ งการ และประสบการณ์ เดมิ ของผ้เู รียน และการเลือกส่ือต้องเหมาะกับการใชแ้ ละการเก็บรกั ษา ส่อื ท่ี เหมาะต่อการสอนต้องไม่ยุ่งยากต่อการใช้ ให้ผลคุ้มค่า ไม่เสียเวลา เกบ็ รักษางา่ ย ใชท้ น กะทัดรัด ถ้าเปน็ เครื่องมือทใ่ี ชใ้ นการสาธิต หรอื การ ทดลองต้องมปี ระสิทธภิ าพ เวลาใชง้ านต้องไม่เกิดขอ้ ผดิ พลาด โดยทั่วไป มี 4 ขัน้ ตอนนน้ั กค็ ือ ข้ันเลอื ก ขน้ั เตรยี ม ขน้ั ใช้ และข้นั วดั ประเมินผล ดังนั้น ตัวผู้สอนตอ้ งทำ� ความรูจ้ ักกบั ส่อื การเรยี นการสอนในดา้ นลกั ษณะ องคป์ ระกอบ หนา้ ทก่ี ารทำ� งาน เนอื้ หา เพอื่ สามารถนำ� ไปใชไ้ ดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

บทท่ี 5 การปรับใชเ้ ทคโนโลยกี ารเกษตรและเทคนคิ การถา่ ยทอดในพ้นื ที่ 153 ถ้าเปน็ รูปภาพ แผนภมู ิ แผนภาพ ต้องอธิบายได้ ถ้าเป็นภาพยนตร์ต้อง เขา้ ใจเรอื่ งราวเปน็ อยา่ งดี ถา้ เปน็ เครอ่ื งมอื ตอ้ งรจู้ กั องคป์ ระกอบ การใชส้ อ่ื จะไดผ้ ลมากนอ้ ยเพียงใดขึ้นอยกู่ บั ความเหมาะสม เทคนคิ และวธิ ีการใช้ 2.1.8 เทคนิคการถ่ายทอดโดยการศึกษาดูงาน การศึกษาดูงานนั้น เป็นกิจกรรมหนึ่งในกระบวนการ พัฒนาบคุ ลากร ในอนั ทจี่ ะชว่ ยเพิม่ พูนความรู้ทักษะประสบการณ์ ให้กบั ตัวบุคลากรหรือเกษตรกร อีกท้ังเปิดมุมมองที่จะรับกับการเรียนรู้ใน สง่ิ ใหมๆ่ สรา้ งความพรอ้ มใหแ้ กท่ ง้ั ตวั บคุ ลากรเอง และสรา้ งผลสมั ฤทธิ์ ใหแ้ กท่ มี งานและหนว่ ยงาน การศกึ ษาดงู านนนั้ มปี ระโยชนอ์ ยา่ งมาก ทง้ั ในดา้ นความรคู้ วามเขา้ ใจ ความคดิ ความสมั พนั ธ์ การทำ� งานเปน็ ทมี ฯลฯ นนั่ คอื ชว่ ยกระตนุ้ ใหเ้ กดิ การเรยี นรรู้ ว่ มกนั รวมทงั้ แลกเปลยี่ นประสบการณ์ มมุ มองความคดิ เหน็ ต่างๆ รว่ มกนั บนสถานการณเ์ ดยี วกนั หรอื เหตกุ ารณ์ เดียวกัน ท�ำให้ได้เห็นถึงเทคนิควิธีการในการน�ำมาปรับใช้หรือการแก้ไข ปญั หา อนั ทจ่ี ะกอ่ ให้เกดิ ประโยชนใ์ นการท�ำงาน ดงั นนั้ เทคนคิ ในการจัด ทศั นศึกษาดงู าน ควรมวี ิธกี ารดงั ต่อไปนี ้ 1) การเตรยี มความพรอ้ มกอ่ นศกึ ษาดงู านของผถู้ า่ ยทอด หรือน�ำไปศึกษาดูงานและเกษตรกรที่จะน�ำไปศึกษาดูงานโดยเร่ิมต้ังแต่ ความพรอ้ มในเร่ืองสภาพร่างกาย ใหส้ มบรู ณแ์ ข็งแรงอยู่ในภาวะท่ีพร้อม ที่จะศึกษาดูงาน การสร้างทัศนคติเชิงบวก ให้เกิดความรู้สึกท่ีดีในการ ศึกษาดูงาน ด้วยการมองเห็นถึงข้อดีในการศึกษาดูงาน หน่วยงานท่ีจะ

154 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร ศึกษาดงู าน หรือกิจกรรมท่จี ัดรว่ มในการศกึ ษาดูงาน รวมท้ังผลทจ่ี ะได้ รับกับตนเอง ทีมงาน และหน่วยงานต้องมีการช้ีแจงให้เกษตรกรทราบ รวมถงึ ตง้ั ประเดน็ ปญั หาทเ่ี กดิ ขนึ้ ในการทำ� งานปจั จบุ นั รวมทง้ั ทบทวนถงึ วิธกี ารท�ำงานในปัจจบุ ัน ถึงแนวคิดท่มี งุ่ หวังเพื่อจะได้น�ำความรู้ มาใชใ้ น พฒั นาการทำ� งานใหเ้ กดิ ประสทิ ธภิ าพ และจดเปน็ บนั ทกึ เตอื นความจำ� กอ่ น การศึกษาดูงาน 2) การเตรยี มความพรอ้ มขณะศกึ ษาดงู าน ผถู้ า่ ยทอดมี การบรรยายหรอื การเลา่ ถงึ ประสบการณ์ในการท�ำงาน ตลอดจนเทคนคิ วิธกี ารทำ� งานใหมๆ่ สรา้ งแนวความคดิ ใหม่ท่ีจะสามารถนำ� มาประยกุ ตใ์ ช้ กับวิธกี ารท�ำงานแบบปัจจุบนั เพ่ือลดปญั หาและเสริมประสิทธภิ าพในการ ท�ำงานมีการต้ังค�ำถามเพื่อแลกเปลี่ยนความรู้ โดยถามจากสิ่งท่ีได้เห็น การตั้งค�ำถามเป็นการจุดประกายความคิด กระตุ้นให้เกิดการถ่ายทอด ความรใู้ นการทำ� งาน ถงึ เทคนคิ วธิ กี ารทำ� งานใหเ้ กดิ ประสทิ ธภิ าพ เชน่ การ ลดขนั้ ตอนการปฏบิ ตั งิ าน การนำ� เทคโนโลยสี มยั ใหมม่ าใช้ การนำ� เอาวธิ กี าร บรหิ ารจดั การสมยั ใหม่มาใช้ เปน็ ต้น ซ่งึ การถามเพอื่ สร้างองคค์ วามรู้นี้ เราจะไขข้อข้องใจถึงประเด็นปัญหาทีไ่ ด้ตั้งไว้ก่อนการศกึ ษาดูงานได้ โดย ชใี้ หผ้ เู้ รยี นนำ� ความรทู้ ไี่ ดจ้ ากการศกึ ษาดงู านนนั้ นำ� มาเขยี นหรอื จดบนั ทกึ ย่อเตอื นความจำ� การเขยี นเปน็ สง่ิ สำ� คญั เพราะตกผลกึ จากความรคู้ วามเขา้ ใจ ของตนเองนนั่ คอื เขยี นตามทรี่ หู้ รอื เขา้ ใจ ซงึ่ โดยปจั จบุ นั เราอาจใชเ้ ทคโนโลยี

บทที่ 5 การปรบั ใชเ้ ทคโนโลยีการเกษตรและเทคนิคการถา่ ยทอดในพื้นท่ี 155 ต่างๆ เชน่ การบันทกึ ความรดู้ ว้ ยกลอ้ งถ่ายวีดโี อ หรือเลา่ เร่อื งจากรปู ภาพ โดยการถ่ายภาพ หรือบันทกึ เสียงด้วยเคร่ืองอัดเทป โทรศพั ท์มอื ถอื ซ่ึงจะ ช่วยเตือนความจ�ำใหก้ บั ตวั เอง และถา่ ยทอดเป็นองค์ความรไู้ ดอ้ ีกวธิ หี นงึ่ และหลังจากเกษตรกรศึกษาดงู านเสรจ็ ส้ิน ตอ้ งให้เกษตรกรทบทวนความรู้ ทไ่ี ดจ้ ากการศกึ ษาดงู านและนำ� ความรทู้ ไี่ ดจ้ ากการศกึ ษาดงู านมาประยกุ ต์ ใช้ในการท�ำงานและควรจัดให้แต่ละทีมงาน ได้แลกเปลี่ยนความคิดเห็น ร่วมกนั ติดตามและประเมนิ ผลความร้ทู ไ่ี ด้รบั จากการศึกษาดูงาน ก่อนท่ี จะรวบรวมความรทู้ ไ่ี ดใ้ นแตล่ ะบคุ คลมาสรปุ เพอ่ื จดั ทำ� เปน็ องคค์ วามรแู้ ตล่ ะ ทมี งาน และน�ำองคค์ วามร้ทู ไี่ ดม้ าปรบั ใช้ในการท�ำงานอย่างตอ่ เน่ืองและ สมำ่� เสมอ การเลือกใช้เทคนิคการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรให้ เหมาะสม เปน็ เรอื่ งทสี่ ำ� คญั เปน็ อยา่ งยง่ิ เพราะการใชเ้ ทคนคิ การถา่ ยทอด ในแตล่ ะวธิ กี ารสามารถชว่ ยใหเ้ กดิ การเรยี นและการเปลย่ี นแปลงดา้ นตา่ งๆ ซงึ่ ไดแ้ ก่ ความรู้ ทกั ษะ และ ทศั นคตขิ องผเู้ ขา้ รบั การถา่ ยทอดได้ตาม วตั ถปุ ระสงค์ สถานการณแ์ ละปจั จยั อน่ื ๆ ของการถา่ ยทอดโดยการเลอื กใช้ เทคนิคการถ่ายทอดตามวัตถุประสงค์ว่า ต้องการให้เกิดการเปล่ียนแปลง ความรู้ หรือทกั ษะหรอื เจตคติ หรือทัง้ 3 ด้านไปพร้อมๆ กนั ถา้ ต้องการ ให้เกิดความรู้เฉพาะอย่างย่ิงความรู้ระดับความจ�ำ ความเข้าใจ อาจจะใช้ เทคนคิ การบรรยายได้ แตถ่ า้ จะตอ้ งการใหผ้ เู้ ขา้ รบั การถา่ ยทอดจำ� ไดแ้ มน่ ยำ�

156 การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร และจำ� ได้นานและเขา้ ใจได้อยา่ งลึกซึง้ มากยิ่งขึน้ นั้น อาจจะตอ้ งใชก้ จิ กรรม หรือการสาธิต การปฎบิ ตั ิจรงิ มีการใชโ้ สตทัศนูปกรณต์ า่ งๆ ประกอบการ บรรยายดว้ ย น่าจะเปน็ ประโยชน์ไดอ้ ย่างมากและน่าจะเป็นการส่งเสรมิ ให้ เข้ารับการถ่ายทอดได้มีโอกาสใช้ประสาทสัมผัสทุกด้านซึ่งจะช่วยให้การ ถ่ายทอดในแต่ละคร้ังได้รับความส�ำเร็จตามวัตถุประสงค์อย่างแน่นอน การใช้เทคนิคการฝึกอบรมต้องค�ำนึงถึงผู้เข้ารับการถ่ายทอดเป็นส�ำคัญ ได้แก่ ระดับของความรู้ความสามารถ ระดับการศึกษา อายุ เพศ และ จ�ำนวนผเู้ ขา้ รับการถ่ายทอด ผู้เขา้ รบั การถ่ายทอดทมี่ ีระดับความรคู้ วาม สามารถ และความฉลาดสูงมากๆ ชอบท่ีจะเรียนรู้ และเรียนได้ดีใน บรรยากาศของความเปน็ ประชาธปิ ไตยและเปน็ กนั เองมาก แตม่ งุ่ ทจ่ี ะเรยี น โดยกระบวนการกลมุ่ นอ้ ยและเนน้ การเรยี นรตู้ ามลำ� พงั มากกวา่ จงึ เหน็ ไดว้ า่ เทคนคิ การถา่ ยทอดทด่ี ตี อ้ งเปดิ โอกาสใหผ้ รู้ บั การถา่ ยทอดทมี่ คี วามฉลาดมาก มอี สิ รภาพทจี่ ะเรยี นรใู้ นบรรยากาศทเี่ ปน็ ประชาธปิ ไตย ตอ้ งเออ้ื อำ� นวยให้ บุคคลเหล่านี้ได้เรียนรู้ตามล�ำพัง ให้มากกว่าผู้มีความสามารถและความ เฉลยี วฉลาดไมค่ อ่ ยมากนกั สว่ นผรู้ บั การถา่ ยทอดทม่ี ีความรคู้ วามสามารถ และความเฉลยี วฉลาดนอ้ ย ชอบทจี่ ะเรยี นรแู้ ละเรยี นร้ไู ดด้ โี ดยการใชเ้ ทคนคิ ท่ีมีครูหรือวิทยากรเป็นศูนย์กลาง มากกว่าวิธีการเรียนรู้อื่นๆ นอกจาก ด้านความรู้ความสามารถและความเฉลียวฉลาดของผู้เข้ารับการถ่ายทอด แลว้ ตอ้ งคำ� นงึ ถงึ ระดบั การศกึ ษาหรอื ประสบการณเ์ ดมิ ของเขาดว้ ย กลา่ วคอื เทคนคิ ทใ่ี ชต้ อ้ งไมย่ งุ่ ยากสลบั ซบั ซอ้ นมากจนเกนิ แก่การทำ� ความเขา้ ใจใหแ้ ก่ ผู้เข้ารับการถ่ายทอดที่มีระดับการศึกษาไม่สูงนัก และหากใช้เทคนิคการ ถา่ ยทอดทีง่ า่ ยจนเกนิ ไป กบั ผูร้ ับฟงั ทมี่ รี ะดับการศกึ ษาสงู ๆ ก็จะทำ� ให้เกดิ

บทที่ 5 การปรบั ใช้เทคโนโลยีการเกษตรและเทคนคิ การถ่ายทอดในพ้ืนที่ 157 ความเบอื่ หนา่ ย และไมก่ อ่ ใหเ้ กดิ ผลดตี อ่ การเรยี นรแู้ ตอ่ ยา่ งใดเลยในทำ� นอง เดยี วกนั อายหุ รอื วยั ของผฟู้ งั กม็ คี วามสำ� คญั ทตี่ อ้ งคำ� นงึ ถงึ เพราะธรรมชาติ ของการเรียนรู้ของเด็กแตกต่างจากธรรมชาติของการเรียนรู้ของผู้ใหญ่ วิธกี าร กิจกรรม โสตทศั นปู กรณ์ และ เทคนคิ การฝึกอบรมก็จะตอ้ งแตกตา่ ง ไปด้วย ในการใช้เทคนิคการฝึกอบรมและการจัดกิจกรรมนั้นจะต้องให้ สอดคล้องกับความแตกต่างดังกล่าว ไม่ว่าจะเป็นความต้องการที่จะรู้ถึง เหตุผลท่ีว่าท�ำไมจะต้องเรียนรู้ การมีความเข้าใจในตนเองบทบาทของ ประสบการณ์ ความรูเ้ พ่อื จะเรยี นรู้ แนวโน้ม ของการเรยี นรู้และรวมถึง แรงจงู ใจทีจ่ ะต้องการจะเรยี นร้อู ีกดว้ ย ทัง้ นี้ จำ� นวนผูเ้ ข้ารบั การถา่ ยทอด กม็ คี วามสำ� คญั ตอ่ การเลอื กใชเ้ ทคนคิ ดว้ ย ถา้ จำ� นวนคนมมี ากคงจะตอ้ งใช้ เทคนคิ ประเภทบรรยาย การอภปิ รายเป็นคณะ เพราะคงจะไมส่ ามารถใช้ เทคนคิ การปฎบิ ตั จิ รงิ หรอื กจิ กรรมกลมุ่ ไดโ้ ดยเฉพาะหากวทิ ยากรขาดความ รู้ความสามารถและทักษะในการใช้เทคนิค การถ่ายทอดเทคโนโลยีจะได้ ผลแก่ผ้รู ับการถ่ายทอดน้อย

158 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร 2.2 เทคนคิ การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตรแบบผสมผสาน เทคนิคการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรแบบผสมผสาน เป็นการรวมกันหรือน�ำส่ิงต่างๆ มาผสม โดยท่ีสิ่งที่ถูกผสมนั้น คือรูป แบบและวิธีการ ดังนั้นจึงเป็นการถ่ายทอดโดยใช้แต่ละวิธีการหรือรูป แบบการเรียนรู้ท่ีหลากหลาย ผสมผสานกันท้ังในห้องเรียนและนอก หอ้ งเรียน รปู แบบทัง้ การบรรยาย การสาธติ การทดลอง การเรียนร้จู าก การปฏิบัติ รวมไปถึงการใช้ส่ือในการถ่ายทอดฯ โดยมีเป้าหมายอยู่ท่ี การให้ผูร้ บั การถ่ายทอดบรรลเุ ปา้ หมายการเรียนรู้เปน็ สำ� คญั ผูถ้ ่ายทอด จะต้องมีความสามารถใช้วธิ ีการถ่ายทอดมากกวา่ 2 วธิ ี โดยใชเ้ ทคโนโลยี ที่มีผสมผสานกับเทคนิคการสอนเฉพาะตัว และสุดท้ายของการถ่ายทอด เทคโนโลยีการเกษตรเพ่ือให้เกิดประโยชน์ต้องมีการสรุปบทเรียน อาจจะ ด้วยการอภิปรายเป็นรายบุคคลหรือกลุ่มคณะ การถ่ายทอดเทคโนโลยี การเกษตรแบบผสมผสานเป็นการเรียนที่ใช้กิจกรรมท่ีอาจจะต้องใช้ระบบ ออนไลน์และการพบปะกันจริง โดยใช้สื่อที่มีความหลากหลายเหมาะกับ สถานการณ์ ผู้เรียน เพื่อตอบสนองความแตกต่างระหว่างบุคคลเกิดการ เรยี นรแู้ ละเกดิ ทกั ษะดา้ นการปฏบิ ตั ิ ผเู้ รยี นไดเ้ รยี นรทู้ ห่ี ลากหลาย เทคนคิ การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตรแบบผสมผสานทส่ี ำ� คญั จะตอ้ งดตู วั ผเู้ รยี น วา่ มคี วามพร้อมหรือไม่ทัง้ ตวั เกษตรกร เวลาทีจ่ ะถ่ายทอด (เชน่ ใชเ้ วลา ในช่วงเกษตรกรท�ำงานในแปลง) สภาพแวดล้อม (เชน่ สภาพแวดลอ้ มไม่ เหมาะสมในการใช้เครือข่าย หรือระบบอินเทอร์เน็ต เกิดปัญหาด้าน สญั ญาณ) วสั ดอุ ปุ กรณท์ จี่ ะนำ� มาถา่ ยทอดไมค่ รบถว้ น/ไมเ่ หมาะสม เพอ่ื ให้

บทท่ี 5 การปรบั ใชเ้ ทคโนโลยีการเกษตรและเทคนคิ การถ่ายทอดในพ้ืนท่ี 159 เกษตรกรหรือผู้รับการถ่ายทอดเกิดประสิทธิภาพและเกิดประสิทธิผลกับ ผเู้ รยี นอยา่ งแทจ้ รงิ แตว่ ธิ กี ารถา่ ยทอดแบบผสมผสานจะคอ่ นขา้ งเหมาะสม กบั ผูเ้ รียนท่ีมีความรูด้ า้ นเทคโนโลยีพอสมควร โดยเฉพาะเกษตรกรรนุ่ ใหม่ การถ่ายทอดโดยใช้ e-Learning แบบผสมผสานจะเกิดประโยชน์ การเลือกใช้เทคนิคแต่ละครั้งต้องดูที่วัตถุประสงค์ กลุ่มเป้าหมาย เครือ่ งมือ และผลสัมฤทธ์ขิ องการถ่ายทอดเทคโนโลยี เป็นหลัก e-Learninge a r n i eLear-ningn g

ACTIONACTION ACTPPATAITCRIIPCEAISPTOAERTAYORPRCAYTHICIPARTOEPRASYTEICAPAIRPT RESEAACRTCIHON ● กรณีศกึ ษา การใชก้ ารวจิ ยั เชิงปฏิบัตกิ ารแบบมีส่วนรว่ ม ACTION (PAR) เป็นเครอ่ื งมอื ในการ ถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ● กรณีศกึ ษา การใชส้ ื่อวดิ ที ศั น์ เปน็ เครอื่ งมอื การถา่ ยทอด เทคโนโลยกี ารเกษตร

ACTAIOCNTION บทที่ 6 กรณีศกึ ษาการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร 161 AIRPTICACTIHPOARPTAOYTRIYCIRPPRAETAESOTSREICYEAIAPPRAARCTTCICHOHIPRAYTO TION บทAที่ CTIONกรณีศึกษา การถา่ ยทอด 6เทคโนโลยกี ารเกษตร

162 การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร บทท่ี กรณศี ึกษา 6การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร 1. กรณศี กึ ษา การใชก้ ารวจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ าร แบบมสี ว่ นร่วม (PAR) เป็นเครอื่ งมือในการ ถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ในงานสง่ เสรมิ การเกษตร เรื่อง การทดลองการใชป้ ยุ๋ ในนาข้าวของกลุ่มศูนย์ข้าว ชุมชนบ้านหนองกอง กรณนี เี้ ปน็ การใชว้ ดิ ที ศั น์ เปน็ สอื่ การเรยี นรเู้ พอื่ ใหบ้ คุ คล เปา้ หมายเขา้ ใจวธิ กี ารใช้ PAR เปน็ เครอื่ งมอื ในการถา่ ยทอด เทคโนโลยี วา่ จะตอ้ งทำ� อยา่ งไร ทจ่ี ะสรา้ งความเขา้ ใจในการ ทดลองการใช้ปยุ๋ ในนาข้าว โดยน�ำบุคคลเป้าหมายมาทำ� งาน วจิ ัยร่วมกัน ใหม้ กี ารแลกเปลย่ี นเรยี นรรู้ ่วมกนั ในทุกข้นั ตอน ของ PAR ซงึ่ จะทำ� ใหเ้ กดิ การถา่ ยทอดเทคโนโลยี เรอื่ ง การ ทดลองการใชป้ ยุ๋ ในนาขา้ วอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ตง้ั แตเ่ รม่ิ เตรยี มดนิ จนถงึ การเก็บเกยี่ วขา้ ว สื่อวิดีทัศน์น้ีจะรวบรวมขั้นตอนการท�ำวิจัยแบบ PAR และการจดั เวทแี ลกเปลย่ี นการเรียนรู้ เรอื่ ง การทดลองการ ใช้ปุ๋ยในนาข้าว เพ่ือฝึกให้เจ้าหน้าทเ่ี ขา้ ใจเร่อื งการทำ� PAR และเกษตรกรเขา้ ใจเร่ืองการใชป้ ุย๋ ในนาขา้ ว

บทที่ 6 กรณีศึกษาการถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร 163 การวเิ คราะห์ และสรปุ บทเรียนท่ไี ด้จากการชมวิดีทัศน์ กรณีศกึ ษา การใช้การวจิ ัยเชงิ ปฏิบัติการแบบมสี ่วนร่วม (PAR) เปน็ เครอ่ื งมอื ในการถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร เรอ่ื ง การทดลองการใชป้ ยุ๋ ในนาขา้ วของกลมุ่ ศนู ยข์ า้ วชมุ ชนบา้ นหนองกอง รปู แบบนำ� เสนอเปน็ วดิ ที ศั น์ ใชเ้ วลา 15 นาที ได้มีการวิเคราะห์วิธีการนำ� เสนอทางสอื่ วดิ ีทัศน์ ดังน้ี 1) รูปแบบการน�ำเสนอโดยใช้วีดิทัศน์ประกอบการบรรยาย โดยใช้ วทิ ยากรตน้ เสยี งนำ� เสนอภาพรวมองคค์ วามรแู้ ละใชเ้ สยี งการบรรยายแนวคดิ วิธกี ารโดยใช้ เกษตรกรตน้ แบบทปี่ ระสบผลส�ำเร็จจากการปฏิบัติจรงิ 2) กระบวนการถา่ ยทอดโดยใชเ้ กษตรกรตน้ แบบทป่ี ระสบผลสำ� เรจ็ ใน การประกอบอาชพี การเกษตร 3) เนอ้ื หาและระยะเวลาการนำ� เสนอ มกี ารลำ� ดบั เนอื้ หาอยา่ งตอ่ เนอื่ ง ในเวลาทีเ่ หมาะสมส�ำหรบั บคุ คลเปา้ หมาย 4) เนน้ เนอ้ื หาในการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตรเกยี่ วกบั การทดสอบ วิธีการใช้ปุ๋ยในนาข้าวของกลุ่มศูนย์ข้าวชุมชนบ้านหนองกอง โดยเป็น ลกั ษณะงานวจิ ยั เชงิ ปฎบิ ตั กิ ารแบบมสี ว่ นรว่ ม (PAR) ซงึ่ เปน็ เรอ่ื งทเ่ี กยี่ วขอ้ ง กบั ผรู้ บั การถา่ ยทอดจะสามารถนำ� ไปประยกุ ตใ์ ชก้ บั ตนเองได้ โดยมตี วั อยา่ ง ของผูท้ ี่ประสบผลสำ� เร็จใหเ้ หน็ ผล

164 การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ACTION 5) กระบวนการถ่ายทอด หลังการรบั การถา่ ยทอดเทคโนโลยแี ล้ว จะ ท�ำให้เกษตรกรเกิดแนวคิดและมีความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับวิธีการที่จะน�ำ ไปใชใ้ หป้ ระโยชน์ 6) คณุ สมบตั เิ ฉพาะของสอื่ เปน็ คำ� พดู และรปู ภาพซง่ึ ใกลเ้ คยี งกบั ความ เปน็ จริงในรปู ของรายละเอยี ดของภาพ สี การเคลอ่ื นไหว มติ ิ ไดย้ ินเสียง ไปพร้อมๆ กัน การมีท้ังภาพและเสียงทีสมบูรณ์ครบถ้วนจะดึงดูดความ สนใจ ตัวอย่าง การสรุปบทเรียนท่ีได้จากการใช้ การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมี สว่ นรว่ ม (PAR) เปน็ เครอื่ งมอื ในการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร สรปุ เนอ้ื หาบทเรยี น นกั สง่ เสรมิ การเกษตรและกลมุ่ ศนู ยข์ า้ วชมุ ชน บ้านหนองกอง และเกษตรกร รวมทั้งภาคีท่ีเก่ยี วข้อง ไดม้ สี ่วนรว่ มใน การทำ� การวจิ ยั เชงิ ปฏบิ ตั กิ ารแบบมสี ว่ นรว่ ม (PAR) เปน็ เครอื่ งมอื ในการ ถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตรไปสเู่ กษตรกรอยา่ งยงั่ ยนื ในชมุ ชน ซง่ึ สรปุ เป็นข้นั ตอนไดด้ งั น้ี PATICIPATORY1. สร้างความเข้าใจร่วมกัน 2. สอนใหร้ จู้ กั คำ� วา่ วจิ ยั หรอื Research 3. นำ� ขอ้ มลู มาแถลงและนำ� ผลทเี่ กดิ ขน้ึ จากการปฏบิ ตั มิ าแถลง 4. เสรมิ ความรแู้ ละถ่ายทอดเทคโนโลยที ่ีเก่ยี วข้อง ท่ีจำ� เป็นตอ้ งใช้ 5. จดั กรอบความคดิ องคค์ วามรทู้ เ่ี กดิ ขนึ้ จากการลงไปปฏบิ ตั จิ รงิ 6. สรปุ ขอ้ มูลผลการศึกษาจากการใช้ PAR เป็นเครอ่ื งมอื ร่วมกบั วิธกี ารถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร นัน่ เอง

บทที่ 6 กรณศี กึ ษาการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร 165 2. กรณีศึกษา การใช้สื่อวิดีทัศน์เป็นเคร่ืองมือการ ถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ในงานสง่ เสรมิ การเกษตร เรื่อง การประยุกต์ใช้เทคโนโลยีการใช้เคร่ืองจักรกลขนาดเล็กใน การผลติ มันสำ� ปะหลงั วธิ กี ารวิเคราะห์ และสรปุ บทเรยี น การใช้ส่ือวิดีทัศน์เป็นเครื่องมือในกรณีศึกษาการถ่ายทอดเทคโนโลยี การเกษตรในงานสง่ เสรมิ การเกษตร เรื่อง การประยุกตใ์ ชเ้ ทคโนโลยีการ ใชเ้ ครอื่ งจกั รกลขนาดเลก็ ในการผลติ มนั สำ� ปะหลงั ไดม้ กี ารวเิ คราะหข์ อ้ มลู จากการชมการน�ำเสนอวิดีทัศน์ ซ่ึงสามารถน�ำมาวิเคราะห์และสรุป บทเรียนไดด้ ังน้ี

166 การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร 1 รูปแบบการน�ำเสนอโดยใช้ วิดีทศั น์ ประกอบการบรรยาย โดยใช้วิทยากรต้นเสียงจากบทความท่ีน�ำเสนอและใช้เสียง การบรรยายแนวคิด วิธีการโดยใช้ เกษตรกรต้นแบบที่ ประสบผลส�ำเรจ็ จากการปฎบิ ตั จิ ริง 2 กระบวนการถ่ายทอดโดยใช้เกษตรกรต้นแบบท่ีประสบ ผลส�ำเร็จในการประกอบการ 3 มีการล�ำดับเนื้อหาและระยะเวลาการน�ำเสนอ ไม่สั้นหรือ ยาวเกนิ ไป ซง่ึ เปน็ เวลาทเี่ หมาะสมทเี่ กษตรกรหรือผรู้ บั การ ถ่ายทอดให้ความสนใจ 4 เนอ้ื หาในการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตรเกย่ี วกบั วธิ กี าร ลดต้นทุนการผลิตมันส�ำปะหลัง ซง่ึ เป็นเรอ่ื งทเ่ี ก่ยี วขอ้ งกับ ผู้รับการถ่ายทอดจะสามารถน�ำไปประยุกต์ใช้กับตนเองได้ โดยมีตัวอย่างของผู้ท่ีประสบผลส�ำเรจ็ ใหเ้ หน็

บทท่ี 6 กรณศี กึ ษาการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร 167 หลังการรับการถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรเร่ืองน้ีจะ 5ทำ� ใหเ้ กษตรกรเกดิ แนวคดิ และมคี วามรคู้ วามเขา้ ใจเกย่ี วกบั วิธกี ารท่จี ะนำ� ไปใช้ใหป้ ระโยชน์ เนอ่ื งจากมรี ูปภาพและวิธี การนำ� เสนอทมี่ องเหน็ ดว้ ยตาและเกษตรกรสามารถนำ� ไป ปฏิบตั ิได้เอง คุณสมบัติเฉพาะของส่ือเป็นค�ำพูดและรูปภาพซ่ึงใกล้เคียง 6กับความเป็นจริงในรูปของรายละเอียดของภาพ สี การ เคล่ือนไหว มติ ิ ไดย้ นิ เสยี งไปพรอ้ มๆ กัน การมีทง้ั ภาพ และเสียงทสี่ มบรู ณ์ครบถว้ นจะดงึ ดดู ความสนใจ ถงึ แมส้ อ่ื วดิ ที ศั นจ์ ะเปน็ สอื่ ทม่ี คี ณุ สมบตั เิ ดน่ หลายประการ แต่ มขี อ้ จำ� กดั คอื เปน็ สอื่ การสอนทมี่ ลี กั ษณะเปน็ การสอ่ื สารทางเดยี ว ผูเ้ รียนไมส่ ามารถโตแ้ ยง้ หรือสอบถามปญั หาขอ้ ข้องใจใดๆ ทำ� ให้ ไมส่ ามารถรวู้ า่ ผเู้ รยี นเขา้ ใจมากนอ้ ยเพยี งใด ดงั นน้ั จงึ ตอ้ งพยายาม ท�ำให้ส่อื ทีผ่ ลติ ออกมามีความชัดเจน และมีคุณภาพมากทีส่ ุด เพ่ือ ใหผ้ เู้ รยี นเกดิ ประสทิ ธภิ าพสงู สดุ และหลงั จากชมการนำ� เสนอแลว้ ควรมกี ารสอบถามหรืออภิปรายเพ่ิมเติมจากผู้ถา่ ยทอดหลกั

จากการศกึ ษาเนอ้ื หาสาระ “การถา่ ยทอด เทคโนโลยีการเกษตร” นักส่งเสริม การเกษตรจะได้รับความรู้จากเนื้อหาที่ได้ นำ� มาใชใ้ นการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ในระดับพ้ืนที่ ซ่ึงเปน็ ส่งิ ส�ำคัญสำ� หรบั งาน สง่ เสรมิ การเกษตร ในการทจ่ี ะท�ำใหเ้ กษตรกร ไดเ้ รยี นรอู้ ยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพและประสทิ ธผิ ล

บทสรปุ

170 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร บทสรปุ จากการศึกษาเนื้อหาสาระ “การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตร” นกั สง่ เสรมิ การเกษตรจะไดร้ บั ความรจู้ ากเนอ้ื หาทไ่ี ดน้ ำ� มาใชใ้ นการถา่ ยทอด เทคโนโลยีการเกษตรในระดับพื้นที่ ซึ่งเป็นสิ่งส�ำคัญส�ำหรับงานส่งเสริม การเกษตร ในการที่จะท�ำให้เกษตรกรได้เรียนรู้อย่างมีประสิทธิภาพและ ประสิทธิผล การถ่ายทอดเทคโนโลยีการเกษตรจะด�ำเนินการอย่างไรนั้น เปน็ สง่ิ ทนี่ กั วชิ าการสง่ เสรมิ การเกษตรควรตระหนกั โดยตงั้ คำ� ถามกบั ตนเองวา่ ท�ำไมถงึ ตอ้ งถา่ ยทอดเทคโนโลยี (Why) และจะถ่ายทอดใหม้ ีประสทิ ธภิ าพ และประสิทธิผล ต้องท�ำอย่างไร (How) การน�ำทฤษฎีระบบ (System Theory) มาปรบั ใชใ้ นการถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร นา่ จะตอบคำ� ถาม ข้ันต้นดังกล่าวได้ เน่ืองจากการพัฒนาถ่ายทอดความรเู้ ชิงระบบหมายถึง การให้ความสนใจในทกุ ๆ ส่วน ทุกๆ องค์ประกอบ ท้งั ในดา้ นของปจั จัยนำ� เข้า (input) กระบวนการเปลยี่ นแปลง (process) ผลผลิต/ผลลัพธ์ (output/ outcome) ขอ้ มลู ยอ้ นกลบั (feedback) และสภาพแวดลอ้ ม (environment) จะเหน็ วา่ แนวคดิ นเ้ี นน้ ถงึ ประเดน็ สำ� คญั ทวี่ า่ ถา้ ตอ้ งการผลลพั ธท์ ม่ี คี ณุ ภาพ กจ็ ำ� เปน็ ตอ้ งใสส่ ง่ิ ทน่ี ำ� เขา้ ทส่ี มบรู ณแ์ ละมคี ณุ ภาพเขา้ ไปในระบบ พรอ้ มดแู ล ให้ไปสู่กระบวนการเปลี่ยนแปลง ซง่ึ ก็คือกระบวนการถา่ ยทอดเทคโนโลยี

บทสรปุ 171 บรรณานุกรม

172 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร บรรณานกุ รม ดร.กลั ยา อุดมวิทติ ,2552. การถ่ายทอดเทคโนโลยีการฝกึ อบรม. วันที่ 27 กมุ ภาพันธ์ 2552 จัดโดย : ส่วนพัฒนายุทธศาสตร์ ส�ำนกั นโยบายและยุทธศาสตร์ รศ.ดร.พสุ เดชะรนิ ทร์ ,2548. แนวทางในการถา่ ยทอดความร.ู้ มองมมุ ใหม.่ กรงุ เทพธรุ กจิ วันองั คารท่ี 27 กันยายน พ.ศ. 2548 จำ� เนยี ร ศลิ ปะวานิช ,2538. หลกั และวธิ สี อน. กรงุ เทพมหานคร : เจรญิ รงุ่ เรอื งการพมิ พ.์ ทศิ นา แขมมณี ,2544. 14 วิธีสอนสำ� หรบั ครูมืออาชพี . กรุงเทพมหานคร : สำ� นกั พิมพ์ แหง่ จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั . การพฒั นาสงั คมและความมนั่ คงของมนษุ ย์ กระทรวง (2547) พระราชบัญญตั ิผสู้ ูงอายุ พ.ศ. 2546 เจ. เอส. การพิมพ์ กรุงเทพฯ สมุ าลี สงั ขศ์ รี และคณะ. โครงการวจิ ยั เพอ่ื พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ผสู้ งู อายดุ า้ นการน�ำความ รแู้ ละประสบการณ์ ของผูส้ งู อายุมาทำ� ประโยชนต์ ่อสงั คม (อดั ส�ำเนา) สมุ าลี สังข์ศรี ,2550. ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่ินและการสร้างสงั คมแหง่ การเรียนรู้ ในวารสาร ศกึ ษาศาสตร์ มหาวิทยาลัยสโุ ขทยั ธรรมาธิราช. ปที ่ี 2 ฉบบั ที่ 3 (3 มิถุนายน - พฤศจิกายน 2550) หน้า 99-100 เอกวทิ ย์ ณ ถลาง และคณะ ,2539. ภมู ปิ ญั ญาและกระบวนการเรยี นรขู้ องชาวบา้ นไทย. กติ ติเมธี นนทบุรี สาขาวชิ าศกึ ษาศาสตร์ มหาวทิ ยาลยั สุโขทัยธรรมาธริ าช บุณสม วราเอกศิริ ,2539. ส่งเสริมการเกษตร : หลักและวิธีการ (พิมพ์คร้ังที่ 4). เชียงใหม่: ภาควชิ าส่งเสรมิ การเกษตร คณะธรุ กิจการเกษตร มหาวทิ ยาลยั แม่โจ้.

เอกสารอา้ งองิ 173 รายชื่อคณะผู้จดั ท�ำ คมู่ อื ปฏบิ ัติงานเจา้ หนา้ ทส่ี ง่ เสรมิ การเกษตร การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร

174 การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร รายชื่อคณะผู้จัดท�ำ คู่มือปฏิบัติงานเจ้าหน้าท่ีส่งเสริมการเกษตร การถ่ายทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร ISBN 978-974-403-946-0 ท่ปี รกึ ษา นางพรรณพิมล ชญั ญานวุ ัตร อธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร นายน�ำชยั พรหมมชี ัย รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร ฝา่ ยบริหาร นายวิทยา อธิปอนนั ต ์ รองอธบิ ดีกรมสง่ เสริมการเกษตร ฝา่ ยวชิ าการ นายสุรพล จารุพงศ ์ รองอธิบดีกรมส่งเสริมการเกษตร ฝา่ ยสง่ เสริมและฝึกอบรม นายพรชัย พีระบูล ผู้อำ� นวยการสำ� นกั พฒั นาการถา่ ยทอดเทคโนโลยี นางนดิ า สกั กทัตติยกุล ผ้อู ำ� นวยการสว่ นสง่ เสรมิ และเผยแพร่

รายชอื่ คณะผจู้ ดั ทำ� คมู่ อื ปฏบิ ตั งิ านเจา้ หนา้ ทส่ี ง่ เสรมิ การเกษตร การถา่ ยทอดเทคโนโลยกี ารเกษตร 175 เรยี บเรียง มหาวทิ ยาลัยสุโขทยั ธรรมาธิราช รศ.ดร.ภรณี ตา่ งววิ ัฒน์ (ทีป่ รกึ ษา) กรมสง่ เสริมการเกษตร นางสาวพรรณี ศภุ นิมติ กุล นางมัลลกิ า เขยี วหวาน นางเขมวรรณ ดวงจนั ทร์ นายสายณั ห์ ปกิ วงศ์ นางธญั ธิตา ศรีสรุ ะ นายณรงค์ สำ� แดงเดช นางศริ เิ พญ็ ลาภวงศ์เมธี จัดทำ� นางอมรทพิ ย์ ภริ มยบ์ ูรณ์ นางสาวอจั ฉรา สุขสมบูรณ์ นายพงษเ์ พชร วงศ์โสภา นางสาวอำ� ไพพงษ์ เกาะเทียน นางสาวรัฐฐา ศรีญาณลักษณ์ กลุ่มสื่อส่งเสริมการเกษตร ส่วนสง่ เสริมและเผยแพร่ ส�ำนกั พัฒนาการถ่ายทอดเทคโนโลยี กรมส่งเสรมิ การเกษตร

176 การถา่ ยทอดเทคโนโลยีการเกษตร