2Natural history of diseases

1

ตัง้ แตเ่ รม่ิ เทอม 2 นกั ศึกษาเคยปว่ ยหรอื ไม่ ป่วยเปน็ โรคอะไร สาเหตุของการปว่ ยคอื อะไร 2

 อธบิ ายนิยามและความหมายของธรรมชาตขิ องการเกิดโรคได้  อธบิ ายกระบวนการเกิดปญั หาสขุ ภาพตามหลักระบาดวทิ ยาได้ 3

กระบวนการเกิดโรค ›ภาวะที่นาคนที่มีสุขภาพดีไปส่กู ารมปี ัญหา สุขภาพ ความกา้ วหน้าของการเกิดโรค ›การเปล่ียนแปลงของการเกดิ โรคในระยะตา่ งๆ 4

ธรรมชาตขิ องการเกดิ โรคเป็นความต่อเนื่องของภาวะ สขุ ภาพ จากการท่บี ุคคลมสี ุขภาพดี ปราศจากความ ผดิ ปกติหรอื พยาธิสภาพใดๆทง้ั สนิ้ จนกลายเป็นผู้ที่ปรากฏ อาการหรอื พยาธสิ ภาพในร่างกายอยา่ งชดั เจน และอาจ ตายไดใ้ นทสี่ ุด 5

6

ปจั จยั ของการเกดิ โรค มี 3 ปัจจยั ซง่ึ สาคัญ (Epidemiology triad) ไดแ้ ก่ 1. สง่ิ ทีท่ าให้เกิดโรค (Agent)เป็นปัจจยั สาเหตทุ ท่ี าให้เกิดโรค อาจเป็นสง่ิ มีชีวิตหรอื ไมม่ ชี ีวิต 2. โฮสต์หรือมนษุ ย์ (Host) เปน็ ปจั จัยตา่ งๆ ทเ่ี กย่ี วกบั มนษุ ยท์ ี่ เป็นผลกระทบต่อความไวในการเกดิ โรคถือเปน็ ปัจจยั ภายในของ โฮสต์ (Intrinsic factor) 3. ส่ิงแวดลอ้ ม (Environment) เปน็ สิ่งตา่ งๆ ท่ีอยู่รอบตวั โฮสต์ หรอื มนุษย์ และมคี วามสัมพนั ธ์หรือสง่ ผลกระทบต่อความเป็นอยู่ ของมนษุ ย์ 7

ภาพแสดงปัจจยั ทเี่ ก่ยี วขอ้ งต่อการเกดิ โรค Agent Host Environment 8

9

2.2.2 ความสมั พนั ธ์ของปัจจยั การเกดิ โรค ภาวะสุขภาพและการเปน็ โรคเป็นผลมาจากปัจจยั ทั้งสาม จอหน์ กอรด์ อน (John Gordon ) เปน็ ผเู้ ปรยี บเทยี บ ความสมั พันธ์ระหวา่ ง 3 ปจั จัยวา่ เหมอื นการเล่นไมก้ ระดานหก สงิ่ ทีท่ าใหเ้ กดิ โรคและโฮสต์หรอื มนษุ ยอ์ ยคู่ นละด้านเป็น น้าหนกั ถว่ งบนคาน และสิ่งแวดลอ้ มเปน็ จุดหมุนอย่ตู รงกลาง 10

1. มภี าวะสมดุลของ 3 ปจั จัย จะไมม่ ีโรคเกิดข้นึ ดงั ภาพ AH E ทมี่ า : Page, Cole and Timmreck(1995) 11

Agent Host 12

2. ส่ิงทีท่ าใหเ้ กดิ โรค(Agent)มคี วามเปลี่ยนแปลงไป เชน่ เชอ้ื โรคหรือสงิ่ ท่ที าให้เกดิ โรคอืน่ ๆ มกี ารเปลี่ยนแปลงใน ตวั ของมนั เอง โดยการเพ่ิมจานวนหรือเพิม่ ความรุนแรง มากข้ึน เกิดความไมส่ มดลุ ของนา้ หนัก คานเอียงไป ดงั ภาพ AH E 13

14

3. มนุษย์ (Host) มกี ารเปลย่ี นแปลงไป เปน็ การเปล่ียนแปลงท่ี เสย่ี งตอ่ การเกิดโรคมากขึ้น เชน่ ชมุ ชนมีสดั ส่วนกล่มุ ประชากรอายนุ อ้ ยมากขนึ้ ทาให้ความเจบ็ ปว่ ย ดว้ ยโรคตดิ เชือ้ ได้ง่ายขนึ้ เน่ืองจากเดก็ มีภมู ิตา้ นทานตา่ เปรยี บเสมือนการทาใหค้ านน้าหนกั ทางดา้ นคนเพิม่ มากข้ึน เกดิ ความไม่ สมดลุ ของน้าหนัก A EH 15

Agent Host เพ่ิมข้นึ 16

4. ส่งิ แวดล้อม (Environment) เปลีย่ นแปลงไป มี 2 แบบ คือ 4.1สง่ิ แวดลอ้ มสนบั สนนุ สง่ิ ทที่ าให้เกิดโรค เชน่ ฤดูฝน เออ้ื ใหม้ ีแหล่งเพาะพันธย์ุ ุงลายมากขึ้น อุณหภูมเิ หมาะสมตอ่ การฟัก ตัวของยุงลายเกดิ การระบาดของโรค ไขเ้ ลอื ดออก เปรียบเสมอื น การทาใหน้ ้าหนกั ของส่งิ ท่ีทาใหเ้ กิดโรคเพ่ิมมากขนึ้ โดยส่ิงแวดล้อม ขยับออกห่างสง่ิ ท่ที าให้เกดิ โรค ทาใหค้ านเอียงไป H A E 17

Agent คงที่ Environment Host ขยับไปใกล้ Host 18

4.2 ส่งิ แวดลอ้ มสนบั สนุนใหม้ นษุ ยเ์ ป็นโรค เชน่ การรับ วัฒนธรรมตะวนั ตกในการบรโิ ภคอาหารท่ีมไี ขมนั แปง้ และน้าตาล มาก ทาใหเ้ กดิ โรคอว้ น ซงึ่ เปน็ สาเหตุสาคัญของการเกิดโรคหวั ใจและ หลอดเลอื ด เปรยี บเสมอื นการทาใหน้ ้าหนักดา้ นมนุษย์เพม่ิ ข้นึ โดย ส่ิงแวดลอ้ มขยบั ออกห่างมนษุ ย์ ทาให้คานเอียง ดังภาพ A H E 19

20

จิตสังคม สรรี วิทยา กายภาพ Agent ชวี ภาพ เคมี 21

จติ สงั คม 22

23

สิ่งกอ่ โรคทางกายภาพ Physical Agent ความร้อน ความเยน็ แสง แรงกล เสียง รังสี 24

25

26

สารเคมที ีเ่ ป็นพษิ (Poison) ส่งิ ระคายเคือง(Irritant) สารทีก่ ่อให้เกิดอาการแพ(้ Allergens) ยารกั ษาโรค(Drug) มลพิษ(Pollutants) 27

28

ปจั จัยดา้ นอาหาร ขาด vit A ตาฟาง ปจั จัยทางดา้ นกรรมพันธุ์ โรคเรื้อรงั โรคเลอื ด CA 29

สารเคมใี นร่างกาย ฮอร์โมน ....”ไทรอยด์ การเปล่ยี นแปลงของวัย ภมู ติ ้านทาน ภาวะการต้ังครรภ์ เหงอื กอักเสบ แพท้ อ้ ง 30

31

ไวรัส(Virus)  ริคเคทเซีย (Rickettsia) แบคทีเรีย(Bacteria) โปรโตซัว(Protozoa) Metazoa สตั ว์หลายเซล กลมุ่ หนอนพยาธิ แมลง(Arthropod) เช้ือรา (Fungi) 32

33

34

35

36

L. interrogans ดูจากกลอ้ งจุลทรรศน์ อเิ ล็คตรอน eptospira interrogans เปน็ แบคทีเรยี รปู เกลยี วสวา่ น (Spirochete) ซึ่งมขี นาดเลก็ มาก มองดว้ ยตาเปลา่ ไม่เห็นแตจ่ ะเหน็ ไดด้ ้วย กล้องจลุ ทรรศนพ์ ื้นมืด (dark-field microscope) หรอื กลอ้ งจุลทรรศน์ ระบบเรอื งแสง เม่อื ย้อมสพี เิ ศษ เช้อื นม้ี ีขนาดเสน้ ผ่าศนู ยก์ ลาง 0.1 ไมครอน และความยาวประมาณ 6 - 20 ไมครอน เคล่อื นไหวไดร้ วดเรว็ 37

38

39

prokaryotic cell eukaryotic cell 40

41

Host อายุ เพศ ศาสนา อาชีพ ขนบ เชอ้ื ชาติ ธรรมเนยี ม 42

43

44

45

46

47

48

49

2.1 องคป์ ระกอบทางด้านชีววทิ ยา › ความต้านทานท่วั ไป  เป็นความตา้ นทานทไ่ี มเ่ ฉพาะเจาะจงต่อโรคใดโรคหนึง่ เปน็ สง่ิ ท่ีร่างกายสรา้ งขนึ้ เพือ่ กาจดั สิ่งแลกปลอมทอี่ าจ เป็นอันตรายต่อร่างกาย โครงสรา้ งของรา่ งกาย ผวิ หนังเยอ่ื บตุ ่างๆ ต่อมเหงอ่ื ต่อมไขมัน หน้าท่ีของร่างกาย เชน่ ระบบประสาทสัมผัสทง้ั 5 50