เล่มรายงาน อพ.สธ.63 มทร.ธัญบรี

จัดหำพนั ธุไ์ มห้ ำยำกเพอ่ื นำมำรวบรวมปลูกในพนื้ ที่อนรุ ักษพ์ ันธุกรรมพชื และแหลง่ เรียนรูส้ วนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกจิ พอเพียง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร (ตอ่ ) ต้นมะกอกป่า ต้นทองกวาว ต้นหางนกยงู ฝรงั่ ต้นกนั เกรา ต้นปบี ต้นโซท่ อง ตน้ ชงโค ตน้ จกิ เศรษฐี ตน้ ชะมวง ตน้ แมงดา - 97 -

จดั หำพนั ธ์ุไม้หำยำกเพื่อนำมำรวบรวมปลกู ในพน้ื ท่ีอนรุ ักษพ์ ันธกุ รรมพชื และแหล่งเรียนรู้สวนพฤกษศำสตร์ สูเ่ ศรษฐกิจพอเพียง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร (ต่อ) ต้นกัลพฤกษ์ ตน้ องุ่นทะเล ตน้ เสลา ต้นศรีตรัง ต้นรกั แรกพบ ต้นปีบทอง ตน้ มหาพรหม ตน้ มะตาด ตน้ ละมุดสดี า ต้นจาปา - 98 -

จัดหำพันธุ์ไมห้ ำยำกเพอื่ นำมำรวบรวมปลูกในพนื้ ที่อนุรกั ษ์พันธุกรรมพืชและแหล่งเรียนรู้สวนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพียง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร (ต่อ) ต้นจาปี ต้นชามะเรยี ง ตน้ กรรณกิ าร์ ตน้ เทียนกง่ิ ต้นเพกา ตน้ ไทรใบด่างรูปหวั ใจ ต้นไผด่ า ต้นไผ่สที อง ตน้ กระท้อน ต้นกา้ มปู - 99 -

จดั หำพนั ธุไ์ มห้ ำยำกเพื่อนำมำรวบรวมปลูกในพืน้ ที่อนุรกั ษ์พันธกุ รรมพชื และแหล่งเรียนรสู้ วนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพยี ง คณะเทคโนโลยีกำรเกษตร (ตอ่ ) ตน้ กาหลง ตน้ ขอ่ ย ตน้ ขี้เหลก็ ตน้ งิ้ว ตน้ จามจรุ ีสีทอง ตน้ เปรู ตน้ ติว้ ขาว ตน้ ทองอุไร ตน้ บวั สวรรค์ ตน้ บุนนาค - 100 -

จดั หำพันธุไ์ มห้ ำยำกเพอ่ื นำมำรวบรวมปลกู ในพน้ื ท่ีอนุรักษ์พันธุกรรมพชื และแหล่งเรียนรสู้ วนพฤกษศำสตร์ สู่เศรษฐกิจพอเพียง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร (ตอ่ ) ตน้ ฝรั่งขี้นก ตน้ มะเกลือ ตน้ หมากสง ตน้ มะเด่ือปา่ ตน้ มะเฟือง ตน้ มะแวง้ ตน้ มะกอกน้า ตน้ มะกรดู ตน้ มะดัน ตน้ มะตูมแขก - 101 -

จดั หำพันธ์ไุ มห้ ำยำกเพ่อื นำมำรวบรวมปลูกในพืน้ ที่อนุรักษ์พนั ธกุ รรมพืชและแหล่งเรียนรู้สวนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพยี ง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร (ตอ่ ) ตน้ มะปราง ตน้ มะม่วง ตน้ มะมว่ งหิมพานต์ ตน้ มะยม ตน้ มะสงั ตน้ มริ าเคลิ ตน้ ยางนา ตน้ รวงผึ้ง ตน้ ราชาวดี ตน้ สาเก - 102 -

จดั หำพันธไ์ุ มห้ ำยำกเพ่ือนำมำรวบรวมปลูกในพืน้ ที่อนุรกั ษพ์ ันธุกรรมพชื และแหลง่ เรียนรสู้ วนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพยี ง คณะเทคโนโลยีกำรเกษตร (ตอ่ ) ตน้ สา้ นใหญ่ ตน้ หนาเล๊ียบ ตน้ ออ้ ยดา - 103 -

ตำรำงที่ 1 รายการจานวนพันธ์ไุ มใ้ นพื้นที่อนรุ ักษพ์ ันธกุ รรมพืชและแหล่งเรียนรู้สวนพฤกษศาสตร์ สู่เศรษฐกจิ พอเพยี งคณะเทคโนโลยกี ารเกษตร ลำดับที่ รำยกำรพันธ์ไุ ม้ จำนวน หน่วย 2 ตน้ 1 ตน้ เสน่หา ขนาด 2\" 1 ตน้ 3 ตน้ 2 ตน้ เกาลดั ไทย ขนาด 3\" 1 ตน้ 1 ตน้ 3 ตน้ พยุง ขนาด 4\" 1 ตน้ 1 ตน้ 4 ต้นมะม่วงหาวมะนาวโห่ ขนาด 1\" 4 ตน้ 1 ตน้ 5 ต้นหมากเม่าหลวง ขนาด 2\" 2 ตน้ 2 ตน้ 6 ต้นพิกุล ขนาด 3\" 4 ตน้ 1 ตน้ 7 ต้นชมพูน่ ้า ขนาด 2\" 1 ตน้ 8 ตน้ กระทิง ขนาด 3\" 2 ตน้ 1 ตน้ 9 ตน้ ตะเคยี น ขนาด 4\" 3 ตน้ 2 ตน้ 10 ตน้ พญาไรใ้ บ ขนาด 2\" 2 ตน้ 2 ตน้ 11 ตน้ กลอ่ ม ขนาด 2\" 4 ตน้ 3 ตน้ 12 ตน้ กระดังงาสงขลา ขนาด 2\" 2 ตน้ 2 ตน้ 13 ตน้ อโศกระย้า ขนาด 3\" 2 ตน้ 14 ต้นอโศกศรยี ะลา ขนาด 3\" 3 ตน้ 15 ต้นไครย้ ้อย ขนาด 4\" 2 ตน้ 16 ต้นโมกหลวงชมพู ขนาด 3\" 1 ตน้ 17 ต้นจิกมจุ รนิ ทร์ ขนาด 4\" 18 ตน้ เศรษฐีเงินหนนุ ขนาด 3\" 19 ตน้ อโศกขาว ขนาด 3\" 20 ตน้ กระดงั งาไทย ขนาด 3\" 21 ต้นหอมหม่นื ลี้ ขนาด 1\" 22 ต้นหวา้ ขนาด 3\" 23 ตน้ ราชพฤกษ์ ขนาด 3\" 24 ต้นเสมด็ แดง ขนาด 2\" 25 ตน้ สาธร ขนาด 3\" 26 ต้นมะขามป้อม ขนาด 2\" 27 ต้นคณู ชมพู ขนาด 3\" 28 ต้นจนั อนิ ขนาด 3\" - 104 -

ตำรำงที่ 1 รายการจานวนพนั ธ์ุไมใ้ นพื้นที่อนุรักษพ์ นั ธกุ รรมพืชและแหล่งเรียนรสู้ วนพฤกษศาสตร์ สู่เศรษฐกิจพอเพยี งคณะเทคโนโลยกี ารเกษตร (ตอ่ ) ลาดับที่ รายการพนั ธไ์ุ ม้ จานวน หน่วย 2 ตน้ 29 ตน้ แคนา ขนาด 3\" 2 ตน้ 1 ตน้ 30 ตน้ จกิ กระโดน ขนาด 3\" 2 ตน้ 1 ตน้ 31 ตน้ มะกอกป่า ขนาด 3\" 2 ตน้ 1 ตน้ 32 ต้นทองกวาว ขนาด 3\" 1 ตน้ 3 ตน้ 33 ตน้ หางนกยูงฝร่ัง ขนาด 3\" 1 ตน้ 2 ตน้ 34 ต้นกนั เกรา ขนาด 3\" 1 ตน้ 1 ตน้ 35 ต้นปีบ ขนาด 3\" 2 ตน้ 2 ตน้ 36 ตน้ โซท่ อง ขนาด 3\" 2 ตน้ 2 ตน้ 37 ต้นชงโค ขนาด 3\" 2 ตน้ 1 ตน้ 38 ตน้ จกิ เศรษฐี ขนาด 2\" 2 ตน้ 2 ตน้ 39 ต้นชะมวง ขนาด 1\" 2 ตน้ 3 ตน้ 40 ตน้ แมงดา ขนาด 3\" 1 ตน้ 3 ตน้ 41 ตน้ กัลปพฤกษ์ ขนาด 3\" 2 ตน้ 2 ตน้ 42 ตน้ องุ่นทะเล ขนาด 3\" 5 ตน้ 43 ต้นเสลา ขนาด 3\" 44 ตน้ ศรีตรัง ขนาด 3\" 45 ต้นรกั แรกพบ ขนาด 3\" 46 ตน้ ปบี ทอง ขนาด 3\" 47 ตน้ มหาพรหม ขนาด 4\" 48 ต้นมะตาด ขนาด 3\" 49 ตน้ ละมุดสดี า ขนาด 3\" 50 ตน้ จาปา ขนาด 3\" 51 ตน้ จาปี ขนาด 3\" 52 ตน้ ชามะเรียง ขนาด 1\" 53 ต้นกรรณิการ์ ขนาด 1\" 54 ต้นเทียนก่ิง 55 ตน้ สมอไทย 56 ตน้ ไขเ่ นา่ - 105 -

ตำรำงท่ี 1 รายการจานวนพันธไุ์ มใ้ นพ้นื ทอี่ นรุ ักษ์พันธกุ รรมพชื และแหล่งเรียนรูส้ วนพฤกษศาสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพยี งคณะเทคโนโลยกี ารเกษตร (ต่อ) ลำดบั ที่ รำยกำรพันธไ์ุ ม้ จำนวน หนว่ ย 15 ตน้ 57 ตน้ หมากสง 2 ตน้ 58 ตน้ อบเชย 2 ตน้ 3 ตน้ 59 ตน้ มะกรดู 3 ตน้ 3 ตน้ 60 ต้นมะมว่ ง 5 ตน้ 4 ตน้ 61 ตน้ ขเ้ี หลก็ 2 ตน้ 5 ตน้ 62 ตน้ มะมว่ งหิมพานต์ 1 ตน้ 5 ตน้ 63 ต้นรางจดื 5 ตน้ 6 ตน้ 64 ต้นกระดงั งาไทย 2 ตน้ 3 ตน้ 65 ต้นพกิ ุล 2 ตน้ 2 ตน้ 66 ต้นปาล์มน้ามัน 1 ตน้ 4 ตน้ 67 ต้นตะลิงปิง 4 ตน้ 2 ตน้ 68 ตน้ มะนาวควาย 5 ตน้ 3 ตน้ 69 ตน้ ทับทิม 1 ตน้ 5 ตน้ 70 ต้นจกิ นา้ 30 ตน้ 30 ตน้ 71 ตน้ หมากเม่า 72 ตน้ สมอพิเภก 73 ตน้ ปีปทอง 74 ตน้ มะฮอกกานี 75 ตน้ สะเดา 76 ต้นกระโดน 77 ต้นมะขาม 78 ตน้ มะเฟือง 79 ตน้ ขอ่ ย 80 ต้นมะรมุ 81 ต้นเพกา 82 ต้นไทรใบด่างรปู หัวใจ 83 ต้นไผด่ า 84 ต้นไผ่สที อง - 106 -

ตำรำงท่ี 1 รายการจานวนพันธ์ไุ มใ้ นพ้ืนท่อี นรุ ักษ์พันธุกรรมพืชและแหลง่ เรยี นรู้สวนพฤกษศาสตร์ สู่เศรษฐกิจพอเพยี งคณะเทคโนโลยีการเกษตร (ตอ่ ) ลำดบั ที่ รำยกำรพนั ธุไ์ ม้ จำนวน หน่วย 2 ตน้ 85 ต้นกระท้อน 3 ตน้ 10 ตน้ 86 ตน้ ก้ามปู 1 ตน้ 1 ตน้ 87 ตน้ กาหลง 1 ตน้ 5 ตน้ 88 ตน้ ยางนา 2 ตน้ 20 ตน้ 89 ตน้ งว้ิ 2 ตน้ 2 ตน้ 90 ตน้ จามจุรสี ีทอง 4 ตน้ 2 ตน้ 91 ตน้ เปรู 1 ตน้ 3 ตน้ 92 ต้นติ้วขาว 2 ตน้ 2 ตน้ 93 ต้นทองอุไร 1 ตน้ 1 ตน้ 94 ต้นบวั สวรรค์ 1 ตน้ 2 ตน้ 95 ต้นบนุ นาค 2 ตน้ 1 ตน้ 96 ต้นฝรั่งข้ีนก 6 ตน้ 1 ตน้ 97 ต้นมะเกลือ 2 ตน้ 2 ตน้ 98 ต้นมะเด่ือปา่ 10 ตน้ 99 ต้นมะแว้ง 100 ตน้ มะกอกน้า 101 ตน้ มะดนั 102 ตน้ มะตูมแขก 103 ตน้ มะปราง 104 ตน้ มะยม 105 ตน้ มะสงั 106 ตน้ มริ าเคลิ 107 ต้นรวงผ้งึ 108 ต้นราชาวดี 109 ตน้ สาเก 110 ต้นส้านใหญ่ 111 ต้นหนาเลี๊ยบ 112 ต้นออ้ ยดา - 107 -

จดั หำต้นพชื สมุนไพรไทยเพ่ือมำรวบรวมปลูกในพนื้ ที่อนุรักษ์พนั ธุกรรมพชื และแหลง่ เรียนรูส้ วนพฤกษศำสตร์ สเู่ ศรษฐกิจพอเพียง คณะเทคโนโลยกี ำรเกษตร ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ ท่ี ชอ่ื พชื สมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นทีใ่ ช้ สรรพคุณ 1 ต้นกระดาดขาว หวั รสเมาคนั กดั เถาดานในท้องกัด ฝ้า กัดหนอง สมานแผล ฆา่ พยาธิ ภายนอก แกม้ ะเรง็ 2 ต้นกระดาดแดง หัว ใช้ปรงุ เป็นยากดั เถาดานในทอ้ ง 3 ต้นผักชลี าว นามาปรุงกบั น้ามนั ตาเปน็ ยา สมานแผล กดั ฝา้ กัดหนองได้ดี หากใชก้ บั สตั วใ์ หน้ าหัวกระดาด แดงมาโขลกตาพอกแผลท่เี ปน็ หนอง กดั หนอง หรอื ฆา่ หนอง หรือกมิ ิชาติไดใ้ ชพ้ อกแผลท่ีสตั ว์ เลยี ไมถ่ งึ มันจะฆ่าหนอนตาย หมด ตน้ มสี ารตอ่ ต้านอนุมลู อสิ ระใน ปริมาณมาก ชว่ ยในการชะลอวยั ช่วยบารุงและรกั ษาสายตา ชว่ ย ป้องกนั การเกิดโรคเกี่ยวกับตา ต่าง ๆ (เพราะมีวิตามนิ เอสูงมาก) ชว่ ยบารงุ กระดูกและฟนั ให้ แขง็ แรง (มีแคลเซยี มสูง) ใชเ้ ปน็ ยาบารงุ กาลงั ช่วั คราว (ผลแก)่ ช่วยเสริมสร้าง ภูมิตา้ นทานโรค ให้กบั รา่ งกาย ชว่ ยลดความดนั โลหติ สงู - 108 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชอื่ พืชสมนุ ไพร รปู ภำพ สว่ นทใ่ี ช้ สรรพคณุ 4 ตน้ ทับทิม ตน้ ผล ใชบ้ ารุงธาตุ แก้ไข้ แก้สะอกึ แก้ เมลด็ ร้อนในกระหายนา้ แก้คลน่ื ไส้ ใบ เนอ้ื อาเจยี น แกเ้ จบ็ ตา แก้ปวดท้องใน ดอก ราก เดก็ แกบ้ วม แกเ้ หน็บชา ต้นสด มีฤทธ์ฆิ า่ เช้ือกลากเกลื้อน ผล มี รสขม เผด็ เล็กน้อย ใช้ขับลมใน ลาไส้ แกท้ ้องอดื เฟอ้ แก้ไอ แก้ หอบหดื แก้คล่ืนไส้ บารุงธาตุ บารุงกาลงั แกเ้ สมหะพกิ าร เจรญิ อาหาร แกน้ อนสะดงุ้ คลุ้มคลั่ง ขับปสั สาวะ ลดความดันโลหติ ลด ไขมนั และน้าตาลในเลอื ด ฆ่าเชอื้ บดิ และเชือ้ ท่ที าใหท้ อ้ งเสีย เมลด็ ช่วยขบั ลม แกห้ อบ บารงุ ปอด แก้ ไอ แกล้ มทีท่ าให้สะอึก แก้ลม วิงเวยี น แกอ้ าเจียน ใบ ช่วยใน การทางานของกระเพาะอาหาร ม้าม และตบั รำก แกร้ ะคายคอ ตำรำยำพน้ื บ้ำนล้ำนนำ ทง้ั ต้น ต้มน้าดม่ื แก้หวดั เน้อื ทบั ทิม ตา้ นมะเรง็ ผวิ หนัง ตา้ นมะเร็ง ตอ่ มลกู หมาก ต้านมะเร็งเต้านม ต้านการแขง็ ตวั ของหลอดเลอื ด ช่วยฟอกเลอื ด กระตนุ้ ระบบ หมุนเวียนเลอื ดปอ้ งกนั โรครมู า ตอยด์ ตา้ นอนมุ ลู อิสระ ลดการ เสื่อมสภาพของเซลลผ์ ิว ช่วยให้ ผิวพรรณแลดสู ดใส และอ่อนกว่า วัย ป้องกันโรคลกั ปดิ ลักเปดิ เปลือกทบั ทมิ (มรี สฝาด) นามาต้ม น้าดืม่ ใชข้ บั พยาธิ แก้อาการ ทอ้ งเสยี ทอ้ งรว่ ง ด่ืมรักษาโรคบดิ น้าต้มจากเปลอื กใช้ดมื่ รกั ษาอุจจาระเปน็ เลือด นามาตา ใหล้ ะเอยี ด ใช้ทาประคบรักษา แผลติดเชือ้ แผลเปน็ หนอง และ แผลอกั เสบ ทาให้แผลแห้ง และ หายเรว็ นามาบดทารักษาโรค ผิวหนังต้มนา้ ใชส้ าหรบั อาบ - 109 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ต่อ) ที่ ชอื่ พชื สมุนไพร รูปภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคุณ 4 ต้นทับทิม (ต่อ) ต้น ผล รักษาอจุ จาระเปน็ เลอื ด นามาตาให้ เมลด็ ใบ ละเอียด ใช้ทาประคบรกั ษาแผลติด เนอ้ื ดอก เช้ือ แผลเป็นหนอง และแผลอักเสบ ราก ทาให้แผลแหง้ และหายเร็ว นามา บดทารักษาโรคผวิ หนงั ตม้ นา้ ใช้ สาหรบั อาบป้องกันโรคผวิ หนัง เปลอื กทบั ทิมมาเคี้ยว ชว่ ยลดกลิน่ ปาก และกาจัดแบคทีเรยี ทท่ี าให้ เกดิ ฟนั ผุ ดอกทับทิม นามาบดใชอ้ ดุ จมูกรักษาเลือดกาเดาออก ใช้ประคบ สาหรบั สาหรบั ห้ามเลือด สรรพคุณ อ่นื ๆ คลา้ ยกับเปลอื กผล ราก และ ลาตน้ นารากและลาตน้ มาตม้ นา้ ดื่ม ใชข้ ับพยาธิ ช่วยเปน็ ยาขบั ปัสสาวะ ช่วยแก้อาการกระหายน้า ใบทบั ทมิ – นาใบมาต้มน้าอาบ สาหรบั รักษาโรคผิวหนงั ใชป้ ระคบ ห้ามเลือด ใชใ้ บบดนามาสระผม ชว่ ยรักษารังแค และลดอาการคนั ศรีษะ ใบบดนามาประคบรักษาแผล สด แผลติดเชื้อ ทาใหแ้ ผลหายเร็ว 5 ต้นพิลงั กาสา ผล ใบ ผล มรี สรอ้ น ฝาด สุขมุ มสี รรพคณุ ดอก ราก แกไ้ ข้ แก้ท้องเสีย แก้ลมพษิ แกธ้ าตุ ลาต้น พกิ าร แกซ้ าง ใบ มีรสเฝอ่ื นร้อน แก้ ตบั พกิ าร แก้ปอดพิการ ดอก มรี ส เฝ่ือนขมเมา ฆา่ เช้ือโรค รำก มีรส เฝื่อนเมา เปร้ยี วเล็กนอ้ ย มี สรรพคุณแกก้ ามโรค แก้โรคหนอง ใน ตากับสรุ าเอานา้ รบั ประทาน เอา กากตาพอกปดิ แผล ถอนพษิ งู ตะขาบ แมงปอ่ ง และแก้ลมเปน็ พษิ ตน้ มรี สเฝ่อื นเมา ปรงุ ผสมกบั สมุนไพรอ่ืนแก้โรคเรือ้ น ฆ่าพยาธิท่ี ผวิ หนัง - 110 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ที่ ชื่อพืชสมุนไพร รปู ภำพ สว่ นทใ่ี ช้ สรรพคณุ 6 ตน้ มะลลิ า ใบ ราก ใบ ราก - ทายาหยอดตา ดอก ดอกแก่ - เข้ายาหอม แกห้ ดื บารงุ หวั ใจ ราก - ฝนรบั ประทาน แก้ รอ้ นใน, เสียดท้อง รกั ษาหลอดลม อักเสบ ขบั ประจาเดือน ใบ - ตาให้ ละเอียด ผสมกับนา้ มะพรา้ วใหมๆ่ นาไปลนไฟ ทารักษาแผล ฝพี ุพอง แกไ้ ข้ ขับนา้ นม 7 ต้นกระดูกไกด่ า ใบ ลาตน้ รากและใบนามาต้มกบั นา้ ใชอ้ าบแก้ ราก โรคผิวหนงั และผืน่ คนั ตามตวั ใบ ของต้นกระดูกไก่ดาเพื่อรกั ษาโรค ติดเชือ้ หลายชนดิ (ใบ) ทง้ั ตน้ มรี ส เผด็ เป็นยารอ้ นเลก็ น้อย สรรพคณุ เปน็ ยาขับลมชน้ื ตามข้อกระดกู (ทงั้ ต้น) ใบสดนามาตาค้นั เอาแตน่ า้ ด่มื เป็นยาแกอ้ มั พาต (ใบ) 8 ตน้ กล้วยบัวชมพู กาบหวั ปลี กาบหัวปลี ผล และรากเหง้าของ ผล กล้วยบวั สชี มพู เปน็ ยาแก้ท้องเสีย รากเหงา้ ในเดก็ ได้เปน็ อย่างดี (หวั ปลี ผล รากเหง้า) - 111 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชอ่ื พชื สมุนไพร รูปภำพ สว่ นท่ีใช้ สรรพคณุ 9 ต้นกะตังใบ ราก ใบ - รากมีรสเย็นเมาเบื่อ เปน็ ยาเยน็ ท้ังต้น ตารายาไทยจะใช้เปน็ ยาขบั เหงอื่ ระงบั ความรอ้ น แกไ้ ข้ แก้ไข้ รากสาด แก้อาการกระหายนา้ (ราก) - อินโดนเี ซยี จะใชส้ มนุ ไพรชนิดน้ี เปน็ ยาพอกศรี ษะแกไ้ ข้ (ไมร่ ะบสุ ่วน ท่ใี ช้) ชาวมง้ จะใช้ลาตน้ ต้มกบั นา้ ดม่ื เป็น ยาแก้ไอ (ลาต้น) - ใบนายา่ งไฟให้เกรยี ม ใชเ้ ป็นยา พอกศรี ษะแก้วิงเวียน มนึ งง (ใบ) - ทั้งตน้ ใชผ้ สมกับสมุนไพรชนดิ อน่ื ต้มกบั นา้ ดืม่ เป็นยารักษามะเรง็ เตา้ นม (ทัง้ ตน้ ) 10 ตน้ หมากผู้ ใบ ใบใชข้ บั พษิ แก้ไขห้ วดั แกร้ อ้ นใน หมากเมยี กระหายน้า (หางหงษ์) 11 ตน้ วา่ น- ต้น ใบ ตามชนบทจะใช้ตน้ และใบสด นามา ตนี ตะขาบ ตาใหล้ ะเอยี ดผสมกับเหล้าใชห้ ยอด หู เพอ่ื รักษาหเู ป็นนา้ หนวก ซึง่ พบวา่ ได้ผลดมี าก ใช้เพยี ง 2-3 คร้ัง จะแหง้ หาย (ต้นและใบสด) ตน้ และ ใบสดนามาตาผสมกับเหลา้ เอาแต่ น้ามาใชท้ ารักษาอาการฟกชา้ บวม เคลด็ ขัดยอกไดด้ ี (ต้นและใบ) สว่ น กากที่เหลอื จากการนาไปใช้แก้ - 112 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมุนไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนทใ่ี ช้ สรรพคุณ ต้น ใบ 11 ตน้ วา่ น- ฟกช้าบวมสามารถนามาพอกถอน ตีนตะขาบ (ต่อ) พษิ ตะขาบและพษิ แมงป่องได้ (ตน้ และใบ) สว่ นอีกข้อมลู หน่ึงระบวุ า่ ให้ใช้นา้ ยางของตน้ มาทาบรเิ วณ บาดแผลที่ถูกกัด เม่ือร้สู กึ วา่ ยางเริ่ม แห้ง กใ็ หท้ าซ้าไปเร่ือย ๆ ประมาณ 30 นาที ก็จะชว่ ยบรรเทาอาการ เจบ็ ปวดและอาการบวมได้ ส่วนอีก วธิ ีให้ใช้ต้นและใบสดประมาณ 1 ขีด นามาตาใหล้ ะเอียดผสมกบั เหล้าขาว 100 ซซี ี แล้วนาส่วนผสมที่ได้มา พอกบรเิ วณบาดแผลทง้ิ ไวป้ ระมาณ 30 นาที 12 ตน้ ประทัดจนี เน้อื ไม้ เน้ือไมน้ ามาดองกบั เหล้า ใช้กนิ เป็น ราก ยาเพ่ือช่วยทาให้เจริญอาหาร (เน้อื ไม)้ รากประทดั จีน มีรสชาติขม ใช้เปน็ ยาแก้ไข้ ไขจ้ บั สน่ั (ราก) รากมสี รรพคุณชว่ ยขบั นา้ ลาย (ราก) ชว่ ยในการยอ่ ยอาหาร (ราก) 13 ต้นผกากรอง ใบ ดอก ใบ - รสขม เย็น ใช้แก้บวม ขับลม ราก แก้แผลผนื่ คันเกดิ จากช้นื หดิ ดอก - รสชมุ่ จืด เยน็ ใชแ้ กอ้ ักเสบ หา้ มเลอื ด แก้วัณโรค อาเจยี นเปน็ เลือด แก้ปวดท้องอาเจียน แก้ผนื่ คนั ท่ีเกิดจากช้นื และรอยฟกช้าท่ีเกิด จากการกระทบกระแทก ราก - แกห้ วัด ปวดศีรษะ ไขส้ งู ปวดฟนั คางทมู ฟกช้าที่เกิดจาก การกระทบกระแทก - 113 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ชอื่ พืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคุณ ราก ดอก 14 ต้นเข็มแดง- รากมีรสเยน็ หวาน ใช้เปน็ ยาบารุง เศรษฐี ธาตไุ ฟ (ราก) รากใช้เปน็ ยาแก้โรค ตา (ราก) ใช้เปน็ ยาแก้เสมหะและ กาเดา (ราก) รากและดอกใช้เปน็ ยา แก้บิด (รากและดอก) 15 ตน้ กาหลง ดอก ราก - ดอกมรี สสขุ ุม ช่วยลดความ 16 ต้นประยงค์ ใบ ต้น ดันโลหติ (ดอก) - ช่วยแก้อาการปวดศรี ษะ (ดอก ราก) - ใบใช้รกั ษาแผลในจมูก (ใบ) - ดอกชว่ ยแกเ้ ลอื ดออกตามไรฟนั (ดอก) บา้ งก็วา่ ในสว่ นของตน้ กม็ ี สรรพคุณแก้ลกั ปิดลักเปดิ เชน่ กนั (ต้น) - ตน้ และรากเปน็ ยาแก้เสมหะ (ต้น ราก) - ดอกชว่ ยแก้เสมหะพกิ าร (ดอก) - ช่วยแกอ้ าการอาเจียนเปน็ เลือด (ดอก) - รากใชต้ ม้ เป็นยาดมื่ ชว่ ยแกอ้ าการ ไอ (ราก) - รากใชเ้ ปน็ ยาแกบ้ ดิ (ราก) - ตน้ กาหลงเปน็ ยาแก้โรคสตรี (ต้น) ดอก ดอก - ช่วยเร่งการคลอด แกอ้ าการ ก้านและ เมาคา้ ง ฟอกปอด ทาให้หูตาสวา่ ง ใบ แกร้ อ้ นดบั กระหาย อดึ อดั แน่น หนา้ อก ไอ วงิ เวยี นศีรษะ ทาให้ จติ ใจปลอดโปรง่ ก้านและใบ - แก้ แผลบวมฟกช้า จากการหกล้ม หรือ ถกู ระทบกระแทก ฝีมหี นอง ทงั้ หลาย - 114 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชือ่ พชื สมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นท่ีใช้ สรรพคณุ 17 ตน้ พลู ใบ ชว่ ยให้เหงอื กและฟนั แข็งแรง ชว่ ยดับ 18 ต้นพุดจบี ราก กลิ่นปาก แกป้ วดท้อง (ทมี่ ีอาการเยน็ 19 ตน้ ใบยอ ลาต้น บริเวณทอ้ ง) ชว่ ยขบั เสมหะ เปน็ ยา เนอ้ื ไม้ กระตุน้ น้าลาย ขบั เหงือ่ แกป้ วดทอ้ ง ใบ ดอก เพราะพยาธิ ใช้เปน็ ยาฆา่ เชอื้ รกั ษา อาการชา้ บวม รักษาอาการไอเจบ็ คอ ใบ ราก รักษาอาการผนื่ คนั อนั เน่ืองมาจากเกดิ ผล ลมพิษ รกั ษาโรคผิวหนัง รกั ษาโรคกลา เกล้อื น แผลอักเสบฝีหนองและสวิ ใช้ เป็นยาระบาย แกอ้ าการทอ้ งผกู ชว่ ย ลดไข้ แกป้ วดศีรษะ ขบั ลมใน กระเพาะอาหาร ทาให้ลมหายใจ หอมสดชน่ื ช่วยกระตนุ้ การ ไหลเวยี นโลหติ รำก รสเฝ่ือน บารุงร่างกาย ระงับ อาการปวด แก้ปวดฟัน ขับพยาธิ ลำต้น รสเฝื่อน คั้นเอาน้าดื่มใช้ ขับพยาธิ เนื้อไม้ รสเฝ่ือน เป็นยาเย็น ใช้ ลดไข้ ใบ รสเฝ่ือน โขลกกับน้าตาล ชง ดื่มแก้อาการไอ ดอก รสเฝื่อน โขลกแล้วค้ันเอา แต่นา้ ทาแก้โรคผิวหนัง ใบ มวี ติ ามินเอ 40,000 กว่ายูนติ สากลตอ่ 100 กรมั มคี ุณสมบัติในการ บารุงสายตา หัวใจ คนั้ นา้ ทาแก้โรค เกา๊ ท์ ปวดตามข้อเลก็ ๆ ของนวิ้ มอื นิ้วเทา้ หรือค้นั นา้ สระผมฆา่ เหา แก้ กระษยั ใช้ใบปรุงเปน็ อาหาร แก้ ท้องรว่ ง รำก ใช้เปน็ ยาระบาย แก้ กระษัย ใชส้ กดั สอี อกมา เปน็ สีย้อมผ้า ได้ โดยผสมส่วนของเกลอื ตา่ ง ๆ สามารถเปลี่ยนเปน็ สีตา่ ง ๆ ได้ตาม ต้องการ ซงึ่ สีเดมิ ของรากจะมสี ีเหลอื ง หรอื เหลอื งปนแดง หากผสมตามสว่ น ดว้ ยเกลอื อาจจะได้สแี ดง ชมพู นา้ ตาล ออ่ น สมี ว่ งแดง หรือสดี า เปน็ ตน้ - 115 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ช่ือพชื สมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นท่ีใช้ สรรพคณุ 19 ตน้ ใบยอ (ต่อ) ใบ ราก ผล ผลโตเตม็ ที่แตไ่ ม่สกุ จิ้มน้าผ้งึ รับประทาน มคี ุณสมบตั ิเปน็ ยา ขับลม บารงุ ธาตุ เจรญิ อาหาร ขบั ลมในลาไส้ กระเพาะอาหาร แก้ เหงอื กเป่อื ยเป็นขุมบวม ขับเลอื ด ลม ขับโลหิตประจาเดือน ผล ดบิ ตม้ น้ารับประทานกับราก ผกั ชี แกอ้ าการอาเจยี นของหญิงมี ครรภ์ 20 ตน้ เขม็ ขาว ราก รากใชต้ ม้ กบั นา้ กินเป็นยาช่วย เจริญอาหาร (ราก) ใชป้ รุงเปน็ ยา รักษาโรคตาต่าง ๆ (ราก) 21 ตน้ กระทือ เหงา้ ดอก ใชเ้ ป็นยาบารงุ กาลงั (เหงา้ ) ช่วย ต้น ใบ บารงุ ธาตุในรา่ งกาย (ดอก) ชว่ ยขบั ราก น้าย่อย ช่วยใหเ้ จรญิ อาหาร (เหงา้ ) ชว่ ยแก้อาการเบอื่ อาหาร ชว่ ยให้ เจริญอาหาร ทาใหส้ ามารถ รับประทานอาหารมีรสได้ (ตน้ ) ช่วย แก้โรคผอมแหง้ ผอมเหลอื ง (ดอก) ชว่ ยขับเลือดเนา่ ร้ายในเรือนไฟ (ใบ) แก้เบาเปน็ โลหติ (ใบ) มกี ารใช้เหงา้ กระทอื ในตารบั ยา \"พิกดั ตรผี ลธาต\"ุ ซงึ่ ประกอบไปดว้ ย เหงา้ กระทอื เหงา้ ไพล หัวตะไคร้หอม โดยตารบั ยานี้มสี รรพคณุ ชว่ ยบารุงธาตไุ ฟ แก้ ไขต้ วั รอ้ น และชว่ ยแกเ้ ลือดกาเดา ไหล (เหงา้ ) ชว่ ยแกอ้ าการแนน่ หนา้ อก (เหงา้ ) กระทือมสี รรพคณุ ชว่ ย - 116 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่อื พชื สมนุ ไพร รปู ภำพ ส่วนทีใ่ ช้ สรรพคณุ 21 ต้นกระทือ (ต่อ) เหง้า ดอก แกไ้ ข้ (ต้น) ชว่ ยแกไ้ ขเ้ รอ้ื รงั ตน้ ใบ (ดอก) ช่วยแกไ้ ขต้ ่าง ๆ แกไ้ ขต้ ัว ราก รอ้ น แก้ไข้ตวั เย็นทรี่ ู้สกึ รอ้ น ภายใน (ราก) ช่วยแกเ้ สมหะเปน็ พษิ (เหงา้ ) ดอกช่วยแก้ลม (ดอก) ช่วยแก้บิด บดิ ปว่ งเบง่ ปวดทอ้ ง อาการปวดมวนในท้อง อาการ ท้องอดื ทอ้ งเฟ้อ จุกเสียดแน่น ทอ้ ง และชว่ ยขบั ผายลมในลาไส้ ดว้ ยการใชห้ ัวกระทอื หรือเหงา้ กระทือสด ประมาณ 20 กรมั (ขนาดเทา่ หวั แมม่ อื 2 หวั ) นามา ยา่ งไฟพอสุก แลว้ นามาตาเขา้ กบั น้าปนู ใสครึง่ แกว้ ค้นั เอาแตน่ า้ มา ด่มื เม่ือมีอาการ (เหงา้ ) ชว่ ยกลอ่ ม อาจมหรอื อุจจาระ ใช้สูตร เดยี วกนั กับแกบ้ ดิ (เหงา้ ) เหง้า หรือหวั กระทือประกอบไปด้วย น้ามนั หอมระเหย (Essential oil) ทป่ี ระกอบไปด้วยสาร Methyl- gingerol, Zingerone, และ Citral ซ่ึงมฤี ทธ์ิในการขับลมได้ และไม่มีพษิ เฉยี บพลนั ในหนถู ีบ จักร (เหง้า) เหง้าชว่ ยขับปัสสาวะ (เหง้า) เหง้ากระทอื มสี รรพคุณ ชว่ ยแกฝ้ ี (เหงา้ ) ชว่ ยแก้อาการ เคล็ดขดั ยอก ด้วยการใชห้ วั กระทื อนามาฝนแล้วใชท้ าบริเวณท่มี ี อาการเคลด็ (เหงา้ , ราก) ช่วย บารงุ และขบั นา้ นมของสตรี (เหงา้ ) - 117 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ที่ ชือ่ พืชสมุนไพร รูปภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคุณ ใบ ต้น 22 ต้นเหงอื ก- แก้น้าเหลืองเสยี ช่วยบารงุ รกั ษา ปลาหมอ ใบ ดอก รากผม แก้ประดง เปน็ ยาอายุวฒั นะ ผล เมลด็ รักษาตกขาว ระดขู าวของสตรี แก้ 23 ต้นคนทีสอ ไข้ ลมพษิ ฝี แก้ฝีทราง ใช้เปน็ ยาขบั 24 ตน้ ตรีชวา ราก พยาธิ เปน็ ยาแกไ้ อ ขับเลอื ด แกฝ้ ี เปลือกลา รักษาโรคผวิ หนงั จาพวกพพุ อง ตน้ และ นา้ เหลืองเสยี เปน็ ยาแกโ้ รคงสู วดั บารงุ ประสาท แกห้ อบหืด ขบั แกน่ เสมหะ แก้มะเร็ง ชว่ ยในการเจรญิ อาหาร ชว่ ยใหเ้ ลอื ดลดปกติ รกั ษา ทงั้ ต้น ปอดบวม ช่วยรักษาวัณโรค ชว่ ยแก้ โรคกระเพาะ ชว่ ยแก้ประจาเดือน มาไม่เปน็ ปกตขิ องสตรี ช่วยรกั ษา นิ่วในไต ใบ นามาตม้ นา้ ด่มื ชว่ ยลดไข้ ช่วย ขบั เสมหะ บารงุ ธาตุ บารงุ ร่างกาย ดอก นามาต้มนา้ ดมื่ ชว่ ยลดไข้ ชว่ ยขบั เสมหะ บรรเทาอาการไอ ผล และเมลด็ นามาตม้ นา้ ดม่ื ช่วยลดไข้ บรรเทาอาการปวดหวั แก้หอบหืด หายใจตดิ ขดั ชว่ ย บรรเทาอาการไอ บรรเทาอาการ ระคายคอ ลดเสมหะตกคา้ ง ราก เปลือกลาต้น และแกน่ สมานแผลดี ดบั พษิ ทง้ั ปวง ดบั พิษ โลหติ แก้ริดสดี วง ขบั ปสั สาวะ วิธีการและปรมิ าณใช้ดบั พษิ โลหิต และขบั ปสั สาวะ ใชท้ งั้ ต้น 1 กา มอื หรอื 10-15 กรมั ล้างน้าให้ สะอาด ต้มลงในนา้ เดอื ด 1 ลติ ร นาน 15 นาที กรองเอาน้าด่ืมเชา้ - เยน็ จะหายวนั หายคืน - 118 -

ตารางท่ี 2 แสดงพชื สมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ชื่อพชื สมนุ ไพร รูปภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคณุ 25 ต้นใบเงิน ใบ เกสร ใบมีรสจดื เย็น เป็นยาลดไข้ แก้ อาการรอ้ นในกระหายนา้ แกไ้ ข้ พษิ ร้อน ถอนไขพ้ ิษ แกไ้ ข้กาเดา ไขห้ วดั นอ้ ย ไขห้ วัดใหญ่ ช่วยดบั พิษปอดพกิ าร ลอ้ มตบั ดบั พิษ (ช่วยปอ้ งกนั การทาลายของตบั จากสารพิษและความร้อน) แก้ กาฬตับ (ใบ), เกสรมรี สเย็นหวาน เล็กนอ้ ย เปน็ ยาแกไ้ ขร้ ้อน (เกสร) 26 ต้นฟ้าทะลาย ตน้ ใบ ช่วยรกั ษาโรคหวดั มีสว่ นชว่ ย โจร รกั ษาโรคไขห้ วดั ใหญ่ รักษาโรค ผล ดอก ลาไสอ้ กั เสบ ลดอาการเจบ็ คอ 27 ต้นยีโ่ ถดอกขาว ใบ จากตอ่ มทอนซลิ อักเสบ รกั ษาโรค ขอ้ รมู าตอยด์ แกอ้ าการทอ้ งเสีย ท้องเดนิ และอาหารเปน็ พิษ ชว่ ย รกั ษาไข้ไทฟอยด์หรือไข้ลากสาด นอ้ ย รักษาโรคงสู วัดรกั ษาแผล จากโรคเบาหวาน ชว่ ยรักษา ริดสีดวงทวาร ผล ขับปสั สาวะ ดอก แก้อักเสบ แก้ปวดศีรษะ ใบ ใช้เปน็ ยารักษาโรคหัวใจ (มี ความเป็นพษิ สูงตอ้ งใช้ดว้ ยความ ระมัดระวงั ) นอกจากน้ยี งั ใชเ้ ปน็ ยาฆ่าแมลง และยาเบอื่ หนไู ด้ - 119 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพชื สมุนไพร รูปภำพ ส่วนทีใ่ ช้ สรรพคุณ 28 ตน้ ยส่ี ุน่ ดอก - ตารายาไทยใช้กลีบดอกมีรสสุ (กหุ ลาบมอญ) ขม ใชเ้ ขา้ ยาหอมเปน็ ยาบารุง หวั ใจ (กลีบดอก, ดอกแห้ง) - ดอกแหง้ ชว่ ยแก้อาการ อ่อนเพลีย (ดอกแห้ง) - น้าดอกไม้เทศที่มีส่วนผสมของ กหุ ลาบมอญ ชว่ ยแกอ้ าการ ออ่ นเพลยี และกระวนกระวาย - กลบี ดอกช่วยขับนา้ ดี (กลีบ ดอก) - ดอกแหง้ ใช้เป็นยาระบายอ่อน ๆ (ดอกแห้ง) 29 ต้นบานบุรี ใบ เปลือก ช่วยแก้อาการจุกเสยี ด (ใบ) ใบมี ดอกเหลือง และยาง รสเมาร้อน ใชเ้ ป็นยาถา่ ย ยา ระบาย ทาให้กล้ามเนือ้ ของลาไส้ 30 ต้นทองพนั ช่งั หดเกร็ง (ใบ) เปลือกและยาง มี รสเมารอ้ น ใช้ปรมิ าณน้อยมฤี ทธ์ิ เป็นยาถ่าย ชว่ ยขบั นา้ ดี ถา้ ใช้ใน ปรมิ าณมากจะเป็นพษิ ตอ่ หวั ใจ และทาใหเ้ กดิ อาการทอ้ งเสยี ได้ (เปลือกและยาง) ราก ทง้ั ราก - แกก้ ลากเกลอ้ื น รกั ษา ตน้ โรคมะเร็ง รกั ษาโรคผวิ หนงั ดบั พิษไข้ แกพ้ ิษงู แก้พยาธิวงแหวน ตาผิวหนัง ทั้งตน้ - รกั ษาโรค ผิวหนงั แกน้ ้าเหลืองเสีย แกก้ ลาก เกลอื้ น ผ่นื คนั รักษามะเรง็ คดุ ทะราด ขบั พยาธิตามผิวหนงั ตามบาดแผล แก้ไส้เลื่อน ไส้ลาม แก้ปสั สาวะผิดปกติ ต้น - บารุง ร่างกาย แกโ้ รค 108 ประการ รักษาโรคผมรว่ ง - 120 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ช่อื พืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคุณ หวั 31 ตน้ เสนห่ ์- รสเมาคัน กัดเถาดานในทอ้ งกัด จันทรแ์ ดง ฝ้า กดั หนอง สมานแผล ฆ่าพยาธิ ภายนอก แก้มะเร็ง 32 ต้นหญ้านวด ท้ังตน้ ใบ ท้งั ตน้ มรี สจดื สรรพคณุ ช่วย แมว ผล เปลอื ก รักษาโรคกระษัย (ทัง้ ตน้ ) ชว่ ยลด 33 ตน้ ยเี่ ขง่ ฝกั ความดันโลหติ (ใบ) ชว่ ยรักษา โรคเบาหวาน (ใบ) ช่วยรกั ษาโรค เยือ่ จมูกอกั เสบ (ทั้งต้น) ผลมรี สฝาด ชว่ ยสมาน แผลในกระเพาะอาหารและลาไส้ (ผล) เปลอื กฝักช่วยแกล้ าไส้พิการ (เปลือกฝัก) ช่วยแกบ้ ดิ แกอ้ าการ ทอ้ งร่วง (ผล) เปลอื ก เปลอื กตน้ ย่ีเขง่ ใชเ้ ปน็ ยาลดไข้ได้ ต้น ราก (เปลอื กตน้ ) ช่วยทาให้เลอื ด ไหลเวยี นไดส้ ะดวกขึ้น (ราก) ชว่ ย แกอ้ าการปวดฟัน ด้วยการใชร้ าก ยีเ่ ข่งผสมกับเน้ือหมูต้มกับนา้ รบั ประทาน (ราก) เปลอื กตน้ ยี่เข่งมีฤทธ์เิ ปน็ ยากระตนุ้ กระเพาะอาหาร ส่วนตน้ และใบ จะมีฤทธใ์ิ นการยับยง้ั (เปลือกตน้ ) - 121 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพืชสมนุ ไพร รปู ภำพ สว่ นที่ใช้ สรรพคณุ 34 ต้นเลบ็ มือนาง ใบ - ตาชโลม หรอื ทาแผล ทาฝี ต้น – ใชเ้ ป็นยาแก้ไอ แก้อาการ พุงโร ตานขโมย ราก - ใชถ้ า่ ยพยาธิ รักษาตานซาง แกอ้ จุ าระเปน็ ฟองและอจุ จาระ ขาว เหมน็ คาวในเดก็ ชว่ ยเจรญิ อาหาร เมลด็ - ใชเ้ ปน็ ยาขับพยาธติ วั กลม , พยาธิเส้นดา้ ยในเด็ก แกส้ ะอกึ แกไ้ ข้ แกต้ กขาว ช่วยยอ่ ย อาหาร 35 ตน้ ชบา ดอก ราก - ดอก ชว่ ยบารงุ ผิวพรรณ บารงุ ใบ เปลอื ก จิตใจใหส้ ดชน่ื แจม่ ใส ชว่ ยฟอก โลหติ ชว่ ยรกั ษาและบรรเทาอาการ ของโรคทเ่ี กย่ี วกบั ไต ชว่ ยดับรอ้ นใน รา่ งกาย แก้กระหาย และชว่ ยแกไ้ ข้ ช่วยเรยี กนา้ ย่อย ทาใหอ้ าการมี รสชาติดขี ้นึ และดอกสามารถนาไป ทาเปน็ สีย้อมผา้ ได้ - รากชบา นาไปต้มกับนา้ ดม่ื ชว่ ย แกป้ ระจาเดือนมาไม่สมา่ เสมอ มี ระดูขาว - รากสด ๆ นามาตาละเอยี ดใชพ้ อก ฝไี ด้ ชว่ ยแก้อาการฟกชา้ บวม - ใบชบาสามารถชว่ ยรกั ษาแผล ไฟไหมน้ า้ รอ้ นลวกได้ บารุงผมให้ ดกดาเงางาม - เปลือกต้นชบาสามารถใชร้ ักษา โรคผวิ หนังท่ีเกดิ จากเช้อื ราได้ เปลือกของต้นชบาสามารถ นามาใชท้ าเป็นเชือก หรือใช้ทอ กระสอบไดอ้ ีกด้วย - 122 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชอ่ื พืชสมนุ ไพร รปู ภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคณุ 36 ตน้ ขาไกด่ ่าง ใบ ปลกู เปน็ กลุม่ เปน็ แนวรวั้ ปลกู ริม ทางเดิน ริมถนนเป็นพชื พน้ื ถน่ิ ของทางภาคใต้ ซงึ่ ปจั จบุ นั เกษตรกรจะปลกู แซมในสวน ยางพาราและสวนผลไม้ทัว่ ไป ถอื วา่ เปน็ ผกั ทมี่ ีประโยชน์ตอ่ ร่างกาย เป็นอย่างมาก เพราะมี คลอโรฟิลลส์ งู ชว่ ยระบบขบั ถา่ ย บารงุ สายตา และบารงุ โลหติ 37 ต้นฝิ่นประดับ ราก ใบ รำก รสเฝื่อน เผาไฟแล้ว เมลด็ รับประทานได้ ต้มเอานา้ ด่มื ชว่ ย 38 ตน้ เสาวรส ยอ่ ยอาหารและแกโ้ รคลาไส้ ผล ดอก ใบ รสเมา นา้ ต้มใบดมื่ เปน็ ยาถ่าย เมล็ด สระผมแก้เหา และพยาธิผวิ หนงั เมล็ด รสเมาเบือ่ มนี า้ มนั ประมาณ 30% รับประทานเป็น ยาถ่ายอย่างแรงและทาให้ อาเจียน แต่มอี นั ตรายถึงขนาดใช้ เปน็ ยาเบอ่ื ได้ จงึ ไมน่ ยิ มใชก้ นั หีบ เอาน้ามันได้ ใชท้ งั้ ภายในและ ภายนอก เป็นยาทาใหแ้ ท้งบุตร ชว่ ยบารงุ ผวิ พรรณใหเ้ ปล่งปลง่ั สดใส ช่วยในการชะลอวัย ชะลอ การเกิดริว้ รอยแห่งวัยด้วยสาร ต่อต้านอนุมูลอสิ ระ ช่วย เสรมิ สรา้ งภมู คิ ้มุ กนั ของร่างกาย ใหแ้ ขง็ แรง ช่วยในการบารุง สายตา เนือ่ งจากมวี ติ ามนิ เอ รวมอยู่ด้วยบสดนามาใชพ้ อกแก้ หิดได้ ดอกใช้ขับเสมหะ ชว่ ยแก้ ไอได้ เมลด็ มสี ารที่ทาหน้ายบั ยัง้ การเจรญิ เตบิ โตของเช้อื ราไดด้ ี - 123 -

ตารางท่ี 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ที่ ช่อื พชื สมุนไพร รูปภำพ สว่ นทใ่ี ช้ สรรพคณุ 39 ตน้ บหุ งาสา่ หลี ดอก ปลกู เปน็ ไม้ประดบั พ่มุ ใหร้ ม่ เงา ดอกสวยงาม และมกี ลน่ิ หอม 40 ต้นกาบ- ใบ ใบ แก้รอ้ นในกระหายน้า แกไ้ อ หอยแครง อาเจียนเปน็ เลอื ด แก้ฟกช้า ภายใน แกบ้ ิดถ่ายเปน็ เลอื ด แก้ 41 ตน้ เพชรสังฆาต ปัสสาวะเปน็ เลอื ด แกก้ รดไหล ยอ้ น ต้น เถา นา้ จากตน้ เพชรสงั ฆาตใชป้ รงุ เปน็ ยา ใบยอด ธาตุ ชว่ ยให้เจริญอาหาร ใชห้ ยอดหู ออ่ น แกน้ า้ หนวกไหล ใชห้ ยอดจมกู แก้ เลอื ดเสยี ในสตรปี ระจาเดือนไม่ปกติ ราก ช่วยขบั นา้ เหลอื งเสยี (ตน้ ) ใช้เถาค้ัน เอานา้ มาดมื่ แก้โรคลกั ปิดลักเปดิ หรือโรคเลอื ดออกตามไรฟนั ได้ (เถา น้าคนั้ จากตน้ ) ช่วยรักษาโรคลาไสท้ ี่ เกี่ยวกับอาหารไมย่ ่อย (ใบยอดออ่ น) ชว่ ยขบั ลมในลาไส้ (เถา) แก้อาการ ประจาเดอื นมาไมป่ กติ (เถานา้ คัน จากตน้ ) แกก้ ระดกู แตก หกั ซน้ (เถา) ใชเ้ ปน็ ยาพอกเมอ่ื กระดกู หกั (ใบ ราก) ใช้เปน็ ยารักษารดิ สดี วง - 124 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชือ่ พชื สมนุ ไพร รูปภำพ ส่วนทีใ่ ช้ สรรพคุณ หัว เหง้า 42 ตน้ หนมุ าน น้ายาง หวั หรอื เหงำ้ ใช้กินเป็นยาบารงุ นัง่ แทน พละกาลงั สาหรับผทู้ ใ่ี ช้กาลงั ทั้งตน้ แบกหามหรือทางานหนัก เหง้า 43 ตน้ ตรชี วา มสี รรพคณุ เปน็ ยาฟอกโลหิต ยา พื้นบา้ นลา้ นนาจะใชน้ า้ ยางเปน็ ยาทารักษาแผลมีดบาด แผล ถลอก และใช้ห้ามเลอื ด สว่ น วธิ ใี ชข้ ้ันตอนแรกก็ใหล้ า้ งแผล ดว้ ยน้าสะอาดเสียก่อน แล้วซบั แผลด้วยสาลีให้แห้ง แลว้ ใช้มือ เด็ดบรเิ วณก้านกลางใบ โดยให้ เลือดใบที่ไมแ่ ก่หรือออ่ น จนเกนิ ไป เม่ือนา้ ยางเร่มิ ไหล ออกมากใ็ ห้ใช้นิ่วมือรองยางที่ หยดลงมา แลว้ นาไปป้ายบรเิ วณ แผลวนั ละ 2-3 คร้งั แผลก็เริ่ม แหง้ และตกสะเก็ดภายใน 1-2 วนั ส่วนเหงา้ กม็ สี รรพคณุ เป็น ยาสมานแผลเชน่ กนั นำ้ ยำง ตารบั ยาพนื้ บ้านจะใชน้ า้ ยาง จากตน้ หนุมานนงั่ แทน่ เป็นยา ทารักษาฝี เหงำ้ นาเหงา้ มา โขลกให้ละเอียดใชเ้ ปน็ ยาพอก ทาตามข้อมอื ขอ้ เท้า นวดแก้ อาการเคล็ดขัดยอก สมานแผลดี ดบั พิษทง้ั ปวง ดบั พษิ โลหิต แก้ริดสีดวง ขบั ปสั สาวะ วธิ ีการและปริมาณใช้ ดับพษิ โลหิตและขับปสั สาวะ ใช้ ท้ังต้น 1 กามือ หรือ 10-15 กรมั ล้างนา้ ใหส้ ะอาด ต้มลงใน น้าเดอื ด 1 ลติ ร นาน 15 นาที กรองเอาน้าดม่ื เชา้ -เย็น จะหาย วนั หายคนื - 125 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชอ่ื พืชสมุนไพร รูปภำพ สว่ นทใ่ี ช้ สรรพคณุ 44 ต้นมือเสือ ใบ หัว ช่วยกระตุน้ ระบบขบั ถ่าย ชว่ ย บารุงธาตุ บารงุ ร่างกาย หัว นามาบดใช้พอกรกั ษาอาการ บวมชา้ 45 ตน้ ใบนาคชมพู ใบ ดอก น้าคัน้ จากใบใชป้ รงุ เป็นยาดมื่ ทุกส่วน รกั ษาอาการทอ้ งผูก (นา้ ค้ันจาก ของ ใบ) ใบมีสรรพคณุ แก้บดิ มกู เลือด ลาตน้ ขบั พยาธิ (ใบ) ชว่ ยแกข้ ดั เบา มกู เลือด พิษเบื่อเมา และพยาธิ (ทกุ สว่ นของลาต้น) ใชเ้ ป็นยาขบั ปสั สาวะ (น้าคน้ั จากใบ) ดอกมี รสเฝื่อนเลก็ นอ้ ย ใชช้ งดม่ื เปน็ ยา ขบั ประจาเดือนของสตรี (ดอก) 46 ต้นใบทอง ใบ เกสร ใบมรี สจืดเยน็ เป็นยาลดไข้ แก้ อาการรอ้ นในกระหายน้า แก้ไข้ พษิ ร้อน ถอนไข้พิษ แก้ไข้กาเดา ไข้หวดั นอ้ ย ไข้หวดั ใหญ่ ชว่ ยดบั พษิ ปอดพกิ าร ล้อมตับดบั พิษ (ช่วยป้องกนั การทาลายของตบั จากสารพิษและความร้อน) แก้ กาฬตบั (ใบ) เกสรมรี สเย็นหวาน เล็กนอ้ ย เป็นยาแกไ้ ข้รอ้ น (เกสร) - 126 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ชอ่ื พชื สมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นที่ใช้ สรรพคุณ 47 ต้นมะลซิ ้อน ดอก - แก้ปวดหวั ดอกมะลิสามารถ บรรเทาอาการปวดหวั ได้ โดยใช้ สว่ นของดอกสดนามาตาให้ ละเอียดใช้พอกขมบั จะช่วยแก้ อาการปวดหวั หรือจะใช้ส่วน รากสดประมาณ 1-1.5 กรัม นามาต้มกับนา้ ดมื่ เปน็ ยาแกป้ วด หัวกไ็ ด้ - รักษาอาการผิวไหม้จากแดดและ ผื่น - รกั ษาอาการหงุดหงดิ - แกป้ ญั หาเรื่องทางเพศ - แก้อาการอ่อนเพลียจากแดด 48 ต้นลนิ้ กระบือ- ใบ ใบมีรสรอ้ นเฝ่อื นข่นื ใช้ใบสด เจด็ ตัว ประมาณ 7-10 ใบ นาไปตากบั เหล้าขาวหรอื เหลา้ โรง คน้ั เอานา้ กนิ เปน็ ยาขบั นา้ คาวปลาหลงั คลอดให้สะดวก ขบั เลอื ดเน่าเสยี ของสตรี แกอ้ กั เสบบริเวณปาก มดลกู แกส้ นั นบิ าตหนา้ เพลงิ (บาดทะยกั ในปากมดลกู ) ขบั เลอื ดรา้ ย แก้สนั นบิ าตเลือด แก้ ประจาเดอื นขดั ข้อง ช่วยทาให้ เลอื ดกระจาย (ใบ) - 127 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ช่ือพืชสมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นทใ่ี ช้ สรรพคุณ 49 ตน้ อบเชย เปลอื กตน้ เปลอื กต้นและเนอื้ ไม้ มีรสเผด็ เนือ้ ไม้ หวานชมุ่ มกี ลน่ิ หอม เป็นยารอ้ น ออกฤทธต์ิ ่อไต ม้าม และ กระเพาะปัสสาวะ ใช้เปน็ ยา บารุงรา่ งกาย ทาให้ร่างกาย อบอุน่ ชว่ ยกระจายความเย็นใน ร่างกาย ทาใหเ้ ลือดหมนุ เวียนดี (เปลอื กต้นและเน้อื ไม้) เปลือก ต้นใช้ปรงุ ผสมเปน็ ยาหอมและ ยานัตถุ์ ทาใหส้ ดชน่ื แกป้ วด ศีรษะ แกอ้ าการอ่อนเพลีย (เปลือกตน้ ) 50 ต้นพดุ ซ้อน ราก ผล ประโยชน์และสรรพคุณพดุ ซ้อน เปลือกตน้ ส่วนตารายาจนี ระบสุ รรพคุณ ของพุดซอ้ นไว้ว่า รากและผลมี รสขม เป็นยาเยน็ ออกฤทธ์ิต่อ หัวใจและตบั ช่วยแก้อาการรอ้ น ใน ใช้เปน็ ยาดบั พษิ ร้อนถอนพิษ ไข้ แก้ตวั ร้อน มีไขส้ งู ขับน้าช้ืน ทาใหเ้ ลอื ดเย็น เน้ือไมเ้ ปน็ ยาเยน็ ชว่ ยลดพษิ ไข้ เปลือกตน้ และราก เป็นยาแก้ไข้ 51 ตน้ พุดตาน ใบ ดอก ใบ รสฉนุ สขุ มุ แก้พิษ บวมเจบ็ แผลจากไฟหรอื นา้ รอ้ นลวก แก้ ผดผน่ื คนั ตาแดงบวม เจบ็ แผล เกดิ จากหกลม้ หรือถกู กระทบ กระแทก รกั ษาคางทมู ใช้ถอน พิษ รกั ษาโรคงูสวัด ดอก รสฉุน สุขุมแก้พิษบวม แผลไฟลวก แก้ ไอ อาเจยี นเป็นเลือด มรี ะดขู าว ราก แกฝ้ บี วม ฝหี วั แก่ งสู วดั ไอ หอบ มรี ะดขู าว แกว้ ปวดเมือ่ ย - 128 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมุนไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ชื่อพืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคุณ 52 ตน้ ดปี ลี ผล ผลดีปลี สามารถใชร้ กั ษาแกพ้ ิษงู ชว่ ยขบั เสมหะ ลดอาการคันคอ ลดอาการไอ ชว่ ยลดไข้หวดั แก้ อาการปวดฟนั แกพ้ ษิ อมั พฤกษ์ อัมพาต แก้อาการปวดเม่อื ย แก้ เส้นเอน็ ดงึ ร้ัง แกท้ อ้ งร่วง ช่วย ขับลมในลาไสห้ รอื ระบบทางเดนิ อาหาร แกอ้ าการจุกเสียดแน่น ทอ้ ง ทอ้ งอดื ทอ้ งเฟอ้ แกอ้ าการ คลื่นไส้อาเจียน แกห้ อบหดื แก้ ริดสีดวง แกเ้ ป็นลมวงิ เวียน ศรี ษะ 53 ตน้ ธรณสี าร ใบ ต้น ใบตน้ “ธรณสี าร” ทาผงผสม พมิ เสนใช้กวาดคอเดก็ แก้เด็กตัว รอ้ น แก้พษิ ตานซาง ขบั ลมใน ลาไส้ดมี าก ใชภ้ ายนอก ใบสดตา พอกสดหรือบรรเทาอาการบวม และอาการคันได้เด็ดขาดนัก - 129 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพชื สมุนไพร รูปภำพ สว่ นท่ีใช้ สรรพคณุ 54 ต้นบอระเพ็ด เถา แกอ้ าการคันหนังศีรษะ รงั แค ชันนะตุ ชว่ ยลดไข้ บรรเทา อาการปวดหวั ตัวรอ้ น ลด อาการไอ และขับเสมหะ แก้ อาการกระหายน้า ใช้เป็นยา บารุงธาตุ บารุงรา่ งกาย ชว่ ย ใหส้ ุขภาพรา่ งกายแข็งแรง เสริมสร้างภมู ติ ้านทาน บอระเพด็ สรรพคุณใช้เป็นยา อายุวฒั นะ 55 ต้นเอือ้ งหมาย เหงา้ ราก ชาวม้งจะใช้เหงา้ ใต้ดนิ นามาตม้ นา หนอ่ ดอก กับนา้ ด่ืมเปน็ ยารกั ษาโรคความ 56 ตน้ พริกไทย ดันโลหิตตา่ อาการหนา้ ซดี (เหงา้ ) ชาวไทใหญ่จะใช้ราก นามาดองกับเหล้าด่ืมเปน็ ยา บารงุ กาลงั (ราก) หลายพนื้ ทีร่ ิ ยมกินหนอ่ อ่อนและดอกออ่ น เป็นผัก โดยชาวมง้ จะนิยมนามา ตม้ กนิ กบั ไกเ่ ปน็ ยาบารงุ กาลงั แก้ตัวเหลอื ง แก้อาการ อ่อนเพลียไมม่ แี รง (หนอ่ ดอก) เมล็ด ขับลมในลาไส้ ขบั ลมในทอ้ ง แกป้ วดท้อง ชว่ ยขับไขมนั สว่ นเกนิ ออกจากรา่ งกาย ใช้ เป็นสมนุ ไพรลดนา้ หนัก แก้ลม วิงเวียน ช่วยย่อยอาหาร แก้ลม พรรดึก (ก้อนอุจจาระท่แี ขง็ กลม) แกอ้ ติสาร (โรคลงแดง) - 130 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ช่อื พืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนทใ่ี ช้ สรรพคณุ 57 ต้นมหาหงษ์ เหงา้ ชว่ ยขับลม (เหง้า) เหง้านามาตม้ กับนา้ ดื่มจะช่วยแก้อาการ ท้องอืดได้ (เหงา้ ) ในตา่ งประเทศ จะใช้เหง้ามหาหงสช์ ว่ ยกระตุน้ นา้ ยอ่ ย และชว่ ยในการขับลม (เหงา้ ) ชว่ ยบารุงไต ด้วยการใช้ เหงา้ แหง้ บดละเอียดผสมกบั น้าผงึ้ ปนั้ เปน็ ลกู กลอน รับประทานก่อนอาหารเชา้ และ เยน็ (เหงา้ ) 58 ตน้ ว่านมหากาฬ หัว ตามตารายาไทยระบุวา่ หัวมีรส เย็น ใช้ดับพิษร้อน พษิ กาฬ พษิ 59 ตน้ หนุมาน อกั เสบ พษิ เซื่องซมึ แก้ไข้ แก้ ประสานกาย เพ้อ คล้มุ คลงั่ แก้พิษตานซาง แก้เรมิ งสู วดั แก้อาการ กระสบั กระส่าย รักษาแผลมดลกู ในสตรี ช่วยขบั ประจาเดอื น ใบ สด ขับระดู ตาพอกฝี หรอื หวั ละ มะลอก งูสวดั เริม ทาให้เย็น ถอนพิษ แก้ปวดแสบปวดรอ้ น แกอ้ กั เสบ ใบ “หนมุ านประสานกาย” มี สรรพคณุ หลักในการแกแ้ พ้ อากาศ แกห้ อบหดื หลอดลม อกั เสบ ขยายหลอดลม หวัด เจบ็ คอ ไอเรื้อรัง เป็นสมนุ ไพรที่ นา่ จบั ตามอง เพราะสามารถ นามาพัฒนาเปน็ ยารักษาโรคใน ระบบทางเดนิ หายใจระยะยาว ได้ ซง่ึ นอกจากประเทศไทยแล้ว ญปี่ ุน่ ก็มกี ารใช้ในรปู แบบชาชง เพือ่ บรรเทาอาการไอ แก้ หลอดลมอักเสบและหอบหืด - 131 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ต่อ) ที่ ชื่อพืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนที่ใช้ สรรพคุณ 60 ตน้ แดงซัลเวีย - ซลั เวียเป็นไมด้ อกทน่ี ยิ มปลูกกัน มากในชว่ งทม่ี ีอากาศเย็น สว่ นมากมสี แี ดงสดสะดุดตา ใบมี รปู คล้ายหัวใจมีสเี ขียวเข้มเปน็ มัน การปลูกซลั เวียใหส้ วยงาม ต้องปลกู เป็นกลุ่ม ถา้ เป็นทโ่ี ล่ง กว้างปลูก เปน็ ร้อยเปน็ พนั ต้นจะ สวยมากและดงึ ดดู สายตาไดด้ ี ซลั เวียมีหลายสี เชน่ แดง ส้ม ปูน มว่ ง ครีม และขาว บางพนั ธุ์ มีแถบสีขาวบนพืน้ กลีบดอกสี แดง สว่ นทเ่ี หน็ เปน็ สดี อกคอื ดอก จรงิ และกลีบประดบั เม่อื ดอก จรงิ รว่ งไปแลว้ กย็ ังเหน็ กลีบ ประดับสสี ด ซ่ึงจะซดี ลงเม่ือบาน ไปนาน ๆ 61 ตน้ อัญชญั ดอก ราก - บารุงสายตา ปอ้ งกนั อาการตาฝา้ ฟาง ตาแฉะ และปอ้ งกนั โรคตอ้ กระจก - ช่วยลดนา้ ตาลในเลือด เหมาะ กับผู้ป่วยโรคเบาหวาน - เพ่มิ ภูมติ า้ นทานให้กับร่างกาย - ขับปัสสาวะ และเปน็ ยาระบาย อ่อนๆ - มีสารตา้ นอนุมูลอสิ ระ ชว่ ย ต่อต้านโรคมะเร็งได้ - ชะลอร้วิ รอย และดแู ล ผิวพรรณใหเ้ ต่งตึง กระชับ - ลดความเสยี่ งในการเปน็ โรค ไขมนั อดุ ตนั เสน้ เลอื ด - บารุงผมใหเ้ งางาม ดกดา มกั เปน็ ส่วนประกอบของยาสระผม หรอื ครมี บารุงผม - ช่วยสลายลิ่มเลือด - ช่วยให้ระบบโลหิตไหลเวียนได้ ดยี ิ่งขึน้ - 132 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ชอื่ พชื สมนุ ไพร รปู ภำพ ส่วนที่ใช้ สรรพคุณ ใบ 62 ตน้ กระบือ ใบมรี สรอ้ นเฝ่ือนขนื่ ใชใ้ บสด เจ็ดตวั ด่าง ประมาณ 7-10 ใบ นาไปตากบั เหล้าขาวหรือเหลา้ โรง คน้ั เอานา้ กินเป็นยาขบั นา้ คาวปลาหลงั คลอด ให้สะดวก ขับเลอื ดเน่าเสยี ของสตรี แกอ้ ักเสบบรเิ วณปากมดลกู แก้ สนั นบิ าตหนา้ เพลิง (บาดทะยกั ใน ปากมดลกู ) ขบั เลอื ดรา้ ย แก้ สันนบิ าตเลอื ด แกป้ ระจาเดือน ขดั ขอ้ ง ชว่ ยทาใหเ้ ลอื ดกระจาย (ใบ) 63 ตน้ เจตมูลเพลิง ราก เป็นยาบารงุ ธาตุและบารงุ โลหิต ขบั ลมในกระเพาะอาหารและสาไส้ ทาให้ผายลมและเรอ แกท้ อ้ งอืด ท้องเฟอ้ ปวดเสยี ดแน่นหนา้ อก ทา ให้รา่ งกายอบอุน่ ขึน้ แก้รดิ สดี วง ทวารแกท้ ้องเสีย แก้โรคผวิ หนงั กลากเกล้อื น ฆา่ พยาธิ ช่วยขบั ปสั สาวะ ชว่ ยยอ่ ยอาหาร ขบั ลม ช่วยแก้อาการตกขาวของสตรี ยา ขับประจาเดือนของสตรี แก้ฝบี วม ฝบี วมอักเสบ แกอ้ าการฟกช้า แกเ้ คลด็ ขัดยอก ชว่ ยระงับอาการ ปวดฟนั ดอกใช้เปน็ ยาแก้โรคทาให้ หนาวและเยน็ ชว่ ยแก้อาการ ไอ ชว่ ยขบั เสมหะ ชว่ ยแก้ คดุ ทะราด ชว่ ยรกั ษาโรอมั พาต แก้ โรคเหงื่อออกมาก แกโ้ รคประสาท แกโ้ ลหติ เนา่ เสีย - 133 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่อื พชื สมนุ ไพร รปู ภำพ ส่วนท่ใี ช้ สรรพคุณ เถา 64 ตน้ เถาวลั ย์ - เถาเป็นส่วนประกอบในตารับยา เปรยี ง แกก้ ษยั แก้เหน็บชา ถ่ายเส้นเอน็ ถ่ายกษยั แกเ้ สน้ เอ็นขอด แกเ้ ม่ือย ขบ ทาให้เสน้ หยอ่ น แก้ปวด แกไ้ ข้ ขบั ปัสสาวะ แกป้ ัสสาวะพิการ แก้ โรคบิด แกโ้ รคหวดั แกไ้ อ ขบั เสมหะ ถา่ ยเสมหะลงสคู่ ูดทวาร ถา่ ยอุจาระ บบี มดลกู 65 ต้นเสลด - ราก รากและเปลือกต้นใช้ตม้ กบั นา้ ดมื่ พงั พอนตัวเมยี เปลือกตน้ เป็นยาบารุงกาลัง (รากและเปลอื ก ต้น) ทั้งต้นและใบใชก้ ินเปน็ ยาถอน ใบ พษิ ไข้ ดับพษิ รอ้ น (ท้งั ตน้ และใบ), ใช้เปน็ ยาลดไข้ ด้วยการใชใ้ บสด 1 กามือ ตาใหล้ ะเอียด ผสมกับนา้ ซาวขา้ ว ใชพ้ อกบนศีรษะคนไข้ ประมาณ 30 นาที อาการไขแ้ ละ อาการปวดศีรษะจะหายไป (ใบ) 66 ตน้ เสลด - ตน้ ทั้งตน้ ของเสลดพงั พอนสามารถใช้ พังพอนตัวผู้ ถอนพิษแมลงกดั ตอ่ ย ได้เปน็ อยา่ ง ดี บรรเทาอาการลมพษิ และ บรรเทาแผลจากโรคงูสวัดได้ รักษา แผลนา้ ร้อนลวกหรือแผลทีโ่ ดน ความรอ้ นใหแ้ หง้ อย่างรวดเรว็ รักษาโรคบดิ แก้ประจาเดอื นมาไม่ ปกติ ใช้เปน็ ยาแกป้ อดบวม ฟกชา้ แกอ้ าการปวดเมือ่ ยเน่ืองจาก อากาศเย็นชนื้ - 134 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมุนไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ชอ่ื พืชสมนุ ไพร รปู ภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคณุ 67 ตน้ แก้วมังกร ผล เปน็ ผลไม้ทชี่ ว่ ยดบั รอ้ น ดบั กระหาย ได้เปน็ อยา่ งดี ช่วยเสรมิ สร้างภมู ิ ต้านทานให้แข็งแรง แกว้ มังกรลด นา้ หนกั และช่วยควบคมุ นา้ หนกั ได้ ด้วย เน่อื งจากเป็นผลไม้ท่ชี ่วยใน เรอ่ื งการลดความอว้ นเนอื่ งจากมี แคลอรตี ่า ชว่ ยตอ่ ต้านอนุมูลอิสระ ในร่างกาย ซ่ึงมสี ว่ นชว่ ยในการ ชะลอวยั ความแก่ชรา และริ้วรอย ตา่ ง ๆ 68 ต้นโสมไทย เหงา้ ตารายาไทย ใช้ เหง้า รสหวานรอ้ น บารุงร่างกาย บารุงกาลงั บารุงธาตุ แกอ้ ่อนเพลีย หรือทาภายนอกแก้ อกั เสบ ลดอาการบวม ใบ แก้บวม อกั เสบมีหนอง ขบั นา้ นม ราก บารงุ ปอด แก้อาการออ่ นเพลยี หรอื หลัง ฟืน้ ไข้ ปสั สาวะขัด เหง่ือออกมาก ศรี ษะมไี ข้ ไอเป็นเลอื ด แกไ้ อ บารุง ปอด ประจาเดือนผดิ ปกติ ทอ้ งเสยี 69 ตน้ ลูกใตใ้ บ ใบ ดอก ช่วยปกปอ้ งตบั จากพษิ ของสารเคมี ผล ลา ชว่ ยรักษาผปู้ ว่ ยท่ีเปน็ มะเรง็ ตบั ใหม้ ี ตน้ อายุยาวข้นึ ใช้เป็นยาบารงุ รา่ งกาย บารงุ ธาตุในรา่ งกาย เจรญิ อาหาร รักษาโรคตา ชว่ ยควบคุมและลดระดบั น้าตาลในเลอื ด ช่วยลดความดนั โลหิต แกไ้ ข้ ลดความร้อน ชว่ ยลดไขท้ กุ ชนดิ ชว่ ยรักษามาลาเรีย ชว่ ยแกอ้ าการไอ ช่วยแก้หืด ชว่ ยแกอ้ าการร้อนใน กระหายน้า ชว่ ยขบั เหง่อื ขบั ปสั สาวะ ช่วยขบั เสมหะ แก้ทอ้ งเสีย แก้ปวด ทอ้ ง ท้องมาน แกบ้ ิด ขอ้ ระดูขาวไข้ ประจาเดือนของสตรี รกั ษาไข้ทบั ระดู ช่วยบารงุ สายตา ทาให้สายตาดี ชว่ ย แกพ้ ษิ ตานซาง แก้นา้ เหลืองเสยี บารงุ ตบั รักษาดซี า่ น รักษาอาการ ปวดข้อ ปวดกระดกู ลดอาการอกั เสบ - 135 -

ตารางท่ี 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ชื่อพืชสมุนไพร รูปภำพ ส่วนทใี่ ช้ สรรพคณุ 70 ตน้ หญา้ นาง ราก ใบ รำก ใช้แกไ้ ข้ทุกชนิด เถา ใบ แกเ้ บือ่ เมา กระทุ้งพิษไข้ แกไ้ ข้ แกพ้ ษิ เมา แก้อาการผดิ สาแดง แกไ้ ขกลบั แกเ้ ลอื ดตก แกก้ าเดา แก้ ลม ลดความร้อน ลดความ อ่อนเพลีย ป้องกันมะเร็ง บารงุ อวยั วะภายใน รักษาสิว ถอนพษิ ไข้ บารงุ เส้นผม รกั ษาฝหี นอง แกพ้ ิษ แมลงสัตวก์ ัดตอ่ ย รกั ษาโรคความ ดันโลหิตสงู ป้องกนั โรคภมู ิแพ้ ลด การปวดกล้ามเน้ือ รักษาโรคตับ อักเสบ เป็นตน้ เถำ แกไ้ ข้ ลดความรอ้ นในรา่ งกาย ตา้ นมาเลเรีย ยังย้ังการหดเกร็งของ ลาไส้ 71 ต้นหนาน - ใบ ลดน้าตาลในเลอื ด ลดไขมนั ในเลือด เฉาเหวย่ ลดน้าหนัก ลดความดนั โลหติ มสี ารต้านอนุมลู อสิ ระ ลดความเส่ยี ง ในการเกดิ โรคมะเรง็ ปกปอ้ งตบั (แตห่ ากเปน็ โรคตับ ไมแ่ นะนาให้ ทาน) ปกปอ้ งไต (หาก GFR หรอื ค่าการ ทางานของไตตา่ กวา่ 60 ไมแ่ นะนา ใหท้ าน) กระตุ้นการทางานของ ระบบภมู คิ ้มุ กันในรา่ งกาย - 136 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ช่ือพืชสมนุ ไพร รูปภำพ ส่วนทใี่ ช้ สรรพคณุ 72 ตน้ มะพลบั เปลือกต้น เปลอื กต้นมรี สฝาดใช้ต้มกับน้าดม่ื เนอ้ื ไม้ เปน็ ยาบารุงธาตุ (เปลอื กตน้ เนอื้ ไม้) , ใช้เปลอื กต้นนามาต้มกบั นา้ ดื่มชว่ ย ทาให้เจริญอาหาร (เปลอื กตน้ เนื้อ ไม)้ , เปลอื กต้นเปน็ ยาลดไข้ (เปลอื กต้น) 73 ต้นหเู สือ ต้น ใบ ตน้ และใบนามาค้ันเอาน้าใชห้ ยอด ราก หู จะช่วยแก้ฝใี นหู แก้ปวดหู หู นา้ หนวก และแก้พิษฝีในหูได้ (ตน้ และใบ ใบ) ช่วยดบั กลนิ่ ปาก แก้ ปวดฟนั ป้องกันฟนั ผุ ดว้ ยการนา รากหูเสอื มาแช่กบั นา้ ธรรมดา แล้ว นามากนิ และอมบอ่ ย ๆ (ราก) ใบ ใชภ้ ายนอกเปน็ ยาพอกศีรษะแก้ อาการปวด ลดไข้ (ใบ) 74 ตน้ ชะพลู ใบ สามารถช่วยเจริญอาหาร ช่วยขบั เสมหะ ทาเสมหะให้งวด ทาให้ เลอื ดลมซา่ น แกธ้ าตพุ ิการ รักษา โรคเบาหวาน ช่วยทาใหร้ ะบบหมนุ เวียนโลหิต ดี แก้ศอเสมหะ ทาให้เสมหะแห้ง ช่วยยอ่ ยอาหาร ชว่ ยขบั ลมในลาไส้ ช่วยขบั เสมหะใหต้ กทางทวารหนกั ช่วยบารงุ ธาตุ แก้เบาเหลือง ขัด เบา ปวดเอ็น แก้ปวดทอ้ งแน่นจกุ เสยี ด แกไ้ ข้ดี ซา่ น ดกี ระตกุ บารุงนา้ ดี รกั ษาโรคบดิ ยับยงั้ การหดเกร็งของกล้ามเน้ือ ลดการบีบตวั ของลาไสเ้ ล็ก ช่วยใน การขบั เสมหะทางอจุ จาระ ช่วย บารงุ กระดกู และฟนั และช่วย ป้องกันการเกดิ โรคกระดูกพรุน - 137 -

ตารางท่ี 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพชื สมนุ ไพร รูปภำพ ส่วนที่ใช้ สรรพคุณ 75 ตน้ กระดงั งา เกสร เกสรกระดังงา มสี รรพคณุ เป็นยาแก้ ร้อนใน กระหายน้า ช่วยเจริญ อาหาร และใช้แก้โรคตา นา้ มนั หอม ระเหย มีสรรพคุณเปน็ ยาขบั ลม ฆ่า เชอื้ โรค ชว่ ยบารงุ ประสาท สงบ ประสาท แก้อาการซึมเศร้า กระวน กระวายใจ แกห้ อบหดื ชว่ ยลดความ ดันโลหติ 76 ตน้ มะเขอื พวง ผล มะเขอื พวงเปน็ พชื ทช่ี ่วยเสรมิ สุขภาพ โดยมสี รรพคุณตามตารา แพทยแ์ ผนไทยคอื ชว่ ยเจรญิ อาหาร ย่อยอาหาร ช่วยระบบขับถ่าย บารุง ธาตุ ขับเสมหะ แกไ้ อ ชว่ ยใหโ้ ลหติ หมนุ เวียนดี แก้ ฟกช้า ไอเปน็ เลือด ฝบี วมมหี นอง 77 ต้นชุมเห็ด ใบ แก้อาการทอ้ งผูก เป็นยาระบาย 78 ต้นไชยา ช่อดอก ชว่ ยกระตุน้ ทาใหล้ าไส้ใหญบ่ บี ตวั ดี ขนึ้ รักษากระเพาะอาหารอักเสบ แก้ กระษยั เสน้ ชว่ ยทาหวั ใจใหป้ กติ ช่วยขบั ปสั สาวะ ขับพยาธิ รักษาฝี และแผลพพุ อง ใบ ชว่ ยในการหมนุ เวียนโลหติ ชว่ ยยอ่ ย อาหาร ช่วยในการมองเห็น ช่วยลด คอเลสเตอรอล ชว่ ยบรรเทาริดสีดวง ทวาร ช่วยลดนา้ หนกั ป้องกนั อาการไอ เพ่มิ แคลเซียมให้กระดูก ป้องกนั โลหิตจาง โดยเพิม่ ธาตเุ หลก็ ให้กบั เลือด เพมิ่ ประสิทธภิ าพ ความจา และการทางานของสมอง ช่วยบรรเทาโรคไขขอ้ - 138 -

ตารางท่ี 2 แสดงพชื สมนุ ไพรและคณุ ประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่ือพืชสมุนไพร รูปภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคุณ 79 ตน้ ชะอม ใบ ยอด ชะอมมวี ติ ามนิ เอสูง ช่วยบารุง ราก สายตา มีสารต้านอนุมูลอิสระสงู ชว่ ยลด ความเสย่ี งในการเปน็ โรคมะเรง็ ชะอมมกี ากใยอาหารสูง ช่วยเพมิ่ ประสิทธภิ าพในการขบั ถา่ ย ยอดชะอม ชว่ ยลดความรอ้ นใน ร่างกายได้ จงึ เหมาะกับอณุ หภมู ิ ร้อนๆ ในบ้านเรา ราก ชะอม สามารถนามาฝนกนิ ช่วยแก้ อาการท้องอืด ทอ้ งเฟ้อ และชว่ ยขับ ลมในท้องได้ 80 ต้นเตย ใบ ใบเตยใบเตยหอม สรรพคุณช่วย 81 ต้นมะรุม บารุงหัวใจใหช้ ุม่ ชน่ื และชว่ ยลด อตั ราการเตน้ ของหวั ใจ (น้าใบเตย) การดืม่ น้าใบเตยจะช่วยดบั กระหาย คลายร้อนไดเ้ ปน็ อยา่ งดี เพราะ ใบเตยมกี ลน่ิ หอมเย็นทานแลว้ จงึ รู้สกึ สดชืน่ ผ่อนคลาย รสหวานเยน็ ของใบเตย ชว่ ยชกู าลังได้ การด่ืม นา้ ใบเตยชว่ ยแกอ้ าการออ่ นเพลีย ของร่างกายได้ ช่วยบารงุ ผวิ พรรณให้ชมุ่ ชนื้ อ่อนนมุ่ ไม่ให้หยาบกร้าน มีสารต่อต้าน อนุมูลอิสระชว่ ยในการชะลอวัย (น้ามนั มะรมุ ) ช่วยเสริมสร้าง ภูมคิ ้มุ กนั ใหแ้ ก่รา่ งกาย ชว่ ยรักษา โรคขาดสารอาหารในเดก็ แรกเกิดถงึ อายุ 10 ขวบ ช่วยลดไขมนั และ คอเลสเตอรอลในร่างกาย (ฝัก) มี ส่วนชว่ ยป้องกนั โรคมะเร็ง (ใบ ดอก ฝัก เมลด็ เปลอื กของลาตน้ ) - 139 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ชอ่ื พืชสมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นทีใ่ ช้ สรรพคุณ 82 ตน้ ชมพู่ ผลของชมพู่ มสี รรพคุณใชเ้ ปน็ ยาชู กาลัง บารุงหวั ใจ และ ทาใหช้ ุ่มชน่ื แกล้ มปลายไข้ เนอ้ื ในท่เี ปน็ ใยของ ชมพู่ มีสรรพคณุ ใชเ้ ป็นยาลดไข้ แก้ ตาเจ็บ บารงุ สายตา เมลด็ ชมพู่ ใช้ เป็นยาแก้ทอ้ งเสยี และแกเ้ บาหวาน เปลือก ตน้ แก้เบาหวานและแก้ ท้องเสยี 83 ต้นสะเดา ใบ ดอก ใบอ่อน แกโ้ รคผิวหนัง ปรับสมดุล น้าเหลอื ง รกั ษาแผลพพุ อง ชว่ ย เจริญอาหาร ชว่ ยยอ่ ยอาหาร แก้ไข้ บารงุ ธาตุ ใบแก่ บารงุ ธาตุ ช่วยย่อย อาหาร แกไ้ ข้ ใช้พอกฝี ก้าน แกไ้ ข้ บารงุ นา้ ดี แก้ร้อนในกระหายนา้ บารุงสุขภาพในชอ่ งปาก ดอก แก้ พิษโลหติ บรรเทาอาการเลอื ดกาเดา ไหล แกร้ ดิ สีดวง บรรเทาอาการคนั คอ บารงุ ธาตไุ ฟ 84 ต้นจกิ สวน เมล็ด ชว่ ยแก้ตาเจ็บ เย่อื ตาอกั เสบ (เมลด็ ) 85 ต้นขงิ แดง ตน้ ใบ เมล็ดใชผ้ สมกบั น้านม ชว่ ยแก้โรคดี ราก ซ่านและโรคเกยี่ วกบั นา้ ดี (เมลด็ ) - 140 - ชว่ ยแก้อาการปวดศรี ษะ (ต้น) แก้ ชกั (ใบ) รากมีฤทธ์เิ ปน็ ยาเยน็ นามาทาเป็น ยาแก้ไขม้ าลาเรยี (ราก) ใบใช้ตา พอก ชว่ ยแก้ไขท้ รพษิ หรือจะใชใ้ บ ตารวมกบั รากและเปลอื กกม็ ี สรรพคุณเชน่ เดยี วกัน (ใบ) เหง้า เหง้าแกท่ ั้งสดและแห้ง ตารายาไทย ใช้เป็นยาขบั ลม ชว่ ยใหเ้ จรญิ อาหาร แก้อาเจยี น แก้ไอ ขับเสมหะและขับ เหง่อื โดยใช้เหงา้ สดขนาด นิ้วหัวแมม่ อื ตม้ กับนา้ ผงขิงแห้ง ชง นา้ ด่มื จากการทดลองกบั อาสาสมัคร 36 คน พบวา่ ผง ขิง ป้องกนั การเมารถ เมาเรอื ได้ ดีกว่ายาแผนปัจจุบนั ในเหง้ามี น้ามันหอมระเหย

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ที่ ชอ่ื พืชสมนุ ไพร รูปภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคณุ 86 ต้นแค ยอดอ่อน ยอดแค อุดมไปด้วยวิตามนิ ซึง่ มสี ว่ น ดอก ช่วยต่อต้านและยบั ยง้ั มะเรง็ เพราะ มสี ารทม่ี ีฤทธชิ์ ว่ ยยบั ยงั้ การกอ่ กลาย พันธุ์ สามารถช่วยลดความเสย่ี งของ การเกิดโรคมะเรง็ ไดเ้ ปน็ อย่างดี (ดอก ยอดออ่ น) ชว่ ยเสริมสรา้ ง ภมู ิคุ้มกนั ให้กับรา่ งกาย ช่วยป้องกนั และรกั ษาอาการหวัด (ดอก) 87 ตน้ วา่ นรางเงนิ หวั ชว่ ยในเรอื่ งของการรกั ษาฝี และแก้ อาการปวดเม่ือยตา่ ง ๆ ได้ โดยนา หัวว่านหรอื ลาต้นท่ีอยใู่ ต้ดิน เปน็ ยา รกั ษาแผล ฝีมะคาร้อย ฝฝี ักบวั และ แกป้ วดเม่อื ยเคล็ดขัดยอก โดยใช้หัว ว่านฝนทา หรอื โขลกใหล้ ะเอียดผสม กบั เหล้าขาว 40 ดกี รี นามาพอก หรอื ทาบรเิ วณที่ปวด 88 ตน้ มะแว้งเครอื ผล แกไ้ อ แกโ้ รคหดื หอบ ใช้เป็นยาขม เจรญิ อาหาร เอาผลมะแวง้ เครอื สด ๆ 5-6 ผล นามาเคี้ยวกลืน เฉพาะ นา้ จนหมดรสขม แลว้ คายกากทง้ิ เสยี บาบัดอาการไอไดผ้ ลชงดั ใช้ผล สด ๆ 5-10 ผล โขลกพอแหลก คั้น เอานา้ ใส่เกลือ จบิ บอ่ ย ๆ หรอื ใช้ ผลสดเคยี้ วแลว้ กลนื ทัง้ น้าและเนือ้ 89 ต้นโหระพา ใบ ใบสดของโหระพามสี รรพคุณแก้ ท้องอืด เฟ้อ ขบั ลมจากลาไส้ ตม้ ดมื่ แกล้ มวิงเวยี น ช่วยยอ่ ยอาหาร ใช้ตา พอกหรือประคบแก้ไขขอ้ อกั เสบ แผลอักเสบ ตม้ ใบและตน้ สดเขา้ ดว้ ยกัน ตม้ เอานา้ ดืม่ แกห้ วัด ขับ เหงื่อ ถา้ เดก็ ปวดท้อง ใช้ใบ โหระพา 20 ใบ ชงนา้ ร้อนและนามา ชงนมใหเ้ ด็กด่มื แทนยาขบั ลมได้ ใบ โหระพาแห้ง - 141 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ชอื่ พืชสมนุ ไพร รปู ภำพ ส่วนทใี่ ช้ สรรพคุณ 90 ตน้ ตะไคร้ หวั แก้และบรรเทาอาการหวดั อาการ ใบสด ไอช่วยรกั ษาอาการไข้ (ใบสด) ใช้ เปน็ ยาแกไ้ ข้เหนือ (ราก) นา้ มันหอม ระเหยของใบตะไคร้สามารถบรรเทา อาการปวดได้ ชว่ ยแกอ้ าการปวด ศีรษะชว่ ยรักษาโรคความดันโลหติ สูง (ใบสด) ใช้เปน็ ยาแกอ้ าเจยี นหาก นาไปใชร้ ่วมกบั สมุนไพรชนิดอน่ื ๆ (หวั ตะไคร)้ ช่วยแกอ้ าการกษยั เส้น และแก้ลมใบ (หัวตะไคร้) 91 ต้นกลว้ ย ราก รากและลาต้น นามาต้มก็ชว่ ยดบั 92 ตน้ เตย ลาตน้ กระหายได้ หรือนาลาต้นมาทา สมนุ ไพรแผนโบราณ ลาตน้ เทียม หรือกาบลาตน้ สามารถนามาทา เส้นใย ทาเชอื กทอผ้า ทาอาหารให้ สตั ว์ แล้วก็เป็นอาหารให้กับเราได้ อกี ดว้ ย เช่น เมนูแกงหยวกกลว้ ย ใบ กลว้ ย ใช้หอ่ อาหารและขนมตา่ งๆ ทง้ั ห่อหมก ข้าวตม้ มดั ฯลฯ หรือ ประดษิ ฐ์ทากระทง บายศรี กไ็ ดอ้ กี เช่นกัน ใบ ช่วยลดความดนั โลหติ (สารสกัดน้า จากใบเตย) - ช่วยปอ้ งกนั การ แขง็ ตวั ของหลอดเลือด - ใบเตย สรรพคณุ ชว่ ยบรรเทาอาการอาการ และดบั พษิ ไข้ได้ - ใบเตยช่วยดบั พษิ รอ้ นภายในได้ เป็นอยา่ งดี - 142 -

ตารางที่ 2 แสดงพชื สมุนไพรและคณุ ประโยชน์ (ต่อ) ท่ี ช่อื พชื สมุนไพร รูปภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคณุ 93 ตน้ นอ้ ยหนา่ ผล ช่วยต่อต้านอนมุ ูลอิสระในรา่ งกาย ช่วยบารงุ ผิวพรรณ เสน้ ผม และ ดวงตา น้อยหนา่ เปน็ ผลไม้ท่ีมไี ขมนั ตา่ จงึ เหมาะสาหรบั ผูท้ ี่กาลังลด นา้ หนักหรือลดความอว้ น และรกั ษา สุขภาพ (แต่สาหรับผปู้ ว่ ยเบาหวาน ถือเป็นข้อยกเว้น) ช่วยรกั ษาโรค หอบหดื (วิตามนิ ซี) ชว่ ยควบคุม ระดับนา้ ตาลในเลอื ด (เสน้ ใย) ชว่ ย ลดระดับคอเลสเตอรอล (วิตามนิ บี 3) 94 ตน้ หม่อน ใบ กิ่ง ใบหม่อนมรี สจืดเยน็ ใช้ต้มกบั นา้ ดมื่ 95 ตน้ ไพลดา ผล เปน็ ยาระงับประสาท (ใบ) ใบใชท้ า 96 ตน้ ขมิน้ ชัน ชามีฤทธติ์ า้ นอนมุ ลู อสิ ระ (ราก) กง่ิ หม่อนมีสรรพคณุ ชว่ ยทาใหเ้ ลือดลม ไหลเวยี นไดส้ ะดวกมากขึ้น (ก่ิง) ชว่ ยบารงุ หวั ใจ (ผล) ช่วยแก้อาการ ปวดศรี ษะ (ใบ) ผลนามาต้มกับนา้ หรือเช่ือมกินเปน็ ยาแกธ้ าตไุ มป่ กติ (ผล) ใบ เหง้า ใบมีรสขนื่ เอยี น มสี รรพคณุ เปน็ ยาแก้ ดอก ครนั่ เนื้อครน่ั ตัว (ใบ) เหง้านามาฝนใช้ ทั้งตน้ เปน็ ยาทาสมานแผล (เหง้า) ดอกมรี ส ข่ืน สรรพคณุ เปน็ ยาแก้ชา้ ใน ช่วย กระจายเลือดที่เปน็ กอ้ นลิม่ (ดอก) ชว่ ยรกั ษาอาการบวม อาการช้าท้ังตัว (ทงั้ ต้น) หัว ช่วยในตา้ นการอักเสบ มลู นิธโิ รคข้อ อกั เสบอ้างอิงการศึกษาหลายอยา่ ง ในขม้นิ ที่ลดการอกั เสบ บรรเทา อาการปวด ช่วยปรบั ปรุงการ ทางานของตบั ช่วยลดความเสย่ี ง ของโรคมะเรง็ สามารถชว่ ยยอ่ ย อาหาร มันสามารถทาใหป้ วดทอ้ ง มนั ทาใหโ้ ลหติ ตา่ ลง มันอาจกระตนุ้ การหดตัวของมดลูก - 143 -

ตารางท่ี 2 แสดงพืชสมนุ ไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ท่ี ช่อื พชื สมุนไพร รปู ภำพ สว่ นที่ใช้ สรรพคุณ 97 ต้นกระชาย เหง้า ใบ ช่วยบารงุ กาหนัด แก้อาการกามตาย ด้าน (เหง้าใตด้ นิ ) ช่วยบารงุ สมอง เพราะช่วยทาให้เลอื ดไปเลยี้ งสมอง ส่วนกลางไดด้ ีมากข้ึน ชว่ ยปรบั สมดุลของความดนั โลหติ ในรา่ งกาย ช่วยลดความดนั โลหติ เมือ่ ความดนั โลหติ สูง แตเ่ ม่อื ความดนั โลหติ ตา่ ก็ จะช่วยทาใหค้ วามดนั เพม่ิ ขน้ึ จนเปน็ ปกติ สรรพคณุ กระชายช่วยแก้โลหิต เปน็ พิษ (ใบ) 98 ต้นส้มโอ ผล สม้ โอมีใยอาหารสงู จงึ ช่วยปอ้ งกัน อาการทอ้ งผูกได้ดมี าก ๆ ส้มโอมี ส่วนชว่ ยลดความเสีย่ งของโรคมะเรง็ สม้ โอมสี ารตา้ นอนุมลู อสิ ระชนดิ อ่นื ๆ อย่างไลโคปนี ซ่ึงพบในส้มโอเนอ้ื สีชมพู หรือเนื้อสีแดง ใครไม่อยาก แก่เรว็ ต้องกิน 99 ต้นพทุ ธรกั ษา เมล็ด เมล็ดมรี สเมาเยน็ ใชต้ าพอกแก้ 100 ต้นบวั บก ดอก อาการปวดศีรษะได้ (เมล็ด) ชาวชวา จะใชเ้ มล็ดนามาบดให้เปน็ ผงใชพ้ อก บริเวณขมบั แกอ้ าการปวดศีรษะ (เมลด็ ) ดอกเป็นยาช่วยสงบจิต ทา ให้หัวใจสดช่ืน (ดอก) ดอกใชเ้ ป็นยา ขบั พษิ ร้อน ขบั นา้ ชนื้ ในรา่ งกาย (ดอก) ช่วยลดความดันโลหิต (ดอก) ใบ แก้อาการชา้ ใน ลดอาการอกั เสบ เสริมสรา้ ง และกระตนุ้ การสรา้ งคอ ลาเจน และอลิ าสติกให้ผิวหนังเปล่ง ปลั่ง บารุง และรักษาดวงตา และ สายตา เพราะใบบวั บกมวี ติ ามินเอ สงู บารงุ ประสาท และสมอง เพม่ิ ความสามารถในการจา ลดความ เส่ียงอัลไซเมอร์ หรอื สมองเสอ่ื ม ลด ความเครียด และคลายความกังวล ได้ แกอ้ าการปวด เวยี นศีรษะ - 144 -

ตารางที่ 2 แสดงพืชสมุนไพรและคุณประโยชน์ (ตอ่ ) ที่ ช่ือพชื สมนุ ไพร รปู ภำพ สว่ นท่ใี ช้ สรรพคณุ 101 ต้นผกั หวาน ใบ ผกั หวานเป็น ผกั ท่ีใชป้ รงุ เป็น อาหารได้หลายชนิด และยงั เปน็ พืช สมนุ ไพร มีคณุ คา่ ทางโภชนาการสงู เปน็ แหลง่ ของโปรตนี วติ ามนิ ซี (vitamin C) บตี า-แคโรทีนซง่ึ ชว่ ย ในการมองเห็น บารุงสายตา และมี สรรพคณุ เป็นสารตา้ นอนุมลู อิสระ (antioxidant) มีแคลเซยี มและ ฟอสฟอรสั สูง ชว่ ยบารงุ กระดูกและ ฟนั ให้แขง็ แรงและ มีเส้นใยอาหาร ช่วยในการขับถา่ ย 102 ตน้ ว่าน- ราก ลดรอยไหมจ้ ากการฉายรงั สี รักษา หางจระเข้ เหงา้ แผลทเ่ี กิดจากของมคี ม บรรเทา เนอื้ วุ้น อาการปวดศรี ษะ ฟนื้ บารุงผวิ หลงั ยางในใบ ออกแดด รกั ษาฝีและริดสดี วงทวาร ชว่ ยรกั ษา แผลไฟไหม้และแผลนา้ รอ้ นลวก ชว่ ยบรรเทาอาการปวดฟนั 103 ตน้ มะเดื่อปา่ ผล แก้ไข้ ไข้พษิ ไข้กาฬ แกร้ อ้ นใน ชอ่ ดอก ระงบั ความร้อน กระทงุ้ พษิ ไข้ กล่อมเสมหะ และโลหิต แก้ไข้หัวลม แก้ท้องร่วง ช่วยลดนา้ ตาลในเลือด ตา้ นเชือ้ บิด - 145 -

ภำพแสดงกำรปรับพน้ื ที่ วัสดแุ ละอปุ กรณ์ โครงกำรแหลง่ เรยี นรู้สวนพฤกษศำสตร์สู่เศรษฐกิพอเพยี ง คณะเทคโนโลยีกำรเกษตร ภาพแสดงการปรบั พ้ืนที่ ภาพแสดงการปรบั พื้นที่ การปรบั พ้นื ทีบ่ ริเวณแนวร่องน้า การปรบั พน้ื ทีบ่ รเิ วณแนวร่องนา้ - 146 -