38.compressed

จติ รกรรมฝาผนงัพระท่ีนง่ั พทุ ไธสวรรย์ กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม พมิ พเ์ ผยแพร่ พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๗



คำ�นำ� ภาพจติ รกรรมฝาผนงั ภายในพระที่นัง่ พทุ ไธสวรรยเ์ ขียนข้ึนราวปี พ.ศ. ๒๓๓๘ ซ่ึงเป็นยุคเรมิ่ ตน้ ของการสร้างบ้านสร้างเมือง ผู้คนล้วนอพยพมาจากฝั่งธนบุรีซ่ึงเดิมก็เป็นชาวอยุธยา แม้แต่ช่างเขียนภาพก็เช่นเดียวกันย่อมเป็นช่างที่ตกค้างมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา การเขียนภาพจิตรกรรมฝาผนังภายในพระที่น่ังพุทไธสวรรย์จึงถือได้ว่าเป็นยุคฟื้นฟูงานจิตรกรรมไทย ซึ่งก่อนหน้านั้นมีแต่เรื่องของการรบทัพจับศึก การสร้างผลงานจึงมีลักษณะความอดั อ้ันตนั ใจทจี่ ะแสดงออกถงึ ฝีมอื และการสรา้ งสรรคใ์ หมแ่ ตแ่ ฝงดว้ ยคตินยิ มสมยั เกา่ ปจั จุบันภาพเขยี นยคุเร่ิมแรกเหลือน้อยมาก เน่ืองจากสภาพอากาศและภูมิประเทศของประเทศไทยซึ่งเป็นเขตร้อนชื้นท�าให้ภาพจติ รกรรมฯ ชา� รดุ ไปตามกาลเวลา ประกอบกบั เทคนคิ นยิ มในการเขยี นภาพจติ รกรรมฝาผนงั ของไทยทสี่ บื ทอดกนั มาเป็นการเขียนแบบปูนแห้ง ซ่ึงแตกต่างจากเทคนิคการเขียนแบบปูนเปียกที่นิยมเขียนกันในแถบยุโรปซึ่งมีความคงทนมากกว่า ภาพจิตรกรรมฝาผนังพระที่นั่งพุทไธสวรรย์จึงเกิดความชา� รุดอย่างรุนแรง แต่ก็ได้รับการบูรณะอย่างต่อเน่ืองในยุคหลัง สันนิษฐานว่าเขียนซ่อมมากท่ีสุดในสมัยรัชกาลท่ี ๔ ซึ่งปรากฏเทคนิคการเขียนภาพแบบตะวันตกท�าให้ภาพมีความแตกต่างกันโดยส้ินเชิง แม้ว่าในความจริงศิลปะแบบดั้งเดิมของเรามีลักษณะพ้นื ฐานไม่สามารถเขา้ กันไดก้ ับศลิ ปะคลาสสิคแบบตะวนั ตก แต่ถอื ได้วา่ ภาพที่เขยี นซอ่ มในสมัยรัชกาลที่ ๔ ย่อมมคี ณุ ค่าทางประวัตศิ าสตร์และโบราณคดีอย่างนา่ สนใจ กรมศลิ ปากรหวังเปน็ อยา่ งย่งิ ว่า หนังสือจิตรกรรมฝาผนงั พระท่ีน่งั พุทไธสวรรย์เล่มน้ี จะเสรมิ สรา้ งความตระหนักรใู้ นคุณค่าของมรดกวฒั นธรรมไทย และอ�านวยประโยชนแ์ ก่ผสู้ นใจโดยทวั่ กัน (นายเอนก สหี ามาตย์) อธบิ ดกี รมศิลปากร

ส�รบัญ ๗ ๑๑ พระทนี่ ง่ั พุทไธสวรรย์ ๑๕ พระพทุ ธสหิ งิ ค์ จติ รกรรมฝาผนงั พระทนี่ ่ังพุทไธสวรรย์ ๓๑ อธบิ ายภาพจติ รกรรมฝาผนังพระที่นัง่ พทุ ไธสวรรย์ ๓๙ ผนังที่ ๑ พระราชพธิ อี ภเิ ษกสมรส ๔๓ ผนังที่ ๒ พระนางสิรมิ หามายาทรงพระสุบนิ นิมิต ๔๗ ผนังที่ ๓ ประสตู พิ ระพุทธเจ้า ๕๕ ผนังท่ี ๔ พระราชพิธพี ธิ ีจรดพระนงั คลั แรกนาขวัญ ๖๕ ผนงั ที่ ๕ พบเทวทูตทัง้ ๔ มหาภิเนษกรมณ์ ๗๔ ผนงั ท่ี ๖ นิมิตพิณสามสาย ทรงรับข้าวมธุปายาสของนางสชุ าดา ลอยถาด ๗๘ ผนงั ที่ ๗ มารผจญ ๘๓ ผนงั ที่ ๘ เสวยวิมุตตสิ ขุ ร่มไม้มุจลนิ ท์ ๘๔ ผนังท่ี ๙ ปฐมเทศนา ๘๙ ผนงั ท่ี ๑๐ ยสกลุ บุตร ๙๓ ผนังที่ ๑๑ พระพุทธเจ้าโปรดชฎลิ ดาบส ๙๖ ผนงั ที่ ๑๒ เทศนาโปรดชฎิลผู้นอ้ ง ๑๐๒ ผนังที่ ๑๓ ทรงทรมานพระยามหาชมพู ผนังท่ี ๑๔ พระเจา้ พิมพิสารเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า













































27

ผงั ภ�ยในพระทน่ี ง่ั พทุ ไธสวรรย์ ภาพพุทธประวัติเริ่มจากผนังที่ ๑ เวียนเป็น ทักษิณาวรรต มาจบผนงั ที่ ๓๒28