พัฒนาการการศึกษาของคณะสงฆ์ไทย

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไ ทย ๔๕ - พฒั นาหลักสตู รสถานศึกษา ๒.๓.๔ สวนของชมุ ชน - มสี วนรว มในการจัดการศึกษาชี้แนะแนวทางอยา งสรา งสรรค - สนับสนนุ การสรา งแหลง เรยี นรู - สนบั สนุนดานงบประมาณ - สอดสอ งดูแล - พฒั นาหลกั สตู รทอ งถน่ิ ๒.๓.๕ สวนของครอบครวั - สรางแบบอยางทด่ี ี - ปลกู จิตสํานึกทดี่ ี - สง เสริมใหมกี ารศกึ ษา � 0 ๒.๔ บทสรปุ 1� สังเคราะหย ุทธศาสตรก ารพัฒนาคณุ ภาพการศกึ ษา ๖ ดาน สําหรบั ๖ ปข างหนาของ กระทรวง ศึกษาธกิ าร และบทวเิ คราะหใหความเห็นเพม่ิ เตมิ โดยผวู ิจัย ๑. ยทุ ธศาสตรก ารพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาของกระทรวงศึกษาธกิ าร (พ.ศ.๒๕๕๑- ๒๕๕๕) ในปลายป๒ ๕๕๐กระทรวงศกึ ษาธิการไดเสนอนโยบายและยทุ ธศาสตรในการ พฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาเพ่อื นาํ ไปสกู ารปฏบิ ตั ใิ นชว งป พ.ศ. ๒๕๕๑-๒๕๕๕ รวม ๖ ดา น คือ ๑. การพฒั นาคุณภาพผเู รียน ๒. การพัฒนาคุณภาพครู คณาจารย และบุคลากรทางการศกึ ษา ๓. การพัฒนาเทคโนโลยสี ารสนเทศเพอื่ การศึกษา ๔. การจดั ระบบการศึกษาท่ีสง ผลตอคณุ ภาพการศกึ ษา ๕. การสรางความเขม แข็งของสถานศกึ ษา ๖. การสงเสรมิ การมสี วนรวมจากทกุ ภาคสว นของสงั คม ในเอกสารฉบับเต็มไดเ สนอท้ังความสาํ คญั ของปญ หา วัตถุประสงค และเปา หมายใน ป ๒๕๕๕ และในแตล ะยทุ ธศาสตรไ ดเสนอหนวยงานทรี่ บั ผิดชอบดว ย ผูว จิ ยั ไดเ ลือกคัดมาเฉพาะส่ิง ที่เห็นวา นาสนใจมากทส่ี ดุ จึงคัดมาเฉพาะ เรอ่ื งเปา หมาย กลยทุ ธแ ละมาตรการ ของแตละ ยทุ ธศาสตร เพ่ือทาํ เนอื้ หาใหส ั้นกระชบั ลง ดงั ตอ ไปนคี้ ือ ยทุ ธศาสตรท ี่ ๑: การพฒั นาคณุ ภาพผเู รยี น เปาหมาย : Ò http://ku๐๐๕.multiply.com/journal/item/๒๘/๒๘ Ó http://witayakornclub.wordpress.com/๒๐๐๙/๐๓/๐๒

พฒั นาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๔๖ ผเู รียนไดรับการพฒั นาเตม็ ตามศกั ยภาพและเหมาะสมในแตล ะชว งวัย มคี วามพรอ มในการ เรียนรู มีนสิ ัยใฝร ู ใฝเรียน มคี วามสามารถคดิ วิเคราะห และแกปญ หาอยา งเปน ระบบ มที ักษะ พืน้ ฐานที่จาํ เปน ท้งั ทางวิชาการและวิชาชพี มีผลสมั ฤทธิ์ทางการเรยี นสงู ขึ้นในทุกระดับ /ประเภท การศกึ ษา ระดับปฐมวยั กลยุทธ ๑: เตรยี มความพรอ มใหเ ด็กปฐมวัย (อายุ ๓-๕ ป) ทุกคนไดรับการพฒั นาตามวยั อยา งเหมาะสม มาตรการ : ๑. เดก็ ปฐมวยั ทกุ คนไดร ับการเตรียมความพรอ มอยา งนอ ย ๑ ป กอ นเขา ป. ๑ ๒.ทุกกระทรวง หนว ยงานท่ีเกยี่ วขอ งทงั้ ภาครฐั และเอกชน องคก รชุมชน รว มกันสงเสรมิ สนบั สนุน การจดั บริการเตรียมความพรอมท่มี คี ุณภาพใหแกเด็กทุกคนเพ่ือปูพน้ื ฐานความรกู อนเขา เรียนใน ระดับพื้นฐาน ๓.จดั การศกึ ษาใหสอดคลอ งกับพัฒนาการทางสมองของเด็ก (Brain-basedlearning) และ รณรงคใหค วามรูแ กพอ แม ผปู กครองใหเ ขาใจเรอื่ งพัฒนาการทางสมอง กลยทุ ธ ๒ : ใหค วามรพู อแม ผูปกครอง ผูเลยี้ งดเู ด็กและครู ในการพฒั นาเด็กตามหลัก จติ วทิ ยา และพฒั นาการของเด็กท่ถี ูกตองเหมาะสมตามวัย มาตรการ : ๑. จดั บรกิ ารเสรมิ ความรูความเขา ใจใหพอ แม ผูป กครอง ผเู ลีย้ งดูเดก็ และครู ใหม ีความรู ความเขา ใจจิตวิทยาเด็กปฐมวยั และวิธกี ารอบรมเล้ียงดูเดก็ ทกุ คน ในสภาวะตางๆกัน อยา งถกู ตอ ง เหมาะสมตามวยั โดยผานส่ือตางๆและการฝกอบรม ระดับการศกึ ษาขนั้ พ้ืนฐาน กลยุทธ ๑: ปรับการเรยี น เปล่ียนการสอน การวัดประเมินผล เพื่อพัฒนาทักษะในการ เรยี นรู ความสามารถในการคดิ วเิ คราะห และสรางเสริมแรงจูงใจเพ่ือประสบผลสาํ เรจ็ ในการ เรยี นรู มาตรการ : ๑. ทบทวนเกณฑก ารวัดและประเมนิ ผล รวมท้งั ปรบั ปรงุ วิธกี ารวดั และประเมนิ ผลผเู รยี น โดยการใชวธิ กี ารท่ีหลากหลาย ๒. ปรับ หลกั สตู ร กระบวนการเรยี นการสอน โดยลดสาระการเรยี นเนือ้ หา ใหผเู รียนได เรยี นรูโดยการปฏิบตั จิ ริง ฝก การคดิ วิเคราะห และการแกป ญ หาใหมากข้นึ ๓. ปรับระบบการสอบคัดเลือกเขาศึกษาตอ ในระดับอดุ มศึกษาใหเ ช่ือมโยงกับการเรยี นการ สอนและการพฒั นาผูเรยี นในระดับการศึกษาขั้นพน้ื ฐาน

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไ ทย ๔๗ ๔. ฝก อบรมครูประจําการในการจดั การเรียนรทู ีส่ ง เสรมิ การคิดวิเคราะห และทกั ษะ กระบวนการคดิ กลยุทธ ๒ : สงเสรมิ สนบั สนุนการศกึ ษาสาํ หรับคนพกิ าร ผมู คี วามสามารถพิเศษ และ ผูดอยโอกาส มาตรการ : ๑. วิจยั และพัฒนารูปแบบวธิ กี ารเรยี นการสอนทีเ่ หมาะสมกบั เดก็ ทม่ี คี วามตอ งการเฉพาะ ๒. ผลติ ครู/ฝก อบรมครูการจัดการศึกษาพิเศษ ๓. ระดม ความรว มมอื สนบั สนุนปจจัยพน้ื ฐานแกเดก็ เชน จัดสรรทนุ สนับสนุนคา ใชจา ยที่ จาํ เปน จัดโครงการอาหารเชา โครงการอาหารกลางวนั อุปกรณก ารศึกษา เปนตน การอาชวี ศกึ ษา กลยุทธ ๑: สรา งภาพลักษณแ ละเจตคตทิ ด่ี ใี นการเรียนอาชวี ศกึ ษา มาตรการ : ๑. รณรงคส รางเจตคติที่ดีตอการเรียนอาชวี ศึกษา โดยประชาสมั พนั ธในรปู แบบตา งๆอยาง ตอเน่อื ง ใหเ ห็นวาความสามารถในการปฏิบตั ิได /ทําจริงมคี ุณคา /สาํ คญั กวาใบปริญญา ทแี่ สดงเพียงคุณวฒุ ิ ๒. จัดโครงการอาสาสมคั รบาํ เพญ็ ประโยชนในรปู แบบหลากหลายใหเ ห็นวาเปน ผทู ํา ประโยชนใหกบั สงั คม ๓. จดั ใหมรี ะบบแนะแนวใหผูเรียนรจู กั ตนเองและสาขาอาชพี ตางๆเพ่ือจะไดเ ลอื กเรียนได ตามความสนใจ ความถนัดและความตองการ ๔. จดั ใหม ีศนู ยข อมลู กาํ ลังคนอาชวี ศกึ ษาเพือ่ การศกึ ษาและการทาํ งาน ๕. พัฒนา ความเชื่อมโยงกับการศึกษาระดับอ่ืน ไดแ ก มัธยมศกึ ษาตอนตนและระดบั การศึกษาอ่ืนๆ เชน จัดใหม ีการวัดแววความถนัดของผูเ รยี นมธั ยมศึกษาตอนตน กลยุทธ ๒: พัฒนาระบบคา ตอบแทนควบคูกบั การยอมรับในสงั คม มาตรการ : ๑. พฒั นาระบบคา ตอบแทนที่เนน ทักษะฝม ือ ทักษะปฏบิ ตั ิ สมรรถนะวิชาชพี ไมเ นน เฉพาะคุณวุฒติ ามใบปริญญา ๒. ยกยอ งเชดิ ชูเกียรตศิ ิษยเกาทปี่ ระสบผลสาํ เรจ็ ในอาชีพการงานใหผเู รียนเห็นโอกาสและ ความกา ว หนา ในอาชีพ ๓. จัดประกวดส่ิงประดิษฐของคนรนุ ใหมแ ละจดั แขง ขันทักษะวิชาชีพ เพื่อใหสงั คมรับรู และยอมรบั มากขึน้ ๔. จัดต้งั สถาบนั เทียบคุณวุฒิวิชาชพี เปนองคการมหาชนในกํากบั กระทรวงศกึ ษาธิการ และจดั ทาํ คณุ วฒุ ิวิชาชีพไทย (Thai Vocational Qualifications : TVQ) รวม ทงั้

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทย ๔๘ สงเสริมใหกลมุ อาชีพจัดทํามาตรฐานอาชพี และพัฒนาระบบเทียบโอนความรูแ ละ ปรัสบการณ เพื่อสามารถเขา ศึกษาตอ และสรา งความกาวหนา ในอาชพี ๕. เปด โอกาสใหผเู รียนอาชีวศึกษามีโอกาสศกึ ษาตอ ในระดบั สูงขึ้น โดยเฉพาะในสาย วชิ าชีพ โดยจัดการศึกษาแบบบูรณาการระหวา งภาคปฏบิ ัติในภาคอตุ สาหกรรมกบั การศึกษาตอ กลยทุ ธ ๓ : พัฒนาความรวมมอื ระหวางรัฐและภาคเอกชน สถานประกอบการและ ชมุ ชนในการจดั การศึกษา มาตรการ ๑ : ๑. สถาบนั การอาชีวศกึ ษาประสานกบั ภาคธุรกิจและสถานประกอบการและเอกชนเปน เครือขา ย เพอ่ื จดั การศกึ ษาใหต รงกบั ความตองการของตลาดแรงงาน รวมทงั้ ประสาน ความรว มมอื ดา นอน่ื ๆ ทง้ั กําหนดหลกั สูตร การฝก อบรม รวมท้งั สงเสริมการจดั ศนู ย การเรียนในสถานประกอบการ เพอื่ พฒั นากาํ ลังแรงงานของประเทศ ๒. จดั การ อาชวี ศึกษา สารพัดชา ง วิทยาลัยการอาชีพ และการฝกอบรมหลกั สตู รระยะ สน้ั ระยะยาว เพ่อื ผลิตและพฒั นากําลงั แรงงาน และสงเสรมิ การประกอบอาชพี อิสระ ใหสอดคลองกับความตองการของชมุ ชน ทอ งถิ่น การศึกษาระดับอดุ มศกึ ษา กลยทุ ธ ๑ : การเตรียมความพรอมผูเรียนใหม ีความตระหนกั ในการศึกษาทเ่ี ชอ่ื มโยงกับ การทาํ งาน มาตรการ : ๑.จดั ใหมีระบบฐานขอ มลู สาธารณะอดุ มศึกษา สําหรบั ผทู จี่ ะเขาศกึ ษาตอใน ระดับอดุ มศกึ ษาและเปนขอ มูลในการทํางาน เพอ่ื สรางความรูความเขา ใจเรือ่ งการศึกษา ระดบั อดุ มศกึ ษากบั การทํางาน และใหมคี วามเขาใจในลกั ษณะอาชพี เพือ่ เลอื กเรียนตามความถนดั สนใจของตน ๒.เช่ือม โยงการศกึ ษาระดบั อุดมศึกษากบั การศกึ ษาข้ันพืน้ ฐาน เพ่อื ใหผเู รียนมีความพรอ ม เชน ใหมกี ารทดลองฝกเรยี นในสาขาวิชาแพทย เปน ตน ๓.เตรยี มความพรอมและปรับพืน้ ฐานความรูท่จี ะเรยี นในระดบั อดุ มศกึ ษา อาทิ จัด ระบบวดั แวว แนะแนวในการศกึ ษาตอที่เช่อื มโยงกบั การอาชีพ กลยุทธ ๒ : ยกระดับการจดั การเรียนการสอนระดบั อุดมศึกษา มาตรการ : รณรงคใหผเู รยี นเหน็ คณุ คา ของการเรยี นรู เนนความสําคัญของความรูมากกวาการเนน ปริญญา ๑.ปรบั ปรุงหลกั สูตร การเรียนการสอน การประเมินผล เพื่อสรางนสิ ัยใฝร ูใ ฝเรียน คดิ วิเคราะหเปน แกป ญหาได และเสรมิ สรางแรงจูงใจใฝสมั ฤทธใิ์ หก บั ผูเรยี นมากข้นึ

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทย ๔๙ การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั กลยทุ ธ ๑ : สรางสงั คมแหงการเรียนรู มาตรการ : ๑.จดั การสง เสริมการอานใหเปนวาระแหงชาติ เพ่ือสรา งนิสัยใฝเ รียนใฝรู นสิ ัยรกั การอา น และทกั ษะในการแสวงหาความรู ๒.กระจายแหลง เรยี นรแู ละสอื่ ตางๆ เพอ่ื การเรยี นรใู หป ระชาชนสามารถเขาถึงไดง าย ราคา ถกู ๓.จัดใหม กี ารศกึ ษาในรูปแบบทหี่ ลากหลายและมีคุณภาพ เพอื่ เปนการศึกษาทางเลือก สําหรับเยาวชน และสามารถสนองตอบตามความตองการทห่ี ลากหลาย ยุทธศาสตรท ่ี ๒ : การพัฒนาคณุ ภาพครู คณาจารยแ ละบุคลากรทางการศกึ ษา เปาหมาย : มี ครู คณาจารยแ ละบุคลากรทางการศึกษาพอเพยี งตามเกณฑ และมคี ณุ ภาพท่ีจะ จัดการเรียนการสอนไดอ ยา งมีคุณภาพมาตรฐาน รวมทั้งมีระบบการผลติ และพฒั นาครู คณาจารย และบคุ ลกรทางการศึกษา เพ่อื มงุ สงเสริมคณุ ภาพและตอบสนองความตองการในการพฒั นา การศกึ ษาโดยรวมของประเทศ กลยทุ ธ ๑ : เรงแกป ญ หาการขาดแคลนครูและบคุ ลากรทางการศกึ ษา มาตรการ : ๑. ขอคืนอัตราเกษยี ณและเกษยี ณกอ นกาํ หนด (early retire) และวงเงินใหแก กระทรวงศึกษาธกิ าร ในอตั รารอ ยละ ๑๐๐ ในเวลา ๕ ป ๒. ยกเลิกระบบครูอัตราจาง และจัดใหมีระบบคดั สรรครูท่ีมีคณุ ภาพ เพื่อพิจารณาบรรจุ เปนขา ราชการครู ๓. ปรบั เกณฑก าํ หนดอัตราครู โดยกาํ หนดภาระงานครูใหชัดเจนและจัดใหมีบุคลากรสาย สนับสนนุ ใหเหมาะสมเพียง พอ และสนบั สนุนใหม อี ตั รากาํ ลังครตู ามเกณฑท ่ีกาํ หนด ไมใหมีสถาบนั ใดขาดครู และบุคคลากรทางการศกึ ษา โดยแยกเกณฑใหเหมาะสมตาม ระดับ/ประเภทการศกึ ษา ๔. ขยายอายเุ กษยี ณราชการใหแ กค รูทีม่ คี วามเปนมอื อาชีพ รวมท้ังครสู าขาวชิ าหลัก สาขา ขาดแคลนทมี่ ีคณุ ภาพ ถึงอายุ ๖๕ ป ๕. สนบั สนุนใหสถาบันอาชวี ศึกษาจางผทู รงคุณวฒุ ิทม่ี คี วามรแู ละประสบการณจากสถาน ประกอบการเขามาเปน อาจารยมากขึ้น

พฒั นาการศกึ ษาของคณะสงฆไทย ๕๐ ๖. เรง ผลติ และพฒั นาคณาจารยในสถาบันอุดมศึกษา โดยเฉพาะสาขาขาดแคลนและ พฒั นาใหมคี ณุ วุฒแิ ละตําแหนงวิชาการตามเกณฑ โดยจัดสรรทุนพฒั นาอาจารยทงั้ ใน และตางประเทศ ขยายการจดั บัณฑิตศกึ ษาโดยสงเสรมิ สถาบันวจิ ยั จัดบณั ฑติ ศึกษา รวมกบั สถาบนั อุดมศึกษา กลยุทธ ๒ : ทบทวนระบบการผลิตและพัฒนาครู คณาจารยแ ละบุคลากรทางการศกึ ษา เพื่อมุงเสรมิ สรา งคณุ ภาพและตอบสนองความตอ งการ มาตรการ : การผลติ ครูใหม ๑. จดั ใหมสี ถาบนั เฉพาะดา นการผลิตและพฒั นาครู เปน National Institute of Education กระจาย อยูทุกภมู ภิ าค ในลกั ษณะเครือขาย ทาํ ภารกจิ ดา นผลิตครใู หม พัฒนาครูประจําการ และวิจยั เพื่อความเปน เลิศในดา นวิชาชีพครู โดยจัดการเรยี นการ สอนถงึ ระดบั ปริญญาเอก และมีส่ิงอาํ นวยความสะดวกรองรับอยา งครบถว น ทัง้ หอพัก สถานที่ฝก อบรมที่ทันสมัย ๒. ปรับและทบทวนหลักสตู รการผลติ ครูใหสนองตอ การใชง าน พฒั นาเทคนคิ การสอนท่ี หลากหลายสอดคลองตอบริบทของสถานศึกษา เชน การสอนคละช้ันในโรงเรยี นขนาด เลก็ ๓.-สรา งแรงจงู ใจใหค นดี คนเกง เขามาเรียนครู โดยใหท นุ เรียนและประกันการมงี านทํา ทงั้ ในลักษณะทนุ ทจ่ี ดั สรรใหแ กนักเรยี นมัธยมศกึ ษาตอนปลาย และนกั ศึกษาปรญิ ญาตรี สาขาวชิ าอื่นเขามาเรยี นครู โดยรือ้ พื้นโครงการครุ ทุ ายาท และ สควค. ๔. สง เสริมการผลติ ครูตามโครงการครูสหกิจ เพอ่ื ใหนิสติ นกั ศกึ ษาครูไดมีประสบการณการ สอนในสถานศึกษาเปนระยะเวลาไมน อยกวา ๑ ป และเปนสว นหนึ่งของมาตรฐาน วิชาชีพ ๕. สนบั สนุนการเปดหลกั สตู รปรญิ ญาควบ (วทิ ย- การสอน) โดยรับผูจ บปรญิ ญาตรีทุก สาขาเขา เรียนวชิ าครู ๒ ป รวมทัง้ สง เสริมสนบั สนุนใหผสู ําเร็จการศึกษาสาขาอืน่ ทม่ี ีใจ รกั ในวิชาชพี ครู มโี อกาสเขามาเปนครู โดยเรยี นวิชาครเู พิม่ เติมตามท่ีกาํ หนด มาตรการ : การพฒั นาครูประจาํ การ ๑. พฒั นาครูประจาํ การและบคุ ลากรทางการศึกษา โดยใชโรงเรยี นเปน ฐาน (School based) ใหทวั่ ถึงตอ เนอื่ ง และกาวทนั กับการเปล่ียนแปลงและความตอ งการในการ พัฒนาการศึกษา ๒. พฒั นา ครูทส่ี อนไมตรงวุฒิใหไ ดร บั การพัฒนาเชงิ วิชาการ โดยใหส ถาบนั ผลติ ครทู อ่ี ยทู ว่ั ประเทศดําเนนิ การและใหทุนคาใชจ า ยในการ เรียนตอ หลักสตู รพเิ ศษ ๓. พฒั นาหลักสูตรปรญิ ญาโทท่เี นน การเรียนการสอน (Master of teaching) หรอื ป . บัณฑิต ทางการสอน เพื่อใหครปู ระจาํ การไดร บั การพฒั นา ๔. ใชส่อื การเรยี นการสอนทางไกลในการพฒั นาครู คณาจารยแ ละบคุ ลากรทางการศึกษา

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๕๑ ๕. การสรางเครอื ขา ยความรวมมอื ระหวางสถาบันการศกึ ษาทุกระดบั ในการพัฒนาครูฯ รวมทง้ั สงเสรมิ และสนับสนนุ ชมรม สมาคมครู ใหเ ปน เครือขา ยเพ่ือการพฒั นาครฯู กลยุทธ ๓ : พฒั นาระบบบริหารบุคลากรท่เี ช่อื มโยงกับผลงานดา นคณุ ภาพและใหมี ความกา วหนาในอาชีพ มาตรการ : ๑. สรา งระบบจงู ใจใหค รูและบุคลากรทางการศกึ ษาพัฒนาตนเองอยางตอ เน่อื งตลอดอายุ งาน โดยจัดใหม ีเงินวทิ ยพิพัฒนส าํ หรับครูทเ่ี ขา รบั การพัฒนาตนเอง เพ่ือเพ่ิมพูนความรู ในหลักสตู รทไี่ ดร ับความเหน็ ชอบ เปนตน ๒. พัฒนาระบบประเมินสมรรถนะวชิ าชพี โดยเนนความสามารถในการจดั การเรียนการ สอน ๓. ปรบั ระบบการโยกยา ย แตง ตงั้ โดยเนนการพจิ ารณาผลการปฏิบตั งิ าน ตลอดจนสราง ขวัญกาํ ลังใจ ยกยอง ใหร างวลั ครูท่มี ีผลการปฏิบัติงานดีเดน ๔. ยกระดบั มาตรฐานวิชาชพี ครู คณาจารย และบุคลากรทางการศกึ ษา ใหเปนที่ยอมรบั และพัฒนาระบบเงนิ เดือน คาตอบแทน สวสั ดิการ และสิทธปิ ระโยชนใหจงู ใจ ยทุ ธศาสตรท่ี ๓ : การพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศเพื่อการศกึ ษา เปาหมาย : เพือ่ ใหม ีการใชเทคโนโลยีสารสนเทศเปนเครอ่ื งมือของครู เพ่อื เพ่ิมคณุ ภาพและ ประสทิ ธิภาพการสอนและการจัดการศกึ ษา เปน เครือ่ งมอื ของผเู รียนในการศกึ ษาคน ควา หาความรู แกต นเอง นาํ ไปสกู ารเรยี นรตู ลอดชวี ติ และการแกปญ หาขาดแคลนครู คณาจารย ทัง้ ในเชิงปรมิ าณ และคณุ ภาพ กลยทุ ธ ๑ : สง เสรมิ การนาํ เทคโนโลยีสารสนเทศมาใชในการเพ่มิ คุณภาพและ ประสิทธิภาพการสอนของครู มาตรการ : ๑. กาํ หนดเปา หมายสัดสว นนกั เรียน นกั ศกึ ษา : คอมพิวเตอรใ นทุกระดับ/ประเภท การศกึ ษา เพอื่ จดั หาใหเ พียงพอ ๒. พัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษาใหสามารถใชแ ละพฒั นาบทเรยี นผานสื่อ อเิ ลก็ ทรอนิกสไ ดอ ยา งมปี ระสิทธิภาพ ๓. ใหม ีงานวิจัยรปู แบบการเรียนการสอนผานเทคโนโลยีสารสนเทศและการส่ือสารที่มี ประสิทธิภาพ กลยุทธ ๒ : พฒั นาเครอื ขา ยสารสนเทศเพอ่ื การศึกษา มาตรการ :

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทย ๕๒ ๑. เช่อื มโยงเครอื ขายคอมพิวเตอรในลกั ษณะเครือขา ยการศึกษาแหงชาติ (National Education Network) โดยเชือ่ มโยงท้ัง MOE-Net, Uni Net และเชือ่ มโยงไปสู ETV หรอื โทรทศั นว ทิ ยุเพอื่ การศกึ ษา ๒. เรง จัดต้ังสถาบันเทคโนโลยเี พื่อการศกึ ษาและกองทนุ เทคโนโลยีเพ่ือการศึกษา เพือ่ ให เปนหนวยงานกลาง ดแู ลดา นนโยบาย แผน สง เสริม การพัฒนาและการใชเ ทคโนโลยี เพอื่ การศึกษา รวมท้งั ดูแลดา นการผลติ เนื้อหา (content) และบทเรยี นผานสือ่ (courseware) ตลอด จนการเตรียมบคุ ลากรดา นเทคโนโลยสี ารสนเทศ เพื่อสนับสนุน การเรยี นรแู ละการขยายโอกาสทางการศึกษาทั้งในระบบ นอกระบบและการศกึ ษา ตามอธั ยาศัย ๓. สนับสนุนหนว ยงานรัฐและเอกชนในการผลติ ส่อื หนังสอื เรียน ตําราเรียน หุน จําลอง รวมทง้ั ส่อื สงิ่ พิมพอ่นื ๆ และสื่ออิเลคทรอนิกสเพอื่ การเรยี นรู รวมทัง้ สนับสนุนการนํา สอ่ื ดังกลา ว รวมทงั้ สอ่ื สารมวลชนทุกแขนงเพ่อื สงเสรมิ การเรยี นรู กลยทุ ธ ๓ : พัฒนาโครงสรางพื้นฐานดา นเทคโนโลยีสารสนเทศเพอื่ สนับสนนุ การเรยี นรู มาตรการ : ๑.รฐั มีนโยบายใหการสนบั สนุนการใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการพฒั นาโครงสราง พน้ื ฐานเพือ่ การเรยี นรูอยางตอ เน่อื งและจริงจัง ๒.พัฒนาหองสมดุ เพอ่ื การเรียนรใู หไดม าตรฐาน โดยใชเทคโนโลยีสารสนเทศและการ สอื่ สารเขา มาใชเ พื่อการเรียนรู ๓.เนนพฒั นาโครงสรา งพ้ืนฐานทม่ี ีอยเู ดิม ใหมีประสทิ ธิภาพและใชร ว มกนั ได ๔.ใหร ัฐกาํ หนดอตั ราพเิ ศษสําหรบั คาสาธารณูปโภคเพอ่ื การศกึ ษา และสงเสริมการใช ทรพั ยากรรวมกัน เชือ่ มโยงกันเพื่อลดคา ใชจ าย ยทุ ธศ าสตรท ่ี ๔ : การจดั ระบบการศกึ ษาท่ีสงผลตอคุณภาพการศึกษา เปาหมาย : พฒั นาระบบการจดั การศึกษาในทุกระดบั /ประเภทการศกึ ษาใหป ระสบความสําเรจ็ ตามวตั ถปุ ระสงค เปน ไปอยา งมปี ระสิทธิภาพและประสิทธิผล อันจะนําไปสูผลผลิตทมี่ ีคณุ ภาพ ระดบั ปฐมวัย กลยุทธ ๑ : สงเสรมิ การจัดการศกึ ษาปฐมวยั ใหม ีมาตรฐาน มาตรการ : ๑. สง เสรมิ สถานศกึ ษา ศนู ยการเรียนใหพ ัฒนาศกั ยภาพในการจัดการเรียนการสอนเดก็ ปฐมวัยไดอยา งเขม แขง็ และมีมาตรฐาน ท้ังทางดานวิชาการ และการสนับสนุนส่ือ และบุคลากร งบประมาณในการจัดการเรียนการสอนอยา งเพยี งพอ ๒. พัฒนา บทบาทหนวยงานรบั ผดิ ชอบ ดูแลการพฒั นาเด็กปฐมวยั ใหมีการดาํ เนนิ งานใน เชงิ บูรณาการและประสานงานรวมกับ หนวยงานทเี่ กีย่ วของทัง้ ระดบั นโยบายและปฏบิ ัติ

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๕๓ ระดับการศึกษาขัน้ พ้ืนฐาน กลยุทธ ๑ : พัฒนาระบบการจดั การเรยี นการสอนและการประกนั คุณภาพ มาตรการ : ๑. เรงทบทวนเกณฑก ารจบหลกั สตู รแตล ะชวงช้ันและระบบการเรยี นแบบหนวยกิต รวมทงั้ พจิ ารณาทบทวนระบบทไ่ี มม ีตกซ้ําชนั้ ทใี่ หม กี ารสอนซอมเสริมแทนเพอ่ื พัฒนาคณุ ภาพมาตรฐาน ผูเรยี นเปน สําคญั ๒. เสริมสรางความเขมแขง็ ของสถานศกึ ษาในการจัดทาํ หลักสูตรสถานศึกษาและการ บริหารหลกั สูตร ๓. ปรับระบบการสอบคดั เลอื กเขาศกึ ษาตอ ในระดับอุดมศึกษาใหเชือ่ มโยงกับการเรยี นการ สอนและ การพัฒนาผเู รยี นในระดับการศกึ ษาขน้ั พน้ื ฐาน ๔. ปรับระบบการจัดการเรียนการสอนวทิ ยาศาสตร คณติ ศาสตร ภาษา กีฬา ศิลปะ ฯลฯ ๕. สง เสริมสถานศกึ ษา พัฒนาระบบประกนั คณุ ภาพภายใน เพอ่ื นาํ ผลมาใชใ นการปรับปรุง คุณภาพ การศกึ ษาโดยใหนําผลการทดสอบระดบั ชาต(ิ NT)และO-NETมาประกอบดวย ๖. จดั ระบบการเรยี นการสอนใหยดื หยนุ หลากหลาย สอดคลอ งกบั กลุมเปา หมายทกุ กลมุ รวมทั้งผทู ี่ มีพืน้ ฐานทแ่ี ตกตางกนั ผูดอยโอกาส ผูมีความสามารถพิเศษ ใหไ ดรบั การพัฒนาอยา ง เหมาะสม ตามศกั ยภาพ ๗. จดั ระบบการเรียนตอ ยอดจากการศึกษาภาคบงั คบั โดยพัฒนาหลักสตู รเพือ่ ใหผ ูจบ การศกึ ษามี ทกั ษะ ความรู ดานอาชพี เพือ่ การทาํ งานตามความถนัดและความสามารถของตน หาก ไมศึกษาตอ ระดบั สูงข้ึน กลยทุ ธ ๒ : สรางเครือขายเพื่อพัฒนาคณุ ภาพการศึกษา มาตรการ : ๑. สง เสรมิ ใหโรงเรียนจดั กลมุ เพอื่ รว มมือพัฒนาการศกึ ษาในรูปเครอื ขา ยทางวิชาการ โดยมสี ถาบันอดุ มศกึ ษาในทอ งถ่นิ เปนแมข ายและใหก ารสง เสรมิ สนับสนนุ ทาง วิชาการ ๒. พฒั นาเครือขายผูปกครองใหเ ขม แขง็ กลยทุ ธ ๓ : พฒั นาโรงเรียนขนาดเลก็ : มาตรการ ๑. พัฒนา ระบบวางแผนและการบริหารจดั การ โดยพัฒนาระบบวางแผนการจดั ตั้งและ

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทย ๕๔ พัฒนาโรง เรยี นในแตล ะสํานักงานเขตพ้นื ท่กี ารศึกษา พฒั นาระบบขอ มลู สารสนเทศเพ่อื การ บรหิ ารจัดการโดยใชเ ทคโนโลยีสารสนเทศและการ ส่อื สาร พฒั นาระบบบริหารจัดการสาํ หรับ โรงเรยี นขนาดเล็กทีอ่ ยูใ นพืน้ ท่ีใกลเ คยี งกนั และสรางแรงจงู ใจแกผูบ ริหารและครใู นโรงเรียนขนาด เล็ก ๒. พัฒนา ระบบการเรยี นการสอนและการประกันคณุ ภาพการศึกษา โดยพัฒนาหลกั สูตร และการเรียนการสอนสําหรบั โรงเรยี นขนาดเลก็ พัฒนาผบู รหิ ารโรงเรยี นและครผู สู อน ๓. -เสรมิ สรางความพรอมและความเขมแข็งของโรงเรยี น โดยจัดทํามาตรฐานโรงเรยี น ขนาดเล็ก ปรบั ปรุงและพัฒนาสถานทเ่ี รยี นสภาพแวดลอ มทีเ่ ออ้ื ตอ การเรยี นรู ๔. สง เสริมการมสี วนรวมจากทกุ ภาคสว นในการจัดการศึกษา โดยพัฒนาคณะกรรมการ สถานศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน สรา งและพฒั นาเครือขายผปู กครองใหเ ขม แขง็ สง เสรมิ ใหอ งคกรปกครอง สว นทองถน่ิ เขา มาชวยพฒั นาโรงเรียน การอาชีวศกึ ษา กลยุทธ ๑ : สง เสรมิ การจัดการอาชวี ศึกษาทีห่ ลากหลายทั้งในรปู แบบการศกึ ษาใน ระบบการศกึ ษานอก ระบบและการศึกษาตามอัธยาศยั ท่สี อดคลองกับความตองการการศกึ ษา และการประกอบอาชพี มาตรการ : ๑. จัด ใหมีโปรแกรมการศึกษาสายอาชพี ทหี่ ลากหลาย สอดคลอ งกบั ความตอ งการ และ เชอื่ มโยงระหวางการศึกษาขน้ั พน้ื ฐาน การอาชวี ศึกษา และการศึกษาระดบั อุดมศกึ ษา ท้งั การศกึ ษาในระบบและนอกระบบ ๒. จดั ระบบเพ่ือสงเสริมสนับสนุนใหสถานศกึ ษารวมมือกับสถานประกอบการหรอื ภาคเอกชน ในการจัดการเรียนการสอน อาทิ การพัฒนาหลักสูตรฐานสมรรถนะ (Competency-based) การ จดั การศึกษาระบบทวภิ าคี โดยเนนใหผ เู รียนมีสมรรถนะ และความรคู วามสามารถในการปฏิบตั จิ รงิ การจัดศูนยการเรยี นในสถานประกอบการ เพอ่ื พัฒนากําลงั แรงงาน เปนตน กลยทุ ธ ๒ : แกป ญ หาผจู บอาชวี ศกึ ษาไมเ ขาสตู ลาดแรงงาน มาตรการ : ๑. กําหนด ใหม ีระบบการจา งงาน ระบบคาตอบแทนตามสมรรถนะวิชาชพี และการจัดทํา เสนทางความกาวหนา ในอาชพี โดยใหส มาคมหรอื สถาบันวิชาชพี สํานกั งาน ก.พ. และ หนวยงานทเ่ี กีย่ วของเขามามีบทบาทและรว มกบั ดําเนินงาน ๒. พัฒนาระบบเทียบโอนความรูและประสบการณเ พอ่ื สามารถเขาศกึ ษาตอและสราง ความกา วหนาในอาชพี การศกึ ษาระดบั อดุ มศึกษา ระดับอดุ มศึกษา

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๕๕ กลยุทธ ๑: ปรบั ระบบการศึกษาอุดมศึกษาใหมคี วามหลากหลายเชื่อมโยงกบั อาชีพและ การทํางาน มาตรการ : ๑. จัด อดุ มศึกษาในรปู แบบที่หลากหลายเพ่อื สนองความตองการของกลุมเปา หมายท่ีแตก ตา ง รวมท้งั หลกั สูตรฝกอบรมระยะส้นั เพอ่ื พฒั นาผเู รียนวยั แรงงานใหม ีสมรรถนะใน การทํางานมากข้นึ ๒. เรง แกป ญ หาการจัดอดุ มศึกษาเชงิ พาณชิ ย การขยายเขตซํ้าซอน โดยขาดจุดเนน และ ทศิ ทาง โดยใหมกี ารวางแผนจัดตง้ั สถาบันอดุ มศกึ ษาในอนาคต และจัดกลุม สถาบัน ตามจุดเนนการดาํ เนินงานตามภารกจิ เชน กลุม สถาบันทเี่ นนดานศิลปศาสตร (Liberal Art College) กลมุ ที่เนน วิทยาศาสตรแ ละเทคโนโลยี เปนตน ๓. พฒั นาระบบอาจารยท ีป่ รึกษา ระบบการดแู ลชวยเหลือผูเรียน และการซอมเสริม เพือ่ แกไ ขปญ หาดา นตาง ๆ ของนกั ศึกษาไดอยา งมีคณุ ภาพ ๔. พฒั นาระบบการประเมนิ ผลการเรียนการสอนโดยเนนทักษะ ความสามารถในการ ปฏบิ ตั ิใหมากข้นึ รวมทง้ั ระบบประเมนิ การวิจัย ๕. สงเสรมิ การจดั การเรียนการสอนโดยรว มกบั สถานประกอบการ อาทิ การจัดใน ลกั ษณะสหกจิ ศกึ ษาใหค รอบคลุมกวางขวางข้ึน กลยุทธ ๒ : ปรบั สดั สวนการผลติ บณั ฑิตทีส่ อดคลองเหมาะสมกบั ความตอ งการ กําลงั คนในการพฒั นาประเทศ มาตรการ : ๑. จัด ทาํ แผนการผลิตบัณฑติ และเครงครัดในการปฏบิ ัติ โดยเพม่ิ สดั สว นการผลิตบณั ฑติ สาขาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี สาขาขาดแคลนใหส อดคลองกบั ความตองการและ ยุทธศาสตรก ารพัฒนาประเทศ ๒. กาํ หนด เกณฑการจัดตงั้ สถาบันอดุ มศึกษา ท้งั ของรฐั และเอกชนใหเขมงวดขนึ้ และ กํากับดูแลการเปด หลักสตู รใหมคี ณุ ภาพและสอดคลองกับความตองการอยา งจรงิ จงั กลยทุ ธ ๓ : สงเสริมการวิจัย การสรางองคความรู นวตั กรรม และทรัพยสินทางปญ ญา ในสถาบนั อุดมศึกษา มาตรการ : ๑. สรา ง กลไกการวิจยั และการถายทอดความรูระหวา งภาคธุรกจิ เอกชนกับ สถาบนั อดุ มศกึ ษา เพ่อื เช่ือมโยงงานวิจัยและการนําไปใชป ระโยชนในเชิงพาณิชย และการพัฒนา ประเทศ โดยรวมมอื กับภาคธรุ กิจอุตสาหกรรม ๒. สราง แรงจงู ใจใหกบั อาจารยและบุคลากรในการทําวจิ ยั ท้งั การพัฒนาความรู ความสามารถ การกําหนดภาระงาน ความกาวหนาทางวิชาการ ทนุ สนับสนนุ สงเสรมิ เปนตน ๓. พฒั นาโครงสรางพื้นฐานและสงิ่ อาํ นวยความสะดวกเพอื่ การวจิ ยั และพฒั นานวตั กรรม รวมท้ังใหนักวจิ ยั มโี อกาสเหน็ ความกาวหนาในเสนทางอาชีพ

พฒั นาการศกึ ษาของคณะสงฆไทย ๕๖ กลยทุ ธ ๔ : พัฒนาคณุ ภาพและมาตรฐานอดุ มศึกษาสสู ากล มาตรการ : ๑. กําหนดเกณฑม าตรฐานอุดมศึกษา ไดแ ก เกณฑม าตรฐานผูสําเร็จการศกึ ษา เกณฑ มาตรฐาน จัดตง้ั สถาบนั เกณฑม าตรฐานหลกั สตู ร การรบั รองวทิ ยฐานะ ฯลฯ ๒. สงเสริมสมาคม สภาองคก รวชิ าชีพ วิชาการทางอุดมศกึ ษาใหเขามามีบทบาทในการ รับรอง มาตรฐาน ๓.พัฒนาระบบประกนั คุณภาพภายในสถาบนั อดุ มศึกษาที่เชือ่ มโยงกบั การประเมิน คณุ ภาพ ภายนอก ทีเ่ นน การประเมินตามพันธกจิ ของกลุมมหาวิทยาลัย ๔. สรางระบบการพัฒนาอดุ มศกึ ษารว มกนั ระหวา งภมู ภิ าค/ประเทศ เพื่อความเปน สากล การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศัย กลยทุ ธ ๑ : สง เสริมจัดบรกิ ารการเรยี นรใู นรปู แบบหลากหลาย เพ่ือเขาถึง กลุมเปา หมาย มาตรการ : ๑. พัฒนา หอ งสมดุ ศูนยการเรียนรชู ุมชนและจดั แหลง เรียนรูท่หี ลากหลายกระจายอยูทุก ที่ ใหเปนกลไกในการแสวงหาความรขู องประชาชนรวมทงั้ ใหแ หลง เรยี นรูของ ภาคเอกชนเขามารว มสนบั สนนุ ๒. สนบั สนุนใหสถานศึกษาทกุ ระดบั /ประเภท จัดการศึกษาตอ เนอ่ื งตลอดชวี ติ ทั้ง การศกึ ษาในระบบ การศกึ ษานอกระบบและตามอธั ยาศยั ๓. จัดระบบคปู องเพอ่ื สงเสริมการเรียนรูตลอดชีวิตสาํ หรบั ผดู อ ยโอกาส ๔. สง เสรมิ การจัดบริการการศกึ ษานอกระบบทเ่ี ชอื่ มโยงกับการประกอบอาชีพในชุมชน และเช่อื ม โยงกับการศึกษาในระดับอนื่ เชน อาชีวศึกษา วิทยาลัยชุมชน การศึกษาข้ัน พ้นื ฐาน เปนตน ๕. นําเทคโนโลยีสารสนเทศมาใชใ นการจัดระบบการเรียนการสอน การพัฒนาทักษะการ เรยี นรู รวม ท้ังการขยายบรกิ าร ๖. สงเสรมิ การเทียบโอนความรูและประสบการณ ระหวา งการศึกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธั ยาศยั กลยุทธ ๒ : ยกยอ งและขยายเครือขายการจัดการศกึ ษานอกระบบและตามอธั ยาศัย มาตราการ:

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไทย ๕๗ ๑. ขยาย ภาคีเครือขายและพฒั นาระดับความสัมพนั ธทดี่ ี รวมท้งั ยกระดบั การมีสวนรว ม ในการบรหิ ารจดั การศกึ ษานอกระบบและการศึกษาตาม อัธยาศยั ของภาคีเครอื ขา ย อยา งเปนระบบและตอเน่อื ง ๒. พฒั นาระบบและกลไกการตดิ ตามประเมินผลการดาํ เนนิ งานใหมปี ระสทิ ธภิ าพขน้ึ ยทุ ธศาสตรที่ ๕: การสรางความเขม แขง็ ของสถานศกึ ษาเพอ่ื พัฒนาคณุ ภาพ เปา หมาย : พัฒนาและสรางความเขมแขง็ ของสถานศึกษาและเขตพ้นื ท่กี ารศึกษา เพื่อพรอ มรับ การกระจาย อํานาจท้งั ดา นการบริหารวิชาการ และบรหิ ารงบประมาณ การบริหาร บคุ ลากร และการบรหิ ารทัว่ ไป กลยุทธ ๑ : พฒั นาสถานศกึ ษาและเขตพื้นทก่ี ารศึกษาใหมคี วามเขมแขง็ มีการบรหิ าร จดั การอยางคลองตัวและมี ประสิทธภิ าพ มาตรการ : ๑. กระจาย อํานาจทง้ั ดา นบริหารวชิ าการ บรหิ ารบุคลากร บรหิ ารงบประมาณ และ บรหิ ารทัว่ ไป และจัดระบบรองรับ โดยขยายโครงการนํารอง อบรมผูน ําการ เปลีย่ นแปลงเพอื่ รองรับการกระจายอาํ นาจของสาํ นักงานเขตพ้นื ท่ีการ ศกึ ษา (สพฐ). ใหเ ตม็ รปู ๒. สง เสริมสถานศกึ ษาทม่ี ีความพรอม ใหพัฒนาเปน องคก ารมหาชน ๓. เรง พัฒนาสถานศกึ ษาใหผานเกณฑการประเมินและไดรับรองคณุ ภาพมาตรฐานจาก สมศ. ในสัดสว นท่ีสงู ขนึ้ ๔. สง เสรมิ ใหม โี รงเรยี นเฉพาะกลมุ สาํ หรับผูเ รียนกลมุ ท่ีควรไดรับการดูแลเปน พเิ ศษให พอเพยี งกบั ความตอ งการ ๕. พฒั นาระบบนิเทศการศกึ ษาทงั้ ระบบ โดยใชผตู รวจราชการเปน กลไกเชือ่ มโยง ๖. พฒั นาระบบบัญชีของสถานศกึ ษา รวมทัง้ ระบบการจดั การ การพัฒนาบคุ ลากร ระบบ ตดิ ตาม ตรวจสอบ ประเมินผล เพอ่ื รับรองการกระจายอํานาจ กลยุทธ ๒ : สรา งระบบเครือขายการปฏิบตั ิงานท่ีมปี ระสิทธภิ าพเพ่อื พฒั นาคุณภาพ มาตรการ : ๑. สงเสริมการรวมกลุมเปน เครือขายการศึกษาในลกั ษณะตาง ๆ เชน ระบบโรงเรยี น พ่ี โรงเรียนนอง กลุมโรงเรียนขนาดใหญ โรงเรยี นขนาดเล็ก กลมุ โรงเรยี น ประถม โรงเรยี นมธั ยม เปน ตน ๒. สง เสรมิ การสรา งความสมั พนั ธก บั องคกรปกครองสว นทอ งถ่นิ ชุมชน ในการสงเสริม การกระจายอาํ นาจทางการศกึ ษาและสรา งความเขม แข็งใหสถานศึกษา

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไทย ๕๘ กลยุทธ ๓ : การสรางความเขมแขง็ ของสถาบันอาชวี ศึกษา มาตรการ : ๑. พัฒนาระบบการจัดการอาชวี ศกึ ษาทสี่ ามารถตอบสนองการพฒั นากลมุ อาชพี ๒. สง เสรมิ ใหส ถาบนั อาชีวศกึ ษามคี วามอสิ ระคลอ งตวั ในการบริหารจดั การ กลยทุ ธ ๔ : สง เสริมการสรา งความเขม แขง็ ของสถาบันอุดมศึกษา มาตรการ : ๑. สง เสรมิ ธรรมาภบิ าล ( Good Governance ) ใน สถาบันอุดมศึกษา และการพฒั นา บทบาท นายกและกรรมการสภามหาวิทยาลยั ใหเ ขามามีบทบาทในการบรหิ ารและจัด การศกึ ษาและ รับผิดชอบตอ สถาบันมากขึน้ โดยใหม ีองคกรขึ้นมารองรับการพัฒนาบทบาทดงั กลา วให เขม แขง็ ๒. พฒั นา สถาบันอุดมศึกษาของรฐั สกู ารเปน สถาบันอุดมศึกษาในกาํ กับ ตามศักยภาพ ความพรอ ม เพ่อื การสรา งความเปน เลศิ ของอุดมศกึ ษาไทยและพฒั นาสถาบนั ทมี่ ีศกั ยภาพสูคุณภาพ มาตรฐาน ระดบั โลก (World Class) ๓. พฒั นาสถาบนั อุดมศกึ ษาในทองถิน่ ใหม ีบทบาทในการพัฒนาบคุ ลากรองคก รปกครอง ทองถ่นิ (อปท.) และพฒั นาความเขม แขง็ ใหก ับสถานศึกษาในระดบั พ้ืนฐาน และอาชีวศึกษา ยุทธศาสตรท ่ี ๖ : การสง เสริมการมสี ว นรวมของทุกภาคสวนในสงั คม เปา หมาย : ให มกี ารแบงภาระความรับผิดชอบการจัดการศกึ ษาระหวางภาครัฐและเอกชนให ชัดเจน และสงเสรมิ การมสี วนรวมของทองถนิ่ และภาคเอกชน รวมทง้ั องคกรสังคมอื่น ใหเขา มามี บทบาทรว มจดั การศกึ ษาในทกุ ระดบั ประเภท และเขามารวมใหก ารสนับสนนุ การจดั การศึกษา และระดมทรัพยากรอยา งกวา งขวางในรปู แบบหลากหลายเพ่อื สง เสรมิ การพัฒนาคณุ ภาพ การศึกษา กลยทุ ธ ๑ : สงเสรมิ การมีสวนรว มในการจัดการศกึ ษาและสนบั สนนุ การจัดการศกึ ษา มาตรการ : ๑. รฐั กาํ หนดนโยบายและเปา หมายที่ชัดเจนในการสนบั สนนุ เอกชนเขามารว มจดั การศึกษา เชน รัฐไมจดั ในสาขาทเี่ อกชนจดั ไดมคี ุณภาพดี

พัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทย ๕๙ ๒. มี กลไกสงเสริมสนบั สนุนและสรางแรงจงู ใจ เชน บทบาทการลดหยอ น ยกเวนภาษใี ห นาสนใจมากข้นึ เพือ่ ใหเ อกชนเขามามสี วนรวมจดั การศึกษามากขึน้ และในรปู แบบ หลากหลายขน้ึ อาทิ การมสี วนรว มในการพัฒนาสขุ ภาพอนามยั ผูเรียน การพฒั นาครู คณาจารย บุคลากร ใหท นุ การศึกษา ใหใชส ถานท่ฝี กงาน ใหอาหารกลางวัน ฯลฯ ๓. สงเสริมสนับสนนุ ใหอ งคก ารปกครองสวนทอ งถนิ่ เขามารว มจัดการศึกษาในทกุ ระดบั / ประเภท เพื่อใหการจัดบริการการศึกษากระจายไดอยา งกวา งขวางทว่ั ถงึ โดยเฉพาะใน ระดับการศกึ ษาภาคบงั คับและเด็กเล็ก ๔. ทบทวน ปรับแกไ ขกฎระเบียบเพ่ือให อปท. สามารถเขา มาสนบั สนนุ การจัดการศึกษา ทีไ่ มไดจดั โดยองคก รปกครองทอ งถ่ิน (อปท.) ได ๕. พฒั นา ทบทวนกลไกการมสี ว นรว มบริหารจัดการโดยองคคณะบคุ คลในระดบั ประเภท ตาง ๆ ทง้ั ระดบั ชาติและระดบั สถานศึกษา เพื่อมบี ทบาทในการบรหิ ารและการจดั การศึกษาใหเกดิ ประโยชนส งู สดุ ๖. สงเสริมบทบาทศิษยเ กา และผูใ ชก าํ ลังคนใหเขา มามีสวนรวมพัฒนาอาชวี ศกึ ษาและ อดุ มศกึ ษามากข้นึ ทงั้ การเปดหลกั สตู รรว มกัน (joint program) ระหวางสถานศกึ ษา กบั สถานประกอบการ การใชห องทดลองปฏิบตั กิ ารเปน แหลงเรยี นรู เปน ตน กลยุทธ ๒ : การระดมทรพั ยากรเพ่ือสนบั สนนุ การศกึ ษา และสงเสรมิ ความรวมมอื ระหวา งหนวยงานทีใ่ หบรกิ ารการศึกษา มาตรการ : ๑. ศธ. และ หนวยงานภาครัฐ ประมวลความตอ งการ และมีกลไกสื่อสาร และรณรงคเ ชิง รุกเพอ่ื ใหป ระชาชนทวั่ ไปรถู งึ ความตอ งการ และมาบรจิ าคสื่อ วัสดุ อุปกรณ ฯลฯ ทาง การศกึ ษา ๒. สงเสรมิ การใชทรพั ยากรรวมกนั ระหวา งสถานศึกษา โดยกาํ หนดเปน นโยบายของ กระทรวงเพ่อื ใหบงั เกดิ ผลในทางปฏิบัติ บทวิเคราะหย ุทธศาสตรการพฒั นาคณุ ภาพการศึกษาโดยผวู ิจัย ที่ ผวู ิจัยคดั เร่ืองยุทธศาสตรในการพัฒนาคุณภาพการศึกษา ชวงป ๒๕๕๑-๒๕๕๕ ของ กระทรวงศกึ ษามาคอ นขางยาว เพราะเหน็ วาไดก ลาวถงึ ประเด็นสําคญั ของการศกึ ษาระดบั และ ประเภทตางๆ ทีค่ วรตองพัฒนาอยา งครอบคลมุ ทีผ่ ูวจิ ยั เห็นวา ขาดไป คอื ๑.การปฏิรูประบบการจดั สรรงบประมาณ ใหม ีความเพียงพอ เปน ธรรม และมี ประสทิ ธิภาพ ๒.การปฏิรูประบบบรหิ ารจดั การและคุณภาพของผูบ ริหารผตู รวจและศึกษานเิ ทศกและ ผูบ ริหาร สถานศึกษาซง่ึ เปนปจ จยั ท่มี ผี ลกระทบตอการจดั การศึกษาอยูม าก ๓.เรื่องการสงเสริมใหสถานศกึ ษาเอกชน องคกรปกครองทองถน่ิ ชมุ ชน หรอื องคกรภาค

พัฒนาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๖๐ ประชาชนตาง ๆ ได มีบทบาทในการจัดการศึกษาอยางกวา งขวางและมีประสทิ ธภิ าพเพ่มิ ข้นึ เรอ่ื ง นกี้ ลา วไวบางในยทุ ธศาสตรท่ี ๖ แตนอย เหมือนกับเปน สวนประกอบหรอื สว นเสริมของการจัด การศึกษาโดยกระทรวงศึกษาฯ มากกวา ผวู ิจัยเหน็ วาขอ ๓ ควรจะถอื เปนยทุ ธศาสตรในการพัฒนาคุณภาพการศึกษาท่สี าํ คญั เพอ่ื ใหเกิดการแขง ขนั ทส่ี รางสรรค ทําใหเ กิดความหลากหลายและทางเลอื กในการศึกษาเพ่มิ ข้ึน เหมอื นประสบการณใ น ประเทศอ่นื เราควรจะมองการจัดการศึกษาแบบใหมในความหมายทใ่ี ห ประชาชนมสี ว นรวมมากข้นึ เพื่อประโยชนประชาชนท้ังประเทศซง่ึ เปนเร่ืองทีม่ ีขอบเขตทก่ี วาง ใหญกวา การศึกษาภาครัฐทจ่ี ัดโดยกระทรวง ศึกษาธกิ าร เราถงึ จะมีทางปฎิรูปกระบวนการเรยี นรู เองคนไทยท้งั ประเทศไดอ ยางแทจริง ยทุ ธศาสตร ในการพัฒนาคณุ ภาพการศึกษา ๖ ดาน ท่ีกระทรวงศึกษาธิการเสนอลว น เปน ประเด็นท่เี คยกลาวมาแลวในรอบ๑๐ ปท ี่ผา นมา คนในวงการศึกษาที่สนใจปญหาสว นใหญ พอ รับรปู ญหาเหลานอี้ ยูแ ละคงเห็นดวยวาควรจะทาํ นั่นทาํ นี่ปญหาคอื ส่ิงที่เรยี กวายุทธศาสตรก ลยุทธ และมาตรการของกระทรวงศกึ ษาธกิ ารฉบบั ลา สุดน้ียังคงเปน ขอเสนอแบบกวา ง ๆ ตามหลกั การ หรือแนวทางท่ีควรทํา เชน พัฒนาการศึกษาใหไ ดม าตรฐานข้ึน แตไ มใหร ายละเอียดทเ่ี ปน รูปธรรม มากพอวา จะทําใหเ กดิ ผลในทางปฏบิ ัตไิ ดอยางไร ทัง้ เอกสารฉบับน้ีไมไดว เิ คราะหปญหาแบบ วพิ ากษวิจารณถึงปญหาอุปสรรค และไมไดเสนอแนวคดิ แบบปฏริ ปู เชิงโครงสรา งอยางถอนราก ถอนโคน เปน การเสนอยุทธศาสตรแ บบราชการ ทม่ี ักมุงการขอเพ่มิ งบประมาณ เพิ่มโครงการ พฒั นาดา นตา ง ๆ โดยคาดหมายวาเมื่อไดงบประมาณเพมิ่ ไดโ ครงการตา งๆ เพ่มิ ไดครอู าจารย เพม่ิ แลว การศึกษาจะมีคณุ ภาพเพม่ิ ข้ึนตามมา ขอเท็จจรงิ คอื ในรอบป ๒๕๕๐-๒๕๕๑ มกี ารเพ่มิ งบประมาณการศกึ ษามากพอสมควร เชน มกี ารจายเงนิ คาวทิ ยฐานะใหครทู ีม่ ีผลงานการรับรองวทิ ยฐานะกวา ๕ แสน คนเปนเงนิ หลาย พันลา นบาท หรือรวม ๒-๓ ปแลวอาจจะเปน หลักหมนื่ ลานบาท มีโครงการเพื่อพฒั นาการศึกษา ตา ง ๆ มาก ๆ รวมท้งั เงนิ ใหก เู พื่อการศึกษาและการใหท นุ ประเภทตางๆ มากมาย มกี ารเพ่มิ อตั รา จางครู ใหทนุ การศึกษาครอู าจารยไ ปศึกษาตอ ฯลฯ แตคุณภาพการศกึ ษาโดยรวมของประเทศไทย ในป ๒๕๕๐-๒๕๕๑ อาจจะเพิ่มเพยี งเล็กนอ ย หรอื ไมไ ดเพมิ่ ขึ้นเลยก็ได หากดผู ลสมั ฤทธิก์ ารเรียนรู ของนักเรียนซงึ่ มคี ะแนนเฉล่ยี การสอบวัดผลแหง ชาติ ระดับชวงช้นั ป.๖ ม.๓ และการสอบ O- NET ม.๖ เพอ่ื เขามหาวทิ ยาลัยลดลงจากปก อ นหนา นนั้ ขณะทน่ี กั เรียนตองเสียเงนิ เสียเวลากับ การเรียนแบบกวดวิชามากขนึ้ เดก็ และเยาวชนมีปญ หาดานเกเรและมพี ฤติกรรมเสยี่ งภัยตาง ๆ เพมิ่ ขน้ึ มาก แมปญหาดานพฤติกรรมของเด็กและเยาวชนสว นหนึ่งเกดิ จากสภาพแวดลอ มของการ พัฒนา ทางเศรษฐกจิ ทเ่ี นน ทนุ นยิ มเพ่ือการบรโิ ภคทพี่ อ แมผ ูปกครอง ผูบ รหิ ารประเทศ นักธรุ กจิ เอกชน ฯลฯ ตอ งรบั ผิดชอบดวย แตครูอาจารยก ต็ องรบั ผดิ ชอบดว ยสวนหน่ึง ท่ียังไมสามารถจัด การศึกษาเพอ่ื สรา งภมู ติ านทานตอสภาพเลวรา ยของสงั คมภาย นอกใหกบั เดก็ และเยาวชนของเรา ไดมากพอ ดังนั้นกลาวโดยรวมแลว ยุทธศาสตรในการพฒั นาคณุ ภาพการศกึ ษาทัง้ ๖ ดาน อาจถอื เปนเพยี งเข็มทศิ หรอื แผนพัฒนาแบบชีแ้ นะ มากกวาจะเปน ยทุ ธศาสตรย ทุ ธวธิ ีทีจ่ ะทาํ ใหเ กิดผลได

พฒั นาการศึกษาของคณะสงฆไ ทย ๖๑ จริง ๆ การจะปฏิรูปการศกึ ษาใหม คี ณุ ภาพจรงิ ๆ คงจะตอ งระดมสมองจากทุกฝายท่ีอยูน อก กระทรวงศึกษาฯ ดว ย มาชว ยกันวเิ คราะหปญ หาความดอยคุณภาพของการศกึ ษาไทยอยา ง วิพากษวจิ ารณ และหาทางแกไ ขปญหาอุปสรรคตา ง ๆ ใหถึงรากเหงา และหาทางออกในเชงิ ปฏริ ูป โครงสรางพ้ืนฐาน เชน ปฏิรปู การผลติ การคัดเลือก การตอบแทนครู การปฏิรูปโครงสรางการ บรหิ ารและการจดั สรรงบประมาณ การปฏิรปู กระบวนการเรยี นรูและการวัดผล อยาง ถอนราก ถอนโคน รวมท้ังตองคาํ นึงเรือ่ งการทําใหค นทั้งประเทศโดยเฉพาะคนจนมีความเสมอภาคใน โอกาสทางการศึกษาอยา งมคี ณุ ภาพใกลเ คียงกนั เพ่มิ ขนึ้ ดวย การเพ่ิมความเสมอภาคในโอกาสทางการศกึ ษาใหก ับประชาชนสวนใหญท ่ียากจนนั้น สมั พนั ธก ับคณุ ภาพการศกึ ษาโดยรวม เชน ถากระจายครเู กง ๆ งบประมาณและการสนับสนุนดา น ตาง ๆ เชนศึกษานิเทศก/ ระบบพเ่ี ลย้ี งไปสูโรงเรียนเล็ก ๆ ในชนบทและชุมชนแออดั เพิม่ ขึ้น ทําให นักเรยี นไดเ รยี นในชนบทและชมุ ชนแออัดไดเ รียนรอู ยา งมีประสทิ ธิภาพ เพิ่มขน้ึ จะเปนการยก คณุ ภาพการจดั การศกึ ษาใหก บั คนจนในชนบทและชุมชนแออดั อกี จาํ นวนมาก ทําใหเด็กท่ียากจน หา งไกลมโี อกาสเรยี นไดด ีขึ้น เรียนไดส ูงข้ึน ทําใหประเทศไดพัฒนาศักยภาพในการเรียนรขู อง ประชาชนไดเ พ่ิมขึน้

พฒั นาการศึกษาของคณะสงฆไทย ๖๒ เอกสารอางองิ ประจาํ บท โชตริ ัส ชวนชิ ย. “ประเทศไทยกบั เปาหมายการพัฒนาแหง สหสั วรรษ” วารสารวิชาการ มหาวทิ ยาลัยอสี เทิรนเอเชีย. ๑(๑) : ๗-๑๑. (๒๕๔๙). ปราโมทย ธรรมรตั น. “ขอเสนอแนวทางการพฒั นาประเทศตามนโยบายเศรษฐกจิ พอเพียง และคุณธรรม นําความรูดว ยศาสตรแ หง ความสําเรจ็ และตอยอดดว ยคลัง วามรูโลก” วารสาร ประชาคมวจิ ัย. ๑๒(๗๑) : ๔๐-๔๖.(๒๕๕๐). รตั นา แสงบวั เผ่ือน.“การสอบO-NET และ A-NET สรางคุณคาไดมากกวาการคดั เลือกเขา มหาวทิ ยาลยั ”วารสารวิชาการ. ๑๐ (๑) : ๘๒-๘๔. (๒๕๕๐). วทิ ยากร เชียงกลู .รายงานสภาวะการศึกษาไทย ป ๒๕๔๗/๒๕๔๘ รากเหงา ของปญ หา และ แนวทางแกไ ข. กรุงเทพฯ : วี ที ซี คอมมวิ นเิ คชั่น. (๒๕๔๙). สุภทั ร แกว พัตร. “พระปรีชาญาณดา นการศึกษา” วารสาร วิชาการมหาวทิ ยาลยั ราชภัฏ อดุ รธาน.ี ๑(๑) : ๑๐๔-๑๐๖. (๒๕๔๙). สรุ ศักดิ์ หลาบมาลา. “การพัฒนาการศึกษาขนั้ พน้ื ฐานของสหรัฐอเมรกิ า”วารสารการศึกษา ไทย.๔ (๓๑): ๕-๙. (๒๕๕๐). สรุ ศกั ด์ิ หลาบมาลา. “การใหการศกึ ษาโดยองคร วม” วารสารการศึกษาไทย. ๓(๒๐) : ๙-๑๔. (๒๕๔๙). อุทัย ดลุ ยเกษม. “ประสบการณสาํ คญั เทาการเรียน” วารสารสื่อพลัง.๑๔(๒) : ๑๗-๒๑. (๒๕๔๙). Satcher, Davis.“Healthy and Ready to Leam,” Educational Leadership. ๒๖-๓๑. (๒๐๐๕ ).

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๖๓ บทท่ี ๓ พระราชบัญญัตกิ ารศึกษาแหง ชาติ กบั การศกึ ษาของคณะสงฆ วัตถปุ ระสงคประจําบทเรียน o เม่อื ศกึ ษาบทท่ี ๓ จบแลว นักศึกษาสามารถ o ๑.อธิบายสาระสาํ คญั พระราชบญั ญัติการศึกษาแหงชาติ (ฉบับท่ี ๒) ได o ๒.อธบิ ายปฏริ ปู ระบบการศกึ ษา ได o ๓.อธบิ ายความเปน มาของโรงเรียนวถิ ีพุทธได ขอบขา ยเนือ้ หา o พระราชบญั ญตั ิการศึกษาแหง ชาติ (ฉบับท่ี ๒) o ปฏริ ปู ระบบการศึกษา o ความเปนมาของโรงเรยี นวถิ พี ทุ ธ

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไทย ๖๔ ๓.๑ ความนาํ ในระดับอุดมศึกษา ซ่งึ เปดสอนถงึ ระดบั ปริญญา คณาจารย ผูบริหารสถานศึกษาผูบ ริหาร การศกึ ษาไมต องมใี บอนุญาตประกอบวิชาชพี สวนคณาจารย ผบู รหิ ารสถานศกึ ษาผูบรหิ าร การศึกษาระดับอดุ มศกึ ษา ซงึ่ เปดสอนระดบั ตาํ่ กวา ระดับปริญญา (อยใู นสังกัดเขตพน้ื ท่ีการศึกษา) ตอ งมใี บ อนญุ าตประกอบวชิ าชพี ดังนน้ั บุคคลตามนยั นีท้ ัง้ สถานศกึ ษาของรฐั และเอกชนตองมี ใบอนญุ าตประกอบวชิ าชีพ ในปจ จุบันมคี วามเคลือ่ นไหวเกย่ี วกับใบอนญุ าตประกอบวิชาชพี อยูห ลายหนวยงาน เชน สํานัก งานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติไดสนับสนนุ การวจิ ัยและทาํ ประชาพิจารณ นาํ โดย ศาสตราจารย ดร.สมหวัง พิธิยานุวัฒน และไดขอสรปุ ในเนือ้ หาสาระหลายประการ แตยงั ไมมขี อ ยุตสิ ํานกั งานคณะกรรมการขาราชการคร(ู ก.ค.)และคุรสุ ภา กาํ ลงั ดําเนินการรา งกฎหมายเกย่ี วกับ ใบอนญุ าตประกอบวิชาชีพสาํ นักงานคณะกรรมการ การศกึ ษาแหงชาตไิ ดร างมาตรฐานการศึกษา ข้นั พ้นื ฐานเสนอใหค ณะ กรรมการการศึกษาแหง ชาตใิ หความเหน็ ชอบและคณะรัฐมนตรไี ดให ความเห็นชอบต้ังแตวันที่ ๒๕ มกราคม ๒๕๔๓ และประกาศใชแ ลว ๑.สาํ หรับมาตรฐานของผบู รหิ ารสถานศกึ ษาข้นั พืน้ ฐานดงั กลาวมีการกาํ หนด คุณลกั ษณะ ของผบู ริหารสถานศึกษาไวด ังนี้ ๑) มีคุณธรรม จริยธรรมเปนแบบอยางที่ดโี ดย ๑.๑ อุทิศตนใหก บั การปฏบิ ตั ิงานในสถานศึกษาอยางตอ เนอ่ื ง ๑.๒ มคี วามรับผดิ ชอบ ยตุ ิธรรม ซอ่ื สัตย ๑.๓ ไมมหี นส้ี ินลน พน ตวั ไมเ กีย่ วของกบั อบายมุข ๒) มภี าวะผูน ําและมคี วามสามารถในการบริหารจดั การโดยมีวิสยั ทศั นในการจัด การศึกษาใหท นั กบั การเปล่ียนแปลง ๒.๑-การปฏิรูปการศกึ ษาจะประสบความสาํ เร็จยอมตองอาศยั ปจจยั หลกั หลายอยา งโดยเฉพาะอยา งยิ่งปจ จยั ในระดับปฏบิ ัติคือสถานศึกษา ซงึ่ มผี บู รหิ าร ครูและบคุ ลากร ทางการศึกษาอ่ืนรวมท้ังทรพั ยากรท่จี ําเปน ผบู ริหารสถานศกึ ษาเปน ผทู ่มี บี ทบาทสําคัญ ในการ บรหิ ารและการจดั การ ศึกษาเพ่ือบรรลจุ ุดหมายของการศกึ ษา ซึ่งจําเปน ตองมีศกั ยภาพ สมรรถภาพ และคุณลกั ษณะท่ีเอือ้ ตอการจัดการศกึ ษาผบู ริหารสถานศึกษาจาํ เปน ตอ งมีความรู ความสามารถ และคณุ ธรรมจริยธรรมเพอ่ื จดั ดาํ เนนิ การใหบรรลคุ วามสําเร็จตามเปา หมายและ จดุ มงุ หมายของการบริหาร ๒.๒ การบริหารโรงเรียนตามนโยบายและแนวโนม ตอ ไป จะเปน การบรหิ าร โดยใชโรงเรยี นเปน ฐาน หลักสาํ คญั (School-based management: SBM) ท้ังนเ้ี พราะผล การศกึ ษาหรือคุณภาพนักเรียนจะเกิดขนึ้ ท่ีโรงเรยี นเปน หลกั โดยเฉพาะอยางยงิ่ พ.ร.บ.การศกึ ษา แหงชาติ พ.ศ.๒๕๔๒0� Ò ศาสตราจารย ดร.ธรี ะ รญุ เจริญ. สภาพและปญหาการบริหารและการจดั การศกึ ษาข้ันพื้นฐานของสถานศกึ ษาในประเทศไทย. กรงุ เทพฯ. (หนา ๔).

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๖๕ สาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาแหงชาติ (สกศ.) ไดพยายามผลักดนั ใหม กี ารปฏริ ปู การศึกษาอยา งจรงิ จัง เร่ิมตงั้ แตว จิ ัยการปฏิรูปการศกึ ษาของประเทศท่ปี ระสบความสําเรจ็ แลว ๑๒ ประเทศ วิจยั สาระบญั ญัตกิ ารศกึ ษาในรัฐธรรมนูญแหงราชอาณาจักรไทย พุทธศกั ราช ๒๕๔๐ ทีม่ บี ทบัญญตั เิ ก่ียวกับการศกึ ษาทส่ี มบรู ณทีส่ ุดเทาทีป่ ระเทศเคยมมี า สงิ หาคม ๒๕๔๐ สกศ. รวมกบั ผูท รงคณุ วุฒิ นกั วชิ าการ และผทู เี่ กย่ี วของกับการจัดการศึกษารวมกันยกรา ง พ.ร.บ. การศึกษาแหง ชาติ เพื่อใหเปน ไปตามบทบญั ญตั ิในมาตรา ๘๑ ของรฐั ธรรมนญู ซงึ่ บญั ญตั วิ า “…จัด ใหม ีกฎหมายเก่ียวกับการศึกษาแหง ชาต…ิ ”การจดั ทาํ พ.ร.บ. การศึกษาแหง ชาติ มอี งคประกอบท่ี สาํ คญั ดังนี้ ๑.พื้นฐานขอมูลทางวชิ าการ จากการวจิ ยั สาระสาํ คญั เกีย่ วกับการศึกษา ๔๒ ประเดน็ โดย ไดรบั ความรวมมือจากนกั วิชาการ นกั วจิ ัย คณาจารย และนกั กฎหมายเปนแกนนําในการประสาน ความคิด การสบื คนและรวบรวมขอ มลู จากแหลง ตางๆโดยเฉพาะเอกสารงานวจิ ยั ท้ังในและ ตางประเทศ ๒.การกลนั่ กรองโดยผูทรงคุณวฒุ ิ ราง พ.ร.บ. การศกึ ษาแหง ชาติไดผ า นการพจิ ารณา ตรวจสอบแกไขและกล่นั กรอง โดยผูเชี่ยวชาญดา นการศกึ ษา เศรษฐกิจ สังคม และกฎหมาย เก่ยี วกับการศกึ ษาแหง ชาติ จากนนั้ จึงนําเสนอคณะกรรมการการศกึ ษาแหง ชาติ คณะรัฐมนตรี คณะกรรมการกฤษฎีกา สภาผแู ทนราษฎร และวุฒิสภา ตามลาํ ดบั ๓.การมสี ว นรว มของทกุ ฝาย มกี ารประชมุ สมั มนาและทาํ ประชาพิจารณเปน ระยะๆ อยา ง ตอเนอื่ งในหนว ยงานราชการและสถานศึกษา รวมท้ังเอกชนและประชาชนผูสนใจ ท้ังใน กรุงเทพมหานครและภมู ภิ าค จาํ นวน ๒๕๔,๓๑๘ คน ในข้นั การพจิ ารณาของคณะกรรมาธิการ วสิ ามญั ฯ ของสภาผูแทนราษฎรไดทําประชาพจิ ารณ ๘ ครัง้ ทว่ั ทุกภูมภิ าค มบี คุ คลและองคก ร ตา งๆ เสนอความคดิ เหน็ จํานวน ๓๘,๙๔๒ คน ๔.การสอื่ สารและประชาสมั พนั ธ เพอ่ื สรา งความรคู วามเขา ใจแกครู ผบู รหิ ารการศึกษา ผูปกครอง ผเู รยี นและประชาชนทัว่ ไป ผานสอื่ ทห่ี ลากหลายท้งั วทิ ยุ โทรทศั น หนังสอื พมิ พและ ส่งิ พมิ พต า งๆ ๕.การสาํ รวจความคิดเห็นของประชาชน สกศ. รว มกบั สวนดสุ ติ โพลและเอแบคโพลสอบ ถามความคดิ เห็นของประชาชนตอ ประเดน็ สาํ คัญทางการศกึ ษา เพอื่ ใหไดมาซ่งึ ขอยุตแิ ละบทสรปุ ระหวา งเดอื นมกราคม ๒๕๔๐-ตุลาคม ๒๕๔๑ รา ง พ.ร.บ.การศึกษาแหงชาติ ไดผานความ เห็นชอบของสภาผูแทนราษฎรข้ันสดุ ทายเมอื่ วนั ที่ ๑ กรกฎาคม ๒๕๔๒ พระบาทสมเด็จพระ เจา อยูหัวไดท รงลงพระปรมาภิไธยและประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา ซ่ึงมีผลบงั คับใชเปน กฎหมาย ต้ังแตว ันท่ี ๒๐ สงิ หาคม ๒๕๔๒ เปนตน ไป

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๖๖ ๓.๒ พระราชบญั ญัติการศกึ ษาแหง ชาติ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ.๒๕๔๕ ............................. ภมู พิ ลอดุลยเดช ป.ร. ใหไ ว ณ วนั ที่ ๘ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๔๕ เปน ปท ี่ ๕๗ ในรัชกาลปจจุบัน พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช มีพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ให ประกาศวา โดยทีเ่ ปน การสมควรแกไ ขเพิ่มเติมกฎหมายวา ดว ยการศึกษาแหงชาติ จึงทรงพระ กรุณาโปรดเกลาฯ ใหตราพระราชบญั ญตั ขิ ้นึ ไวโดยคาํ แนะนาํ และยนิ ยอมของรัฐสภาดงั ตอ ไปนี้ มาตรา ๑ พระราชบญั ญัตนิ เ้ี รยี กวา \"พระราชบัญญัติ การศึกษาแหงชาติ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕\" มาตรา ๒* พระราชบญั ญัตใิ หใ ชบงั คบั ตั้งแตว ันถัดจากวันประกาศในราชกจิ จานเุ บกษาเปน ตน ไป มาตรา ๓ ใหยกเลกิ บทนยิ ามคําวา \"กระทรวง\" ในมาตรา ๔ แหงพระราชบัญญตั ิ การศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ และใหใ ชค วามตอ ไปน้ีแทน \"กระทรวง\" หมายความวา กระทรวงศึกษาธิการ มาตรา ๔ ใหยกเลิกความในมาตรา ๕ แหงพระราชบัญญตั ิ การศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ และใหใชความตอ ไปนแ้ี ทน \"มาตรา ๕ ใหรฐั มนตรีวา การกระทรวงศึกษาธกิ าร รกั ษาการตามพระราชบัญญตั ินี้ และมี อาํ นาจออกกฎกระทรวง ระเบยี บ และประกาศ เพือ่ ปฏบิ ตั ติ ามพระราชบัญญัตินี้ กฎกระทรวง ระเบียบ และประกาศน้นั เม่อื ไดป ระกาศในราชกิจจานุเบกษาแลว ใหใ ช บังคบั ได\" มาตรา ๕ ใหยกเลิกความในมาตรา ๓๑ มาตรา ๓๒ มาตรา ๓๓ และมาตรา ๓๔ แหง พระราชบัญญตั กิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ และใหใชความตอไปนี้แทน \"มาตรา ๓๑ กระทรวงมอี าํ นาจหนาท่เี กีย่ วกนั การสง เสรมิ และกํากับดแู ลการศกึ ษาทุก ระดบั และทกุ ประเภท กําหนดนโยบาย แผน และมาตราฐานการศกึ ษา สนับสนนุ ทรพั ยากรเพอ่ื การศกึ ษา สงเสริมและประสานงาน การศาสนา ศิลปะ วฒั นธรรม และการกฬี าเพือ่ การศกึ ษา รวมทัง้ การติดตามตรวจสอบ และประเมินผลการจัดการศึกษาและราชการอื่นตามท่ีมกี ฎหมาย กาํ หนดใหเปนอาํ นาจหนา ที่ของกระทรวงหรอื สวนราชการทส่ี ังกัดกระทรวง มาตรา ๓๒ การจัดระเบยี บบรหิ ารราชการในกระทรวงใหม อี งคก รหลักท่เี ปน คณะบคุ คลใน รูปสภาหรือในรปู คณะ กรรมการจํานวนสอี่ งคกร ไดแก สภาการศึกษา คณะกรรมการการศึกษา ขน้ั พื้นฐาน คณะกรรมการการอาชีวศึกษา และคณะกรรมการการอดุ มศึกษา เพื่อพิจารณาให ความเห็นหรือใหค าํ แนะนาํ แกรฐั มนตรี หรอื คณะรฐั มนตรี และมอี ํานาจหนา ทีอ่ ืน่ ตามท่กี ฎหมาย กาํ หนด

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไทย ๖๗ มาตรา ๓๓ สภาการศึกษา มีหนา ที่ พิจารณาเสนอแผนการศึกษาแหง ชาติทีบ่ รู ณาการ ศาสนา ศลิ ปะ วัฒนธรรม และกฬี ากับการศึกษาทุกระดบั พจิ ารณาเสนอนโยบายแผน และ มาตรฐานการศกึ ษาเพ่อื ดําเนนิ การใหเ ปน ไปตามแผนตาม(๑)พจิ ารณาเสนอนโยบายและแผนใน การสนับสนนุ ทรัพยากรเพอื่ การศกึ ษา ดาํ เนินการ ประเมินผลการจัดการศกึ ษาตาม (๑) ใหค วามเห็นหรือคําแนะนาํ เกีย่ วกับกฎหมายและกฎกระทรวงทอี่ อกตามความในพระราชบญั ญัตนิ ี้ การเสนอนโยบาย แผนการศกึ ษาแหงชาติ และมาตรฐานการศกึ ษา ใหเสนอตอ คณะรฐั มนตรี ใหคณะกรรมการสภาการศึกษา ประกอบดว ย รฐั มนตรีเปน ประธาน กรรมการโดย ตําแหนงจากหนวยงานทีเ่ กย่ี วของ ผูแ ทนองคกรเอกชน ผแู ทนองคกรปกครองสว นทองถน่ิ ผแู ทน องคกรวชิ าชีพ พระภิกษซุ ง่ึ เปนผแู ทนคณะสงฆ ผแู ทนคณะกรรมการกลางอสิ ลามแหง ประเทศไทย ผแู ทนองคก รศาสนาอืน่ และกรรมการผูท รง คุณวฒุ ิ ซ่งึ มจี าํ นวนไมนอ ยกวา จาํ นวนกรรมการ ประเภทอืน่ รวมกัน ใหสาํ นักงานเลขาธกิ ารสภาการศกึ ษา เปน นิตบิ คุ คล และใหเ ลขาธิการสภาเปนกรรมการและ เลขานุการ จาํ นวนกรรมการ คณุ สมบัติ หลักเกณฑ วิธีการสรรหา การเลือกกรรมการ วาระการ ดํารงตําแหนง และการพน จากตําแหนง ใหเ ปนไปตามท่กี ฎหมายกาํ หนด มาตรา ๓๔ คณะกรรมการการศึกษาขัน้ พ้นื ฐาน มีหนา ทพี่ จิ ารณาเสนอนโยบาย แผนพฒั นามาตรฐานและหลักสตู รแกนกลางการศึกษาขั้นพ้ืนฐานที่สอดคลองกบั แผนพฒั นา เศรษฐกจิ และสงั คมแหงชาติ และแผน การศึกษาแหงชาติ การสนับสนุนทรพั ยากร การตดิ ตาม ตรวจสอบและประเมนิ ผลการจดั การศึกษาข้นั พ้ืนฐาน คณะกรรมการการอาชีวศกึ ษามีหนา ที่พิจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒั นา มาตรฐานและ หลักสูตรการ อาชีวศึกษาทุกระดับทสี่ อดคลอ ง กับความตอ งการตามแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และ สังคมแหง ชาตแิ ละแผนการศึกษาแหงชาติ การสงเสริมประสานงานการจดั การอาชีวศึกษาของรัฐ และเอกชน การสนับสนนุ ทรัพยากร การตดิ ตาม ตรวจสอบ และประเมนิ ผลการจัดการอาชวี ศึกษา โดยคาํ นึงถงึ คณุ ภาพ และความเปน เลิศทางวิชาชพี คณะกรรมการการอดุ มศึกษา มหี นาทีพ่ จิ ารณาเสนอนโยบาย แผนพัฒนา และมาตรฐาน การอุดมศกึ ษาทีส่ อดคลองกับความตอ งการตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ และ แผนการศกึ ษาแหง ชาติ การสนบั สนุนทรัพยากร การตดิ ตาม ตรวจสอบ และประเมนิ ผลการจดั การศึกษาระดับอดุ มศกึ ษา โดยคาํ นงึ ถึงความเปน อิสระและความเปน เลิศทางวิชาการของ สถานศกึ ษาระดบั ปรญิ ญาตามกฎหมายวาดวยการจดั ตัง้ สถานศกึ ษาแตล ะแหง และกฎหมายท่ี เก่ยี วของ\" มาตรา ๖ ใหยกเลิกความในมาตรา ๓๗ มาตรา ๓๘ มาตรา ๓๙ และมาตรา ๔๐ แหง พระราชบญั ญตั กิ ารศึกษาแหงชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ และใหใ ชความตอไปนีแ้ ทน \"มาตรา ๓๗ การ บรหิ ารและการจัดการศกึ ษาข้ันพนื้ ฐานใหย ึดเขตพนื้ ทกี่ ารศึกษา โดยคํานงึ ถงึ ปริมาณสถานศกึ ษา จํานวนประชากร วัฒนธรรม และความเหมาะสมดา นอน่ื ดว ย เวน แตก ารจัดการศึกษาขนั้ พ้ืนฐาน ตามกฎหมายวาดว ยการอาชวี ศึกษา ในกรณีทเี่ ขตพนื้ ท่ีการศกึ ษาไมอาจบริหารและจดั การไดตามวรรคหน่งึ กระทรวงอาจจดั ให มีการศกึ ษาข้นั พืน้ ฐานดงั ตอไปนีเ้ พื่อเสริมการบรหิ ารและการจัดการของเขตพ้นื ทก่ี ารศึกษากไ็ ด

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๖๘ การจดั การศกึ ษาขั้นพ้นื ฐานสําหรับบคุ คลทมี่ คี วามบกพรอ งทางรางกาย จติ ใจ สติปญ ญา อารมณ สงั คม การสอ่ื สารและการเรียนรู หรือมรี างกายพกิ าร หรือทุพพลภาพ การจัดการศึกษาขั้นพ้ืนฐานทจ่ี ดั ในรปู แบบการศกึ ษานอกระบบหรือการศึกษาตามอัธยาศยั การจดั การศกึ ษาขั้นพื้นฐานสําหรบั บคุ คลที่มีความสามารถพเิ ศษ การจัดการศกึ ษาทางไกล และการจัดการศึกษาที่ใหบ รกิ ารในหลายเขตพื้นท่กี ารศกึ ษา ใหร ฐั มนตรีโดยคําแนะนําของสภาการศึกษา มอี าํ นาจประกาศในราชกจิ จานุเบกษากําหนด เขตพ้ืนทกี่ ารศึกษา มาตรา ๓๘ ในแตล ะเขตพน้ื ที่การศึกษา ใหมคี ณะกรรมการและสาํ นกั งานเขตพนื้ ที่ การศกึ ษามีอํานาจหนาทีใ่ นการกํากบั ดแู ล จัดต้ัง ยบุ รวม หรือเลกิ สถานศกึ ษาข้นั พื้นฐานในเขต พื้นที่การศึกษาประสานสงเสรมิ และสนับสนนุ สถานศึกษาเอกชนในเขตพนื้ ที่การศึกษา ประสาน และสง เสริมองคกรปกครองสว นทองถ่นิ ใหส ามารถจดั การศกึ ษาสอดคลอ งกับนโยบายและ มาตรฐานการศกึ ษา สงเสรมิ และสนับสนุนการจัดการศึกษาของบคุ คล ครอบครวั องคกรชุมชน องคกรเอกชน องคกรวชิ าชพี สถาบนั ศาสนา สถานประกอบการ และสถาบันสงั คมอน่ื ท่ีจัด การศึกษาในรูปแบบทหี่ ลากหลายในเขตพน้ื ที่การศกึ ษา คณะกรรมการเขตพน้ื ทกี่ ารศึกษาประกอบดว ย ผแู ทนองคก รชมุ ชน ผูแ ทนองคกรเอกชน ผูแทนองคก รปกครองสวนทอ งถิ่น ผูแ ทนสมาคมผูประกอบวิชาชพี ครู ผแู ทนสมาคมผปู ระกอบ วชิ าชีพบรหิ ารการศึกษา ผแู ทนสมาคมผปู กครองและครู และผทู รงคุณวฒุ ดิ านการศึกษา ศาสนา ศิลปะ และวัฒนธรรม จํานวนกรรมการ คณุ สมบัติ หลกั เกณฑ วิธกี ารสรรหา การเลอื กประธานกรรมการและ กรรมการ วาระการดาํ รงตาํ แหนง และการพน จากตําแหนง ใหเ ปนไปตามท่กี ําหนดในกฎกระทรวง ใหผ อู ํานวยการสํานกั งานเขตพืน้ ที่การศึกษาเปน กรรมการและเลขานุการของคณะกรรมการเขต พ้ืนท่ีการศกึ ษา มาตรา ๓๙ ใหก ระทรวงกระจายอํานาจการบรหิ ารและการจัดการศึกษา ท้ังดา นวิชาการ งบประมาณ การบรหิ าร งาน บคุ คล และการบรหิ ารทว่ั ไปไปยงั คณะกรรมการ และสํานักงานเขต พื้นทก่ี ารศกึ ษา และสถานศกึ ษาในเขตพน้ื ท่ี การ ศกึ ษาโดยตรง หลกั เกณฑและวิธกี ารกระจายอํานาจดังกลาว ใหเ ปน ไปตามที่กาํ หนดในกฎกระทรวง มาตรา ๔๐ ใหมคี ณะกรรมการสถานศกึ ษาข้ันพ้นื ฐาน สถานศึกษาระดับอดุ มศกึ ษาระดับ ต่ํากวา ปริญญา และสถานศกึ ษาอาชีวศกึ ษาของแตละสถานศึกษาเพื่อทําหนาที่กาํ กบั และสง เสริม สนบั สนนุ กิจการของสถานศกึ ษา ประกอบดว ย ผแู ทนผปู กครอง ผแู ทนครู ผูแ ทนองคกรชมุ ชน ผแู ทนองคก รปกครองสวนทองถ่นิ ผูแ ทนศษิ ยเ กา ของสถานศกึ ษา ผูแทนพระภิกษสุ งฆห รือผแู ทน องคกรศาสนาอ่นื ในพน้ื ท่ี และผูท รงคุณวฒุ ิ สถานศึกษาระดบั อุดมศกึ ษาระดับต่ํากวา ปรญิ ญาและสถานศกึ ษาอาชีวศึกษาอาจมี กรรมการเพิม่ ข้นึ ได ทงั้ นี้ ตามท่กี ฎหมายกําหนด จํานวนกรรมการ คุณสมบัติ หลักเกณฑ วธิ ีการ สรรหา การเลอื กประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดาํ รงตาํ แหนง และการพน จาก ตาํ แหนง ใหเ ปนไปตามทกี่ ําหนดในกฎกระทรวง ใหผูบริหารสถานศึกษาเปนกรรมการและเลขานุการของคณะกรรมการสถานศกึ ษา

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๖๙ ความในมาตรานีไ้ มใ ชบงั คบั แกสถานศึกษาตามมาตรา ๑๘ (๑) และ (๓)\" มาตรา ๗ ใหย กเลกิ ความในวรรคสองของมาตรา ๕๘ แหง พระราชบญั ญตั ิ การศึกษา แหงชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ และใหใ ชค วามตอ ไปนแ้ี ทน \"การกาํ หนดนโยบายและแผนการจัดการศึกษาของรัฐของเขตพ้นื ทกี่ ารศึกษาหรอื ของ องคกรปกครองสวนทอ งถน่ิ ให คํานึงถงึ ผลกระทบตอการจดั การศึกษาของเอกชน โดยใหรัฐมนตรี หรือคณะกรรมการเขตพนื้ ทกี่ ารศกึ ษา หรอื องคกร ปกครองสว นทองถิน่ รับฟง ความคิดเหน็ ของ เอกชนและประชาชนประกอบการพจิ ารณาดว ย\" มาตรา ๘ ใหยกเลิกความในมาตรา ๕๑ แหง พระราชบญั ญตั ิการศกึ ษาแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ และใหใ ชความตอไปนแี้ ทน \"มาตรา ๕๑ ในกรณที ีผ่ ลการประเมนิ ภายนอกของสถานศึกษาใดไมไดตามมาตรฐานที่ กําหนดใหส าํ นัก งานรบั รองมาตรฐาน และประเมินคุณภาพการศกึ ษา จัดทําขอเสนอแนะ การ ปรับปรุงแกไขตอหนว ยงานตน สงั กดั เพือ่ ใหส ถานศึกษา ปรับปรงุ แกไขภายในระยะเวลาทีก่ ําหนด หากมไิ ดดาํ เนินการดงั กลาวใหสํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมินคณุ ภาพการศึกษา รายงาน ตอคณะกรรมการการศกึ ษาข้ันพน้ื ฐาน คณะกรรมการการอาชีวศกึ ษา หรอื คณะกรรมการการ อดุ มศกึ ษา เพื่อดาํ เนนิ การใหม ีการปรับปรุงแกไ ข\" มาตรา ๙ ใหยกเลิกความในวรรคสองของมาตรา ๗๔ แหงพระราชบญั ญัติการศึกษา แหงชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ และใหใชค วามตอ ไปนแ้ี ทน \"เพ่อื ใหก ารปฏบิ ัตติ ามพระราชบัญญัตินี้ในสวนทตี่ อ งดําเนนิ การกอ นที่การจัดระบบบรหิ าร การศกึ ษาตามหมวด ๕ ของพระราชบญั ญตั นิ ี้จะแลวเสร็จ ใหก ระทรวงศึกษาธิการ ทบวงมหาวทิ ยาลยั และคณะกรรมการ การศกึ ษาแหงชาติ ทําหนา ทใ่ี นสว นที่เกี่ยวของแลวแตกรณ\"ี � 1 ผูร ับสนองพระบรมราชโองการ พันตํารวจโท ทกั ษณิ ชนิ วัตร นายกรัฐมนตรี ๓.๓ ปฏริ ปู ระบบบรหิ ารการศกึ ษา การท่กี ฎหมายกาํ หนดใหสงั คมมสี ว นรว มในการจดั การศกึ ษา เปนสวนหนงึ่ ในการ ขบั เคลื่อนใหมกี ารปฏริ ูประบบ บริหารการศึกษา แนวคิดในการปฏิรูประบบราชการกด็ ี ปฏิรูป ระบบบริหารการศกึ ษาก็ดี มีคําทเี่ กีย่ วของอยู ๓ คํา คือ Ó www.braille-cet.in.th/Braille-CET/files/law/๐๕.do

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๗๐ ๑. โปรง ใส (Transparency) ๒. การมเี จา ภาพรบั ผิดชอบ (Accountability) ๓. การมีสว นรวม (Participation) คาํ แรก ทีเ่ ราไดยินบอ ยมากกค็ อื \"โปรงใส\" หมายถึงการบริหารท่สี ะอาด บริสุทธ์ชิ นิดที่ สามารถใหท กุ ฝายเขามาตรวจสอบได ถาหนว ยงานใดทาํ งาน แบบงุบงิบมนี อกมใี น แสดงวา ไม โปรง ใสและไมต องการใหถ ูกตรวจสอบ รัฐธรรมนูญฉบบั ปจจุบันเนน เรอ่ื งการบริหารท่โี ปรงใสโดย ใหมรี ะบบตรวจสอบ โดยรฐั สภา มกี ฎหมาย ป.ป.ช และกฎหมาย ป.ป.ง เปน ตน มีระบบตรวจสอบ มากมายทท่ี าํ หนา ที่คานอํานาจกันและกนั ซ่ึงจะทําใหเกิดความโปรง ใสตามเจตนารมณข อง รัฐธรรมนญู ดังนน้ั การที่วัดและชุมชนเขาไปเปน กรรมการโรงเรยี นก็เทา กับชว ยตรวจสอบดูแลให การบรหิ ารโรงเรยี นมีความโปรง ใส คาํ ทส่ี องกค็ อื \"การมีเจา ภาพรับผดิ ชอบ\" หมายความวางานราชการทุกอยางตอ งมผี รู บั ผิด และรบั ชอบ ถา งานนีม้ ีปญหาลา ชา ขนึ้ มา ใครรบั ผดิ ชอบ เชน โรงเรยี นวิถีพุทธตอนนี้อยูใ นความ รบั ผดิ ชอบของใคร ในระดบั กระทรวงศกึ ษาธิการ ทา นรฐั มนตรมี อบใหอ ยูในความรับผดิ ชอบ ของ คุณปย ะบตุ ร ชลวจิ ารณ ผชู ว ยฯกระทรวงศึกษาธกิ าร ทานดแู ลรบั ผดิ ชอบในระดบั กระทรวง ทกุ กระทรวงตองมเี จาของเรื่องรับผิดชอบเชนน้ไี ลเลียงลงไปตามลาํ ดับ ถา เกิดปญหาข้ึนตองมี ผูรับผิดชอบมาแกไ ข ไมมีการปดความรับผิดชอบอกี ตอไป เชน ถาความประพฤตของเดก็ ไมด ี เรา จะโทษใคร เมอื่ กอ นนีบ้ า นโทษวดั วาไมรจู กั สอนธรรม วัดก็โทษโรงเรียนวาไมรจู กั อบรมเดก็ โรงเรียนกโ็ ทษบา นวาพอ แมไ มส่งั สอนลกู ของตน กลายเปน งูกนิ หางหาผูร บั ผิดชอบไมไ ด วนั นตี้ องมี ผรู บั ผดิ ชอบ แตโ รงเรียนรับผิดชอบเรื่องความประพฤตขิ องเดก็ เพียงฝายเดยี วไมไ ด บา นและวัด ตอ งเขามามีสว นรว มดแู ลความประพฤตขิ องเด็กดวย นนั่ จึงทําใหเ กดิ คาํ ท่ี ๓ วา \"การมสี ว นรว ม\" ในกระทรวงศกึ ษาฯเคยมหี ลายกรมท่ดี แู ลเรอื่ ง การศึกษาของเดก็ คอื สํานักงานประถมศึกษาแหงชาติ กรมสามญั ศึกษา กรมวิชาการ แตล ะกรม เปนอสิ ระในตวั เองจึงมักไมร ว มกนั ทํางาน มักจะตา งคนตางทํา เขา ทาํ นองวา ปใดมนี าคใหนํา้ หลาย ตวั ปน ้ันนาํ้ จะนอยเพราะนาคเก่ยี งกันใหนํา้ กฎหมายจึงยบุ กรมเหลา น้เี ขา ดวยกนั เรียกวา สาํ นักงานคณะกรรมการการศกึ ษาขนั้ พืน้ ฐาน เพอื่ ใหรว มกันรบั ผิดชอบการศึกษาของเด็ก แตก็ เปนไปไดอีกวา หนว ยงานระดบั กรมนี้จะไมประสานงานกับกรมอ่ืนๆ รฐั บาลจงึ พยามรวมงานท่ี คลายกนั มาไวดวยกัน เรยี กวา กลุม ภารกจิ ( Cluster) มรี องปลัดกระทรวงมากาํ กับดูแลซึ่งจะชว ย แกป ญหาเรื่องการประสานงานและการรว มกนั รบั ผิดชอบได ๓.๔ บาน วัด โรงเรยี น (บวร) เพราะฉะนั้น เมอ่ื มีปญ หาเรอื่ งศีลธรรมในเด็กและเยาวชนเกิดขนึ้ ความรบั ผดิ ชอบจะตกอยู ทีใคร คาํ ตอบก็คือ ทกุ ฝา ยตอ งมสี ว นรว มรบั ผิดชอบในปญ หาน้ี ถา บา น วัด หรือโรงเรียนไมรวมมือ กนั ปญ หาน้ีแกไ มไ ด การทีท่ กุ ฝายเขา มามสี ว นรวมจงึ เปนส่ิงจาํ เปน สาํ หรับการแกปญ หาศลี ธรรม ในเดก็ และเยาวชน โดยท่ีโรงเรยี นเปนเจา ภาพหลกั มีวัดและบา นหรอื ชุมชนเปน เจา ภาพรวม..

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๗๑ สมัยกอน เรามองการพฒั นาเด็กเหมอื นกระบวนการผลิตรถยนตใ นโรงงานนน่ั คอื ในการผลติ รถยนตส กั คันหนง่ึ ชิ้นสวนแตละชิ้นจะถูกวางรออยตู ามจดุ ตา งๆ โดยที่ชนิ้ สว นแรกจะถูกวางบน สานพานการผลติ สายพานนัน้ ก็จะลําเลียงไปประกอบเขากับช้นิ สวนอน่ื ๆตามจุดนัน้ ๆ ในระหวาง ทาง เชน ใสต วั ถังทจ่ี ดุ หน่ึง พอถงึ จดุ สุดทายก็ไดร ถยนตห นงึ่ คนั ออกมาจากสายพานการผลติ ใน อดีตทผี่ านมา เรามองการพัฒนาเดก็ เหมือนการผลติ รถยนต เด็กไดรบั การเลย้ี งดูทางกายทีบ่ า นจน โตพอท่จี ะเขา โรงเรียน จากน้ันเดก็ ถูกสงลําเลยี งไปเรยี นที่โรงเรียน เสร็จแลวก็ถูกสง ลําเลยี งตอไปที่ วดั เพ่อื ใหอ บรมบม นิสยั ในที่สดุ กไ็ ดผลผลติ ออกมาเปนคนที่มีทัง้ ความรดู แี ละความประพฤตดิ ี น่ัน เปนเรอื่ งในอดีต ปญหาทุกวันนีก้ ็คือ เดก็ ออกจากบานแลว ไปไมถ ึงโรงเรยี น ไปหลงตดิ อยูตามสถาน บนั เทิงหรือหา งสรรพสินคา เร่ืองทเ่ี ดก็ จะเลยไปเขา วัดนนั้ ไมต อ งพดู ถงึ ปญหาการอบรมศีลธรรมให เด็กและเยาวชนมาจากสาเหตุตอ ไปนี้ ๑. บา น วัด และโรงเรียน แยกกนั ทาํ หนาท่ี พอ แมทบี่ า นใหเงินแกเ ดก็ เพ่ือเลย้ี งดูทาง รางกาย ไมมีหนาท่ีสอนหนังสอื หรอื อบรมทางจิตใจ โรงเรยี นกท็ าํ หนาทเี่ ดยี วคอื สอนวชิ าการไมมี หนา ทอี่ บรมศีลธรรม วดั ก็อบรมศีลธรรมอยางเดียวไมรบั ภาระอ่ืนๆ ๒. ไมมกี ารประสานกนั ระหวา งบาน วดั และโรงเรยี น นั่นคอื เม่อื พอแมผปู กครองไมอบรม ศีลธรรมแกเ ดก็ กไ็ มมีการพาเดก็ ไปวัดเมอื่ โรงเรียนไมอบรมศลี ธรรมแกเ ดก็ ก็ไมมกี ารพาเดก็ ไปวดั หรอื ไมน มิ นตพระสงฆมาสอนในโรงเรยี น ๓. เมื่อทัง้ พอ แมผปู กครองหรอื โรงเรยี นพาเด็กไปวัด พระสงฆไมทาํ หนา ท่อี บรมศลี ธรรมแก เดก็ หรอื เมือ่ โรงเรยี นนิมนตพระสงฆไปสอนทโี่ รงเรียน ก็มีพระสงฆไ มเ พยี งพอท่จี ะทําหนา ท่ี ๓.๕-การดาํ เนินการโรงเรียนวิถพี ทุ ธมุงแกป ญหาทง้ั -๓-ประการ ๑.เดก็ เปน ศนู ยกลางของการพัฒนาเราตองไมพ ฒั นาเดก็ แบบแยกสว น โรงเรยี นตองพัฒนา เดก็ ใหรอบดานทัง้ ทางกาย ทางสังคม ทางจติ ใจและทางปญญา น่นั คอื โรงเรียนไมเพียงแตส อน หนังสือ แตอ บรมศลี ธรรมใหแ กเ ดก็ อยา งจริงจงั ไมต องรอใหเ ด็กไปวดั แลว คอยอบรมศีลธรรมท่ีนั่น แทท ่จี รงิ โรงเรยี นวิถพี ทุ ธตองพยายามยกวัดมาไวท ี่โรงเรียน คอื โรงเรยี นเปน ท้งั แหลง เรียนรูท าง วิชาการและเบา หลอมทางศลี ธรรมไปพรอ มๆกนั ภาษาสมยั ใหมเรียกวา \"บรกิ าร ณ.จดุ เดียว\" (One-stop service) ซึ่งหมายความวา เมือ่ ลกู คา เขารานมาซอ้ื สนิ คา บางรา นมสี นิ คาทกุ อยา งไว บริการ แถมยังจะจา ยคาไฟฟาคาประปาและคา โทรศพั ทไ ดดวย ตดิ ตอพนกั งานคนเดียวไดร ับ บรกิ ารครบทกุ อยาง โรงเรยี นวิถีพุทธก็เหมือนรา นคาประเภทน้ัน คือนอกจากจะสอนวิชาการท่วั ไป แลวยังรับภาระในการจัดอบรมศีลธรรมใหเ ด็กเปน คนดอี ีกดวยคือสอนใหเ ดก็ เปน คนที่ทงั้ เกงทงั้ ดี และมคี วามสุขนี่เรยี กวา บริการจุดเดยี ว ๒.เพ่ือจะทําหนา ท่บี ริการ ณ จดุ เดียวได โรงเรียนตอ งไดร บั ความรวมมอื จากพอแม ผปู กครองและจากพระสงฆใ นวดั โรงเรยี นทาํ ขอ ตกลงกบั วดั วาจะพาเดก็ ไปเรยี นกับพระสงฆท่ีวัด หรอื นิมนตพระสงฆมาสอนในโรงเรียน ๓.องคประกอบสําคญั ของโรงเรยี นวิถพี ทุ ธ ก็คือวดั คณะสงฆตอ งมคี วามพรอมในเร่อื งนี้ทง้ั ดา นนโยบายทชี่ ัดเจนและการพัฒนาความรูค วามสามารถของพระสงฆ

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๗๒ ๓.๖-ความเปนมาของโรงเรียนวถิ ีพทุ ธ ทก่ี ลาวมานั้น เปน หลกั การและเหตผุ ลในการจดั ทาํ โรงเรยี นวถิ พี ุทธ ตอ ไปนจ้ี ะขอพูดถงึ วตั ถุ ประสงคข องโรงเรียนวิถีพุทธ และเพือ่ ทาํ ความเขาใจเรอ่ื งนีจ้ ะขอเลาถึงความเปน มาของ โรงเรียนวิถีพุทธกอ น สบื เนอ่ื งจากมหาเถรสมาคมไดม มี ติ เ มื่อวนั ท่ี ๑๙ กรกฎาคม ๒๕๔๔ มอบหมายใหพ ระธรรมวรเมธี เลขานุการแมก องธรรมสนามหลวง และพระเทพโสภณ (ประยรู ธมมฺ จิตโต) อธกิ ารบดมี หาวิทยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัยเปนผแู ทนไปพจิ ารณาสาระการ เรียนรูพระพทุ ธศาสนา ในหลกั สตู รการศึกษาข้ันพ้นื ฐานของกระทรวงศึกษาธิ การซึ่งกาํ ลงั จะ ประกาศใชใ นขณะน้นั ผลการเจรจากบั กรมวชิ าการในสมัยน้ัน ปรากฏวา กระทรวงศกึ ษาธกิ าร พรอมท่จี ะประกาศใชห ลักสูตรการศกึ ษาขน้ั พ้นื ฐานเรียบรอ ยแลว ในทีส่ ุดกระทรวงศกึ ษาธิการได ประกาศใชหลักสูตรการศึกษาข้ันพืน้ ฐาน เมอื่ วนั ที่ ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๔ ในหลกั สตู รนมี้ ีเรอ่ื ง เกีย่ วกบั มาตรฐานวิชาพระพุทธศาสนาเพียงไมก ่ีบรรทดั ดงั ตอไปนี้ \"มาตรฐาน ส.๑.๑ เขาใจประวัติ ความสําคัญ หลกั ธรรมของพระพทุ ธศาสนาหรือศาสนาท่ี ตนนับถือและสามารถนาํ หลกั ธรรมของศาสนามาเปน หลักปฏบิ ตั ิในการอยรู วมกนั มาตรฐาน ส.๑.๒ ยึดมน่ั ในศีลธรรม การกระทําความดี มคี านยิ มทดี่ ีงาม และศรัทธาใน พระพทุ ธศาสนาหรอื ศาสนาที่ตนนับถือ มาตรฐาน ส.๑.๓ ประพฤติ ปฏิบัติตนตามหลักธรรม และศาสนพธิ ีของพระพทุ ธศาสนา หรือศาสนาทต่ี นนับถอื คา นยิ มท่ดี งี ามและสามารถนาํ ไปประยุกตใ ชในการพัฒนาตน บําเพญ็ ประโยชนตอ สังคมสง่ิ แวดลอมเพือ่ การอยูร วมกันไดอยางสันตสิ ขุ \" เพ่ือชว ยใหโรงเรยี นท่ัวประเทศมรี ายละเอยี ดสาระการเรยี นรพู ระพทุ ธศาสนาเปน แบบ เดียวกัน โดยไมม กี ารบิดเบอื นหลักคาํ สอนทางพระพุทธศาสนา พระเทพโสภณ (ประยรู ธมมฺ จิตโต) อธิการบดมี หาวทิ ยาลยั มหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัยจงึ เสนอใหก ระทรวงศกึ ษาธิการแตง ต้งั คณะกรรมการจัดทํารายละเอยี ดสาระการเรียนรพู ระพุทธศาสนาในหลกั สูตรการศกึ ษาขั้นพ้นื ฐาน เพ่ือจดั ทาํ รายละเอียด สาระการเรียนรแู กนกลางพระพทุ ธศาสนาสําหรบั โรงเรยี นทัว่ ประเทศ กระทรวงศกึ ษาธิการจึงมีคําสงั่ แตง ต่งั คณะกรรมการดงั กลาวมพี ระเทพโสภณ (ประยูร ธมมฺ จิตโต) เปนประธาน มีกรรมการ ๖๓ รปู /คน เม่ือวันท่ี ๒๓ มกราคม ๒๕๔๕คณะกรรมการชุดน้ีจดั ทาํ รายละเอียดสาระการเรียนรูแกนกลางพระพทุ ธศาสนา และจดั พิมพเปนหนงั สอื เรอื่ ง \"การจดั สาระ การเรยี นรพู ระพุทธศาสนา กลมุ สาระการเรยี นรูสังคมศึกษา ศาสนาและวฒั นธรรม ตามหลกั สตู ร การศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน พุทธศกั ราช ๒๕๔๔\" สําเรจ็ เรียบรอยทันเสนอในทป่ี ระชมุ เรอ่ื ง \"หลกั สูตรใหม เดก็ ไทยพัฒนา - หัวใจปฏริ ปู การศกึ ษา\" ซงึ่ มี พ.ต.ท. ดร. ทักษณิ ชินวตั ร นายกรฐั มนตรี เปน ประธาน จดั ทีส่ ถาบนั ราชภัฎสวนดสุ ติ เมื่อวนั ท่ี ๒๕ ธนั วาคม ๒๕๔๕ พระเทพโสภณ (ประยูร ธมฺม จติ โต) ในฐานะประธานกรรมการจดั ทาํ รายละเอยี ดสาระการเรยี นรู เปนผูร ายงานรายละเอยี ด สาระการเรียนรูพระพทุ ธศาสนาตอนายกรฐั มนตรี ซ่ึงไดเ ปดโอกาสใหท ีป่ ระชุมพิจารณาเรอื่ งนนี้ าน พอสมควรผลจากการประชุมช้แี จงครง้ั นี้พอสรปุ ได- ๓-ประการดงั น้ี ๑. นายกรฐั มนตรใี หค วามเหน็ ชอบตอ รายละเอยี ดสาระการเรยี นรพู ระพุทธศาสนา และช่ืน ชมผงั มโนทัศนของสาระการเรียนรูพระพทุ ธศาสนาพรอมกบั เสนอแนะใหสาระการเรยี นรอู ืน่ ทาํ ผงั

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๗๓ มโนทศั น เชน เดียวกบั สาระการเรียนรูพระพทุ ธศาสนา ๒.-นายกรฐั มนตรเี ห็นชอบใหส าระการเรยี นรพู ระพุทธศาสนา มี ๑ หนวยกิต (ในระดับ มธั ยมศกึ ษาคําวา๑หนว ยกิตมคี า เทา กับ๒ชั่วโมงตอ สปั ดาห) ๓.ใหมโี รงเรียนวิถพี ุทธนาํ รองจงั หวดั ละ๒โรงเรียนในป๒๕๔๖ เหตุทท่ี าํ ใหมกี ารพดู ถึงโรงเรียนวิถพี ทุ ธก็เพราะวานายกรฐั มนตรไี ดถามความเหน็ ของท่ี ประชุมวา รายละเอียดสาระการเรยี นรพู ระพทุ ธศาสนาเปน อยางไร ผูเ ขาประชมุ ไดอภิปราย สนบั สนนุ รายละเอียดสาระการเรียนรพู ระพทุ ธศาสนาตามทนี่ ําเสนอนั้น ศาสตราจารย ดร.ชัย อนนั ต สมุทวณิช ผบู ังคบั การวชริ าวุธวทิ ยาลัยเสนอแนะวา การสอนวิชาพระพุทธศาสนาใหไ ดผล จะตอ งนาํ ไปบูรณาการเขา กบั ชวี ิตจรงิ เพือ่ อบรมคณุ ธรรมจรยิ ธรรมใหก ับเดก็ ที่สําคัญคอื ตองนมิ นต พระสงฆมาชว ยสอนในโรงเรียน เหมอื นกบั โรงเรยี นทจ่ี ัดโดยบางศาสนาก็ไมส อนเฉพาะเรอื่ ง วชิ าการ แตเนนเรอื่ งกิรยิ ามรรยาทและอบรมคุณธรรมจรยิ ธรรมดวย โรงเรยี นเหลา นน้ั ประสบ ความสาํ เร็จในการอบรมคณุ ธรรมจรยิ ธรรม เพราะมีบาทหลวงและแมชีทั้งหลายมาเปน แบบอยาง อบรมดูแลเดก็ อยา งใกลชดิ ดังน้ันจึงควรมโี รงเรยี นที่สอนเนน เรือ่ งคณุ ธรรมจริยธรรมตามหลัก พระพทุ ธศาสนา โดยนิมนตพ ระสงฆมาสอนในโรงเรียนเพื่อใหเปน แบบอยางทางศลี ธรรมแกเด็ก และเยาวชนดว ยการ สอนใหรู ทาํ ใหด ู อยใู หเห็น ในเบอ้ื งตน มีโรงเรยี นสมัครเขา รวมโครงการใน รนุ ที่ ๑ ป ๒๕๔๖ จํานวน ๘๙ โรงเรียน กระทรวงศกึ ษาธิการจดั ประชมุ ปฐมนเิ ทศโรงเรยี นวถิ พี ทุ ธ รุน ท่ี ๑ ณ พุทธมณฑล เมอ่ื วนั ท่ี ๒๓ มถิ ุนายน ๒๕๔๖ โดยสมเด็จพระพุฒาจารย วดั สระเกศ เปน ประธานเปดการประชุม พระเทพโสภณ (ประยูร ธมมจิตโต) เปนวทิ ยากรบรรยายนํา จากน้ัน กระทรวงศกึ ษาธกิ ารไดเปด รับสมัครโรงเรยี นเขารว มในโครงการเรอ่ื ยมา จนถึงวันน้ี (๕ ธันวาคม ๒๕๔๗) มโี รงเรียนวถิ ีพทุ ธทว่ั ประเทศกวา ๑๕,๐๐๐ โรงเรยี น ๓.๖-มหาเถรสมาคมสนับสนนุ โรงเรยี นวิถพี ทุ ธ ตอมาเม่ือวันที่ ๒๓ มถิ ุนายน ๒๕๔๖ มีการประชมุ เจา คณะภาคและรองเจาคณะภาค ทั้ง ฝา ยธรรมยตุ และมหานิกายพรอมผบู ริหารมหาวทิ ยาลัยสงฆท้งั สองแหง ทหี่ องประชมุ กระทรวง ศกึ ษาธิการ มีสมเด็จพระพุฒาจารยเปน ประธาน ดร.สิรกิ ร มณีรนิ ทร ไดก ลา วขอความอนเุ คราะห พระสงั ฆาธิการใหก ารสนบั สนุนโรงเรียนวถิ ีพทุ ธ นอกจากนี้ ท่ปี ระชมุ ยังไดกาํ หนดแนวทางในการ อบรมพระสงฆแ ละคฤหสั ถผ สู อนพระพทุ ธ ศาสนาในโรงเรียน โดยมเี จา คณะภาคทุกภาคเปน เจา ภาพหลัก มมี หาวทิ ยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลัยเปน ผูประสานงาน ทงั้ นี้เพอ่ื ใหเ ปนไป ตามมตมิ หาเถรสมาคมเร่ืองการจดั อบรมครูสอนพระพทุ ธศาสนา ซ่ึงมหาเถรสมาคมไดมีมติไปกอ น หนาน้นั แลว เม่อื วันท่ี ๑๐ มถิ นุ ายน ๒๕๔๖ ในชวงระหวางเดอื นกรกฎาคมถึงกนั ยายน ๒๕๔๖ มหาวิทยาลยั มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัยรวมกับเจา คณะภาคทุกภาค และมหาวิทยาลยั มหามกฎุ ราชวิทยาลยั ดําเนินการจัดอบรมพระสงฆท ี่สอนพระพุทธศาสนาในโรงเรียนจาํ นวน ๔,๒๙๗ รปู และครูคฤหสั ถท่ีสอนพระพุทธศาสนาในโรงเรยี นอกี จํานวน ๒ ,๐๕๐ คน หลักสูตรนใ้ี ชเ วลาอบรม ๕ วนั โครงการโรงเรยี นวถิ พี ทุ ธ ทาํ ใหค ณะสงฆม ีโอกาสดีมาก เพราะทางฝายบานเมืองไดเ ปด โอกาสใหเขา ไปสอนและอุปถมั ภโ รงเรยี นวิถพี ทุ ธ เพราะถา โรงเรียนวิถีพุทธประสบความสาํ เร็จโดย

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๗๔ มโี รงเรยี นเขา รว มโครงการมากขึ้นและไมไดทาํ กนั ช่วั คราวแบบไฟไหมฟ าง เด็กและเยาวชนไทยก็ จะเขา ถึงพระพทุ ธศาสนาเปน อบุ าสกอบุ าสิกาท่ดี ี เมอ่ื มองในมมุ นก้ี ิจการของโรงเรยี นวถิ พี ทุ ธกจ็ ะ เปน ชอ งทางทส่ี ําคญั ประการหน่งึ ในการสงเสรมิ พระพุทธศาสนา สมเด็จ พระพุฒาจารย ไดเตือน คณะสงฆใ นทีป่ ระชมุ หลายคร้งั วา โรงเรียนวิถีพุทธเปดโอกาสอยา งดยี ิ่งใหพระสงฆไดพ สิ ูจนฝ มอื ใน การอบรมส่ังสอนศีลธรรมแกเด็กและเยาวชน สมัยกอนพระสงฆตอ งไปขอสอนเดก็ และเยาวชนตาม โรงเรยี นตางๆ แตเ มอื่ ถงึ วันน้ี โรงเรียนมานิมนตถ งึ วดั เพอ่ื ใหพ ระสงฆไ ปชวยสอนโรงเรียนวถิ ีพทุ ธ พระสงฆต องตนื่ ตวั และเตรยี มพรอ มเพ่อื ชวยใหโรงเรยี นวถิ ีพุทธประสบความสําเร็จ ถาพระสงฆไ ม แสดงฝม ือในครง้ั นก้ี ็เทากับตกรถไฟขบวนสําคัญทเี ดียว ดังน้ัน ในวันท่ี ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๔๗ สมเด็จพระพฒุ าจารยใ นฐานะประธานกรรมการ มหาเถรสมาคมไดเสนอท่ีประชมุ มหาเถรสมาคมพจิ ารณาใหการสนับสนนุ โรงเรยี นวถิ ีพุทธ มหาเถร สมาคมพิจารณาแลว มมี ตใิ หเ จาคณะพระสังฆาธิการทุกระดับสง เสรมิ และสนบั สนุนโรงเรียนวิถีพุทธ มติมหาเถรสมาคมนี้อธิบายลกั ษณะโรงเรยี นวถิ พี ุทธไวช ดั เจนนา สนใจจึงขอคัดมาใหอ านดงั ตอ ไปนี้ สมเด็จพระพฒุ าจารย ผปู ฎิบัตหิ นา ทีส่ มเดจ็ พระสังฆราช ประธานกรรมการมหาเถรสมาคม ปรารภวา \" กระทรวงศกึ ษาธิการไดม โี ครงการโรงเรียนวถิ พี ุทธซงึ่ หมายถึงโรงเรียนระบบปกตทิ ว่ั ไป แตเ นน การนาํ หลักธรรมของพระพุทธศาสนามาประยุกตใชในการบรหิ ารและการพัฒนาผเู รียน โดยรวมของสถานศึกษา เนนกรอบการพฒั นาตามหลักไตรสกิ ขาอยางบรู ณาการ ผูเรียนไดเรียนรู และพฒั นาชีวติ โดยผา นกระบวนการทางวัฒนธรรม แสวงหาปญ ญาและมเี มตตาเปนฐานการ ดําเนนิ ชวี ติ โรงเรยี นวถิ พี ุทธจงึ เปน โรงเรยี นทีน่ าํ วถิ ีวฒั นธรรมของชาวไทยสวนใหญแตเ ดิมมา ที่ มงุ เนน ใหผศู กึ ษาเขา ใจชวี ิตแทจ ริงและสามารถดําเนนิ ชวี ิตไดอยา งถูกตอ งเหมาะสมโดยอาศยั ระบบ การศกึ ษาตามหลักพทุ ธธรรม ๓ ประการ คอื ไตรสกิ ขา ไดแ ก ศลี สมาธิ ปญ ญา มาใชในการ ฝก อบรมใหครอบคลุมการดําเนนิ ชวี ติ ทุกดา น สูก ารพฒั นาทส่ี มบูรณได หากเจา คณะพระสังฆาธิ การใหการสนบั สนนุ โรงเรียนวิถีพุทธในดานตา งๆเชน ดา นวิชาการ ดา นการศกึ ษาสงเคราะห และ ใหความรวมมือจดั กิจกรรมของโรงเรียน เปนตน ก็จะเปน ประโยชนแกประเทศชาติ บา นเมอื ง ซ่ึง เปนรากฐานสําคญั ของการดํารงชวี ติ โดยสวนรวมของประชาชน ทปี่ ระชุมพจิ ารณาแลว ลงมตเิ ห็นชอบใหเ จาคณะพระสงั ฆาธิการทกุ ระดับสง เสรมิ และ สนับสนนุ โรงเรยี นวถิ ีพุทธ และใหสาํ นกั งานพระพทุ ธศาสนาแหง ชาติแจง เจาคณะใหญ เจา คณะ ภาคและรองเจาคณะภาคเพื่อทราบ แจงเจาคณะจังหวัดเพอ่ื แจง วัดในเขตปกครองใหก ารสงเสริม และสนับสนุนโรงเรยี นวถิ ีพุทธดังกลา วตามความเหมาะสม \"� Ô โรงเรยี นวิถีพทุ ธ เพ่ือสงั คมไทย. http://watprayoon.org/index.php?topgroupid=๑&subgroupid=๒๗๕&groupid=๔๓.

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๗๕ ๓.๗ การปฏิรปู การศึกษา ๓.๗.๑ แนวทางในการปฏิรปู เม่ือสรปุ บทบาทหนา ทคี่ วามรบั ผดิ ชอบของผูบรหิ ารการศึกษาและผบู ริหารสถาน ศกึ ษาตามแนวทางปฏริ ปู การศกึ ษา ใน พ.ร.บ.การศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ มี ๒ ดา นหลัก-คือ ก. การจัดการศึกษา ใหเ ปน ไปตามจดุ มุงหมาย หลักการ แนวทาง รูปแบบ การจัดการศึกษา หลักสูตร และกระบวนการการจัดการเรียนการสอน ข. การบริหารการศกึ ษา ใหเปนไปตามแนวทางการบริหารที่กําหนดไว ใน พ.ร.บ.การศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ โดยเนนการบรหิ ารแบบมสี วนรว มของหลายฝา ย รวมทง้ั บิดา มารดา ผปู กครอง องคก รของรัฐและเอกชน ตลอดทง้ั ชมรม สมาคมในสงั คมในการปฏริ ูป การศกึ ษา (สปศ., พฤษภาคม ๒๕๔๔) จําเปน ตอง: - ปรับวิธีคดิ ในการจดั การศกึ ษา - ปรบั โครงสรางการจดั การศึกษา - ปรบั รปู แบบวธิ ีการเรียนรู - ปรับปรุงคุณภาพครู ผบู รหิ าร และบุคลากรทางการศึกษาอื่น - จัดใหมีอุปกรณแ ละเทคโนโลยีการศกึ ษาทเ่ี หมาะสมและเพียงพอ ทง้ั นจี้ ะตองใหค วามสําคัญในการปฏริ ูปดานตา ง ๆ ดังน้ี ๑.ปฏิรปู ระบบการศกึ ษาใหสอดรับซึง่ กนั และกนั ทงั้ ระบบ ทัง้ ในระบบ นอกระบบและตาม อัธยาศัย ๒. ปฏริ ปู การเรยี นรู โดยใหค วามสาํ คญั แกห ลกั สตู ร (หลักสูตรแกนกลางและหลักสตู ร ทองถน่ิ ) เนอื้ หาสาระ วิธีการเรยี นการสอน แหลง เรยี นรู และกระบวนการเรยี นรูในชมุ ชน ๓. ปฏิรปู การบรหิ ารและการจัดการศึกษาทงั้ หนว ยงานรฐั องคก รปกครองทองถิ่นและ เอกชน โดยเนน การกระจายอาํ นาจ ๔. ปฏิรูปครู คณาจารย และบุคลากรทางการศกึ ษา โดยถอื วา เปน ผปู ระกอบวชิ าชพี ชัน้ สูง เนนมาตรฐานและจรรยาบรรณของวิชาชพี และการพฒั นาตนเองอยา งตอ เนื่อง ๕. ปฏริ ูปทรพั ยากรและการลงทนุ เพ่อื การศึกษา เพือ่ ระดมทรัพยากรจากแหลง ตาง ๆมาใช เพอื่ จดั การศกึ ษา จัดสรรทรพั ยากรใหถึงผูเ รียนอยา งเสมอภาคและเปน ธรรม มีระบบการบรหิ าร ทรพั ยากรท่มี ีความคลอ งตวั อยา งมปี ระสทิ ธภิ าพตรวจสอบไดและการปฏริ ูปท้ัง ๕ เรอ่ื งดงั กลาวจะ ประสบผลตอ งอาศัยปจ จยั อยางนอ ย ๔ ปจ จยั คอื ๑. การมสี วนรว มของบคุ คล กลมุ บุคคล และสถาบนั ตางๆ ในสงั คม ๒. มาตรฐานและระบบประกนั คณุ ภาพ ๓. การระดม การจัดสรร และการใชป ระโยชนจากทรัพยากรทุกดาน ๔. การใชเ ทคโนโลยเี พอื่ การศกึ ษา อนง่ึ สํานกั งานปฏริ ปู การศึกษา (พฤษภาคม ๒๕๔๔) ไดส รุปผลทค่ี าดวาจะไดรับจากการ ปฏริ ูปการศกึ ษา เพ่อื นาํ ไปสูการพัฒนาทีช่ ดั เจนในสังคมไทยอยา งนอย ๙ ประการดังน้ี ๑. จะเพิม่ คณุ ภาพของคนไทย เพอื่ การพฒั นาท่ียั่งยืนของประเทศ

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๗๖ ๒. จะทําใหเกดิ ความเสมอภาคและสทิ ธิทางการศึกษา ๓. จะทาํ ใหสังคมเกดิ ศรัทธาตอ ความสามารถของครูและบคุ ลากรทางการศกึ ษา ๔. จะเพิม่ ความเขมแขง็ ใหส ถานศกึ ษา ซึ่งเปนกลไกหลกั ของความเปลี่ยนแปลง ๕. จะทําใหเกิดการกระจายอํานาจในการบรหิ ารการศึกษาสเู ขตพืน้ ทกี่ ารศึกษา สถานศกึ ษาและองคก รปกครองสว นทอ งถนิ่ ๖. จะทาํ ใหเกดิ การมีสวนรว มของประชาชนในการจดั การศึกษา ตามหลักการคน ทงั้ มวลเพ่อื การศึกษา (All for education) ๗. จะทําใหเกิดเอกภาพ ประสิทธภิ าพ และประสทิ ธิผลของระบบการบริหาร การศกึ ษา ๘. จะทาํ ใหช มุ ชนเขมแขง็ และสงั คมกาวหนา ๙. จะสงผลใหเ กดิ การพัฒนาทางการเมอื งและจะสง ผลใหก ระบวนการปฏริ ูปทาง การเมอื งสัมฤทธิ์ผลได ๒. การปฏริ ปู การศึกษาตาม พ.ร.บ. ธีระ รญุ เจรญิ (๒๕๔๓) ไดสรปุ สาระทก่ี าํ หนดไวในพระราชบัญญตั กิ ารศึกษา แหง ชาติและนําไปสูการปฏริ ูปการศกึ ษา ซง่ึ พอสรปุ ไดด งั น้ี ๑. การปฏริ ปู โครงสรางระบบบรหิ ารการศึกษา ๑. ใหรวมสาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง ชาติ กระทรวงศกึ ษาธกิ าร และทบวงมหาวิทยาลัยเปน กระทรวงการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ๒. กําหนดใหมโี ครงสรางการบรหิ ารการศึกษาเปน ๒ ระดับคือ - ระดบั กระทรวง - ระดับทองถน่ิ : เขตพื้นทีก่ ารศกึ ษาและสถานศกึ ษา ๒. การปฏิรปู ระบบการบริหารบุคลากร ๑. ใหมีองคกรวชิ าชพี ครู ผูบรหิ ารสถานศึกษา และผบู ริหารการศึกษา ๒. ใหม ีสภาวชิ าชพี ในกาํ กับของกระทรวง มีอํานาจหนา ที่ดังนี้ - กําหนดมาตรฐานวชิ าชีพ - ออกและเพกิ ถอนใบอนุญาตประกอบวิชาชพี - กํากบั ดูแลการปฏบิ ตั ติ ามมาตรฐานและจรรยาบรรณของวิชาชีพ - พฒั นาวชิ าชพี ครู ผูบริหารสถานศึกษา และผูบ ริหารการศกึ ษา ๓. ใหครู ผูบริหารสถานศึกษา ผบู ริหารการศกึ ษาและบุคลากรทางการ ศกึ ษาอื่นทัง้ ของรัฐและ เอกชน ในระดับเขตพื้นทกี่ ารศึกษา ตองมีใบประกอบวิชาชีพตามกฎหมาย กําหนด

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๗๗ ๔. ใหม ีองคกรกลางบริหารงานบุคคล โดยใหครูและบุคลากรทางการศึกษา ในระดับสถานศกึ ษา และเขตพ้นื ท่กี ารศกึ ษาเปนขาราชการในสังกัด โดยยึดหลกั การกระจาย อํานาจการบริหารบคุ คล ๕. ใหม กี ฎหมายวา ดวยเงินเดือน คา ตอบแทน สวัสดกิ าร และสิทธิ ประโยชนเกื้อกลู อื่นสําหรบั ขา ราชการครูและบคุ ลากรทางการศึกษา ๖. ใหม ีกองทุนสงเสรมิ ครู คณาจารย และบุคลากรทางการศกึ ษา ๗. ใหห นว ยงานทางการศึกษาระดมทรพั ยากรบุคคลในชมุ ชนใหมสี วนรว ม ในการจดั การศึกษา ๓. การปฏริ ปู การเรยี นการสอน ๑. ใหผ ูเ รียนเปนศนู ยก ลางการเรียนรู โดยใหเรยี นอยา งมคี วามสขุ ๒. ใหครเู ปนผสู นับสนุน ผกู ระตนุ ผอู ํานวยความสะดวกในการเรยี นรใู หแ ก ผูเ รยี น ๓. ใหม กี ารเรียนการสอนเปน ๓ รูปแบบคือ ก. การศกึ ษาในระบบ (formal) ข. การศึกษานอกระบบ (non-formal) ค. การศกึ ษาตามอัธยาศยั (informal) ๔. ใหจ ดั การศึกษาโดยเนน: - ความรู - คณุ ธรรม - กระบวนการเรียนรู - บูรณาการตามความเหมาะสมของแตล ะระดับการศึกษา ๕. ใหร ฐั สง เสรมิ การดําเนินงานและการจดั ตั้งแหลงเรียนรูต ลอดชีวติ ทุก รปู แบบ ๖. ใหส ถานศึกษาจดั การประเมนิ ผเู รยี นโดยพิจารณาจาก - พฒั นาการของผเู รียน - ความประพฤติ - การสังเกตพฤติกรรมการเรียนและการรวมกจิ กรรม - การทดสอบ ๗. ใหมีหลกั สูตรแกนกลางและหลกั สตู รเฉพาะทองถนิ่ สาํ หรบั การศึกษาข้ัน พืน้ ฐาน ๔. การปฏิรปู ระบบการศึกษา ๑. ใหจ ัดการศกึ ษาเปน ๓ รูปแบบคือ การศกึ ษาในระบบ การศึกษานอก ระบบและการ

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๗๘ ศึกษาตามอธั ยาศัย โดยใหสามารถเทยี บโอนผลการเรยี นรูระหวา งรูปแบบหรอื ระหวา งรปู แบบ เดยี วกนั ๒. ใหแ บงระบบการศกึ ษาเปน ๒ ระดบั คือ - การศึกษาข้นั พน้ื ฐานมี ๑๒ ป - การศึกษาระดบั อุดมศึกษา - ตํ่ากวา ปริญญาตรี - ระดบั ปรญิ ญาตรี ๓. ใหจัดการศึกษาภาคบังคับจาํ นวน ๙ ป ๕. การออกกฎหมายและการปรบั ปรงุ แกไขกฎหมายการศกึ ษาท่ีเกี่ยวของ เพื่อใหก ารปฏิรปู การศกึ ษาเปนไปดว ยดี จึงจาํ เปน ตองออกกฎหมาย การศึกษาใหมและปรบั ปรุงแกไขกฎหมายการศกึ ษาทเี่ กย่ี วขอ ง ใหส อดคลองตามท่ีกําหนดไวใ น พระราชบัญญัตกิ ารศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ เชน ๑. การแกไ ข พ.ร.บ. ระเบยี บขาราชการครู พ.ศ.๒๕๒๓ ๒. กฎหมายวาดวยเงินเดือนและคา ตอบแทนครูและบุคลากรทางการศึกษา ๓. การแกไ ข พ.ร.บ. ครู พ.ศ.๒๔๘๘ ๔. การยกรา ง พ.ร.บ. กองทนุ พัฒนาครู และกองทนุ สงเสริมครู ๕. การออกและเพกิ ถอนใบประกอบวชิ าชพี ครู ผบู รหิ ารสถานศกึ ษา และ ผูบรหิ ารการศกึ ษา ๖. การปรบั ปรงุ แกไ ข พ.ร.บ. การศึกษาเอกชน ๗. โครงสรางระบบบริหารการศึกษา ๖ . ปญหาและอุปสรรคในการปฏริ ูปการศึกษา แมว าหนว ยงานตา ง ๆ จะพยายามดําเนินการตามแผนท่ีกาํ หนดไว หลาย อยางปฏิบตั ิแลว และหลายอยางกาํ ลงั ดาํ เนินการอยู แตยังมปี ญหาอปุ สรรคหลายประการ ซึง่ ใน เรื่องนี้สาํ นักงานคณะกรรมการการศึกษาแหงชาติ (มีนาคม ๒๕๔๔) เสนอปญหาอุปสรรคในการ ปฏิรูปการศกึ ษา ดังนี้ ๑. การเสียสทิ ธขิ องประชาชนในการรับการศกึ ษาขน้ั พืน้ ฐาน ๒. การปฏิรูปกระบวนการเรียนรทู ีเ่ นนผูเรียนเปนสําคญั ไมลงถงึ การปฏิบัติ ๓. วกิ ฤตศรัทธาตอ ครู ๔. มาตรฐานและการประกันคุณภาพการศึกษา ๕. การกระจายอํานาจการจัดการศกึ ษาสอู งคก รปกครองสว นทอ งถน่ิ ๖. วิทยาศาสตรศกึ ษา ๗. การปฏิรปู การอาชวี ศกึ ษา ๘. การปฏริ ปู อดุ มศกึ ษา ๙. วกิ ฤตดานคุณธรรม จรยิ ธรรม

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๗๙ ปญหาและอปุ สรรคดงั กลา วมีสาเหตแุ หงปญ หารวมกันคอื ๑. การขาดการประสานความรวมมือระหวา งหนว ยงาน ๒. ความลาชา ของกระบวนการพจิ ารณากฎหมาย กฎกระทรวง และกฎหมายอืน่ ๓. การขาดแคลนทรพั ยากรเพ่ือการปฏริ ูปการศึกษา ๔. ชอ งวา งระหวางหนว ยงานนโยบายและหนว ยงานปฏิบัติ แตทกุ เรื่องเปน ปญ หาทีม่ ีความสาํ คัญเพราะเปนอปุ สรรคตอ การดาํ เนนิ งานในขั้นตอนตอไป จงึ ตอ งการแกไ ขอยางเรงดว น เพื่อใหสามารถดําเนินงานในข้นั ตอไปไดแ ละบรรลผุ ลทันเวลาท่ี กฎหมายกาํ หนดอยางไรกต็ าม ปญ หา/อุปสรรคการปฏริ ูปการศกึ ษาเหลา น้เี ปนปญหาท่แี กไขได ยาก โดยมสี าเหตแุ หงปญหารว มกัน ไดแก การประสานความรวมมอื ขา มกรมและกระทรวงการ ระดมทรัพยากรจํานวนมากและการใชยทุ ธศาสตรเ รง รดั ข้ันตอนในการพิจารณาและประกาศใช กฎหมายเปนตน จึงเปน การยากทหี่ นวยงานใดหนวยงานหนง่ึ ในภาคราชการทีจ่ ะสามารถแกไข ปญ หาเหลา น้ไี ดลุลว ง ปญหาท่มี ีผลกระทบตอ ผูค นหลายฝา ยเชนน้ี จึงตอ งการบคุ คลท่มี ภี าวะผนู าํ มีวิสยั ทศั นมีความกลา ตัดสินใจในการแกป ญหาท่ยี ากๆและมเี จตนารมณทแ่ี นวแนในการพฒั นา การศกึ ษาของชาตมิ าเปนผูน าํ ในการปฏริ ูปการศกึ ษา ๓. ยทุ ธศาสตรเ พื่อความสาํ เรจ็ ในการปฏิรปู การศกึ ษา สาํ นกั งานคณะกรรมการการศกึ ษาแหง ชาติ (๒๕๔๔) ไดเ สนอยทุ ธศาสตร เพ่อื ความสาํ เรจ็ ในการปฏิรปู การศกึ ษา ดังน้ี ภาวะวกิ ฤตทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศไทยท่ีเกิดขนึ้ นั้น ลว นมีสาเหตุสําคญั มาจาก วิกฤตทางปญ ญา ซึ่งสามารถแกไ ขไดด ว ยการปฏิรูปการศึกษาโดยทกุ ฝา ยทีเ่ ก่ียวของ ตองรว มมอื อยา งจรงิ ใจและดาํ เนนิ การอยางจรงิ จงั ขณะนนี้ ับเปน โอกาสอนั ดีของประเทศไทย ๒ ประการคอื ประการแรก มกี ารประกาศใชพระราชบญั ญัติการศกึ ษาแหง ชาติ พ.ศ.๒๕๔๒ เพอ่ื รองรับ สทิ ธแิ ละเสรีภาพของชนชาวไทย และแนวนโยบายพน้ื ฐานแหงรฐั ตามรฐั ธรรมนญู แหง ราชอาณาจกั รไทย พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๐ ทําใหไดน โยบายดา นการศกึ ษาทช่ี ัดเจนเพยี งพอ และเปน แนวทางทจ่ี ะนาํ ไปสกู ารปฏริ ปู การศกึ ษาตอ ไป ประการทสี่ องขณะนี้ประเทศไทยไดร ัฐบาลท่ีมาจากเจตนารมณของรัฐธรรมนูญ ประกอบ กบั นโยบายดา นการศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรมของรัฐบาลน้กี ็สอดคลองกับพระราชบญั ญัติ การศกึ ษาแหงชาติ ซ่งึ หากรฐั บาลสามารถบรหิ ารนโยบายของรฐั บาลสูค วามสําเร็จได ก็เทากับได นาํ พาใหการปฏริ ปู การศึกษาบรรลุวตั ถุประสงคไปดว ย รฐั บาลน้จี ึงเปนความหวงั ของคนทั้ง ประเทศ ในการท่จี ะสานฝน ทงั้ หมดใหเ ปนจรงิ เนือ่ งจากการดาํ เนนิ งานปฏิรูปการศึกษาในปจจุบนั ประสบปญ หา/อปุ สรรคหลายประการ เชน เกิดปญหาความขัดแยง ระหวา งกลุม ตามท่ปี รากฏเปน ขาวในหนาหนังสอื พมิ พ ซึ่งการแกไขแตละปญ หามคี วามยากลาํ บาก เพราะตา งกม็ สี าเหตุแหง ปญ หาทลี่ ุมลกึ บางปญหามีความยดื เยื้อมาเปนเวลานาน ทาํ ใหก ารแกไ ขปญ หายงิ่ ยากลําบาก3� Õ ศาสตราจารย ดร.ธีระ รญุ เจริญ. เรอ่ื งเดียวกัน. กรงุ เทพฯ. (หนา ๒๕-๓๐).

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๘๐ เอกสารอา งองิ ประจาํ บท ศาสตราจารย ดร.ธรี ะ รุญเจริญ. สภาพและปญหาการบรหิ ารและการจัดการศกึ ษาขน้ั พนื้ ฐาน ของสถานศึกษาในประเทศไทย. กรงุ เทพฯ โรงเรียนวถิ พี ทุ ธ เพือ่ สังคมไทย. [ออนไลน]. เขาถึงไดจ าก http://watprayoon.org/index.php?topgroupid=๑&subgroupid=๒๗๕&groupid= ๔๓. (วนั ทค่ี น ขอ มูล : ๒ มิถนุ ายน ๒๕๕๔).

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๘๑ บทท่ี ๔ ปญหาและอปุ สรรคใ นการจัดการศกึ ษา พฒั นาการการศกึ ษาของคณะสงฆ วัตถุประสงคประจําบทเรยี น o เมอื่ ศกึ ษาบทท่ี ๔ จบแลว นกั ศกึ ษาสามารถ o ๑.อธบิ ายสภาพปญหาการจดั การศึกษา ได o ๒.อธิบายทางออกของปญหาการจัดการศกึ ษา ได o ๓.อธิบายพฒั นาทางการศึกษาสมัยตา งๆได ขอบขายเนอ้ื หา o สภาพปญหาการจดั การศกึ ษา o ทางออกของปญหาการจดั การ o พฒั นาทางการศกึ ษาสมัยตางๆ

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๘๒ ๔.๑ ความนํา ทกุ ชวี ติ เริ่มแตค ลอดจากทอ งมารดา ลืมตาดโู ลก กเ็ รมิ่ การเรียนรู จดจํา สัมผัส ล้ิมรส ตั้งแต เยาวว ยั เรื่อยมา จนกระทงั่ สามารถทจี่ ะพอดแู ลตัวเองได พอคําพูดทผ่ี ใู หญเ ขาใจได ก็เขาสูระบบ การเรียนรูในระดบั ภาคบงั คบั และตามอัธยาศยั ของแตล ะบคุ คล อยากเปนอะไร ชอบท่จี ะทําอะไร กฝ็ ก หดั เรยี นรใู นส่งิ นั้นๆจนเกดิ ความชาํ นาญและเช่ยี วชาญได คําวา “การเรียนร”ู มนี กั จิตวทิ ยาไดใ หความหมายของการเรยี นรไู วหลายทานในท่ีนจี้ ะ สรุปพอเปน แนวทางใหเขา ใจดงั นี้ คือ0� ๔.๒ ความหมาย การเรยี นรู หมายถึง การทมี่ นษุ ยไ ดรับรถู งึ สิ่งแวดลอ มท่อี ยรู อบตวั เขา โดยเร่มิ ตน ตงั้ แต การมีปฏสิ นธอิ ยูในครรภมารดาเรอ่ื ยไป จนกระท่งั คลอดมาเปนทารกแลวอยูร อด ซึง่ บคุ คลก็ ตอ งปรับตวั เพ่ือใหต นเองอยรู อดกบั สง่ิ แวดลอ มทัง้ ภายใน ครรภมารดาและเมือ่ ออกมาอยูภายนอก เพื่อใหชวี ติ ดาํ รงอยูร อดทงั้ นีก้ ็เพราะ การเรียนรูท ้ังส้ิน การเรียนรู มีความหมาย ลกึ ซ้ึงมากกวาการสงั่ สอน หรอื การบอกเลาใหเ ขา ใจและจํา ไดเทาน้ัน ไมใชเ รอ่ื งของการทําตามแบบ ไม ไดม ีความหมายตอการเรยี นในวชิ าตา งๆเทา นั้น แต ความหมายคลุมไปถงึ การเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรมอันเปน ผลจากการสังเกต พจิ ารณา ไตรตรอง แกปญ หาท้ังปวงและไมชช้ี ัดวาการเปลย่ี นแปลงน้นั เปน ไปในทางท่สี งั คมยอม รับเทา น้ัน การเรียนรู เปน การปรบั ตัวใหเขา กับสง่ิ แวดลอมการเรียนรู เปนความเจรญิ งอกงาม เนน วา การเปลย่ี นแปลง พฤตกิ รรมทเี่ ปนการเรยี นรตู องเน่อื งมาจากประสบการณ หรอื การฝก หัด และพฤติกรรมที่ เปลย่ี นแปลงไปน้ันควรจะตองมีความคงทนถาวรเหมาะแกเหตุ เมอื่ พฤติกรรมด้ังเดมิ เปลีย่ นไปสู พฤตกิ รรมทีม่ งุ หวัง กแ็ สดงวาเกดิ การเรยี นรแู ลว การเรยี นรู หมายถงึ กระบวนการเปล่ยี นแปลงของกิจกรรมในการแสดงปฏกิ ริ ิยา ตอบสนองตอสถานการณอ ยางใดอยางหนง่ึ การเรียนรู หมายถงึ การเปลีย่ นแปลงพฤติกรรมอันมผี ลมาจากการไดมีประสบการณ การเรยี นรู หมายถงึ กระบวนการทที่ ําใหเกดิ กิจกรรม หรอื กระบวนการทีท่ าํ ให กิจกรรมเปลยี่ นแปลงไปโดยเปนผลตอบสนองจากสภาพการณห น่ึง ซึง่ ไมใชป ฏิกิรยิ าธรรมชาติ ไมใ ชวฒุ ภิ าวะและไมใ ชส ภาพการเปล่ียนแปลงของ รางกายชัว่ ครัง้ ชว่ั คราวทเี่ นอ่ื งมาจากความ เหนอื่ ยลาหรือฤทธิย์ า การเรียนรู หมายถงึ กระบวนการท่ีเนอื่ งมาจากประสบการณต รงและประสบการณ ออ มกระทําใหอ นิ ทรียเ กิดการเปลีย่ นแปลงพฤติกรรมคอ นขา งถาวร การเรียนรู หมายถึง การเปลย่ี นแปลงคอ นขา งถาวรในพฤติกรรม ซึง่ เปน ผลของการ ฝก หัด Ò http://socialscience.igetweb.com/index.php

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๘๓ จากความหมายของการเรียนรขู างตน อาจสรุปไดวา การเรียนรู หมายถึง การ เปลีย่ นแปลงพฤตกิ รรมอันเปน ผลจากการท่บี คุ คลทํากจิ กรรมใดๆ ทําใหเกิดประสบการณแ ละเกดิ ทักษะตา งๆ ข้นึ ยังผลใหเ กดิ การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมคอนขา งถาวร ๔.๓ สภาพการจัดการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรมแผนกบาลขี องคณะสงฆไ ทย1� ในสงั คมไทยนั้น การบวชเณรและพระเปน ทางเลอื กในการแสวงหาโอกาสทางการศกึ ษา และการไตเ ตาทางอาชพี ของคนจนในชนบทจาํ นวนมาก ท่ีไมมโี อกาสรบั การศกึ ษา และประเพณี การบวชเรียนซง่ึ มคี วามหมายวา บวชคกู ับเรยี น เม่ือบวชก็ตองเรยี น หรอื ท่ีบวชกเ็ พื่อเรียน (พระราชวรมนุ ี : ๓) การศึกษาสงฆถ ูกแยกออกจากระบบการจดั การศึกษาสาํ หรับประชาชน โดยจดั ใหอยูใน ความดแู ลของกรมการศาสนาและมหาเถรสมาคม ดว ยเหตทุ ี่ผูเรียนอยูใ น \"ภกิ ษภุ าวะ\" แมจ ะเปน หลักสตู รเดยี วกบั การศึกษาสาํ หรบั บุคคลทั่วไป เชน หลกั สูตรพระปริยัติธรรมศกึ ษา แผนกสามัญ ศึกษาก็ตาม เปนตน โครงสรา งการบริหารการศกึ ษาเชน น้ีจึงกอใหเ กิดปญ หาทางการศกึ ษาของ คณะสงฆใ นดานตาง ๆ เนอื่ งจากการจดั การศึกษามใิ ชภาระหนาทห่ี ลกั ของกรมการศาสนาและ มหาเถรสมาคมเหมอื นเชน กรมอ่นื ๆ ในกระทรวงศึกษาธิการ หากพิจารณาโครงสรางการบรหิ าร การศึกษาของกระทรวงศกึ ษาธิการ จะเห็นความแตกตา งระหวา งการจดั การศึกษาของฆราวาสและ การศกึ ษาสงฆอ ยา งชดั เจน เพราะในหนว ยงานระดบั กรม ๑๔ หนวยงานของกระทรวงศกึ ษาธิการ เปน หนว ยงานทมี่ ีหนาทใ่ี นการจดั การศึกษาจําแนกตามระดับอยางชดั เจน ๗ หนวยงาน และเนน เฉพาะการศึกษาของฆราวาส (สุภาพร มากแจง : ๒๓๙) รฐั ธรรมนญู และพระราชบัญญตั ิการศึกษาแหง ชาตทิ ุกฉบับ มิไดกลา วถงึ การจดั การศึกษา ของคณะสงฆไ วเปนสวนเฉพาะตา งหากจากการศกึ ษาของประชาชน ดงั นั้นการศกึ ษาของคณะสงฆ จงึ ควรเปนสว นหนงึ่ ของการศกึ ษาแหง ชาติและใชห ลกั การในการจดั ตามแนวทางการจดั การศึกษา ทป่ี รากฏในรัฐธรรมนญู และพระราช บญั ญัตกิ ารศึกษาแหงชาติดวย ๓.๔.๑ -การศึกษาของสงฆ การศึกษาสงฆ หมายถึง ส่ิงทพ่ี ระภกิ ษสุ ามเณรตอ งเลาเรยี นทําความเขา ใจ สว น คณะสงฆ หมายถงึ บรรดาพระภกิ ษทุ ไ่ี ดรับการบรรพชาอปุ สมบทจากอปุ ช ฌาย การศกึ ษาของ คณะสงฆ เปน การศึกษาทีจ่ ัดใหแกภ ิกษสุ ามเณร โดยคณะกรรมการศกึ ษาของคณะสงฆแ ละสภา มหาวิทยาลัยสงฆเปน การศกึ ษา วิชาการพระพุทธศาสนา ไดแก การศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรมเปน หลัก โดยมีวัตถุประสงคส ําคัญคอื ปองกนั มใิ หเปลยี่ นแปลงพระธรรมวนิ ยั ใหผดิ ไปจากพระบาลีใน พระไตรปฎ ก ซึ่งปจ จุบนั ประกอบดว ยการศกึ ษาหลกั สตู รตา ง ๆ ดงั นี้ คอื ๑.หลักสูตรพระปริยตั ธิ รรมแผนกธรรม มี ๓ ระดบั ไดแ กน กั ธรรมช้นั ตรี นักธรรม ชน้ั โท และนกั ธรรม ช้ันเอก Ó สภาพการจดั การศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรมแผนกบาลขี องคณะสงฆไ ทย images.grade๙.multiply.multiplycontent.com/.../บทความวชิ าการ_วชิร.doc

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไทย ๘๔ ๒.หลกั สตู รพระปรยิ ัตธิ รรมแผนกบาลี มี ๘ ระดบั ไดแ ก ประโยค ๑ -๒ และเปรียญ ธรรม ๓-๔-๕-๖-๗ ๘-๙ ๓.หลกั สูตรปริญญาตรีในมหาวิทยาลัย ไดแ ก พุทธศาสตรบัณฑิตของมหาวทิ ยาลัย จฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย และพทุ ธศาสตรบณั ฑิตของมหาวทิ ยาลัยมหามกฎุ ราชวิทยาลัย ๔.หลกั สูตรพระปริยัตธิ รรมแผนกสามญั ศกึ ษาจดั การเรียนการสอนตามหลักสตู ร มัธยมศึกษาท้ังตอน ตน และตอนปลายของกระทรวงศึกษาธิการ หลักสตู รท้งั ๔ ประเภทสามารถจาํ แนกไดเ ปน ๒ กลุม กลาวคอื กลุม หลกั สูตรทีศ่ กึ ษา เฉพาะวิชาการพระพทุ ธศาสนา ไดแก หลักสตู รพระปรยิ ัตธิ รรมแผนกธรรมและหลกั สูตรพระปริยัติ ธรรมแผนกบาลี จดั เปน การศกึ ษาปรยิ ตั ิธรรม กลมุ ท่ี ๒ เปน หลักสตู รทศ่ี ึกษาวิชาการ พระพุทธศาสนารว มกบั วชิ าสามัญอน่ื ๆ ไดแก หลกั สูตรมหาวิทยาลยั สงฆและหลกั สูตรพระปรยิ ัติ ธรรมแผนกสามญั จัดเปน การศกึ ษาพระปริยัติธรรมประยกุ ต (สภุ าพร มากแจง : ๒-๔) เมื่อพจิ ารณาเปน สวนใหญ ๒ สวน คอื คนั ธธรุ ะ ๑ วิปสสนาธรุ ะ ๑ คนั ธธรุ ะนนั้ เรยี นหนัก เริม่ ตน ดว ยการเรียนภาษาบาลี และแปลพระไตรปฎก พยายามใหอานออกแปลไดคนควา ให แตกฉาน สว นวปิ สสนาธุระนัน้ ไมห นกั นกั โดยการเรยี นทางสมาธิวิปส สนากรรมฐาน ทาํ ใหใจ สะอาดปราศจากกิเลศทงั้ ปวง (กองแผนงานการศกึ ษา : ๕) การศึกษาเมอื่ แบง ออกเปนลาํ ดบั ช้ัน คอื ปรยิ ตั ิ การศึกษาเลา เรยี นหลกั ทฤษฏี คัมภรี ต างๆ เชน พระไตรปฎ ก อรรถกถา ฯลฯ ปฏบิ ัติ การประพฤติปฏบิ ตั ใิ หถ ูกตองตามหลกั คําสอนทีไ่ ดเลา เรยี นมาอยางดีแลว ปฏิเวธ คือ การรูแจง ภายหลงั จากบรรลุผลการปฏิบัติ ๓.๔.๒ -การศกึ ษาพระปรยิ ตั ธิ รรมแผนกบาลี ภาษาบาลี (ภาษาบาลี : ปาล)ิ เปนภาษาท่เี กาแกภ าษาหนงึ่ ในตระกูลอินเดีย-ยุโรป (อินโด-ยูโรเปย น) ในสาขายอย อนิ เดยี -อิหรา น (อนิ โด-อเิ รเนยี น) ซึง่ จดั เปน ภาษาปรากฤตภาษา หนง่ึ เปน ท่ีรจู ักกนั ดีในฐานะเปน ภาษาท่ีใชบันทึกคมั ภีรใ นพระพุทธศาสนานิกายเถรวาท (มี พระไตรปฎ ก เปนตน) โดยมลี กั ษณะทางไวยากรณ และคาํ ศพั ทท่คี ลา ยคลึงกบั ภาษาสนั สกฤต ไมม ี อกั ษรชนิดใดสาํ หรบั ใชเ ขียนภาษาบาลโี ดยเฉพาะ มีหลกั ฐานจารึกภาษาบาลดี วยอักษรตางๆ มากมายในตระกลู อักษรอนิ เดีย เชน อกั ษรพราหมี อกั ษรเทวนาครี จนถึง อกั ษรขอม อักษรไทย อกั ษรมอญ แมก ระทัง่ อักษรโรมัน (โดยมีการเพม่ิ เครอื่ งหมายเล็กนอ ย) กส็ ามารถใชเ ขียนภาษา บาลไี ด รอ ยกรอง และงานประพันธอ ืน่ ๆ แมกระท่ังการพดู เพอื่ ส่ือสารระหวา งผูรูภ าษาบาลีดวยกัน ภาษาบาลี หรือภาษามคธ เปนภาษาท่จี ารึกพระไตรปฎ ก ดว ยเปน ภาษาทค่ี นชมพทู วีปใน สมัยพุทธกาลนิยมใชกันทวั่ ไป จงึ เปนภาษาที่พระพุทธเจา ใชเผยแพรพ ระพทุ ธศาสนาในสมยั น้ัน หลังจากพุทธปรินพิ พานมกี ารทําปฐมสังคายนา พระเถระไดต กลงกันใชภาษาบาลสี ําหรบั จดจํา พระไตรปฎก พระสงฆสายเถรวาทจึงตอ งศกึ ษาภาษาบาลีใหเ ขาใจลึกซงึ้ และสามารถเทียบเคยี ง สอบทานกับพระไตรปฎกท่ีเกบ็ ไวในสถานท่ีตา งกันได เพือ่ รักษาการแปลความหมายจากพระพทุ ธ พจนใ นพระไตรปฎกใหถกู ตอ งไมบ ิดเบือน และหนา ท่ีนก้ี เ็ ปนหนา ทข่ี องพระสงฆใ นประเทศไทย เชน เดยี วกนั

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไทย ๘๕ การจัดการศกึ ษาพระปรยิ ัติธรรมแผนกภาษาบาลี เปนพระราชภาระของพระมหากษัตริย ทรงจัดใหพระภิกษุสามเณรไดศึกษาเลา เรยี นตามกาํ ลงั สตปิ ญ ญา สบื เน่ืองเปน พระราชกรณยี กจิ มา ตั้งแตสมัยกรงุ ศรอี ยธุ ยา คร้ังถงึ สมยั กรงุ รัตนโกสินทรต อนตนนับแตสมัยรชั กาลท่ี ๑ ถงึ สมัยรชั กาล ท่ี ๕ พระมหากษตั รยิ ทุกพระองคท รงรบั พระราชภาระอยูโดยสม่าํ เสมอ โดยเฉพาะในรชั กาลที่ ๒ คอื พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลา นภาลัย นอกจากพระองคจ ะทรงมีพระราชดําริให สมเดจ็ พระสงั ฆราช (ม)ี วัดพระเชตพุ นฯ จดั พิธีวิสาขบชู าขน้ึ เปนครั้งแรกเมอ่ื พ.ศ. ๒๓๖๐ แลว ยงั ทรง โปรดใหส มเดจ็ พระสังฆราช ขยายหลักสตู รบาลีจากบาเรยี นตรี โท เอก ซ่งึ สืบเน่อื งมาจากกรงุ ศรี อยธุ ยาเปน เปรียญ ๙ ประโยค ยังคงสืบเน่อื งมาจนบัดนี้ พระสงฆไ ทยนาจะมกี ารศกึ ษาภาษาบาลีมาตง้ั แตส มัยเริ่มแรกทพ่ี ระพุทธศาสนาเขามาเผย แผใ นประเทศไทย มีหลักฐานปรากฏในสมัยทวารวดี มหี ลกั ฐานการจดั การศึกษาพระปริยตั ธิ รรม บาลีอยางเปนระบบในสมัยอยธุ ยา การศึกษาบาลีรงุ เรืองยิ่งในสมยั ลา นนา มกี ารแตง คมั ภรี บ าลขี ้นึ มากมาย คมั ภรี ท่แี ตงในครง้ั นน้ั ยังใชเปนหลกั สตู รในการเรยี นการสอนพระปริยตั ิธรรมของคณะสงฆไทยในปจ จบุ ันดว ย สวนรปู แบบการศึกษาพระปรยิ ตั ธิ รรมแผนกบาลใี นปจจบุ ัน มีรปู แบบและพ้ืนฐานการจดั การศกึ ษามาตง้ั แตส มยั รชั กาลท่ี ๒ คือ เปน การศึกษาทีเ่ นน การสอบวัดผลความรู หรือที่เรยี กวา สอบบาลสี นามหลวง เปน หลัก โดยมแี มก องบาลีสนามหลวง เปน ผูดาํ เนินการจัดการสอบพรอมกนั ท่ัวประเทศ สว นการเรยี นการสอนน้นั จะอยูที่ผูเ รยี น หรอื แตล ะสํานกั เรยี นจะดําเนินการ โดยมเี จา สํานกั เรียน เปน ผูรับผิดชอบทั้งเรือ่ งการเรยี นการสอน การจัดการเร่อื งสถานที่ อปุ กรณการเรียน การสอน ครูผสู อน ตลอดถงึ งบประมาณในการดําเนนิ การ (กีรติ ศรีวิเชยี ร : ๑๘) การศึกษาภาษาบาลีต้งั แตสมัยสโุ ขทยั สบื มานนั้ มอี งคพระมหากษัตริยเปนองคอปุ ถัมภให การสนับสนนุ ตลอดมา มกี ารอทุ ิศพระราชมณเฑียรเปน ทเ่ี ลา เรยี นศึกษาของพระสงฆ มกี ารยกยอง และถวายนติ ยภัตรแกพระสงฆผ ูม ีความรูภาษาบาลี จนถงึ แมพ ระมหากษตั ริยไ ทยบางพระองค ที่ ทรงเปน ปราชญเช่ยี วชาญในภาษาบาลี สามารถลงบอกบาลี (สอน) แกพ ระสงฆสามเณรดวย พระองคเ องกม็ ตี ลอดมาจนสมัยกรงุ รัตนโกสนิ ทร การจัดสอบบาลีหรอื การสอบสนามหลวงจดั วา เปนการวัดความรูช้นั สงู ของคณะสงฆไ ทย โดยพระบรมราชปู ถมั ภก สบื ทอดมาตงั้ แตสมยั อยุธยาจนถงึ ปจ จบุ ัน พระภกิ ษสุ ามเณรผูสอบไล พระปรยิ ัติธรรมบาลีได องคพระมหากษตั รยิ ไทยแตโบราณจะยกยองและใหเ กยี รตถิ วายสมณศักดิ์ โดยเฉพาะ อนึง่ การเลาเรียนศึกษาพระปริยัติธรรมน้ันเปน สิง่ สาํ คัญทร่ี ฐั ใหความสาํ คัญมาตลอด ดงั ที่ สมเด็จกรมพระยาดํารงราชานุภาพ ทรงตรสั ไวใ น อธบิ ายเร่ืองการสอบพระปรยิ ตั ธิ รรม วา \"การ สอบพระปริยัติธรรมของพระภกิ ษุสามเณร นับเปน ราชการแผนดนิ อยา งหนงึ่ ดวยอยใู นพระราชกิจ ของพระเจา แผนดนิ ผูเปน พุทธศาสนปู ถมั ภก\" ในปจ จบุ นั มกี ารจัดการศึกษาบาลอี ยางเปน ระบบ โดยแมก องบาลีสนามหลวงรับผดิ ชอบ ดแู ลโดยภายใตก ารกาํ กบั ของมหาเถรสมาคม ในความอุปถมั ภของรฐั บาล แมกองบาลีสนามหลวง เปน หนว ยงานจัดการศกึ ษาของคณะสงฆไ ทยคกู บั สํานักงานแมกอง ธรรมสนามหลวง เปน หนว ยงานภายใตการดแู ลของมหาเถรสมาคมซึง่ อยใู นความอปุ ถมั ภข อง

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๘๖ รัฐบาล หนาที่หลักคือ ดูแลรับผิดชอบการศึกษาพระปริยัตธิ รรมแผนกบาลีระดบั ชาติ และกาํ หนด เปลย่ี นแปลงการใชคัมภรี เรียนในหลักสตู รเปรยี ญธรรม ๑ -๙ ใหเหมาะสมกบั ชน้ั เรยี นของแตละ ประโยค รวมท้งั การจดั สอบประเมินผลการศึกษาบาลรี ะดับชาติ โดยมสี าํ นกั งานพระพทุ ธศาสนา แหง ชาตเิ ปนผูร บั สนองงาน ภายใตการกาํ กับดแู ลของมหาเถรสมาคม การศึกษาพระปริยตั ธิ รรมแผนกภาษาบาลี ในระยะ ๒๐๐ ปท ่ีผานมา มกี ารเปลีย่ นแปลงไม บอ ยคร้ังนกั แตล ะครัง้ ก็เปลี่ยนไมม าก ท่เี หน็ เดน ชัดคือ เปลี่ยนการแบง ช้นั เรียนจาก ๓ ระดบั (บาเรียนตรี บาเรียนโท บาเรยี นเอก) เปน ๘ ระดับ คือ ประโยค ๑-๒-๓ป.ธ. ๓-๙ และเปล่ยี น ตําราเรียนจากพระไตรปฎ กมาเปน คมั ภีรอ รรถกถา ฎีกา ซึ่งเปนคมั ภรี ชน้ั รองแทน ในสมัยรชั กาลท่ี ๒ เปลย่ี นระบบการสอบปากเปลามาเปน สอบขอเขยี นใน พ.ศ. ๒๔๕๖ ในสมัยรชั กาลท่ี ๖ ประกาศเกณฑการตรวจบาลีสนามหลวง พ.ศ. ๒๔๗๘, พ.ศ. ๘๗, พ.ศ ๒๔๙๐ และแบง ช้นั และ หลกั สูตรประโยค ๑-๒-๓ ออกเปน ๒ ชน้ั คือ ประโยค ๑-๒ และประโยค ป.ธ. ๓ ใน พ.ศ. ๒๕๑๐ ซง่ึ ถอื วาเปน การเปลี่ยนแปลงคร้งั สดุ ทาย (สมชาย ไมตรี : ๒) หลกั สตู รพระปริยตั ิธรรมแผนกบาลีมี ๘ ระดับ ไดแ ก ประโยค ๑-๒ และเปรยี ญธรรม ๓-๔- ๕-๖-๗-๘-๙ หลกั สูตรทงั้ ๔ ประเภทสามารถจาํ แนกไดเปน ๒ กลุม กลาวคอื กลมุ หลกั สูตรทศ่ี กึ ษา เฉพาะวิชาการพระพุทธศาสนา ไดแก หลกั สูตรพระปรยิ ตั ิธรรมแผนกธรรมและหลกั สูตรพระปริยัติ ธรรมแผนกบาลี เนอ่ื งจากหลักสตู รการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลี เปน ระบบที่มีการเรยี นการสอนมา เปนระยะ เวลายาวนาน โดยไมมกี ารปรบั ปรงุ ใหสอดคลองกับความเปล่ียนแปลงของสงั คม การ ประสบปญ หาดา นตา งๆ รวมท้งั พระสงฆเ อง ก็นิยมหนั มาเรียนการศึกษาแผนกสามญั ศกึ ษามากขึ้น การศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรมแผนกบาลี จึงไดรับการวพิ ากษว ิจารณท้ังจากพระสงฆแ ละฆราวาส วา เปนระบบการศกึ ษาที่ลา หลงั และไมเ อื้ออํานวยตอการผลติ พระสงฆทม่ี คี ณุ ภาพได นอกจากนี้ ยงั มี ตวั แปรทีส่ ําคัญตอ ระบบการศกึ ษาพระปรยิ ัตธิ รรมแผนกบาลี เชน ดานหลกั สูตร ดานการจดั การ เรียนการสอน ความคาดหวังของผเู รียน ความคิดทจ่ี ะลาสิกขา การนาํ วฒุ ิการศึกษาไปเรยี นตอ ใน สถาบนั การศึกษาทางโลกเปนตน (กีรติ ศรวี เิ ชียร : บทคัดยอ) ๓.๕ สภาพปญ หาการจดั การศกึ ษาพระปริยตั ิธรรมแผนกบาลี ๓.๕.๑ -ดานหลกั สูตร หลักสตู รเกา แกล า สมัย ไมเหมาะกบั สภาพสงั คมท่ีเปลย่ี นแปลงไป เนอื่ งจากยึด ระบบเดมิ ไมวา กาลเวลาจะเปล่ียนแปลงไป สงั คมจะเปล่ียนไปแคไหน แตการศกึ ษาคณะสงฆก็ยงั ยึดขนบธรรมเนยี มเกาๆ คือ เปนการศึกษาตามอัธยาศยั โดยผบู ริหารการศกึ ษามองวา การปรับ หลกั สูตรจะทาํ ใหม าตรฐานลดลง และเช่ือวาท่ผี านมาไมม ขี อบกพรอง

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไทย ๘๗ ปญหาครผู สู อน ขาดการบาํ รุงขวัญหรือกําลงั ใจจากคณะสงฆ เนอื่ งจากยึดจารตี เดมิ ต้ังแต อดีต เมอ่ื ๑๐๐ ปท แ่ี ลววา การศึกษาเปน เรอื่ งของแตละวดั แตละสํานักเรียนจะดําเนินการสอน คณะสงฆร ับผิดชอบเฉพาะการสอบการและการวดั ไมร บั ผดิ ชอบในการจัดการศึกษา ปญ หาผูเรียน กอนป ๒๕๐๕ การศึกษาดา นพระปริยตั ธิ รรมแผนกบาลี ยังเปนที่นิยมใน กลุมประชาชนภาคอีสาน ภายหลงั วัดไดจัดการศกึ ษาพระปริยัติธรรมสายสามญั ขนึ้ ซง่ึ งายกวา และ มีทางเลือกในการศกึ ษาตอ มากกวา ในสถาบนั อุดม ศกึ ษาของรฐั และเอกชน การศกึ ษาพระปรยิ ตั ิ ธรรมแผนกบาลีจงึ ทรุดลงตามลําดบั ปญ หางบประมาณ งบประมาณโดยท่ัวไปไดร บั จากกรมการศาสนา แตเ งนิ อุดหนุนดังกลาว มีขั้นตอนการเบิกจา ยอยา งลา ชา และเปนปญ หาตอ เนื่องจากต้ังแต พ.ศ. ๒๕๐๕-๒๕๔๒ และไม เคยไดร ับการแกไ ขในหลายๆ จงั หวดั บางแหง ลาชา ไปกวา ๖ เดอื น หรอื บางแหง ไมไดร ับเงิน สนับสนนุ เลย ปญหาการจัดการเรยี นการสอน การจดั การเรยี นการสอนมีลกั ษณะตามเกดิ ซ่งึ ขนึ้ อยกู ับ วิธกี ารสอนของครูแตละคนทีไ่ ดรบั การถา ยทอดมา การเรียนการสอนยังยึดผูสอนเปนศูนยกลาง และตาํ ราเปน หลัก การวัดผลใชแบบอัตนยั เปนหลัก ปญ หาดา นการบรหิ ารจัดการ สาํ นักเรยี นตา งๆ ขาดการตดิ ตามและวางแผนการ ประเมนิ ผล คณะสงฆร ะดบั จังหวดั อําเภอ ตําบล ใหค วามสนใจการศกึ ษาแผนกน้นี อยลง และ ผลักดันความรบั ผดิ ชอบใหเ ปน หนา ทขี่ องมหาเถรสมาคมทจี่ ะหาวธิ ีแกไขปญหาน้ีตอไป การจัดการ เรียนการสอนเปนลักษณะทรงกบั ทรุด (พระธรรมปฎก:สมั ภาษณ,อา งในคนงึ นิตย จันทบุตร: ๒๗) ๓.๕.๒ -ทางออกของปญ หา ดา นหลักสูตร ควรมกี ารปรับเขา กับหลกั สูตรสายสามัญอยา งเปน สากล มีการเชือ่ ม ตอ อยา งครบวงจร ศกึ ษาเพือ่ พฒั นาอาชพี และพัฒนาจิต หลกั สูตรควรปรบั ใหส้นั และเปน มาตรฐาน ยิง่ ข้นึ ทําใหผูเรยี นผูสอนงา ยตอการเรยี นการสอน ซึง่ จะเปนการดงึ ดดู ผูเ รียนเขาสรู ะบบมากขึ้น เปนการแกป ญ หาดา นผูเรยี น ดา นครผู สู อน ควรมนี ิตยภัตเปน คา ตอบแทน เพราะการสอนภาษาบาลเี ปน วิชาที่ยาก ถา สํานักใดใหความสาํ คญั แกครผู สู อน สว นมากจะมีคณุ ภาพ ประกอบกับผเู รียนมปี ริมาณมาก จงึ ตอง มีการพัฒนาครูผูสอนดวย ดา นงบประมาณ รัฐตอ งจดั สรรงบประมาณสนับสนนุ การศกึ ษาทงั้ ระบบ จดั สวสั ดกิ ารที่ เพียงพอ จดั ครูสอนภาษาบาลีประจาํ เหมอื นวชิ าสามัญทั่วไป ดานการจดั การเรียนการสอน เปดโอกาสใหบ คุ คลทกุ ชน้ั ทง้ั พระสงฆแ ละฆราวาสเขา ไป ศึกษา บรรจุครูบาอาจารยท่เี ช่ียวชาญเฉพาะดา น (คนงึ นติ ย จันทบุตร : ๓๑-๓๒)

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๘๘ ๓.๕.๓ -ขอเสนอแนะสาํ หรบั หนวยงานราชการ ๑.กระทรวงศึกษาธกิ ารควรกําหนดนโยบายและแนวทางการจัดการศึกษา ของ โรงเรยี นพระปรยิ ัตธิ รรม ใหชดั เจนเปนระบบอยางสอดคลองกันในทุกระดบั ชั้นในสว นกลางและ สว นภูมิภาค เพ่อื ใหก ารจัดการศึกษาเปน ไปในรปู แบบและแนวเดยี ว กันอยางมีประสิทธภิ าพ ๒.กระทรวงศึกษาธกิ ารควรพิจารณาจัดสรรงบประมาณ และบคุ ลากรเพือ่ สนับ สนนุ การจดั การศกึ ษา ของโรงเรยี นพระปรยิ ตั ธิ รรมใหเปนไปอยางตอเนอื่ ง และไดป ระสทิ ธิผล โดยเฉพาะ – งบประมาณดา นการพัฒนา – ฝก อบรมและผลติ ครู – ผสู อนพระปรยิ ัติธรรม งบประมาณการสรา งอาคารเรียน งบประมาณอุปกรณก ารศกึ ษา - ตลอดจนงบประมาณ คา ตอบแทนครผู สู อนใหม ากกวา ที่เปน อยใู นปจ จบุ ันน้ี ๓.กระทรวงศกึ ษาธิการและมหาเถรสมาคมควรกําหนด ระเบียบใหสามารถนาํ เงนิ ศาสนสมบตั ิกลาง มาใชใ นการอดุ หนนุ บูรณวดั ได ๔.กรมการศาสนา ควรกําหนดหลักสูตรการศกึ ษาพระปริยตั ธิ รรมใหสอดคลอ งกับ การจดั การศกึ ษา ในระบบโรงเรียนของรัฐและประสานงานใหสถานศกึ ษาและหนว ยงานของรัฐ รับรองคณุ วฒุ ิทางการศกึ ษาของสงฆ ใหเ ทยี บเทา กับการศึกษาตามระบบการศึกษาของรฐั ในระดับ ตา ง ๆ เพื่อประโยชนใ นการศึกษาตอในระดบั ทีส่ งู ข้นึ และการออกไปประกอบอาชีพไดอยา งมน่ั คง ๕.กรมการศาสนาควรจดั ต้ังโรงเรยี นฝกหดั ครสู อนพระปริยัติธรรมใหครบทุกเขต การปกครองคณะสงฆ โดยมอบ หมายใหเ จา คระภาคเปน ผูดําเนนิ การ เพื่อจดั หาและฝกอบรมครู สอนปรยิ ัติธรรมสง ไปประจาํ ทําการสอนใหโ รงเรยี นพระปริยัติธรรม ทกุ วัดในเขตภาคตา ง ๆ ให เพียงพอ ๖.กรมการศาสนาควรอุดหนนุ งบประมาณ ดา นอุปกรณก ารศกึ ษาส่อื การเรยี นการ สอนแกโรงเรียน พระปรยิ ัตธิ รรม ในระดับพน้ื ฐานเชน เดียวกับระดบั ประถมศึกษามัธยมศกึ ษาและ มีอปุ กรณการศกึ ษาทท่ี นั สมัยตลอดจนนําเทคโนโลยีสมยั ใหมมาใชในระบบการเรยี นการสอน เชน โทรทศั น คอมพิวเตอร และส่ือมวลชนตา ง ๆ เปน ตน ๗.กรมการศาสนาและคณะสงฆควรวางระบบการจดั ศาสนศึกษา ไวใหพระสงฆทุก รปู ตองศึกษาการ ศาสนศกึ ษาไวใหพระสงฆทกุ รูปตองศกึ ษาการศาสนศกึ ษาข้นั พ้ืนฐาน เม่ือ อปุ สมบทเปน พระภกิ ษแุ ละใหทุกวัดจัดการศาสนศกึ ษาข้นั พน้ื ฐานแกพ ระภกิ ษุสามเณรอยางทัว่ ถึง โดยพระภิกษุสามเณรทบี่ วชใหมท ีจ่ ําพรรษา ๑ พรรษาข้นึ ไป ตอ งเรยี นไดอยา งนอยนกั ธรรมช้ันตรี ผทู ีบ่ วชตัง้ แต ๒ พรรษาขึน้ ไป ตองเรียนใหไดอยางนอยนักธรรมช้ันโทหรอื ชัน้ เอก หรือเรยี นแผนก บาลี ๘.สาํ นกั งานศกึ ษาธกิ ารจังหวดั /อาํ เภอ ควรสนบั สนนุ สงเสรมิ ใหมีการประชา สมั พันธใหประชาชน สนใจการสงเสริมการศาสนศกึ ษา การสรางบคุ ลากรทางศาสนามากกวา สรา ง ถาวรวตั ถใุ นพระพทุ ธศาสนา อนั จะสง ผลตอการพฒั นาคุณภาพตอการจัดการศึกษาและบุคลากร ทางศาสนาใหม ีประสิทธภิ าพมากย่ิงข้นึ

พฒั นาการศึกษาคณะสงฆไทย ๘๙ ๙.วดั ตองจดั ใหม ีการจดั ทําแผนพัฒนาการศาสนาศึกษาใหสอดคลอ งกบั แผนพฒั นา ของอําเภอ/จงั หวัด เพ่อื ขอสนบั สนนุ ดา นงบประมาณ การจดั การศกึ ษาของโรงเรียนพระปริยัติ ธรรม. ๓.๖ การพัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย� การศึกษาน้นั ไดม มี าพรอม ๆ กบั มนุษยที่ไดอ บุ ัติขน้ึ มาในโลกโดยรูจ กั การแกปญหา รูจกั รับผิดชอบตอ ตนเองและสังคม ตลอดท้ังแกป ญหาขัดแยง ดว ยเหตุและผล รูจกั สํานึกและเขาใจ ใน คณุ คาของส่ิงท่เี ปน นามธรรมและรปู ธรรมทป่ี รากฏใหเราไดเรียนรูในแงต า ง ๆ ตลอดทงั้ สงิ่ แวด ลอมสมยั นน้ั ๆ ดวย ท้ังนเี้ พราะการศกึ ษาหรือการคน ควา ทาํ ใหรับรูเรอ่ื งราวตาง ๆ ทเ่ี กิด ขึน้ ใน โลกตั้งแตอดีตถงึ ปจจุบัน และสามารถรแู ละคาดการณล วงหนา ในอนาคตได นอกจากน้ัน การศึกษาไมวาจะเปน คดโี ลกหรือคดีธรรม ยอมเปน เหตปุ จจยั ยกระดบั ฐานะของตนเองใหส ูงข้นึ กวา ทีเ่ ปน อยูในปจ จุบนั ดว ย ในท่นี จ้ี ะมงุ ถงึ เฉพาะการศกึ ษาทางคดีธรรมหรือศึกษาการพัฒนาการ ศกึ ษาคณะสงฆไทยวา เปนมาอยางไร ๓.๖.๑ -การศึกษาของคณะสงฆเ ปนมาอยางไร เม่อื พระพุทธเจา อุบัตขิ ้นึ พระองคไดทรงประกาศคําสอนใหม ซ่งึ เปนการปฏิวัติตอ คาํ สอน ของพราหมณ กําจัดความเช่ือถือเรื่องวรรณะ ไมใ หถอื เอาชาตกิ าํ เนิดเปนเคร่ืองแบงแยก ความสูง ตา่ํ และสิทธขิ องมนษุ ย ใหถ ือวาทุกคน ทกุ วรรณะเกิดมามีความเสมอภาคกัน จะดี จะชัว่ จะประเสริฐ หรอื ตํ่าทราม เพราะการกระทาํ และการประพฤตดิ ีของตนเอง จะเปนกษัตรยิ  พราหมณ แพทย ศูทร จณั ฑาลหรือปุกสุ ะกต็ าม ทําดกี ็ไดผ ลดีเหมอื นกนั ทําช่ัวกไ็ ดผ ลชวั่ เหมือนกัน คนใดปฏิบัติ ธรรมก็ไดค วามสงบทางจติ มีความกา วหนา ถงึ จดุ หมายของศาสนาไดเหมอื นกนั ชาติ กาํ เนิดไมส าํ คัญสาํ คัญทีก่ ารฝกอบรม นอกจากทรงประกาศคําสอน เพื่อใหเกิดผลทางการปฏบิ ัติ ทางความเชอื่ ถอื อยางใหม ของ ประชาชนแลว พระพุทธเจา ทรงนาํ หลกั การนม้ี าปฏิบตั ใิ หเกดิ ผลในรูปสถาบันดวย ทรงตงั้ คณะ สงฆข ้นึ คณะสงฆน เ้ี ปดรับบุคคลทกุ วรรณะและนอกวรรณะ ทกุ คนทเี่ ขา มาเปน สมาชกิ ของ สถาบัน สงฆน ้ันแลว มีสิทธิเสมอกันในทางดานการปกครองและชีวิตทางสงั คม มขี อกาํ หนดเพียง ใหแสดง ความเคารพกันตามลาํ ดับอายุสมาชิกภาพ และมโี อกาสเทาเทยี มกนั ในการทจ่ี ะไดรบั การ ศึกษา อบรมตลอดจนปฏบิ ตั ิเพอ่ื เขา ถงึ จุดหมายสงู สดุ ท่ชี วี ิตในสงฆจะเขาถงึ ไดส ถาบันวดั กลายเปน สถาบันทางการศึกษา เพราะเปนท่ีฝกหดั อบรม บรรยากาศภายในวัดรวมถงึ วถิ ีชวี ติ ของพระสงฆ ภายในวัดเปน บรรยากาศสําหรับฝกหดั พฒั นาคนและพัฒนาตนใหเ ดินไปในวถิ ีชีวติ ท่ถี กู ตองดงี าม ตามระบบพัฒนาคน๓ดานทเี่ รียกวาไตรสิกขาไดแก ๑. ฝก ฝนพฒั นาในการแสดงออกทางกายและวาจา(อธิศลี ) ๒. ฝกฝนพัฒนาดา นคุณภาพสมรรถภาพและสุขภาพจิต(อธิจิต) Ô ผศ.ดร.สมศักด์ิ บญุ ปู.การพัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไทย. http://www.mcu.ac.th/site/articlecontent_desc.php?article_id=๗๓๑&articlegroup_id=๑๕๗.

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไทย ๙๐ ๓. ฝก ฝนพฒั นาสมองหรือปญ ญา(อธิปญญา) พจิ ารณาจากประวตั กิ ารประดษิ ฐานพระพทุ ธศาสนา จะเห็นไดวาคณะสงฆใน ความหมายทแี่ ทนนั้ พระพุทธเจาทรงต้ังขน้ึ เปน “สงั คมตวั อยาง” ท่ีมีการจดั ระบบตาง ๆ ท้งั ใน การปกครอง การเลย้ี งชพี ชวี ติ ทางสังคม ตลอดจนการศึกษาอบรมทกุ อยา ง โดยใหสมาชิก ทุกคน มีสิทธแ์ิ ละมสี ว นรว มในกิจกรรมและผลประโยชนต าง ๆ ของสถาบันโดยทั่วถงึ และเทาเทียม กัน มี ความรูสกึ ทีด่ ีตอ กัน เคารพในคุณคา ของกนั และกนั อยูดว ยความกลมกลนื ประสานกัน เปน ระเบียบเรยี บรอ ย มีความปลอดโปรง เปนอสิ ระทงั้ ทางกาย ทางวาจา และความคิด มีโอกาสพรอม บรบิ ูรณท่ีจะใหความสามารถ และคุณสมบตั ิตาง ๆ ของตน ๆ ไดรบั การฝกอบรมเจรญิ กา วหนา โดยเตม็ ทถี่ ึงขีดสดุ เทา ท่ีตนจะทําไดใ นมรรคาแหง การปฏบิ ัติ เพอ่ื เขา ถึงจุดหมายของพระศาสนา คือใหทุกคนมีสิทธใิ นการปกครองสถาบนั ของตน มีปจ จัย ๔ พอเหมาะพอดีแกการทจ่ี ะใหชวี ติ ดํารง อยูด วยความสะดวกสบายพอสมควร และชวยใหการปฏิบัตหิ นาทไ่ี ดผ ลดี สมาชิกทุกคนอยูร วม กัน โดยใหความเคารพนับถอื กนั ฉันพ่นี องชวยเหลอื กันและใหโอกาสแกกนั ในการปฏบิ ัติหนา ที่ ผูจ บ การศกึ ษาอบรมแลว หรอื ศกึ ษาตํ่ากวา ผรู บั การศกึ ษาจะตองฝกฝนอบรมตนเองดวยตั้งใจจริงเตม็ หนา ท่ีและความสามารถของตน หลกั ทางพระพุทธศาสนาสง เสริมใหม กี ารศึกษา ไมวาจะเปนทางดานหลักธรรม เชน เรอ่ื ง พระ นพิ พาน การกําจัดอวชิ ชา ไตรสกิ ขา การเนน ปญ ญา ความสําคญั ของกลั ยาณมติ ร ความ เปน พหูสูต เปนตน หรอื ทางพระวนิ ยั เชน การถือนิสัยของพระนวกะ การรว มประชมุ ในอุโบสถ เดยี วกนั การนั่งประชมุ แสดงธรรม สนทนาสากัจฉา อภปิ ราย ตอบปญหาธรรมกนั เปน ตน ท้งั น้ี โดยมีวดั เปน สถาบนั การศึกษา ชวี ิตความเปน อยูของพระภิกษุ เปนชีวติ ท่ีมุงตอ การฝกฝนอบรมและ การใหก ารศกึ ษาอบรม ดงั นนั้ ชีวิตของสังคมภิกษุจงึ มากไปดว ยกจิ กรรมการศึกษาพฒั นาการทาง การศึกษาของอารยันทีไ่ ดจ ากพระพุทธศาสนา การศึกษาคณะสงฆใ นพระพุทธศาสนา ดําเนินตามแนวไตรสกิ ขา โดยยึดถือพุทธพจน คอื คาํ สั่งสอนของพระพุทธเจาเปนหลกั มคี วามมงุ หมายสาํ คญั เพือ่ ใหประพฤติปฏิบตั ิตน ดํารง รักษา และเผยแผพ รหมจรรยอ ันเปนระบบการศึกษาของคณะสงฆ ดําเนินชีวติ ตามหลกั การแหง พระ ธรรมวินยั ตอมา ไดแ ยกออกเปน ฝายคนั ถธรุ ะและวปิ ส สนาธรุ ะ คอื คนั ถธุระ ไดศ กึ ษา พระธรรม วนิ ัย คําสัง่ สอนของพระพทุ ธเจา และวปิ ส สนาธุระ ไดแก การเรียนวิธีฝก หดั จิตใจของ ตนเองให ปราศจากกเิ ลส เมอ่ื พระพทุ ธเจา เสด็จดบั ขนั ธปรนิ ิพพานแลว พระสงฆ พุทธสาวก จึง ประชุมกนั ทําสังคายนา รวบรวมพระธรรมวนิ ยั อันเปนคําสัง่ สอนของพระพทุ ธองค ที่ไดต รสั สอน ไวม จี าํ นวน ๘๔,๐๐๐ พระธรรมขนั ธ จัดไวเ ปน ๓ หมวด คอื พระสูตร พระวนิ ยั และ พระอภธิ รรมเรยี ก รวมกนั วาพระไตรปฎ กซึ่งเปน คมั ภีรของพระพุทธศาสนาสบื มา พระพทุ ธศาสนา มีองคประกอบสาํ คัญ ๓ ประการ ไดแ ก ปรยิ ตั ิ คอื การเลาเรียน ปฏบิ ัติ คอื ลงมือกระทํา และปฏิเวธ คอื ประจกั ษแ จง ผลการศึกษาปรยิ ัติ เปน องคป ระกอบสําคัญ อนั เปน พื้นฐานของการปฏิบัติ ความเจริญทางการศึกษาหรอื ปริยัตขิ องคณะสงฆ เปน ปจ จัยสาํ คัญ เก่ยี วกับความเจริญของพระพทุ ธศาสนา

พัฒนาการศึกษาคณะสงฆไ ทย ๙๑ ๓.๗ ลักษณะของการศกึ ษาพระพทุ ธศาสนาในสมัยพทุ ธกาล ๑.ระบบการรับเขาศกึ ษาพระพทุ ธศาสนา ตามพุทธบญั ญัตพิ ระวินัย กลุ บุตรท่จี ะเขา มาสู สถาบันแหงนต้ี องบรรพชา อุปสมบท สามเณรมีอายุ ๗ ปข น้ึ ไป พระภิกษุอายุ ๒๐ ปขนึ้ ไป ๒.ระบบการศกึ ษาของพระพทุ ธศาสนา เปนแบบโรงเรียนกนิ นอน ๓.สถานศึกษา คอื วัด ๔.ชีวติ นักศกึ ษา ทุกคนเสมอภาคเทา เทยี มกันตามพระวนิ ยั ไมแบงชนชน้ั วรรณะ ๕.ดานปจ จยั ๔ ไดร ับการดแู ลและอปุ ถมั ภโ ดยพระราชา อํามาตย พอคา คหบดี และ ประชาชนทั่วไป ๖.เครือ่ งแบบการแตงกาย ใชผ าบงั สกุ ลุ ตามพทุ ธบัญญัติ เรียบงา ย สะอาด มีเพียง ๓ ผืน ๗.วตั ถุประสงคของการศกึ ษา เพอื่ กาํ จดั ตัณหา อันเปน วฏั จักรแหง การเวียนวายตาย เกดิ ของมนุษยแ ละดําเนินตามมรรคมีองค ๘ คอื ทางสายกลางมงุ เขาสนู ิพพาน อันเปนจุดหมาย สงู สุด ของพระพุทธศาสนา ๘.หลกั สูตร พระสตุ ตันตปฎ ก พระวนิ ัยปฎก และพระอภธิ รรมปฎ ก หลักสตู รนใี้ ช หลกั การทอ งจํา เรยี กวา มุขปาฐะ โดย การแตงเปน รอยแกว รอยกรอง เพอื่ สะดวกในการทอ งจํา ผเู รียนจะเลือกเรยี นตามความสมคั รใจ ๙. วิธสี อน สอนดว ยการใชมุขปาฐะ (ปากเปลา) สนทนา การบรรยาย การถามตอบ แบบ วางกฎขอบังคบั ๑๐.บทบาทของครู ครูผสู อนมักเรยี กวา อปุ ช ฌาย อาจารย เปนผูมีบทบาทในการสอน ให การอบรม ใหค าํ ปรึกษา และสอบวดั ผลดวยตนเอง ๓.๘-พฒั นาทางการศึกษาของพระพุทธศาสนาหลงั พทุ ธปรินพิ พาน ๑. ระบบการศึกษาแบบเถรวาท(พ.ศ.๑-๕๐๐)รูปแบบการศกึ ษาม๒ี ลักษณะ คนั ถธรุ ะและวปิ ส สนาธุระ โดยมสี าํ นักตาง ๆ ทีม่ กี ารดาํ เนนิ การศกึ ษาอยางอิสระ ตอ กนั บางสาํ นกั เนน พระสตุ ตนั ตะ บางสาํ นักเนนพระวินัย เปนตน แตเมอ่ื ใดแตละสาํ นักมคี วาม เขาใจพุทธธรรม และปฏิบตั ิแตกตา งกนั มาก คณะสงฆก จ็ ะขอพงึ่ อํานาจรฐั ใหเขามาจัดทําสงั คายนา เปน คร้ังคราวไปเพ่อื สรา งความเปนเอกภาพของพระพุทธศาสนา ๒.ระบบการศกึ ษาแบบมหายาน(พ.ศ.๖๐๐-๑๔๐๐)มีประเด็นศึกษา๒ประเด็นคอื ๒.๑ สํานักปรชั ญาพุทธ (พ.ศ. ๖๐๐-๙๐๐) การเกดิ ขน้ึ ของมหายานทาํ ใหก ารศึกษา ใน พระพุทธศาสนาเปลยี่ นไปจากรปู แบบของศาสนาสูระบบปรชั ญา เกิดสาํ นกั ทางปรัชญาเดน ๆ ขึ้น ๒ สํานัก คือ ก. สาํ นักมาธยมกิ ะ ผกู อต้งั คอื นาคารชุน (พ.ศ. ๗๐๙ - ๗๓๙) ผลงานท่สี ําคัญ คือ “มาธยมิกศาสตร” หรือ “มาธยมกิ การิกา” ใหตรรกศาสตร ความคิดท่วี อ งไว กลาหาญ แนวคดิ ที่ สาํ คัญเนน “ศูนยตา” มอี ทิ ธิพลทวั่ ชมพทู วีปและขยายออกนอกเขตประเทศ, ข. สาํ นักโย คาจารย ผกู อต้ังคอื ทานอสังคะและทา นวสุพันธุ (พทุ ธศตวรรษที่ ๙) ผลงานทส่ี ําคญั คือ อภธิ รรม โกศะ,มหายานสมั ปรคิ รหะและประกรณะอารยวาจาแนวคําสอนเปน จิตนยิ ม

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไทย ๙๒ ๒.๒ มหาวทิ ยาลยั ทางพระพุทธศาสนา (พ.ศ. ๑๐๐๐-๑๗๐๐) ในชว งน้ี วัดซึง่ เดิม เปน ศนู ยร วมของผูฝ ก ฝนอบรมตนเองอยูแลว ไดพ ฒั นามาเปน สถาบนั ทางการศึกษา โดยสืบทอด คณุ ลักษณะกลุมของสาวกของพระพทุ ธเจาท่ีวา “สังฆะ” คอื ชุมชนแหงการเรยี นรู ราว พ.ศ. ๙๐๐ วดั หลายวดั ไดร ว มกันดําเนินการทางการศกึ ษา จนกลายเปน ระบบมหาวิทยาลยั ทางพระพทุ ธ ศาสนาขึน้ และขยายรปู แบบการใหก ารศกึ ษากวางขวางข้นึ มหาวิทยาลัยท่มี ีชื่อเสียงไดแก นาลัน ทา วัลภี โอทานตะปรุ ะ วกิ รมศิลา โสมปุระ มกี ารบริหารจัดการอยา งเปน ระบบ มีผูเขา ศกึ ษา หลายหม่ืนคนมหี ลกั สตู รมีการวดั ผลประเมนิ ผล ๒.๓ระบบการศึกษาแบบตนั ตระ(พ.ศ.๑๒๐๐-๑๗๐๐)ซ่ึงมพี ฒั นาการมาตามลาํ ดับ คือ ๑. มันตรยาน/รหัสยาน ลักษณะสําคัญคือพราํ่ สอน บนมนตรแ ละลงเลข ยันตรใ หเกดิ ความศกั ดิ์สิทธเ์ิ ปน ทางรอดพน จากทกุ ข ๒.วัชรยาน นับถือฌานพิ ทุ ธและพระโพธสิ ตั ว นําศักติ ของฮนิ ดตู นั ตระมา นบั ถือออนวอนผูเขา อยูในองคนิรตมเทวีเปน ผูเขา สนู พิ พาน ๓.กาลจกั ร นับถือ เหมือนสองอยา งแรก เพิ่มการเซนผเี ขาดวย ถอื วาการ ออนวอนบชู าจะสาํ เร็จประสบสุขได พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตฺโต) มีความเห็นเกย่ี วกับระบบการศกึ ษาของพระพุทธ ศาสนาหลงั พทุ ธปรินิพพานวา การศกึ ษาในมหาวทิ ยาลยั นัน้ แบงไดเปน ๒ ระยะ คือ ระยะแรกราว พ.ศ. ๑๐๐๐ ถงึ ๑๔๐๐ เปนระยะทีม่ กี ารศกึ ษาวชิ าการตาง ๆ กวางขวาง ท้งั ทางวชิ าศาสนาและ วชิ าสามัญ แตค รั้นถึงระยะหลงั พ.ศ. ๑๔๐๐ เปนตนมา การทพ่ี ระสงฆห ันมานิยมศึกษาและใช ภาษาสันสกฤตเปน ภาษาวชิ าการ ไดก ลายเปนการจาํ กดั วงการศกึ ษาใหแ คบเขากวา เดมิ อกี ท่ี นาลันทาและมหาวทิ ยาลยั อ่นื ๆ ที่เหลือ กป็ รากฏวา พระพทุ ธศาสนามหายาน ไดร ับอิทธิพลจาก ศาสนาพราหมณ นาํ มาผสมผสานกันมา จนกลายเปน นกิ ายตันตระ หรอื วัชรยานขึ้น ระยะนี้ กน็ ยิ ม ชื่นชมกับผลงานเกา ๆ ทีส่ รางสมกันมา ยคุ น้เี ปนระยะของการเขยี นอรรถกถาและอรรถาธิบาย ตาง ๆ พรอ มกับมคี วามรสู กึ หย่ิงลาํ พองในความรู ใจแคบ และลําเอยี ง นอกจากนี้ ความนบั ถอื เร่อื งวรรณะกเ็ หมอื นจะรุนแรงขึน้ วิธกี ารเรยี นการสอนก็เปน แบบประเพณีตายตัว โดยนยั นี้ การ ศกึ ษาในชมพทู วีปก็เสื่อมถอย และยงั ไมท ันรูตัวทจี่ ะร้อื ฟนแกไ ข ก็ประสบเหตใุ หพ ินาศเสียกอ น สาเหตุที่ทาํ ใหพนิ าศนนั้ กค็ อื การเขา ยดึ ครองของตา งชาติ เร่มิ ดวยชาวเตริ ก ยกทพั เขามา และ ทาํ ลายมหาวิทยาลยั พทุ ธศาสนาหมดสิน้ ทําลายวดั สวนมาก พระสงฆทไี่ มถ ูกฆา หนไี ปตางประเทศ อนั เปนเหตุการณใ นราว พ.ศ. ๑๗๐๐ ตามปกติการใชอาํ นาจเขา กดขีบ่ ีบคน้ั ถา ไมถ งึ กบั ทาํ ลายให สูญส้นิ เสียทเี ดียว หรือใหเ ปลย้ี หมดกําลงั จรงิ ๆ แลว ยอมเปน ทางใหเ กิดการดิน้ รน ตอสู ใหเกดิ ความเขมแข็งและการกลบั ฟน ตวั ไดแตเ หตุการณครัง้ น้เี ปน แบบทาํ ลายโดยสิ้นเชงิ พระพทุ ธศาสนา จงึ ไมมีโอกาสคนื ชีวิตไดอกี เปนอนั สิน้ ยคุ ความเจริญในอดีต ๓.๙-พระพุทธศาสนาเขา สปู ระเทศไทย กอ นที่พระเจาอโศกมหาราชจะทรงสงพระสงฆเ ปน สมณทูตไปเผยแผพ ระพทุ ธศาสนา ใน ประเทศตาง ๆ นน้ั ไดมีการแตกแยกนิกายสงฆข้ึนในประเทศอนิ เดีย ในการสังคายนาคร้ัง ที่ ๒

พัฒนาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๙๓ เม่ือ พ.ศ. ๑๐๐ เน่ืองจากมีความเหน็ ไมตรงกันในเรื่องวินยั บางประการ จงึ เกิดเปน นกิ าย ใหญ ๆ ๒-นิกาย-คือ ๑.เถรวาท ๒.อาจรยิ วาทหรอื มหายาน นิกายท้ัง- ๒ มขี อแตกตา งกัน คือ เถรวาท เปน นกิ ายทีภ่ ิกษชุ าวอนิ เดียภาคกลางและ ภาคใต ผปู ฏิบัตตามคาํ สอนของพระเถระ หมายถงึ พระเถระทที่ ําสงั คายนาคร้งั แรกบางทีก็ เรียกวา นิกายสถวรี วาท แปลวา ลัทธขิ องพระเถระ ปจจุบนั ประเทศทน่ี บั ถือพระพทุ ธศาสนา นกิ าย เถรวาท คอื ประเทศไทย ศรลี งั กา พมา เขมร และลาว พระพทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาทใช ภาษามคธ-(ภาษาบาล)ี จารึกพระไตรปฎ ก มหายาน เปนนิกายของภกิ ษชุ าวอนิ เดยี ฝายเหนือ ทถ่ี อื ตามพทุ ธานญุ าตทีป่ ระทานไว ใน เวลาใกลด ับขันธปรินพิ พานวา ถาภกิ ษุทัง้ ปวงเห็นพรอมกันวา สิกขาบทเล็ก ๆ นอ ย ๆ บทใด ที่ ทรงบัญญตั ิไวจ ะประพฤตไิ มไดสะดวก ก็ใหแกไขได ภกิ ษใุ นนกิ ายมหายาน อนุโลมดัดแปลง พระ ธรรมวนิ ยั ตามกาลเทศะ และประเทศทน่ี ับถือพระพุทธศาสนานิกายมหายาน คอื จีน ญ่ีปนุ เวยี ดนาม ทิเบต เกาหลี มองโกเลยี และไตหวนั ใชภ าษาสันสกฤตจารกึ พระธรรมวินัย ตอมาในสมยั พระเจาอโศกมหาราช ท่อี ยูในราวพทุ ธศตวรรษท่ี ๓ ไดทรงจัดใหการ สงั คายนาพระธรรมวินยั ครงั้ ท่ี ๓ เมื่อทําสําเรจ็ แลวไดสง พระสงฆท เี่ ปนพระธรรมทูตไปเผยแผ พระพทุ ธศาสนาในแวน แควนตา ง ๆ รวม ๙ สาย คณะของพระโสณะและพระอุตตระไดม ายัง สุวรรณภมู ิ ไดแ กพ นื้ ที่ในเอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต มีประเทศไทยปจ จบุ ันเปน ศูนยก ลาง โดยมีนคร ปฐมเปน ราชธานี เมอื่ ประมาณป พ.ศ. ๓๐๓ ดงั ตํานานท่สี มเด็จฯ กรมพระยาดํารงราชา นุภาพ ทรงพระนพิ นธไ ว ในหนังสอื ตํานานพระพทุ ธเจดียว า พระพุทธศาสนาไดม าถึงประเทศไทย เปน ๔ ยคุ คือ ยุคที่ ๑-เมือ่ ป-พ.ศ.๓๐๓-เปน การเผยแผพระพุทธศาสนาฝา ยเถรวาท ยุคที่ ๒ เม่อื ป พ.ศ. ๗๖๐ พระพทุ ธศาสนาฝายมหายานจากแควน กสั มิระ ไดเผยแผมา ทาง ดนิ แดนทางตอนใตข องสวุ รรณภมู คิ อื เกาะสุมาตรา ชวา และกมั พชู า ลวงมาถึงประมาณ ป พ.ศ. ๑๓๐๐-ก็ไดแพรขยายขึ้นมาถงึ ปต ตานี-สรุ าษฎรธาน-ี ทไ่ี ชยา ยคุ ท-ี่ ๓-เม่ือประมาณป พ.ศ. ๑๖๐๐ พระพทุ ธศาสนาแบบพุกาม ไดแ พรเ ขา มาถึง อาณาจักรลานนาและอาณาจักรทวารวดี ยุคท-ี่ ๔-เม่ือประมาณป พ.ศ. ๑๙๐๐ พระพุทธศาสนาฝายเถรวาทไดแ ผจ ากลงั กาเขามา ทางภาคใตข องไทย คือ นครศรธี รรมราช เรียกวา ลัทธิลงั กาวงศ ๓.๙.๑ -การพฒั นาการศกึ ษาของสงฆส มัยสุโขทยั วัดเปน สถาบันสงั คมท่ีใหการศึกษาแกค นไทยมาชา นานต้งั แตโบราณ โดยพระเปน ครูสอน มที ้งั การอบรมส่งั สอนพระดว ยกนั เอง ถวายพระธรรมเทศนาแดพระมหากษัตรยิ  และ เทศนาสงั่ สอนอบรมประชาชนทั่วไป หรือเด็กวัด กอ นสถาปนากรงุ สโุ ขทยั ไดม ีชมุ ชนตาง ๆ รวมกนั อยู และมีพระเปน ผใู หก ารศึกษาแกค นในชุมชนนัน้ ภายหลงั กอตงั้ สุโขทยั เปนราชธานีของคนไทย การปกครองคณะสงฆส มัยพอขนุ รามคาํ แหงมหาราช แบง ออกเปน ๒ ฝา ย คอื ฝายคามวาสี และ

พฒั นาการศกึ ษาคณะสงฆไ ทย ๙๔ อรญั ญวาสี พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชทรงสงเสริมใหม ีการศกึ ษาคมั ภีรพ ระพทุ ธศาสนาจาก พระไตรปฎก แมพ ระองคเองกท็ รงส่งั สอนประชาชนตามหลกั ธรรมทางพระพทุ ธศาสนา การศึกษา จากพระไตรปฎกนี้เรยี กวา “การศกึ ษาพระปริยัติธรรม” แบงการศึกษาเปน ๓ ตอน โดยเร่ิมตนให ศึกษาพระสตุ ตันตปฎ ก (หมวดพระสูตรทีป่ ระมวลพระธรรมเทศนาและเร่ืองเลาตาง ๆ) เมอื่ ศกึ ษา จบแลวใหศึกษาพระวินยั ปฎ ก (หมวดพระวินัยประมวลขอบญั ญัตสิ าํ หรบั พระสงฆ) เม่ือศึกษา พระ วินัยจบแลวใหศ ึกษาพระอภธิ รรมปฎก (หมวดพระอภธิ รรม ประมวลหลกั ธรรมท่ีเปนวิชาการ ไม เกี่ยวกับเหตกุ ารณและตัวบุคคล) การทพี่ อ ขุนรามคําแหงมหาราช แบงคณะสงฆเ ปน ๒ ฝา ย ดังทีก่ ลาวมาแลว นน้ั ทําให การ จัดการศกึ ษาสําหรบั สงฆแตกตางออกไปคอื ฝา ยคามวาสีซ่ึงเปนพระสงฆท ี่อยูในเมืองมีหนาท่ี ศกึ ษา เลาเรยี นคัมภีรทางพระพทุ ธศาสนา และอบรมพระภิกษุสามเณรตลอดจนประชาชนให ปฏบิ ัตดิ ี ประพฤติชอบอยูในสังคมไดอยางมคี วามสขุ เรยี กวา คนั ถธรุ ะ (ฝายทศ่ี ึกษาคัมภีร) และ ฝายอรญั ญ วาสี ซ่งึ เปน พระสงฆที่อยตู ามปา มีหนา ท่ีอบรมสงั่ สอนศษิ ยานศุ ิษยในทางปฏบิ ัติ สมถกัมมัฏฐาน และวปิ ส สนากมั มัฏฐาน เรียกวา “วปิ สสนาธรุ ะ” (ฝายบําเพญ็ ภาวนา) พระสงฆ ทั้ง ๒ ฝาย แบง กนั ทําหนาท่ี ทาํ ใหเ กิดผลดีตอ การปกครองคณะสงฆแ ละชวยใหก ารพระศาสนาในกรุงสุโขทัย เจริญรงุ เรืองมาก ครน้ั ถงึ สมัยพระยาลิไทครองราชสมบตั ิ การพระศาสนาฝา ยเถรวาทเจริญรงุ เรืองมาก พระองคม พี ระราชศรัทธาแรงกลา ถึงกับทรงอทุ ศิ ถวายพระมหาปราสาทเปนที่เลาเรยี นของ พระภกิ ษุ สามเณร และวชิ าท่ศี กึ ษายงั มที ้ังสองฝาย คือท้งั ฝา ยวชิ าการทางธรรมและทางโลก มใิ ช ศกึ ษาวิชา ทางพระพทุ ธศาสนาอยา งเดียว ๓.๙.๒ -การพัฒนาการศกึ ษาของคณะสงฆสมยั อยธุ ยา การศึกษาพระปรยิ ัตธิ รรมของพระภกิ ษุสงฆใ นสมยั น้ี แรกๆ ถกู ปลอ ยปละละเลย ตอ มาถึงสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช ทรงเห็นพระพุทธศาสนาถกู ลทั ธิภายนอกยา่ํ ยี ประชาชนมัวเมาหลงใหลเห็นผิดเปนชอบ จึงทรงรับบาํ รุงพระพุทธศาสนาทรงโปรดจัดการศกึ ษา เลาเรียน พระปริยัตธิ รรมขึน้ เหมอื นในคร้ังกรงุ สโุ ขทยั ใหมกี ารสอบไลพระปรยิ ัตธิ รรม นับวาเปน การสอบไลท ่ีเกดิ ข้ึนครงั้ แรกในประเทศไทย ตอ มาจนถึงสมัยธนบรุ ี พระเจาตากสนิ มหาราช ทรงใส พระทัยพัฒนาการพระพทุ ธศาสนา ทรงอาราธนาพระภกิ ษุสงฆใหม าอยูรวมกันอกี ครั้งหน่งึ ทรง แตง ตง้ั สมณศกั ดแ์ิ ละสถาปนาพระอารามหลายแหงใหพระภกิ ษุสงฆศึกษา เลา เรียนคนั ถธุระและ วปิ ส สนาธุระ พระพทุ ธศาสนาไดเ จรญิ รงุ เรืองข้ึนอกี วาระหน่ึง ๓.๙.๒.๑-หลกั สูตรการศึกษา ในสมัยอยุธยา สมเดจ็ พระนารายณมหาราช ไดท รงโปรดใหค ณะสงฆเอา ภารธุระในการ เรยี นการสอนอยา งจรงิ จงั โดยกําหนดหลกั สูตร เวลาเรียน การประเมินผล และ ฐานะของผสู อบ ไลไดเปนการแนน อน ใชพ ระไตรปฎกภาษาบาลีเปน หลักสูตร โดยแบง เปน ๓ ชน้ั เรยี น-คอื ๑.-บาเรยี นตรี-ตอ งแปลภาษาบาลีจบพระสูตร