ศาสตร์พระราชากับการพัฒนาสังคม

มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย Mahachulalongrajavidyalaya University หลกั สูตรปรญิ ญาครศุ าสตรบณั ฑิต เอกสารประกอบการสอนรายวชิ า รหสั วิชา ๒๐๓ ๔๒๗ ศาสตรพ' ระราชากบั การพฒั นาสงั คม The King’s Philosophy And Social Development มหาวิทยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวทิ ยาลัย วทิ ยาเขตอบุ ลราชธานี พระใบฏีกาสุพจน@ ตปสโี ล(เกษนคร),ผศ.ดร.



ก คำนำ เอกสารประกอบการสอนรายวิชา เศรษฐกิจพอเพียงกับการศึกษา ฉบับนี้ได=จัดทำขึ้นเพื่อใช=บรรยาย ในชั้นปDที่ ๔ คณะครุศาสตรJ ภาควิชาหลักสูตรและการสอน วิชาเอกสังคมศึกษา มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณ ราชวิทยาลัย วิทยาเขตอุบลราชธานี โดยเฉพาะเห็นความสำคัญของการพฒั นาสังคมโดยอาศัยแนวพระราชดำริ เศรษฐกิจพอเพียงให=นิสิต นักศึกษา ประชาชนที่สนใจนำไปใช=ในการจัดการเรียนรู=ในสถานศึกษา โรงเรียน วัด ครอบครัว ชมุ ชน เพ่ือรองรบั การเปลย่ี นแปลงของสังคมโลกซึง่ มีแนวโนม= ทสี่ ถานการณทJ ่ีวกิ ฤตมิ ากข้ึน หวังเปZนอย[างยิ่งว[าจะอำนวยประโยชนJแก[ผู=ศึกษา อีกทั้งหากว[าเนื้อหาบางส[วนมีความบกพร[อง ขาด ความสมบูรณJ ถ=าท[านผู=รู=กรุณาให=คำแนะนำเพื่อเติมเต็มส[วนที่ขาดหายไป ก็จะเปZนประโยชนJต[อท[านผู=อ[าน ซ่ึง ผ=จู ัดทำกจ็ ะนำไปปรบั ปรงุ ในโอกาสตอ[ ไป พระใบฏีกาสพุ จนJ ตปสีโล,ผศ.ดร. เขตอบุ ลราชธานี



สารบญั ข คำนำ หน*า สารบญั ก บทท่ี ๑ ความหมายและความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง ข ๑ บทนำ ๑ ความเป.นมาของเศรษฐกิจพอเพียง ๒ ความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียง ๓ ความสำคัญของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๖ การขับเคลอื่ นเศรษฐกิจพอเพียง ๘ สรุปทาG ยบท ๑๐ คำถามทGายบท ๑๑ เอกสารอGางองิ ประจำบท ๑๑ บทที่ ๒ เศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การพัฒนาประเทศ ๑๓ บทนำ ๑๓ การพฒั นาประเทศกบั แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหงN ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๑๔ สาระสำคญั ของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงN ชาติ ฉบับท่ี ๑๑ ๑๘ เศรษฐกิจพอเพยี งกบั การกำหนดยุทธศาสตรใU นการพฒั นาประเทศ ๒๒ เศรษฐกิจพอเพียงกบั การแกปG ญW หาสถานการณปU ญW หาวกิ ฤติของโลก ๒๓ สรุปทาG ยบท ๒๕ คำถามทาG ยบท ๒๖ เอกสารอาG งองิ ประจำบท ๒๗ บทท่ี ๓ เกษตรทฤษฎีใหมJตามแนวพระราชดำริ ๒๙ บทนำ ๒๙ ความเป.นมาของเกษตรทฤษฎใี หมN ๒๙ ความหมายของเกษตรทฤษฎีใหมN ๓๐ หลกั การสำคัญของเกษตรทฤษฎใี หมN ๓๒ ประโยชนขU องเกษตรทฤษฎีใหมN ๓๗ ตัวอยNางพนื้ ท่ีโครงการของเกษตรทฤษฎีใหมN ๔๑ สรปุ ทาG ยบท ๔๓

ค หน*า ๔๓ สารบญั (ตอJ ) ๔๔ ๔๕ คำถามทGายบท ๔๕ เอกสารอGางอิงประจำบท ๔๖ บทท่ี ๔ ความสัมพนั ธRเศรษฐกจิ พอเพียงกบั ทฤษฎใี หมJตามแนวพระราชดำริ ๔๗ บทนำ ๕๑ ความสมั พนั ธUเศรษฐกจิ พอเพียงกับทฤษฎีใหมN ๕๔ การประยกุ ตUใชทG ฤษฎใี หมNตามแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพยี ง ๕๗ แนวทางการพัฒนาเพือ่ ความย่งั ยืนของชุมชน ๕๙ การวิเคราะหUโครงการอันเน่ืองพระราชดำรติ ามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ๕๙ สรุปทาG ยบท ๖๑ คำถามทGายบท ๖๑ เอกสารอGางองิ ประจำบท ๖๒ บทท่ี ๕ การดำเนนิ ชีวติ ตามแนวเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๖๓ บทนำ ๖๗ การดำเนินชวี ิตตามแนวปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ๗๐ การออม ๗๓ การพฒั นาและการแกปG ญW หาชวี ิตตามหลักปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง ๗๔ บุคคลตัวอยาN งทป่ี ระสบผลสำเร็จในชีวิตตามหลกั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๗๔ สรปุ ทGายบท ๗๗ คำถามทาG ยบท ๗๗ เอกสารอาG งอิงประจำบท ๗๘ บทท่ี ๖ กรณตี ัวอยJางตวั อยาJ งเศรษฐกิจพอเพียงและเกษตรทฤษฎีใหมJ ๙๐ บทนำ ๙๑ ลักษณะและความสำคัญของหลกั ธรรมพระพทุ ธศาสนา ๙๕ การนำหลกั ธรรมทางพระพุทธศาสนาไปใชปG ระโยชนUในปWจจบุ นั ๑๐๑ บรรณานกุ รม ประมวลรายวิชา ประวตั ผิ เู* ขียน

บทท่ี ๑ ความหมายและความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง วัตถปุ ระสงคDประจำบท เมอ่ื ไดศ( กึ ษาเนือ้ หาบทน้ีแล(ว ผูศ( กึ ษาสามารถ ๑. บอกความเปAนมาของเศรษฐกิจพอเพียงได(อยาI งถกู ตอ( ง ๒. บอกความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียงได(อยIางถูกตอ( ง ๓. บรรยายเกี่ยวกับความสำคญั ของเศรษฐกิจพอเพียงไดอ( ยาI งถูกต(อง ๔. บอกวธิ ีการขบั เคลือ่ นของเศรษฐกจิ พอเพยี งได(อยาI งถูกต(อง ขอบขEายเนอื้ หา ๑.๑ บทนำ ๑.๒ ความเปนA มาของเศรษฐกิจพอเพยี ง ๑.๓ ความหมายของเศรษฐกจิ พอเพียง ๑.๔ ความสำคญั ของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๑.๕ การขับเคลือ่ นนโยบายเศรษฐกจิ พอเพียง ๑.๑ บทนำ “เศรษฐกิจพอเพียง” เปAนปรัชญาที่พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวทรงมีพระราชดำรัสชี้แนะ แนวทางการดำเนินชีวิตแกIพสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวIา ๒๕ ปW ตั้งแตIกIอนวิกฤติการณZทาง เศรษฐกิจ และเมื่อภายหลังได(ทรงเน(นย้ำแนวทางการแก(ไขเพื่อให(รอดพ(น และสามารถดำรงอยูIได( อยIางมั่นคงและยั่งยืนภายใต(กระแสโลกาภิวัตนZและความเปลี่ยนแปลงตIาง ๆ รวมทั้งเปAนปรัชญาชี้ถึง แนวการดำรงอยูIและปฏิบัติตนของประชาชนในทุกระดับตั้งแตIระดับครอบครัว ระดับชุมชนจนถึง ระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหารประเทศให(ดำเนินไปใน ทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนา เศรษฐกิจเพ่อื ใหก( (าวทันตอI โลกยุคโลกาภิวตั นZ การดำเนินชีวิตในปbจจุบันจึงจำเปAนที่ทราบถึงความเปAนมา และความหมายของคำวIา “เศรษฐกิจพอเพียง” รวมทั้งตระหนักถึงความสำคัญในการนำแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อให(มีระบบภูมิคุ(มกันในตัวที่ดีพอสมควรตIอการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้ง ภายนอกและภายใน ทั้งนี้จะต(องอาศัยความรอบร(ู ความรอบคอบ และความระมัดระวังอยIางยิ่ง ใน การนำวิชาการตIาง ๆ มาใช(ในการวางแผนและการดำเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกันจะต(อง เสริมสร(างพนื้ ฐานจติ ใจของคนในชาตโิ ดยเฉพาะเจ(าหนา( ทข่ี องรัฐ นกั ทฤษฎีและนกั ธุรกจิ ในทุกระดับ

๒ ให(มีสำนึกในคุณธรรม ความซื่อสัตยZสุจริต และให(มีความรอบรู(ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด(วยความ อดทน ความเพียร มีสติ ปbญญา และความรอบคอบ รวมทั้งทราบถึงแนวทางการขับเคลื่อนนโยบาย เศรษฐกิจพอเพียง เพื่อให(สมดุลและพร(อมตIอการรองรับการเปลี่ยนแปลงอยIางรวดเร็วและกว(างขวาง ทง้ั ดา( นวัตถุ สังคม ส่งิ แวดล(อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกได(เปนA อยาI งดี ๑.๒ ความเปนM มาของเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียง เปAนปรัชญาที่ชี้แนวทางการดำรงชีวิต ท่ีพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา ภูมิพลอดุลยเดชมีพระราชดำรัสแกIชาวไทยเมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑๘ กรกฎาคมปW พ.ศ. ๒๕๑๗ ในพิธี พระราชทานปริญญาบัตรนิสิตมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตรZ๑ “การพัฒนาประเทศจำเปAนต(องทำ ตามลำดับขั้น ต(องสร(างพื้นฐานคือ ความพอมี พอกิน พอใช(ของประชาชนสIวนใหญIเบื้องต(นกIอน โดย ใช(วิธีการและอุปกรณZที่ประหยัดแตIถูกต(องตามหลักวิชาการ เมื่อได(พื้นฐานความมั่นคงพร(อม พอสมควร และปฏิบัติได(แล(ว จึงคIอยสร(างคIอยเสริมความเจริญ และฐานะทางเศรษฐกิจขั้นที่สูงข้ึน โดยลำดับตIอไป” และพระองคZพระราชทานพระบรมราโชวาทเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง อีกครั้งในวันที่ ๔ ธันวาคม พ.ศ.๒๕๑๗ “คนอื่นจะวIาอยIางไรก็ชIางเขา จะวIาเมืองไทยล(าสมัย วIา เมืองไทยเชย วIาเมืองไทยไมIมีสิ่งที่สมัยใหมI แตเI ราอยูIพอมีพอกิน และขอให(ทุกคนมีความปรารถนาท่ี จะให(เมืองไทย พออยูIพอกิน มีความสงบ และทำงานตั้งจิตอธิษฐานตั้งปณิธาน ในทางนี้ที่จะให( เมืองไทยอยูIแบบพออยูIพอกิน ไมIใชIวIาจะรุIงเรืองอยIางยอด แตIวIามีความพออยูIพอกิน มีความสงบ เปรียบเทียบกับประเทศอื่นๆ ถ(าเรารักษาความพออยูIพอกินนี้ได( เราก็จะยอดยิ่งยวดได(” แตIสังคมไทย โดยทั่วไปตั้งแตIกIอนวิกฤตการณZทางเศรษฐกิจ ยังเข(าไมIถึงหลักการแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง และยิ่งเมื่อเกิดวิกฤตการณZทางเศรษฐกิจขึ้นในปW พ.ศ.๒๕๔๐ พระองคZทIานได(ทรงเน(นย้ำวIา “เมื่อปW ๒๕๑๗ วันนั้นได(พูดถึงวIา เราควรปฏิบัติให(พอมีพอกิน พอมีพอกินนี้ก็แปลวIา เศรษฐกิจ พอเพียงนั่นเอง ถ(าแตIละคนมีพอมีพอกิน ก็ใช(ได( ยิ่งถ(าทั้งประเทศพอมีพอกินก็ยิ่งดี และประเทศไทย เวลานั้นก็เริ่มจะเปAนไมIพอมีพอกิน บางคนก็มีมาก บางคนก็ไมIมีเลย” พระราชดำรัสที่พระราชทานไว( จึงเปAนแนวทางการแก(ไขเพื่อให(ประเทศไทยรอดพ(นจากปbญหาตIาง ๆ สามารถดำรงอยูIได(อยIางมั่นคง และยั่นยืนภายใต(กระแสโลกาภิวัตนZและความเปลี่ยนแปลงตIาง ๆ ของประเทศไทยตลอดเวลากวIา ๓๐ ปWมาแล(ว ตIอมาเพื่อเปAนการสนองแนวพระราชดำริ สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและ สังคมแหIงชาติ ได(เชิญผู(ทรงคุณวุฒิจากสาขาตIาง ๆ มารIวมกันระดมความคิดและรIวมกันยกรIางคำ นิยาม ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง โดยประมวลและกลั่นกรองจากพระราชดำรัสของ ๑ พระบรมราโชวาท ในพธิ พี ระราชทานปรญิ ญาบตั ร ของมหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ ณ หอประชุม มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร์ วนั พฤหสั บดที ?ี ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๑๗

๓ พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัว เรื่อง เศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งพระราชทานในวโรกาสตIาง ๆ รวมทั้งพระ ราชดำรัสอื่น ๆ ที่เกี่ยวข(องเปAนบทความเกี่ยวกับปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และทูลเกล(าฯ ขอพระ บรมราชวินิจฉัย และพระบรมราชานุญาตอีกครั้งหนึ่ง เพื่อความถูกต(อง ชัดเจน เพื่อจะได(เผยแพรIให( เกิดประโยชนZอยIางเปAนรูปธรรมและอยIางสูงสุดตIอไป ซึ่งพระองคZได(มีพระมหากรุณาธิคุณปรับปรุง แก(ไข และพระราชทานปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ที่ตกผลึก ชัดเจน ในหลักการอันเปAนหัวใจ สำคญั เพอ่ื ผนู( ำไปปฏบิ ตั จิ ะสามารถประยกุ ตใZ ช(อยIางมีประสทิ ธภิ าพและเหมาะสมตIอไป หลังจากได(มีการศึกษาวิเคราะหZจึงรIวมกันสรุปออกมาเปAนนิยามความหมายปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง แล(วนำความกราบบังคมทูลพระกรุณาทราบฝlาละอองธุลีพระบาท แล(วทรงพระ กรุณาปรับปรุงแก(ไขพระราชทาน และทรงพระกรุณาโปรดเกล(าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาติ ตามที่ขอพระมหากรุณาเมื่อวันที่ ๒๙ พฤศจิกายน ๒๕๔๒ รวมถึงได(อัญเชิญมาเปAนปรัชญานำทางใน การจัดทำแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ เปAนครงั้ แรกอกี ด(วย ๑.๓ ความหมายของเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจแบบพอเพียง เปAนระบบเศรษฐกิจที่พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวรัชกาลปbจจุบัน ทรงดำริขึ้นมา เพื่อแสวงหาทางออกจากวิกฤตเศรษฐกิจให(กับสังคมไทย ซึ่งระบบเศรษฐกิจแบบ พอเพียงตIางจากระบบเศรษฐกิจที่ใช(อยูIในประเทศตIาง ๆ อยIางไรจะพบคำอธิบายได(จากพระราช ดำรสั ในพระบาทสมเดจ็ พระเจา( อยหIู ัวดงั ตIอไปนี้ ๑. “เศรษฐกิจพอเพียงนี้ขอย้ำวIาเปAนทั้งเศรษฐกิจหรือความประพฤติที่ทำอะไรเพื่อให(เกิดผล โดยมีเหตุ และผลคือเกิดผลนั้นมาจากเหตุถ(าทำเหตุที่ดี ถ(าคิดให(ดี ผลที่ออกมาคือสิ่งที่ติดตามเหตุการ กระทำก็จะเปAนการกระทำที่ดี และผลของการกระทำนั้นก็จะเปAนการกระทำที่ดี ดี แปลวIามี ประสิทธิผล ดี แปลวIามปี ระโยชนZ ดี แปลวาI ทำให(มีความสขุ ” ๒. “เมื่อปWที่แล(วตอนที่พูดพอเพียง แปลในใจ แล(วก็พูดออกมาด(วยวIาจะแปลเปAน Self Sufficiency (พึ่งตนเอง) ถึงได(บอกวIาพอเพียงแกIตนเองแตIความจริงเศรษฐกิจพอเพียงนี้กว(างขวาง มาก Self Sufficiency คือ Self Sufficiency นั้นหมายความวIา ผลิตอะไรที่มีพอที่จะใช( ไมIต(องไปขอ ซอื้ คนอื่น อยไIู ดด( ว( ยตนเอง” ๓. “ความพอเพยี งนก้ี แ็ ปลวาI ความพอประมาณและความมเี หตุผล” ๔. “พอเพียงนี้มีความหมายกว(างขวางยิ่งกวIานี้อีก คือกว(างกวIาการพึ่งตนเองคือคำวIาพอ” ก็ เพียงพอ เพียงนี้ก็พอ ดั้งนั้นเอง คนเราถ(าพอในความต(องการ ก็มีความโลภน(อย เมื่อมีความโลภน(อยก็ เบียดเบียนคนอื่นน(อย ถ(าทุกประเทศมีความคิด-อันนี้ไมIใชIเศรษฐกิจ-มีความคิดวIาทำอะไรต(อง พอเพียง หมายความวIาพอประมาณ ไมIสุดโตIง ไมIโลภอยIางมากคนเราก็อยูIเปAนสุขพอเพียงนี้อาจจะมี

๔ มากอาจจะเปAนของหรูหราก็ได( แตIต(องไมIไปเบียดเบียนคนอื่น ต(องให(พอประมาณตามอัตภาพพูดจาก็ พอเพยี ง ทำอะไรก็พอเพียง ปฏบิ ัตติ นก็พอเพยี ง” ๕. “ความจริงเคยพูดอยูIเสมอในท่ีประชุมอยIางนี้วIา การจะเปAนเสือนั้นไมIสำคัญ สำคัญอยูIที่ เรามีเศรษฐกิจแบบพอมีพอกิน แบบพอมีพอกินนั้น หมายความวIา อุ(มชูตัวเองได( ให(มีพอเพียงกับ ตนเอง” ๖. “เศรษฐกิจพอเพียงจริง ๆ คือ หลักการดำเนินชีวิตที่จริงแท(ที่สุด กรอบแนวคิดของหลัก ปรัชญา มุIงเน(นความมั่นคงและความยั่งยืนของการพัฒนา อันมีคุณลักษณะที่สำคัญ คือ สามารถ ประยุกตZใช(ได(ในทุกระดับ ตลอดจนให(ความสำคัญกับคำวIาความพอเพียง ที่ประกอบด(วย ความ พอประมาณ ความมีเหตุ มีผล มีภูมิคุ(มกันที่ดีในตัว ภายใต(เงื่อนไขของการตัดสินใจและการดำเนิน กจิ กรรมท่ีต(องอาศัยเงอ่ื นไขความรูแ( ละเง่ือนไขคุณธรรม”๒ จากพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวดังข(างต(น ได(มีนักวิชาการหลายทIานที่ ได(ให(ความหมายของเศรษฐกิจพอเพยี ง ดงั น้ี อภิชัย พันธเสน ผู(อำนวยการสถาบันการจัดการเพื่อชนบทและสังคม ได(จัดแนวคิดเศรษฐกิจ พอเพียงวIาเปAน \"ข(อเสนอในการดำเนินกิจกรรมทางเศรษฐกิจตามแนวทางของพุทธธรรมอยIางแท(จริง\" ทั้งนี้เนื่องจากในพระราชดำรัสหนึ่ง ได(ให(คำอธิบายถึง เศรษฐกิจพอเพียงวIา \"คือความพอประมาณ ซอ่ื ตรง ไมIโลภมาก และต(องไมIเบียดเบยี นผ(ูอนื่ \"๓ นอกจากนั้นยังมีนักวิชาการได(แสดงถึงความสำคัญเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อให(เปAนปรัชญาที่ชี้ถึง แนวการดำรงอยูIและปฏิบัติตนของประชาชนในทุกระดับ เศรษฐกิจพอเพียงประกอบด(วยคุณสมบัติ ดงั นี้ ๑. ความพอประมาณ หมายถึง ความพอดีที่ไมIน(อยเกินไปและไมIมากเกินไป โดยไมI เบยี ดเบียนตนเองและผอ(ู น่ื เชนI การผลติ และการบรโิ ภคที่อยใIู นระดับพอประมาณ ๒. ความมีเหตุผล หมายถึง การตัดสินใจเกี่ยวกับระดับความพอเพียงนั้น จะต(องเปAนไปอยIาง มีเหตุผล โดยพิจารณาจากเหตุปbจจัยที่เกี่ยวข(อง ตลอดจนคำนึงถึงผลที่คาดวIาจะเกิดขึ้นจากการ กระทำน้นั ๆ อยIางรอบคอบ ๓. ภูมิคุ(มกัน หมายถึง การเตรียมตัวให(พร(อมรับผลกระทบและการเปลี่ยนแปลงด(านตIางๆ ที่ จะเกดิ ขนึ้ โดยคำนึงถึงความเปนA ไปไดข( องสถานการณตZ Iางๆ ที่คาดวาI จะเกิดขึ้นในอนาคต ๒สืบค%นจาก http://www.nesac.go.th/office/onesac_interview/file_interview/_interview09.php เม่ือวันท่ี ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๕๙. ๓อภิชัย พันธเสน,พุทธเศรษฐศาสตร-: วิวัฒนาการ ทฤษฎี และการประยุกต-กับเศรษฐศาสตร-สาขาต@าง ๆ, สำนักพมิ พอX มรินทร,X ๒๕๔๗.

๕ โดยมี เงื่อนไข ของการตัดสินใจและดำเนินกิจกรรมตIาง ๆ ให(อยูIในระดับพอเพียง ๒ ประการ ดังนี้ ๑. เงื่อนไขความรู( ประกอบด(วย ความรอบรู(เกี่ยวกับวิชาการตIาง ๆ ที่เกี่ยวข(องรอบด(าน ความ รอบคอบที่จะนำความรู(เหลIานั้นมาพิจารณาให(เชื่อมโยงกัน เพื่อประกอบการวางแผนและความ ระมัดระวังในการปฏิบัติ ๒. เงื่อนไขคุณธรรม ที่จะต(องเสริมสร(าง ประกอบด(วย มีความตระหนักใน คุณธรรม มีความซื่อสัตยZสุจริตและมีความอดทน มีความเพียร ใช(สติปbญญาในการดำเนินชีวิตจากการ เสนอแนวคดิ ตาI ง ๆ จงึ พอประมวลความหมายของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ไดด( งั นี้ เศรษฐกิจแบบพอเพียง หมายถึง ความสามารถในการดำรงชีวิตได(อยIางไมIเดือดร(อน มีความ เปAนอยูIอยIางประมาณตนตามฐานะ ตามอัตภาพ ที่สำคัญไมIหลงไปตามกระแสของวัตถุนิยม มี อสิ รภาพ เสรภี าพ ไมพI ันธนาการอยกIู บั สงิ่ ใด ความพอเพียงในการดำรงชีวิต จึงเปAนเงื่อนไขพื้นฐานที่ทำให(คนไทยสามารถพึ่งตนเอง และ ดำเนินชีวิตไปได(อยIางมีศักดิ์ศรีภายใต(อำนาจและความมีอิสระในการกำหนดชะตาชีวิตของตนเอง ความสามารถในการควบคุมและจัดการเพื่อให(ตนเองได(รับการสนองตอบตIอความต(องการตIาง ๆ รวมทั้งความสามารถในการจัดการปbญหาตIาง ๆ ได(ด(วยตนเอง ซึ่งทั้งหมดนี้ถือวIาเปAนศักยภาพพื้นฐาน ที่คนไทยและสังคมไทยเคยมีอยูIแตIเดิม ต(องถูกกระทบกระเทือน ซึ่งวิกฤตเศรษฐกิจจากปbญหาฟองสบIู และปbญหาความอIอนแอของชนบท รวมทั้งปbญหาอื่น ๆ ที่เกิดขึ้น ล(วนแตIเปAนข(อพิสูจนZและยืนยัน ปรากฏการณZนี้ได(เปAนอยIางดี เพื่อให(มีความเข(าใจและศึกษาได(งIายขึ้นสามารถศึกษาได(จากแผนภาพ ๑.๑ ดังนี้ แผนภาพ ๑.๑ แผนภาพองคZประกอบของเศษฐกจิ พอเพียง ทีม่ า http://www.nesac.go.th/office/onesac_interview/file_interview/_interview09.php

๖ ดังนั้นแนวทางการดำเนินงาน กิจกรรมหรือโครงการตามแนวปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จึงทางออกที่ประเทศไทยจะต(องให(ความสำคัญในการทำความเข(าใจเพื่อไปประยุกตZใช(เพื่อความ เข(มแข็งของครอบครัว ชุมชน รองรับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นไมIวIาจะเปAนด(านเศรษฐกิจ สังคม การเมืองกส็ ามารถให(รอดพ(นวกิ ฤติตIาง ๆ ไปไดอ( ยIางแนIนอน ๑.๔ ความสำคัญของเศรษฐกิจพอเพียง เศรษฐกิจพอเพียงเปAนปรัชญาท่ีชี้ถึงแนวทางการดำรงอยIู และปฏิบัติตนของประชาชนในทุก ระดับ ตั้งแตIระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนา และบริหารประเทศให( ดำเนินไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกิจเพื่อให(ก(าวทันตIอโลกยุคโลกาภิวัตนZ ความ พอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจำเปAนที่จะต(องมีระบบภูมิคุ(มกันใน ตัวที่ดีพอสมควร ตIอการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอก และภายใน ทั้งนี้ จะต(องอาศัยความรอบรู( ความรอบคอบ และความระมัดระวังอยIางยิ่ง ในการนำวิชาการตIางๆ มาใช( ในการวางแผนและการดำเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกัน จะต(องเสริมสร(างพื้นฐานจิตใจของ คนในชาติ โดยเฉพาะเจ(าหน(าที่ของรัฐ นักทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ให(มีสำนึกในคุณธรรม ความซื่อสัตยZสุจริต และให(มีความรอบรู(ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด(วยความอดทน ความเพียร มีสติ ปbญญา และความรอบคอบ เพื่อให(สมดุลและพร(อมตIอการรองรับการเปลี่ยนแปลงอยIางรวดเร็วและ กว(างขวางท้งั ด(านวตั ถุ สงั คม ส่งิ แวดล(อม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเ( ปนA อยIางดี๔ ๑.๔.๑ ปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวภูมิพลอดุลยเดช ได(พัฒนาหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อที่จะให(พสกนิกรชาวไทยได(เข(าถึงทางสายกลางของชีวิตและเพื่อคงไว(ซึ่งทฤษฏีของการพัฒนาท่ี ยั่งยืน ทฤษฎีนี้เปAนพื้นฐานของการดำรงชีวิตซึ่งอยูIระหวIาง สังคมระดับท(องถิ่นและตลอดระดับสากล จุดเดIนของแนวปรัชญานี้คือ แนวทางที่สมดุล โดยชาติสามารถทันสมัย และก(าวสูIความเปAนสากลได( โดยปราศจากการตIอต(านกระแสโลกาภิวัตนZ และการอยูIรวมกันของทุกคนในสังคม หลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียงมีความสำคัญในชIวงปW พ.ศ. ๒๕๔๐ ซึ่งเปAนชIวงที่ประเทศไทย ต(องประสบปbญหา ภาวะทางเศรษฐกิจ และ ต(องการรักษาความมั่นคงและเสถียรภาพ เพื่อที่จะยืนหยัดในการพึ่งพาผู(อื่น และ พัฒนานโยบายที่สำคัญเพื่อการฟ•Žนฟูเศรษฐกิจของประเทศ พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวมี พระราชดำริวIา มันไมIได(มีความจำเปAนท่ีเราจะกลายเปAนประเทศอุตสาหกรรมใหมI พระองคZได(ทรง อธิบายวIา ความพอเพียงและการพึ่งตนเอง คือ ทางสายกลางที่จะป•องกันการเปลี่ยนแปลงความไมI ม่นั คงของประเทศได( ๔ สืบค%นจาก http://sufficiencyeconomy.panyathai.or.th/ เมื่อวันท่ี ๔ กรกฎาคม ๒๕๕๔

๗ หลังจากนั้นปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จึงถูกนำมาใช(อยIางเปAนทางการโดย สศช. เปAน กรอบแนวคิดและทิศทางการพัฒนาระบบเศรษฐกิจของประเทศ บรรจุในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ สังคมแหIงชาติ ฉบับที่ ๙ (พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๔๙) และรัฐธรรมนูญแหIงราชอาณาจักรไทย พ.ศ. ๒๕๕๐ ก็ได(บรรจุแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในสIวนที่ ๓ แนวนโยบายด(านการบริหารราชการแผIนดิน มาตรา ๗๘ (๑) ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง จึงมิใชIเปAนเพียงปรัชญานามธรรม หากเปAนแนวทางปฏิบัติซ่ึง สามารถจะชIวย ทั้งแก(ไขและป•องกันปbญหาที่เกิดจากกิเลสมนุษยZ และความเปลี่ยนแปลงที่ซับซ(อน รุนแรงขึ้น ที่กำลังเกิดขึ้นกับมนุษยZทั้งโลก และปbญหาที่ลุกลามตIอถึงธรรมชาติ กIอให(เกิดความ เปลี่ยนแปลงใหญIในเชิงรุนแรง และสร(างปbญหาย(อนกลับมาที่มนุษยZโดยทั่วไป มักเข(าใจกันวIา ปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียง เหมาะที่จะใช(เฉพาะกับคนยากจน คนระดับรากหญ(า และประเทศยากจน อีกทั้ง เครื่องมือ เทคโนโลยี ก็จะต(องใช(เฉพาะเครื่องมือราคาถูกเทคโนโลยีต่ำ การลงทุนไมIควรจะมีการ ลงทุนระดับใหญI แตIในความเปAนจริง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงก็ต(องการคน และความคิดที่ก(าวหน(า คนท่กี ล(าคดิ กลา( ทำในสิง่ ใหมI ๆ ๑.๔.๒ หลกั การสำคัญของปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง เนื่องจากการนำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงไปใช(ประโยชนZในด(านตIางๆ ไมIมีสูตรสำเร็จ หรือคูIมือการใช(ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสำหรับภารกิจ ดังเชIน วิกฤตโลกร(อน ผู(เกี่ยวข(องจึงต(อง ศึกษาทำความเข(าใจ แล(วก็พัฒนาแนวทางหรือแนวปฏิบัติสำหรับแตIละปbญหาขึ้นมา โดยยึดหลักท่ี สำคญั ดังเชนI ๑. การคิดอยาI งเปนA ระบบ อยIางเปAนกระบวนการทางวิทยาศาสตรZ ๒. หลักคิดที่ใช( ต(องเปAนหลักการปฏิบัติที่เปAนสายกลาง ที่ให(ความสำคัญของความสมดุลพอดี ระหวาI งทกุ ส่ิงทเี่ กี่ยวข(อง ดงั เชIน ระหวาI งธรรมชาตกิ บั มนษุ ยZ ๓. ข(อมูลที่ใช( จะต(องเปAนข(อมูลจริง ที่เกิดจากการศึกษา การวิจัย หรือการลงสนามให(ได( ข(อมลู ท่ีเปนA จริง ๔. การสรา( งภูมติ (านทานตอI ความเปล่ียนแปลงที่จะเกดิ ขนึ้ ๕. การยึดหลักของความถูกต(อง คุณธรรม จริยธรรม จรรยาบรรณ ในทุกขั้นตอนของการ ดำเนินงานตามปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซึ่งเปAนกระบวนการสำคัญของการสร(างภูมิต(านทานตIอ ผลกระทบและความเปลย่ี นแปลงท่ีกำลงั เกดิ ข้ึน หรอื ทจี่ ะเกิดขึ้น หลักการใหญI ๆ เหลIาน้ีผู(ที่รับผิดชอบหรือเกี่ยวข(องหรือคิดจะทำ โครงการหรือกิจกรรมใน ระดับคIอนข(างใหญI จะต(องคำนึงถึง และสามารถจะนำปรัชญานี้ไปใช(ได(ทันที และมีผู(ที่ได(ใช(ล(วน ประสบความสำเร็จสูงสุดที่มนุษยZพึงจะมี คือ ความสุขที่ยั่งยืน การขับเคลื่อนโครงการตIาง ๆ ของ แนวคิดเศรษฐกจิ พอเพยี ง จึงสมควรไดร( บั การสนับสนนุ และเปนA รปู ธรรมตIอไป

๘ ๑.๕ การขบั เคล่ือนเศรษฐกิจพอเพยี ง นับตั้งแตIมีพระบรมราโชวาท และพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูIหัวในปW ๒๕๑๗ เปAนต(นมา พบวIาพระองคZทIานได(ทรงเน(นย้ำแนวทางการพัฒนาที่อยูIบนพื้นฐานของการ พึ่งตนเอง ความพอมี พอกิน พอใช( การรู(จักความพอประมาณการคำนึงถึงความมีเหตุผล การสร(าง ภมู คิ (มุ กันที่ดีในตวั ทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมIให(ประมาทตระหนักถึงการพัฒนาตามลำดับขั้นตอนท่ี ถูกต(องตามหลักวิชาการ ทั้งนี้ การขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง มีเป•าหมายหลักเพื่อสร(างเครือขIาย เรียนรู( ให(มีการนำหลักเศรษฐกิจพอเพียงไปใช(เปAนกรอบความคิด เปAนแนวทางในการปฏิบัติ ตลอดจน เปAนสIวนหนึ่งของวิถีชีวิตของคนไทยในทุกภาคสIวน “วัตถุประสงคZของการขับเคลื่อนเพื่อสร(างความรู( ความเข(าใจที่ถูกต(องเกี่ยวกับหลักเศรษฐกิจพอเพียงให(ประชาชนทุกคนสามารถนำหลักปรัชญาฯ ไป ประยุกตZให(ได(อยIางเหมาะสมและปลูกฝbงปรับเปลี่ยนกระบวนทัศนZในการดำรงชีวิตให(อยูIบนพื้นฐาน ของเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนนำไปสูIการปรับแนวทางการพัฒนาให(อยูIบนพื้นฐานของเศรษฐกิจ พอเพียง” กา( วแรกจดุ ประกาย ก(าวสองตอกเสาเขม็ หลายฝlายเช่ือวาI เศรษฐกิจพอเพยี งควรเปAนปรัชญา นำทางในการพัฒนาประเทศ ซึ่งนำไปสูIการพัฒนาองคZความรู(ในเรื่องนี้อยIางจริงจัง แตIหลายคนไมI ทราบวIา จริง ๆ แล(ว ได(มีการผลักดันเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงมาตั้งแตIปW ๒๕๔๒ โดยมีสำนักงาน คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหIงชาติ (สศช.) เปAนแกนหลัก และมีการต้ัง คณะอนกุ รรมการขบั เคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงเปนA ตวั ขบั เคลอ่ื น ได(มีการจัดทำแผนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง ๔ ปWในชIวงปW ๒๕๔๗–๒๕๕๐ โดยปWแรก เน(นการจุดประกายความรู(เกี่ยวกับเศรษฐกิจพอเพียง ให(คนมีความเข(าใจที่ถูกต(อง และเกิดความ ตื่นตัว ตIอมาในชIวงปWที่ ๒ ถือวIาเปAนชIวงสำคัญคือ การตอกเสาเข็ม ที่จะเน(นการสร(าง Case study หรือทำให(ประชาชนเห็นวIาหลักเศรษฐกิจพอเพียงทำได( และประสบความสำเร็จได(จริง ๆ ที่สำคัญต(อง สร(างความเข(าใจวIา เศรษฐกิจพอเพียง มิได(จำกัดเฉพาะเกษตรกรหรือชาวไรIชาวนาเพียงเทIานั้น แตI เปนA เศรษฐกิจของทุกคน ทุกอาชีพ ทั้งท่อี ยIใู นเมอื งและอยIใู นชนบท ๑.๕.๑ การสรRางขบวนการขับเคลือ่ นเศรษฐกิจพอเพียง สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหIงชาติ (สศช.) เสนอให(ริเริ่มการ สร(างขบวนการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อสานตIอความคิดและเชื่อมโยงการขยายผลที่เกิดจาก การนำหลักปรัชญาฯ ไปใช(อยIางหลากหลาย รวมทั้งเพื่อจุดประกายให(เกิดความรู(ความเข(าใจที่ถูกต(อง ซึ่งจะนำไปสูIการยอมรับ และการนำไปประยุกตZใช(ให(เกิดผลในทางปฏิบัติในทุกภาคสIวนของสังคม อยIางจริงจัง จากพระบรมราโชวาทและพระราชดำรัสของพระองคZ นับตั้งแตIปW ๒๕๑๗ เปAนต(นมา จะ พบวIาพระองคZทIานได(เน(นย้ำแนวทางการพฒั นาท่ีอยIูบนพ้นื ฐานของการพ่ึงพาตนเอง ความพอมีพอกนิ

๙ พอมีพอใช( การรู(จักความพอประมาณ การคำนึงถึงความมีเหตุผล การสร(างภูมิคุ(มกันที่ดีในตัว และ ทรงเตือนสติประชาชนคนไทยไมIให(ประมาณตระหนักถึงการพัฒนาตามลำดับขั้นตอนที่ถูกต(องตาม หลักวิชาตลอดจนมีคุณธรรมเปAนกรอบในการดำรงชีวิตซึ่งทั้งหมดนี้เปAนที่รู(จักกันภายใต(ชื่อวIา เศรษฐกิจพอเพียงสศช. จึงได(เชิญผู(ทรงคุณวุฒิจากสาขาตIาง ๆ มารIวมกันกลั่นกรองพระราชดำรัสฯ สรุปเปAนนิยาม ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง และได(อัญเชิญมาเปAนปรัชญานำทางในการจัดทำ แผนพัฒนาฯฉบับที่ ๙ และ แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ เพื่อสIงเสริมให(ประชาชนทุกระดับมีความเข(าใจ และนำไปประกอบการดำเนินชีวิต การขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง มีเป•าหมายหลัก เพื่อสร(าง เครือขIายเรียนร(ู ให(มกี ารนำหลักเศรษฐกิจพอเพยี ง ไปใช(เปนA กรอบความคดิ เปAนแนวทางในการปฏิบตั ิ ตลอดจนเปAนสIวนหนึ่งของวิถีชีวิตของคนไทยในทุกภาคสIวนวัตถุประสงคZของการขับเคลื่อน เพื่อสร(าง ความรู(ความเข(าใจที่ถูกต(อง เกี่ยวกับหลักเศรษฐกิจพอเพียงให(ประชาชนทุกคนสามารถนำหลัก ปรัชญาฯ ไปประยุกตZใช(ได(อยIางเหมาะสม และปลูกฝbงปรับเปลี่ยนกระบวนทัศนZในการดำรงชีวิตให(อยIู บนพื้นฐานของเศรษฐกิจพอเพียง ตลอดจนนำไปสูIการปรับแนวทางการพัฒนาให(อยูIบนพื้นฐานของ เศรษฐกิจพอเพยี ง การขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง เปAนการเสริมพลังให(ประเทศไทยสามารถพัฒนาไปได(อยIาง มั่นคงภายใต(กระแสโลกาภิวัตนZ โดยให(ความสำคัญกับการสร(างฐานรากทางเศรษฐกิจและสังคมให( เข(มแข็งรักษาความสมดุลของทุนและทรัพยากรในมิติตIาง ๆ ตลอดจนสามารถปรับตัวพร(อมรับตIอการ เปลี่ยนแปลงตIาง ๆ ได(อยIางรู(เทIาทัน และนำไปสูIความอยูIเย็นเปAนสุขของประชาชนชาวไทยการ ขับเคล่ือนเศรษฐกจิ พอเพียง จะเปAนในลกั ษณะเครือขIายและการระดมพลังจากทุกภาคสIวน ไดแ( กI ๑. เครือขาI ยด(านผนู( ำทางความคิด ๒. เครอื ขIายดา( นประชาสังคม ๓. เครอื ขาI ยดา( นสือ่ มวลชนและประชาชน ๔. เครอื ขาI ยดา( นสถาบนั การศกึ ษาและเยาวชน ๕. เครือขาI ยด(านองคกZ รภาคธรุ กิจเอกชน ๖.เครอื ขIายดา( นองคกZ รภาครัฐ ๗. เครือขIายดา( นวชิ าการ ๘. เครือขาI ยดา( นสถาบันการเมือง ทั้งนี้ แกนกลางขับเคลื่อนมี ๓ ระดับ ได(แกI คณะที่ปรึกษาผู(ทรงคุณวุฒิคณะอนุกรรมการ ขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง และกลุIมงานเศรษฐกิจพอเพียงและธนาคารสมอง ในสำนักงาน คณะกรรมการ ดงั แสดงตามแผนภาพท่ี ๒

๑๐ แผนภาพที่ ๒ ยทุ ธศาสตรZการสร(างความเข(มแขง็ ของชุมชนและสังคม๕ จากแผนภาพที่ ๒ จะเห็นวIาการนำเศรษฐกิจพอเพียงมาเปAนปรัชญาหลักในการจัดทำแผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหIงชาติ เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียงนั้น เปAนสิ่งที่ถูกต(องแล(ว อยIางไรก็ตาม ต(อง เข(าใจเรื่องของเศรษฐกิจพอเพียงให(ลึกซึ้ง ไมIฉาบฉวย โดยเฉพาะอยIางยิ่ง ต(องสร(างความเข(าใจให(กับผู(ที่ เกยี่ วข(องกับการจัดทำแผนฯ วIา เรอื่ งของเศรษฐกิจพอเพียง ไมIใช(สดุ ตIางไปทางใดทางหนง่ึ “เศรษฐกิจพอเพียงไมIเคยชี้วIา การพัฒนาขีดความสามารถในการแขIงขันทางเศรษฐกิจเปAนสิ่งไมIดี ใครพุดแบบนั้น แสดงวIาเข(าใจหลักการไปคนละทาง เศรษฐกิจพอเพียง คือการสร(างความเชื่อมตIอระหวIาง แนวทางการพัฒนาตIาง ๆ อยIางสอดคล(องและสมดุกัน เศรษฐกิจพอเพียงจะเปAนเหมือนหIวงคล(อง ทั้งเรื่อง ของการเพิ่มขีดความสามารถในการแขIงขันทางเศรษฐกิจ เรื่องการแก(ไขปbญหาความยากจน หรือเรื่องอื่นๆ เขา( ด(วยกัน การจัดทำแผนตIาง ๆ ที่มีเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงมาเปAนพื้นฐาน ต(องระลึกอยูIเสมอวIาในแตIละ ภูมิภาค แตIละท(องที่มีความแตกตIางกัน ไมIมีแผนที่เหมาะกับทุกที่แนIนอน ดังนั้น หากจะนำเศรษฐกิจ พอเพียงมาใช( ต(อใช(อยูIบนพื้นฐานของการกระจายประโยชนZให(เหมาะสมกับทุกที่ ภายใต(ความหวังดีของ สIวนรวม” สรปุ ทาR ยบท เศรษฐกิจพอเพียงเปAนพระราชดำรัสที่พระราชทานให(ประชาชนดำเนินตามวิถีแหIงการดำรง ชีพที่สมบูรณZ ศานติสุข โดยมีธรรมะเปAนเครื่องกำกับ และใจตนเปAนที่สำคัญ ซึ่งที่พระองคZทรงรับสั่งมา ๕ http://www.tripsthailand.com/th/60thcelebrations.php

๑๑ นั้น แท(ที่จริง คือ วิถีชีวิตไทยนั่นเอง วิถีชีวิตไทยที่ยึดเส(นทางสายกลางของความพอดี เปAนการเสริม พลังให(ประเทศไทยสามารถพัฒนาไปได(อยIางมั่นคงภายใต(กระแสโลกาภิวัตนZ โดยให(ความสำคัญกับ การสร(างฐานทางเศรษฐกิจและสังคมให(เข(มแข็งรักษาความสมดุลของทุนและทรัพยากรในมิติตIาง ๆ ตลอดจนสามารถปรับตัวพร(อมรับตIอการเปลี่ยนแปลงตIาง ๆ ได(อยIางเทIาทัน ซึ่งความหมายของ เศรษฐกิจพอเพยี งจงึ พอสรุปได(ดงั น้ี เศรษฐกิจพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจำเปAนที่จะต(องมี ระบบภูมิคุ(มกันในตัวที่ดีพอสมควรจากผลกระทบทั้งภายนอกและภายใน ทั้งนี้ จะต(องอาศัยความรอบ รู( ความรอบคอบ และความระมัดระวังอยIางยิ่ง ในการนำวชิ าการตาI ง ๆ มาใช(ในการวางแผน และการ ดำเนินการทุกขั้นตอน มีจิตสำนึกในคุณธรรมความซื่อสัตยZสุจริต และให(มีความรอบรู(ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด(วยความอดทน ความเพียร มีสติปbญญา และความรอบคอบ เพื่อให(สมดุลและพร(อมตIอ การรองรับการเปลี่ยนแปลงอยIางรวดเร็ว และกว(างขวาง ทั้งด(านวัตถุสังคม สิ่งแวดล(อม และ วัฒนธรรมจากโลกภายนอกได(เปAนอยIางดีโดยให(ความสำคัญกับการสร(างฐานรากทางเศรษฐกิจ และ สังคมให(เข(มแข็งรักษาความสมดุลของทุนและทรัพยากรในมิติตIาง ๆ ตลอดจนสามารถปรับตัวพร(อมรับตIอ การเปลีย่ นแปลงตาI ง ๆ ได(อยาI งเทIาทัน และนำไปสIคู วามอยูเI ยน็ เปAนสุขของประชาชนชาวไทยในทสี่ ดุ คำถามทRายบทที่ ๑ ๑. จงอธิบายความหมายและความสำคัญของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ๒. ใหน( สิ ิตบอกประโยชนขZ องเศรษฐกจิ พอเพียง ๓. ยกตัวอยาI งพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจา( อยหูI วั ทีเ่ ก่ียวกับเศรษฐกจิ พอเพียง ๔. วาดแผนภาพของเศรษฐกิจพอเพียงพร(อมอธิบายประกอบ เอกสารอาR งอิงประจำบท คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหIงชาติ, สำนักนายกรัฐมนตรี. (๒๕๔๔). แผนพัฒนา เศรษฐกิจและสังคมแหEงชาติ ฉบับที่ ๙ ( พ.ศ. ๒๕๔๕-๒๕๔๙).กรุงเทพมหานคร : รงIุ เรืองการพมิ พ.Z แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหEงชาติ ฉบับที่ ๑๐ ( พ.ศ. ๒๕๕๐-๒๕๕๔). กรงุ เทพมหานคร : รุIงเรอื งการพมิ พ,Z ๒๕๔๙. คณะอนุกรรมการขับเคลื่อนเศรษฐกิจพอเพียง สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจ และสังคม แหIงชาติ. ประมวลคำในพระบรมราโชวาท พระบาทสมเด็จพระเจRาอยูEหัวภูมิพลอดุลยเดช ตั้งแตEพุทธศักราช ๒๔๙๓–๒๕๔๖ ที่เกี่ยวขRองกับปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง. กรงุ เทพมหานคร,๒๕๔๘.

๑๒ การประยุกตใD ชปR รชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง. กรงุ เทพมหานคร,๒๕๔๗. นานาคำถามเกย่ี วกบั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง. กรงุ เทพมหานคร,๒๕๔๗. เศรษฐกิจพอเพยี งคืออะไร. กรงุ เทพมหานคร,๒๕๔๗. อภชิ ัย พันธเสน, ศ.ดร. ๒๕๕๑. การวิจยั และพัฒนาเพือ่ ขับเคลอื่ นเศรษฐกจิ พอเพยี งสงั เคราะหDองคD ความรูRเศรษฐกิจพอเพียง. พิมพZครั้งที่ ๓. กรุงเทพฯ: สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.). สื่อออนไลนD http://www.gotoknow.org/blog/strategist/175721 http://www.mcu.ac.th/site/thesiscontent_desc.php?ct=1&t_id=200 www.chainat.ac.th/plan/doc/mon3.pp http://www.tripsthailand.com/th/60thcelebrations.php http://www.positioningmag.com/magazine/details.aspx?id=50175 http://topicstock.pantip.com/religious/topicstock/2008/03/Y6403690/Y6403690.html

บทท่ี ๒ เศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การพฒั นาประเทศ วัตถปุ ระสงคป? ระจำบท เมื่อไดศ) ึกษาเนื้อหาบทน้ีแลว) ผ)ูศกึ ษาสามารถ ๑. บอกความสำคัญของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาตไิ ดอ) ยาK งถูกตอ) ง ๒. บรรยายเกย่ี วกับความสำคญั ของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาติ ได)อยาK งถกู ต)อง ๓. บอกหลกั การสำคัญของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาตไิ ดอ) ยKางถูกตอ) ง ๔. อธิบายความสมั พนั ธเS ศรษฐกจิ พอเพียงกับแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงK ชาตไิ ดอ) ยาK ง ถูกตอ) ง ขอบขาB ยเนื้อหา ๒.๑ ความเปUนมาของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสังคมแหKงชาติ ๒.๒ ความสำคญั ของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงK ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๒.๓ หลกั การสำคัญของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงK ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๒.๔ ความสัมพนั ธSเศรษฐกจิ พอเพยี งกบั แผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คมแหงK ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๒.๑ บทนำ นับตั้งแตKเกิดวิกฤติในปY ๒๕๔๐ เปUนต)นมา ประเทศไทยได)พยายามแก)ไขป\\ญหา และปรับปรุง แนวทางพัฒนาประเทศ เพื่อให)ก)าวไปข)างหน)าได)ในกระแสโลกาภิวัตนSที่มีการเปลี่ยนแปลง และมีการ แขKงขันกันมากขึ้น แนวทางการพัฒนาประเทศซึ่งกำหนดไว)ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาติ ฉบับที่ ๙ (๒๕๔๕-๒๕๔๙) ที่ได)ประกาศใช)ไปแล)วเมื่อต)นปY ๒๕๔๕ และแนวนโยบายการพัฒนา ประเทศของรัฐบาลทีม่ ีความสอดคลอ) งกัน การดำเนินการพฒั นาประเทศในป\\จจุบนั ถือได)วาK อยใKู นขน้ั ตอนปรับปรงุ เปลย่ี นแปลงคร้งั ใหญK หลาย ๆ ด)าน ทั้งด)านแนวคิดและการบริหารการจัดการ ซึ่งถือวKาเปUนการเปลี่ยนแปลงที่ดีมี ความสำคัญต)องดำเนินการอยKางระมัดระวังรอบคอบ สKวนสถานการณSของโลกยังอยูKในความผันผวน วุนK วายทัง้ ดา) นเศรษฐกจิ และความสงบเรยี บร)อย ดังนั้นจำเปUนต)องมีการเตรียมความพร)อมรองรับความเปลี่ยนแปลงที่อาจจะเกิดขึ้นได) ใน แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ ได)นำปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงที่พระบาทสมเด็จพระเจ)าอยูKหัว ทรงมีพระ ราชดำรัสชี้แนะแนวทางการดำเนินชีวิตแกKพสกนิกรชาวไทยมาโดยตลอดนานกวKา ๒๕ ปY มาเปUน ปรัชญานำในการพฒั นาประเทศ กระแสพระราชดำรสั ในเร่ืองเกีย่ วกับเศรษฐกิจพอเพียงนัน้ ถอื วาK เปนU

๑๔ การเตือนสติให)ทุกคนตระหนักถึงการดำเนินชีวิตให)อยูKในความพอประมาณ พอมีพอกิน ไมKเอียงไป ตามกระแสของทุนนิยมเสรีนิยมที่ปลุกเร)าความโลภ ความอยากมากจนเกินไป ให)ยึดหลักการเดินสาย กลางสูKความสมดุลเพื่อความมั่นคงและยั่งยืน ความหมายของปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงก็คือ ความ พอประมาณความมีเหตุผลและการมีภูมิคุ)มกันที่ดี เงื่อนไขสำคัญคือการสร)างคนให)มีคุณธรรม ซื่อสัตยS สจุ รติ มีความเพยี ร มคี วามรอบร)ูและรเู) ทาK ทันโลก ๒.๒ การพฒั นาประเทศกบั แผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหBงชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ การพัฒนาประเทศ จะต)องมี แผนยุทธศาสตรS คือ วิธีการ ที่จะทำให) การจัดทำและการใช) แผนพัฒนาประเทศ บรรลุวัตถุประสงคS ในการพัฒนา ประเทศ ผลการพัฒนาประเทศที่ผKานมา ๙ แผน หรือ ๔๖ ปY นั้น จะเห็นได)วKาเกิดการเปลี่ยนแปลงในสิ่งที่เราอยากเห็นก็มาก และ มีสิ่งที่ทำให)เรา รู)สึกวKาเปUนการเปลี่ยนแปลงที่ไมKพึงประสงคS ก็ไมKน)อย ในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ทุกภาคสKวนที่ได)ไป ระดมความเห็นในการจัดทำ โดยเฉพาะอยากจะเห็นคือสังคมที่อยูKเย็นเปUนสุขรKวมกัน หรือที่เรียกเปUน ภาษาองั กฤษ วาK Green and Happiness Society อันนค้ี อื เปาy หมายที่ตอ) งการ เพราะฉะนั้น ใน การ บรรลุวิสัยทัศนS หรือเปyาหมายของความอยูKเย็นเปUนสุขนั้นแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ได)อัญเชิญปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงมาเปUนปรัชญาในการนำทาง และแนวคิดในการพัฒนาประเทศ โดยเน)นถึง ความสำคญั ของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสงั คม ดงั น้ี ๑. การวางแผนเปUนรากฐานสำคัญของการบริหาร เพราะการวางแผนเปUนการเลือกสรรทาง ปฏิบัติจากทางเลือกหลายทาง เปUนการพิจารณาการปฏิบัติไว)ลKวงหน)า ให)สำเร็จลุลKวงตามความ ตอ) งการและการมีประสทิ ธิภาพ ๒. การวางแผนเปUนแนวทางชKวยให)การบริหารงานบรรลุวัตถุประสงคSเพราะการวางแผนยKอม มีการกำหนดวัตถุประสงคSหรือเปyาหมาย ทำให)ทราบป\\ญหา และข)อขัดข)องและสามารถพิจารณาแก)ไข ไดท) ันกาล ดังนั้นการพัฒนาในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะใช)ทุนการพัฒนาประเทศ ๓ ประการคือ ทุน ทางเศรษฐกิจ ทุนสังคม และทุนทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดล)อม กระบวนการพัฒนานั้น แผนพัฒนาฯฉบับที่ ๑๑ จะต)อง ดำเนินการ ให)เกิดความ สมดุลระหวKางการพัฒนา และการใช)ทุนทั้ง สามประการ เพราะเรามีบทเรียนวKา ในอดีตรัฐบาลใช)ทุนทางด)านทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดล)อมมากเกินไป ในการพัฒนาเศรษฐกิจ ทำให)เกิดความไมKสมดุล ถึงแม)วKาประเทศจะประสบ ความสำเร็จทางด)านเศรษฐกิจ แตKก็มีป\\ญหาด)านสังคม และ สิ่งแวดล)อมตามมาเปUนจำนวนมาก เพราะฉะนั้นแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ จะเปUนการปรับ การพัฒนาใหมK ไปสูKการพัฒนา ที่เราเรียกวKา การพัฒนา ที่สมดุล มีเปyาหมาย อยากจะเห็นสังคมเปUนสังคมที่อยูKเย็น เปUนสุขรKวมกัน และ มีพันธกิจ สำคัญ ท่ีจะตอ) งดำเนินการใหส) ำเร็จในระยะยาว

๑๕ ยุทธศาสตรSนี้ในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ได)ดำเนินการจัดทำยุทธศาสตรSโดยใช)หลักต)องรู)เขา รู)เรา คือ การรู)วKา สถานการณS ทางด)านทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดล)อมในการพัฒนา ฉะนั้นก็ เริ่มต)นจากการประเมินสถานการณ ด)านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล)อม อนาคตที่คาดวKาจะ เกิดขึ้นหรือการเปลี่ยนแปลงที่จะต)องเกิดขึ้นแนKนอนมีบริบท ๒ สKวน คือ ใช)โอกาสจากบริบทของการ เปลี่ยนแปลง ที่เกิดขึ้น เพื่อพิจารณาแก)ไขจุดอKอนและสKงเสริมจุดแข็งที่มีอยูK ประกอบกับความ เหมาะสม ในบริบทของไทย ภายใต)ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง มากำหนดเปUนยุทธศาสตรSซึ่งเปUน เปyาหมาย สุดท)ายก็คือสังคมที่อยูKเย็นเปUนสุขรKวมกัน ลองมาทบทวน ดูวKาสถานการณS ด)าน ทรัพยากรธรรมชาติ และ สิ่งแวดล)อมซึ่งเปUนจุดที่ทำให)เกิด ความหลากหลาย ทางชีวภาพ มีอะไรบ)าง ทีเ่ ปนU จุดอKอนหรอื เปนU ป\\ญหาสำคญั ท่เี ราต)องเผชญิ เชนK ๑. ป\\ญหาการตัดไม)ทำลายป{า ถ)าไมKมี ป{าไม) ในประเทศไทย ความหลากหลายทางชีวภาพก็ จะหมดไป ในขณะที่พื้นที่ป{า ของประเทศไทยลดลง เปUนอยKางมากถ)าเทียบกับประเทศที่พัฒนาแล)ว ประเทศที่เปUนคูKแขKงของเราในเอเชีย หรือแม)แตKประเทศที่ไลKหลังเรามา แล)วกำลังจะแซงหน)าเราไป อยKางรวดเร็ว ประเทศเหลKานี้มีพื้นที่ป{า มากกวKาเราทั้งหมด พื้นที่ป{าของเรานั้นถูกใช)เปUน ทุนทางด)าน เศรษฐกิจ คอK นข)างมากในอดตี และท่ีสำคัญกค็ ือพน้ื ทปี่ {านัน้ ถกู ทำลาย จนระบบนิเวศขาดความสมดลุ เรามีความพยายามที่จะปลูกป{าเพิ่มขึ้น แตKวKาความสำเร็จก็ไมKเกิด เนื่องจากวKา ป{าที่ปลูกเปUนป{าที่ขาด ความหลากหลายทางชีวภาพ เพราะฉะนั้นสถานการณSเรื่องป{าไม)คือ ป{าถูกทำลายจน ระบบนิเวศนS ขาดความสมดุลเพราะฉะนั้น สถานการณSเรื่องป{าไม)โดยสรุป คือ ป{าถูกทำลายจนระบบนิเวศ เสีย สมดลุ แล)วจะเปนU ภยั ตKอความมน่ั คงของการพัฒนาในอนาคต ๒. ป\\ญหาดินและที่ดิน ซึ่งมีความชัดเจนวKาการปลูกพืชเศรษฐกิจ โดยพยายามที่จะขยาย ผลผลิตทางการเกษตร ก็ต)องใช)ที่ดินมากขึ้น ต)องมี การใสKปุ|ยและยาฆKาแมลง แตKขณะนี้เรามีป\\ญหา จากการที่ดินถูก ชะล)างพังทลาย และดินมีความเสื่อมโทรมเพิ่มมากขึ้นถึง ๑๐ ล)านไรK ในระยะเวลา ๑๐ ปY หรือโดยเฉลี่ย ๑ ล)านไรKตKอปY ในขณะที่ดินมีความเสื่อมโทรมลง จำนวน ประชากร ก็มีเพิ่มมาก ขึ้น และมีความต)องการใช)ที่ดินสำหรับทำมาหากินเพิ่มขึ้น เชKนเดียวกัน จึงปรากฏวKาการถือครองที่ดิน โดยเฉลี่ยตKอครอบครัวก็ลดลง จากที่เคยมีเฉลี่ยครอบครัว ละ ๒๑ ไรK ในปY ๒๕๓๖ ขณะนี้ก็เหลือเพียง ๑๙.๓ ไรK ในอนาคตถ)าเรายังไมKสามารถแก)ไขป\\ญหาเหลKานี้ได) เราก็ไมKสามารถแก)ไขป\\ญหา ความ ยากจนได) ถา) คนไมมK ที ี่ดินสำหรบั ทำกิน ๓. น้ำเรามีป\\ญหา ๓ อยKางคือ น้ำทKวม น้ำแล)ง และน้ำเสีย แตKขณะนี้ ป\\ญหาน้ำขาดแคลนกับ ป\\ญหาคุณภาพน้ำ คงไมKทันสมัยแล)ว เพราะขณะนี้ ป\\ญหาน้ำทKวม ทั้งประเทศมีน้ำทKวม ทำให)ภาวะน้ำ ขาดแคลน หายไปชั่วคราว แล)วก็คุณภาพน้ำเสื่อมโทรมก็หายไปชั่วคราว แตKโดยพื้นฐาน เมื่อน้ำทKวม หมดไปแล)วประเทศไทยก็จะมีป\\ญหา ๓ น้ำนี้อยูKตลอด คือ น้ำขาดแคลน น้ำทKวม และน้ำเสียขณะนี้มี ความต)องการน้ำ มีมากกวKา ปริมาณน้ำที่เรากักเก็บได) แตKป\\ญหาสำคัญของน้ำที่เกิดขึ้นคือ น้ำทKวม

๑๖ สม่ำเสมอ อันเนื่องมาจากการเปลี่ยนแปลงของระบบนิเวศ และการเปลี่ยนแปลง ของพื้นที่ป{าไม) และ การชะล)างพังทลายของดินในประเทศไทย ซึ่งเกิดจาก ฝYมือมนุษยSที่ทำลายป{าและสิ่งแวดล)อมซึ่งเปUน สาเหตุสำคัญของน้ำทKวม การที่เราสร)างถนนแล)วก็ไปอุดขวางทางน้ำก็เปUนสาเหตุสKวนหนึ่งของน้ำทKวม ที่เราได)เห็นกัน สำหรับป\\ญหาคุณภาพน้ำมีความชัดเจนวKาเปUนผลมากจากเติบโตของกิจกรรมทาง เศรษฐกิจ ป\\ญหาคุณภาพน้ำในเจ)าพระยาตอนลKางเมื่อน้ำทKวม หายไป น้ำเหนือหมดไปและน้ำทะเลไมK หนุนแล)วป\\ญหาคุณภาพน้ำจะกลับมา สำหรับแมKน้ำทKาจีนตอนลKาง ลำตะคลองตอนลKาง หรือแม)แตK ทะเลสาบสงขลา กย็ ังคงมปี \\ญหาเรื่องคณุ ภาพน้ำเชKนเดียวกัน ป\\ญหาอีกประการหนงึ่ คอื ประเทศไทย มีแนวโน)มการสูญพันธSของสิ่งมีชีวิตสูงขึ้น คือการสูญ พันธS ของพันธุSพืช และ พันธุSสัตวS ความหลากหลายทางชีวภาพจะหมดไปเนื่องจาก ทรัพยากรนั้น ถูก ทำลายจนหมด ประเทศไทย มีสัตวSที่ใกล)จะสูญพันธุSอยูK ๕๘๖ ชนิด ขณะเดียวกัน ในเรื่องความ หลากหลายก็มีภัยคุกคามจากตKางประเทศ คือ การเข)ามาแยKงชิงในการ จดสิทธิบัตร จากการที่มี ความรใ)ู นเร่อื งของ การใช)ประโยชนS จากความหลากหลาย ทางชีวภาพ ในการทำยุทธศาสตรS สภาพัฒนฯS ใช)วธิ ี ในการพฒั นาประเทศ โดยทางเลอื กที่หน่ึงซึ่งประเทศ ไทย ใช) ทางเลือกนี้มานาน ๔๐ ปYแล)ว คือเศรษฐกิจต)องมากKอนทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล)อม ทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดล)อมหายไปไมKเปUนไร คKอยไปดูแลแก)ไขเอา ต)องเอาเศรษฐกิจมากKอน ซึ่งประเทศไทย มีบทเรียนแล)ววKาถ)าสังคม ที่เลือกอยKางนี้โดยไมKระมัดระวังปรากฏวKาการดูแลแก)ไข ทรัพยากร และ สิ่งแวดล)อมนี้ต)องใช)ทุนมากกวKาผลประโยชนSที่ได)รับ ทางเลือกที่ ๒ คือ ประโยชนSจาก ทรัพยากรและสิ่งแวดล)อมถ)าทิ้งไว)ก็เหมือนกับปู{โสมเฝyาทรัพยS ไมKได)เอามาใช)ประโยชนS ก็ไมKมี ประโยชนS เรามีแหลKงทKองเที่ยวสวยงามแตK ไมKให)คนมาเที่ยวก็ไมKมีประโยชนS เพราะฉะนั้นทางเลือกที่ สองก็ต)องทำให)เกิด ความสมดุลระหวKางการใช)กับการอนุรักษSไว) ซึ่งตรงนี้คือความยั่งยืน แล)วก็ เปUน การคิดและใช)วิธีการที่ทำให)ได)ประโยชนSกันทั่วหน)า ทุกฝ{าย ไมKวKาจะเปUน ระดับชาติ ระดับป\\จเจก บุคคล ระดับครอบครัว ระดับชุมชนและทางเลือก ที่ ๓ คือ รักษาทรัพยากรและสิ่งแวดล)อมมากKอน ซึ่งอันนี้ ถ)าเราร่ำรวยพอ อยKาง หลายประเทศ เขาไมKสนใจที่จะนำมาใช) เขาต)องดูแลรักษาทรัพยากร และส่งิ แวดลอ) มไว)เปนU อนั ดบั แรกเร่อื งการผลติ และนำมาใชน) ้ันเอาไวท) ีหลงั ในป\\จจุบันจะเห็นวKาแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ใช)ทางเลือกท่ี ๒ ซึ่งเปUน ทางสายกลางที่จะ นำเอาทรัพยากรมาใช)ประโยชนSควบคูKกับการอนุรักษSเอาไว) สำหรับอนาคต เพราะฉะนั้นยุทธศาสตรSท่ี กำหนดขึ้น ในเรื่องของการพัฒนา บนความหลากหลาย คือ ยุทธศาสตรSที่เปUนบริบทของไทยที่ทำให) ทุกคนได)รับ ประโยชนS ได)โอกาสและใช) โอกาสจากบริบทของการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ในอนาคต แล)วใช)ยุทธศาสตรSนี้ เสริมสร)างทุนของประเทศ เพื่อสร)างทุน ของสังคมให)อยูKเย็นเปUนสุขรKวมกันอยKาง ถาวรในอนาคต เพราะฉะนั้นสิ่งที่ เปUนหัวใจสKวนหนึ่งของยุทธศาสตรSแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ คือเรื่อง ของ ความหลากหลายทางชีวภาพ หากมีความหลากหลายทางชีวภาพ แล)วป\\ญหา เรื่องของการไมKมี

๑๗ น้ำที่สะอาด คุณภาพน้ำเสีย ที่ดินที่เสื่อมโทรม ป{าไม)ไมKมี ความหลากหลายทางชีวภาพจะหมดไป เพราะฉะนั้นจำเปUนอยKางยิ่งที่จะ ต)องดูแลอนุรักษSและรักษาฐานทรัพยากรธรรมชาติเอาไว) เพื่อคง สภาพ ของความหลากหลายทางชวี ภาพไดต) อK ไป ในการกำหนดแนวทางการพฒั นาต)องพจิ ารณา ๓ อยาK ง คือ หน่งึ ตอ) งรักษา ความอดุ ม สมบูรณSของทรัพยากรธรรมชาติไว)ให)ได) สองต)องดแู ล ไมKให)เกิดผลกระทบตอK ส่งิ แวดล)อม เพราะมัน จะคกุ คามเรอ่ื งความอุดมสมบูรณS และ สามต)องปอy งกันเพอ่ื ให) สามารถนำความหลากหลายทาง ชีวภาพที่มีอยแูK ลว) ไปใช)ประโยชนSได) แนวทางของการดำเนินงาน ตามยทุ ธศาสตรนS ี้มี ๓ ประการ ก็คอื ๑. ตอ) งชKวยกนั รักษาฐานทรัพยากร และความสมดุลของระบบนิเวศ ๒. ตอ) งสร)างสภาพแวดล)อมท่ีดแี ละควบคุมมลพษิ เพราะทั้งสองอยKางนี้มันไป ทำลายทนุ ทาง ทรัพยากรธรรมชาติ ๓. ต)องพัฒนาคุณคKาของความหลากหลายทางชวี ภาพและภมู ปิ ญ\\ ญาทอ) งถน่ิ เพราะฉะนั้น การสร)างองคSความรู)และภูมิคุ)มกันนั้นต)อง พัฒนาระบบฐานข)อมูลในระดับ ชุมชน ระดับจังหวัด ระดับประเทศ วKาเรามีอะไรบ)าง อยูKที่ไหน ซึ่งขณะนี้ ผมคิดวKาได)มีการทำงานตรง นี้อยูKแล)ว คือการสKงเสริมวิจัย ภูมิป\\ญญา บวกวิทยาศาสตรS จากการที่เรามีความหลากหลายทาง ชีวภาพที่ค)นพบแล)ว วKาเปUนประโยชนSในการนำไปทำยา และอื่น ๆ ได)ด)วยภูมิป\\ญญาของชาวบ)าน ท่ี จะต)องไป ดำเนินการการวิจัยเพื่อตKอยอดให)มันคุณคKามาก ภายใต)ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ซ่ึง นวัตกรรมเรื่องอาหาร ยา ความปลอดภัย และการรวมกลุKมเครือขKาย ที่สำคัญต)อง ชKวยกันสร)าง คKานิยม สังคม สุขภาพและวิถีธรรมชาติให)เกิดขึ้น ในชุมชนให)ได) นี่คือบทบาทของภาคีที่เขียนไว)ใน แผนพฒั นาประเทศ วKาภาครัฐจะทำ ๓ อยาK ง คอื ๑. กระจายอำนาจ ๒. สงK เสริมและจงู ใจให) ภาคเอกชนนน้ั มีจรยิ ธรรม มคี วามรับผดิ ชอบ ๓. สKงเสริมเรอ่ื ง คุณคKาทางความหลากหลายทางชวี ภาพ ดงั นัน้ ภาคประชาสงั คมตอ) งสรา) งเครือขKายถKายทอด ยกระดบั ภูมิปญ\\ ญาเพอ่ื สนบั สนนุ ภาครัฐ ในการไปเจรจาตKอรองกับ ตาK งประเทศสถาบนั อื่น ๆ ก็ตอ) งรวบรวมข)อมูล สรา) งองคSความรู) สร)างความ ตนื่ ตวั โดยเฉพาะอยKางยงิ่ ในสถาบันการศกึ ษาจะต)องเปนU พเ่ี ลยี้ งในการสKงเสรมิ ชมุ ชน ใหพ) ฒั นา และ สร)างภมู คิ ุม) กนั เรอ่ื งนใ้ี หก) บั ท)องถน่ิ และชมุ ชน เพราะ สถาบนั การศึกษาเปUนผู)ที่ ทรงไวด) ว) ยองคSความรู) ตาK ง ๆ ตอK ไป

๑๘ ๒.๓ สาระสำคญั ของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหBงชาตฉิ บบั ท่ี ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ในระยะของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ.๒๕๕๕-๒๕๕๙) ประเทศไทยยังคงต)องเผชิญกับ การเปลี่ยนแปลงที่สำคัญในหลายบริบท ทั้งที่เปUนโอกาสและข)อจำกัดตKอการพัฒนาประเทศ จึงต)องมี การเตรียมความ พร)อมของคนและระบบให)มีภูมิคุ)มกัน พร)อมรับการเปลี่ยนแปลงและผลกระทบที่ อาจเกิดขึ้น โดยยังคงอัญเชิญ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงมาเปUนแนวปฏิบัติในการพัฒนาแบบ บูรณาการเปUนองคSรวมที่มี คนเปUนศูนยSกลางการพัฒนา ตKอเนื่องจากแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๙ และแผน พัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๐ และให)ความสำคัญตKอการรวมพลังสังคมจากทุกภาคสKวนให)มีสKวนรKวมดำเนินการ ในทุกขั้นตอนของแผนฯ พร)อมทั้งสร)างเครือขKายการขับเคลื่อนยุทธศาสตรSการพัฒนาสูKการปฏิบัติ รวมทัง้ การตดิ ตามตรวจสอบผลการดำเนนิ งานตามแผนอยาK งตอK เนื่อง แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาติ ฉบับที่ ๑๑ (พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙) ที่สำนักงาน คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาติจัดทำขึ้นมีวิสัยทัศนS พันธกิจ วัตถุประสงคS เปyาหมาย ยุทธศาสตรSการพัฒนาของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาติ ฉบับที่ ๑๑ และการขับเคลื่อน ยุทธศาสตรSสูKการปฏิบัติและการติดตามประเมินผล สามารถสรุปได)ดังนี้ วิสัยทัศนS “ประเทศมีความมั่นคง เปUนธรรม และมีภมู ิค)ุมกันตKอการเปลยี่ นแปลง” ๓ พันธกจิ ไดXแกB ๑. การพฒั นาฐานการผลติ และบรกิ าร การสรา) งความเปUนธรรมและ ๒. ลดความเหลือ่ มลำ้ ทางเศรษฐกจิ สงั คม ๓. สร)างภมู คิ มุ) กนั จากวกิ ฤตการณS ๓ วตั ถปุ ระสงค? ไดXแกB ๑. เพือ่ ใหท) รพั ยากรและสิ่งแวดล)อมอดุ มสมบูรณSอยาK งยงั่ ยืน ๒. คนไทยอยKรู Kวมกนั อยKางสนั ติสขุ ๓. เพอ่ื ให)คนไทยพร)อมเชิญกบั การเปล่ยี นแปลงไดอ) ยาK งเปUนสขุ ๔ เปZาหมายหลัก ไดXแกB ๑. เศรษฐกจิ มคี วามเขม) แข็งสมดลุ ๒. ความสามารถในการแขงK ขนั สงู ขนึ้ ๓. หลกั ประกนั สงั คมที่ทัว่ ถึง ๔.สังคมไทยมีความสุขอยาK งมธี รรมาภบิ าล ๗ ยุทธศาสตร? ไดXแกB ๑. การสร)างฐานการผลิตให)เข)มแข็ง ๒. สมดุล ๓. อยKางสร)างสรรคS ๔. การสร)างสภาพแวดล)อมที่เอื้ออำนวยตKอการผลิต ๕. การค)า ๖. การลงทุน ๗. การพัฒนาคุณภาพ คน ทั้งความรู)คูKคุณธรรม สังคม มั่นคงเปUนธรรม มีพลังและเอื้ออาทร เน)นการผลิตและบริโภคที่เปUน

๑๙ มิตรกับสิ่งแวดล)อม มีความมั่นคงของพลังงานและอาหาร และเพิ่มขีดความสามารถในการแขKงขันของ ประเทศ ซ่ึงสรปุ ไดใ) นตารางที่ ๒.๑ ตารางท่ี ๒.๑ ตารางแสดงสรุปสาระสำคัญแผนพฒั นาเศรษฐกจิ และสังคมแหKงชาติ ฉบับท่ี ๑๑ วสิ ัยทัศน? ประเทศม่ันคง เปน\\ ธรรม มีภูมิคXุมกนั ตอB การเปลย่ี นแปลง พันธกจิ - พัฒนาฐานการผลิตและ -สร)างความเปนU ธรรม - มภี ูมคิ มุ) กนั การบรกิ าร - ลดความเลือ่ มล้ำทาง - รับผลกระทบจากวิกฤตกิ ารณS เศรษฐกิจและสังคม ได) วตั ถุประสงคS - ทรัพยากรและสิง่ แวดล)อม - สังคมสันตสิ ุขมี - เผชญิ กบั การเปล่ียนแปลงได) อดุ มสมบูรณS ธรรมาภิบาล อยKางเปUนสขุ - การพฒั นาประเทศอยาK ง ยงั่ ยืน เปาy หมาย - เศรษฐกิจสมดุลเข)มแขง็ - หลกั ประกนั สงั คม - ความสามารถการแขงK ขันสูงข้นึ หลกั พ่ึงพาตนเองได) ท่ัวถงึ - สงั คมสงบสุขอยKางมี ธรรมาภิบาล ยทุ ธศาสตรS - สรา) งฐานการผลิตให) - สงั คมมนั่ คง เปUนธรรม - เพิ่มขดี ความสามารถในการ เข)มแข็ง สมดลุ สร)างสรรคS มพี ลัง และเอ้ืออาทร แขKงขนั อยาK งยัง่ ยืน ดว) ยการเพิ่ม ท้งั เกษตร อุตสาหกรรม - กระจายการบริการ ประสิทธิภาพของการใช) ทKองเทย่ี ว สังคมอยาK งเปนU ธรรม ทรัพยากร คนและเมอื ง - สร)างสภาพแวดลอ) มที่เอื้อ - พัฒนาคนใหม) คี ุณภาพ - ใช)ที่ตั้งทางภูมิศาสตรขS อง อำนายตอK การผลิตสินคา) โดยสงK เสรมิ การเรียนรูค) Kู ประเทศใหเ) ปUนประโยชนS การลงทนุ คุณธรรม - สร)างสมดลุ และความมนั่ คงของ - สร)างเศรษฐกิจและสงั คม พลงั งานและอาหาร สีเขียว ผลิตและบริโภค ท่ี เปนU มิตรกับสงิ่ แวดลอ) ม ทมี่ า http://www.matichon.co.th/news_detail.php?newsid=1282039379&catid=02 จะเห็นได)วKา แผนฉบับที่ ๑๑ นั้น เน)นการ \"ตั้งรับ\" มากกวKา “รุก” โดยเน)นการปyองกันป\\ญหา จากวิกฤตการณSที่อาจเกิดขึ้นในอนาคต เพราะเราเพิ่งผKานวิกฤตการณSเศรษฐกิจโลก และวิกฤตการณS ทางการเมอื งภายในประเทศมาหมาด ๆ

๒๐ การเน)น “ภูมิคุ)มกัน” นั้นเปUนเพียงเปyาหมายขั้นต่ำเหมือนคนที่ปลอดโรค เพราะมีภูมิ ต)านทานโรค แตKไมKได)บอกวKาสุขภาพแข็งแรงมีกำลังวังชาดีเพียงไร เชื่อวKาพวกเราไมKได)ต)องการเพียงให) ประชาชนพอมีกินประชาชนควรจะ \"กินดีอยูKดี\" และมี \"คุณภาพชีวิต\" ที่ดีขึ้นกวKาเดิม อีกนัยหนึ่ง ผล โดยรวมประเทศไมKควรมีสถานะเพียงเกณฑSเฉลี่ยของประเทศอาเซียนด)วยกันหรือเพียงแตKดีกวKา พมKา ลาว กัมพูชา บ)าง แตKเราควรจะตั้งเปyาหมายให)ประเทศไทยมีความ \"มั่งคั่ง\" อยูKในชั้นแนวหน)าของ อาเซียน ที่จะแขKงขันกับประเทศ อินโดนีเซีย มาเลเซีย และสิงคโปรSได) และตัวอยKางที่ดี ๆ ของ ประเทศนอกอาเซียนอื่น ๆ เชKน เกาหลี และจีน เปUนต)น เมื่อประเทศไทยมีความ \"มั่งคั่ง\" แล)วก็ไมKต)อง หวK งถงึ ป\\ญหาของ “ภูมคิ มุ) กัน” อกี การลดความเหลื่อมล้ำ เพื่อให)เกิดความเปUนธรรมในสังคมก็เปUนสิ่งสำคัญ แตKควรบอกเปUน ตัวเลขที่ชัดเจนวKา จะลดสัดสKวนความแตกตKางของคนจน คนรวย และจำนวนร)อยละของคนจนใน ประเทศลงเทKาไรเปyาหมายตKาง ๆ ก็ควรตั้งเปUนตัวเลขดัชนีชี้วัด เชKน ความสุข รายได) หนี้สิน อุบัติภัย อบายมุข ฯลฯสKวน \"ความสุข\" ของสังคมนั้น แผนฉบับที่ ๑๑ ของ สศช. ได)กลKาวไว)ในวัตถุประสงคS และเปyาหมายหลักวKา สังคมอยูKรKวมกันอยKางสันติสุข แตKไมKได)แสดงไว)ในวิสัยทัศนS และไมKได)เน)นถึง “ความสุขของแตKละครัวเรือน” ซึ่งเรื่องนี้นKาจะเปUนวัตถุประสงคSและเปyาหมายอันดับแรก ๆ ท่ี ประชาชนคนไทยต)องการ “ความสุขของประชาชน” นั้นเปUนสิ่งที่รัฐบาลประเทศตKาง ๆ ทั่วโลกพยายามทำให)เกิดผล และเปนU ตัวชวี้ ดั ที่สำคญั ถงึ ความสำเรจ็ ของการบรหิ ารประเทศ “ความสุขของประชาชน” นั้น ควรจะเกิดจากการที่ประชาชนอยูKดีกินดี มีคุณภาพชีวิตที่ดี เพราะมีสิ่งแวดล)อมดี ปลอดจากมลพิษภยันตรายตKาง ๆ ทั้ง ป\\ญหาอาชญากรรม อุบัติภัย และสารพิษ ปนเป–—อนตKางvๆ อีกทั้ง ประชาชนต)องไมKมัวเมาในอบายมุข เชKน การพนัน เปUนต)น อันเปUนบKอเกิดแหKง ความทุกขS ความยากจนเร้อื รังและปญ\\ หาอาชญากรรมตKาง ๆ ตามมาอีกมากมาย “วิสัยทัศนS” ของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหKงชาตินั้น เปUนองคSรวมที่แสดงถึงแนวทาง นโยบายในการพัฒนาประเทศในระยะยาว จึงควรทำให)ประชาชนทุกคนเข)าใจตลอดจนหนKวยงานตKาง ๆ ของรัฐฯ และเอกชนที่จะพัฒนาไปในแนวทางเดียวกัน ดังนั้น ควรใช)ถ)อยคำที่ชัดเจนเข)าใจงKาย และ ควรสอ่ื สารผาK นสือ่ ตKาง ๆ ให)ประชาชนคนไทยทุกคนไดเ) ขา) ใจและรับทราบอยKางทว่ั ถึง เปyาหมายของแผนพัฒนาเศรษฐกจิ และสงั คมแหงK ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๑. เปาZ หมายการพัฒนาคุณภาพคนและความเขมX แข็งของชุมชนการพัฒนาคน ๑) คนไทยทุกคนได)รับการพัฒนาให)มีความพร)อมทั้งด)านรKางกาย สติป\\ญญา คุณธรรม จริยธรรม อารมณS มีความสามารถในการแก)ป\\ญหา มีทักษะในการประกอบอาชีพ มีความมั่นคงในการ ดำรงชีวิตอยาK งมี ศกั ดศิ์ รี และอยูรK วK มกันอยาK งสงบสขุ

๒๑ ๒) เพิ่มจำนวนปYการศึกษาเฉลี่ยของคนไทยเปUน ๑๐ ปY พัฒนากำลังแรงงานระดับกลางที่มี คุณภาพเพิ่มเปUนร)อยละ ๖๐ ของกำลังแรงงานทั้งหมด และเพิ่มสัดสKวนบุคลากรด)านการวิจัยและ พัฒนาเปUน ๑๐ คน ตKอประชากร ๑๐,๐๐๐ คน ๓) อายุคาดหมายเฉลี่ยของคนไทยสูงขึ้นเปUน ๘๐ ปY ควบคูKกับการลดอัตราเพิ่มของการ เจ็บป{วยด)วยโรคปyองกันได)ใน ๕ อันดับแรก คือ หัวใจ ความดันโลหิตสูง เบาหวาน หลอดเลือดสมอง และมะเรง็ นำไปสKูการเพมิ่ ผลติ ภาพแรงงาน และลดรายจาK ยด)านสขุ ภาพของบคุ คลลงในระยะยาว การพัฒนาชุมชนและแก)ป\\ญหาความยากจน ทุกชุมชนมีแผนชุมชนแบบมีสKวนรKวม และ องคSกรปกครองสKวนท)องถิ่นนำแผนชุมชนไปใช)ประกอบการจัดสรรงบประมาณเพิ่มกิจกรรม สร)างสรรคSสังคมและบรรเทาป\\ญหาอาชญากรรม ยาเสพติด และขยายโอกาสการเข)าถึงแหลKงทุน การมี สวK นรวK มในการตัดสินใจ และลดสัดสKวนผอ)ู ยูใK ต)เสน) ความยากจนลงเหลือรอ) ยละ ๔ ภายในปY ๒๕๕๙ ๒. เปาZ หมายดาX นเศรษฐกจิ ๑) โครงสร)างเศรษฐกิจ สัดสKวนภาคเศรษฐกิจในประเทศตKอภาคการค)าระหวKางประเทศ เพิ่มขึ้นเปUนร)อยละ ๗๕ ภายในปY ๒๕๕๙ และสัดสKวนภาคการผลิตเกษตรและอุตสาหกรรมเกษตร เพม่ิ ขน้ึ เปUนรอ) ยละ ๑๕ ภายใน ปY ๒๕๕๙ ๒) เสถียรภาพเศรษฐกิจ อัตราเงินเฟyอทั่วไปเฉลี่ยร)อยละ ๓.๐-๓.๕ ตKอปY สัดสKวนหน้ี สาธารณะตKอผลิตภัณฑSมวลรวมในประเทศ ไมKเกินร)อยละ ๕๐ และความยืดหยุKนการใช)พลังงานเฉลี่ย ไมKเกิน ๑:๑ ในระยะของแผนพฒั นาฯ ฉบับท่ี ๑๐ ๓) ความเปUนธรรมทางเศรษฐกิจ สัดสKวนรายได)ของกลุKมที่มีรายได)สูงสุด ร)อยละ ๒๐ แรก ตKอ รายได)ของกลุKมที่มีรายได)ต่ำสุดร)อยละ ๒๐ ไมKเกิน ๑๐ เทKาภายในปY ๒๕๕๙ และสัดสKวนผลผลิตของ วิสาหกิจขนาดกลางและขนาดยKอมตKอผลิตภัณฑSมวลรวมในประเทศ ไมKต่ำกวKาร)อยละ ๔๐ ในระยะ ของแผนพัฒนาฯ ฉบับท่ี ๑๑ ๓. เปZาหมายการสราX งความม่นั คงของฐานทรพั ยากรและสิง่ แวดลXอม ๑) รักษาความสมบูรณSของฐานทรัพยากรและความหลากหลายทางชีวภาพ ให)มีพื้นที่ป{าไม)ไว) ไมKน)อยกวาK ร)อยละ ๓๓ และตอ) งเปUนพ้นื ที่ปา{ อนรุ กั ษSไมKนอ) ยกวKา รอ) ยละ ๑๘ ของพน้ื ท่ีประเทศ รวมทงั้ รกั ษาพ้นื ทท่ี ำการเกษตรในเขตชลประทานไว)ไมนK อ) ยกวาK ๓๑,๐๐๐,๐๐๐ ไรK ๒) รักษาคุณภาพสิ่งแวดล)อมให)อยูKในระดับที่เหมาะสมตKอการดำรงคุณภาพชีวิตที่ดีและไมK เปนU ภัยคุกคามตอK ระบบนเิ วศ ตลอดจนคณุ ภาพชีวิตของคนไทย ๔. เปาZ หมายดาX นธรรมาภิบาล ๑) มุKงให)ธรรมาภิบาลของประเทศดีขึ้น มีคะแนนภาพลักษณSของความโปรKงใสอยูKที่ ๕.๐ ภายในปY ๒๕๕๔ ระบบราชการมีขนาดที่เหมาะสม และมีการดำเนินงานที่คุ)มคKาเพิ่มขึ้น ลดกำลังคนภาค ราชการให)ได)ร)อยละ ๑๐ ภายในปY ๒๕๕๙ ธรรมาภิบาลในภาคธุรกิจเอกชนเพิ่มขึ้น ท)องถิ่นมีขีด

๒๒ ความสามารถในการจัดเก็บรายได)และมีอิสระ ในการพึ่งตนเองมากขึ้น ภาคประชาชนมีความเข)มแข็ง ร)สู ทิ ธิ หน)าท่ี และมสี วK นรวK มมากข้ึนในการตัดสนิ ใจและรบั ผิดชอบในการบริหารจดั การประเทศ ๒) สร)างองคSความรู)เกี่ยวกับประชาธิปไตยและธรรมาภิบาลในบริบทไทย ให)มีการศึกษาวิจัย พัฒนาองคSความรู)ในด)านวัฒนธรรมประชาธิปไตย วัฒนธรรมธรรมาภิบาล และวัฒนธรรมสันติวิธี เพม่ิ ขึ้นในระยะของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๒.๔ เศรษฐกิจพอเพยี งกบั การกำหนดยุทธศาสตรใ? นการพฒั นาประเทศ การอัญเชิญเศรษฐกิจพอเพียงมาเปUนปรัชญาหลักในการจัดทำแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม แหKงชาติ ฉบับที่ ๑๑ นั้น เปUนสิ่งที่ถูกต)องแล)ว อยKางไรก็ตาม ต)องเข)าใจเรื่องของเศรษฐกิจพอเพียงให)ลึกซึ้ง ไมKฉาบฉวย โดยเฉพาะอยKางยิ่ง ต)องสร)างความเข)าใจให)กับผู)ที่เกี่ยวข)องกับการจัดทำแผนฯ วKา เรื่องของ เศรษฐกิจพอเพียง ไมใK ชส) ุดตKางไปทางใดทางหนึ่ง เศรษฐกิจพอเพียงไมKเคยชี้วKาการพัฒนาขีดความสามารถในการแขKงขันทางเศรษฐกิจเปUนสิ่งไมKดี ใครพุดแบบนั้น แสดงวKาเข)าใจหลักการไปคนละทาง เศรษฐกิจพอเพียง คือการสร)างความเชื่อมตKอระหวKาง แนวทางการพัฒนาตKาง ๆ อยKางสอดคล)องและสมดุกัน เศรษฐกิจพอเพียงจะเปUนเหมือนหKวงคล)อง ทั้งเรื่อง ของการเพิ่มขีดความสามารถในการแขKงขันทางเศรษฐกิจ เรื่องการแก)ไขป\\ญหาความยากจน หรือเรื่องอื่น ๆ เข)าดว) ยกนั การจัดทำแผนตKาง ๆ ที่มีเรื่องเศรษฐกิจพอเพียงมาเปUนพื้นฐาน ต)องระลึกอยูKเสมอวKาในแตKละ ภูมิภาค แตKละท)องที่มีความแตกตKางกัน ไมKมีแผนที่เหมาะกับทุกที่แนKนอน ดังนั้น หากจะนำเศรษฐกิจ พอเพียงมาใช) ต)อใช)อยูKบนพ้ืนฐานของการกระจายประโยชนSให)เหมาะสมกับทุกที่ ภายใต)ความหวังดีของ สวK นรวม ภายใต)บริบทการเปลี่ยนแปลงในกระแสโลกาภิวัตนSที่ปรับเปลี่ยนเร็วและสลับซับซ)อนมาก ยิ่งข้นึ จำเปนU ตอ) งกำหนดยุทธศาสตรกS ารพฒั นาประเทศท่ีเหมาะสม ดงั นี้ (๑) ยุทธศาสตรSการพัฒนาคุณภาพคนและสังคมไทยสูKสังคมแหKงภูมิป\\ญญาและการเรียนรู) ให) ความสำคัญกับการพัฒนาคนใหม) ีคณุ ธรรมนำความรู) เกดิ ภูมคิ )ุมกัน (๒) ยุทธศาสตรSการสร)างความเข)มแข็งของชุมชนและสังคมให)เปUนรากฐานที่มั่นคงของ ประเทศ ให)ความสำคัญกับการบริหารจัดการกระบวนการชุมชนเข)มแข็งด)วยการสKงเสริมการรวมตัว รKวมคิด รKวมทำในรปู แบบท่ีหลากหลาย และจดั กิจกรรมอยKางตKอเนื่องตามความพรอ) มของชุมชน (๓)ยุทธศาสตรSการปรับโครงสร)างการผลิตให)สมดุลและยั่งยืน ให)ความสำคัญกับการปรับ โครงสร)างเพื่อสร)างความเข)มแข็งของภาคการผลิตและบริการ บนฐานการเพิ่มคุณคKาสินค)าและบริการ จากองคSความรู)สมัยใหมKภูมิป\\ญญาท)องถิ่นและนวัตกรรม และการบริหารจัดการที่ดี รวมทั้งสร)าง บรรยากาศการลงทุนที่ดีด)วยการพัฒนาโครงสร)างพื้นฐานและระบบโลจิสติกสS การปฏิรูปองคSกร การ

๒๓ ปรับปรุงกฎระเบียบ การพัฒนามาตรฐานในด)านตKาง ๆ และการดำเนินนโยบายการค)าระหวKาง ประเทศให)สนับสนุนการเพิ่มขีดความสามารถในการแขKงขันของประเทศ พร)อมทั้งการสร)างภูมิคุ)มกัน และระบบบริหารความเสี่ยงของระบบเศรษฐกิจทม่ี ีประสทิ ธภิ าพ (๔) ยุทธศาสตรSการพัฒนาบนฐานความหลากหลายทางชีวภาพ และการสร)างความมั่นคงของ ฐานทรัพยากร และสิ่งแวดล)อม ให)ความสำคัญกับการรักษาฐานทรัพยากร และความสมดุลของระบบนิเวศเพ่ือ รักษาสมดุลระหวKางการอนุรักษSและการใช)ประโยชนS การสร)างสภาพแวดล)อมที่ดีเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิต และการพฒั นาท่ียั่งยืน (๕) ยุทธศาสตรSการเสริมสร)างธรรมาภิบาลในการบริหารจัดการประเทศ มุKงเสริมสร)างความ เปUนธรรมในสงั คมอยาK งย่ังยืน การขับเคล่ือนยุทธศาสตรสS Kกู ารปฏิบัติ และการตดิ ตามประเมินผล การขับเคลื่อนยุทธศาสตรSแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูKการปฏิบัติ ต)องให)ภาคีพัฒนาทุกภาค สKวนมีสKวนรKวมในการขับเคลื่อน โดยนำเอาแนวทางการพัฒนาตามยุทธศาสตรSของแผนมาแปลงไปสKู แผนปฏิบัติการในระดับตKาง ๆ ควบคูKไปกับการปรับระบบการจัดสรรทรัพยากร การปรับปรุงกฎหมาย กฎระเบียบ การสร)างองคSความรู) รวมทั้งการติดตามประเมินผลอยKางเปUนระบบ โดยมีแนวทางสำคัญ ดังน้ี ๑) เสริมสร)างบทบาทการมีสKวนรKวมของภาคีพัฒนา จัดทำแผนปฏิบัติการในระดับตKาง ๆ ที่ บูรณาการเชื่อมโยงกับยุทธศาสตรSของแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ภายใต)หลักปรัชญาของเศรษฐกิจ พอเพียง ๒) กำหนดแนวทางการลงทนุ ทสี่ ำคัญตามยทุ ธศาสตรSการพัฒนาในแผนพัฒนาฯ ฉบับที่ ๑๑ ๓) เรKงปรับปรุงและพัฒนากฎหมายเพื่อสนับสนุนการขับเคลื่อนยุทธศาสตรSให)บังเกิดผล ในทางปฏบิ ัติอยาK งมีประสทิ ธภิ าพ ประสิทธิผล ๔) ศึกษาวิจัยสร)างองคSความรู)และกระบวนการเรียนรู)เพื่อหนุนเสริมการขับเคลื่อน ยทุ ธศาสตรSแผนพฒั นาฯ ฉบับที่ ๑๑ สูKการปฏบิ ตั ิ ๕) พัฒนาระบบการติดตามประเมนิ ผลและสรา) งดัชนีช้ีวัดความสำเรจ็ ของการพัฒนาในทกุ ระดบั ๖) สนบั สนนุ การพฒั นาระบบฐานขอ) มลู ในทกุ ระดบั และการเช่ือมโยงโครงขาK ยขอ) มูลขาK วสาร ระหวKางหนKวยงานกลางระดับนโยบาย ตลอดจนระดบั พน้ื ท่ี และท)องถ่นิ ๒.๕ เศรษฐกจิ พอเพยี งกบั การแกปX bญหาสถานการณป? ญb หาวกิ ฤติของโลก จากแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงที่ทำให)เกิดความสมดุล รองรับการเปลี่ยน แปลงอยKางรวดเร็ว และกว)างขวางทั้งด)านวัตถุ สังคมและสิ่งแวดล)อม วัฒนธรรม จากโลกภายนอกได)เปUนอยKางดี นายโคฟ•Y อันนัน เลขาธิการองคSการสหประชาชาติ (ยูเอ็น) เห็นประโยชนSแนวทางเศรษฐกิจพอเพียงอยKาง

๒๔ มหาศาล ซึ่งองคSการ สหประชาชาติจะนำไปเผยแพรKทั่วโลก ผKานองคSกร ยูเอ็นดีพี เอเชียแปซิฟžก สำหรับปY ๒๕๕๐ จะมีการนำปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาอธิบายให)ตKางประเทศให) เข)าใจให)ได) พร)อม ทั้งมีการพิมพSเปUนภาษาอังกฤษ ภาษาไทยเผยแพรKในประเทศ ไทย ให)ประชาชนที่ยังไมKเข)าใจได)เข)าใจ สKวนภาษาอังกฤษ มีการนำไปเผยแพรKในตKางประเทศ เพื่อใช)ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ไปลด ผลกระทบอยKางรุนแรง ของกระแสโลกาภิวัตนS ที่ทำลายอะไรตKออะไรทั่วโลกอยูKในขณะนี้ ซึ่งจะเห็นวKา ประเทศไทยมีความภาคภูมิใจในพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงที่พระองคSทรงได)พระราชทานให)แกK ประชาชนไทย ดังจะเห็นได)จาก เมื่อวันที่ ๔ ธ.ค. ๒๕๓๒ พระบาทสมเด็จพระเจ)าอยูKหัว มีพระราชดำรัสเกี่ยวกับปรากฏการณS เรือนกระจก ที่ศาลาดุสิดาลัย อยKางลึกซึ้ง กระทรวงวิทยาศาสตรSและเทคโนโลยี จึงได)รับสนองกระแส พระราชดำรัส นำเข)าประชุมคณะรัฐมนตรี จนกระทั่งทำให)วันที่ ๔ ธ.ค. ของทุกปY เปUน วันสิ่งแวดล)อม แหงK ชาติ ตัง้ แตปK Y ๒๕๓๔ เปUนต)นมา จากผลงานพระราชดำริและการทรงลงมือปฏิบัติพัฒนาด)วยพระองคSเอง เกี่ยวกับ สภาพแวดล)อม โดยเฉพาะอยKางยิ่ง ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ที่มีคุณประโยชนSตKอคนชนชาติตKางๆ ท้ัง ด)านเศรษฐกิจ สังคม ความมั่นคงของมนุษยSและการเมือง ซึ่งเปUนที่ประจักษSไปทั่วโลก องคSการ สหประชาชาติ โดยนายโคฟY อันนัน อดีตเลขาธิการองคSการสหประชาชาติ จึงได)เดินทางมาประเทศ ไทย ในวาระมหามงคลฉลองสิริราชสมบัติครบ ๖๐ ปY เข)าเฝyาพระบาทสมเด็จพระเจ)าอยูKหัว วันที่ ๒๖ พ.ค. ๒๕๔๙ เพื่อถวายรางวัล \"UNDP Human Development Lifetime Achievement Award\" (รางวัลความสำเร็จสูงสุดด)านการพัฒนามนุษยS) ซึ่งเปUนรางวัลประเภท Life - Long Achievement และพระบาทสมเด็จพระเจ)าอยูKหัว ทรงเปUนพระมหากษัตริยSพระองคSแรกในโลกที่ได)รับรางวัลนี้ ซึ่ง องคSการสหประชาชาติ ได)ยกยKองพระบาทสมเดจ็ พระเจ)าอยูKหัว เปนU \"พระมหากษตั รยิ นS ักพฒั นา\" และ กลKาวถึงปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง (Sufficiency Economy) ของพระองคSวKา เปUนปรัชญาหรือทฤษฎี ใหมKที่นานาประเทศรู)จักและยกยKอง โดยที่องคSการสหประชาชาติได)สนับสนุนให)ประเทศตKางๆ ที่เปUน สมาชิก ยึดเปUนแนวทางสูKการพัฒนาประเทศที่ยั่งยืน ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงกับโลกาภิวัตนS และ วิกฤตโลกร)อนทั้งนี้ ด)วยความซาบซึ้งในพระอัจฉริยภาพ และพระมหากรุณาธิคุณแหKงองคS พระบาทสมเด็จพระเจ)าอยูKหัว ที่ได)ทรงพระราชทานปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง เปUนทางรอด มิใชK เฉพาะสังคมไทยในยุคโลกาภิวัตนSเทKานั้น หากรวมถึงสังคมโลกด)วย๑และได)มีปาฐกถาถึงปรัชญา เศรษฐกิจพอเพียงวKาเปUนปรัชญาที่สามารถเริ่มได)จากการสร)างภูมิคุ)มกันในตนเอง สูKหมูKบ)าน และสKู ๒สืบค%นจาก http://www.posttoday.com/ เม่อื วันที่ ๑๒ เมษายน ๒๕๕๔

๒๕ เศรษฐกิจในวงกว)างขึ้นในที่สุด เปUนปรัชญาที่มีประโยชนSตKอประเทศไทยและนานาประเทศ โดยที่ องคSการสหประชาชาติได)สนับสนุนให)ประเทศตKางๆที่เปUนสมาชิก ๑๖๖ ประเทศยึดเปUนแนวทางสูKการ พฒั นาประเทศแบบยั่งยืน นอกจากนั้นยังมี นักคิดระดับโลกเห็นด)วยกับแนวทางเศรษฐกิจพอเพียง และมีการนำเสนอ บทความ บทสมั ภาษณS เปUนการยื่นขอ) เสนอแนวคดิ เศรษฐกิจพอเพยี งให)แกKโลก เชนK ๒ • ศ.ดร. วูลSฟกัง ซัคสS นักวิชาการด)านสิ่งแวดล)อมคนสำคัญของเยอรมนี สนใจการประยุกตSใช) หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงอยKางมาก และมองวKานKาจะเปUนอีกทางเลือกหนึ่งสำหรับทุก ชาตใิ นเวลานี้ ทั้งมแี นวคดิ ผลกั ดันเศรษฐกิจพอเพียงให)เปUนท่ีรจู) กั ในเยอรมนี • ศ.ดร. อมาตยา เซน ศาสตราจารยSชาวอินเดีย เจ)าของรางวัลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตรS ปY ค.ศ. ๑๙๙๘ มองวKา ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงเปUนการใช)สิ่งตKางๆ ที่จำเปUนตKอการดำรงชีพ และใช)โอกาสให)พอเพียงกับชีวิตที่ดี ซึ่งไมKได)หมายถึงความไมKต)องการ แตKต)องรู)จักใช)ชีวิตให)ดี พอ อยKาใหค) วามสำคญั กับเรื่องของรายไดแ) ละความร่ำรวย แตKให)มองทคี่ ุณคKาของชีวติ มนุษยS • นายจิกมี ทินเลยS นายกรัฐมนตรีแหKงประเทศภูฏาน ให)ทรรศนะวKา หากประเทศไทยกำหนด เรื่องเศรษฐกิจพอเพียงให)เปUนวาระระดับชาติ และดำเนินตามแนวทางนี้อยKางจริงจัง “ผมวKา ประเทศไทยสามารถสร)างโลกใบใหมKจากหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง สร)างชีวิตที่ยั่งยืน และสุดท)ายจะไมKหยุดเพียงแคKในประเทศ แตKจะเปUนหลักการและแนวปฏิบัติของโลก ซึ่งหาก ทำไดส) ำเร็จ ไทยก็คอื ผน)ู ำ” สำหรับการแก)ป\\ญหา หรือการเตรียมเผชิญกับป\\ญหาจากวิกฤตโลกร)อน มีประเด็นและ เรื่องราวทั้งเกKาและใหมK ดังเชKน เรื่องของมาตรการที่ถูกกำหนดขึ้นมา เพื่อเผชิญกับภาวะโลกร)อน เพื่อให)ประเทศที่พัฒนาแล)ว และที่กำลังพัฒนา (ดังเชKนประเทศไทย) ได)ดำรงอยูKรKวมกัน พึ่งพิง และ เอื้ออาทรตKอกัน อยKางเหมาะสม ดังเชKน เรื่อง คารSบอนเครดิต ที่เปUนเรื่องคKอนข)างใหมKของประเทศ ไทย แตKก็เปUนทั้ง “โอกาส” และ “ป\\ญหา” ที่ประเทศไทยต)องเผชิญ ซึ่งก็ขึ้นอยูKกับคนไทยเราเองวKา จะต)องเตรียมตัวกันอยKางไร เพื่อให)สามารถเปUน “ที่พึ่ง” ของโลกหรือประเทศอื่น แทนที่จะเปUน “ป\\ญหา” ทเี่ กดิ จากความไมKใสKใจ หรอื ความใสใK จ แตKเพ่อื จะกอบโกยผลประโยชนSเทาK น้ัน สรปุ ทXายบท การที่ สศช.ระดมสมองทำแผนพัฒนาฉบับ ๑๑ ยึดหลักเศรษฐกิจพอเพียง สร)างภูมิคุ)มกัน วางกรอบเน)นผสมผสานระหวKางเศรษฐกิจ สังคม และพลังงาน ดึงชุมชนมีสKวนรKวมด)านประชาธิปไตย สำหรับการจัดทำแผนพัฒนาฉบับที่ ๑๑ นั้น ต)องคำนึงถึงการเปลี่ยนแปลงของกระแสโลก การ เชื่อมโยงของเศรษฐกิจไทยกับเศรษฐกิจโลก และยึดหลักตามเศรษฐกิจพอเพียงเปUนเปyาหมายการ

๒๖ ดำเนินงานในทุกโครงการ เพื่อให)เกิดความพอดี ความสมเหตุสมผล และการสร)างภูมิคุ)มกัน นำไปสKู การพัฒนาที่ยั่งยืน โดยเน)นผสมผสานกันระหวKางเศรษฐกิจ สังคม พลังงาน และการมีสKวนรKวมทาง ประชาธิปไตย โดยเพิ่มการมีสKวนรKวมของชุมชนให)มากขึ้น เพื่อเปลี่ยนโครงสร)างประเทศไทยให)มี ประสิทธิภาพ สร)างระบบการศึกษาและคุณภาพชีวิตที่ยั่งยืน ตลอดจนพัฒนาคุณภาพการผลิต การค)า การบริการ เมื่อแผนพัฒนาเศรษฐกิจฉบับที่ ๑๑ เริ่มมีผลบังคับใช) จะสามารถเพิ่มมูลคKาสินค)าการ สKงออกได) ๓๐ เปอรSเซ็นตS ตKอปY จากเดิมที่เพิ่มขึ้นในระดับ ๒๐ เปอรSเซ็นตS ตKอปY เพื่อนำไปสูKสังคมอยKู เย็นเปUนสุขรKวมกนั และพร)อมทีจ่ ะรองรับการเปลี่ยนแปลงดงั นี้ - การเปลีย่ นแปลงของบริบทการพฒั นาและสถานะของประเทศ ไทย - การเปลย่ี นแปลงของบรบิ ทการพฒั นาในกระแสโลกาภิวตั นS เศรษฐกิจพอเพียงเปUนปรัชญาที่ยึดหลักทางสายกลาง ที่ชี้แนวทางการดำรงอยูKและปฏิบัติของ ประชาชนในทุกระดับให)ดำเนินไปในทางสายกลาง มีความพอเพียง และมีความพร)อมที่จะจัดการตKอ ผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลง ได)โดยไมKต)องพึ่งพาป\\จจัยตKาง ๆ ที่จำเปUนที่จะต)องมีระบบภูมิคุ)มกันใน ตัวที่ดีพอสมควรตKอการมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอกและภายใน จะต)อง อาศัยความรอบร)ู ความรอบคอบและความระมัดระวังอยKางยิ่งในการนำวิชาการตKาง ๆ มาใช)ในการ วางแผนและดำเนินการทุกขั้นตอน และขณะเดียวกันจะต)องเสริมสร)างพื้นฐานจิตใจของคนในชาติ ใน ทุกระดับ ให)มีสำนึกในคุณธรรมความซื่อสัตยSสุจริต และให)มีความรอบรู)ที่เหมาะสม ดำเนินชีวิตด)วย ความอดทน ความเพียร มีสติ ป\\ญญาและความรอบคอบ เพื่อให)สมดุลและพร)อมที่จะรองรับการ เปลี่ยนแปลงอยKางรวดเร็วและกว)างขวางทั้งด)านวัตถุ สังคม สิ่งแวดล)อมและวัฒนธรรมจากโลก ภายนอกได)เปUนอยKางดี เศรษฐกิจพอเพียงในระดับบุคคลนั้น คือ ความสามารถในการดำรงชีวิตได) อยKางไมKเดือดร)อน มีความเปUนอยูKอยKางประมาณตน ตามฐานะ ตามอัตภาพ และท่ีสำคัญไมKหลงใหลไป ตามกระแสของวัตถุนิยม มีอิสรภาพ เสรีภาพ ไมKพันธนาการอยูKกับสิ่งใดหากกลKาวโดยสรุป คือ หัน กลับมายดึ เสน) ทางสายกลางในการดำรงชวี ติ ๓ คำถามทXายบทท่ี ๒ ๑. จงอธิบายความหมายและความสำคญั ของแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงK ชาติ ฉบับที่ ๑๑ ๒. นิสตบอกหลักการสำคญั ของแผนพฒั นาเศรษฐกิจและสังคมแหงK ชาติ ฉบบั ท่ี ๑๑ ๓สืบคน) จาก http://www.northeducation.ac.th/elearning/king_se/adjective๐๒.php เม่อื วันที่ ๑๒ มิถนุ ายน ๒๕๕๔

๒๗ ๓. ยกตวั อยาK งแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสงั คมแหงK ชาติ ฉบับที่ ๑๑ ทเี่ กี่ยวข)องกับเศรษฐกิจ พอเพยี ง ๔. ให)นสิ ติ สรุปสาระสำคญั แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงK ชาติ ฉบับท่ี ๑๑ เอกสารอาX งองิ ประจำบท คณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกจิ และสังคมแหงK ชาติ, สำนกั นายกรัฐมนตรี. (๒๕๕๔). แผนพัฒนา เศรษฐกจิ และสังคมแหBงชาติ ฉบับที่ ๑๑ ( พ.ศ. ๒๕๕๕-๒๕๕๙).กรงุ เทพมหานคร : รุKงเรือง การพมิ พ.S คณะอนุกรรมการขบั เคล่อื นเศรษฐกจิ พอเพยี ง สำนกั งานคณะกรรมการพัฒนาเศรษฐกิจและ สังคมแหงK ชาติ. ประมวลคำในพระบรมราโชวาท พระบาทสมเดจ็ พระเจาX อยูBหวั ภมู พิ ลอ ดุลยเดช ต้งั แตพB ทุ ธศักราช ๒๔๙๓ – ๒๕๔๖ ทเี่ กยี่ วข)องกบั ปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี ง. กรุงเทพมหานคร,๒๕๔๘. การประยุกต?ใชปX รัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง. กรุงเทพมหานคร,๒๕๔๗. นานาคำถามเกีย่ วกบั ปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง. กรุงเทพมหานคร,๒๕๔๗. เศรษฐกิจพอเพียงคอื อะไร. กรงุ เทพมหานคร,๒๕๔๗. ชนกิ า เจริญวงษS. “บทความสำรวจความคิดคามเขXาใจการปฏิบตั ิตามแนวทฤษฎใี หมB” ใน เอกสาร ประกอบการประชมุ วิชาการของสถาบันวิจยั พัฒนา มหาวิทยาลยั ขอนแกKน. มกราคม, ๒๕๔๒. ชลติ ภากร วีรผลนิ . “การนำทฤษฎีใหมBไปสูกB ารปฏบิ ตั ิจากมมุ มองของนักผงั ภาคและผังเมือง” ใน เอกสารประอบการสัมมนาโครงการปราชญเS พอ่ื แผนK ดิน : ทฤษฎีใหมตK ามแนวพระราชดำริ สถาบนั พฒั นาขา) ราชการพลเรือน จ.นนทบรุ ี ในวนั ท่ี ๖ พฤศจิกายน ๒๕๔๑.สถาบนั นโยบาย การศกึ ษา, ๒๕๔๑. สื่อออนไลน? http://opac.phuket.psu.ac.th/BibList.aspx?keyid=22363&searchtype=Author+Alphabeti c&collection=&language=&pubyearstart=&pubyearend http://www.palungdham.com/t364.html http://www.mpa7chiangmai.com/?name=webboard&file=read&id=79 http://ae.edu.swu.ac.th/websnong/web01/article4/satian/Sat.htm www.sh.mahidol.ac.th/she/edu/3รปู แบบฯ2.doc www.raja.co.th/show.php?id=519

๒๘ http://www.eschool.su.ac.th/admin/articleadm.php?no=40&code=y http://www.thaingo.org/writer/view.php?id=376 http://www.kroobannok.com/blog/11696

บทท่ี ๓ เกษตรทฤษฎใี หมต1 ามแนวพระราชดำริ วัตถปุ ระสงคCประจำบท เมือ่ ได(ศึกษาเนื้อหาบทนีแ้ ล(ว ผศู( กึ ษาสามารถ ๑. บอกความเปนA มาของเกษตรทฤษฎใี หมไH ด(อยHางถกู ตอ( ง ๒. บอกความหมายของเกษตรทฤษฎีใหมHไดอ( ยาH งถกู ตอ( ง ๓. บรรยายเก่ยี วกับความสำคญั ของเกษตรทฤษฎใี หมHไดอ( ยHางถกู ตอ( ง ๔. อธิบายประโยชนขU องของเกษตรทฤษฎีใหมไH ดอ( ยาH งถกู ตอ( ง ขอบข1ายเนื้อหา ๓.๑ ความเปนA มาของเกษตรทฤษฎีใหมH ๓.๒ ความหมายของเกษตรทฤษฎีใหมH ๓.๓ ความสำคัญของเกษตรทฤษฎใี หมH ๓.๔ ประโยชนUของเกษตรทฤษฎใี หมH ๓.๑ บทนำ เกษตรทฤษฎีใหมH เปAนพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวที่พระราชทานเพ่ือ ชHวยเหลือเกษตรกรรายยHอย ให(สามารถประกอบอาชีพอยHางได(อยHางพอเพียงที่จะเลี้ยงตัวเองได(ใน ระดับประหยัดเปAนอยHางน(อย ทฤษฎีใหมHประกอบด(วยหลักการและแนวทางในการบริหารจัดการที่ดิน และน้ำขนาดเล็กเพื่อการเกษตรให(เกิดประโยชนUสูงสุด เปAนระบบการผลิตแบบเศรษฐกิจพอเพียง ยึด หลักการพึ่งตนเองอยHางมีอิสรภาพ มีการวางแผนอยHางเปAนระบบ เปAนขั้นตอน เน(นความสามัคคี การมี สHวนรHวมของชุมชนและสังคม การรHวมมือรHวมใจชHวยเหลือกัน ด(วยพระอัจฉริยภาพขององคU พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัว ถึงแม(ทฤษฎีใหมHจะเปAนทฤษฎีทางเศรษฐกิจและเกษตรกรรมก็ตาม แตH เนื่องด(วยทฤษฎีนี้ได(แฝงไว(ซึ่งแนวคิดที่นHาสนใจอันเปAนแกHนสำคัญในการดำรงชีวิตของมนุษยU ทฤษฎีนี้ จงึ มีศักยภาพท่จี ะนำไปประยกุ ตUใช(ในศาสตรUตHาง ๆ ไดเ( ปAนอยาH งดี ซึ่งจะได(กลHาวถึงในลำดับตHอไป ๓.๒ ความเปนM มาของเกษตรทฤษฎใี หม1 พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวทรงพระราชทานพระราชดำรัสตHอคณะบุคคล ที่เข(าเฝaาถวาย พระพรชัยมงคลเนื่องในวโรกาสเฉลิมพระชนมพรรษาเมื่อวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๓๗ ณ ศาลาดุสิดาลัย สวนจิตรลดา พระราชวังดุสิตเกี่ยวกับความเปAนมาของทฤษฎีใหมHวHา ทฤษฎีใหมHนี้มิได(เปAนการแจกจHาย

๓๐ ที่ดินเปAนที่ดินของประชาชนเองเรื่องน้ีเริ่มต(นที่จังหวัดสระบุรีเมื่อหลายปeที่แล(วกHอนหน(านั้นได(มี จินตนาการความคิดฝfนทHานทั้งหลายคงนึกแปลกทำไมแผนการต(องคิดฝfน ไมHได(ไปดูตำราไมHได(ไปค(น ตำราแตHค(นในความคิดฝfนความ จินตนาการ เรานึกถึงวHาจะต(องมีแหHงหนึ่งที่จะเข(ากับเรื่องของเรา โครงการซึ่งได(ใช(เงินของมูลนิธิชัยพัฒนาสHวนหนึ่ง ใช(เงินของราชการ สHวนหนึ่ง โดยวิธีขุดบHอน้ำ เพื่อที่จะใช(น้ำนั้นมาทำการเพาะปลูกซึ่งทฤษฎีนี้ยังไมHเกิดขึ้นพอดีขุดบHอน้ำนั้นเราก็เรียกวHา มือดีขุดน้ำ มีน้ำ ข(าง ๆ ที่อื่น ไมHมีน้ำแตHตรงนั้นมีน้ำ ลงท(ายก็สามารถที่จะปลูกข(าว แล(วก็ปลูกผัก ปลูกต(นไม( ไม( ยืนต(น ผลไม( แล(วตHอมาก็ได(ซื้อที่อีก ๓๐ ไรH ก็เปAนศูนยUพัฒนา หลักมีวHาแบHงที่ดินเปAนสามสHวน สHวนที่ หนึ่ง เปAนที่สำหรับปลูกข(าวอีกสHวนหนึ่ง สำหรับปลูกพืชไรH พืชสวน และก็มีที่สำหรับ ขุดสระน้ำ ดำเนินการ ไปแล(วทำอยHางธรรมดาอยHางชาวบ(าน ในที่สุดได(ข(าว และได(ผักขาย ข(าวกับผักนี้มีกำไร ๒๐,๐๐๐ บาท ปeหนึ่งมี กำไร ๒๐,๐๐๐ บาท คือหมายความวHา ใช(งานได(โครงการนี้เมื่อใช(งานได(ก็ ขยายโครงการทฤษฎีใหมH นี้โดย ให(ทำที่อื่นนอกจากมีสระน้ำแล(วก็ต(องมีอHางเก็บน้ำ ที่ใหญHกวHาอีกแหHง หนึ่งเพื่อ เสริมสระน้ำ ก็ได(รับความรHวมมือจากบริษัทหนึ่งซื้อที่อยHางจริง ๆ ไมHใชHไปเวนคืนหรืออยHางไร ไปซอื้ ทแี่ ลว( สร(างอาH งเก็บนำ้ ฉะนน้ั กใ็ นบรเิ วณนัน้ จะเกดิ เปนA บริเวณท่พี ัฒนาแบบใหมH หรือเรียกวาH “ทฤษฎีใหมH” ซึ่งเข(าใจ วHาจะ ดำเนินการไปได(ในที่น้ี แตHที่อื่นยังไมHทราบวHาจะทำได(หรือไมHได( มีปfจจัยสำคัญคือน้ำแล(วก็ สามารถที่จะ ให(ประชาชนเข(าใจและยินยอมถ(าเขาไมHยินยอมก็ทำไมHได(ถึงมาทำที่กาฬสินธUุ ซ่ึง พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวได(พระราชทานดำริให(ทำการทดลอง “ทฤษฎีใหมH” ขึ้นที่วัดมงคลชัย พัฒนา อำเภอเมือง จังหวัดสระบุรี ในหลักการงHาย ๆ โดยเริ่มจากสภาพความจริงที่วHาราษฎร หน่ึง ครอบครวั มที ่ีดินประมาณ ๑๐-๑๕ ไรHใหแ( บHงทีด่ นิ น้ันออกเปAน ๓ สวH น คือ สHวนทหี่ นง่ึ ท่ีดินรอ( ยละ ๓๐ ให(ขุดเปAนสระน้ำมีความลึก ๔ เมตร ขนาดบรรจุน้ำได(โดยประมาณ ๓๐,๐๐๐ ม.สHวนที่สอง ที่ดินร(อย ละ ๖๐ สำหรับพื้นที่ทำการเกษตร โดยปลูกข(าวร(อยละ ๓๐ และปลูกพืชไรHพืชสวนร(อยละ ๓๐ สHวนท่ี สามที่ดิน ร(อยละ ๑๐ สำหรับสร(างที่อยูHอาศัยและสิ่งอำนวยความสะดวกตHาง ๆ จากแนวพระราชดำริ เกษตรทฤษฎีใหมH ของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยHหู วั ทว่ี ดั มงคลชยั พัฒนา นำไปสูHแนวทางปฏิบตั ทิ ่ีเปAน รปู ธรรม และนำไปสูHการเผยแพรHตHอสังคมไทยได(นำไปใชใ( นชวี ติ ประจำวนั ตHอไป ๓.๓ ความหมายของเกษตรทฤษฎีใหม1 เกษตรทฤษฎีใหม1๑ เปAนแนวพระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวภูมิพลอดุลยเดช เกี่ยวกับการจัดพื้นที่ดินเพื่อการอยูHอาศัยและมีชีวิตอยHางยั่งยืน โดยมีแบHงพื้นที่เปAนสHวน ๆ ได(แกH พื้นที่ น้ำ พ้ืนที่ดินเพื่อเปAนที่นาปลูกข(าว พื้นที่ดินสำหรับปลูกพืชไรHนานาพันธุU และที่สำหรับอยูHอาศัย และ ๑สืบค(นจาก http://th.wikipedia.org/wiki/ เมื่อวนั ท่ี ๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๓

๓๑ เลี้ยงสัตวU ในอัตราสHวน ๓:๓:๓:๑ เปAนหลักการในการบริหารการจัดการที่ดินและน้ำ เพื่อการเกษตรใน ทด่ี ินขนาดเลก็ ใหเ( กดิ ประสิทธิภาพสูงสุด ดังน้ี ๑.มีการบริหารและจัดแบHงที่ดินแปลงเล็ก ออกเปAนสัดสHวนที่ชัดเจน เพื่อประโยชนUสูงสุดของ เกษตรกร ซ่ึงไมเH คยมใี ครคิดมากอH น ๒.มีการคำนวณโดยหลักวิชาการ เกี่ยวกับปริมาณน้ำที่จะกักเก็บให(พอเพียง ตHอการเพาะปลูก ได(ตลอดปe ๓.มีการวางแผนที่สมบูรณUแบบ สำหรับเกษตรกรรายยHอย ๓ ขั้นตอน เพื่อให(พอเพียงสำหรับ เล้ยี งตนเองและเพ่ือเปนA รายได( ดังนั้นแนวพระราชดำริเกี่ยวกับทฤษฎีใหมH หรือเกษตรทฤษฎีใหมH ซึ่งเปAนแนวทางการ พัฒนาการเกษตรอยHางเปAนขั้นตอนนั้น เปAนตัวอยHางการใช(หลักเศรษฐกิจพอเพียงในทางปฏิบัติ ที่เปAน รูปธรรม เฉพาะในพื้นที่ที่เหมาะสม ทฤษฎีใหมHตามแนวพระราชดำริ ทฤษฎีใหมHด(านการเกษตรหรือ เกษตรทฤษฎีใหมHของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช สาระที่สำคัญของ ทฤษฎี คือ การใหNเกษตรกรจัดการใชNประโยชนCจากที่ดินอย1างผสมผสานซึ่งถือครอบครองใหNไดN ประโยชนสC งู สดุ โดยมนี ้ำไวใN ชไN ดNตลอดปโV ดยแบง1 ทดี่ นิ ทำประโยชนเC ปMนสัดสว1 น ๓:๓:๓:๑ ทฤษฎีใหมHจึงเปAนการกลั่นกรองและกำหนดแนวความคิดเกี่ยวกับสิ่งที่จะกระทำเพื่อให(รู(แนH ชัดวHาสิ่งที่จะทำนั้นเปAนอะไร ทำอะไร ทำอยHางไร ทำไมจึงเปAนเชHนนั้น ซึ่งจะต(องอาศัยหลักการ และ เหตุผล ดังนั้นระหวHางทฤษฎีกับการปฏิบัติจะมีความสัมพันธUสอดคล(องเปAนไปตามทิศทางเดียวกัน เสมอ ทฤษฎตี ามแนวคดิ ของโลกตะวนั ตกมีพ้ืนฐานมาจากกรกี หมายถงึ ความคิดชดุ หน่งึ แนวความคดิ หลักการ หรือวิธีการที่ใช(ในการอธิบายความเปAนจริงที่ได(จากการสังเกต ทฤษฎีใดจะมีการยอมรับหรือ มีความเชื่อถือได(ตลอดขึ้นอยูHกับวHาจะสามารถพิสูจนU ทดสอบให(เห็นจริงได(ดีเพียงใด ดังนั้นในปfจจุบัน ทฤษฎีกับวิทยาศาสตรUจึงมีความสัมพันธUกัน เพราะวิทยาศาสตรUอธิบายธรรมชาติได(จากความเปAนจริง ดังนั้นทฤษฎีที่มีความเปAนวิทยาศาสตรUจึงตรวจสอบสังเกต ปฏิบัติให(เห็นจริงได( มุHงที่แสวงหาความร(ู ใหมHเพื่อชนะธรรมชาติหHางความเปAนมนุษยUมากยิ่งขึ้น สำหรับทฤษฎีของโลกตะวันออกซึ่งมีความ แตกตHางที่มุHงอยูHรHวมกับมนุษยUและธรรมชาติเพื่อให(เกิดดุลยภาพเสมอกันจึงเปAนความคิดอิสระและ สามัคคีปรองดองกันของมนุษยU จากศึกษาแนวพระราชดำริเกษตรทฤษฎีใหมH จึงมีนักวิชาการได(สรุป หลักการสำคญั ไวด( งั น้ี ชัยอนันตU สมุทวณิช ได(สรุปหลักการและวิธีการทฤษฎีใหมHของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัว ได( ๙ ประการ ที่เรียกวHา “นพลักษณC” คือ หลากหลายรHวมนำ คิด–ทำ เรียบงHาย ผสานทุกสHวน ควร แกHสถานการณU องคUรวมรอบด(าน บันดาลใจไมHใฝ•อุดมการณU–เปAนสากล แม(วHาทฤษฎีใหมHนี้ดูเหมือน จะเปAนพระราชดำริที่เกี่ยวข(องกับวิถีชีวิตของเกษตรกร แตHแนวพระราชดำริหลักครอบคลุมถึงการอยHู รHวมกันของวิถีชีวิตทางการผลิตของสHวนตHาง ๆ ที่มีความแตกตHางหลากหลาย สามารถอยูHรHวมกัน และ

๓๒ พึ่งพิงอิงกันได(ระบบความคิดนี้มีอยูHในพุทธปรัชญา แตHไมHมีผู(ใดจัดระบบเสนอวิธีการปฏิบัติอยHาง ชัดเจนเปนA รูปธรรมจากพระราชดำรทิ ย่ี ่งิ ใหญทH างความคิด “นพลกั ษณC” สรปุ ได(ดงั ตอH ไปนี้ ๑. เปAนแนวคิดที่มีลักษณะเปAนพหุนิยมทั้งในแงHการคิด (Thinking) และการทำ (Doing) แบบ หลากหลาย ใชว( ถิ หี ลายวถิ สี ำหรับกลุHมคนและกลมุH ปญf หาท่ีมีความแตกตาH งหลายหลาก ๒. เปAนแนวคิดที่ยอมรับการดำรงอยูHรHวมกันของสิ่งที่แตกตHางกันเปAนตรรกของการพึ่งพิงอิง กัน (Interdependence) ที่มีจริยธรรมของความสามัคคี มีเมตตากันของการอยูHรHวมกันอยHางสันติที่ ขดั แย(งแตกตาH งกัน ๓. เปนA แนวคิดทปี่ ฏิบตั ไิ ด(ทำใหเ( ห็นจริงได(รวH มคิด รวH มทำ ๔. มีความงHายไมHซับซ(อน เข(าใจงHาย เข(าถึงและนำไปทำให(เห็นผลจริงได(บนพื้นฐานของความ เรยี บงHาย ๕. นำประสบการณUของไทยและลักษณะสภาพวิถีชีวิต ฐานะทางเศรษฐกิจสถานการณU ตลอดจนลกั ษณะเดนH ของชวี ิตความเปนA อยผูH สมผสานกันในการดำเนินงาน ๖. มคี วามสมสมยั และไดจ( ังหวะเวลาเหมาะควรแกสH ถานการณU ๗. ดำรงชีพและดำรงชาติแบบองคUรวม (Holistic) มีหลายมิติ สHงเสริมจริยธรรม (Ethics) แหHงความพอ และความพอเพยี ง ๘. มีพลังกระตุ(น เข(าใจถึงความเปAนจริง สHงเสริมสร(างแรงบันดาลใจในการปฏิบัติงาน ผ(ู ปฏิบัติสามารถมีความสุขไดต( ามอตั ภาพ ๙. ปลอดจากการเมอื ง ผลประโยชนU และอุดมการณU ทฤษฎีใหมHของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชมีมิติที่หลากหลาย โดยเฉพาะอยHางยิ่งด(านจริยธรรมดังพระบรมราโชวาทและพระราชดำรัสของพระองคUที่เน(นทางด(าน คุณธรรมจริยธรรม ความหลากหลายในการอยHรู Hวมกันของสิง่ ตHาง ๆ อยาH งเปAนปกติสุขมีความเอื้ออาทร ตHอกัน เกิดดุลยภาพที่เคลื่อนไหวได( ชHวยเหลือพึ่งพิงอิงกัน ดังนั้นทฤษฎีใหมHจึงมีจริยธรรมเปAนพื้นฐาน สำคญั ของระบบความคิดและเชอ่ื งโยงกับมนุษยUโดยยึด “คนเปMนศูนยกC ลาง” มีความเปนA สากล ๓.๔ หลกั การสำคัญของเกษตรทฤษฏใี หม1 จากพระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวเกี่ยวกับทฤษฎีใหมHที่ได(ทรงพระราชทาน ไว(เนื่องในวโรกาสตHาง ๆ ทำให(พอประมวลได(วHา “ทฤษฎีใหมH” (New Theory) นHาจะหมายถึง \"แนวทางปฏิบัติเพื่อให(เกษตรกรที่มีที่ดินถือครองประมาณ ๑๐–๑๕ ไรH สามารถมีน้ำใช(เพื่อการเกษตร อยHาง เพียงพอตลอดปe และใช(น้ำกับที่ดินที่มีอยูHให(เกิดประโยชนUสูงสุด เพื่อให(มีกินแบบตามอัตภาพคือ ไมHได( รวยมากแตHพอกนิ ไมอH ดอยาก โดยการแบHงทดี่ นิ ท่ถี อื ครองออกเปAนสดั สวH น ดังนี้

๓๓ ๓.๔.๑ หลกั การของทฤษฎใี หม1 ๑) มีการบริหารและจัดแบHงที่ดินแปลงเล็กออกเปAนสัดสHวนที่ชัดเจน เพื่อประโยชนUสูงสุดของ เกษตรกร ซ่งึ ไมHเคยมีใครคดิ มากอH น ๒) มีการคำนวณโดยใช(หลักวิชาการเกี่ยวกับปริมาณน้ำที่จะกักเก็บให(พอเพียงตHอการ เพาะปลกู ไดอ( ยาH งเหมาะสมตลอดปe ๓) มีการวางแผนท่สี มบูรณแU บบสำหรับเกษตรกรรายยHอย โดยมถี งึ ๓ ขน้ั ตอน ดงั นี้ ทฤษฎีใหม1ขั้นตNน ให(แบHงพื้นที่ออกเปAน ๔ สHวน ตามอัตราสHวน ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐ ซึ่งหมายถึง พื้นที่สHวนที่หนึ่ง ประมาณร(อยละ ๓๐ ให(ขุดสระเก็บกักน้ำเพื่อใช(เก็บกักน้ำฝนในฤดูฝน และใช(เสริม การปลูกพืชในฤดูแล(ง ตลอดจนการเลี้ยงสัตวUและพืชน้ำตHาง ๆ พื้นที่สHวนที่สอง ประมาณร(อยละ ๓๐ ให(ปลูกข(าวในฤดูฝนเพื่อใช(เปAนอาหารประจำวันสำหรับครอบครัวให(เพียงพอตลอดปe เพื่อตัดคHาใช(จHาย และสามารถพึ่งตนเองได(พื้นที่สHวนที่สาม ประมาณร(อยละ ๓๐ ให(ปลูกไม(ผล ไม(ยืนต(น พืชผัก พืชไรH พืชสมุนไพร ฯลฯ เพื่อใช(เปAนอาหารประจำวัน หากเหลือบริโภคก็นำไปจำหนHายพื้นที่สHวนที่ส่ี ประมาณร(อยละ ๑๐ เปAนท่อี ยูอH าศัย เลี้ยงสัตวU ถนนหนทาง และโรงเรือนอ่ืน ๆ ทฤษฎีใหม1ขั้นที่สอง เมื่อเกษตรกรเข(าใจในหลักการและได(ปฏิบัติในที่ดินของตนจนได(ผล แล(ว ก็ต(องเริ่มขั้นที่สอง คือให(เกษตรกรรวมพลังกันในรูป กลุHม หรือ สหกรณU รHวมแรงรHวมใจกัน ดำเนินการในด(าน (๑) การผลิต (พันธุUพืช เตรียมดิน ชลประทาน ฯลฯ) เกษตรกรจะต(องรHวมมือในการผลิต โดย เร่ิม ตงั้ แตHข้นั เตรยี มดิน การหาพันธุUพชื ป•ยุ การจดั หาน้ำ และอน่ื ๆ เพือ่ การเพาะปลกู (๒) การตลาด (ลานตากข(าว ยุ(ง เครื่องสีข(าว การจำหนHายผลผลิต) เมื่อมีผลผลิตแล(ว จะต(อง เตรียมการตHาง ๆ เพื่อการขายผลผลิตให(ได(ประโยชนUสูงสุด เชHน การเตรียมลานตากข(าวรHวมกัน การ จัดหายุ(งรวบรวมข(าว เตรียมหาเครื่องสีข(าว ตลอดจนการรวมกันขายผลผลิตให(ได(ราคาดีและลด คHาใชจ( Hายลงดว( ย (๓) การเปAนอยูH (กะป‘ น้ำปลา อาหาร เครื่องนุHงหHม ฯลฯ) ในขณะเดียวกันเกษตรกรต(องมี ความเปAนอยูHที่ดีพอสมควร โดยมีปfจจัยพื้นฐานในการดำรงชีวิต เชHน อาหารการกินตHาง ๆ กะป‘ น้ำปลา เสอื้ ผ(า ทพ่ี อเพยี ง (๔) สวัสดิการ (สาธารณสุข เงินกู() แตHละชุมชนควรมีสวัสดิภาพและบริการที่จำเปAน เชHน มี สถานีอนามยั เมอ่ื ยามปว• ยไข( หรอื มกี องทนุ ไวก( ูย( ืมเพอ่ื ประโยชนใU นกิจกรรมตาH ง ๆ ของชุมชน (๕) การศึกษา (โรงเรียน ทุนการศึกษา) ชุมชนควรมีบทบาทในการสHงเสริมการศึกษา เชHน มี กองทนุ เพอ่ื การศกึ ษาเลHาเรยี นให(แกHเยาวชนของชมชนเอง

๓๔ (๖) สังคมและศาสนา ชุมชนควรเปAนที่รวมในการพัฒนาสังคมและจิตใจ โดยมีศาสนาเปAนท่ี ยึดเหนี่ยว โดยกิจกรรมทั้งหมดดังกลHาวข(างต(น จะต(องได(รับความรHวมมือจากทุกฝ•ายที่เกี่ยวข(อง ไมHวHา สHวนราชการ องคกU รเอกชน ตลอดจนสมาชิกในชมุ ชนน้นั เปนA สำคญั ทฤษฎใี หมข1 น้ั ทส่ี าม เมื่อดำเนินการผHานพ(นขั้นที่สองแล(ว เกษตรกร หรอื กลมHุ เกษตรกรกค็ วร พัฒนาก(าวหน(าไปสูHขั้นที่สามตHอไป คือติดตHอประสานงาน เพื่อจัดหาทุน หรือแหลHงเงิน เชHน ธนาคาร หรือบริษัท ห(างร(านเอกชน มาชHวยในการลงทุนและพัฒนาคุณภาพชีวิต ทั้งนี้ ทั้งฝ•ายเกษตรกร และ ฝา• ยธนาคาร หรือบริษทั เอกชนจะไดร( ับประโยชนUรHวมกัน กลาH วคอื - เกษตรกรขายขา( วไดร( าคาสงู (ไมถH กู กดราคา) - ธนาคารหรือบริษัทเอกชนสามารถซื้อข(าวบริโภคในราคาต่ำ (ซื้อข(าวเปลือกตรงจาก เกษตรกร และมาสีเอง) - เกษตรกรซื้อเครื่องอุปโภคบริโภคได(ในราคาต่ำ เพราะรวมกันซื้อเปAนจำนวนมาก (เปAนร(าน สหกรณรU าคาขายสงH ) - ธนาคารหรือบริษัทเอกชน จะสามารถกระจายบุคลากร เพื่อไปดำเนินการในกิจกรรมตHาง ๆ ให(เกดิ ผลดยี งิ่ ขึน้ ๓.๔.๒ ความสำคญั ของเกษตรทฤษฎใี หม1 ๑) เปAนระบบการผลิตแบบเศรษฐกิจพอเพียงที่เกษตรกรสามารถเลี้ยงตัวเองได(ในระดับที่ ประหยัดกHอน ทั้งนี้ ชุมชนต(องมีความสามัคคี รHวมมือรHวมใจในการชHวยเหลือซึ่งกันและกันทำนอง เดียวกับการ “ลงแขก” แบบดั้งเดิมเพ่อื ลดคาH ใช(จHายในการจ(างแรงงานด(วย ๒) เนื่องจากข(าวเปAนปfจจัยหลักที่ทุกครัวเรือนจะต(องบริโภค ดังนั้น จึงประมาณวHาครอบครัว หนึ่งทำนาประมาณ ๕ ไรH จะทำให(มีข(าวพอกินตลอดปe โดยไมHต(องซื้อหาในราคาแพง เพื่อยึดหลัก พ่ึงตนเองไดอ( ยาH งมีอิสรภาพ ๓) ต(องมีน้ำเพื่อการเพาะปลูกสำรองไว(ใช(ในฤดูแล(ง หรือระยะฝนทิ้งชHวงได(อยHางพอเพียง ดังนั้น จึงจำเปAนต(องกันที่ดินสHวนหนึ่งไว(ขุดสระน้ำ โดยมีหลักวHาต(องมีน้ำเพียงพอที่จะเพาะปลูกได( ตลอดปe ทั้งน้ี ได(พระราชทานพระราชดำริเปAนแนวทางวHา ต(องมีน้ำ ๑,๐๐๐ ลูกบาศกUเมตร ตHอการ เพาะปลูก ๑ ไรH โดยประมาณ ฉะนั้น เมื่อทำนา ๕ ไรH ทำพืชไรH หรือไม(ผลอีก ๕ ไรH (รวมเปAน ๑๐ ไรH) จะตอ( งมนี ้ำ ๑๐,๐๐๐ ลกู บาศกเU มตรตHอปe ดังนั้น หากตั้งสมมติฐานวHา มีพื้นที่ ๕ ไรH ก็จะสามารถกำหนดสูตรครHาวๆ วHา แตHละแปลง ประกอบดว( ย - นาข(าว ๕ ไรH - พชื ไรH พชื สวน ๕ ไรH

๓๕ - สระน้ำ ๓ ไรH ขุดลึก ๔ เมตร จุน้ำได(ประมาณ ๑๙,๐๐๐ ลูกบาศกUเมตร ซึ่งเปAนปริมาณน้ำที่ เพยี งพอที่จะสำรองไว(ใช(ยามฤดแู ล(ง - ที่อยูHอาศัยและอื่น ๆ ๒ ไรH รวมทั้งหมด ๑๕ ไรH แตHทั้งนี้ ขนาดของสระเก็บน้ำขึ้นอยูHกับ สภาพภูมิประเทศและสภาพแวดลอ( ม ดงั นี้ - ถ(าเปAนพื้นที่ทำการเกษตรอาศัยน้ำฝน สระน้ำควรมีลักษณะลึก เพื่อปaองกันไมHให(น้ำระเหย ไดม( ากเกินไป ซงึ่ จะทำให(มนี ้ำใชต( ลอดทง้ั ปe - ถ(าเปAนพื้นที่ทำการเกษตรในเขตชลประทาน สระน้ำอาจมีลักษณะลึก หรือตื้น และแคบ หรือกวา( งกไ็ ด( โดยพิจารณาตามความเหมาะสม เพราะสามารถมีนำ้ มาเติมอยเHู ร่อื ย ๆ การมีสระเก็บน้ำก็เพื่อให(เกษตรกรมีน้ำใช(อยHางสม่ำเสมอทั้งปe (ทรงเรียกวHา Regulator หมายถึงการควบคุมให(ดี มีระบบน้ำหมุนเวียนใช(เพื่อการเกษตรได(โดยตลอดเวลาอยHางตHอเน่ือง) โดยเฉพาะอยHางยิ่งในหน(าแล(งและระยะฝนทิ้งชHวง แตHมิได(หมายความวHา เกษตรกรจะสามารถปลูก ข(าวนาปรังได( เพราะหากน้ำในสระเก็บน้ำไมHพอ ในกรณีมีเขื่อนอยูHบริเวณใกล(เคียงก็อาจจะต(องสูบน้ำ มาจากเขื่อน ซึ่งจะทำให(น้ำในเขื่อนหมดได( แตHเกษตรกรควรทำนาในหน(าฝน และเมื่อถึงฤดูแล(ง หรือ ฝนทิ้งชHวงให(เกษตรกรใช(น้ำที่เก็บตุนนั้น ให(เกิดประโยชนUทางการเกษตรอยHางสูงสุด โดยพิจารณาปลูก พืชให(เหมาะสมกับฤดูกาล เพ่อื จะไดม( ผี ลผลิตอ่ืน ๆ ไวบ( รโิ ภคและสามารถนำไปขายไดต( ลอดท้งั ปe ๔) การจัดแบHงแปลงที่ดินเพื่อให(เกิดประโยชนUสูงสุดน้ี พระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวทรง คำนวณและคำนงึ จากอตั ราการถอื ครองที่ดนิ ถวั เฉลย่ี ครวั เรือนละ ๑๕ ไรH อยาH งไรก็ตาม หากเกษตรกร มีพื้นที่ถือครองน(อยกวHานี้ หรือมากกวHาน้ี ก็สามารถใช(อัตราสHวน ๓๐:๓๐:๓๐:๑๐ เปAนเกณฑUปรับใช(ได( กลHาวคือร(อยละ ๓๐ สHวนแรก ขุดสระน้ำ (สามารถเลี้ยงปลา ปลูกพืชน้ำ เชHน ผักบุ(ง ผักกะเฉด ฯลฯ ได(ด(วย) บนสระอาจสร(างเล(าไกHและบนขอบสระน้ำอาจปลูกไม(ยืนต(นที่ไมHใช(น้ำมากโดยรอบได( ร(อยละ ๓๐ สHวนที่สอง ทำนา ร(อยละ ๓๐ สHวนที่สาม ปลูกพืชไรH พืชสวน (ไม(ผล ไม(ยืนต(น ไม(ใช(สอย ไม(เพ่ือ เปAนเชื้อฟ–น ไม(สร(างบ(าน พืชไรH พืชผัก สมุนไพร เปAนต(น) ร(อยละ ๑๐ สุดท(าย เปAนที่อยูHอาศัย และ อื่นๆ (ทางเดิน คันดิน กองฟาง ลานตาก กองปุ•ยหมัก โรงเรือน โรงเพาะเห็ด คอกสัตวU ไม(ดอกไม( ประดับ พืชสวนครวั หลังบา( น เปนA ตน( ) อยาH งไรก็ตาม อตั ราสHวนดังกลHาวเปAนสตู ร หรอื หลักการโดยประมาณเทาH นั้น สามารถปรับปรงุ เปลี่ยนแปลงได(ตามความเหมาะสม โดยขึ้นอยูHกับสภาพของพื้นที่ดิน ปริมาณน้ำฝน และ สภาพแวดล(อม เชHน ในกรณีภาคใต(ที่มีฝนตกชุก หรือพื้นที่ที่มีแหลHงน้ำมาเติมสระได(ตHอเนื่อง ก็อาจลด ขนาดของบHอ หรอื สระเก็บน้ำใหเ( ล็กลง เพอื่ เกบ็ พืน้ ที่ไวใ( ชป( ระโยชนอU ่นื ตHอไปได( ๕) การดำเนนิ การตามทฤษฎใี หมH มปี fจจัยประกอบหลายประการ ขึ้นอยกHู บั สภาพภมู ปิ ระเทศ สภาพแวดล(อมของแตHละท(องถิ่น ดังนั้น เกษตรกรควรขอรับคำแนะนำจากเจ(าหน(าที่ด(วย และที่สำคัญ

๓๖ คือ ราคาการลงทุนคHอนข(างสูง โดยเฉพาะอยHางยิ่งการขุดสระน้ำ เกษตรกรจะต(องได(รับความ ชวH ยเหลอื จากสวH นราชการ มูลนิธิ และเอกชน ๖) ในระหวHางการขุดสระน้ำ จะมีดินที่ถูกขุดขึ้นมาจำนวนมาก หน(าดินซึ่งเปAนดินดี ควรนำไป กองไว(ตHางหากเพื่อนำมาใช(ประโยชนUในการปลูกพืชตHาง ๆ ในภายหลัง โดยนำมาเกลี่ยคลุมดินชั้นลHาง ที่เปAนดินไมHดี หรืออาจนำมาถมทำขอบสระน้ำ หรือยกรHองสำหรับปลูกไม(ผลก็จะได(ประโยชนUอีกทาง หนง่ึ ตวั อย1างพชื ท่ีควรปลกู และสัตวทC ี่ควรเลี้ยง ๑. ไม(ผลและผักยืนต(น เชHน มะมHวง มะพร(าว มะขาม ขนุน ละมุด ส(ม กล(วย น(อยหนHา มะละกอกะทอ( น แคบา( น มะรมุ สะเดา ขเี้ หลก็ กระถิน ฯลฯ ๒. ผักล(มลุกและดอกไม( เชHน มันเทศ เผือก ถั่วฝfกยาว มะเขือ มะลิ ดาวเรือง บานไมHรู(โรย กหุ ลาบ รกั และซHอนกลนิ่ เปนA ตน( ๓. เห็ด เชนH เหด็ นางฟาa เหด็ ฟาง เห็ดเป•าฮอื้ เปAนต(น ๔. สมุนไพร และเครื่องเทศ เชHน หมาก พลู พริกไท บุก บัวบก มะเกลือ ชุมเห็ด หญ(าแฝก และพืชผักบางชนิด เชนH กะเพรา โหระพา สะระแหนH แมงลกั และตะไคร( เปนA ต(น ๕. ไม(ใช(สอยและเชื้อเพลิง เชHน ไผH มะพร(าว ตาล กระถินณรงคU มะขามเทศ สะแก ทองหลาง จามจรุ ี กระถนิ สะเดา ขี้เหล็ก ประดูH ชงิ ชนั และยางนา เปAนตน( ๖. พืชไรH เชHน ข(าวโพด ถั่วเหลือง ถั่วลิสง ถั่วพุHม ถั่วมะแฮะ อ(อย มันสำปะหลัง ละหุHง นุHน เปAนต(น พืชไรHหลายชนิดอาจเก็บเกี่ยวเมื่อผลผลิตยังสดอยูH และจำหนHายเปAนพืชประเภทผักได( และมี ราคาดกี วาH เกบ็ เม่อื แกH ได(แกH ข(าวโพด ถวั เหลอื ง ถ่ัวลิสง ถว่ั พHมุ ถว่ั มะแฮะ อ(อย และมันสำปะหลงั ๗. พืชบำรุงดิน และพืชคลุมดิน เชHน ถั่วมะแฮะ ถั่วฮามาต(า โสนแอฟริกัน โสนพื้นเมือง ปอ เทือง ถั่วพร(า ขี้เหล็ก กระถิน รวมทั้งถั่วเขียวและถั่วพุHม เปAนต(น และเมื่อเก็บเกี่ยวแล(วไถกลบลงไป เพื่อบำรงุ ดินได( พืชหลายชนิดใช(ทำประโยชนUได(มากกวHาหนึ่งชนิด และการเลือกปลูกพืชควรเน(นพืชยืนต(น ด(วย เพราะการดูแลรักษาในระยะหลังจะลดน(อยลง มีผลผลิตทยอยออกตลอดปe ควรเลือกพืชยืนต(น ชนิดตHาง ๆ กัน ให(ความรHมเย็นและชุHมชื้นกับที่อยูHอาศัยและสิ่งแวดล(อม และควรเลือกต(นไม(ให( สอดคลอ( งกบั สภาพของพ้ืนที่ เชHน ไมคH วรปลูกยูคาลปิ ตัสบริเวณขอบสระ ควรเปAนไมผ( ลแทน เปนA ต(น - สัตวUเลี้ยงอื่น ๆ ได(แกH สัตวUน้ำ เชHน ปลาไน ปลานิล ปลาตะเพียนขาว ปลาดุก เพื่อเปAน อาหารเสริมประเภทโปรตีน และยังสามารถนำไปจำหนHายเปAนรายได(เสริมได(อีกด(วย ในบางพื้นท่ี สามารถเลี้ยงกบได( - สุกร หรือ ไกH เลี้ยงบนขอบสระน้ำ ทั้งนี้ มูลสุกรและไกHสามารถนำมาเปAนอาหาร ปลา บางแหงH อาจเลี้ยงเปดA ได(

๓๗ ๓.๕ ประโยชนCของเกษตรทฤษฎใี หม1 ทฤษฎีใหมH เปAนแนวทางในการพัฒนาที่นำไปสูHความสามารถในการพึ่งตนเอง ในระดับตHาง ๆ อยHางเปAนขั้นตอน โดยลดความเสียงเกี่ยวกับความผันแปรของธรรมชาติ หรือการเปลี่ยนแปลงจาก ปfจจัยตHาง ๆ โดยอาศัยความพอประมาณ และความมีเหตุผล การสร(างภูมิคุ(มกันที่ดี มีความรู( ความ เพยี ร และความอดทน สติ และปญf ญา การชHวยเหลอื ซึ่งกนั และกัน และความสามัคคี แนวพระราชดำริเกี่ยวกับทฤษฎีใหมH หรือเกษตรทฤษฎีใหมH ซึ่งเปAนแนวทางการพัฒนาการ เกษตรอยHางเปAนขั้นตอนนั้น เปAนตัวอยHางการใช(หลักเศรษฐกิจพอเพียงในทางปฏิบัติ ที่เปAนรูปธรรม เฉพาะในพื้นที่ที่เหมาะสม ทฤษฎีใหมHตามแนวพระราชดำริ อาจเปรียบเทียบกับหลักเศรษฐกิจ พอเพียง ซึ่งมีอยูH ๒ แบบ คือ แบบพื้นฐาน กับ แบบก(าวหน(า ได(ดังนี้ความพอเพียงในระดับบุคคล และครอบครวั โดยเฉพาะเกษตรกรเปนA เศรษฐกิจพอเพยี งแบบพนื้ ฐาน เทียบไดก( บั ทฤษฎีใหมH ขั้นที่ ๑ ที่มุHงแก(ปfญหาของเกษตรกรที่อยูHหHางไกลแหลHงน้ำ ต(องพึ่งน้ำฝน และประสบความ เสี่ยงจากการที่น้ำไมHพอเพียง แม(กระทั่งสำหรับการปลูกข(าวเพื่อบริโภค และมีข(อสมมติวHา มีที่ดิน พอเพียงในการขุดบHอเพื่อแก(ปfญหาในเรื่องดังกลHาว จากการแก(ปfญหาความเสี่ยงเรื่องน้ำ จะทำให( เกษตรกรสามารถมีข(าวเพื่อการบริโภคยังชีพในระดับหนึ่ง และใช(ที่ดินสHวนอื่น ๆ สนองความต(องการ พื้นฐานของครอบครัว รวมทั้งขายในสHวนที่เหลือเพื่อมีรายได(ที่จะใช(เปAนคHาใช(จHายอื่น ๆ ที่ไมHสามารถ ผลิตเองได( ทั้งหมดนี้เปAนการสร(างภูมิคุ(มกันในตัวให(เกิดขึ้นในระดับครอบครัว อยHางไรก็ตาม แม(กระทั่ง ในทฤษฎีใหมHขั้นที่ ๑ ก็จำเปAนที่เกษตรกรจะต(องได(รับความชHวยเหลือจากชุมชนราชการ มูลนิธิ และ ภาคเอกชน ตามความเหมาะสมความพอเพียงในระดับชุมชน และระดับองคUกรเปAนเศรษฐกิจพอเพียง แบบก(าวหน(า ซึ่งครอบคลมุ ทฤษฎใี หมH ขั้นที่ ๒ เปAนเรื่องของการสนับสนุนให(เกษตรกรรวมพลังกันในรูปกลุHมหรือสหกรณU หรือการที่ ธุรกิจตHาง ๆ รวมตัวกันในลักษณะเครือขHายวิสาหกิจ กลHาวคือ เมื่อสมาชิกในแตHละครอบครัว หรือ องคUกรตHาง ๆ มีความพอเพียงขั้นพื้นฐานเปAนเบื้องต(นแล(วก็จะรวมกลุHมกันเพื่อรHวมมือกันสร(าง ประโยชนUให(แกHกลุHม และสHวนรวมบนพื้นฐานของการไมHเบียดเบียนกัน การแบHงปfนชHวยเหลือซึ่งกัน และกัน ตามกำลังและความสามารถของตน ซึ่งจะสามารถทำให( ชุมชนโดยรวม หรือเครือขHาย วิสาหกิจนั้น ๆ เกิดความพอเพียงในวิถีปฏิบัติอยHางแท(จริงความพอเพียงในระดับประเทศ เปAน เศรษฐกจิ พอเพียงแบบกา( วหน(า ซงึ่ ครอบคลุมทฤษฎใี หมH ขั้นที่ ๓ ซึ่งสHงเสริมให(ชุมชน หรือเครือขHายวิสาหกิจ สร(างความรHวมมือกับองคUกรอื่น ๆ ใน ประเทศ เชนH บริษทั ขนาดใหญH ธนาคาร สถาบันวิจยั เปAนต(น การสร(างเครือขHายความรHวมมือในลักษณะเชHนนี้ จะเปAนประโยชนUในการสืบทอดภูมิปfญญา แลกเปลี่ยนความรู( เทคโนโลยี และบทเรียนจากการพัฒนา หรือ รHวมมือกันพัฒนา ตามแนวทาง

๓๘ เศรษฐกิจพอเพียงทำให(ประเทศอันเปAนสังคมใหญHอันประกอบด(วยชุมชน องคUกร และธุรกิจตHาง ๆ ท่ี ดำเนินชีวิตอยHางพอเพียงกลายเปAนเครือขHายชุมชนพอเพียงที่เชื่อมโยงกันด(วยหลักไมHเบียดเบียน แบHงปนf และชวH ยเหลอื ซ่งึ กนั และกันได(ในที่สุด ๓.๕.๑ การผลิตตามทฤษฎใี หมส1 ามารถเปMนตNนแบบการคิดในการผลติ ทีด่ ีไดN ดังนี้ ๑) การผลติ นนั้ มHงุ ใชเ( ปนA อาหารประจำวนั ของครอบครวั เพ่ือใหม( ีพอเพยี งในการบรโิ ภคตลอด ปe เพ่ือใช(เปนA อาหารประจำวนั และเพอ่ื จำหนาH ย ๒) การผลิตต(องอาศัยปfจจัยในการผลิต ซึ่งจะต(องเตรียมให(พร(อม เชHน การเกษตรต(องมีน้ำ การจดั ให(มแี ละดแู หลงH นำ้ จะกHอใหเ( กิดประโยชนทU ้งั การผลิต และประโยชนUใชส( อยอื่น ๆ ๓) ปfจจัยประกอบอื่น ๆ ที่จะอำนวยให(การผลิตดำเนินไปด(วยดี และเกิดประโยชนUเชื่อมโยง (Linkage) ที่จะไปเสริมให(เกิดความยั่งยืนในการผลิต จะต(องรHวมมือกันทุกฝ•ายทั้ง เกษตรกร ธุรกิจ ภาครัฐ ภาคเอกชน เพื่อเชื่อมโยงเศรษฐกิจพอเพียงเข(ากับเศรษฐกิจการค(า และให(ดำเนินกิจการ ควบคูHไปด(วยกันได( การผลิตจะต(องตระหนักถึงความสัมพันธUระหวHาง บุคคล กับ ระบบ การผลิตน้ัน ต(องยึดมั่นในเรื่องของ คุณค1า ให(มากกวHา มูลค1า ดังพระราชดำรัส ซึ่งได(นำเสนอมากHอนหน(านี้ที่วHา “บารมีนั้น คือ ทำความดี เปรียบเทียบกับธนาคาร ถNาเราสะสมเงินใหNมากเราก็สามารถที่จะใชN ดอกเบี้ย ใชNเงินที่เปMนดอกเบี้ย โดยไม1แตะตNองทุนแต1ถNาเราใชNมากเกิดไป หรือเราไม1ระวัง เรากิน เขNาไปในทุน ทุนมันก็นNอยลง ๆ จนหมด ไปเบิกเกินบัญชีเขาก็ตNองเอาเรื่อง ฟdองเราใหNลNมละลาย เราอย1าไปเบิกเกินบารมีที่บNานเมือง ที่ประเทศไดNสรNางสมเอาไวNตั้งแต1บรรพบุรุษของเราใหNเกินไป เราตNองทำบNาง หรือเพิ่มพูนใหNประเทศของเราปกติมีอนาคตที่มั่นคง บรรพบุรุษของเราแต1โบราณ กาล ไดNสรNางบNานเมืองมาจนถึงเราแลNว ในสมัยนี้ที่เรากำลังเสียขวัญ กลัว จะไดNไม1ตNองกลัว ถNาเรา ไม1รักษาไวN” การจัดสรรทรัพยากรมาใช(เพื่อการผลิตที่คำนึงถึง คุณค1า มากกวHา มูลค1า จะกHอให(เกิด ความสัมพันธUระหวHาง บุคคล กับ ระบบ เปAนไปอยHางยั่งยืน ไมHทำลายทั้งทุนสังคมและทุนเศรษฐกิจ นอกจากนี้จะต(องไมHติดตำรา สร(างความรู( รัก สามัคคี และความรHวมมือรHวมแรงใจ มองกาลไกลและมี ระบบสนบั สนุนที่เปAนไปได( ๓.๕.๒ ประโยชนCและความสำคญั ของเกษตรทฤษฎใี หม1๒ “เกษตรทฤษฎีใหม1” เปAนแนวทางหนึ่งซึ่ง เปAนความหวังที่จะทำให(เกษตรกรไทย มีสภาพ ชีวิตความเปAนอยูHที่ดีขึ้น และจะทำให(ระบบเศรษฐกิจ ของประเทศชาติโดยรวม มีความเข(มแข็งและ มั่นคงตลอดไป เนื่องจากการ เกษตรทฤษฎีใหมH เปAนการพัฒนาการประกอบอาชีพของเกษตรกรที่เปAน คนสHวนใหญHของประเทศ เมื่อเกษตรกรมีอาหารไว(บริโภค มีงานทำ มีรายได(เพียงพอตHอการดำรงชีพ และครอบครัวอยูHอยHางอบอุHนและมีความสุขถ(าประชาชนสHวนใหญHของประเทศมีสภาพเชHนนี้แล(ว ก็จะ ๒ http://www.northernstudy.org/new_theory.html

๓๙ ทำให( ประเทศชาติ มั่นคงทั้งระบบ ไมHวHาจะเปAน ระบบเศรษฐกิจ สังคม และการเมือง เกษตรทฤษฎี ใหมH จึงมีความสำคัญและจำเปAนตHอประเทศชาติย่ิง ประโยชนUและความสำคัญของเกษตรทฤษฎีใหมH สรปุ ไดด( งั นี้ ๑.เกษตรทฤษฎีใหม1สามารถลดและแกNปeญหาภัยแลNงไดN เปAนที่ทราบกันโดยทั่วไปแล(ววHา พื้นที่การเกษตรสHวนใหญHของประเทศไทย คือ กวHาร(อยละ ๗๐ อยูHนอกเขตชลประทาน ซึ่งเปAนเขต การเกษตรที่อาศัยน้ำฝนเพียงอยHางเดียว หรือถ(าจะกลHาวอีกนัยหนึ่งคือ ประเทศไทยมีระบบ ชลประทานทั้งประเทศประมาณ ร(อยละ ๒๑ ของพื้นที่การเกษตรเทHานั้น หลักการของเกษตรทฤษฎี ใหมHก็คือ การขุดสระน้ำเพื่อกักเก็บน้ำในชHวงที่มีฝนตกสำหรับเก็บไว(ใช(ในการเกษตรยามขาดแคลน ซึ่งจะทำให(เกษตรกร โดยเฉพาะเกษตรกรในเขตน้ำฝนของภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มี น้ำไว(ใช(ในยามที่ขาดแคลน นับวHาเกษตรทฤษฎีใหมHนี้ สามารถแก(ปfญหาหรือลดปfญหาความแห(งแล(งท่ี เกษตรกรประสบอยHูโดยทวั่ ไปในปจf จุบันไดใ( นระดับหน่งึ ๒.เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNการใชNพื้นที่การเกษตรมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น จากหลักการเกษตร ทฤษฎีใหมHที่มีการจัดสรรพื้นที่ปลูกพืชอยHางเหมาะสม เชHน แบHงเปAนพื้นที่ปลูกข(าว และปลูกพืชชนิด อื่น ๆ ได(แกH พืชไรH ไม(ผล พืชผัก สมุนไพร และไม(ใช(สอย รวมทั้งมีการจัดแบHงพื้นที่สำหรับเปAนที่อยูH อาศัย และในบริเวณที่อยูHอาศัยนี้เอง สามารถใช(เปAนที่ปลูกผักสวนครัว เพาะเห็ด และเลี้ยงสัตวUไว( บริโภค การจัดสรรพื้นที่แบบนี้จะทำให(พื้นที่ทุกสHวนได(นำมาใช(ประโยชนUอยHางเต็มท่ี สามารถใช(พื้นที่ ได(ตลอดทั้งปe ผิดกับเมื่อกHอนที่เกษตรกรสHวนใหญHมักจะปลูกพืชชนิดเดียว พื้นที่ก็ไมHได(นำมาใช(เต็มที่มี การใชเ( ฉพาะที่หรอื บางฤดูกาลเทHานน้ั ๓.เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNเกษตรกรมีอาหารไวNบริโภคอย1างเพียงพอ การแบHงพื้นที่ออกเปAน สHวน ๆ อันได(แกH สHวนแรกประมาณร(อยละ ๓๐ สำหรับขุดสระน้ำ สามารถใช(เลี้ยงปลาไว(บริโภค ใน ครัวเรือนได( สHวนที่ ๒ ประมาณร(อยละ ๓๐ ใช(สำหรับปลูกข(าว จะทำให( เกษตรกรมีข(าว ซึ่งเปAน อาหารหลักไว(บริโภค ภายใน ครัวเรือน อยHางเพียงพอ ตลอดทั้งปe สHวนที่ ๓ ประมาณร(อยละ ๓๐ ใช( สำหรับปลูกพืชชนิดอื่น ๆ เชHน พืชไรHไม(ผล พืชผัก ผลิตผลจากพืชเหลHานี้ก็สามารถนำมาบริโภคได( เชHนกนั นอกจากนี้ บริเวณที่เปAนที่อยูHอาศัยก็สามารถใช(เปนA ที่เล้ยี งสัตวU เพาะเหด็ สำหรับใช(เปนA อาหาร บริโภคภายในครัวเรือน จึงถือได(วHาเกษตรทฤษฎีใหมHนี้ สามารถทำให(เกษตรกรมีอาหารไว(บริโภคอยHาง เพยี งพอตลอดทง้ั ปe ๔. เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNเกษตรกรมีรายไดNเพิ่มขึ้น เนื่องจากเกษตรทฤษฎีใหมH เปAนระบบ การเกษตรที่จัดให(มีแหลHงน้ำสำหรับการเกษตร มีการจัดสรร พื้นที่ สำหรับปลูกพืชหลายชนิดอยHาง เหมาะสม และหมุนเวียนปลูกพืชได(ตลอดทั้งปeเปAนการใช(ประโยชนUจากพื้นที่อยHางคุ(มคHาและมีรายได( หมุนเวียนตลอดทั้งปeโดยรวมแล(วจึงทำให(เกษตรกรมีรายได(เพิ่มขึ้นตHางจากเมื่อกHอนที่เกษตรกรมี รายไดจ( ากการปลูกพชื ชนิดเดยี ว หรอื มเี พียงครัง้ เดยี วในหน่ึงปe จงึ ไมเH พียงพอตHอการดำรงชีพ

๔๐ ๕. เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNเกษตรกรมีงานทำตลอดทั้งปV โดยปกติแล(วเกษตรกรที่อยูHนอก เขตชลประทานนั้น จะประกอบอาชีพหรือปลูกพืชเพียงปeละครั้ง มีชHวงระยะเวลาการทำงานในแตHละปe ประมาณ ๓–๔ เดือนเทHานั้น เวลาที่เหลือก็เปAนการวHางงานตามฤดูกาล บางรายก็ต(องเดินทางไป ทำงานที่อื่น แตHเมื่อเกษตรกรเข(ารHวมโครงการเกษตรทฤษฎีใหมHแล(ว ทำให(มีงานทำตลอดทั้งปe ไมHต(อง ไปหางานทำที่อื่น นับวHาเกษตรทฤษฎีใหมHชHวยแก(ปfญหาการวHางงานในท(องถิ่นที่เปAนการวHางงานตาม ฤดูกาลได(เปAนอยHางดี นอกจากนี้ยังเปAนการแก(ปfญหาการเคลื่อนย(ายแรงงานของประชากรในระดับ ชุมชนและระดับประเทศได( เพราะถ(าหากเกษตรการมีงานทำมีรายได(ในท(องถิ่นของตนเองแล(ว ก็ไมH จำเปAนตอ( งเคล่ือนย(ายไปทำงานทีอ่ ืน่ ๖. เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNปeญหาสังคมลดลง จากที่กลHาวมา นับวHาเกษตรทฤษฎีใหมH สามารถทำให(เกษตรมีอาหารไว(บริโภค มีงานทำ มีรายได(เพียงพอตHอการดำรงชีพ เกษตรกรก็ไมHต(อง ไปทำงานในภาคอุตสาหกรรมหรือบริการตามเมืองหลวงหรือเมืองใหญH ๆ ของประเทศ เพราะการท่ี เกษตรกรต(องอพยพไปอาศัยอยูHตามเมืองหลวงหรือเมืองใหญHนั้นกHอให(เกิดปfญหาในเรื่องที่อยูHอาศัย และชุมชนแออัด นอกจากนี้ ยังเกิดปfญหาในด(านครอบครัวของเกษตรกรเอง เพราะเมื่อเกษตรกร ออกไป ทำงานที่อื่น ทำให(ครอบครัวขาดความอบอุHน สภาพเชHนนี้ทำให(เกิดปfญหาครอบครัวตามมา มากมาย เชHน บุตรหลานไมHได(รับการอบรมเลี้ยงดูจากบิดามารดา ขาดการศึกษา ติดยาเสพติด ซึ่งล(วน แตHจะกHอให(เกิดปfญหาตHอครอบครัว สังคม และประเทศชาติ แตHเมื่อเกษตรกรทำการเกษตรทฤษฎีใหมH จะทำให(เกษตรกรมีงานทำอยูHกับบ(าน มีเวลาอบรมเลี้ยงดูบุตรหลาน ปfญหาตHาง ๆ เหลHานี้จะลด น(อยลง ๗. เกษตรทฤษฎีใหม1สามารถลดการสูญเสียเงินตราต1างประเทศไดN ลักษณะของเกษตร ทฤษฎีใหมHนั้นจะเน(นการใช(แรงงานภายในครอบครัว ถ(าเกษตรกรมีสมาชิกภายในครอบครัว ๕-๖ คน ก็จะสามารถมีแรงงานเพียงพอสำหรับการทำเกษตรทฤษฎีใหมHในพื้นที่ประมาณ ๑๕ ไรHได( การ ดำเนินงานก็ไมHจำเปAนต(องพึ่งเครื่องจักรและอุปกรณUจากภายนอกหรือจากตHางประเทศมากนัก อีก ประการหน่งึ แนวทางของเกษตรทฤษฎใี หมมH ักจะเน(นการใชเ( ทคโนโลยีและภูมิปfญญาท(องถิน่ เชHน การ ใช(ปุ•ยคอก ปุ•ยหมัก ในการปลูกพืช และการใช(สารสกัดจากธรรมชาติหรือสมุนไพร ในการปaองกันและ กำจัดแมลงศัตรพู ชื ๘. เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNระบบเศรษฐกิจของประเทศมั่นคงยิ่งขึ้น ดังคำที่กลHาวกันมา ตัง้ แตHอดตี วาH “ชาวนา คือ กระดูกสันหลงั ของชาติ” เกษตรทฤษฎีใหมจH ะทำใหเ( กษตรกรซ่ึงเปAนกระดูก สันหลังของชาติมีความมั่นคง เนื่องจากมีงานทำ มีอาหารบริโภค มีรายได(เพียงพอตHอการดำรงชีพจึง ทำให(เกษตรกรมีกำลังในการจับจHายใช(สอยตามอัตภาพ ดังนั้นเมื่อเกษตรกร ซึ่งเปAนฐานของประเทศมี ความมั่นคง ก็จะทำให(ประเทศชาติมั่นคงระบบเศรษฐกิจ ของประเทศสHวนรวมก็จะมั่นคงตามมาด(วย

๔๑ และถ(าหากเกษตรกรไทยปฏิบัติ หรือทำเกษตรทฤษฎีใหมHและยึดหลักการเศรษฐกิจพอเพียงตามแนว พระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวฯ มาเปAนเวลานานแล(วประเทศชาติก็คงไมHต(องประสบ ภาวะวกิ ฤติทางเศรษฐกิจเชHนในปfจจุบนั ๙. เกษตรทฤษฎีใหม1ทำใหNเกิดการพัฒนาอย1างยั่งยืน เกษตรทฤษฎีใหมHตามแนว พระราชดำรขิ องพระบาทสมเดจ็ พระเจา( อยหHู วั ฯ เปนA ทฤษฎที ส่ี ามารถนำไปปฏบิ ตั ไิ ดอ( ยาH งเปนA รปู ธรรม เมื่อนำทฤษฎีนี้ไปปฏิบัติอยHางจริงจัง รวมทั้งยึดหลักการพัฒนาประเทศตามแนวเศรษฐกิจพอเพียง อยHางเครHงครัดก็จะเปAนที่มั่นใจได(วHาประชากรจะมีแตHความสมบูรณUพูนสุข ไมHมีปfญหาการวHางงานและ ขาดแคลนอาหารบริโภค ปfญหาตHาง ๆ ของสังคม ก็จะลดน(อยลง ประเทศชาติก็จะมั่นคงแข็งแรง ลด การพึ่งพาจากภายนอกหรือตHางประเทศ ดังนั้น การพัฒนาการประกอบอาชีพการเกษตรตามแนว พระราชดำริของพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัวฯ นี้ จะเปAนการพัฒนาประเทศชาติอยHางยั่งยืน ตลอดไป ๓.๖ ตวั อยา1 งพน้ื ทโ่ี ครงการของเกษตรทฤษฎใี หม1 ทฤษฎีใหมHที่ดำเนินการโดยอาศัยแหลHงน้ำธรรมชาติ น้ำฝน จะอยูHในลักษณะ “หมิ่นเหมH” เพราะหากปeใดฝนน(อย น้ำอาจจะไมHเพียงพอ ฉะนั้น การที่จะทำให(ทฤษฎีใหมHสมบูรณUได(นั้น จำเปAนต(องมีสระเก็บกักน้ำที่มีประสิทธิภาพและเต็มความสามารถ โดยการมีแหลHงน้ำขนาดใหญHท่ี สามารถเพิ่มเติมน้ำในสระเก็บกักน้ำให(เต็มอยูHเสมอ ดังเชHน กรณีของการทดลองที่โครงการพัฒนา พื้นที่บริเวณวัดมงคลชัยพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดสระบุรี ซึ่งได(ผลการทดลองดัง แผนภาพ ที่ ๓.๑ แผนภาพที่ ๓.๑ ระบบทฤษฎีใหมHทีส่ มบูรณU อาH งใหญH เตมิ อาH งเลก็ อHางเลก็ เตมิ สระน้ำ ทีม่ า http://www.chaipat.or.th/chaipat_old/ntheory/thai/nth๗.html

๔๒ จากภาพ วงกลมเล็ก คือสระน้ำที่เกษตรกรขุดขึ้นตามทฤษฎีใหมH เมื่อเกิดชHวงขาดแคลนน้ำใน ฤดูแล(ง เกษตรกรสามารถสูบน้ำมาใช(ประโยชนUได( และหากน้ำในสระน้ำไมHเพียงพอก็ขอรับน้ำจากอHาง ห(วยหินขาว (อHางเล็ก) ซึ่งได(ทำระบบสHงน้ำเชื่อมตHอทางทHอลงมายังสระน้ำที่ได(ขุดไว(ในแตHละแปลง ซึ่ง จะชHวยให(สามารถมีน้ำใช(ตลอดปe กรณีที่เกษตรกรใช(น้ำกันมาก อHางห(วยหินขาว (อHางเล็ก) ก็อาจมี ปริมาณน้ำไมHเพียงพอ ก็สามารถใช(วิธีการผันน้ำจากเขื่อนป•าสักชลสิทธิ์ (อHางใหญH) ตHอลงมายังอHางเก็บ น้ำห(วยหินขาว (อHางเล็ก) ก็จะชHวยให(มีปริมาณน้ำมาเติมในสระของเกษตรกรพอตลอดทั้งปeโดยไมHต(อง เสยี่ ง ระบบการจัดการทรัพยากรน้ำตามแนวพระราชดำริพระบาทสมเด็จพระเจ(าอยูHหัว สามารถ ทำให(การใช(น้ำมีประสิทธิภาพอยHางสูงสุด จากระบบสHงทHอเป‘ดผHานไปตามแปลงไรHนาตHาง ๆ ถึง ๓-๕ เทHา เพราะยามหน(าฝน นอกจากจะมีน้ำในอHางเก็บน้ำแล(ว ยังมีน้ำในสระของราษฎรเก็บไว(พร(อมกัน ด(วย ทำให(มีปริมาณน้ำเพิ่มอยHางมหาศาล น้ำในอHางที่ตHอมาสูHสระจะทำหน(าที่เปAนแหลHงน้ำสำรอง คอย เติมเทHานัน้ เอง ตวั อย1างพน้ื ทโ่ี ครงการตามแนวทฤษฎใี หม1 • โครงการพัฒนาพื้นที่เกษตรน้ำฝน บ(านแดนสามัคคี ตำบลคุ(มเกHา อำเภอเขาวง จังหวัด กาฬสนิ ธุU • โครงการทฤษฎีใหมHปfกธงชัย หรือ ทฤษฎีใหมHบ(านฉัตรมงคล ตำบลปfกธงชัยเหนือ อำเภอปfก ธงชยั จังหวัดนครราชสีมา • โครงการทฤษฎีใหมHปากทHอ, โครงการพัฒนาที่ดินของมูลนิธิชัยพัฒนา ตำบลวันดาว อำเภอ ปากทHอ จังหวดั ราชบรุ ี • ทฤษฎีใหมHหนองหม(อ ตำบลหนองหม(อ อำเภอตาคลี จงั หวดั นครสวรรคU แปลงสาธิตทฤษฎใี หมข1 องมลู นิธชิ ยั พฒั นา ทHานท่สี นใจสามารถขอคำปรึกษาและเย่ยี มชมแปลงสาธติ ทฤษฎใี หมไH ด( ดงั นี้ ๑. สำนักบริหารโครงการ สำนักงานมูลนธิ ิชัยพัฒนา โทรศัพทU ๐๒๒-๘๒๔-๔๒๕ ๒. โครงการพัฒนาพื้นที่บริเวณวัดมงคลชัยพัฒนาอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดสระบุรี โทรศพั ทU ๐๓๖-๔๙๙-๑๘๑ ๓. โครงการแปลงสาธิตการเกษตรแบบผสมผสานตามแนวพระราชดำริ (ทฤษฎีใหมH) อำเภอ ปากทHอจังหวดั ราชบุรี โทรศัพทU ๐๓๒-๓๓๗-๔๐๗ ๔. โครงการสวนสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี โทรศพั ทU ๐๓๒-๕๙๔-๐๖๗ ๕. โครงการสาธติ ทฤษฎีใหมH อำเภอเขาวง จงั หวัดกาฬสนิ ธุU โทรศพั ทU ๐๔๓-๘๕๙-๐๘๙