คู่มือครู ประวัติศาสตร์ไทย ม.4-6

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครใู หนักเรยี นรวมกันอภิปรายวา หากกลา วถึง พอขนุ รามคาํ แหงมหาราช (ครองราชย พ.ศ. ๑๘๒๒ - ๑๘๔๑) พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช นกั เรยี นจะนึกถึง พระราชกรณียกจิ ดา นใดของพระองค พระราชประวัติ (แนวตอบ พระราชกรณียกจิ ทสี่ ําคญั ของพระองค เชน ทรงคิดประดษิ ฐอกั ษรไทย ทรงโปรดเกลาฯ พ่อขุนรามค�าแหงมหาราช ทรงเป็นพระราชโอรสของ ใหสรางศิลาจารึกหลกั ที่ 1 เปนตน ) พ่อขุนศรีอินทราทิตย์ และพระนางเสือง โดยมีพี่น้องร่วม ท้องเดียวกันทั้งหมด ๕ พระองค์ มีพระนามเดิมว่า “ราม” 2. ครเู กรน่ิ นําเก่ียวกับพอ ขนุ รามคําแหงมหาราช พระองค์ทรงมีความกล้าหาญในการศึกสงครามมาต้ังแต่ยังมิได้ วา ทรงเปน พระมหากษตั รยิ พ ระองคเ ดยี วใน เสด็จขึ้นครองราชย์ และเมื่อเสด็จขึ้นครองราชย์แล้ว ก็ทรงมี สมยั สุโขทยั ท่ีไดร ับพระสมญั ญาวา มหาราช พระราชกรณยี กิจส�าคัญในการสรา้ งสรรคช์ าติไทย จากนนั้ ครใู หน กั เรยี นบอกเหตผุ ลวา เพราะเหตใุ ด (แนวตอบ พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราชทรงเปน พระราชกรณียกิจสําคัญ พระมหากษตั รยิ ท ี่มีพระปรีชาสามารถมาก พระองคไดทรงพฒั นาบา นเมอื งใหมีความเจริญ พระบรมราชานุสาวรยี พ อขนุ รามค�าแหงมหาราช เจ้าเมดือ้งาฉนอคดว1ตาั้งมแมตั่น่ก่อคนงท่ีพทรระงอกงรคะ์จทะ�าเสยดุท็จธขห้ึนัตคถรอีกงับรขาชุนยส์ าทม�าชในห้ รงุ เรืองในทกุ ดาน เชน กษตั รยิ ผ ยู้ ่ิงใหญแ หงอาณาจักรสุโขทัย แว่นแคว้นต่างๆ ไม่กล้ามาคุกคามอาณาจักรสุโขทัย และเมื่อ • ดานความม่นั คง ทรงขยายอาณาเขต อาณาจักรสุโขทัยออกไปอยางกวา งขวางมาก เสด็จขนึ้ ครองราชยแ์ ลว้ พระองคท์ รงขยายอาณาเขตของอาณาจกั รสโุ ขทยั ออกไปอย่างกวา้ งขวางมากท่สี ุดใน ท่ีสดุ ในสมัยสุโขทัย สมยั สุโขทยั โดย ทศิ ตะวนั ออก ไดเ้ มืองสระหลวง สองแคว (พิษณโุ ลก), ลุมบาจาย (หล่มเก่า), สระคา ถึง • ดา นการเมอื ง ทรงวางรปู แบบการปกครองพอ ฝังแม่น้�าโขง ถึงเวียงจันทน์และเวียงค�า ทิศตะวันตก ได้เมืองฉอด, หงสาวดี จนสุดฝังทะเลเป็นอาณาเขต ปกครองลกู อนั เปน แบบอยางใหกบั ผูปกครอง ทิศเหนือ ได้เมืองแพร่, น่าน, พลั่ว (อ�าเภอปัว จังหวัดน่าน) เลยฝังโขงไปถึงเมืองชวา (หลวงพระบาง) บานเมืองในยคุ หลงั ของไทย ทศิ ใต ได้เมอื งคณฑี (กา� แพงเพชร), พระบาง (นครสวรรค์), แพรก (ชัยนาท), สุพรรณภูมิ, ราชบรุ ี, เพชรบุรี, • ดานเศรษฐกิจ ทรงสงเสรมิ ใหม กี ารคาขาย นครศรีธรรมราช จนสุดฝงั ทะเล อยา งเสรีทัง้ ในเมอื งสุโขทยั เองและระหวางรัฐ ดา้ นการเมืองการปกครอง ทรงวางรูปแบบการปกครองแบบ “พ่อปกครองลูก” อันเปน็ แบบอย่างใหก้ บั ตา งๆ ผู้ปกครองบา้ นเมอื งในยคุ หลังๆ ของไทย ดงั จะเห็นได้จากการ • ดานศาสนา ทรงรบั เอาพระพทุ ธศาสนานิกาย ท่ีพ่อขุนรามค�าแหงมหาราชทรงเอาพระทัยใส่ดูแลทุกข์สุขของ เถรวาทลทั ธลิ งั กาวงศมาประดษิ ฐานที่เมือง ราษฎรอย่างใกล้ชิด ด้วยการโปรดให้แขวนกระดิ่งไว้ท่ีประตู สโุ ขทัย และสงเสริมใหชาวเมอื งนบั ถือกนั พระราชวงั เพอื่ ใหร้ าษฎรไดร้ อ้ งทกุ ขแ์ ละพระองคก์ จ็ ะทรงตดั สนิ อยา งแพรหลาย ด้วยพระองคเ์ อง นอกจากน้ี พระองคย์ งั โปรดใหส้ ร้างพระแท่น • ดานวรรณกรรม ทรงคิดประดษิ ฐอักษรไทยข้นึ มนังศิลาบาตรตั้งไว้กลางดงตาล ส�าหรับไว้ให้พระภิกษุสงฆ์ เรยี กวา “ลายสอื ไทย” ทาํ ใหค นไทยมอี กั ษรไทย ข้ึนแสดงธรรมในวันธรรมสวนะ และทรงใช้เป็นท่ีประทับอบรม ใชม าจนถงึ ทุกวนั นี้) ส่งั สอนพสกนกิ รในวันธรรมดา ด้านเศรษฐกิจ ทรงส่งเสริมให้มีการค้าเสรี โดยไม่เก็บภาษี พระแทนมนงั ศลิ าบาตร ปจ จุบนั เก็บ2รกั ษาไวท้ ี่ ผ่านดา่ น ทีเ่ รียกว่า จกอบ (จังกอบ) ทา� ใหก้ ารคา้ ขายของสโุ ขทัย ขยายตัว พพิ ธิ ภัณฑวดั พระศรีรัตนศาสดาราม กรุงเทพมหานคร ๙2 นกั เรยี นควรรู บรู ณาการเชือ่ มสาระ ครสู ามารถนาํ เนอื้ หาเรอื่ งอาณาจกั รสโุ ขทยั สมยั พอ ขนุ รามคาํ แหง 1 เมอื งฉอด สนั ษฐิ านวา เปน เมอื งทตี่ ง้ั อยรู มิ แมน า้ํ เมย ปจ จบุ นั เปน เมอื งรา งอยทู ่ี มหาราช ไปบรู ณาการเช่อื มกบั วิชาภูมิศาสตร โดยใหน ักเรียน อาํ เภอแมส อด จงั หวดั ตาก ศกึ ษาคนควา ขอมูลเพมิ่ เติมเก่ยี วกับอาณาเขตของอาณาจกั ร 2 พิพิธภณั ฑว ดั พระศรีรัตนศาสดาราม ในอดีตเคยเปน โรงกษาปณ ตอมา สโุ ขทยั สมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช แลว ใหจ ดั ทาํ แผนทโ่ี ดยสงั เขป สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ไดข อพระราชทานอาคาร แสดงอาณาเขตของอาณาจกั รสโุ ขทยั สมยั พอ ขนุ รามคาํ แหงมหาราช โรงกษาปณแ หงนี้มาจัดตงั้ เปนพพิ ธิ ภัณฑ โดยสามารถนาํ แผนทโ่ี ครงรา งมาจากเวบ็ ไซตใ นอนิ เทอรเ นต็ จากนน้ั นาํ มาระบายสี ใสส ญั ลกั ษณท างภมู ศิ าสตร และตกแตง ใหส วยงาม แลว นาํ สง ครผู สู อน 92 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ด้านภาษา ทรงคดิ ประดษิ ฐอ์ กั ษรไทย เรียกว่า “ลายสือไทย”1เม่อื พ.ศ. ๑๘๒๖ โดยใช้แทนตัวอกั ษรขอม 1. ครูใหน ักเรยี นดภู าพพระแทน มนงั ศิลาบาตร ท่ีเคยใช้กันมาแต่เดิมและได้มีพัฒนาการมาเป็นล�าดับ แสดงให้เห็นถึงความเป็นอิสระของชนชาติไทย ท�าให้ ในหนังสือเรยี นหนา 92 แลว ใหนกั เรียนอธบิ าย คนไทยมีอักษรไทยใช้มาจนถึงทุกวันน้ี และยังโปรดให้จารึกตัวอักษรลงบนศิลาจารึกหลักที่ ๑ ท�าให้คนไทย ความสําคญั ยคุ หลังและนกั ประวัติศาสตร์ไดร้ บั ทราบเรือ่ งราวต่างๆ ที่เกิดข้นึ ในสมยั สโุ ขทัย (แนวตอบ พระแทนซงึ่ พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราช ทรงโปรดเกลา ฯ ใหส รา งขน้ึ สาํ หรบั ไวใ ห ภาพวดา้าดนจนิศตานสานกาารพทอ ขรนุงรนา�ามพคา�รแะหพงมุทหธาศราาชสโนปราดนใหิกจ้าายรเกึ ถอรกั วษารไททลยัทหรธอื ิลลังากยสาอืวไงทศย2์จลงาใกนเศมลิ ือาจงานรกึครเมศอื่ รีธพร.ศร.ม๑ร๘า๒ช๖มาเผยแผ่ท่ี พระภกิ ษุสงฆข ้นึ แสดงธรรมในวนั ธรรมสวนะ กรุงสุโขทัย และทรงส่งเสริมให้ชาวเมืองนับถือกันอย่างแพร่หลาย ท�าให้พระพุทธศาสนาได้วางรากฐานมั่นคง และใชเปน ทีป่ ระทบั สําหรบั อบรมสั่งสอนบรรดา ในอาณาจกั รสุโขทัยจนกระทงั่ ไดก้ ลายเปน็ ศาสนาประจ�าชาตไิ ทยมาจนถงึ ปัจจบุ นั ขุนนางและพสกนกิ รในวันธรรมดา แสดงให ด้านการทูต ทรงเป็นพันธมิตรกับพระยามังรายมหาราชแห่งล้านนา เห็นถงึ ความใกลชิดระหวา งพระมหากษัตรยิ  กบั ราษฎร) 2. ครใู หน กั เรียนสรปุ ลกั ษณะสําคญั ของการ ปกครองระบอบพอ ปกครองลูก ในสมัย พอ ขุนรามคําแหงมหาราช (แนวตอบ เปนระบอบการปกครองทผี่ ปู กครอง และผูอยใู ตการปกครองใกลชิดกนั มาก พระองคทรงเอาพระทยั ใสด ูแลทุกขส ขุ ของ ราษฎรอยางใกลช ดิ โดยทรงโปรดเกลา ฯ ใหแ ขวนกระดิ่งไวทปี่ ระตูพระราชวัง เพอื่ ให ราษฎรท่เี ดอื ดรอ นมาตรี ะฆงั รอ งทุกข แลว พระองคก็จะทรงตดั สนิ ดวยพระองคเ อง และทรงประทบั พระแทนมนังศิลาบาตรเพอ่ื อบรมส่ังสอนขุนนางและราษฎร อันแสดงให เห็นถงึ ความใกลช ดิ ระหวางพระมหากษัตรยิ กับ ราษฎร เสมอื นหนงึ่ เปน ครอบครวั เดยี วกัน) และพระยางา� เมอื งแหง่ พะเยา เพอื่ ปอ งกนั การรกุ รานขอ งพว กมองโกล พ่อขุนรามคíาแหงมหาราช รวมทั้งทรงช่วยเหลือพระยามังรายมหาราชในการเลือกชัยภูมิ ทรงเป็นวรี กÉัตริยท์ ่ีมพี ระปรีชาสามาร¶ และวางผังเมืองราชธานีแห่งใหม่ คือ นพบุรีศรีนครพิงค์ เปน็ ทัéงนกั รบ นักปราชญ์ และนักปกครอง เชยี งใหม่ นอกจากน้ี ทรงสรา้ งความสมั พนั ธท์ างการทตู ทรงสร้างอาณาจกั รสโุ ขทัยใหก้ วา้ งใหญ่ äพศาล กับจีนโดยส่งคณะทูตพร้อมเครื่องราชบรรณาการ และมีความเจริญรงุ่ เรอื ง จากพระราชกรณยี กจิ ไปเขา้ เฝา จกั รพรรดกิ บุ ไลขา่ น แหง่ ราชวงศ์หยวน ทม่ี คี ณุ ูปการอันยง่ิ ใหญ ่ จงÖ สมควรแกก่ ารยกย่องเทิดทนู และÀาคÀมู ใิ จในพระวีรกรรมของพระองค์ ๙3 ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT นกั เรียนควรรู ในสมัยสุโขทัยราษฎรไดรบั ความเดอื ดรอนจะขอเขา เฝา พอขนุ 1 ลายสือไทย พอ ขุนรามคาํ แหงมหาราชไดทรงประดิษฐอ กั ษรไทยข้ึนโดย จะตองดําเนนิ การอยา งไร ดัดแปลงมาจากอักษรขอมหวัดและอักษรไทยเดิม ซ่งึ ดดั แปลงมาจากอักษรมอญ และคดิ อกั ษรไทยขนึ้ ใหมใหม ีสระและวรรณยกุ ตใ หพอใชกับภาษาไทย คุณลกั ษณะ 1. ไปตกี ลองวนิ ิจฉัยเภรี พเิ ศษของลายสือไทย คือ ความสูงต่ําของตวั อักษรเสมอกันและวางรปู พยญั ชนะ 2. ไปส่ันกระดิง่ ที่หนาประตวู งั และสระทกุ ตวั ไวใ นบรรทดั เดียวกนั ทําใหไ มสิ้นเปลอื งเนื้อท่ี และจากรูปอักษรที่ 3. ใหอ าลกั ษณเ ขียนฎีกาถวาย สวนมากเปน เสน เดียวกนั ตลอด จงึ ทําใหเ ขยี นงายและรวดเรว็ 4. ขอเขาเฝา ทพ่ี ระแทนมนงั ศลิ าบาตร 2 ลทั ธลิ งั กาวงศ พระสงฆก ลมุ เถรวาททอ่ี ยใู นศรลี งั กา ซงึ่ ตอ มาเปน ตน กาํ เนดิ ของพระสงฆไ ทยตงั้ แตส มยั สโุ ขทยั จนถงึ สมยั อยธุ ยา ในชว งทไี่ ทยสง พระสงฆไ ป วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. ในสมัยสโุ ขทยั ถา ราษฎรมเี รือ่ ง ศกึ ษาพระพทุ ธศาสนาทศี่ รลี งั กาแลว กลบั มาเผยแผค าํ สอน จงึ เรยี กวา กลมุ นกิ าย ลงั กาวงศ หรอื ลทั ธลิ งั กาวงศ เดือดรอนใจ ไมไดรบั ความเปนธรรม สามารถรองเรียนโดยไปสั่น กระดง่ิ ท่ีแขวนไวทห่ี นาประตูวัง เพื่อใหพอ ขนุ ชวยเหลอื บรรเทา ความทุกขย ากเดอื ดรอ นได คมู่ อื ครู 93

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครนู ําสนทนาโดยถามนกั เรยี นวา เม่ือกลาวถึง พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลิไทย) (ครองราชย พ.ศ. ๑๘๙๐ - ๑๙๑๑) พระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลิไทย) นกั เรียนจะ นึกถงึ บทบาทดา นใดของพระองค พระราชประวตั ิ (แนวตอบ ทรงเผยแพรพ ระราชดํารทิ างการเมือง แบบธรรมราชา ทรงพระราชนิพนธไตรภูมิ พระมหาธรรมราชาที่ ๑ (ลิไทย) ทรงเป็นพระราชโอรส พระรวง เปน ตน ) ของพระยาเลอไทยในราชวงศ์พระร่วงแห่งอาณาจักรสุโขทัย กอ่ นหนา้ ทพ่ี ระองคจ์ ะเสดจ็ ขนึ้ ครองราชยไ์ ดเ้ คยทรงดแู ลหวั เมอื ง 2. ครใู หน ักเรียนบอกความแตกตางของการ ศรีสชั นาลัยในฐานะเป็นเมอื งลกู หลวงมากอ่ น ปกครองในสมยั พอขนุ รามคาํ แหงมหาราชกับ สมยั พระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลิไทย) พระราชกรณียกจิ สาํ คัญ (แนวตอบ ในสมัยพอ ขุนรามคําแหงมหาราช ปกครองระบอบพอปกครองลกู ซ่งึ ถอื วา ด้านการเมืองการปกครอง ทรงรวบรวมอาณาจักรสุโขทัย พระมหากษัตรยิ มาจากบคุ คลธรรมดาแตม ี เป็นปึกแผ่นข้ึนใหม่อีกครั้งหนึ่งหลังจากที่เคยกว้างขวางมาแล้ว ความรูความสามารถมากจนไดร บั การยกยอ ง ในสมัยพ่อขุนรามค�าแหงมหาราช นอกจากนี้ พระองค์ได้ทรง ยอมรับนับถือ และเคารพเชดิ ชใู หขึ้นเปน ผูนาํ พระบรมราชานุสาวรยี พระมหาธรรมราชาที่ ๑ “เผธยรรแมพรรา่แชนาว”พ1รซะ่ึงรพาชรดะ�ามรหิทาากงกษาัตรรเิยม์ผอื งู้ปกทคี่เรรยี อกงวจา่ ะตก้อารงเปมรือะงพแบฤตบิ แตในสมัยพระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลิไทย) (ลไิ ทย) ผปู้ กครองบ้านเมืองโดยอาศัยหลกั ธรรม ปกครองระบอบธรรมราชา ซงึ่ พระมหากษัตรยิ  ทางพระพุทธศาสนา ไดร ับการยกยองวาเปนสมมติเทพไมใชบุคคล ธรรมดา แตทรงประพฤตปิ ฏบิ ตั ติ นตามคาํ สอน ปฏบิ ตั หิ รอื วางพระองคต์ ามคา� สอนทางพระพทุ ธศาสนา ทเี่ รยี กวา่ “ทศพธิ ราชธรรม” ดงั ทป่ี รากฏอยใู่ นหนงั สอื ทางพระพทุ ธศาสนาท่เี รียกวา ทศพธิ ราชธรรม) “ไตรภูมิพระร่วง” จนเป็นหลกั ปฏิบตั ิของผ้ปู กครองทีด่ มี าจนถึงทกุ วันน้ี ดา้ นวรรณกรรม ทรงพระราชนพิ นธ์ “ไตรภูมพิ ระร่วง” หรือ “เตภมู ิกถา” อนั เป็นวรรณกรรมทีเ่ ก่ียวข้อง 3. ครูสุม ใหน กั เรียนสรปุ ความสาํ คญั ของไตรภูมิ กบั พระพุทธศาสนา ก็เพือ่ ส่งั สอนใหผ้ ู้คนกระท�าความดี ละเว้นความชวั่ อนั เปน็ ประโยชนต์ ่อพระพุทธศาสนา พระรว ง และสังคมไทยเป็นอย่างมาก ซึ่งพระองค์ได้พระราชนิพนธ์ไว้ตั้งแต่ก่อนท่ีจะเสด็จเสวยราชสมบัติ แสดงให้ (แนวตอบ ไตรภูมิพระรวง หรอื เตภมู กิ ถา เห็นถึงพระปรชี าสามารถทางดา้ นพระไตรปิฎกในพระพทุ ธศาสนาไดเ้ ป็นอย่างดี นบั ได้ว่าไตรภูมิพระรว่ งเป็น พระราชนพิ นธใ นพระมหาธรรมราชาท่ี 1 (ลไิ ทย) วรรณคดีเรื่องแรกของไทยและเปน็ มรดกตกทอดที่ส�าคญั ทางดา้ นวัฒนธรรมของไทยมาจนกระทงั่ ปจั จบุ ัน เปนวรรณกรรมทางพระพทุ ธศาสนาเลมแรกของ ด้านศาสนา ทรงเป็นศาสนูปถัมภ์ เช่น ทรงออกผนวช ไทย มเี น้ือหาเกี่ยวกับโลกสัณฐาน ทแ่ี บง เปน 3 ระหวา่ งครองราชยท์ ว่ี ดั ปา่ มะมว่ ง ทรงสรา้ งพระพทุ ธบาทรวมทงั้ สว น หรือ ไตรภมู ิ ไดแ ก กามภูมิ รูปภูมิ และ จารึกเปน็ พระสญั ลักษณข์ องพระองค์ในฐานะทที่ รงตีเมืองนัน้ ได้ อรูปภูมิ นอกจากนี้ ยังมีเนื้อหาเก่ยี วกบั คติความ เพอื่ ใหป้ ระชาชนไดร้ า� ลกึ ถงึ พระพทุ ธเจา้ เชอ่ื ตา งๆ เชน นรก สวรรค การเวยี นวา ยตายเกดิ และได้กลายเป็นหลักฐาน เปนตน เพื่อส่ังสอนใหผ ูคนกระทําความดี หนังสอื ไตรภูมิพระรว ง พระราชนพิ นธใ นพระมหา ยเทปังา็นหงตปล้นรงะ เหวัตลืิอศอาสยปูต่ กรค¸์ทรร่ี รอมงอาานณÀุ าาพจพมักทราระรกดมงก้วหเปยวา่าเ็น¸มเดวรตรีชรตกามานÉร¸Àุตัารชารราพยิมทท์ ่ ีทโีม่ ñดรงุ่ ย งเนนย(ลน้Öดíาäิหหดทลลา้ ยนกักั ) ละเวนความชว่ั ) ธรรมราชาท่ี ๑ (ลิไทย) นับเปนวรรณกรรมทาง พระพุทธศาสนาท่ีวาด้วยเรื่องนรก-สวรรค เพ่ือใช้ ปกครองแบบ¸รรมราชามาใชค้ วบคุมดแู ลราÉ®ร สงั่ สอนราษฎรใหต้ งั้ มั่นอยูในศีลธรรม ทาí ให้อาณาจักรสโุ ขทยั มคี วามร่มเย็นเปน็ สุข ๙4 นกั เรียนควรรู ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลไิ ทย) ทรงพระราชนพิ นธ 1 ธรรมราชา หมายถงึ พระมหากษตั รยิ ผมู ีธรรม หรือผูป ฏบิ ตั ิตามธรรม เร่ืองไตรภมู ิพระรวง โดยไดร บั อทิ ธพิ ลจากแนวคดิ ใดเปนหลกั “ธรรม” ในทนี่ ค้ี อื หลกั ธรรมทางพระพทุ ธศาสนา ไดแ ก ทศพธิ ราชธรรม จกั รวรรดวิ ตั ร 1. ศาสนาพราหมณ-ฮนิ ดู และราชจรรยานุวัตร 2. พระพทุ ธศาสนาลทั ธิวัชรยาน 3. พระพุทธศาสนาลทั ธลิ ังกาวงศ บรู ณาการอาเซยี น 4. พระพุทธศาสนาลทั ธิสยามวงศ วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. ไตรภมู พิ ระรว งเปนวรรณกรรมท่ไี ด ครูอธิบายความรเู พม่ิ เตมิ เกี่ยวกบั ไตรภูมิพระรวงวา ไตรภูมิพระรวงไดร บั การ รบั อิทธิพลแนวคดิ จากพระพทุ ธศาสนานกิ ายเถรวาท ลทั ธลิ ังกาวงศ เสนอใหเปน วรรณกรรมอาเซียน เพราะถอื วาเปน วรรณคดีท่ีดีที่สุดในสมยั สโุ ขทยั ซึ่งรับมาจากเมืองนครศรธี รรมราช มาประดิษฐานทเี่ มอื งสุโขทัย ทบ่ี อกเลา ปรชั ญาทางพระพทุ ธศาสนา วถิ ชี วี ติ ของคนไทย ตลอดจนความเชอื่ ในเรอ่ื ง ต้ังแตสมยั พอ ขนุ รามคําแหงมหาราช การทาํ ความดี ละความชัว่ โดยมีผูทรงคณุ วุฒดิ า นภาษาและวรรณกรรมรวมกัน ถอดความรวมท้ังหมด 6 เลม แลว แปลเปนภาษาอังกฤษเพื่อเผยแพรเปน วรรณกรรม อาเซยี น จากน้ันใหนักเรยี นไปศกึ ษาคน ควาเพิม่ เตมิ เก่ยี วกบั วรรณกรรมอาเซียนของ ประเทศสมาชกิ อนื่ ๆ เพ่ือนาํ มาอภปิ รายรว มกนั ในชนั้ เรยี น 94 คู่มอื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ สมยั อยธุ ยา สมเดจ็ พระรามาธบิ ดีที่ ๑ (อูท อง) 1. ครอู ธบิ ายเกย่ี วกบั พระนามสมเดจ็ พระรามา- ธิบดีท่ี 1 (พระเจาอูท อง) วา คําวา (ครองราชย พ.ศ. ๑๘๙๓ - ๑๙๑๒) “พระรามาธิบด”ี ไดส ะทอ นใหเ ห็นถึงคติความ เชอื่ ทว่ี า พระนารายณท รงอวตารมาเกิดเปน พระราชประวัติ “พระราม” ปกครองเมอื ง “อโยธยา” ตาม ความเช่อื ของศาสนาพราหมณ-ฮินดู สมเด็จพระรามาธิบดีท่ี ๑ (อูทอง) ทรงเปนตนราชวงศ อูท อง ทรงเปน ปฐมกษตั รยิ ผสู ถาปนากรุงศรีอยุธยาเปน ราชธานี 2. ครสู มุ ใหน ักเรียนยกตัวอยา งพระราชกรณยี กจิ ของไทย และดํารงอยูเปนเวลานานถึง ๔๑๗ ป ในสมเด็จพระรามาธิบดที ่ี 1 (พระเจาอทู อง) ท่เี ก่ยี วกบั การสรา งสรรคช าติไทยสมัยอยธุ ยา พระราชกรณียกิจสาํ คัญ (แนวตอบ พระองคท รงเปน ผูส ถาปนา กรงุ ศรอี ยธุ ยาเปน ราชธานขี องอาณาจกั รอยธุ ยา “จตุสดดมา นภก”1าจราเมกอืเขงกมารรปหกรือคทรอเ่ี รงยี ทกรวงา น“าํ เรวปูยี แงบวบงั กคารลปังกนคาร”องมแาบใบช ทรงนาํ รปู แบบการปกครองแบบจตุสดมภ เปนหนว ยงานสําคญั ในการปกครองอาณาจักร ซึง่ ประกอบดวย เวียง วัง คลัง และนา มาเปน โดย กรมเวยี ง รบั ผดิ ชอบดแู ลทกุ ขส ขุ ของราษฎร มขี นุ เวยี ง หนว ยงานสําคัญในการปกครองอาณาจกั ร พระบรมราชานสุ าวรยี สมเด็จพระรามาธบิ ดที ี่ ๑ ซง่ึ เปน รปู แบบการปกครองทใี่ ชมาจนถงึ สมัย (อทู อง) ปฐมกษัตริยแ หง กรงุ ศรอี ยธุ ยา รัตนโกสินทรตอนตน) เปนผูรับผิดชอบ กรมวัง รับผิดชอบเกี่ยวกับการพิจารณา คดีความตางๆ และจัดระเบียบเกี่ยวกับราชสํานัก มีขุนวังเปนผูรับผิดชอบ กรมคลัง รับผิดชอบเก่ียวกับ 3. ครแู ละนักเรยี นรวมกนั อภิปรายวา ในรชั สมยั การหารายไดแ ละรักษาผลประโยชนของแผนดนิ มขี ุนคลังเปนผูร บั ผดิ ชอบ และ กรมนา รับผดิ ชอบเก่ียวกับ สมเดจ็ พระรามาธิบดที ี่ 1 (พระเจาอูทอง) การทาํ มาหากินของราษฎร เชน ทํานา ทําไร ทําสวน มีขนุ นาเปนผรู บั ผิดชอบ ถงึ แมว า ในยุคหลงั จะไดม ี ไดมกี ารปรับปรุงรูปแบบการปกครองท่มี ี การแกไขเพิ่มเติมระบบการปกครองใหเหมาะสมกับสถานการณของบานเมืองมากขึ้นกวาเดิม แตระบบ พระมหากษตั รยิ เ ปนประมุขเพมิ่ เตมิ จากสมยั จตุสดมภก็ยังเปนหนวยงานหลักในการปกครองของไทยกอนที่จะถึงยุคปรับตัวเขาสูความทันสมัยใน สุโขทยั ดวยการทีท่ รงรบั เอาลัทธเิ ทวราชาจาก สมยั รตั นโกสนิ ทร เขมรมาดดั แปลงใหส อดคลองกับลกั ษณะของ สมัยสนุโขอทกัยจดากวนยกี้ าพรรทะี่ทอรงงครยับังเทอารลงปัทรธับิ ป“เรทุงวรราากชฐาา”น2กจาารกปเขกมครรมองาทดี่มัดแีพประลมงใหหาสกอษดัตครลิยอเปงกนับปลรักะมษุขณเะพวิ่มัฒเตนิมธจรรามก คนไทย จากนนั้ ครถู ามนักเรยี นวา รปู แบบ ของคนไทย ทาํ ใหพ ระมหากษตั รยิ ท รงมสี ถานะเปน “สมมตเิ ทพ” การปกครองดังกลาวสง ผลตอ การปกครอง นอกเหนือจากความเปนธรรมราชาที่มีมาแตเดิม ซึ่งทําให กรุงศรีอยุธยาอยา งไร พระมหากษัตริยกลายเปนสถาบันทางการเมืองที่สําคัญดํารงอยู (แนวตอบ ทาํ ใหพระมหากษตั ริยทรงมสี ถานะ ในฐานะเปนศูนยรวมและเปนหลัก เปน “สมมตเิ ทพ” นอกเหนือจากความเปน ยึดเหน่ียวทางดานจิตใจ ธรรมราชา สง ผลใหสถาบันพระมหากษัตรยิ  ปขตอลจงอจรดบุ ามันษาฎจรนชถางึ วไทà»ยš¹Ã¢Òͪ§¸¡Ò·Ã¹ÃاÊÕȧÁáàûÅàÕÍ´š¹ÐÂ稷¾Ø¸¾ÃÃÂçÐÒÇÐÁÒ÷˧ÒÃÃÒÁ¡Ò§Ò¡ÊɸðºÔµÑ ҌҴç¹ÂÔ¡Õ·¡¾ÃÕè Ò§ØÃñÃÈлÍÃ(¡§ÕÍͤ¤Â·‹Ù á¸ØÃÍÃÂͧ¡Ò§) มีความสําคญั และมัน่ คงมาจนถึงปจจบุ ัน เปนศูนยร วมและเปนหลักยดึ เหน่ียวทางดา น ภาพวาดจนิ ตนาการพระเจา อทู องโปรดใหสราง ºÒŒ ¹àÁ×ͧãËጠ¡¾‹ ÃÐÁËÒ¡ÉµÑ ÃÔÂä ·ÂÃØ‹¹ËÅ§Ñ µÍ‹ ÁÒ จติ ใจของคนไทยตลอดมา) กรงุ ศรีอยธุ ยาเปน ราชธานแี หงใหมข องไทย เมอ่ื พ.ศ. ๑๘๙๓ ๙๕ กจิ กรรมสรา งเสรมิ นักเรยี นควรรู ครูใหนกั เรยี นศึกษาคน ควา เพม่ิ เติมเกีย่ วกบั รปู แบบการปกครอง 1 จตสุ ดมภ ลักษณะการปกครองสว นกลางระดับสูงของไทยท่แี บงงานออกเปน แบบจตสุ ดมภวา มีลกั ษณะอยา งไร และหนวยงานทเ่ี รยี กวา “เวียง 4 กรม คือ เวียง วัง คลัง นา เรม่ิ ใชในสมยั พระเจาอูทอง และใชกนั เรือ่ ยมาจนมี วงั คลัง นา” มีหนา ท่ีและมีบทบาทอยางไร โดยใหน กั เรียนสรุป การปฏริ ูปการปกครองในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูห ัว จงึ ได สาระสําคญั ลงในกระดาษ A4 แลวนาํ สงครผู สู อน ยกเลกิ 2 เทวราชา เปนลัทธคิ วามเช่ือทถ่ี ือวา พระมหากษตั ริยค อื เทพเจาทจ่ี ุตลิ งมา กิจกรรมทาทาย ปกครองมนษุ ย หรอื เปน สมมตเิ ทพ กลา วคอื เปน นายของประชาชน และประชาชน เปน บาวของพระมหากษัตรยิ  ทรงเปน เสมือนเจา ชีวติ เปน ผูม ีอาํ นาจเด็ดขาด ครูควรใหนักเรียนสรปุ เกี่ยวกบั รปู แบบการปกครองในสมยั สามารถกาํ หนดชะตาชีวติ ของผอู ยใู ตการปกครองได และถือวาอํานาจในการ สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ท้ังการปกครองในสวนกลาง สวน ปกครองนนั้ พระมหากษัตรยิ ทรงไดร ับมาจากสวรรค เปนเทวโองการ การกระทํา ภมู ภิ าค และสว นทองถนิ่ เปน รูปแบบแผนผงั ความคิด เพ่ือให ของพระองคถ อื วาเปนความตอ งการของพระเจา การทอ่ี ยธุ ยาในระยะเร่ิมแรก นกั เรียนสามารถเขา ใจและจดจําการปกครองในสมยั น้ีไดดียิ่งข้นึ รบั เอาคตินยิ มเทวราชาเขา มาจึงทําใหตอ งมีวธิ กี ารและกฎเกณฑตา งๆ ที่จะทําให คนยอมรับวาพระมหากษตั รยิ ท รงมคี วามเปนสมมติเทพจรงิ ๆ คู่มอื ครู 95

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครเู ลาพระราชประวัตขิ องสมเด็จพระบรมไตร- โลกนาถวา ทรงเปนพระมหากษตั ริยลาํ ดบั ท่ี 8 สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ (ครองราชย พ.ศ. ๑๙๙๑ - ๒๐๓๑) แหง กรุงศรีอยุธยา และเปนพระมหากษตั รยิ  ในราชวงศสพุ รรณภมู ิลําดบั ท่ี 5 ทรงไดร บั การ ยกยองวา เปนกษัตริยนักปกครองแหง พระราชประวัติ กรุงศรีอยุธยา จากน้นั ครใู หนกั เรยี นบอกวา สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถทรงเปน็ พระมหากษตั รยิ อ์ ยธุ ยา เพราะเหตใุ ด โดยใหน กั เรยี นศึกษาขอ มลู จาก หนงั สอื เรียน หนา 96 ในลา� ดบั ท่ี ๘ โดยเปน็ พระราชโอรสของสมเดจ็ พระบรมราชาธริ าช (แนวตอบ พระองคไ ดทรงปฏิรูปการปกครองของ ท่ี ๒(เจา้ สามพระยา) กบั พระราชธดิ าของพระมหาธรรมราชาที่ ๒ อยุธยาครงั้ ใหญ จนกระทัง่ ไดก ลายเปนรากฐาน แห่งราชวงศ์พระร่วง จึงทรงมีเชื้อสายทั้งราชวงศ์พระร่วงแห่ง การปกครองอาณาจักรของไทยมาจนถงึ สมยั กรงุ สโุ ขทยั และราชวงศส์ พุ รรณภูมิแหง่ กรุงศรีอยธุ ยา รัตนโกสินทรต อนตน ) 2. ครใู หน กั เรยี นอธบิ ายวา สมเดจ็ พระบรมไตร- พระราชกรณียกจิ สาํ คญั โลกนาถทรงวางรากฐานการปกครองไวอ ยางไร (แนวตอบ ทรงโปรดใหต ง้ั อัครมหาเสนาบดี 2 ดา้ นการเมอื งการปกครอง ทรงปฏริ ปู การปกครองแผน่ ดิน ตําแหนง คอื สมุหนายก รบั ผดิ ชอบกิจการ คร้งั ใหญ่ จนกระทงั่ ได้กลายเปน็ รากฐานการปกครองอาณาจกั ร ฝายพลเรือนทั่วราชอาณาจกั ร รวมทง้ั จตุสดมภ พระบรมราชานุสาวรยี สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ในสมยั ต่อมา โดยไดโ้ ปรดใหต้ ัง้ อคั รมหาเสนาบดี ๒ ตา� แหนง่ สมุหพระกลาโหม รับผิดชอบกจิ การฝา ยทหาร กษัตริยนักปกครองแหง กรุงศรอี ยธุ ยา คือ สมุหพระกลาโหม มีหน้าที่รับผิดชอบกิจการฝ่ายทหาร ท่ัวราชอาณาจักร กับสมุหนายก มีหน้าท่ีรับผิดชอบกิจการฝ่ายพลเรือนทั่วราชอาณาจักร รวมทั้งจตุสดมภ์ อกี ดว้ ย นอกจากนย้ี งั ไดแ้ บง่ หวั เมอื งออกเปน็ หวั เมอื งชน้ั ใน หวั เมอื งชน้ั นอก เพอื่ ประโยชนส์ า� หรบั การปกครอง หัวเมอื งใหร้ ัดกมุ ย่ิงข้ึน มีการแบ่งหัวเมอื งขนาดใหญ่ขนาดเลก็ ตามล�าดบั ความส�าคัญ คือ หวั เมืองเอก โท ตรี และจัตวา นอกจากน้ันยังแบ่งการปกครองหัวเมืองหนึ่งๆ ออกเป็นแขวง ต�าบล และหมู่บ้าน เพ่ือสะดวก ทวั่ ราชอาณาจกั ร นอกจากนี้ ยงั แบงหวั เมอื ง ในการกา� กับดูแลควบคมุ ก�าลงั คน ออกเปนหัวเมืองช้นั ใน หวั เมืองชน้ั นอก เพอื่ ให การที่สมเด็จพระบรมไตรโลกนาถทรงปฏิรูปการปกครองแผ่นดินครั้งใหญ่เป็นเพราะอาณาจักรอยุธยา สามารถปกครองหัวเมอื งไดอยางรัดกุม และแบง กว้างขวางมากย่ิงขึ้นกว่าเดิม ท�าให้มีจ�านวนประชากรไพร่พลมากย่ิงขึ้นตามไปด้วย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง หัวเมืองขนาดใหญ เลก็ ตามลาํ ดับความสําคัญ อในันสเดมียัยวขกอันงพเพระรอาะงพคร์ไดะร้ทารชงมสารร้าดงาค1ขวอางมพสรัมะพอันงคธ์ท์ระรงหมวเี่าชง้ืออสาาณยารจาชักวรงสศุโขส์ ทุโขัยทกยั ับอ(ราาณชวางจศัก์พรอระยรุธ่วยงา)ให้เป็นอันหนึ่ง คือ เมอื งเอก โท ตรี และจัตวา และแบง การ นอกจากนี้ การท่ีพระองค์ได้ทรงตรากฎมณเทียรบาลขึ้นในราชส�านัก ท�าให้ทราบแน่ชัดว่าในบรรดา ปกครองหัวเมอื งออกเปน แขวง ตาํ บล หมบู าน พกไอมรดบัีนักีรศส้ผะไดักบืปรดิ ้วดาสตชยิชนนัอาโามตบอปโตรรดตรสะวิ ยะลดขงกจศออับ��าาตดง์ขหตพอ่จอัวนรไนงปะศดสมเกัใทิพพหหดธรื่อา้คขิินอ้ กจอมานษะงกไไตับททนัดรคุ า�นย้ยเิ คปใทนั้น์ หล็นยุนก้ั เ้ใงตักพคนไดิัวรนดสกะคทงัย้ อ�าวคกรงหางมเคมนตวใใ์ส้หนรดดาะแ้พหมพดตนฐรี รวกาะ้าะกนตมทร ะา่าหี่คสงชาวงูกกากา� มษวหา่ัตปนแแรกดลลิยะคศะเ์ รกัปเหอด็นมงนิรขาาะอทะ2เบสงรäมยีงทรมบทยะีบเจี่สบรทะืบียบบบตการอ่าสทอ้รมมสยปาเา™ด จกคอจ็นคนัญัพ¶รเรใÖงปอนะสงน็ บแกมรผราัยามน่รรกäวตัด°ตานินงารรโในโกหลาใสกร้กนนิัด°นกกทาาานมุ¶รร์ เพ่ือสะดวกในการกาํ กบั ดแู ลควบคมุ กําลงั คน) ในการปกครองก�าลังคนและสะดวกส�าหรับการ 3. ครูถามนักเรียนวา การทีส่ มเด็จพระบรม- ลงโทษปรับไหมผกู้ ระท�าผดิ กอ่ นมีการปรบั ปรุงประเทศเข้าสคู่ วามทนั สมยั ไตรโลกนาถทรงตราพระราชกาํ หนดศักดนิ า สงผลตอการจดั ระเบยี บของสงั คมอยางไร (แนวตอบ พระราชกาํ หนดศักดนิ า มกี ารกาํ หนด ใหคนไทยทุกคนยกเวน พระมหากษตั ริยม ี ศักดนิ าของเจา ตวั เพอื่ เปนตัวกําหนดหนา ที่ ความรับผดิ ชอบ ตลอดจนสิทธิของบุคคลใน สังคมใหแตกตางกันไปตามระดับของศักดินา ๙๖ ทําใหเ กิดความสะดวกในการปกครองกําลังคน และการลงโทษปรับไหมผูกระทําผิดตอกนั ) ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT นกั เรียนควรรู 1 พระราชมารดา พระราชมารดาของสมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถทรงเปน ผใู ดไมไดอยใู นระบบศักดนิ าตามกฎหมายศักดนิ าในสมยั สมเด็จ พระธดิ าของพระมหาธรรมราชาที่ 3 (ไสลอื ไทย) แหงกรงุ สุโขทยั และทรงเปน พระบรมไตรโลกนาถ พระมเหสขี องสมเดจ็ พระบรมราชาธริ าชท่ี 2 (เจาสามพระยา) แหงกรุงศรีอยุธยา 2 ศกั ดินา อาํ นาจในการถือครองทนี่ า ถือเปน สิ่งท่ีพระมหากษตั รยิ พ ระราชทาน 1. เจา นาย ใหป ระจาํ เจานาย ขุนนาง และพอคา ประชาชนท่ัวไป ศักดินามหี นวยเปน “ไร” 2. ขนุ นาง บุคคลทุกคนมีศักดนิ าประจาํ ตวั บุคคลใดไดย ศตาํ แหนงสูง บุคคลนั้นยอมมี 3. ขาราชการ ศกั ดนิ ามาก มลู เหตทุ กี่ าํ หนดใหม ศี กั ดนิ า เพราะในสมยั กอ นพระบรมวงศานวุ งศ 4. พระมหากษัตริย และขนุ นางยงั ไมม เี งนิ เดือนเหมอื นในปจ จุบัน พระมหากษัตรยิ จ ึงทรงใชว ธิ ี พระราชทานท่ดี นิ ใหมากนอ ยตามฐานะ แตในความเปน จรงิ บุคคลตา งๆ ไมไดม ี วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 4. พระราชกําหนดศกั ดนิ าในสมยั ทด่ี นิ ไวใ นครอบครองตามท่ีกฎหมายกําหนด สมเดจ็ พระบรมไตรโลกนาถ ไดก ําหนดใหค นไทยทกุ คนยกเวน พระมหากษัตรยิ มีศักดินาประจาํ ตวั เพอื่ จะไดเปน ตัวกําหนดหนา ท่ี ความรบั ผิดชอบ ตลอดจนสิทธิของบคุ คลในสงั คมใหแ ตกตางกันไป ตามระดับของศักดินา 96 คมู่ อื ครู

กระตนุ ความสนใจ สํารวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขาใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู สมเดจ็ พระสุรโิ ยทยั (มีพระชนมายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๐๕๔ - ๒๐๙๒) 1. ครขู ออาสาสมคั รนกั เรยี นท่เี คยชมภาพยนตร เรอ่ื งสุริโยทยั หรือมีความรูเ กี่ยวกับวรี กรรม พระประวัติ ของสมเดจ็ พระสุริโยทัยออกมาเลา ใหเพ่อื นฟง แลว ใหนกั เรยี นรว มกันแสดงความคิดเหน็ เก่ยี ว สมเด็จพระสุริโยทัยทรงเปนพระอัครมเหสีของสมเด็จ กับวีรกรรมดังกลา ว พระมหาจกั รพรรดิ พระมหากษตั รยิ อ ยธุ ยาในลาํ ดบั ที่ ๑๕ ทรงมี พระราชโอรสและพระราชธิดา รวม ๕ พระองค ไดแก 2. ครใู หนกั เรยี นบอกสาเหตุท่ีสงผลใหเกิด พระราเมศวร พระบรมดิลก พระสวัสดิราช (ตอมาไดรับการ วรี กรรมของสมเดจ็ พระสุรโิ ยทยั และผลจาก สถาปนาเปนพระวิสุทธิกษัตรี) พระมหินทราธิราช และพระเทพ เหตุการณด ังกลาว กษตั รี (แนวตอบ เหตกุ ารณเกดิ ข้ึนเม่อื พ.ศ. 2091 เม่อื พระเจาตะเบง็ ชเวตแี้ หง กรงุ หงสาวดี พระกรณียกิจสําคัญ ทรงยกทัพเขา มาโจมตกี รุงศรีอยุธยา สมเด็จ พระมหาจักรพรรดจิ ึงเสดจ็ ยกทพั หลวงออกไป ดานความม่ันคง ใน พ.ศ. ๒๐๙๑ พระเจาตะเบ็งชเวต้ี รับศึก และสมเดจ็ พระสุริโยทยั พระอัครมเหสี แหง กรงุ หงสาวดที รงยกทพั ใหญเ ขา มาโจมตกี รงุ ศรอี ยธุ ยา สมเดจ็ ทรงแตง พระองคอยา งชายตามเสด็จไปดวย อนสุ าวรยี สมเด็จพระสรุ โิ ยทัย วรี สตรีแหง พระมหาจักรพรรดิจึงเสด็จยกกองทัพหลวงดวยพระคชาธาร สมเด็จพระมหาจกั รพรรดิไดย ุทธหตั ถกี ับ กรงุ ศรอี ยธุ ยา ออกไปเพื่อหวังจะลองกําลังของขาศึก สมเด็จพระสุริโยทัย พระเจา แปรแตเ กิดเสยี ที สมเดจ็ พระสุริโยทัย ไดข บั ชางเขา ขวางไว จึงถกู พระเจา แปรฟน พระอัครมเหสีก็ทรงแตงพระองคเปนชายอยางพระมหาอุปราชทรงพระคชาธารตามเสด็จไปดวย พรอมท้ัง สิน้ พระชนมซบกับคอชา ง แตศึกครั้งนี้พมา ขพอระงพรากรเะอมเงศจทวาัพรหแขงลสอะางพวสดรมะ2ีจเมดนห็จเกินพิดทรกระาามรธหชิราานชจชักาพรงรแพะบรรบราดชยิไโุทอดธรเหสกัตทิดถงั้ปสี ะอชทงาะพงกทรัะนรองกงขับคอกงอสงมทเดัพ็จขพอรงะพมรหะาเจจาักแรปพรร1รดซิเึ่งสเียปทนีหทนัพีขหานศึกา ตีไทยไมสําเร็จ เนอ่ื งจากไทยสามารถปอ งกนั ขณะที่ชางของพระเจาแปรตามมาติดๆ สมเด็จพระสุริโยทัยทรงเกรงวาพระราชสวามีจะทรงเปนอันตราย เมอื งไวเปน อยางดี ทัพพมา ตง้ั ลอ มกรุงอยูนาน จึงไสชา งทรงเขา ขวางชา งขาศึกเอาไว พพรระะรเาจเามแศปวรรจแงึลฟะนพสรมะมเดห็จนิ พทรระาสธรุริ ิโายชท3กัยช็ ดว วยยกพนั รเอะาแพสรงะขศอพงาขวองถพกู รพะมระาอรงดคา ก็เริ่มขาดแคลนเสบียงอาหาร จึงตองยกทพั ขาดสะพายแลง สนิ้ พระชนมบ นคอชา ง กลับมาได กลบั ) ภายหลังสงคราม สมเด็จพระมหาจักรพรรดิจึงไดทรงทํา 3. ครใู หนกั เรยี นรวมกนั แสดงความคดิ เหน็ วา พระเมรุพระราชทานเพลิงพระศพและใหสรางพระเจดียข้ึนตรง วีรกรรมของสมเดจ็ พระสุรโิ ยทยั มสี ว นในการ พระเมรุเพ่ือรําลึกถึงพระวีรกรรมของ สรางสรรคช าติไทยอยางไร สมเด็จพระสรุ ิโยทยั (แนวตอบ พระวีรกรรมของสมเด็จพระสุรโิ ยทัย เปนแบบอยางของอนชุ นไทยในสมัยตอมาท่ี 4 ÊÁà´¨ç ¾ÃÐÊÃØ âÔ Â·Ñ แสดงถงึ ความกลา หาญในการสละพระชนมชพี ·Ã§à»¹š ÇÃÕ ÊµÃÕ·¡èÕ ÅÒŒ ËÒÞ ·Ã§ÊÅÐ เพ่ือปกปอ งสถาบนั พระมหากษัตริยแ ละบา น พระเจดยี ศ รสี รุ โิ ยทยั ในเขตวดั สวนหลวงสบสวรรค ¾ÃЪ¹Áª վ㹡Òû¡»‡Í§ÊÁà´¨ç ¾ÃÐ เมืองใหดํารงอยา งมน่ั คง) ÁËÒ¨¡Ñ þÃô¢Ô ³Ð·íÒÂØ·¸Ëѵ¶Õ¡Ñº¢ŒÒÈ¡Ö ¹Ñºà»š¹ ẺÍÂÒ‹ §ãËጠ¡Í‹ ¹ªØ ¹ä·ÂÂ¤Ø ËÅ§Ñ µÍ‹ ÁÒ ã¹¡Òû¡»Í‡ §Ê¶Òº¹Ñ ¾ÃÐÁËÒ¡ÉµÑ Ãԏ áÅЪҵºÔ ÒŒ ¹àÁÍ× § ๙๗ กจิ กรรมทาทาย นักเรียนควรรู ครใู หน ักเรียนศึกษาคนควา พระราชประวัติของสมเดจ็ 1 พระเจาแปร เปน ราชครูของพระเจา ตะเบงชะเวต้ี กษตั ริยพมา ไดรับราชการ พระสรุ ิโยทยั เกย่ี วกบั ลําดบั พระญาตขิ องพระองค จากน้ันให มาตัง้ แตสมัยพระราชบิดา (พระเจาตองอูมหาสริ ไิ ชยสุระ) เปน แมท พั สาํ คัญ และ จัดทําแผนผงั แสดงลําดบั พระญาติของสมเด็จพระสรุ ิโยทยั ซง่ึ จะ เปนผฟู น พระสรุ ิโยทยั ขาดคอชา ง ในสมรภมู ิทุงมะขามหยอง ชวยใหเ ห็นความสัมพนั ธข องสถาบันพระมหากษัตรยิ ในชว งเวลา ดังกลา ว นักเรยี นจะไดเ ขาใจความสมั พนั ธของพระมหากษตั ริย 2 พระเจาหงสาวดี พระนามทน่ี ิยมเรียกพระมหากษตั ริยท ค่ี รองกรงุ หงสาวดี และพระญาติ สามารถลําดับเหตกุ ารณทางประวตั ศิ าสตร และ ทกุ พระองค ในทนี่ ี้ หมายถงึ พระเจาตะเบงชะเวต้ี เขาใจประวตั ิศาสตรไ ทยในสมัยอยธุ ยาไดดยี ่ิงข้ึน 3 พระมหนิ ทราธริ าช ตอ มาไดข น้ึ ครองราชยเ ปน พระมหากษัตรยิ ล ําดบั ที่ 18 ของกรงุ ศรอี ยธุ ยา และลาํ ดบั ที่ 14 ในราชวงศสุพรรณภมู ิ ทรงครองราชสมบตั ิเพียง พ.ศ. 2111-2112 เทา นนั้ 4 สวนหลวงสบสวรรค ปจ จบุ นั คือ วัดสวนหลวงสบสวรรค ตงั้ อยใู นเกาะเมอื ง ดา นทิศตะวันตก จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา เปน สถานท่พี ระราชทานเพลงิ พระศพ สมเดจ็ พระสรุ โิ ยทัย แลวโปรดใหส รางพระอารามขนึ้ ตรงพระเมรุ มเี จดยี สงู ใหญ ทรงยอไมมมุ สบิ สอง บรรจุพระอัฐิสมเดจ็ พระสุริโยทัย พระอารามที่โปรดใหสรา งขึ้น ทส่ี วนหลวงกบั วัดสบสวรรคจงึ รวมเรียกวา “วดั สวนหลวงสบสวรรค” คมู ือครู 97

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ .1. ครนู ําภาพเหตกุ ารณสาํ คญั ในสมยั สมเด็จ สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช (ครองราชย พ.ศ. ๒๑๓๓ - ๒๑๔๘) พระนเรศวรมหาราชจากโคลงภาพพระราช- พงศาวดารมาใหน กั เรียนดู แลว ใหนกั เรยี น พระราชประวตั ิ อธบิ ายเกี่ยวกบั เหตุการณดังกลา ว (แนวตอบ เชน ภาพสมเด็จพระนเรศวรตามจบั สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงเป็นพระมหากษัตริย์ พระยาจีนจันตุ ภาพสมเดจ็ พระนเรศวรทรง อยุธยาในล�าดับท่ี ๑๘ โดยเป็นพระราชโอรสของสมเด็จ พระแสงปนขา มแมน าํ้ สะโตง ภาพสมเด็จพระ พระมหาธรรมราชาธิราช กับพระวิสุทธิกษัตรี (พระราชธิดา นเรศวรทรงทาํ ยทุ ธหตั ถกี บั พระมหาอุปราชา ของสมเด็จพระมหาจักรพรรดิและสมเด็จพระสุริโยทัย) ทรงมี หงสาวดี เปนตน) พระราชกรณียกิจต่อบ้านเมืองในการท�าสงครามปองกัน พระราชอาณาจักรตลอดพระชนม์ชพี ของพระองค์ 2. ครใู หนักเรยี นอธิบายเกีย่ วกบั วีรกรรมของ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชในการสรางสรรค พระราชกรณยี กิจสําคัญ ชาติไทย (แนวตอบ ทรงประกาศอิสรภาพของกรงุ ศรี พระบรมราชานุสาวรียสมเด็จพระนเรศวรมหาราช อิสรภดาา้พนขคอวงากมรมุงน่ั ศครงีอพยุรธะยราาชแกลรณะกยี ากรจิ ทท�าสี่ สา� งคคญั ราคมอื ยกุทาธรหปรัตะถก1ีกาับศ อยธุ ยา และทรงทาํ สงครามปกปองอาณาจักร กษัตริยผูย้ ิ่งใหญแหง กรุงศรีอยธุ ยา พระมหาอุปราชาแหง่ กรงุ หงสาวดี ใหปลอดภัยและมัน่ คง มผี ลใหกรงุ ศรอี ยธุ ยา รอดพนจากการโจมตขี องขา ศกึ ที่จะมารุกราน ในการประกาศอิสรภาพของกรุงศรีอยุธยานั้น สืบเน่ืองมาจากกรุงศรีอยุธยาได้ตกเป็นประเทศราช อีกเปน เวลานาน) ของกรุงหงสาวดีต้ังแต่ พ.ศ. ๒๑๑๒ ครั้นถึงสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาธิราช (พ.ศ. ๒๑๑๒ - ๒๑๓๓) ทางกรุงศรีอยุธยาได้ส่งพระนเรศวรขณะด�ารงต�าแหน่งพระมหาอุปราชคุมกองทัพไปช่วยพระเจ้านันทบุเรง 3. ครใู หนักเรียนดภู าพพระบรมราชานสุ าวรยี  ปราบปรามเมอื งอังวะซึ่งไม่ยอมออ่ นน้อมตอ่ กรงุ หงสาวดี แต่มิได้ยกทพั ไปตามเวลา ท�าให้พระเจ้านันทบุเรง และภาพวาดสมเดจ็ พระนเรศวรมหาราช ทรงระแวงว่าอยุธยาจะแข็งข้อ จึงโปรดให้พระมหาอุปราชาคิดอุบายก�าจัดพระนเรศวร พระมหาอุปราชา ในหนังสือเรยี นหนา 98-99 แลว ใหน กั เรยี น จึงให้พระยาเกียรติและพระยารามซึ่งเป็นมอญ เป็นข้าหลวงไปคอยรับพระนเรศวรและได้ตรัสเป็น บรรยายถงึ เหตกุ ารณ หรือพระราชกรณียกิจ ความลับให้มอญทั้งสองคุมชาวมอญหาทาไงปชต่วีทยัพก�พาจรัดะนพเรระศนวเรรทศี่เวสรด็จขไณปถะึงทเี่พมืรอะงมแคหรางอุป(รเดาิงชการจาะยย2)กทแัพต่ ท่ตี รงกับพระบรมราชานุสาวรยี ดงั กลาวของ พระนเรศวรทรงทราบแผนการเสียก่อน จึงทรงประกาศอิสรภาพ พระองค โดยใหท ําลงในกระดาษ A4 จากนนั้ ของกรุงศรีอยุธยาไม่ข้ึนต่อกรุงหงสาวดีอีกต่อไปที่เมืองแครง ครสู มุ ใหน ักเรยี น 2-3 คนออกมาอานผลงาน ใน พ.ศ. ๒๑๒๗ ใหเพอ่ื นฟง ท่ีหนา ชน้ั เรียน หลังจากนั้นทรงส่งคนไปชักชวนให้คนไทยที่ถูกพม่า กวาดต้อนมากลับกรุงศรีอยุธยา ส่วนทางพม่าก็ได้ส่งกองทัพ เขา้ โจมตกี องทพั อยธุ ยา ขณะทสี่ มเดจ็ พระนเรศวรมหาราชทรงพา ครอบครัวไทยข้ามแม่น�้าสะโตง พระองค์ได้ทรงเล็งพระแสง ปนยาวถูกสุรกรรมา แม่ทัพหน้าของพม่าถึงแก่ความตายล้มซบ พระนเรศวรทรงประกาศอสิ รภาพจากพมา โดยหลง่ั บนคอชา้ ง ทา� ให้พม่าต้องถอยทพั กลบั ไป ตอ่ มาพระแสงปน ยาว ทกั ษโิ ณทกใหต้ กเหนอื แผน ดนิ (ภาพจติ รกรรมฝาผนงั จึงไดร้ ับขนานนามว่า “พระแสงปนตน้ ขา้ มแม่น�้าสะโตง” วดั สวุ รรณดาราราม จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา) ๙๘ นักเรยี นควรรู ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEดิT พระราชกรณียกิจสาํ คัญของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชคือขอ ใด 1 สงครามยทุ ธหัตถี สงครามบนหลังชางตามประเพณีโบราณของกษัตรยิ ใน 1. ทาํ สงครามเพ่อื ปกปองบา นเมอื ง ภมู ภิ าคอุษาคเนย เปนการทาํ สงครามทีถ่ อื วามเี กยี รติยศ โดยเปนการตอ สูก นั ดวย 2. สงเสริมการคา สาํ เภากับตางชาติ อาวุธบนหลังชาง มคี นน่งั อยู 3 คน ไดแ ก แมทัพ (พระมหากษัตริย) ถอื งา วประทบั 3. สรางความสมั พันธก บั ชาติเพือ่ นบาน อยูบนคอชา ง คนท่นี ัง่ กลางเรยี กวา กลางชา ง ทาํ หนาทคี่ อยสงอาวธุ ใหแ มท ัพและ 4. พัฒนาบา นเมืองใหทนั สมัยแบบยุโรป โบกแพนหางนกยูงเปนอาณตั สิ ัญญาณตามพระราชดํารัสส่ัง และตอนทายชา งมี วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงมี ควาญชา งทาํ หนา ทบี่ งั คบั ชา งและชว ยเหลอื ชา งในขณะทชี่ า งขา ศกึ เขา มาแทงขา งหลงั พระราชกรณียกจิ ท่สี าํ คัญเกย่ี วกับการทาํ สงครามเพ่อื ปกปอง อาวุธทใ่ี ชในการตอสู เชน งา ว หอก โตมร เปนตน โดยชา งทรงจะมีทหารฝม ือดี บานเมอื ง โดยตลอดพระชนมช ีพของพระองคไ ดท รงทําสงครามกับ 4 คน ประจาํ ตําแหนง เทาชา งทง้ั 4 ขา ง เรยี กวา จตลุ งั คบาท คอยตามคุมกนั พมาและรัฐเพอื่ นบา นอ่นื ๆ เพอ่ื ใหอ าณาจักรปลอดภัยและม่ันคง 2 เมอื งแครง (เดิงกราย) ปจจบุ นั สันนษิ ฐานวา ต้งั อยูที่เมืองวอ ในประเทศพมา สงครามครงั้ สาํ คัญ คอื สงครามยุทธหตั ถกี บั สมเด็จพระมหา- มที ต่ี ัง้ อยรู ิมฝง แมน ้าํ สะโตง และมีระยะทางเดินเทาหางจากเมืองหงสาวดีเปน เวลา อปุ ราชา ซง่ึ พระองคทรงประสบชัยชนะ สงครามคร้งั น้สี ง ผลให 1 วนั กรงุ ศรีอยุธยามคี วามมนั่ คงมากย่งิ ขน้ึ และทําใหปลอดภยั จากการ รุกรานของขา ศึกอกี เปน เวลานาน 98 ค่มู อื ครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ส�าหรับการท�าสงครามยุทธหัตถ1ีกับพระมหาอุปราชาแห่งกรุงหงสาวดีนั้น เกิดขึ้นภายหลังจากท่ีพระองค์ 1. ครนู าํ ภาพยนตรเ รอื่ งตาํ นานสมเดจ็ พระนเรศวร เสด็จข้ึนครองราชย์ใน พ.ศ. ๒๑๓๓ แล้ว สืบเนื่องจากพระมหาอุปราชาทรงยกกองทัพมาตีกรุงศรีอยุธยา ภาค 5 มาเปดใหนักเรียนชม จากน้ันให เม่ือ พ.ศ. ๒๑๓๕ กองทพั อยธุ ยาไดป้ ะทะกบั กองทัพพม่าท่เี มืองสุพรรณบุรี สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชไดท้ รง นักเรียนสรุปสาระสําคัญจากภาพยนตร และ ท�าสงครามยุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชา และประสบชัยชนะด้วยการฟันพระมหาอุปราชาด้วยพระแสงของ้าว รวมกันแสดงความคิดเห็นจากส่ิงที่ไดชมจาก จนสน้ิ พระชนม์ ผลของสงครามครงั้ นีม้ ผี ลตอ่ ความมัน่ คงของอยุธยาอย่างยิง่ เพราะทา� ให้อยธุ ยาปลอดภัยจาก ภาพยนตรด งั กลา ว การถกู ขา้ ศกึ รกุ รานต่อมาอีกนาน 2. ครอู าสาสมัครนกั เรยี นออกมาเลา พระราช- ประวตั ิของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชให เพือ่ นฟง จากนั้นครูใหน ักเรียนชว ยกนั ยก ตัวอยา งพระราชกรณยี กิจทีส่ ําคัญของพระองค (แนวตอบ ทรงประกาศอสิ รภาพของ กรงุ ศรีอยธุ ยาจากกรงุ หงสาวดีทเ่ี มอื งแครง ทรงทํายุทธหตั ถีกับพระมหาอุปราชาและ เปน ฝา ยชนะ ทําใหขาศกึ หวาดเกรงพระบรม- เดชานภุ าพของพระองค จนไมกลา ยกทัพเขา รกุ รานอยธุ ยาอีกเปนเวลานาน ท้ังยังทรงขยาย อาณาเขตไปอยางกวางขวาง) 3. ครูใหเ ปดโอกาสใหนักเรยี นทม่ี ขี อ สงสัยซกั ถาม และอธิบายจนเขา ใจ สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงกระท�ายุทธหัตถีกับพระมหาอุปราชาแหงกรุงหงสาวดี (ภาพจิตรกรรมฝาผนังวัดสุวรรณดาราราม จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา) นับต้ังแต่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเป็น เอรพมขัฐา�ารตเนโะพดแาม่ือดยจหนตนทาบาลมกงอ้อากษดนญาัตอรรด่ืทนพิย้วหๆม์คยาา่ รกรจอแาลนลรงา้ทกะเนปกา�รชุส็งนา้าศรงทงเครมี่คีอรอืเราขยงั่นมมุธขคกยอรรบัาง้าอไกมทยรพขยุงธุ รหยใอะหางงอคสญขงาร้า่คอวศแดบ์ตึกลีค้อะเลงขทมทุ ม�า� าใรศหึก้แส ลงะคร าเอปมกกรปาใอ‡ทชนงรขปพงอรเรปงะะกน็วรรัตาวุงีรชิศศกอาราสÉีอสณตัตยมรร¸ุาเด์ชจยิยา็จ์ทกัาตพ รี่ยิäแิง่ดรทลใะ้วหยะนยท ญคเโรรดวพ่ ศงายทรวมทะราí กอรสมลงงงหคา้กคาหอ์หรราบนาาญมกช่Öง ู้ ลา้ นนา เด็ดเด่ยี วตลอดพระชนมช์ ีพของพระองค์ ๙๙ ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEิดT เกรด็ แนะครู เหตุการณใ นขอ ใดแสดงถึงพระปรชี าสามารถและความกลา หาญ ครูควรอธิบายเพ่ิมเติมวาในสมัยอยุธยามีการยุทธหัตถีรวม 3 คร้ัง คือ คร้ังแรก ของสมเด็จพระนเรศวรมหาราชมากท่สี ดุ ในแผนดินสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ท่ีพระอินทราชาพระเจาลูกยาเธอชนชางกับ ขาศึกที่นครลําปาง ครั้งที่ 2 ในแผนดินสมเด็จพระมหาจักรพรรดิ ทรงชนชางกับ 1. โจมจีเมอื งคัง พระเจาแปรแหงกรุงหงสาวดี เปน สงครามคราวเสียสมเดจ็ พระสรุ ิโยทัย และครง้ั ที่ 3 2. กระทาํ ยุทธหัตถี คือ คร้ังที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชชนชางกับพระมหาอุปราชาแหงกรุงหงสาวดี 3. การประกาศอิสรภาพ จนไดร ับชัยชนะ 4. ทรงยิงพระแสงปน ตนขามแมน าํ้ สะโตง นกั เรยี นควรรู วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. สมเดจ็ พระนเรศวรมหาราชทรง 1 ยุทธหตั ถี เปนการตอสูกนั ดวยอาวุธบนหลังชา ง เปน วธิ ีการรบอยา งกษตั ริย กระทาํ ยุทธหัตถีกบั พระมหาอปุ ราชาแหง กรงุ หงสาวดกี ันตัวตอตวั ในสมัยโบราณ ถือเปนคตมิ าแตโบราณวา ยทุ ธหัตถีหรือการชนชา งเปนยอดยุทธวิธี ซ่ึงแสดงใหเ หน็ ถึงพระปรชี าสามารถและความกลา หาญของพระองค ซ่ึงผลจากการกระทํายทุ ธหตั ถที าํ ใหขา ศกึ ไมกลายกทัพเขามาโจมตี ไทยอีกเปนเวลานับรอยป) ของนกั รบ เพราะเปน การตอสูตัวตอตัว ดังน้นั กษตั รยิ พ ระองคใดกระทํายุทธหตั ถี ชนะก็จะไดร ับการยกยองวา มีพระเกยี รติยศสงู สุด สวนผูแพกไ็ ดรับการสรรเสรญิ วา เปนนกั รบแท คมู่ อื ครู 99

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูนํานักเรียนสนทนาวา สมเดจ็ พระนารายณ สมเดจ็ พระนารายณมหาราช (ครองราชย พ.ศ. ๒๑๙๙ - ๒๒๓๑) มหาราชเปน พระมหากษัตริยท ่มี คี วามสําคัญ อีกพระองคห นึ่งของไทย จากน้ันใหน กั เรยี น พระราชประวัติ ชว ยกนั บอกวา ในรัชสมัยของพระองคไ ดม ี เหตุการณสาํ คัญๆ อะไรเกิดข้นึ บา ง สมเด็จพระนารายณ์มหาราชทรงเป็นพระมหากษัตริย์ (แนวตอบ เชน การสรางสมั พันธไมตรีกับฝรัง่ เศส อยุธยาในลา� ดับท่ี ๒๗ โดยเปน็ พระราชโอรสของสมเด็จพระเจ้า ในสมัยพระเจาหลุยสท่ี 14 การทาํ สงครามกบั ปราสาททอง พระองค์เสด็จข้ึนครองราชสมบัติในช่วงเวลาท่ี พมา การทาํ สงครามกบั อังกฤษ ฮอลนั ดาสง อยุธยาเริ่มถูกคุกคามจากชาติตะวันตก ซ่ึงขณะน้ันได้เข้ามา เรือรบปด ปากอาวไทย เปนตน คา้ ขายและเผยแผค่ รสิ ตศ์ าสนา 2. ครูใหนกั เรยี นชว ยกันบอกวา เพราะเหตใุ ด พระราชกรณยี กิจสําคัญ สมเดจ็ พระนารายณม หาราชจงึ ไดรบั พระสมญั ญานามวา “มหาราช” ด้านการต่างประเทศ ทรงต้อนรับชาวต่างชาติที่เข้ามา (แนวตอบ เน่ืองจากพระองคไ ดทรงบําเพ็ญ คา้ ขายกบั อยุธยา เชน่ จีน โปรตเุ กส ฮอลันดา อังกฤษ ฝรง่ั เศส พระราชกรณียกจิ ที่สําคัญมากมาย เชน พระบรมราชานสุ าวรยี ส มเดจ็ พระนารายณม หาราช เปน็ ตน้ ซงึ่ กอ่ ใหเ้ กดิ ประโยชนต์ อ่ เศรษฐกจิ และการคา้ ของอยธุ ยา • ทรงสรางความสมั พันธก ับชาติตะวนั ตก กษตั ริยนักการทูต แต่เมื่อชาติตะวันตกท่ีเข้ามาค้าขายได้คุกคามอธิปไตยของ หลายชาติ เชน โปรตเุ กส ฮอลนั ดา ฝร่ังเศส สเปน เปน ตน โดยสว นใหญเปน ความสัมพนั ธ อยธุ ยา พระองคก์ ็ทรงใช้พระบรมราโชบายทีช่ าญฉลาด ทา� ให้อยธุ ยารอดพน้ จากการรุกรานของชาติตะวันตก ทางการคา การเมอื ง และวัฒนธรรม เหตุการณ์ที่แสดงให้เห็นถึงพระบรมราโชบายด้านการต่างประเทศท่ีเป็นผลดีต่ออยุธยาของพระองค์ • ทรงมน่ั คงในพระพทุ ธศาสนาเปน อยา งยงิ่ ได้แก่ การท่ีฮอลันดาส่งเรือรบปิดปากอ่าวไทยใน พ.ศ. ๒๒๐๗ เพื่อให้อยุธยาท�าสัญญากับตนโดยท่ีอยุธยา แมว า ชาตติ ะวนั ตกจะใชค วามพยายามในการ ต้องเป็นฝ่ายเสียเปรียบฮอลันดาทั้งในด้านการค้าและการศาล พระองค์ก็ทรงด�าเนินนโยบายท่ีจะน�าอังกฤษ เกลย้ี กลอมพระองคใหเ ปลย่ี นศาสนา โดยใช หมลาถุยว่สง์ทด่ี ุล๑อ๔า�1นแาหจ่งกฝับรฮงั่ เอศลสันดจานสแาตมอ่ าังรกถฤนษ�าไเมอา่สฝนรใ่งัจเศดสังมนา้ันถว่ พงดระลุ ออง�าคน์จางึจทกรบั งฮหอันลไนัปดเจารไญิด้เสปัมน็ พผนัลธสไา� มเรต็จรีกับพระเจา้ วธิ ีปฏเิ สธท่ีชาญฉลาด นอกจากนี้ พระองคท์ รงอนญุ าตใหบ้ าทหลวงฝรง่ั เศสเผยแผค่ รสิ ตศ์ าสนานกิ ายโรมนั คาทอลกิ ในอยธุ ยาได้ • ทรงนําความเจริญตามแบบอยางตะวันตก แตเ่ พอื่ มใิ หค้ นไทยพากนั ไปนบั ถอื ครสิ ตศ์ าสนากนั มาก พระองคจ์ งึ โปรดใหพ้ ระโหราธบิ ดแี ตง่ หนงั สอื จนิ ดามณี มาปรบั ปรุงบานเมอื ง เชน ดา นการชาง ซง่ึ เปน็ แบบเรยี นหรอื ตา� ราเรยี นเลม่ แรก วา่ ดว้ ยพยญั ชนะ สระ และวรรณยกุ ต์ รวมเรยี กวา่ “อกั ขระวธิ ขี องไทย” การแพทย ระบบประปา การทหาร รวมทั้งอธิบายถึงการแต่งโคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน ทั้งน้ีเพื่อให้ชาวกรุงศรีอยุธยาสามารถอ่านออกเขียนได้ การแผนที่ เปน ตน จะได้รู้เท่าทันไม่ไปเข้ารีตตามแบบฝรั่ง และเป็นการรักษาวัฒนธรรมทางด้าน • ทรงสง เสรมิ ทางดา นวรรณกรรม ในสมยั ขวภ“แสฒัมอามษง้กนุทพารธดรขระรโะ้าอทรฆนองมั่งษคงวไพคครนทรร์ม�าไยะณทฉีคตอยันกวกงเาทรทคอมร์”อา์เมอเไดจ2วองมรด้กีกทิญา้ว็ทดรจยรง้วรนุ่งใงยถเหพรงึ ้กือรททางะ�าุกรแรใวสลาหนั นชะ้วนัเบนรป้ี รสิพ็นณนนมุนกธรรท์วดรรากมรงทใดณนา้ากสงนรมวรัยรมรชณื่อกรรวมทิ ยากสาัมรพใหันหม¸ลทæ่äารมย คงตดจสวารา้สารกนีกมม้าตับเ งเจดคโา่ตรดจ็งุณ่าญิยปพงเปรรปร©ะงุ่ะรรพเเนะทะราโเาอืศทยะรงดชมศาขน้าา ยอนใแแ์ณงชลกกบป้ ์มะช่าา้ รทรหานบัเตราจเปมงริäรทนาอืรญิ ชยíางุง ของพระองคจึงมผี ลงานวรรณกรรมและมี กวีท่ีมชี ่ือเสยี งหลายทา น เชน พระโหราธิบดี พระศรีมโหสถ ศรีปราชญ เปน ตน ) 100 นักเรยี นควรรู บูรณาการเชอื่ มสาระ ครูสามารถนําเนื้อหาเก่ียวกับวรรณคดใี นสมัยสมเด็จพระ 1 พระเจา หลยุ สท ี่ 14 (พ.ศ. 2181-2258) ทรงเปน พระมหากษตั รยิ แ หง ประเทศ นารายณม หาราชไปบรู ณาการเชือ่ มโยงกับกลมุ สาระการเรียนรู ฝรงั่ เศส ครองราชยเ มอื่ มพี ระชนมายุไดเ พียง 5 ชันษา โดยเปน กษตั ริยพ ระองคที่ 3 ภาษาไทย วิชาวรรณคดีและวรรณกรรม โดยยกตัวอยาง แหงราชวงศบรู บ ง และราชวงศก าเปเตยี ง ถอื วา พระองคท รงครองราชยน านที่สดุ บทประพนั ธวรรณคดีที่สาํ คัญ เชน โคลงทศรถสอนพระราม ของประเทศฝรง่ั เศส และนานกวา กษตั รยิ พ ระองคอ น่ื ในทวปี ยโุ รป คอื ทรงครองราชย โคลงพาลีสอนนอง โคลวงราชสวัสดิ์ พระราชนิพนธใ นสมเดจ็ รวม 72 ป ทรงครองราชยต รงกบั ชว งระหวา งรชั สมยั สมเดจ็ พระเจา ปราสาททอง พระนารายณมหาราช โคลงเฉลมิ พระเกยี รติสมเดจ็ พระนารายณ (พ.ศ. 2172-2199) จนถงึ รชั สมยั สมเดจ็ พระสรรเพช็ ญที่ 9 (พระเจาอยหู ัวทายสระ) มหาราช ประพันธโ ดยมหาราชครู หนังสือจินดามณี เลม ที่ 1 (พ.ศ. 2251-2275) แหง สมยั อยธุ ยา (แบบเรียนภาษาไทยเลมแรก) ประพันธโ ดยโหราธิบดี โคลง 2 วรรณกรรม ในสมัยสมเด็จพระนารายณม หาราชไดช ื่อวาเปน ยคุ ทองของ กาํ สรวลศรีปราชญ อนรุ ทุ ธค าํ ฉันทแตง โดยศรีปราชญ เปน ตน วรรณกรรมไทยในสมัยอยธุ ยา เนื่องจากในสมัยนี้มกี วที ส่ี าํ คญั หลายทาน เชน มาใหน ักเรยี นฝก การวเิ คราะหคุณคา ของวรรณคดี ทัง้ ดา นเน้ือหา พระมหาครู ศรปี ราชญ รวมถงึ สมเดจ็ พระนารายณม หาราช และปรากฏวรรณกรรม ดา นวรรณศลิ ป ดานสังคม และขอคิดที่สามารถนาํ ไปประยุกตใ ช มากมาย เชน โคลงสภุ าษติ พาลีสอนนอง สมทุ รโฆษคาํ ฉันท (ตอนตน) จนิ ดามณี ในชีวิตประจําวัน เสือโคคาํ ฉนั ท โคลงเฉลิมพระเกยี รติสมเดจ็ พระนารายณม หาราช โคลงกําสรวล ศรีปราชญ พระราชพงศาวดารกรงุ ศรีอยธุ ยา (ฉบบั หลวงประเสรฐิ อักษรนิต)ิ์ เปน ตน 100 คูม่ ือครู

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ สมยั ธนบรุ ี สมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช 1. ครนู ําเพลงเจา ตาก ผลงานของวงคาราบาว มาเปด ใหนกั เรยี นฟง แลว ใหน กั เรยี นสรปุ (ครองราชย พ.ศ. ๒๓๑๑ - ๒๓๒๕) สาระสําคญั จากเนื้อเพลง และรว มกนั แสดง ความคดิ เหน็ เกี่ยวกบั สิ่งท่ไี ดจ ากการฟงเพลง พระราชประวัติ ดังกลา ว สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงเป็นพระมหากษัตริย์ 2. ครขู ออาสาสมัครนกั เรียนออกมาเลาพระราช- ผู้สถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี ภายหลังจากท่ีกรุงศรีอยุธยา ประวัติของสมเด็จพระเจา ตากสินมหาราชให เสยี แกพ่ มา่ ใน พ.ศ. ๒๓๑๐ มพี ระนามเดมิ วา่ “สนิ ” พระราชบดิ า เพอ่ื นฟง จากนน้ั ครใู หน กั เรยี นชว ยกนั ยกตวั อยา ง เป็นคนจีน ช่ือ “ไหฮอง” ท�ามาหากินอยู่ในกรุงศรีอยุธยา พระราชกรณียกิจที่สําคัญของพระองค พระราชมารดาเป็นคนไทยช่ือ “นกเอี้ยง” เสด็จพระราชสมภพ (แนวตอบ ทรงมบี ทบาทสําคญั ในการกูอ ิสรภาพ รเมบั ือ่ราชพก.ศา.รเ๒ป๒็น๗ห๗ลวงภยากยกหรละังบจัตารก1แอลุปะสพมรบะทยาตตาามกปรเะจเา้ พเมณือีแงลตว้ าเกขา้ ของไทยใหร อดพนจากการยดึ ครองของพมา และสามารถรวบรวมคนไทยและพระราช- พระราชกรณียกิจสาํ คญั อาณาเขตใหเปนปกแผน) พระบรมราชานสุ าวรียส มเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ ด้านความมน่ั คง เมื่อพม่ายกกองทัพมาล้อมกรงุ ศรอี ยุธยา 3. ครูใหน กั เรียนดภู าพวาดในหนังสอื เรยี นหนา มหาราช กษตั รยิ ผ ู้กูเ้ อกราชแหง ชาตไิ ทย พระยาตากได้ถูกเรียกตัวมาช่วยราชการ และได้เป็นพระยา 101 แลว อธิบายเกีย่ วกบั เหตุการณในภาพวา มีสาเหตมุ าจากอะไร วชิรปราการ เจ้าเมืองก�าแพงเพชร แต่ไม่ได้ขึ้นไปปกครอง เนื่องจากในขณะน้ันกรุงศรีอยุธยาก�าลังตกอยู่ ในภาวะคับขัน พระยาตากจึงต้องรวบรวมไพร่พลมาปองกันพระนครแทน ต่อมาพระยาตากเล็งเห็นว่า 4. ครใู หนกั เรียนศึกษาขอมูลเพิ่มเตมิ เกย่ี วกบั กพรมุง่าศอรอีอกยไุธปยตาค้ังตงไัวมแ่สลาะมเตารรีถยมต้าแนผทนากนากรท�าลี่จังะขขอับงไพลม่พ่ามได่าอ้ อจกึงรจวาบกรกวรมุงไศพรรีอ่พยลุธไยทายจณีนจเ�ามนือวงนจหันนท่ึงบตุรีฝ2ี ่าเวมง่ืลอ้อมมีกข�าลองัง ชมุ นมุ ตางๆ ท่ีตง้ั ตัวเปน ใหญภายหลงั เข้มแข็งแล้วจึงได้คุมก�าลังไพร่พลขับไล่กองทัพพม่าให้พ้นไปจากกรุงศรีอยุธยา และเพ่ือปกปองพระราช- กรุงศรีอยธุ ยาเสียแกพมาวา มชี ุมนมุ อะไรบาง อาณาเขตให้เป็นปึกแผ่นต่อไปจึงได้สถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานีแห่งใหม่ และกระท�าพิธีบรมราชาภิเษก ตง้ั อยทู ไ่ี หน และสมเดจ็ พระเจา ตากสนิ มหาราช เป็นพระมหากษัตริยค์ รองกรุงธนบุรี สามารถปราบไดอยางไร โดยใหสรุปขอ มลู ลง กระดาษ A4 แลว นาํ สง ครผู สู อน ด้านการเมืองการปกครอง ระหว่างข้ึนครองราชสมบัติ ทรงเปน็ ผ้นู า� ในการรวบรวมอาณาจกั รใหเ้ ป็นปึกแผ่น ทรงปราบ รชวุมมนทมุ ั้งตฟา่ งนๆฟูเทศตี่ ร้งัษตฐัวกเปิจ3็นแใลหะญสังภ่ คายมหลังกรงุ ศรอี ยธุ ยาเสียแก่พม่า ทสภี่เสาื่อพมป โกทตริมให้กลับคืนสู่ สมเด็จพระเจา้ ตากสินมหาราช ทรงเป็นวรี กÉตั ริย์ยอดนักรบ ทรงมี ความเดด็ เดีย่ ว กล้าหาญสมกบั เปน็ ผู้นíา ทรงมี บทบาทส™าคัญในการกู้อสิ รÀาพของäทยจากพมา่ ภาพวาดจนิ ตนาการสมเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ มหาราช และรวบรวมบ้านเมอื งให้เป็นปกƒ แผน่ ทéังนéี พระราชทานข้าวสารท่ีซ้ือจากพอค้าชาวจีนให้แก เพื่อความรม่ เยน็ เป็นสุขของอาณาประชาราÉ®ร์ ราษฎร 101 ขอ สอบ O-NET นกั เรียนควรรู ขอสอบป ’53 ออกเกย่ี วกบั พระบรมราโชบาย 1 หลวงยกกระบัตร ชอ่ื ตําแหนง ขุนนางสมยั โบราณ สงั กัดกระทรวงวงั มหี นา ที่ ของสมเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราช ออกไปประจําตามหวั เมืองเพ่ือสอดสองอรรถคดตี างๆ ซงึ่ ตรงกบั พนกั งานอัยการ หรอื อยั การในปจ จบุ ัน พระบรมราโชบายสาํ คัญของสมเดจ็ พระเจาตากสินมหาราช 2 เมอื งจนั ทบุรี ในการตีเมอื งจันทบรุ ี พระยาตาก (สิน) ไดเขา ตีเมอื งตอน ภายหลงั การสถาปนากรุงธนบรุ ี เนน เรอ่ื งใดเปนอันดับแรก กลางคนื โดยส่ังนายและไพรว า เม่ือหุงขา วเย็นกินเสร็จแลว ใหท ิ้งอาหารทเี่ หลอื และทุบหมอขาวเสียใหห มด หมายเขา ไปกนิ ขาวเชาดวยกนั ในเมืองวันรงุ ขึน้ 1. การฟน ฟูพระพุทธศาสนา ถา ตเี อาเมืองไมไ ดกจ็ ะขอตายดวยกัน ผลปรากฏวา สามารถตเี มอื งจนั ทบรุ ีได 2. การสรางกองทัพใหเขม แขง็ 3 เศรษฐกจิ สมเดจ็ พระเจา ตากสินมหาราชโปรดฯ ใหข าราชการผใู หญและ 3. การสงเสรมิ การคา กบั ตา งชาติ ผนู อยทาํ นาปละ 2 ครง้ั ใน พ.ศ. 2317 เพอ่ื แกป ญ หาการขาดแคลนขา วสาร เพราะ 4. การแกไขปญหาความอดอยาก ขา วสารราคาสงู ถงึ เกวยี นละ 2 ชง่ั วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 4. ภายหลงั การกอบกเู อกราช ผคู นอดอยาก พระองคแ กป ญ หาเฉพาะหนา ดว ยการซอื้ ขา วมาแจกจา ย ราษฎร เปนการแกไ ขความอดอยาก และจงู ใจใหม าอยูรวมกนั เปนบา นเมอื ง ไมต อ งหลบซอนอีกตอ ไป ค่มู ือครู 101

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครขู ออาสาสมคั รนกั เรยี นออกมาเลาพระราช- สมัยรัตนโกสินทร พระบาทสมเด็จพระพทุ ธยอดฟา ประวตั ิของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา - จฬุ าโลกมหาราช (ครองราชย พ.ศ. ๒๓๒๕ - ๒๓๕๒) จุฬาโลกมหาราชกอ นทีจ่ ะเสดจ็ ข้นึ เปน พระมหา กษตั ริย ใหเ พือ่ นฟง พระราชประวัติ 2. ครใู หน กั เรยี นชว ยกนั ยกตวั อยางพระราช- พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชทรง กรณียกิจของพระบาทสมเดจ็ พระพุทธยอดฟา มีพระนามเดิมว่า “ทองด้วง” พระราชบิดามีนามว่า “ทองดี” จุฬาโลกมหาราชท่มี สี วนสรา งสรรคช าติไทย คแลวาะมพชรอะบราในชรมาาชรกดาารมจีนนไาดมร้วบั ่ารา“ชหทยินกน”ามใ1เนปสน็ มัย“เธจนา้ บพุรรีมะยีคาวจาักมรดี”ี และ “สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก” ก่อนหน้าท่ีจะทรง 3. ครใู หนักเรียนแบง กลุม 3-4 กลุม เพือ่ ศกึ ษา รับอัญเชิญข้ึนเป็นพระมหากษัตริย์ผู้สถาปนากรุงรัตนโกสินทร์ คนควา เก่ยี วกับสงครามเกา ทพั ซ่งึ เปนสงคราม เปน็ ราชธานแี ละสถาปนาพระบรมราชวงศจ์ กั รี เมอื่ พ.ศ. ๒๓๒๕ ครง้ั สําคญั ในรชั สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธ- ยอดฟา จุฬาโลกมหาราช โดยศกึ ษาจากแหลง พระราชกรณียกิจสําคัญ เรยี นรตู า งๆ เชน หนงั สือในหองสมดุ เว็บไซต ในอนิ เทอรเน็ต เปนตน แลว ใหส รุปสาระ ด้านความมั่นคง ทรงปองกนั พระราชอาณาจักรให้รอดพน้ สําคญั ตามประเดน็ ดังน้ี พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช จากการรกุ รานของขา้ ศกึ นอกจากนีย้ งั ทรงฟน ฟูศิลปวัฒนธรรม • สาเหตุของสงคราม ปฐมกษัตรยิ แหงพระบรมราชวงศจกั รี อนั เป็นมรดกตกทอดมาต้งั แตค่ รัง้ สมยั สโุ ขทยั และสมัยอยธุ ยา • เหตุการณในสงคราม • ผลจากสงคราม การทไ่ี ทยสามารถปอ งกนั การรกุ รานของขา้ ศกึ จนประสบชยั ชนะทกุ ครงั้ แสดงใหเ้ หน็ ถงึ พระปรชี าสามารถ จากนน้ั ใหแตละกลมุ สงตวั แทนออกมานําเสนอ ทที่เารงยี กกาวรา่ รบ“สแลงคะรคาวมาเมกก้าทล้าพั ห”2าเญพเรขา้มะพแมข็งา่ ขยอกงทพัพรมะาอตงีไคท์ ยโถดึงยเ๙ฉพทาัพะดอว้ยย่ากงันยิ่งสแตงคไ่ ทรายมกก็สัาบมพามร่าถใขนับไลพก่.ศอ.งท๒พั ๓พ๒ม๘่า ใหพ้ ้นไปได้ และหลงั จากนี้พม่าก็ไมส่ ามารถยกทัพขนาดใหญ่มาโจมตไี ทยไดอ้ กี ต่อไป ผลการศกึ ษาคนควาทหี่ นาชั้นเรยี น ภาพวาดจนิ ตนาการการสรู้ บระหวา งไทยกบั พมา ในสงครามเกา้ ทพั พ.ศ. ๒๓๒๘ นบั เปน สงครามครงั้ สา� คญั ทสี่ ดุ ในสมยั รตั นโกสนิ ทร ตอนตน้ 102 นกั เรียนควรรู ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEิดT สาเหตุที่ทําใหรชั กาลท่ี 1 โปรดเกลา ฯ ใหม ีการตรวจชาํ ระ 1 ราชทินนาม ชือ่ บรรดาศกั ดิ์หรือสมณศกั ดิ์ชัน้ สญั ญาบัตรทพ่ี ระเจาแผน ดิน กฎหมายขึ้นใหม พระราชทาน 1. กฎหมายเดิมท่ีใชอยไู มมคี วามยตุ ธิ รรม 2 สงครามเกาทัพ สงครามระหวา งไทยกบั พมา ในสมัยพระเจา ปะดงุ โดย 2. ชาติอื่นดถู ูกวากฎหมายไทยไรค วามศกั ด์สิ ทิ ธิ์ พระเจาปะดงุ โปรดใหจัดทพั เปน 9 ทพั เขา รุกรานหวั เมอื งตา งๆ ของไทยตง้ั แต 3. โบราณราชประเพณกี ําหนดใหตอ งมกี ารตรวจชาํ ระทกุ ครง้ั ที่ เหนือจดใต ผลจบลงดว ยชัยชนะของฝายไทยทงั้ ที่มจี าํ นวนทหารนอยกวา เปลี่ยนรชั กาลใหม 4. พระองคทรงเกรงวาผูร กู ฎหมายจะคอยๆ หายไป จึงให มมุ IT รวบรวมไวเ ปนลายลักษณอกั ษร วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. เน่อื งจากกฎหมายทมี่ อี ยมู ีความ ศึกษาคนควา ขอ มลู เพิ่มเติมเก่ียวกบั สงครามเกาทพั ไดท ่ี ขดั แยงกันและขดั กับความเปนจรงิ จงึ โปรดเกลาฯ แตง ตัง้ คณะ www.m-culture.go.th เวบ็ ไซตกระทรวงวัฒนธรรม กรรมการ ประกอบดวย อาลกั ษณ 4 นาย ลกุ ขุน 3 นาย และ ราชบณั ฑติ 4 นาย รวมเปน 11 นาย ทําการชาํ ระพระราชกาํ หนด 102 คู่มอื ครู บทพระอยั การท้งั หมดใหถ ูกตอง

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ การประสบชยั ชนะในการปอ งกนั พระราชอาณาจกั รทกุ ครง้ั .1. ครูใหน ักเรยี นอธบิ ายเกยี่ วกบั “กฎหมายตรา แสดงใหเ้ หน็ ถงึ ความเขม้ แขง็ ของพระองคใ์ นการบญั ชาการทพั ให้ สามดวง” วา มลี ักษณะสาํ คญั อยางไร ไพรพ่ ลเป็นอนั หนงึ่ อันเดยี วกัน ทรงเป็นขวัญกา� ลงั ใจของไพร่พล (แนวตอบ ประมวลกฎหมายท่พี ระบาทสมเดจ็ ในการท�าสงครามปองกันพระราชอาณาจักร พระองค์ทรงมี พระพทุ ธยอดฟา จุฬาโลกมหาราชทรงพระ พระปรีชาสามารถในการวางแผนปองกันพระราชอาณาจักรจน กรุณาโปรดเกลาฯ ใหช ําระกฎหมายเกา ที่มี ประสบความส�าเร็จในท่ีสุด พระราชกรณียกิจของพระองค์จึงมี มาแตค รั้งโบราณ แลว รวบรวมเปน ประมวล บทบาทส�าคัญในการรักษาแผ่นดินไว้ให้อนุชนคนไทยในยุคหลัง กฎหมายข้ึนเมื่อ พ.ศ. 2347 โปรดใหเรียกวา ต่อมา ดังเช่นสมเด็จพระมหาบูรพกษัตริยาธิราชเจ้าของไทย “กฎหมายตราสามดวง” มกี ารประทับตรา ในสมยั อยุธยาและสมัยธนบุรี 3 ดวง คอื ตราพระราชสหี  (สําหรบั ตาํ แหนง ดา้ นการเมอื งการปกครอง ทรงเปน็ แบบอยา่ งของผปู้ กครอง สมหุ นายก) ตราพระคชสหี  (สําหรับตาํ แหนง ที่ทรงธ�ารงไว้ซ่ึงความยุติธรรมแก่บรรดาอาณาประชาราษฎร์ สมุหพระกลาโหม) และตราบวั แกว (สําหรบั เม่ือพระองค์ทรงเห็นว่ากฎหมายท่ีมีอยู่ขัดแย้งกันเองกับความ ตําแหนงโกษาธิบดี หมายถึงพระคลัง ซงึ่ ดูแล อเปา็นลจักรษิงณ์1จึง๔โปนรดายเกลล้าูกฯขุนแ2ต๓่งตน้ังคาณย ะแกลระรมรากชาบรัณปฑริตะก๔อบดน้วายย ภาพวาดจา� ลองเหตกุ ารณพ ระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธ- รวมทงั้ กิจการดา นตา งประเทศ) ยอดฟา จุฬาโลกมหาราชโปรดเกล้าฯให้ตรวจช�าระ กฎหมายขึน้ ใหม เรียกวา กฎหมายตราสามดวง 2. ครูใหนกั เรยี นชว ยกันยกตัวอยา งพระราช- รวมเป็น ๑๑ นาย ท�าการช�าระกฎหมายทั้งหมดให้ถูกต้อง (จติ รกร นายนรา เกษประไพ) กรณยี กิจดานอ่ืนๆ ของพระบาทสมเด็จ เมื่อช�าระเสร็จแล้วเขียนเป็นฉบับหลวง ๓ ฉบับ ประทับตราพระราชสีห์ พระคชสีห์ และบัวแก้วเป็นส�าคัญ พระพุทธยอดฟา จุฬาโลกมหาราช ทุกเล่มสมุด เรียกว่า “กฎหมายตราสามดวง” แล้วโปรดเกล้าฯ ให้รักษาไว้ท่ีหอหลวง ห้องเคร่ือง (หรือ (แนวตอบ พระราชกรณียกิจทส่ี ําคัญ เชน ขไดา้ เ้งปทน็ )ี่ กแฎลหะศมาาลยหสา�ลหวงรับแปหกง่ คลระอฉงบแบั ผน่เพดอ่ื นิ เปมน็าจกนฎถหงึ มสามยัยสรา� ชั หกราบั ลใทชี่ใ้ น๕กาจรงึ ปไดก้มคกีรอารงปบฏา้ นริ ปูเมกอื ฎงหกมฎาหยมแลายะตการรายสุตามิธรดรวมง3 • ดา นศิลปกรรม ทรงใหส รา งพระราชวัง ให้ทันสมัยตามแบบตะวันตก พระท่นี ัง่ และวัดตา งๆ เชน วดั พระศรี พระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลกมหาราชทางด้านการปองกัน รตั นศาสดารามหรือวัดพระแกว พระราชอาณาจกั รใหร้ อดพน้ จากการรกุ รานของขา้ ศกึ และทางดา้ นการปกครอง วัดพระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม เปน ตน คอาวณามาเจปัก็นรจดร้วิงยเกพาอื่ รคปวฏาิรมูปยกุตฎธิ หรรมมาขยอใงหเ้ถหูกลตา่ อ้อางณตาาปมรหะล ชักากรฎา ษหฎมรา์ ยและ • ดานวรรณกรรม ทรงสง เสริมใหมกี ารแตง พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ¸ยอด¿‡า วรรณกรรมหลายเร่ือง เชน รามเกยี รต์ิ จุÌาโลกมหาราช ป°มกÉตั รยิ แ์ ห่ง ดาหลัง อเิ หนา อณุ รุท เปน ตน และให นับเป็นแบบอย่างอันดีงามส�าหรับการปกครองแผ่นดินให้ ราชวงศ์จกั รีผสู้ ร้างกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงเป็น มกี ารนําวรรณกรรมตางชาติมาแปลเปน ประชาชนได้มีความร่มเย็นเป็นสุขส�าหรับผู้ปกครอง ทัéงนักปกครองและนักรบท่ีมพี ระปรชี าสามาร¶ ภาษาไทย เชน สามกก ราชาธริ าช เปน ตน • ดานศาสนา ทรงใหม ีการทาํ สังคายนา พระไตรปฎ ก เปนตน) ประเทศไทยในยคุ ปัจจบุ นั ทรงขยายพระราชอาณาจกั รและทรงทíานุบาí รุง บา้ นเมอื งในดา้ นตา่ งæ เพ่ือประโยชนส์ ขุ ของราÉ®ร 103 ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEดิT นักเรยี นควรรู ขอ ใดไมใ ช พระราชกรณยี กจิ ในพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา - 1 อาลกั ษณ ผทู ่ที าํ หนา ท่ีเกี่ยวกับหนังสอื ในราชสาํ นัก จุฬาโลกมหาราช 2 ลูกขุน คณะขา ราชการชนั้ สงู ฝายตลุ าการ 3 การปฏริ ปู กฎหมายและการยุตธิ รรม เปนพระราชกรณียกจิ ทส่ี าํ คญั อีก 1. การชาํ ระพระไตรปฎ ก ประการหนึ่งในพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจา อยูหัว เพราะเปน การวาง 2. การใชกฎหมายตราสามดวง รากฐานทีส่ าํ คัญของการปฏริ ูปกฎหมายและการยุตธิ รรมเขา สูระบบสากล 3. การรักษาเอกราชและความมน่ั คงของราชอาณาจักร ซง่ึ นาํ ไปสกู ารยกเลกิ สิทธสิ ภาพนอกอาณาเขตที่เคยใหก บั ตางชาติในเวลาตอมา 4. การเปดประเทศเพ่อื ทาํ การคา ขายกบั พอคา ชาตติ ะวันตก วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 4. ในสมัยนีไ้ ทยทาํ การคา กบั จนี อนิ เดีย และชวา มากกวาชาตติ ะวนั ตก เน่อื งจากทวีปยุโรป กาํ ลงั อยใู นภาวะสงคราม เพราะการรกุ รานของจกั รพรรดนิ โปเลยี น และการปฏวิ ตั คิ รั้งใหญใ นประเทศฝรั่งเศส ชาวตะวนั ตกทีเ่ ขา มา ติดตอ คา ขายกบั ไทย เชน โปรตเุ กส องั กฤษ เปนตน คู่มือครู 103

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ครูใหนักเรียนชวยกันบอกวา เพราะเหตใุ ด พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั (ครองราชย พ.ศ. ๒๓๕๒ - ๒๓๖๗) พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หลานภาลยั จงึ ไดร บั พระสมญั ญานามวา “องคเ อกอคั รศลิ ปน แหง พระรพาชระปบราะทวสตั มิ เดจ็ พระพทุ ธเลิศหล้านภาลยั 1พระมหากษัตริย์ กรุงรัตนโกสินทร” รชั กาลท่ี ๒ แห่งพระบรมราชวงศจ์ ักรี มีพระนามเดมิ วา่ “ฉิม” ทรงเป็นพระราชโอรสของพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟา (แนวตอบ เนือ่ งจากพระองคทรงมพี ระปรชี า จุฬาโลกมหาราช และสมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี ทรงได้ สามารถในดานตา งๆ ดงั น้ี รับการยกย่องจากองค์การยูเนสโกในฐานะเป็นบุคคลส�าคัญที่มี • ทางดา นวรรณกรรม ไดท รงพระราชนิพนธ ผลงานดเี ดน่ ทางวัฒนธรรมระดับโลก บทละครตางๆ ทส่ี ําคัญ คอื อเิ หนา และ พระราชกรณยี กิจสําคัญ เรอ่ื งอ่ืนๆ ที่ใหก วอี ่ืนรวมเขยี นดวย เชน สังขทอง คาวี เปนตน ทรงพระราชนพิ นธ ด้านวรรณกรรม ทรงพระราชนิพนธ์บทละครข้ึนมาใหม่ กาพยเหเรือ กาพยเหช มเครื่องคาวหวาน จแล�านะเวอนาเ๗รอื่ เงรเอ่ืดงมิ ทม่สีาทา� ครงัญพทรี่สะรดุ าคชือนบพิ ทนลธใ์ะหคมรเ่ รรือ่วมงบ“อทเิลหะนคาร”2ทซงั้ งึ่หทมรดง บทพากยโ ขนบางตอน พระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลศิ หล้านภาลัย • ดานนาฏศลิ ปและดนตรี ทรงชาํ นาญและ องคเ อกอัครศิลปนแหงกรุงรัตนโกสนิ ทร โปรดการเลนซอสามสาย ไดทรงพระราช- นิพนธท าํ นองเพลงบหุ ลันลอยเลื่อน หรือ พระราชนพิ นธด์ ้วยพระองคเ์ องตลอดเรอ่ื ง นบั เปน็ วรรณกรรมท่ีดที ่สี ดุ ของรชั กาลที่ ๒ สว่ นบทละครอีก ๖ เรื่อง บหุ ลันลอยฟา และไดทรงประดษิ ฐท า รํา พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์และโปรดเกลา้ ฯ ใหก้ วีอืน่ ๆ รว่ มเขียนด้วย เชน่ สงั ข์ทอง คาวี เปน็ ตน้ นอกจากนี้ ประกอบการเลน ละครไทยอนั สวยงาม พระองคย์ ังทรงพระราชนพิ นธก์ าพยเ์ ห่เรือ กาพย์เห่ชมเคร่ืองคาวหวาน บทพากยโ์ ขนบางตอน เป็นตน้ • ดา นประติมากรรม ทรงพระปรชี าสามารถ นอกจากพระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา้ นภาลยั แลว้ ยงั มกี วที ม่ี ชี อื่ เสยี งจา� นวนมากทส่ี ง่ เสรมิ ใหร้ ชั กาลน้ี ทางดานการปนและแกะสลกั โดยไดท รง เปน็ ยุคทองแห่งวรรณกรรม เชน่ สุนทรภู่ นายนรนิ ทรธเิ บศร์ แกะสลกั บานประตูพระวิหารวัดสุทศั นเทพ- วรารามรวมกับชางฝมือในสมยั น้ัน) ภาพวาดจา� ลองเหตกุ ารณร ชั กาลที่ ๒ โปรดเกลา้ ฯ ใหป้ ระชมุ ราชบณั ฑติ เพอื่ พจิ ารณาวรรณคดที พี่ ระองคท รงพระราชนพิ นธ (จติ รกร นายจนิ ดา สดุ สจุ รติ ) 104 นักเรียนควรรู บรู ณาการเชอ่ื มสาระ ครูสามารถนําเน้ือหาเกี่ยวกบั วรรณกรรมสมยั พระบาทสมเดจ็ 1 พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธเลศิ หลา นภาลยั ทรงพระราชสมภพทน่ี วิ าสสถานเดมิ พระพุทธเลิศหลานภาลัย ไปบรู ณาการเชือ่ มโยงกับกลมุ สาระการ อยูในเขตอาํ เภออัมพวา จังหวัดสมทุ รสงคราม ในปจจุบนั อยใู นบริเวณวัดอมั พวนั - เรียนรูภาษาไทย วชิ าวรรณคดีและวรรณกรรม โดยใหน กั เรียน เจติยารามวรวิหาร ใกลก ับตลาดนาํ้ อมั พวา และ “อุทยาน ร.2” จงั หวัดสมุทรสงคราม ชวยกันหาตวั อยา งพระราชนพิ นธใ นพระบาทสมเดจ็ พระพุทธ- 2 อเิ หนา หรอื เรยี กวา นทิ านปน หยี เปน นทิ านทเ่ี ลา แพรห ลายกนั ในชวา เชอ่ื กนั วา เลิศหลา นภาลัย หรือผลงานของกวอี ่นื ๆ ในรัชสมัยของพระองค เปน นิยายอิงประวตั ศิ าสตรข องชวา ในสมยั พุทธศตวรรษท่ี 16 อิเหนาในภาษาไทย จากนั้นใหนกั เรยี นเลอื กวรรณกรรมทนี่ กั เรียนสนใจคนละ 1 เรอื่ ง มกี วไี ดแ ตงขน้ึ หลายสาํ นวนต้ังแตส มยั อยุธยาตอนปลาย อเิ หนาเปนวรรณคดี เชน อเิ หนา ไชยเชษฐ เปนตน แลว ฝก การวเิ คราะหคุณคา ของ ตา งประเทศที่ปรากฏคาํ ศพั ทช วาหลายคํา เชน บุหงา บหุ ลนั เปน ตน วรรณคดี ทั้งดานเนอื้ หา ดา นวรรณศลิ ป ดานสงั คม และขอคิด ท่ีสามารถนาํ ไปประยุกตใ ชในชีวิตประจําวัน โดยใหบ ันทึกลง กระดาษ A4 แลว นาํ สง ครผู ูสอน 104 ค่มู อื ครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ด้านดนตรีและนาฏศิลป ทรงช�านาญและโปรดการเล่นซอสามสายมาก พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์ ครตู ัง้ คาํ ถามใหน กั เรียนชว ยกันตอบ เชน ทา� นองเพลง “บุหลันลอยเลื่อน” หรอื “บุหลนั ลอยฟา” (บางทีก็เรียกวา่ เพลงสรรเสรญิ พระจนั ทร์ แต่ตอ่ มา • เพราะเหตุใดในรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ นิยมเรียกกันว่า เพลงทรงพระสุบิน) ท่ีมีความไพเราะ ซ่ึงยังนิยมบรรเลงมาจนถึงทุกวันนี้ นอกจากนี้ทาง พระพุทธเลิศหลา นภาลัยจึงไดชื่อวา ด้านนาฏศลิ ป พระองค์ยังทรงประดิษฐท์ า่ ร�าประกอบการเลน่ ละครไทยอนั สวยงามอกี เปน็ จ�านวนมาก เปนยุคทองของวรรณกรรมไทยสมัยหน่งึ (แนวตอบ เพราะในสมัยของพระองค มีกวีที่มีชื่อเสยี งหลายทา น เชน สุนทรภู นายนรนิ ทร พระยาตรัง เปน ตน และมี ผลงานทางดา นวรรณกรรมทม่ี คี ณุ คา มากมาย เชน พระอภยั มณี นิราศเมอื งแกลง เปนตน และทรงพระราชนพิ นธวรรณกรรมไวห ลาย เรอ่ื ง เชน อเิ หนา สังขท อง เปนตน ) • เครอ่ื งดนตรที รี่ ชั กาลท่ี 2 ทรงโปรดปราน และถนดั มากทส่ี ุด คือ เครอ่ื งดนตรีชน้ิ ใด และมชี ือ่ วาอะไร (แนวตอบ ซอสามสาย ชื่อ ซอสายฟา ฟาด) ภาพวาดจา� ลองเหตกุ ารณร ชั กาลที่ ๒ ทรงซอสามสาย (จติ รกร นายประทวน เจรญิ จติ ร) และวดัดพา้ นระสศถราีรปตั ต นยศการสรมดารทารมงโ(ปวรัดดพเรกะลแา้ กฯ้ว)ใหท้กส่ี อ่�าสครัญา้ คงแอื ละโปตรกดแเตกง่ลต้ากึฯรใาหมส้ตรา่ า้งงๆพรโะดปยรราองบค1พว์ ดัระอบรุณรมรมาชหวารราารชาวมัง ทม่ี ีความงดงามยง่ิ ซึ่งสรา้ งเสรจ็ ในสมยั รชั กาลที่ ๓ และไดก้ ลายเปน็ สัญลกั ษณอ์ ย่างหนึง่ ของประเทศไทย ด้านประติมากรรม ทรงมีพระปรีชาสามารถทางด้านการปันและแกะสลัก หลายอย่าง โดยเฉพาะอย่างย่ิงการที่พระองค์ทรงแกะสลักบานประตู พระวิหารวัดสุทัศนเทพวรารามร่วมกับช่างฝมือเย่ีย มใน สมัยน้ัน พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ¸เลศิ หล้า จนเป็นท่ีกล่าวขานว่างดงามมาก และทรงแกะหน้าหุ่น นÀาลยั ทรงมีบทบาทสา™ คัญในการ พระยารักใหญ่ พระยารกั นอ้ ยทีง่ ดงาม ส่วนงานปนั เชน่ พ²ั นาชาตäิ ทย โดยทรงมพี ระอัจ©ริยÀาพ ทรงปนั หนุ่ พระพกั ตรพ์ ระประธานในวดั อรณุ ราชวราราม โดดเด่นทางดา้ นวรรณกรรมและศลิ ปกรรม ซึ่งผลงานฝพระหัตถ์ของพระองค์นับเป็นสมบัติท่ี จนทาí ใหร้ ัชสมยั นéจี ัดเป็นยุคทองแหง่ วรรณกรรม ทรงคุณคา่ ยงิ่ ของชาตไิ ทย ในสมัยรัตนโกสินทร์ 105 ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT เกร็ดแนะครู วรรณคดเี รอื่ งใดทเ่ี ปน บทพระราชนิพนธท ีม่ คี วามสําคัญที่สดุ ครอู ธบิ ายความรเู พมิ่ เติมวา เม่อื วันท่ี 24 กมุ ภาพันธ พ.ศ. 2511 ในโอกาสครบ ในพระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลา นภาลยั รอบ 200 ป แหงวนั พระบรมราชสมภพของพระบาทสมเดจ็ พระพุทธเลิศหลานภาลัย องคก ารยูเนสโกไดป ระกาศยกยอ งพระเกยี รติคุณในฐานะบคุ คลสาํ คัญของโลก 1. อเิ หนา ทีม่ ีผลงานดีเดนทางดานวรรณศิลป นอกจากน้ี กระทรวงวฒั นธรรมยงั ไดประกาศ 2. สามกก ใหวนั ที่ 24 กุมภาพนั ธ ของทกุ ป เปนวันศลิ ปนแหง ชาติอีกดวย 3. ราเกียรติ์ 4. ราชาธิราช นกั เรยี นควรรู วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 2. พระบาทสมเด็จพระพทุ ธเลิศหลา - 1 พระปรางค หรอื ปรางค เปน สง่ิ กอ สรา งประเภทหนง่ึ ในงานสถาปต ยกรรมไทย เปน หลกั ประธานในวดั เชน เดยี วกบั พระเจดยี  พระปรางคใ นประเทศไทยไดร บั อทิ ธพิ ล นภาลยั พระราชนิพนธดวยพระองคเ องตลอดทง้ั เรอื่ ง นบั เปน จากศลิ ปะสถาปต ยกรรมขอม จาํ แนกเปน 4 แบบ คอื ทรงศขิ ร ทรงงาเนยี ม วรรณกรรมที่ดีทส่ี ดุ ในรัชกาลนี้ ทรงฝก ขา วโพด และทรงจอมแห คู่มอื ครู 105

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูใหนกั เรยี นยกตวั อยางพระปรชี าสามารถของ พระบาทสมเด็จพระนงั่ เกลาเจาอยูหัว (ครองราชย พ.ศ. ๒๓๖๗ - ๒๓๙๔) พระบาทสมเด็จพระน่งั เกลา เจา อยหู ัว (แนวตอบ ทรงมีพระปรชี าสามารถในดานการ พระราชประวตั ิ สงเสรมิ การคา ขายกับตา งประเทศ โดยเฉพาะ การคา กบั จนี และการเปดคา ขายกับมหาอํานาจ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระมหา ตะวนั ตก จนทาํ ใหพระราชอาณาจกั รรอดพน กษตั รยิ ไ์ ทยรชั กาลท่ี ๓ แหง่ พระบรมราชวงศจ์ กั รี มพี ระนามเดมิ วา่ จากการคุกคามของชาตติ ะวันตก ขณะเดยี วกัน “พระองค์เจ้าทับ” ทรงเป็นพระราชโอรสของพระบาทสมเด็จ ก็เพม่ิ พูนรายไดใ หกับทอ งพระคลัง) พระพุทธเลิศหล้านภาลัย และสมเด็จพระศรีสุลาลัย (เจ้าจอม มารดาเรียม) ได้รับการสถาปนาเป็นกรมหม่ืนเจษฎาบดินทร์ 2. ครถู ามนักเรยี นวา เพราะเหตุใดพระบาท เมอ่ื พ.ศ. ๒๓๕๖ สมเด็จพระพุทธเลศิ หลา นภาลัยจึงทรงตรัสลอ พระบาทสมเดจ็ พระนงั่ เกลา เจา อยหู วั วา “เจา สวั ” พระรดาช้านกครณวายี มกมจิ ่ันสคาํ งค1ัญในรัชสมัยนี้ ไทยได้รับผลกระทบจาก (แนวตอบ เนอ่ื งจากพระองคไดท ําการคา ขาย พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลา้ เจา้ อยหู วั ทรงพระปรชี า รฐั ตา่ งๆ ทอี่ ยใู่ กลเ้ คยี งทางดา้ นความมนั่ คงและผลประโยชนข์ อง กับจนี มาต้ังแตค รั้งดํารงพระยศเปน กรมหมน่ื สามารถมากด้านการค้ากับตางประเทศ พระราชอาณาจกั ร แตพ่ ระองคท์ รงมพี ระบรมราโชบายอนั มนั่ คง เจษฎาบดินทร จนสง ผลใหพระคลังสินคา มีรายไดเ พิ่มข้นึ มาก) ต่อการปองกันพระราชอาณาจักรจนข้าศึกพ้นจากดินแดนของไทย และสามารถรักษาผลประโยชน์ของชาติ เอาไว้ได้ ถึงแม้จะต้องอาศัยก�าลังทางทหารในการสนับสนุนนโยบายปองกันการรุกรานของข้าศึกและรักษา 3. ครใู หน ักเรยี นอธิบายความสาํ คัญของสนธิ ผลประโยชนข์ องชาตเิ อาไวก้ ็ตาม สัญญาเบอรน ยี  ด้านการค้ากับต่างประเทศ ทรงส่งเสริมการค้าขายกับต่างประเทศ2 โดยเฉพาะอย่างยิ่งการค้ากับจีน (แนวตอบ สนธสิ ญั ญาเบอรน ยี เปนสนธสิ ญั ญา มมาากตข้ังแนึ้ ตจ่เมน่ือพครระั้งบพารทะสอมงเคด์ยจ็ ังพทรระงพดุท�ารธงเลพศิระหยลศา้ นเปภ็นากลรยั มทหรมงต่ืนรเจสั ษล้อฎเาลบยี ดนินกทรมร์หสม่งื่นผเลจษใหฎ้ทา้อบงดพินรทะรคว์ ลา่ ังเปม็นีราย“เไจด้า้เสพวั ิ่ม”3 ทางพระราชไมตรีและการพาณิชยท ี่ไทยทาํ กบั อังกฤษ เมอ่ื พ.ศ.2369 และทาํ กบั สหรฐั อเมริกา เมอื่ พ.ศ.2376 ทําใหไทยไดร ับผลประโยชนท าง ดา นเศรษฐกจิ โดยเฉพาะทางดา นการคา) ภาพวาดจนิ ตนาการรชั กาลท่ี ๓ เสดจ็ ทอดพระเนตรการตอ เรอื สา� เภา (จติ รกร นายกมล ทองสนุ ทร) 10๖ นักเรยี นควรรู ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEดิT “การศกึ สงครามขา งญวนขา งพมา ก็เหน็ จะไมม แี ลว จะมีอยูก็แต 1 ดา นความมั่นคง พระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจา อยูหัวไดท รงปองกนั ขา งฝรั่งใหร ะวังใหดีอยาใหเ สยี ทีแกเ ขาได การงานสง่ิ ใดของเขาท่ีมี ราชอาณาจกั ร ดวยการสงกองทัพไปสกดั ทัพของเจา อนวุ งศแ หง เวียงจันทน มิให ควรจะเรียนรํ่าเอาไวก็เอาอยา งเขา แตอ ยา ใหน ับถือเลอ่ื มใสไป ยกทพั เขา มาถงึ ชานพระนคร และขดั ขวางมใิ หเ วยี งจนั ทนเ ขา ครอบครองหวั เมอื ง ทเี ดียว...” คํากลาวนแ้ี สดงวิสยั ทศั นข องกษัตรยิ พ ระองคใด อสี านของไทย นอกจากนี้ พระองคท รงประสบความสาํ เรจ็ ในการทาํ ใหไ ทยกบั ญวน 1. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหลา นภาลยั ยตุ ิการสูรบระหวางกันเกยี่ วกบั เรือ่ งเขมร โดยทไี่ ทยมไิ ดเสียเปรยี บญวนแตอยางใด 2. พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลาเจา อยูหวั 2 การคาขายกับตางประเทศ ไทยไดท ําสนธสิ ญั ญาทางพระราชไมตรีและ 3. พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั การพาณชิ ยก บั องั กฤษเปน ชาตแิ รก เม่อื พ.ศ. 2369 คือ สนธสิ ญั ญาเบอรน ีย 4. พระบาทสมเด็จพระปน เกลา เจาอยูหัว และอีก 6 ป ตอ มา กไ็ ดเ ปดสมั พนั ธไมตรกี บั สหรัฐอเมริกา ในตอนปลายรัชกาล วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. เปน พระราชกระแสกอ นสวรรคต รัฐบาลสหรัฐอเมรกิ าและองั กฤษไดสงทตู เขามายังกรุงเทพฯ อกี 2 คณะ เพ่อื ขอ ของพระบาทสมเด็จพระน่งั เกลาเจา อยหู วั ทแี่ สดงถงึ พระวิสัยทศั น แกไ ขสนธสิ ญั ญาทที่ ําไวตอนตนรชั กาล แตการเจรจาไมบรรลผุ ลสําเร็จ อันกวางไกลของพระองคเ ก่ียวกับชาวตะวันตก เน่อื งจากในเวลานนั้ 3 เจา สัว หมายถึง คนทม่ี ง่ั มี มักใชกับเศรษฐีจีน ไมมีสงครามกับเพอื่ นบา นแลว แตใหระวงั ชาตติ ะวันตกเน่อื งจาก เปนยุคลาอาณานิคม 106 คูม่ ือครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเปิดค้าขายกับมหาอ�านาจตะวันตกจะช่วยปองกันความ 1. ครูใหนกั เรียนอธบิ ายพระราชกรณยี กิจ ปลอดภัยให้กับพระราชอาณาจักรจนพ้นจากการคุกคามของชาติตะวันตกได้ ดานศิลปวฒั นธรรมของพระบาทสมเดจ็ ขณะเดียวกันก็จะเพ่ิมพูนรายได้ให้กับท้องพระคลัง พระองค์จึงโปรดเกล้าฯ พระน่งั เกลาเจาอยหู ัว ใอหงั ก้มฤีกษารใลนงพน.าศม.ใ๒น๓ส๖น๙ธิสหัญรอื ญเราียทกาวงา่ พ“รสะนรธาสิ ชญั ไมญตารเบีแอลระน์ กยีา1์”รพแลาะณกิชบั ยส์ฉหบรับัฐอแเรมกรกกิ ับา (แนวตอบ พระองคทรงบูรณปฏิสงั ขรณ ใน พ.ศ. ๒๓๗๖ พระปรางควดั อรุณราชวรารามซ่ึงพระบาท ด้านศิลปวัฒนธรรม ทรงบูรณปฏิสังขรณ์พระปรางค์วัดอรุณราชวราราม สมเดจ็ พระพทุ ธเลิศหลา นภาลยั ทรงบูรณ ซึ่งพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัยทรงบูรณปฏิสังขรณ์ไว้ แต่ยัง ปฏสิ ังขรณไ วแตยงั ไมแ ลวเสร็จ โดยเฉพาะ ไม่แล้วเสร็จ เฉพาะพระปรางค์องค์กลางท่ีสูงและงดงามมากก็ได้ก่อสร้างขึ้น พระปรางคองคกลางที่สูงและงดงามมาก ในสมยั รชั กาลที่ ๓ ทง้ั นพ้ี ระปรางคเ์ ดมิ ทเ่ี ปน็ ของโบราณสงู ๘ วา แตพ่ ระองค์ จนกลายเปน สัญลักษณท างวัฒนธรรมไทย ไดท้ รงให้ชา่ งกอ่ หมุ้ ข้นึ ใหม่สูง ๓๕ วา นบั เปน็ พระปรางค์ท่ีสรา้ งไว้อยา่ ง แพรห ลายไปท่ัวโลก) งดงามนไอดกส้ จัดาสก่วนน้ี พยราะกอจงคะหย์ งัาไพดรท้ ะรปงรมารีงบัคส์อง่ังใคหใ์ ส้ดรเทา้ งยี เบรอืไดส้า� เภา2ทก่ี อ่ ดว้ ยอฐิ เพราะทรงเลง็ เหน็ วา่ ภายหนา้ จะไมม่ กี ารสรา้ งเรอื สา� เภาอกี แลว้ โดยวดั 2. ครูนําภาพเรอื สาํ เภาวัดยานนาวามาให ท่ีพระองค์ทรงมีรับสั่งให้สร้างเรือส�าเภาไว้ได้พระราชทานนามว่า นักเรียนดแู ลวใหนกั เรียนบอกวามีความสาํ คญั อยา งไร (แนวตอบ พระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกลา เจา อยูหัว โปรดเกลาฯ ใหสรา งเรือสําเภาพระเจดยี แ ทน พระสถปู เจดยี ท่ัวไป เพ่ือใหคนรนุ หลังไดเหน็ รูปแบบเรอื สาํ เภาซึ่งกาํ ลังจะหมดไปจาก เมอื งไทย) “วัดยานนาวา” ถือได้ว่าเป็นแหล่งความรู้ในเร่ืองประวัติศาสตร์ เศรษฐกจิ ทางดา้ นการคา้ สา� เภาของไทยไดเ้ ปน็ อยา่ งดแี หลง่ หนงึ่ ด้านวรรณกรรม แมพ้ ระบาทสมเด็จพระนงั่ เกล้าเจ้าอยหู่ วั พระปรางควัดอรุณราชวราราม ซ่ึงรัชกาลที่ ๒ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างขึ้น แตมาแล้วเสร็จในสมัย จะเคยทรงพระนิพนธ์งานวรรณกรรม เม่ือครั้งทรงด�ารง รชั กาลท่ี ๓ และไดก้ ลายเปน แหลง ทอ งเทยี่ วทส่ี า� คญั พระอิสริยยศเป็นพระเจ้าลูกยาเธอก็ตาม แต่เมื่อข้ึนครอง ของไทยแหง หนงึ่ ในปจ จบุ นั ราชสมบัติแล้วมีพระราชภาระมาก จึงไม่ได้ทรงพระราชนิพนธ์ งานใดอีก งานวรรณกรรมที่มีคุณค่าในสมัยของพระองค์ เช่น นลิลักิตปตราะชเลญง์รพา่าชยบัณปฑฐมิตสชม่วโยพกธาิกรถจาารึกพวรระรอณงคค์ทดรีสง�าสคนัญ ับไสวน้ บุนนให้ แผ่นศิลาแล้วติดไว้ตามศาลารายรอบพระอุโบสถ พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลา้ เจ้าอยู่หวั ทรงมีพระวิจารณญาณท่กี วา้ งäกล ทรงดาí เนินนโยบายกบั ชาตติ ะวันตก พระมหาเจดยี ์ วัดพระเชตุพนฯ เพ่อื มใิ ห้วชิ าเหล่านน้ั ดว้ ยความรอบคอบ ดงั กระแสพระราชดาí รัสท่ีวา่ สูญหายไปและประชาชนได้อาศัยเป็นหลักในการ “...การศÖกสงครามข้างญวนข้างพมา่ ก็เหน็ จะ ศกึ ษาความรู้ äมม่ แี ล้ว จะมอี ยกู่ ็แต่ขา้ งพวก½รั่ง ใหร้ ะวงั ให้ดี อยา่ ใหเ้ สียทแี ก่เขาäด.้ ..” 10๗ ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT นักเรียนควรรู บทบาทสาํ คัญของพระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลา เจา อยหู ัวตรงกบั 1 สนธิสัญญาเบอรนีย มขี อตกลงทีส่ ําคัญ เชน อนญุ าตใหพ อคา ชาวไทยและ ขอ ใด พอ คา ชาวอังกฤษซื้อขายกันเองไดโ ดยเสรี แตหามมิใหพอคาซอ้ื ขาวเพอื่ สง ออก นอกประเทศ สวนปน กระสนุ ปน และดินปนน้ัน ถานาํ เขามา ตอ งขายใหแ กทาง 1. การคาขายกับตา งชาติ ราชการเทา นัน้ ถา ทางราชการไมต องการก็ตองนํากลบั ออกไป ไทยจะเก็บภาษรี วม 2. การทําสนธสิ ญั ญาเบอรน ยี  เปน อยางเดยี วตามความกวางของปากเรอื เปน ตน ซงึ่ ขอตกลงทางการคาทไี่ ทย 3. การบูรณปฏสิ งั ขรณว ดั วาอาราม ยอมรับในการทําสนธสิ ญั ญาฉบบั แรกในสมัยรัตนโกสนิ ทรก บั อังกฤษน้ัน ไมทาํ ให 4. การขยายพ้นื ท่เี มอื งประเทศราช ฝายไทยเสยี ผลประโยชนมากนักและสามารถประนปี ระนอมได 2 เรือสาํ เภา พระบาทสมเด็จพระน่ังเกลา เจาอยูหัวโปรดเกลา ฯ ใหสรางขน้ึ วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. พระบาทสมเดจ็ พระน่ังเกลา- เพื่อใหคนรนุ หลังรูจักเรือสาํ เภา นอกจากนี้ ยังทรงสรางเพือ่ ระลึกถึงบารมีธรรม ทั้งหลาย ซง่ึ พระเวสสนั ดรอปุ มาเหมือนสําเภายานนาวา ในมหาเวสสนั ดรชาดก เจา อยูหัวทรงใหค วามสาํ คัญในเร่ืองเศรษฐกจิ โดยเฉพาะการคา กัณฑกุมาร กับตางชาติ ทงั้ การคากบั ชาตติ ะวนั ออกโดยเฉพาะกบั จนี และการคากบั ชาติตะวนั ตก โดยมกี ารทาํ สนธสิ ัญญาเบอรนียก บั อังกฤษและสหรัฐอเมรกิ า ทาํ ใหไ ทยไดรบั ผลประโยชนทางดาน เศรษฐกจิ การคาเปนอยางมาก คูม่ อื ครู 107

กระตนุ ความสนใจ สาํ รวจคนหา อธบิ ายความรู ขยายความเขา ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู 1. ครูอธบิ ายนักเรยี นวา สถานการณบา นเมอื ง พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว (ครองราชย พ.ศ. ๒๓๙๔ - ๒๔๑๑) ในชว งสมยั รชั กาลที่ 4 เปน ชว งท่ีมหาอาํ นาจ ตะวนั ตกแผข ยายอิทธิพลเขามายังภูมภิ าค พระราชประวตั ิ เอเชยี ตะวนั ออกเฉยี งใต และหวงั ยึดครองชาติ ตา งๆ เปนอาณานิคม แลว เช่อื มโยงใหน กั เรียน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็น เห็นวา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูหัว พระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลท่ี ๔ แห่งพระบรมราชวงศ์จักรี มี ทรงมีบทบาทสําคญั ท่ีทาํ ใหไทยรอดพน จาก พระนามเดิมว่า “สมเด็จเจ้าฟามงกุฎ” เป็นพระราชโอรสของ การคุกคามของมหาอํานาจตะวนั ตก โดยถาม พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย และสมเด็จพระศรี นักเรยี นวา พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจา - สเสุรดิเ็จยอนอทกรผานบวรช1มตารมาชปิรนะี เพเมณื่อี พไดร้ะ๑ช๓นมวาันยุคสรมบเดจ็ ๒พ๐ระรพาชรรบษดิ าา อยูหัวทรงมีพระบรมราโชบายอยางไรทีท่ าํ ให ก็สวรรคตราชสมบัติตกเป็นของพระบาทสมเด็จพระน่ังเกล้า ไทยรอดพน จากการคกุ คามของมหาอาํ นาจ เจ้าอยู่หัวพระเชษฐาต่างพระชนนี สมเด็จเจ้าฟามงกุฎจึงทรง ตะวันตก พระผนวชตอ่ มาเปน็ เวลา ๒๗ พรรษา (แนวตอบ ทรงสรางความสมั พนั ธกับนานา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจา้ อยหู วั กษตั รยิ ผ นู้ า� ประเทศ โดยเฉพาะกบั ประเทศมหาอํานาจ ไทยสคู วามทนั สมยั พระราชกรณียกิจสําคัญ ตะวนั ตกทกี่ าํ ลงั แสวงหาอาณานคิ มอยใู นขณะนน้ั ) พระไตด้ารนปศิฎากสจนนากรใะนทร่ังะทหรวง่าตงท้ังธี่สรมรเมดย็จุตเจิก้านฟิกาามยง2เกพุฎื่อหปรรือะวโชยิรชญนา์ใณนภทิกางขพุทรระงผพนุทวธชศอายสู่นนั้นา ทรงเช่ียวชาญในเร่ือง 2. ครูใหนักเรยี นรวมกนั วเิ คราะหว า เพราะเหตุใด โดยแก้ไขวัตรปฏิบัติ พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยหู วั จงึ ทรง ของพระสงฆ์ให้สมบูรณ์ท้ังพระธรรมและพระวินัย ซึ่งคณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกายก็เจริญรุ่งเรืองเป็นปึกแผ่น เปนพระมหากษัตรยิ ท ่ีมีวิสยั ทัศนกวางไกล เคยี งค่มู ากับมหานิกายมาจนถงึ ทุกวนั น้ี (แนวตอบ พระองคท รงมีพระปรชี าสามารถใน ด้านภาษาและวิทยาการ เมื่อครั้งยังทรงเป็นพระภิกษุ ทรงศึกษาภาษาละตินกับบาทหลวงฝรั่งเศส การตรสั และเขียนภาษาองั กฤษไดด ี จงึ ทาํ ให ทรงศึกษาภาษาอังกฤษกับมิชชันนารีอเมริกัน จนสามารถตรัส พระองคสามารถศกึ ษาวชิ าการตะวันตก และเขียนได้ ภายหลังเมื่อพระองค์เสด็จขึ้นครองราชสมบัติ ไดส ะดวก เชน วิทยาศาสตร ภมู ิศาสตร ทรงเป็นพระเจ้าแผ่นดินในทวีปเอเชียพระองค์แรกท่ีทรงใช้ ประวัตศิ าสตร ดาราศาสตร เปน ตน ทําใหทรง ภาษาอังกฤษได้ดี และความรู้ภาษาอังกฤษน้ีเองเป็นกุญแจ มวี ิสัยทศั นก วางไกล ซึ่งเปนประโยชนในการ เปดิ ประตูไปสคู่ วามรใู้ นวชิ าอน่ื ๆ ของพระองค์ คือ ทรงเร่ิมอ่าน ปรบั ปรุงประเทศใหทนั สมยั ) หนงั สอื ทางดา้ นวทิ ยาศาสตร์ ภมู ศิ าสตร์ ประวตั ศิ าสตร์ คา� นวณ ดาราศาสตร์ และศาสนาต่างๆ เปรียบเทียบ เปน็ ต้น จนทรง สามารถค�านวณเวลาเกดิ สรุ ิยปุ ราคาได้อย่างแม่นย�าดงั ปรากฏท่ี ต�าบลหวา้ กอ จงั หวดั ประจวบคีรีขันธ์ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๑ การที่ พระองค์ทรงเปิดโลกทัศน์ออกไปอย่างกว้างขวาง ได้ส่งผลต่อ รชั กาลที่ ๔ เสดจ็ พระราชดา� เนนิ ไปทอดพระเนตร การศึกษาความรู้วิชาการสมัยใหม่ของบรรดาพระราชโอรส สรุ ยิ ปุ ราคาทตี่ า� บลหวา้ กอ จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ ของพระองค์ที่จะได้ทรงศึกษาต่อ อันจะเป็นประโยชน์ต่อชาติ เมอื่ พ.ศ. ๒๔๑๑ ซงึ่ สรุ ยิ ปุ ราคาไดเ้ กดิ ขนึ้ ตรงตาม บ้านเมืองต่อไป ทพี่ ระองคท รงคา� นวณไว้ 10๘ เกรด็ แนะครู ขอ สอบ O-NET ขอ สอบป ’52 ออกเกี่ยวกับธรรมเนยี มการดม่ื น้าํ พระพิพัฒนส ตั ยา ครอู ธบิ ายเพม่ิ เตมิ วา ในวโรกาสฉลองสมโภช 200 ป แหง การพระบรมราชสมภพ พระมหากษตั รยิ พ ระองคใ ดทรงรเิ รมิ่ ธรรมเนียมการดืม่ น้ํา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจาอยูห วั ป พ.ศ. 2547 องคการยูเนสโกไดย กยองให พระพิพฒั นสตั ยารว มกับขุนนางและขาราชการ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู ัวเปน บุคคลสําคญั ของโลก ในฐานะทีพ่ ระองค 1. พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจาอยูห วั ทรงเปน ผมู ีพระปรชี าสามารถและมพี ระอัจฉรยิ ภาพสงู ทางดานวทิ ยาศาสตร 2. พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหวั 3. พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา เจา อยูหัว นกั เรียนควรรู 4. พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยหู วั วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. พระราชพิธีถอื นํา้ พระพพิ ฒั น- 1 ผนวช ขณะทีท่ รงผนวชเปนพระภกิ ษสุ งฆ ทรงไดร ับพระฉายาวา “วชิรญาณ สตั ยา สนั นษิ ฐานวา มมี าต้ังแตสมยั อยธุ ยา ซง่ึ เปน พธิ พี ราหมณ ภิกข”ุ ทรงผนวชตัง้ แตพระชนมายุ 21 พรรษา และทรงลาสกิ ขาหลงั จากผนวชได จนถึงสมยั รตั นโกสินทร รัชกาลที่ 4 ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ฯ 27 ป ใหเ พมิ่ พิธพี ุทธเขา ไปควบคูกบั พิธพี ราหมณ และเปล่ียนแปลง 2 ธรรมยตุ ิกนิกาย นกิ ายหนึ่งของพระสงฆ ซึ่งกอ ต้ังโดยรชั กาลที่ 4 (ในขณะท่ี รายละเอียดปลกี ยอ ยตา งๆ ในชวงขนั้ ตอนใหกระชับและสะดวก ทรงผนวช) โดยเปน นกิ ายทม่ี วี ัตรปฏบิ ตั ติ ามแบบอยา งของพระสงฆม อญ ตอผูปฏิบตั มิ ากขึ้น และทรงริเริม่ ใหอ งคพระมหากษัตริยไ ดรว ม ด่ืมนํา้ พระพิพัฒนสัตยากบั พระบรมวงศานุวงศแ ละขาราชการดว ย 108 คูมือครู อนั เปน ผลใหพ ระมหากษตั ริยในรัชกาลตอๆ มาทรงถอื ปฏบิ ตั ิตาม จนกระทง่ั ถงึ ปจจุบนั

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ด้านการต่างประเทศ ทรงท�าสนธิสัญญาทางพระราชไมตรีและการพาณิชย์กับประเทศอังกฤษ เรียกว่า 1. ครใู หนักเรียนรวมกันแสดงความคิดเหน็ วา “สนธิสัญญาเบาว์ริง” ใน พ.ศ. ๒๓๙๘ และท�าสนธิสัญญาดังกล่าวกับอีกหลายประเทศ ท�าให้ไทยสามารถ พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา อยหู ัวทรงใช รกั ษาอธปิ ไตยของตนไวไ้ ด้ นอกจากนี้ยังทรงส่งเสรมิ สมั พันธไมตรกี บั นานาชาติด้วยการสง่ ราชทตู ไปประเทศ กุศโลบายใดในการรบั มอื กบั ยุคลา อาณานิคม องั กฤษและฝรงั่ เศสด้วย ของชาติตะวันตก และสง ผลอยางไร (แนวตอบ ทรงใชกุศโลบายการผอ นหนกั เปนเบา 1 เชน ยอมทําสัญญาเสยี เปรียบ คือ “สนธิสญั ญา เบาวริง” ยอมเสยี ดนิ แดน โดยเสียสละดินแดน ภาพวาดจินตนาการเซอร จอหน เบาวริง ทูตขององั กฤษ เข้ามาทา� สนธสิ ญั ญากบั ไทยในสมัยรัชกาลที่ ๔ เม่อื พ.ศ. ๒๓๙๘ สวนนอ ย เพือ่ รักษาดนิ แดนสว นใหญ และการ ปฏริ ูปบา นเมอื งใหท ันสมัย ซึง่ ในการปรับปรงุ ด้านการปรับปรุงประเทศ ทรงเห็นความจ�าเป็นในการปรับปรุงประเทศให้ทันสมัย โดยยกเลิกประเพณี บา นเมอื งใหท ันสมยั แมจ ะหยดุ ยั้งการลา เกา่ ๆ ทีล่ ้าสมัย เพือ่ ไมใ่ หช้ าติตะวันตกใชเ้ ป็นข้ออา้ งยดึ ครองดนิ แดนไทย เชน่ ให้ขุนนางสวมเสื้อเม่อื เขา้ เฝา อาณานคิ มไมไดอ ยา งเดด็ ขาด แตกท็ าํ ใหช าติ อนญุ าตใหร้ าษฎรเขา้ เฝา ไดอ้ ยา่ งใกลช้ ดิ เปน็ ตน้ นอกจากนี้ พระองคท์ รงนา� ความรขู้ องตะวนั ตกมาใชป้ รบั ปรงุ ตะวนั ตกลดความเอารดั เอาเปรยี บลง เพราะ บ้านเมอื ง เชน่ ทรงจ้างชาวตะวนั ตกมาสอนหนังสอื และภาษาอังกฤษแกพ่ ระราชโอรส คนไทยมีความรคู วามสามารถ รูเ ทาทนั ความ พระราชธิดา ทรงส่งขุนนางไปดูงานยังต่างประเทศเป็นคร้ังแรก เพื่อน�า คิดของชาตเิ หลานั้น ทําใหส ามารถเจรจา ความรู้มาพฒั นาบ้านเมอื ง เป็นตน้ ตอ รองเพอื่ ทําความตกลงผอนหนกั เปนเบา พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้า ในเรือ่ งตางๆ ไดมาก) พระบรมราโชบายในการเปลย่ี นแปลงใหส้ งั คมไทยกา้ วสู่ เจา้ อยหู่ วั ทรงเปน็ วีรกÉัตริยท์ ีม่ คี วามคดิ ความทนั สมยั ทพี่ ระองคท์ รงรเิ รม่ิ นบั ไดว้ า่ เปน็ การเตรยี ม กา้ วหน้า ทันสมัย ทรงเชี่ยวชาญในวทิ ยาการ 2. ครูสมุ ใหน กั เรียนอธิบายเกี่ยวกบั สาระสําคญั ความพร้อมส�าหรับการเผชิญความท้าทายของการ ของสนธสิ ญั ญาเบาวร งิ โดยสงั เขป ตะวันตกและทรงวางราก°านในการดíาเนิน (แนวตอบ เปน สนธิสัญญาท่รี าชอาณาจักรสยาม ทํากับอังกฤษเมื่อ พ.ศ. 2398 โดยเซอร จอหน แสวงหาอาณานิคมของมหาอ�านาจตะวันตกที่ นโยบายตา่ งประเทศและการปรบั ปรงุ บา้ นเมอื ง เบาวรงิ ราชทตู ท่ีไดร ับการแตงตง้ั จากสมเด็จ พระบรมราชนิ นี าถวิกตอเรีย เขามาทําสนธ-ิ กา� ลงั คกุ คามชาตติ า่ งๆ ในทวปี เอเชยี ในขณะนน้ั ให้ทันสมยั สง่ ผลให้äทยรอดพ้นจากการรุกราน สญั ญา ซึ่งมีสาระสาํ คัญในการเปด การคาเสรี ของมหาอíานาจตะวนั ตก กับตา งประเทศในสยาม มีการปรบั เปลยี่ น กฎระเบยี บการคา ระหวา งประเทศ โดยการ 10๙ สรา งระบบการนําเขา และสง ออกใหม เพิ่มเติมจากสนธสิ ัญญาเบอรนีย สนธสิ ญั ญา ดงั กลาวอนุญาตใหช าวตางชาติเขา มาทํา การคาเสรีในกรุงเทพฯ และยงั อนุญาตให จดั ต้งั กงสลุ องั กฤษในกรงุ เทพฯ และรับประกนั สิทธิสภาพนอกอาณาเขต ตลอดจนอนุญาตให ชาวองั กฤษสามารถถอื ครองทีด่ ินในสยามได) ขอสอบ O-NET เกร็ดแนะครู ขอ สอบป ’53 ออกเกี่ยวกบั สนธิสญั ญาเบาวริง ครอู ธบิ ายเพิม่ เตมิ เก่ียวกบั สนธสิ ญั ญาเบาวรงิ วา สนธสิ ญั ญาฉบบั นท้ี าํ ใหไ ทยตอ ง สนิ คาสงออกที่สําคญั ของไทย ภายหลังการลงนามในสนธิ เสยี สทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขตใหแ กค นองั กฤษและคนในบงั คับองั กฤษ สนธิสัญญา เบาวรงิ ไมกาํ หนดระยะเวลาสิน้ สดุ ของสญั ญา และไดทําใหองั กฤษเปนชาติท่ไี ดรบั สัญญาเบาวริง นอกจากขา วแลว ยังประกอบดวยสนิ คาชนดิ ใด อภสิ ิทธิ์ และมผี ลใหเ กิดการคา เสรกี ับตา งประเทศ ถอื เปน การสิ้นสุดของการผกู ขาด 1. ดบี กุ การคากับตางประเทศโดยพระคลงั สนิ คา และแนะนาํ ใหนกั เรยี นไปสืบคน ขอมลู ของ 2. ไมส กั เซอร จอหน เบาวร งิ เพม่ิ เติม 3. ของปา 4. นํ้าตาลทราย นกั เรียนควรรู วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. และขอ 2. เดมิ สนิ คา หลกั 1 เซอร จอหน เบาวร งิ อคั รราชทตู องั กฤษ ไดเ ขา มาเจรจาทาํ สนธสิ ญั ญาทาง พระราชไมตรกี บั ไทย และไดร บั ราชการเปน อคั รราชทตู ไทยประจาํ ยโุ รป จนเปน ทพ่ี อ ทไี่ ทยสง ขายตา งประเทศ ไดแ ก นาํ้ ตาล เครอ่ื งเทศ พรกิ ไทย และ พระราชหฤทยั ของรชั กาลท่ี 4 จงึ ไดร บั พระราชทานบรรดาศกั ดเิ์ ปน พระยาสยามานกุ ลู กจิ ของปา ภายหลงั การลงนามในสนธสิ ญั ญาเบาวร งิ สนิ คา ออกทสี่ าํ คญั สยามมติ รมหายศ นอกจากขาวแลวยังมสี นิ คาออกที่สาํ คญั อกี 3 ประเภท ไดแก ดบี ุก ไมสกั และยางพารา ไดเ ปน สนิ คาสาํ คญั ในเวลาตอมา คมู่ อื ครู 109

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครเู กริน่ นํานักเรยี นวา ภายหลังพระบาทสมเดจ็ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยหู ัว (ครองราชย พ.ศ. ๒๔๑๑ - ๒๔๕๓) พระจอมเกลาเจา อยหู วั ไดท รงริเร่มิ ปรบั ปรงุ บา นเมืองใหท ันสมยั ตามแบบตะวนั ตกไปบา ง พระราชประวตั ิ แลว ตอ มาในรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระ จลุ จอมเกลา เจา อยหู ัวไดทรงปฏริ ูปประเทศ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยหู วั พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็น ทกุ ดานอยา งไมเ คยมมี ากอ น จากนนั้ ครูให พระปย มหาราชของปวงชนชาวไทย พระมหากษัตริย์ไทยรัชกาลที่ ๕ แห่งพระบรมราชวงศ์จักรี นักเรยี นชว ยกันบอกเหตผุ ลวามสี าเหตุมาจาก มีพระนามเดมิ ว่า “สมเดจ็ เจ้าฟา จฬุ าลงกรณ”์ เปน็ พระราชโอรส อะไร โดยเปดโอกาสใหนกั เรยี นแสดงความ ของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และพระนางเธอ คิดเหน็ รว มกนั พระองค์เจ้าร�าเพยภมราภิรมย์ (ต่อมาคือ สมเด็จพระเทพ- (แนวตอบ สาเหตสุ าํ คัญเน่ืองมาจากภยั คุกคาม ศริ นิ ทราบรมราชินี) พระองค์เสดจ็ ขึ้นเสวยราชสมบัติใน พ.ศ. จากจกั รวรรดนิ ยิ มตะวนั ตก หากไทยไม ๒๔๑๑ เมอ่ื ทรงมพี ระชนมายุเพยี ง ๑๕ พรรษา เน่อื งจากทรง ปรบั ปรุงตนเองใหเ จรญิ กาวหนาทดั เทยี มกับ มพีพระรอะงชคน1์ มจานยเมยุ อื่ังไพมร่บะรอรงลคุนท์ ิตรภิงมาพีวะระจชึงนตม้อางยมบุ ีผรสู้รา�ลเนุร็จติ รภิ าาชวกะาแรลแว้ ทในน อารยประเทศ ชาตติ ะวนั ตกกจ็ ะใชเ ปนขอ อา ง พ.ศ. ๒๔๑๖ จึงทรงมีพระราชอ�านาจในฐานะพระมหากษัตริย์ ยดึ ครองไทยได นอกจากน้ี การปกครองใน โดยสมบูรณ์ ระบอบเกา ทใ่ี หอํานาจการปกครองบานเมือง ตกอยกู ับขุนนาง หากมกี ารปฏิรูปแผน ดนิ ให พระรใานชรกัชรสณมยี ัยกขิจอสงําพครญัะองค์ไทยต้องเผชิญกับการคุกคามของประเทศมหาอ�านาจตะวันตก2ท่ีก�าลังแสวงหา ทนั สมยั โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ทางดา นการปกครอง อาณานิคม ซ่ึงมีแสนยานุภาพท่ีเข้มแข็งและขยายอ�านาจเข้ามาครอบง�าดินแดนต่างๆ ท่ีอยู่รอบประเทศไทย ก็จะทาํ ใหส ถาบันพระมหากษัตรยิ มพี ระราช- และใกล้จะถึงดินแดนของไทยโดยเร็วด้วย ดังนั้น ถ้าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวไม่ทรงมี อาํ นาจอยางแทจ รงิ ) พระปรีชาสามารถรู้เท่าทันอุบายของมหาอ�านาจตะวันตก และไม่ทรงมีพระบรมราโชบายทางด้านการ ต่างประเทศท่ีสุขุมคัมภีรภาพแล้ว ประเทศไทยก็คงจะไม่พ้นจากการเป็นอาณานิคมของชาติตะวันตกไปได้ 2. ครใู หน ักเรยี นอธิบายวา พระบาทสมเด็จพระ อยา่ งแนน่ อน จลุ จอมเกลาเจาอยูหัวทรงมพี ระบรมราโชบาย ดา้ นการตา่ งประเทศ การทไ่ี ทยสามารถดา� รงรกั ษาเอกราช กับประเทศตะวันตกในลักษณะใด จงึ สามารถ ของชาติเอาไว้ได้ท่ามกลางอิทธิพลของมหาอ�านาจตะวันตก รักษาเอกราชของไทยไวได ท่ีก�าลังล่าอาณานิคมขณะน้ันได้ เป็นเพราะพระบาทสมเด็จ (แนวตอบ การผอนหนักเปนเบา โดยการปฏิรูป พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงมีพระบรมราโชบายต่อประเทศ บานเมืองใหท ันสมยั ทกุ ดาน เชน การปกครอง มหาอ�านาจตะวันตกในลักษณะของการผอ่ นสนั้ ผ่อนยาว เจรจา กฎหมาย เลกิ ระบบไพร เลกิ ทาส จดั การศกึ ษา ตอ่ รอง แสวงหาพนั ธมติ รเพอ่ื เอาไวถ้ ว่ งดลุ อา� นาจกบั มหาอา� นาจ และสาธารณูปโภค เปนตน การแสวงหา ทรงมีพระบรมราโชบายเสียสละดินแดนส่วนน้อยเพ่ือรักษา พันธมิตรกบั มหาอํานาจบางประเทศ เชน การ ดินแดนส่วนใหญ่เอาไว้ให้พ้นจากการครอบง�าของมหาอ�านาจ เสดจ็ ประพาสยโุ รป เพ่อื กระชับพระราชไมตรีกับ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจา้ อยูหัวทรง ตะวันตก จนกระทั่งอังกฤษและฝรั่งเศสไม่สามารถยึดเอา ประเทศยุโรปถึง 2 ครัง้ โดยเฉพาะไดท รง ฉายพระรูปรวมกับซารน โิ คลสั ท่ี ๒ แหง รัสเซยี ประเทศไทยเป็นอาณานิคมของตนได้ จนเป็นท่ีกล่าวขวัญของ สนิทสนมกับพระเจาซารนิโคลสั ท่ี 2 แหง รสั เซีย เมอ่ื คราวเสดจ็ ประพาสยโุ รป ครง้ั ท่ี ๑ พ.ศ. ๒๔๔๐ และยงั ทรงสนิทสนมกบั พระมหากษัตรยิ ใ นยุโรป อีกหลายประเทศ ทาํ ใหช าติมหาอํานาจเกดิ 110 ความเกรงใจกนั เปน การถวงดลุ อาํ นาจ มิให ชาตใิ ดชาตหิ น่งึ ขม เหงรังแกไทย) กจิ กรรมสรา งเสรมิ นักเรียนควรรู 1 ผูสําเรจ็ ราชการแทนพระองค คอื สมเดจ็ เจา พระยาบรมมหาศรีสรุ ยิ วงศ ครใู หน กั เรียนจัดทําแผน พับแสดงพระราชประวตั แิ ละพระราช- (ชว ง บนุ นาค) เปน ผสู าํ เรจ็ ราชการแผนดนิ จนกวาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลา - กรณียกจิ ในดานตา งๆ ของพระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจา - เจาอยหู วั จะทรงพระผนวช เมื่อพระชนมพรรษา 20 พรรษา ใน พ.ศ. 2416 และ อยหู วั แลว นาํ สง ครผู ูสอน สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสรุ ิยวงศไ ดขอใหสมเดจ็ เจา ฟามหามาลา กรมขุน บําราบปรปก ษ เปน ผูส ําเรจ็ ราชการในสว นพระคลงั มหาสมบตั แิ ละราชการในราชสาํ นกั กิจกรรมทา ทาย ดว ยทรงรอบรใู นเรอื่ งดงั กลา วมานาน 2 ประเทศมหาอาํ นาจตะวันตก ในตนพุทธศตวรรษท่ี 25 เปน สมัย ครูใหนักเรียนจดั ทําสมดุ ภาพเกี่ยวกบั พระราชประวตั ิและ จักรวรรดนิ ยิ ม ทีช่ าตติ ะวันตกไดเขายกึ ครองดินแดนในเอเชียและแอฟรกิ า ซ่งึ เกดิ พระราชกรณียกจิ ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกลาเจาอยหู วั จากแรงผลกั ดนั หลายประการ เชน เพือ่ เปน แหลงทรัพยากรและตลาดระบาย โดยการรวบรวมภาพตางๆ จากเวบ็ ไซตในอินเทอรเนต็ แลว ให สนิ คา อตุ สาหากรรม พลงั ชาตนิ ยิ มเพอื่ ความยง่ิ ใหญข องชาติ การเผยแผค รสิ ตศ าสนา บรรยายรายละเอียดของภาพวา เปน ภาพเกีย่ วกบั เหตุการณอะไร เปนตน จึงทาํ ใหไ ทยถูกคกุ คามทั้งจากอังกฤษและฝรัง่ เศส จนตองเสียดนิ แดน เกดิ ข้ึนทไ่ี หน เม่ือใด ซ่ึงเปนประเทศราชของไทย 110 คู่มือครู

กระตุน้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ นานาประเทศท่ีประเทศไทยในสมยั รัชกาลท่ี ๕ สามารถรักษา 1. ครขู ออาสาสมคั รนกั เรยี น 10 คน จดั แบง ออกเปน เอกราชเอาไว้ได้ ทั้งนี้เป็นเพราะพระปรีชาสามารถ รวมท้ัง 2 กลมุ เพื่อศกึ ษาคน ควา ในประเดน็ ดังนี้ พระบรมราโชบายอนั ชาญฉลาดของพระองคโ์ ดยแท้ กลุมที่ 1 ระบบไพร ด้านการปฏิรูปประเทศ ทรงปฏิรูปการบริหารราชการ กลุมที่ 2 ระบบทาส แผ่นดินให้ทันสมัยอย่างท่ีไม่เคยเป็นมาก่อนนับต้ังแต่การปฏิรูป โดยใหแ ตละกลมุ สรปุ ขอ มูลทสี่ ําคัญของระบบ การปกครองในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถเป็นต้นมา ไพรแ ละระบบทาส เชน ความหมาย ความ และเป็นรากฐานที่ส�าคัญส�าหรับการปกครองบ้านเมืองในระยะ สาํ คญั ขนั้ ตอนการยกเลกิ ระบบไพรและทาส หลังต่อมา การปฏิรูปการปกครองของพระองค์สามารถน�า และผลจากการยกเลกิ ระบบไพรและทาส โดย ประเทศให้รอดพ้นจากการครอบครองของมหาอ�านาจตะวันตก ใหจ ดั ทําเปนรายงาน แลวใหแตล ะกลุมออก ในยุคล่าอาณานิคมไปได้ มานําเสนอผลการศึกษาคนควาที่หนา ช้ันเรียน และทนาอส1กทจ่ีเาคกยนม้ีทีมรางชม้าีพนราะนบใรนมสราังโคชมบไาทยยในกทา�ารใยหก้คเลนิกไทระยบทบุกไคพนร่ มคี วามเปน็ อสิ ระแกต่ นเอง โดยทไี่ มเ่ กดิ ความขดั แยง้ อยา่ งรนุ แรง หนุ ขีผ้ ้ึงแสดงการเลกิ ทาส ซึง่ เปนพระราชกรณยี กิจ 2. ครใู หแ ตละกลุมสง ตวั แทนออกมานําเสนอผล ในสังคมไทย นับได้ว่าพระองค์ทรงเปลี่ยนแปลงระบบสังคม ทสี่ า� คญั อยา งยงิ่ ของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ การศึกษาคน ควาท่หี นา ช้ันเรยี น จากน้นั ครู ให้เข้าสู่ความทันสมัยด้วยวิธีการท่ีสุขุมคัมภีรภาพ ท�าให้ เจ้าอยหู ัว สรปุ ประเดน็ สําคัญเกยี่ วกับการยกเลกิ ระบบ สังคมไทยมีความเจริญก้าวหน้าอย่างต่อเน่ืองมาจนถึงปัจจุบัน ท้ังนี้เป็นเพราะพระองค์ทรงใช้วิธีการค่อยเป็น ไพรและทาสวา การยกเลิกระบบไพรและทาส คอ่ ยไปอย่างเปน็ ขัน้ ตอน เปนการปฏิรปู สงั คมไทยที่สําคัญอยา งมาก อย่างไรกต็ าม พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นความส�าคัญของการพฒั นาคน ดังนนั้ ทาํ ใหค นไทยทุกคนมคี วามเปนอสิ ระแกตนเอง พระองคจ์ งึ ไดท้ รงปฏริ ปู การศกึ ษาเพอ่ื ใหค้ นไทยไดม้ กี ารศกึ ษาแบบทนั สมยั เพอื่ ใหป้ ระชาชนมสี ตปิ ญั ญาสา� หรบั และเปน การเปล่ียนแปลงสังคมไปสูความ เลี้ยงตนเองและเป็นกา� ลังของชาตติ อ่ ไปในอนาคต ทนั สมัย โดยไมกอใหเกดิ ปญหาความขัดแยง ทง้ั หมดนเ้ี ปน็ เพยี งพระบรมราโชบายทส่ี า� คญั ของพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั ในสงั คม บางส่วนท่ีมีส่วนผลักดันให้ไทยรอดพ้นจากการเป็นอาณานิคมของชาติตะวันตก 3. ครูใหน ักเรยี นเขียนเรียงความในหัวขอ “พระปย มหาราช ในดวงใจพสกนกิ ร” ความยาว 2-3 หนา กระดาษรายงาน จากนน้ั ครสู มุ นกั เรยี น 1-2 คน ออกมานาํ เสนอผลงาน ใหเ พอื่ นฟงหนาช้นั เรียน อขาณระยเปดรียะวเทกศันกน็ทบั �าไดใหว้ า่้สพังรคะมอไงทคยท์ มรงีคมวพีามระเจมรหิญากกร้าณุ วหาธนคิ ้าณุ ทตัดอ่เทป ียวมงชกนับนานเจา้าอยหู่ ัวพ ทรระบงมาีบททสมบเาดท็จสพ™ารคะญั จลุในจอกมารเกวลาา้ง ชาวไทย และใน พ.ศ. ๒๕๔๔ องค์การยูเนสโกได้ถวาย ราก°านแหง่ ความเจริญกา้ วหนา้ ของชาติäทย พระเกยี รตพิ ระองคใ์ นฐานะบคุ คลสา� คญั ของโลก ๖ สาขา ในทกุ ด้าน และทาí ใหä้ ทยรอดพ้นจากการเปน็ ได้แก่ มานษุ ยวิทยา การพัฒนาประเทศชาติ สงั คม อาณานิคมของมหาอาí นาจตะวนั ตก ด้วยเหตุนéี วัฒนธรรม การศกึ ษา และการสื่อสารมวลชน ปวงประชาราÉ®รจ์ Öง¶วายพระราชสมัญญาว่า “พระปย มหาราช” 111 ขอ สอบ O-NET นักเรยี นควรรู ขอ สอบป ’51 ออกเกยี่ วกบั การปฏิรูปบานเมอื งในรชั สมัย 1 การยกเลกิ ระบบไพรแ ละทาส ระบบไพรเ ปนระบบทร่ี าษฎรตองมารบั ราชการ พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลา เจาอยูห ัว หรือทํางานใหแกทางราชการเพื่อเปนการตอบแทนที่ใหความคุมครองและแกใข ปญ หาทั้งหลายให แตเ ม่อื ถึงสมยั รชั กาลที่ 5 ระบบไพรม คี วามสลบั ซบั ซอ นมากขนึ้ ขอใดไมได เกิดขึ้นในรชั สมัยพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา - และการท่ีไพรตองสังกัดมูลนายทําใหไมสามารถยายถิ่นฐานเพ่ือประกอบอาชีพใหได เจาอยหู ัว ผลดีตามการขยายตัวทางเศรษฐกจิ อันเนือ่ งมาจากระบบการคาเสรีตามสนธิสญั ญา เบาวร งิ ได และไพรอาจขน้ึ ทะเบยี นสงั กัดเปน คนในบังคบั ตา งชาติ รชั กาลท่ี 5 จงึ ทรง 1. การปฏริ ูปการศึกษา ยกเลกิ ระบบไพรแ บบคอ ยเปน คอ ยไป เพราะเก่ียวของกับอาํ นาจและคนสวนใหญของ 2. การจดั ตั้งกระทรวง ประเทศ 3. การปรับปรงุ กองทพั ใหท นั สมยั 4. การประกาศประมวลกฎหมายแพง และพาณชิ ย สวนการเลิกทาสทรงทําใหทาสหมดไปจากสังคมไทยโดยไมเกิดเหตุรายแรงใดๆ ไมเ หมอื นกับสหรฐั อเมรกิ าทีก่ ารเลกิ ทาสทาํ ใหเ กดิ สงครามกลางเมือง และญ่ีปุนทีก่ าร วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 3. การปรับปรงุ กองทพั ใหทันสมยั เปล่ยี นสถานะของเอตะ (eta) และฮินนิ (hinin) ยังเปนที่รงั เกยี จเดียดฉนั ทต อมา และ ยงั ตอ งอยเู ปนชมุ ชนของพวกตนเอง เกิดขนึ้ ในรชั สมยั พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจาอยูหวั ทรงตระหนกั วาประเทศตา งๆ ในเอเชยี กําลงั ถูกคกุ คามจาก คู่มอื ครู 111 ประเทศมหาอาํ นาจตะวันตก โดยเฉพาะประเทศไทยท่ถี ูกคกุ คาม จากฝร่งั เศสและองั กฤษ ฉะนนั้ จึงตองปรบั ปรุงกจิ การทหารใหม ี ประสิทธภิ าพและทนั สมยั อยา งรีบดว นพรอมกันหลายๆ ดา น ไมวา จะเปน การจดั กาํ ลงั การจัดหาอาวธุ การฝก และยุทธวธิ ตี าม แบบอยางยุโรป

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูใหน กั เรียนชว ยกันยกตัวอยา งพระราช- พระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลาเจาอยูห วั (ครองราชย พ.ศ. ๒๔๕๓ - ๒๔๖๘) กรณยี กิจทส่ี าํ คัญของพระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยูห ัว พระราชประวตั ิ 2. ครูใหนกั เรยี นรวมกันวเิ คราะหเกีย่ วกับพระราช- พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา้ เจา้ อยหู่ วั ทรงเปน็ พระมหา กรณยี กิจทางดา นการศึกษาของรัชกาลที่ 6 วา กษัตริย์ไทยรัชกาลที่ ๖ แห่งพระบรมราชวงศ์จักรี มีพระนาม มีสว นในการสรา งสรรคช าติไทยไดอ ยา งไร เดิมว่า “สมเด็จเจ้าฟามหาวชิราวุธ” เป็นพระราชโอรสของ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู่ วั และสมเดจ็ พระนางเจา้ 3. ครูใหน กั เรียนแบงกลุม 2 กลมุ เพื่อรวมกนั เสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี (ต่อมาคือ สมเด็จพระศรี จดั ปา ยนเิ ทศเกยี่ วกบั พระราชประวตั แิ ละ พัชรินทรา บรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พระพันปหลวง) พระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จ ทรงไดร้ บั การสถาปนาเปน็ สมเดจ็ เจา้ ฟา มหาวชริ าวธุ กรมขนุ เทพ พระมงกุฎเกลาเจา อยหู ัว ทวาราวดี เมือ่ พ.ศ. ๒๔๓๑ พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกล้าเจา้ อยหู ัว พระราชกรณียกิจสําคญั พระมหาธีรราชเจ้าของไทย ด้านการศึกษา สืบเนื่องในสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้ทรงริเร่ิม พระบรมราโชบายในการปฏิรูปการศึกษาของชาติให้ทันสมัย อันเป็นรากฐานของการพัฒนาก�าลังคนให้มี สติปัญญารู้เท่าทันกับการเปลี่ยนแปลงของโลก ดังน้ัน เมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จขึ้น ครองราชสมบัติแล้ว พระองค์จึงได้โปรดเกล้าฯ ให้มีการตราพระราชบัญญัติประถมศึกษา พ.ศ. ๒๔๖๔ อันเป็นการกา� หนดให้คนไทยทกุ คนที่มีอายุถงึ เกณฑ์จะตอ้ งเขา้ เรียนในระดับชั้นประถมศกึ ษาครบ ๔ ป ตาม ก�าหนดระยะเวลา นอกจากน้ี เมอื่ พ.ศ. ๒๔๕๙ พระองค์โปรดเกล้าฯ ใหจ้ ัดต้ังจฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั อันเป็นการศกึ ษา ในระดบั อดุ มศกึ ษา ทรงยอมเสยี สละทด่ี นิ ของพระคลงั ขา้ งทเ่ี พอ่ื จดั ตง้ั จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลยั ซง่ึ มหาวทิ ยาลยั แหง่ นไี้ ดก้ ลายเปน็ แหลง่ สรา้ งสรรคส์ ง่ิ ทส่ี า� คญั ทางดา้ นสตปิ ญั ญา และวิทยาการท่ีทันสมัย อันเป็นประโยชน์ต่อสังคมไทยและ ประเทศชาตมิ าจนทุกวันน้ี ขณะเดียวกันพระองค์ยังทรงตั้งสถาบันการศึกษาท่ีส�าคัญ อ่ืนๆ อีก เช่น โรงเรียนมหาดเล็กหลวง (ภายหลังรัชสมัย ของพระองค์ได้เปล่ียนนามมาเป็นโรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย) ซ่ึงเป็นโรงเรียนประจ�าตามแบบพับลิคสคูล (Public School) ของอังกฤษ เพื่อจะได้เป็นแบบอย่างแก่โรงเรียนภายในประเทศ ต่อไป โรงเรียนเพาะช่าง และโรงเรียนฝึกหัดครูสตรี เป็นต้น โรงเรียนวชิราวุธวิทยาลัย (หรือเดิมคือ โรงเรียน พระราชกรณยี กจิ ทางดา้ นการศกึ ษาของพระองคไ์ ดม้ สี ว่ นสา� คญั มหาดเล็กหลวง) ซึ่งรัชกาลที่ ๖ โปรดเกล้าฯ ให้ ในการสรา้ งสรรค์ประเทศชาติใหเ้ จริญกา้ วหน้า สถาปนาข้ึนเม่ือ พ.ศ. ๒๔๕๓ แทนการสร้างวัด ประจา� รชั กาล 112 เกรด็ แนะครู กจิ กรรมสรา งเสรมิ ครอู ธิบายเพ่มิ เตมิ วา องคก ารการศกึ ษา วิทยาศาสตร และวฒั นธรรม ครูอธิบายนักเรียนเกี่ยวกับพระปรีชาสามารถของพระบาท แหงสหประชาชาติ (ยูเนสโก) ไดประกาศยกยองพระบาทสมเด็จพระมงกฎุ เกลา- สมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวทางดานวรรณกรรมวา พระองค เจา อยหู วั ในฐานะบคุ คลสาํ คัญของโลก ทีม่ ีผลงานดีเดนดานวรรณศิลป เม่อื วนั ท่ี 1 มีผลงานทางดานวรรณกรรมมากมาย เชน สารคดี 194 เร่ือง มกราคม พ.ศ. 2524 เนอื่ งในวโรกาสฉลองวนั พระราชสมภพครบ 100 พรรษา บทรอยกรอง 151 เรอื่ ง โขนละคร 187 เรอ่ื ง นทิ าน เรือ่ งชวนหวั 159 เร่ือง พระราชดํารสั เทศนา 229 เร่อื ง บทความลงหนงั สอื พิมพ มมุ IT 316 เร่ือง และอื่นๆ จากน้ันใหนักเรียนเลือกศึกษาวรรณกรรมที่ นักเรียนสนใจ 1 เร่ือง แลวใหสรุปสาระสําคัญของเรื่อง นําสง ศึกษาคน ควา ขอมูลเพม่ิ เตมิ เกย่ี วกบั พระราชประวัติและพระราชกรณยี กจิ ใน ครผู ูสอน พระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลาเจา อยหู วั ไดที่ http://www.panyathai.or.th เว็บไซตค ลงั ปญญาไทย 112 คมู่ ือครู

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ Explain ด้านการเมืองการปกครอง ทรงริเริ่มการปกครองแบบ ดุสิตธานี เมืองจ�าลองประชาธิปไตยท่ีรัชกาลท่ี ๖ 1. ครูถามนักเรียนวา พระบาทสมเดจ็ ประชาธิปไตย ถึงแม้ว่าจะมิได้เป็นรูปธรรมอย่างชัดเจนใน โปรดเกล้าฯ ให้สร้างข้ึนเพ่ือทดลองเก่ียวกับการ พระมงกฎุ เกลา เจาอยูหวั ทรงมีพระราช- การปกครองพระราชอาณาจกั ร แตก่ แ็ สดงใหเ้ หน็ ถงึ พระราชดา� ริ ปกครองตนเอง ประสงคใดในการจัดต้ังดุสิตธานี ทางการเมืองของพระองค์ในลักษณะสร้างสรรค์ สืบเน่ืองจาก รัชกาลที่ ๖ ทรงตรวจแถวกองทหารอาสาท่ีเดนิ ทาง (แนวตอบ ทรงมพี ระราชประสงคท่ีจะให พระองค์ทรงได้รับการศึกษาจากประเทศอังกฤษซึ่งเป็นต้นแบบ กลับมาจากสงครามโลกครั้งท่ี ๑ บริเวณพระท่ีนั่ง ขา ราชบรพิ ารไดเรยี นรเู กีย่ วกับการปกครอง ของการเมอื งการปกครองในระบอบประชาธิปไตย จักรีมหาปราสาท ระบอบประชาธปิ ไตย โดยการสรางเมือง จาํ ลองประชาธปิ ไตยข้ึน เพ่ือทดลองใหม ี ดงั นนั้ ภายหลงั จากทพ่ี ระองคเ์ สดจ็ ขนึ้ ครองราชสมบตั แิ ลว้ การดาํ เนนิ กิจกรรมทางการเมืองตามระบอบ เจรึงียโกปวร่าดเก“ดลุส้าิตฯธาในหี”้ส1รใ้านงสเมวือนงหจล�าังลพอรงะปทรี่นะ่ังชใานธบิปรไิเตวยณขวนังาพดญใาหไญท่ ประชาธปิ ไตย เชน มีพรรคการเมอื ง สภา เพื่อทดลองให้มีการด�าเนินกิจกรรมทางการเมืองตามระบอบ คณะบรหิ าร ฝา ยบริหาร ฝายคา น และมกี าร ประชาธิปไตย มีการออกหนังสือพิมพ์รายวัน คือ “ดุสิตสมัย” ออกหนงั สอื พมิ พร ายวัน ซึ่งแสดงถึงแนว และนติ ยสารรายสปั ดาห์ คอื “ดสุ ิตสมติ ” นบั ได้วา่ เปน็ การฝึก พระราชดาํ รขิ องพระองคเ กยี่ วกบั การปกครอง ใหบ้ รรดาขา้ ราชบรพิ ารไดเ้ รยี นรแู้ ละทดลองการดา� เนนิ กจิ กรรม ในระบอบประชาธิปไตย) ทางการเมืองในระบอบประชาธิปไตยอันจะเป็นประโยชน์ต่อ ประเทศชาตใิ นเวลาตอ่ มา 2. ครูตัง้ คําถามใหนักเรยี นชว ยกนั ตอบ เชน • เพราะเหตุใดระหวางสงครามโลกครงั้ ที่ 1 ด้านการต่างประเทศ ทรงด�าเนินพระบรมราโชบายด้าน พระบาทสมเดจ็ พระมงกุฎเกลาเจาอยหู ัว การต่างประเทศจนเกิดผลดีต่อประเทศชาติเป็นอย่างมาก จงึ มีพระบรมราโชบายในการเขา รว มกับ ในเวลาต่อมา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระหว่างสงครามโลก ฝายสัมพันธมิตร ครั้งท่ี ๑ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๕๗ ในระยะแรกที่เกิดสงครามโลก (แนวตอบ ทรงเลง็ เหน็ ประโยชนท ไ่ี ทยจะไดร บั พระองค์ทรงประกาศให้ประเทศไทยเป็นกลาง แต่ต่อมาทรง หากประเทศตวั เขา รว มกบั ฝา ยสมั พนั ธมติ ร เห็นว่าประเทศฝ่ายพันธมิตรอันประกอบด้วย สหรัฐอเมริกา ถา ฝา ยสมั พนั ธมติ รไดร บั ชยั ชนะ ประเทศไทย อังกฤษ และฝรั่งเศสจะเป็นฝ่ายมีชัยชนะ พระองค์จึงทรง จะสามารถเรยี กรอ งสทิ ธติ า งๆ ได โดยเฉพาะ ประกาศสงครามกับเยอรมนี ออสเตรีย-ฮังการี ผลปรากฏว่า การขอแกไ ขสนธสิ ญั ญาทไี่ มเ ปน ธรรมทที่ าํ ไว เยอรมนี และออสเตรีย-ฮังการีเป็นฝ่ายพ่ายแพ้ ผลจากการ กบั นานาประเทศ) ด�าเนินพระบรมราโชบายของพระองค์ในคร้ังนั้น ท�าให้ไทย มีโอกาสได้ปรับปรุงสนธิสัญญากับมหาอ�านาจตะวันตก และ ได้รับการรับรองจากนานาประเทศให้เป็นสมาชิกขององค์การ สันนิบาตชาติอีกด้วย นับได้ว่าเป็นประโยชน์และเกียรติภูมิ ของประเทศไทยเป็นอยา่ งย่ิง 113 ขอ สอบ O-NET นกั เรยี นควรรู ขอสอบป ’53 ออกเกี่ยวกับการแกไ ขสนธิสัญญาเบาวร ิงภายหลงั 1 ดุสิตธานี เมืองประชาธปิ ไตยที่รชั กาลท่ี 6 โปรดเกลา ฯ ใหส รา งข้ึนเมือ่ พ.ศ. สงครามโลกครง้ั ที่ 1 2461 มลี กั ษณะเปน เมอื งเลก็ ๆ คลายเมอื งตกุ ตา มขี นาดประมาณ 1 ใน 20 เทา ของจริง เพอื่ เปน แบบทดลองการปกครองระบอบประชาธิปไตย รูปแบบดัดแปลง ภายหลังสงครามโลกคร้งั ท่ี 1 ไทยขอใหม กี ารแกไ ขสนธสิ ัญญา มาจากธรรมนูญการปกครองเทศบาลของอังกฤษ โดยพระองคและขา ราชบริพาร เบาวรงิ ในเรือ่ งใด ประพฤตติ นเปนพลเมอื งของดุสติ ธานี 1. เขตแดน คูม่ ือครู 113 2. ภาษอี ากร 3. คนในบงั คับตางชาติ 4. สิทธสิ ภาพนอกอาณาเขต วิเคราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. และขอ 4. ภายหลัง สงครามโลกครงั้ ท่ี 1 รฐั บาลสยามไดพ ยายามเจรจาขอแกไขสนธิ สญั ญาอนั ไมเปนธรรมในดา นสทิ ธิสภาพนอกอาณาเขตและภาษี ศลุ กากร ซึง่ กป็ ระสบผลสาํ เร็จเปนอยางดี โดยมีเงอ่ื นไขวา สยาม จะตองบังคบั ใชประมวลกฎหมายตามแบบสมยั ใหม และบาง ประเทศไดขอสทิ ธิพเิ ศษเพมิ่ เตมิ อีกในชวงระยะเวลาหน่ึง ภายใน พ.ศ. 2470 ประเทศตางๆ นับสิบประเทศก็ยนิ ยอมลงนามแกไ ข สนธสิ ัญญาดงั กลาว

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ ครตู ้งั คาํ ถามใหนักเรยี นชวยกันตอบ เชน ด้านภาษาและวรรณกรรม ทรงพระราชนิพนธว์ รรณกรรม • พระราชบัญญตั นิ ามสกุลมขี อดีอยา งไร ต่างๆ ไวม้ ากมาย ท้งั ประเภทร้อยแกว้ ที่เปน็ บทความ บทละคร (แนวตอบ แสดงใหเ หน็ ถึงความเปนชาติท่ี สารคดี นิทาน ฯลฯ และประเภทท่ีเป็นโคลง ฉนั ท์ กาพย์ กลอน มีอารยธรรรมในการสืบเชอื้ สาย กอใหเกดิ ฯลฯ โดยพระองค์ทรงใช้พระนามแฝงส�าหรับพระราชนิพนธ์ ความรสู ึกรกั และภาคภูมใิ จในตระกูลของตน หลายๆ ชอ่ื เช่น วชิราวุธ อัศวพาหุ สคุ รพี พันแหลม ศรอี ยธุ ยา นอกจากนี้ ยงั ชว ยจาํ แนกบคุ คลออกจากกนั เปน็ ตน้ ไดอ กี ดว ย) ส�าหรับพระราชนิพนธ์ท่ีพระองค์ทรงประพันธ์นั้นมีท้ังท่ี • เพราะเหตใุ ดพระบาทสมเดจ็ พระมงกฎุ เกลา - ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นเอง และมีบางเรื่องพระองค์ก็ทรงแปล เจา อยูห วั จึงทรงไดรบั การถวายพระราช- จากภาษาตา่ งประเทศ พระราชนพิ นธ์ตา่ งๆ ของพระองคน์ บั ว่า สมญั ญาวา “พระมหาธรี ราชเจา ” มีความส�าคัญต่อภาษาและวรรณกรรมของชาติไทยเป็นอย่างย่ิง (แนวตอบ พระมหาธรี ราชเจา หมายถงึ จงึ มกี ารเทดิ พระเกยี รตใิ หพ้ ระองคท์ รงเปน็ “พระมหาธรี ราชเจา้ ” มหาราชผูซ งึ่ เปน จอมปราชญ เพราะพระองค นอกจากน้ี องค์การยูเนสโกได้ยกย่องความเป็นปราชญ์ของ เปนจอมปราชญด า นวรรณกรรม ทรงพระราช- นพิ นธว รรณคดีไวมากมาย เชน มทั นะพาธา พระนลคาํ หลวง ววิ าหพระสมทุ ร เปน ตน ) พระองค์ โดยถวายพระนามว่า King Vajiravudh, Thailand’s Prolifer Writer หรือพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ตัวอยา งบทพระราชนิพนธใ นพระบาทสมเด็จ ผ้ทู รงมบี ทพระราชนิพนธ์มากมายของเมอื งไทย พระมงกุฎเกลา้ เจา้ อยหู วั ด้านการส่งเสริมความรักชาติ ทรงสร้างเกียรติภูมิของชาติให้มีความทัดเทียมกับอารยประเทศ และมี คณุ ประโยชนต์ อ่ ประเทศชาติจนถงึ ทกุ วันน้ี เชน่ พระองค์ทรงมีพระบรมราชโองการโปรดเกล้าฯ ใหถ้ อื เอาวนั ที่ ๖ เมษายน ซ่ึงเรียกว่า “วันจักรี” เป็นวันชาติของไทย โปรดเกล้าฯ ให้ประดิษฐ์ธงชาติใหม่แทนธงรูปช้าง ซึง่ ใชก้ นั มาแต่เดิม พระราชทานชื่อวา่ “ธงไตรรงค”์ ประกอบด้วย สีแดง สขี าว และสนี า้� เงิน อันหมายถึง ชาติ ศาสนา และพระมหากษัตรยิ ต์ ามล�าดับ ซ่งึ ใช้เรอ่ื ยมาจนถึงปัจจุบนั โปรดเกล้าฯ ให้ตราพระราชบัญญตั ิ นามสกลุ เพ่ือเปน็ หลักการสบื เช้อื สายตอ่ เนื่องกันทางบิดาผูใ้ ห้ก�าเนดิ ซ่ึงนอกจากแสดง ให้เห็นถึงความเป็นชาติท่ีมีอารยธรรมแล้ว ยังเป็นการสร้างความรัก แคลวาะมฝสึกาหมัดคั ใคหใี ้นยุวเคชรนอื ไญดา้เตปิ็นทรง“จลดัูกตเสงั้ ืกออ”งเเสพอื ่ือปจา่ ะเสไนดา้ทห�าลป วรงะรโกั ยษชานพ์ระองค์ สใหถ้กาับนสปังาคสมเตแอลระ์ป(รPะaเทstศeชuาr ตIิnsอtีกituทe้ังโ)1ปรขดึ้นเเกพ3ลื่อ้าทฯ�าเใซหร้จุ่ม2ัดต้ัง พระบาทสมเด็จพระมงกุ®เกล้า เจ้าอยู่หัว ทรงมบี ทบาทสา™ คญั ในการ สร้างชาตäิ ทย ด้วยการทาí ให้คนäทยมคี วาม ตน่ื ตวั ในเร่อื งชาตินยิ ม ทรงนาí ประเทศเขา้ สู่ ฉดี แกโ้ รคพิษสุนัขบา้ รวมทง้ั จัดตง้ั “สถานเสาวภา” สงั คมโลก ทíาให้äทยม°ี านะเทา่ เทยี มกบั นานาชาติ เพื่อรักษาผทู้ ีถ่ กู งกู ัดอีกดว้ ย นบั เป็นคุณประโยชน์ ทรงมพี ระปรชี าสามาร¶ทางดา้ นวรรณกรรมจนäดร้ ับ ต่อสงั คมไทยมาจนถงึ ปจั จบุ ัน การ¶วายพระราชสมัญญาวา่ “พระมหา¸รี ราชเจ้า” 114 นกั เรียนควรรู กจิ กรรมทาทาย 1 สถานปาสเตอร (Pasteur Institue) ตัง้ ชื่อตามหลยุ ส ปาสเตอร ครยู กตัวอยางพระนามแฝงในรชั กาลท่ี 6 สาํ หรบั พระราช- นกั วทิ ยาศาสตรช าวฝรั่งเศส ผูค นพบวคั ซีนแกโ รคพษิ สนุ ขั บา นิพนธเ รื่องตางๆ แลว สุม ใหน กั เรยี นตอบวา ทรงเลือกใชใน 2 เซรุม (serum) เปน นา้ํ เหลอื งจากเลือดของสัตวซึง่ ไดผา นกรรมวธิ จี นเปน โอกาสใด เชน เซรมุ นาํ มาฉีดเพื่อขจัดพษิ งู ปจ จบุ นั สถานเสาวภาสามารถผลติ เซรุม แบบแหง อัศวพาหุ สาํ หรับเรอื่ งเกย่ี วกบั การเมอื ง โดยนํามาผสมกับนาํ้ กลัน่ แบบยาฉีดเมอ่ื จะใช ศรอี ยุธยา สาํ หรบั บทละคร 3 สถานเสาวภา พฒั นามาจากสถานปาสเตอร รามจิตติ สาํ หรับเรื่องบนั เทงิ คดี และสารคดตี า งๆ ท่ที รงแปลจากภาษาตางประเทศ นอยลา, สุครพี สาํ หรบั นทิ านตางๆ 114 ค่มู ือครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ Explain พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจาอยหู วั (ครองราชย พ.ศ. ๒๔๖๘ - ๒๔๗๗) 1. ครูใหน ักเรียนชว ยกนั ยกตัวอยางพระมหา กรณุ าธคิ ุณของพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา- พระราชประวัติ เจาอยูห ัวที่มีตอ การสรางสรรคชาตไิ ทย (แนวตอบ ทรงยอมลดคา ใชจ ายสวนพระองคใน พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงเป็นพระมหา ยามท่ีบานเมอื งเศรษฐกจิ ตกต่ํา และทรงยอม กษัตรยิ ไ์ ทยลา� ดับที่ ๗ แหง่ พระบรมราชวงศจ์ กั รี มพี ระนามเดมิ เสียสละพระราชอํานาจโดยการสละราชสมบัติ ว่า “สมเด็จเจ้าฟาประชาธิปกศักดิเดชน์” เป็นพระราชโอรส เพื่อมใิ หคนไทยตอ งสรู บกนั เอง) พระองค์สุดท้ายของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเดจ็ พระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี พระอัครราชเทวี 2. ครถู ามนกั เรยี นวา พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจาอยูห วั ทรงมบี ทบาทในการวางรากฐาน พระราชกรณยี กจิ สําคัญ ประชาธปิ ไตยอยา งไร (แนวตอบ ทรงจดั การปกครองในระดับทอ งถนิ่ ด้านการเมืองการปกครอง เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง (เทศบาล) เพ่อื ใหราษฎรมคี วามรูใ นระบอบ การปกครองจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ไปสู่ระบอบ ประชาธปิ ไตยเบอ้ื งตน การปรับปรงุ องคมนตรี ประชาธปิ ไตยทม่ี พี ระมหากษตั รยิ เ์ ปน็ ประมขุ ภายใตร้ ฐั ธรรมนญู สภา เพอ่ื พิจารณาในเรอื่ งสวสั ดภิ าพของ พระบาทสมเด็จพระปกเกลา้ เจ้าอยูห วั กษัตรยิ  โดยคณะราษฎรในวันที่ ๒๔ มิถุนายน พ.ศ. ๒๔๗๕ น้ัน ประชาชนและประเทศชาติ รวมทง้ั ทรงมี ผู้ทรงสละพระราชอา� นาจเพ่อื ปวงชนชาวไทย พระราชดํารใิ หมกี ารรางรฐั ธรรมนญู เพอื่ พระราชทานใหแ กป วงชนชาวไทย) พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงยอมรับการเปล่ียนแปลงดังกล่าวด้วยความเต็มพระทัยโดยมิได้ ใช้พระราชอ�านาจของพระองค์ท่ีมีอยู่ขัดขวางแต่อย่างใด ที่เป็นเช่นน้ีเพราะพระองค์ไม่ต้องการให้เกิดการ 3. นักเรยี นรว มกนั วเิ คราะหวา การท่ีพระบาท สูญเสียเลือดเนื้อของประชาชนชาวไทย นอกจากนี้ พระองค์ยังทรงมีพระราชประสงค์ที่จะพระราชทาน สมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู วั ทรงยอมสละ รัฐธรรมนูญให้แก่ปวงชนชาวไทยอยู่ก่อนแล้ว จนถึงกับโปรดเกล้าฯ ให้มีการร่างรัฐธรรมนูญ และเตรียม ราชสมบตั ิ เมื่อวันท่ี 2 มีนาคม พ.ศ.2477 การประกาศใช้เมื่อถึงเวลาอันสมควรมาก่อนหน้าท่ีคณะราษฎรจะยึดอ�านาจ ดังนั้น เม่ือคณะราษฎรจะขอ สง ผลตอประเทศไทยในปจ จบุ ันอยางไร พระราชทานรัฐธรรมนูญ พระองค์จึงมิได้ทรงขัดขวาง แสดงให้เห็นถึงการเสียสละพระราชอ�านาจเพื่อความ เปน็ ประชาธปิ ไตยของประชาชนชาวไทยอยา่ งแทจ้ ริง ถงึ แมว้ า่ คณะราษฎรไดเ้ ปลย่ี นแปลงการปกครอง ใน พ.ศ. ๒๔๗๕ แลว้ และพระองคไ์ ดพ้ ระราชทาน รัฐธรรมนูญอย่างเต็มพระทัยแล้วก็ตาม แต่พระองค์ก็ยังทรงติดตามการด�าเนินงานของรัฐบาลในระยะหลัง การเปล่ียนแปลงการปกครอง เพอื่ ให้อา� นาจอธปิ ไตยเปน็ ของปวงชนชาวไทยอยา่ งแท้จรงิ โดยได้ทรงเรยี กร้อง ใหร้ ฐั บาลปฏบิ ตั ติ ามรฐั ธรรมนูญ แต่เมอ่ื พระองค์มไิ ด้รับการตอบสนอง จึงไดท้ รง ประกาศสละราชสมบตั เิ มอื่ วนั ท่ี ๒ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๗๗ โดยมพี ระราช- ใเหมอทพหันัั้ตีคงื่อแหแถวใกทาลเชลรมจาอาขยเรํษาตางิขนถฎ็ขมอาึงอรใงจคจโงขดนปทณาย้ันร่ีจพะทะโะรเดชั่วสจัฐไายบลาปรสใะาาหิทอลษแแธําฎตกนิขมรขผาาีค…าดจูใวพดอ”แาันเลมจะเคสาปโณไ�าดนมคยะขยัญใไอินดมตงยโฟขอดอานงมยพเหสเยเฉนียจกพ่ึงงาอวาอํา่าะยน ูแา“ตจ…เดขิมาพใเเจศนรารกาÉการ°°แเากจกนิจ้า้äปตอขยปรก่หูะตญ˜ ชวัí่าหา ท¸ทาัว่ ติปรโพล่าäงตงมกรæยบี ะ บโทดขทาบอยรทขางทงสทปอใรมชงสรงรเพ้ะ™ายดาเคÖดร็จทÉะญัปพศ®ปรรใแรระนละเชีโปปะกยาปกน็าชญญ˜รเนทกาว์สหี่ตลณาขุาา้งงéั 115 ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT เกรด็ แนะครู นโยบายการแกปญ หาเศรษฐกิจตกต่าํ ในสมยั รัชกาลที่ 7 คือขอ ใด ครูอธิบายเพมิ่ เติมวา หลงั จากทรงสละราชสมบตั แิ ลว พระบาทสมเดจ็ 1. ลดคาเงนิ บาท พระปกเกลาเจา อยหู วั และสมเด็จพระนางเจาราํ ไพพรรณี พระบรมราชนิ ี ไดเ สดจ็ 2. ปลดขา ราชการออก ไปประทบั ท่ีประเทศองั กฤษจนกระท่งั เสด็จสวรรคตเมอ่ื วนั ที่ 30 พฤษภาคม 3. กูเงินจากตางประเทศ พ.ศ. 2484 ไดอัญเชญิ พระบรมศพไปถวายพระเพลิงทีส่ สุ านโกเดอสกรนี ตอ มาใน 4. สง เสริมการใชส นิ คา ไทย พ.ศ. 2492 รัฐบาลจอมพล ป. พิบลู สงคราม กราบบังคมทูลเชิญสมเดจ็ พระนางเจา ราํ ไพพรรณีเสด็จนวิ ัตสูประเทศไทย และอัญเชิญพระบรมอัฐิพระบาทสมเด็จ วิเคราะหค ําตอบ ตอบขอ 2. รชั กาลที่ 7 ทรงแกป ญ หาเศรษฐกจิ พระปกเกลาเจาอยหู ัวมาประดษิ ฐานรว มกับสมเดจ็ พระบรู พมหากษัตรยิ าธริ าชเจา ตกตํ่าดว ยการตดั ตาํ แหนง ขา ราชการทเ่ี กินความจาํ เปนออกไป มมุ IT ศกึ ษาคน ควา ขอมลู เพม่ิ เติมเกี่ยวกับพระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา เจา อยหู ัว ไดท่ี http://kingprajadhipokmuseum.org เว็บไซตพพิ ธิ ภณั ฑพ ระบาทสมเด็จ พระปกเกลาเจาอยหู วั คูม่ ือครู 115

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ Explain ครูสมุ นกั เรยี นออกมาสรุปพระราชประวัติ พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานันทมหดิ ล และพระราชกรณยี กจิ สาํ คญั ในพระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานันทมหดิ ล หนา ช้นั เรยี น (ครองราชย พ.ศ. ๒๔๗๗ - ๒๔๘๙) พรอ มทงั้ เลาความรสู กึ ประทับใจในพระจริยวตั ร และพระมหากรณุ าธคิ ณุ ทพี่ ระองคท รงมตี อ พสกนกิ ร พระราชประวัติ ชาวไทย พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรมหาอานนั ทมหิดล ทรงเปน พระมหากษัตริยไทยลําดับท่ี ๘ แหงพระบรมราชวงศจักรี มีพระนามเดิมวา “พระวรวงศเธอ พระองคเจาอานันทมหิดล” เปน พระโอรสองคแ รกของสมเดจ็ เจา ฟา มหดิ ลอดลุ เดช กรมหลวง สงขลานครินทร (สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก) และหมอมสังวาล มหิดล ณ อยุธยา (สมเดจ็ พระศรนี ครนิ ทราบรมราชชนน)ี เสดจ็ ขน้ึ เสวยราชสมบตั ิ พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล แขทณนะพทรระงอมงีพคร1ะชนมายุ ๙ พรรษา จึงตอ งมีคณะผสู าํ เร็จราชการ ยวุ กษัตริยอ นั เปนทร่ี กั ยงิ่ ของปวงชนชาวไทย พระราชกรณียกิจสาํ คญั การเสด็จนิวัตพระนครคร้ังแรก (พ.ศ. ๒๔๘๑ - ๒๔๘๒) พระองคไดปฏิบัติพระราชกรณียกิจท่ีสําคัญ หลายครัง้ เชน เสด็จพระราชดาํ เนนิ ไปพระราชทานธงประจาํ กองลูกเสือและทอดพระเนตรการแขง ขนั กรฑี า และวชิ าลกู เสอื ณ กรฑี าสถานแหง ชาติ นอกจากนยี้ งั ไดพ ระราชทานทนุ ทรพั ยแ กโ รงพยาบาล และสถานศกึ ษา ตา งๆ อกี ดวย จากน้นั พระองคไดเ สดจ็ กลบั ไปศกึ ษาตอท่ีเมืองโลซาน ประเทศสวติ เซอรแ ลนด การเสด็จนิวัตพระนครคร้ังท่ี ๒ (พ.ศ. ๒๔๘๘ - ๒๔๘๙) พระองคทรงเจริญพระชนมพรรษาครบ ๒๐ พรรษาบริบูรณ ทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจที่สําคัญ เชน ทรงตรวจพลสวนสนามของกองทัพพันธมิตร พรอมกับลอรด หลุยส เมานตแบตเทน ผูบัญชาการทหารฝายพันธมิตรในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ทีท่ องสนามหลวงและถนนราชดาํ เนิน นบั เปนความสําคญั ยิ่งตอ เกยี รตภิ มู ิของไทย เน่อื งจากเปน การแสดงให เหน็ วา ประเทศไทยยงั คงมอี าํ นาจอธปิ ไตยโดยสมบรู ณ มไิ ดต กอยู ใตอ าํ นาจของชาติอ่นื นอกจากนยี้ ังเสด็จประพาสสําเพ็ง รวมทั้ง เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปทรงเยย่ี มเยยี นราษฎรในจงั หวดั ใกลเ คยี ง และภายในเขตพระนคร เปน ตน พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ¾ÃкҷÊÁà´ç¨¾ÃлÃàÁ¹·Ã เสด็จมาเปนองคประธานในพิธีสวนสนามของ ÁËÒÍҹѹ·ÁËԴŷç໚¹ÂØÇ¡ÉѵÃÂÔ  กองกําลังเสรีไทยและทหารพันธมติ ร เมือ่ วันที่ ๑๙ ·èÕÁÕ¾ÃÐÃÒª¨ÃÂÔ ÇÑµÃ«Ö§è ¶Í× à»¹š ẺÍ‹ҧ·è´Õ áÕ ¡‹ มกราคม พ.ศ. ๒๔๘๙ àÂÒǪ¹·Ñé§ËÅÒ ·Ã§ÁÕ¤ÇÒÁÃºÑ ¼Ô´ªÍºµÍ‹ ˹ŒÒ·Õè áÅзçàÍÒ¾ÃÐÃÒªËÄ·ÑÂãÊã‹ ¹·¡Ø ¢ÊØ¢¤ÇÒÁ໹š Í‹٠¢Í§ÃÒÉ®ÃÍÂÒ‹ §ã¡ÅªŒ Ô´â´ÂäÁ¶‹ Í× ¾ÃÐͧ¤ ๑๑๖ นกั เรยี นควรรู กจิ กรรมสรา งเสรมิ 1 คณะผูสาํ เรจ็ ราชการแทนพระองค ไดแก พระเจา วรวงศเ ธอ กรมหม่ืนอนุวตั ร- ครูใหน กั เรียนไปศกึ ษาคนควา เพ่ิมเติมเกย่ี วกับพระราชประวตั ิ จาตุรนต พระวรวงศเธอ พระองคเ จา อาทติ ยทพิ อาภา และเจาพระยายมราช และพระราชกรณียกิจของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหา (ปน สขุ มุ ) ตอมาพระเจาวรวงศเ ธอ กรมหม่ืนอนุวตั รจาตุรนตสนิ้ พระชนม อานันทมหิดล จากนนั้ สรปุ ความรลู งกระดาษ A4 แลวนาํ สง สภาผแู ทนราษฎรจึงไดแตงตง้ั ใหน ายพลเอก เจาพระยาพิชเยนทรโยธิน ครผู ูสอน (อมุ อินทรโยธนิ ) เปน ผสู าํ เรจ็ ราชการแทนพระองค และเม่อื เจา พระยายมราช (ปน สุขุม) ถึงแกอสญั กรรม จึงมกี ารแตง ตัง้ ใหน ายปรีดี พนมยงค เปนผสู าํ เรจ็ ราชการแทนพระองคแทน หลังจากน้นั เม่อื เจาพระยาพชิ เยนทรโ ยธนิ (อมุ อนิ ทรโยธนิ ) ถึงแกอสญั กรรม รวมท้ังพระเจา วรวงศเธอ พระองคเจาอาทิตยท ิพอาภา ไดก ราบถวายบงั คมลาออก จากตาํ แหนง นายปรดี ี พนมยงค จงึ ดํารงตาํ แหนงผสู าํ เรจ็ ราชการแทนพระองค เพยี งผูเดียว 116 คมู่ ือครู

กระตุน้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช (ครองราชย พ.ศ. ๒๔๘๙ - ๒๕๕๙) 1. ครสู ุมนกั เรียนออกมาเขียนแผนผงั ความคิด แสดงพระราชประวัติในพระบาทสมเด็จ พระราชประวตั ิ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช หนา ชน้ั เรยี น พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงมี 2. ครูใหน กั เรียนอภิปรายรวมกันเกย่ี วกบั พระนามเดิมวา “พระวรวงศเธอ พระองคเจา ภมู ิพลอดลุ ยเดช” พระราชกรณยี กิจสําคญั ในพระบาทสมเด็จ ทรงเปนพระโอรสของสมเด็จเจาฟามหิดลอดุลเดช กรมหลวง พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช ดา นการ สงขลานครินทร (สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม ศึกษา พระบรมราชชนก) และหมอมสังวาล มหิดล ณ อยุธยา (สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี) พระองคเสด็จข้ึน 3. ครใู หน ักเรียนวเิ คราะหเ ปรียบเทียบบทบาท ครองราชสมบตั ิขณะท่ที รงมพี ระชนมพรรษาเพยี ง ๑๘ พรรษา ของพระมหากษตั รยิ ไ ทยในสมัยปจ จุบัน เมื่อ ๖ เดือน ๔ วัน แตเนื่องจากยังตองทรงศึกษาตอ ดังนั้น เทยี บกับบทบาทในอดตี โดยสรุปเปน แผนผงั พระองคจ งึ ตอ งเสดจ็ กลบั ไปทรงศกึ ษาตอ ทปี่ ระเทศสวติ เซอรแ ลนด ความคดิ สง ครูผูสอน เม่อื วันท่ี ๑๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช พระมหากษตั รยิ ผ ทู รงทมุ เทพระวรกายเพื่อ ประโยชนส ขุ ของประชาราษฎร พระราชกรณยี กิจสาํ คญั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชเสดจ็ นวิ ตั พระนคร เมอ่ื วนั ท่ี ๒๔ มนี าคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ตอมาไดมีพระราชพิธบี รมราชาภิเษกเปน พระเจา แผนดนิ โดยสมบูรณ เมือ่ วันที่ ๕ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ในพระราชพธิ ีดังกลาวพระองคท รงมพี ระปฐมบรมราชโองการวา “เราจะครองแผนดนิ โดยธรรม เพือ่ ประโยชน สุขแหงมหาชนชาวสยาม” พระองคไดทรงปฏิบัติพระราชกรณียกิจที่สําคัญๆ เพ่ือประโยชนแกพสกนิกรของ พระองคอ ยางมากมาย ซ่ึงในทนี่ ีจ้ ะขอยกมาเพียงบางตัวอยาง ดานการศึกษา ทรงเห็นความสําคัญของการศึกษาที่จะทําใหเกิดการพัฒนาประชาชนชาวไทยใหเปน ผมู คี วามรู ความคดิ ความประพฤติ และคณุ ธรรมสาํ หรบั พฒั นา ประเทศชาติ 1จึงไดทรงสงเสริมและพระราชทานเก้ือหนุนทาง ดานการศึกษาทั้งในระบบและนอกระบบโรงเรียน ต้ังแตระดับ ประถมศกึ ษาไปจนถึงระดบั อุดมศึกษา นอกจากน้ี พระองคทรง พระกรณุ าโปรดเกลาฯ ใหตั้ง “ทนุ ภมู ิพล” ขน้ึ เพอ่ื พระราชทาน แกผูมีผลการเรียนดีแตขาดแคลนทุนทรัพย โปรดเกลาฯ ให ฟนฟูพระราชทานทุนเลาเรียนหลวงคิงสกอลาชิป (King’s Scholarship) ขึ้นมาใหม และพระราชทานพระราชทรัพยสวน พระองคกอ ต้งั “ทนุ อานนั ทมหดิ ล” เพ่ือสนับสนุนใหผทู มี่ คี วาม พระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จ สามารถทางวิชาการยอดเยี่ยมและมีคุณธรรมสูงไดมีโอกาส พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เม่ือวันท่ี ๕ ศึกษาตอ ไป พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๙๓ ๑๑๗ กิจกรรมทาทาย นักเรียนควรรู ครใู หนกั เรยี นวาดภาพความประทบั ใจในพระราชกรณียกจิ ของ 1 พระราชทานเก้ือหนนุ ทางดา นการศึกษา เชน การจัดตั้งโรงเรยี นสาํ หรบั พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช ลงในกระดาษ เยาวชนในทอ งถิ่นทรุ กนั ดาร ใน พ.ศ. 2499 เพื่อชว ยใหช าวเขาและเยาวชนไทย A4 โดยตกแตงใหสวยงาม พรอมทงั้ อธบิ ายวา สามารถทาํ ส่ิงใด ในถิน่ ทุรกนั ดารหางไกลไดเ รียนหนังสือ ทรงพระราชทานพระราชทรัพยสวนพระองค ไดบา งเพอื่ เปน การแสดงความสาํ นกึ ในพระมหากรณุ าธคิ ุณของ ในการกอ สรางโรงเรียน พระราชทานนามวา โรงเรยี นรมเกลา ซ่งึ เปน โรงเรียนสําหรับ พระมหากษตั ริยไ ทย เยาวชนในทอ งถ่ินชนบทหา งไกลท่ีมีความไมสงบจากภยั ตา งๆ การจัดตงั้ โรงเรยี น ราชประชาสมาสยั เพอื่ เปนสถานศึกษาอยูป ระจาํ สาํ หรับเยาวชนทีเ่ ปน บุตรธิดาของ คนไขโรคเรือ้ น การตัง้ โรงเรยี นราชประชานเุ คราะห นอกจากนี้ พระองคย ังไดพ ระราชทานพระราชทรพั ยจ ํานวนหนึ่งสมทบกับเงนิ ทีม่ ผี บู รจิ าค เพื่อสรางโรงเรยี นราชวินติ สําหรับเยาวชนระดบั อนบุ าลและประถมศกึ ษา และพระราชทานทท่ี รัพยส ินสว นพระมหากษัตริยส รา งโรงเรียนราชวนิ ิตมธั ยม เปน ตน คูม่ ือครู 117

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูสมุ นักเรยี นยกตัวอยางพระราชกรณยี กิจของ ดานศลิ ปวฒั นธรรม ทรงสง เสรมิ สนบั สนุนศิลปวัฒนธรรม พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ทกุ แขนงรวมทง้ั ภาษาไทยอนั เปน ภาษาประจาํ ชาติ ทรงมีรับสั่ง ดา นศลิ ปวฒั นธรรม ดานศาสนา และดานการ เตือนสติอยูเสมอใหคนไทยชวยกันอนุรักษฟนฟูจารีตประเพณี สงเสรมิ คณุ ภาพชีวิตของประชาชน พรอมท้ัง และวัฒนธรรมอันดีงามของชาติ ทรงฟนฟูวัฒนธรรมไทยให วเิ คราะหประโยชนท ี่มตี อประเทศไทย ดํารงอยูตอไป เชน ทรงฟนฟูพระราชพิธีจรดพระนังคัลแรก นาขวัญเพ่ือบํารุงขวัญและกําลังใจแกเกษตรกรไทยซ่ึงเปน 2. ครใู หนักเรียนสบื คนเพ่มิ เติมเกยี่ วกบั โครงการ อนั เน่อื งมาจากพระราชดํารใิ นพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช แลวนาํ ขอ มูล มาอภิปรายรว มกนั ในชั้นเรียน คนสว นใหญข องประเทศ ทรงฟน ฟพู ระราชพธิ เี สดจ็ พระราชดาํ เนนิ โดยกระบวนพยุหยาตราทางชลมารคเพ่ือถวายผาพระกฐินแก พระอารามหลวง และทรงฟนฟพู ระราชพิธเี สด็จพระราชดําเนิน ทางสถลมารคอีกดวย นับเปนการสงเสริมและฟนฟูศิลป- วัฒนธรรมไทยทีส่ าํ คญั ของไทยมิใหส ูญส้ินไป ดานศาสนา ทรงยึดม่ันในทศพิธราชธรรมอยางเครงครัด จนเปน ทป่ี ระจกั ษชัดแกป วงชนชาวไทย ทรงผนวชในบวรพทุ ธ- พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช ศาสนาและทรงเปนอัครศาสนูปถัมภกของพระพุทธศาสนา ทรงเปนอัครศาสนปู ถมั ภกของพระพุทธศาสนา รวมทั้งทรงมพี ระราชูปถัมภศ าสนาอื่นๆ อกี ดว ย พระองคไ ดเ สดจ็ พระราชดําเนนิ ไปบําเพญ็ พระราชกศุ ล ในวันสําคัญทางพุทธศาสนาอยางสมํ่าเสมอ นอกจากน้ี พระองคยังทรงมีพระราชูปถัมภศาสนาอื่นๆ ใน ประเทศไทย เสด็จพระราชดาํ เนินไปเย่ยี มเยียนราษฎรทีน่ ับถือศาสนาอื่นๆ และทรงพระราชทานทรัพยบาํ รุง ศาสนสถานของศาสนาตางๆ อยางทวั่ ถึง ดานการสงเสริมคุณภาพชีวิตของประชาชน ตลอดระยะเวลาที่ทรงครองราชสมบัติ พระองคทรงมี พระราชหฤทยั มงุ มน่ั ทจ่ี ะแกไ ขปญ หาความเดอื ดรอ นของราษฎร และทรงเพยี รพยายามทจ่ี ะพฒั นาความเปน อยู ของราษฎร ดวยเหตนุ จี้ งึ ไดเ กดิ โครงการอันเนอ่ื งมาจากพระราชดําริข้นึ จํานวนมากและครอบคลมุ การพัฒนา ในดาน“โตคารงงๆการซอ่งึ นัลเว นนอื่ มงจีมุดามจางุ กหพมราะยรเพาชื่อดใหาํ รร ใิานษพฎรระมบีคาวทาสมมผเาดสจ็ กุพอรยะาปงรแมทนิ จทรริงมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช1” เปน โครงการ ทีท่ รงวางแผนเพื่อการพฒั นา ซง่ึ เกิดจากการทีพ่ ระองคเ สด็จพระราชดาํ เนนิ เยยี่ มราษฎรในภมู ภิ าคตา งๆ ของ ประเทศ และทรงพบเหน็ ปญหาที่เกิดขนึ้ โดยเฉพาะปญหาเกษตรกรรม จงึ ไดพ ระราชทานคําแนะนําเพ่อื นําไป ปฏิบัติจนไดผลดี พระราชดําริเริ่มแรกอันเปนโครงการชวยเหลือประชาชนเริ่มข้ึนต้ังแต พ.ศ. ๒๔๙๔ โดย โปรดเกลา ฯ ใหก รมประมงนาํ พนั ธปุ ลาหมอเทศเขา ไปเลยี้ งในสระนาํ้ พระทน่ี งั่ อมั พรสถาน และภายหลงั ตอ มา ก็โปรดเกลาฯ พระราชทานพนั ธปุ ลาหมอเทศแกก าํ นนั ผูใ หญบานทวั่ ประเทศ นําไปเล้ียงเผยแพรขยายพันธุ แกร าษฎรในหมูบา นของตน เพือ่ จะไดมีอาหารโปรตีนเพิม่ ข้นึ ๑๑๘ นักเรยี นควรรู ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT โครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 1 โครงการอนั เน่ืองมาจากพระราชดาํ ริในพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหา มหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชเกิดขึน้ มาไดอยา งไร และโครงการในระยะแรก ภมู พิ ลอดลุ ยเดช มอี ยมู ากมายหลายสาขา ในระยะแรกมชี อ่ื เรยี กแตกตา งกนั ไป ดงั นี้ เกยี่ วของกับดา นใด แนวตอบ เกิดจากพระราชดาํ รขิ องพระบาทสมเด็จพระปรมินทร • โครงการตามพระราชประสงค เปน โครงการซง่ึ ทรงศึกษาทดลองปฏิบตั เิ ปน มหาภูมิพลอดุลยเดช ทีท่ รงตอ งการแกไ ขปญ หาความเดือดรอ น การสวนพระองค โดยทรงศึกษาหารอื กับผเู ชย่ี วชาญสาขาตางๆ เมื่อทรงแนพระทยั ของราษฎร และพฒั นาความเปน อยขู องราษฎรท่ีทรงพบขณะเสดจ็ วาไดผลดแี ละเปนประโยชนแกประชาชน จงึ โปรดเกลา ฯ ใหร ฐั บาลรบั ชวงตอ พระราชดําเนนิ เยี่ยมราษฎรในภมู ภิ าคตางๆ ดวยเหตุน้จี ึงเกดิ โครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ รขิ น้ึ จาํ นวนมาก ซง่ึ ในระยะแรก • โครงการหลวง เปนโครงการท่ีสง เสรมิ การปลูกพชื เมอื งหนาวแกชาวเขา เปน โครงการที่เก่ยี วกับการพฒั นาการเกษตร การพัฒนาทีด่ นิ และ เพื่อเปนรายไดแ ทนการปลกู ฝน การชลประทาน • โครงการในพระบรมราชานเุ คราะห เปนโครงการทพี่ ระองคไ ดพ ระราชทาน ขอเสนอแนะและแนวทางพระราชดําริใหเอกชนไปดาํ เนินการ เชน โครงการพฒั นา หมบู านสหกรณเนนิ ดินแดง อําเภอทบั สะแก จังหวดั ประจวบครี ขี นั ธ โครงการ สารานุกรมไทยสาํ หรบั เยาวชน เปน ตน • โครงการตามพระราชดําริ เปนโครงการทท่ี รงวางแผนพฒั นา ทรงเสนอแนะ ใหรฐั บาลรวมดําเนินการตามแนวพระราชดําริ โดยพระองคเ สดจ็ ฯ รวมทรงงานกบั หนวยงานของรฐั บาล ในปจ จบุ ันเรยี กวา “โครงการอันเนือ่ งมาจากพระราชดําริ” 118 คมู่ อื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ โครงการอันเนื่องมาจากพระราชดําริในพระบาทสมเด็จ ครูยกตวั อยา งโครงการอนั เนื่องมาจาก พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชที่นับวาเปนโครงการพัฒนา พระราชดํารใิ นพระบาทสมเด็จพระปรมินทร ชนบทโครงการแรกเกิดขน้ึ เม่ือ พ.ศ. ๒๔๙๕ ทบ่ี านหว ยมงคล มหาภมู ิพลอดุลยเดชดา นการเกษตรและดาน ตาํ บลหนิ เหลก็ ไฟ อาํ เภอหวั หนิ จงั หวดั ประจวบครี ขี นั ธ พระองค สิ่งแวดลอ ม เชน โครงการสาธติ ทฤษฎีใหม ไดโปรดเกลา ฯ ใหต ดั “ถนนสายหวยมงคล” ออกสูต ลาดหัวหนิ โครงการช่งั หัวมนั ตามพระราชดาํ ริ โครงการ เพื่อใหเกษตรกรไดมีถนน เพื่อนําผลิตผลเกษตรออกไปสูตลาด แกลง ดนิ โครงการบาํ บดั นํ้าเสยี บึงมักกะสนั ถนนสายน้ถี ือเปน “ถนนมงคล” สายแรกเร่ิมเปนเสนทางบาํ บดั โครงการหญาแฝก การทําการเกษตรทฤษฎีใหม ทุกขบํารุงสุขแกอาณาประชาราษฎรท่ีทอดไปสู “โครงการ เปนตน อันเน่ืองมาจากพระราชดาํ ร”ิ อ่ืนๆ ทั่วทกุ ภูมิภาคในเวลาตอ มา นับตั้งแตเร่ิมแรกจนถึงปจจุบันมีโครงการอันเน่ืองมาจาก จากนั้นใหน กั เรียนชว ยกันแสดงความคิดเหน็ วา แตละโครงการทยี่ กมามีความเปนมาอยา งไร มวี ตั ถปุ ระสงคเ พ่ืออะไร และจากการดําเนินการ ตามโครงการสง ผลดีตอ ประชาชนและชุมชน อยา งไร พระราชดําริมากกวา ๔,๐๐๐ โครงการ ในหลายสาขา ที่อยู ในความรับผิดชอบของสํานักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อ ประสานงานโครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ (สํานักงาน กปร.) จาํ นวนกวา ๑,๕๐๐ โครงการ แยกเปน ประเภทตา งๆ ดงั น้ี ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาพกิ ลุ ทอง จ.นราธวิ าส เปน ๑ ใน ๖ ของศูนยการพัฒนาอันเน่ืองมาจากพระราชดําริ ๑. โครงการดานการเกษตร จะเปนงานเก่ียวกบั การศึกษา พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช คน ควา ทดลอง วิจยั หาพนั ธุพ ืช พันธสุ ตั วต า งๆ ท่เี หมาะสมกับสภาพพนื้ ทนี่ ้ันๆ ซึง่ สว นใหญดาํ เนนิ การอยใู น ศนู ยศ กึ ษาการพฒั นาอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ และนาํ ผลสาํ เรจ็ จากการศกึ ษาทดลองไปถา ยทอดสปู ระชาชน ดวยการฝกอบรมใหเกษตรกรมีความรูในวิชาการเกษตรแผนใหม นอกจากน้ันยังประกอบดวยโครงการเพื่อ การสงเสริมการเกษตร เชน โครงการสงเสริมการปลูกขาวและทํานาขนั้ บันได อําเภอสคุ ิรนิ จงั หวัดนราธิวาส โใคหรมง กบาา รนพแฒั ดนนสาพามน้ื คัทคบ่ี ีรอเิ าํวเณภวอดั เขมางวคงลจชงัยั หพวฒั ดั นกาาฬอนัสเนิ นธอื่ ุ งโคมรางจกาากรพชรงั่ ะหรวัามชนัดตาํ ราิมจพงั หระวรดั าสชรดะาํบร1รุ ิีอโคาํ เรภงอกทารา สยาาธงติ จทงั ฤหษวฎดั ี เพชรบรุ ี เปน ตน ๒. โครงการดา นสง่ิ แวดลอ ม สว นใหญจ ะเปน วธิ กี ารทจ่ี ะทาํ นบุ าํ รงุ และปรบั ปรงุ สภาพทรพั ยากรธรรมชาติ แดลินะ2สท่ิงไี่ แดวดดาํ ลเนอินมกใหารด ใขี นึ้นศนู โดยยศ คกึ ําษนางึกถางึรกพาัฒรในชาท พริกัพลุ ยทาอกงรอธันรรเนมือ่ชงามตาิใจหาเ กกิดพประระราโยชชดนาํ สริูงจสังดุ หวดัดังนเชรนาธโิวคารสงกโาครรแงกกลารง บําบัดน้ําเสียบึงมักกะสัน โครงการบําบัดน้ําเสียบึงพระราม ๙ นอกจากน้ีทรงไดพระราชทานพระราชดําริ เกี่ยวกบั หญาแฝกเพอื่ ปองกันการชะลางพังทลายของดนิ และอนรุ กั ษค วามชมุ ชื้นไวใ นดิน รวมท้ังการนําหญา แฝกไปใชประโยชนในลักษณะตางๆ พระราชทานแนวพระราชดําริเก่ียวกับการทําการเกษตร “ทฤษฎีใหม” เปน การพัฒนาพ้นื ทีท่ าํ กนิ ท่มี ีขนาดเล็ก ดว ยการจัดสรรทด่ี ินใหเ หมาะสมกบั การทาํ การเกษตรแบบผสมผสาน ๑๑๙ ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT นกั เรียนควรรู โครงการอนั เนอื่ งมาจากพระราชดาํ รใิ นพระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร 1 โครงการชง่ั หวั มนั ตามพระราชดําริ เกดิ ขนึ้ จากการทพี่ ระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทร มหาภมู ิพลอดุลยเดชโครงการแรกเกิดขึ้นทใี่ ด มหาภูมิพลอดุลยเดช ทรงจัดซื้อที่ดนิ จากราษฎรดวยพระราชทรพั ยส วนพระองค แนวตอบ เกดิ ขน้ึ ทบี่ านหว ยมงคล ตําบลหินเหลก็ ไฟ อาํ เภอ บรเิ วณอา งเก็บน้ําหนองเสือ อาํ เภอทายาง จงั หวดั เพชรบรุ ี รวมเน้อื ทที่ ้ังหมด 250 ไร หวั หนิ จังหวัดประจวบคีรขี ันธ เมอื่ พ.ศ. 2495 โดยพระบาท โดยมีพระราชดาํ ริใหท าํ เปน โครงการตัวอยางดา นการเกษตร ซึง่ มีการรวบรวม สมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชโปรดเกลาฯ ใหตดั ถนน พันธุพชื เศรษฐกจิ ในพ้ืนทีอ่ ําเภอทา ยาง และพื้นที่ใกลเ คยี งมาปลกู ไวทน่ี ่ีและ สายหว ยมงคลออกสูตลาดหัวหนิ เพ่ือใหเ กษตรกรไดมีถนนเพื่อนํา พระราชทานพนั ธุมนั เทศ ซง่ึ ออกมาจากหัวมนั ท่ตี ้งั โชวไวบนตาชง่ั ในหองทรงงาน ผลิตผลทางการเกษตรออกไปสตู ลาด ถนนสายนี้ถอื เปน ถนนสาย ที่วงั ไกลกงั วล ใหนํามาปลกู ไวทนี่ ่ี พระราชทานชอื่ โครงการวา “โครงการชางหัวมนั แรกเร่ิมท่ที อดไปสโู ครงการอันเนอื่ งมาจากพระราชดาํ รอิ น่ื ๆ ตามพระราชดาํ ร”ิ 2 โครงการแกลง ดนิ เปน โครงการเกย่ี วกบั การแกป ญ หาดนิ เปรย้ี ว หรอื ดนิ เปน กรด โดยมกี ารขงั นาํ้ ไวใ นพน้ื ท่ี จนกระทั่งเกิดปฏกิ ิรยิ าเคมี ทาํ ใหดนิ เปรยี้ วจัดจนถงึ ท่สี ุด แลว จงึ ระบายนํ้าออก และปรับสภาพฟนฟดู นิ ดว ยปูนขาว จนกระท่งั ดินมีสภาพดี พอท่ีจะใชใ นการเพาะปลกู ได คู่มือครู 119

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ครูเกร่ินนําเก่ียวกับโครงการอันเนื่องมาจาก อยางไดผ ล โดยแบงพ้ืนทอี่ อกเปน ๔ สว น ไดแก รอ ยละ ๓๐ พระราชดําริในพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหา สาํ หรบั ปลูกขา ว รอ ยละ ๓๐ สาํ หรับปลกู พชื ไร พชื สวน รอ ยละ ภูมิพลอดลุ ยเดช ดา นสาธารณสขุ ดา นการสง เสรมิ ๓๐ สาํ หรบั ขดุ สระนาํ้ ไวใ ชใ นการเกษตร รวมถงึ เลยี้ งปลาไวบ รโิ ภค อาชพี และดา นการพฒั นาแหลง นาํ้ จากนน้ั สมุ นกั เรยี น และรอยละ ๑๐ เปนที่อยูอาศัย พรอมกับปลูกพืชสวนครัว ใหยกตัวอยางโครงการแตละดาน พรอมท้ังบอกวา ในลักษณะแบบครบวงจร ซ่ึงจะทําใหเกษตรกรมีกินตลอดท้ังป กอใหเกิดประโยชนตอการดํารงชีวิตของประชาชน โครงการพัฒนาพ้ืนท่ีดินเส่ือมโทรมเขาชะงุมอันเนื่องมาจาก อยางไร พระราชดําริ จังหวัดราชบุรี เปนแนวพระราชดําริเกี่ยวกับ การฟน ฟูสภาพปา ดวยวฏั จกั รธรรมชาติ โดยมวี ธิ กี ารทีเ่ รยี บงา ย (แนวตอบ เชน โครงการหนว ยแพทยพระราชทาน ชว ยใหร าษฎรมสี ขุ ภาพอนามยั ดขี น้ึ โครงการฝนหลวง ชวยแกไขปญหาการขาดแคลนนํ้าเพื่ออุปโภคบริโภค และเกษตรกรรม เปนตน) และประหยดั ในการดาํ เนินงาน เปน ตน ๓. โครงการดานสาธารณสุข จากการเสด็จเยี่ยมราษฎร ในทอ งถน่ิ ตา งๆ พระองคท รงพบวา ราษฎรจาํ นวนมากขาดการ ดูแลในดานสุขภาพอนามัย ดังน้ัน ใน พ.ศ. ๒๕๑๐ จึงได โครงการฝนหลวงเกิดข้ึนจากพระราชดําริพระบาท พระราชทานโครงการหนวยแพทยพระราชทานข้ึน เพื่อชวย สมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เพื่อ แกไ ขปญ หาดา นสขุ ภาพอนามยั ของราษฎรทอ่ี ยใู นพนื้ ทห่ี า งไกล สรางฝนเทียมสําหรับบรรเทาความเดือดรอนของ ซึ่งราษฎรสวนใหญมีฐานะยากจนและขาดความรูในการดูแล เกษตรกร รักษาตนเอง ตอมาโครงการพระราชดําริดานการแพทยจึงไดขยายขอบขายออกไปอยางกวางขวาง คือ การบําบัดรักษาโดยการตรวจจากคณะแพทยพระราชทานและการอบรมหมอหมูบ า นตามพระราชดาํ ริ ๔. โครงการดานการสงเสริมอาชีพ มีเปาหมายเพ่ือใหราษฎรนําความรูไปประกอบอาชีพจนทําใหเกิด รายไดกับครอบครัว จะไดพ่ึงพาตนเองได ดังเชน โครงการฝกอบรมและถายทอดเทคโนโลยีการเกษตร ในหมูบานรอบศูนยศึกษาการพัฒนาฯ โครงการศิลปาชีพพิเศษทั่วประเทศ โครงการสงเสริมอุตสาหกรรม นาํ้ มนั ปาลม ขนาดเลก็ โครงการศนู ยบ รกิ ารการพฒั นาขยายพนั ธไุ มด อกไมผ ลบา นไร จงั หวดั เชยี งใหม โครงการ หว ยองคตอนั เน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ จังหวัดกาญจนบรุ ี เปนตน การเพ๕า.ะโปคลรูกงแกลาระดอุปานโภกคาบรพริโัฒภนคาแเชหนลงโนค้ํารงแกบารงฝอนอหกลเปวนง1 ๕ ประเภท ไดแก โครงการพัฒนาแหลงนํ้าเพื่อ โครงการอา งเกบ็ น้าํ โครงการฝายทดน้ําหรอื ประตู ระบายนํ้า เปนตน โครงการพัฒนาแหลงน้ําเพ่ือการอนุรักษปาตนน้ําลําธาร ไดแก การสรางฝายขนาดเล็ก กระจายในบริเวณตนนํ้าลําธารที่ปาถูกทําลาย เพื่อเก็บกักและชะลอการไหลของนํ้าจากพื้นที่สูงชันลงสู ทีต่ าํ่ ทาํ ใหปา มีสภาพดขี ึน้ มกี ารกอ สรา งฝายตนนํา้ ลําธารหลายแหง เชน ศนู ยศ ึกษาการพัฒนาหว ยฮอ งไคร อันเนื่องมาจากพระราชดําริ จังหวัดเชียงใหม เปนตน โครงการพัฒนาแหลงนํ้าเพ่ือการผลิตไฟฟาพลังนํ้า เชน โรงไฟฟา พลงั น้ําขนาด ๗ กโิ ลวตั ตในโครงการหลวงดอยอา งขาง จงั หวดั เชยี งใหม เปนตน โครงการ ๑๒๐ นกั เรียนควรรู ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEดิT ขอใดคือโครงการอันเน่อื งมาจากพระราชดํารทิ ไ่ี ดรบั ความ 1 โครงการฝนหลวง เกิดขนึ้ ใน พ.ศ. 2498 เมื่อคราวเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ เย่ียม รว มมอื จากประเทศอิสราเอลในการพฒั นาชนบทของไทย พสกนิกรในภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ พระองคทรงรบั ทราบถงึ ความเดอื ดรอนของ 1. โครงการตามพระราชประสงคห ุบกะพง ราษฎรและเกษตรกรทีข่ าดแคลนน้าํ ใชในการอุปโภคบรโิ ภคและการเกษตร จงึ ได 2. โครงการศูนยศ ึกษาการพฒั นาพกิ ลุ ทอง พระราชทานโครงการพระราชดาํ ริ “ฝนหลวง” ซงึ่ ตอ มาไดเกิดเปน โครงการคน ควา 3. โครงการหวยองคตอันเนอื่ งมาจากพระราชดําริ ทดลองปฏิบตั ิการฝนเทียมหรือฝนหลวงขึน้ เมื่อ พ.ศ. 2512 ดวยความสําเร็จของ 4. โครงการพฒั นาพนื้ ที่ลุมนํา้ ปากพนงั อนั เนอ่ื งมาจาก โครงการจงึ ไดต ราพระราชกฤษฎกี ากอ ตงั้ สาํ นักงานปฏบิ ัตกิ ารฝนหลวงข้ึนใน พระราชดําริ พ.ศ. 2518 เพ่อื เปนหนว ยงานรองรับโครงการพระราชดํารฝิ นหลวงตอ ไป วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 1. โครงการนเ้ี รม่ิ เม่อื พ.ศ. 2507 ตามพระราชดําริของพระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ล มุม IT อดลุ ยเดช ทีจ่ ะชว ยเหลอื เกษตรกรกลมุ ชาวสวนผกั ชะอํา ที่ยากจน ไมมที ี่ดินทาํ กินและไดร บั ความชว ยเหลือจากประเทศ ศกึ ษาคนควาขอ มูลเพ่ิมเติมเกย่ี วกบั โครงการอันเน่ืองมาจากพระราชดาํ ริ ไดท ี่ อสิ ราเอลในการสง ผเู ชยี่ วชาญการพฒั นาชนบทสาขาตา งๆ ภายใต http://www.rdpb.go.th ชือ่ โครงการไทย-อสิ ราเอล เพอ่ื พัฒนาชนบทหุบกะพง โดยเร่ิม ดาํ เนินการเมือ่ พ.ศ. 2509-2514 120 คู่มอื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Explain Expand Evaluate ขยายความเขา้ ใจ Expand ระบายนา้� ออกจากทล่ี มุ่ หรอื พน้ื ทส่ี ง่ นา้� ชลประทาน เชน่ โครงการ ครใู หน กั เรยี นจบั คกู นั แลว รว มกนั ศกึ ษาเกย่ี วกบั พระราชประวตั แิ ละพระราชกรณยี กจิ ของพระมหา- กษตั ริย 1 พระองค จากนน้ั ใหสรุปสาระสาํ คัญ เก่ยี วกับบทบาทท่ีมีตอ การสรา งสรรคชาตไิ ทย โดยใหทาํ ลงในกระดาษ A4 แลวนาํ สงครูผสู อน ระบายนา้� ออกจากพนื้ ทขี่ อบพรโุ ตะ แดง จงั หวดั นราธวิ าส เปน็ ตน้ ตรวจสอบผล Evaluate และโครงการปอ งกนั และบรรเทาอทุ กภยั เปน็ การระบายนา้� ทว่ ม แอหอกลจ่งชากมุ พชนื้นทเบี่ ชรน่ เิ วณเขตอ่ื า่นงปๆา่ สทักง้ั ชพลน้ื สททิ เี่ พธิ์าโะคปรลงกูกาพรนื้แทกอี่้มยลอู่ิง1าศเปยั น็ แตล้นะ ๖. โครงการดา นการคมนาคมสอ่ื สาร สว่ นใหญเ่ ปน็ โครงการ ตรวจสรปุ ใบงานเก่ยี วกบั บทบาทของ พระมหากษัตรยิ ท ่มี ตี อ การสรา งสรรคชาติไทย เกยี่ วกบั การปรับปรงุ ถนน การกอ่ สรา้ งถนนเพื่อความสะดวกใน การสญั จร เพือ่ น�าความเจริญไปสูช่ นบท เช่น โครงการสะพาน พระราม ๘ เป็นตน้ นอกจากนีย้ ังมีโครงการท่ชี ว่ ยแกไ้ ขปัญหา จราจรติดขัด อันเน่ืองมาจากปริมาณการจราจรที่เพิ่มขึ้นอย่าง รวดเร็ว เช่น โครงการทางคู่ขนานลอยฟาถนนบรมราชชนนี สร้างขึ้นเพ่อื เพมิ่ ขดี ความสามารถในการรองรบั การจราจร จาก บริเวณสะพานปินเกล้าจนถึงทางแยกตลิ่งชันถนนบรมราชชนนี ทั้งขาเข้าและขาออก เป็นต้น พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช ๗. โครงการดา นสวสั ดกิ ารสงั คม เปน็ โครงการเพอ่ื ชว่ ยเหลอื ทอดพระเนตรการบา� บดั นา้� เสยี ดว้ ยกงั หนั นา้� ชยั พฒั นา ราษฎรใหม้ ที ี่อยอู่ าศยั ท่ีท�ากิน และไดร้ บั ส่งิ จ�าเปน็ ข้นั พืน้ ฐาน เป็นการส่งเสรมิ ให้ราษฎรมคี วามเปน็ อยู่ดขี ้ึน เช่น โครงการพัฒนาพ้ืนท่ีวัดญาณสังวรารามอันเนื่องมาจากพระราชด�าริ จังหวัดชลบุรี วัดพระราม ๙ กาญจนาภิเษก กรุงเทพมหานคร เปน็ ตน้ ๘. โครงการประเภทอ่ืนๆ เช่น โครงการศูนย์ศึกษาการพัฒนาอันเน่ืองมาจากพระราชด�าริ โครงการ กอ่ สรา้ งเขอื่ นปอ งกันน�า้ ทะเลกดั เซาะอันเนือ่ งมาจากพระราชดา� ริ จงั หวดั เพชรบุรี เปน็ ตน้ ดา้ นการประดิษฐ พระองคท์ รงหว่ งใยในสภาพแวดลอ้ มโดยเฉพาะอย่างยิง่ ปัญหาเร่อื ง น�้าเสีย ดังน้ัน จึงทรงมีพระราชด�าริในการแก้ไขปัญหาด้วยวิธีเติมออกซิเจน ลชยังไพปฒั ในนนา”�้าเซสงึ่ ียเปน็พเรคะรรอ่ื างชกดล�าเตรมิินอ้ีจาึงกเปา็นศทแบ่ีมบาทขอนุ่ งลกอายรจปะรเะป ดน็ ิษกฐา์รช“กว่ ังยหันน้�า เพิ่มปริมาณออกซิเจนเข้าไปในน้�าท�าให้น้�าเสียกลายเป็นน�้าดี พระบาทสมเด็จพระปรมินทร ได้ นบั เปน็ งานประดษิ ฐค์ ดิ คน้ ชน้ั สงู ทมี่ ปี ระสทิ ธภิ าพ และ มหาÀูมิพลอดลุ ยเดช ทรงเป็น พระมหากÉัตรยิ น์ กั พั²นา ทรงอทุ ิศ เปน็ ครงั้ แรกทไ่ี ดม้ กี ารรบั จดทะเบยี นและออกสทิ ธบิ ตั ร พระวรกายเพื่อขจัดทุกขบ์ íารุงสขุ แก่ราÉ®ร ใหแ้ ก่นักประดิษฐซ์ ่งึ เป็นพระมหากษัตรยิ ์ ดังพระราชปณิ¸านอันแนว่ แนใ่ นพระป°ม บรมราชโองการทวี่ า่ “เราจะครองแผน่ ดินโดย¸รรม เพ่ือประโยชนส์ ุขแหง่ มหาชนชาวสยาม” 121 กจิ กรรมสรา งเสรมิ นกั เรียนควรรู ครใู หนกั เรียนมสี ว นรวมในการเผยแพรแนวพระราชดําริของ 1 โครงการแกม ลงิ เปนโครงการเพอ่ื แกปญหาอุทกภยั โดยพระองคทรงตระหนัก พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชจากโครงการอนั ถงึ ความรุนแรงของอทุ กภยั ที่เกิดขึ้นในกรงุ เทพมหานคร เมอ่ื พ.ศ. 2538 จึงมี เนอื่ งมาจากพระราชดาํ ริ โดยจดั ทําเปน สมดุ ภาพ พรอ มทั้งบรรยาย พระราชดําริโครงการแกมลิงขน้ึ เมือ่ พ.ศ. 2538 โดยใหจ ัดหาสถานท่ีเก็บกกั น้าํ ตาม ความรสู ึกประทบั ใจตอ ผลงานของพระองค จุดตา งๆ ในกรุงเทพมหานคร เพ่ือรองรบั นาํ้ ฝนไวชั่วคราว เม่ือถงึ เวลาทคี่ ลองพอจะ ระบายน้ําไดจงึ คอยระบายน้าํ จากสวนที่กักเกบ็ ไวออกไป จึงชวยลดปญหานํ้าทว มได นอกจากชวยระบายนาํ้ ลดความรุนแรงของปญหาน้าํ ทวมในพนื้ ทก่ี รงุ เทพมหานคร และบรเิ วณใกลเ คยี งแลว ยงั ชว ยอนรุ กั ษน า้ํ และสง่ิ แวดลอ มอกี ดว ย โดยนาํ้ ทถ่ี กู กกั เกบ็ ไว เม่ือถูกระบายสูคลองจะไปบาํ บัดนํา้ เสียใหเ จือจางลง และผลักดันน้าํ เสียใหร ะบาย ออกไปได คู่มอื ครู 121

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Elaborate Evaluate Explain กระตนุ้ ความสนใจ Engage ครูใหน ักเรียนชวยกนั ยกตัวอยางพระบรม- ๒. พระบรมวงศานวุ งศท มี่ บี ทบาทในการสรา งสรรคชาตไิ ทย วงศานุวงศท ม่ี บี ทบาทในการสรางสรรคช าตไิ ทย สา� รวจคน้ หา Explore พระบรมวงศานุวงศ์ไทยมีบทบาทส�าคัญในการสร้างสรรค์และพัฒนาชาติให้เจริญรุ่งเรือง พระบรมวงศานุวงศ์ทีส่ า� คญั มดี งั นี้ ครูใหน ักเรยี นแบงกลมุ 5 กลมุ ใหแตละกลุม ศกึ ษาคนควา เก่ยี วกบั พระบรมวงศานวุ งศท ี่มี สมยั รัตนโกสินทร สมเดจ็ พระมหาสมณเจา กรมพระยาวชริ ญาณ- บทบาทในการสรา งสรรคชาตไิ ทย ดงั นี้ วโรรส (มพี ระชนมายรุ ะหวาง พ.ศ. ๒๔๐๓ - ๒๔๖๔) กลุมท่ี 1 สมเดจ็ พระมหาสมณเจา พระประวัติ กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส กลุมท่ี 2 พระเจา บรมวงศเธอ กรมหลวง ทรงเปน็ สมเดจ็ พระสงั ฆราชพระองคท์ ี่ ๑๐ แหง่ กรงุ รตั นโกสนิ ทร์ วงษาธริ าชสนิท มีพระนามเดิมคือ “พระองค์เจ้ามนุษยนาคมานพ” ทรงเป็น พระอนุชาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้า กลุมท่ี 3 สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจา้ อยหู่ วั ประสตู เิ มอ่ื พ.ศ. ๒๔๐๒ ไดท้ รงเปน็ กรมหมน่ื วชริ ญาณ กรมพระยาเทวะวงศว โรปการ วโรรส แลว้ เลอื่ นขนึ้ ตามลา� ดบั จนในทส่ี ดุ ไดเ้ ปน็ สมเดจ็ พระมหา- “สสมกณลเมจห้าาสกงั รฆมปพรรนิ ะายยากว”1ชใิรนญาพณ.ศว.โร๒ร๔ส๕๓และทรงด�ารงต�าแหน่ง กลมุ ท่ี 4 สมเด็จพระเจา บรมวงศเ ธอ กรมดาํ รงราชานุภาพ สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณ พระกรณียกจิ สาํ คญั พวโรรระสจุลดวจงอปมระเทกปีลแ้ากเว้จแ้าหอง ยคณู่หัะวสใงหฆ้ทไ ทรยงเป็นผู้รับผิดชอบกดาร้าจนัดกการาศรศกึ ึกษษาาทขรองงไชดา้รตับิใโปนรหดัวเเกมลือ้าง2ฯ จากพระบาทสมเดจ็ กลมุ ท่ี 5 สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจาฟา โดยให้แยกออกจาก กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ติวงศ กรมศึกษาธิการ ทรงแต่งตั้งพระราชาคณะไปเป็นผู้อ�านวยการออกไปตรวจสอบการด�าเนินงานของคณะสงฆ์ พร้อมท้ังแนะน�าพระสงฆ์และฆราวาสให้จัดตั้งโรงเรียนข้ึนใหม่ในต�าบลต่างๆ เท่าท่ีสามารถจะท�าได้ ท�าให้ โดยใหศ กึ ษาในประเดน็ ตา งๆ เชน พระประวตั ิ พระกรณยี กจิ ผลจากพระกรณยี กจิ ตอ การ สรา งสรรคช าตไิ ทย เปน ตน อธบิ ายความรู้ Explain การจดั การศกึ ษาในหวั เมืองมีความเจริญกา้ วหน้ามาก ด้านประวัติศาสตร พระองค์ได้ทรงศึกษาค้นคว้าวิชาการทางด้านประวัติศาสตร์ ดังจะเห็นได้จาก พระนิพนธ์ประวัติศาสตร์ที่ปรากฏออกมาอย่างแพร่หลาย เช่น พงศาวดารสยาม ต�านาน 1. ครเู กริน่ นาํ วา สมเดจ็ พระมหาสมณเจา ประเทศไทย หัวขอ้ ในพระราชพงศาวดารกรุงเกา่ หมายเหตุพระราชพงศาวดาร กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส เปน พระองคห น่ึง กขทอีกณรไ่ี ทุงหะเยลกนนกา่าั้นิา�พยไลเนดเลงัปธ้กม่เ็นผ์ทรตชะาตญิ้นงดุ้นก้าใแบั หนลก้คปะานยรรไะลังทมวา่ ยัตอีงไาาิศดณนา้รพสาู้จนรตักะคิรคน์ไมวทิพขายนมอขธงเปชอ์แ็นางปตพมลติราจะะขาอวอกนังงหคต น์ใกังนสยือ ุคต่างปกระารเททจาศัดบงกดทาา้ บรนกาศปรทกÖ รมสÉะพíาวาครตัขะัญอศิ ยงตาาสชสวอ่มาชตคเตริดรณิ ญข์็จแอะพาลสงณระชงะแ¦าวมวตโä์ดหรทิäวารทยงสสย วม ร ชิ ทณทวามกรíาเง¶จใาหมร้าÖง้ี ทีม่ ีบทบาทสําคญั ในดา นศาสนาและดาน ชนชาติไทยและเกิดความหวงแหนประเทศชาติ การศกÖ Éาของชาติมคี วามเจริญก้าวหน้า เปน็ ประโยชน์ การศกึ ษา จากนัน้ ครูใหนกั เรียนยกตวั อยา ง มากยงิ่ ขน้ึ พระราชกรณียกจิ ของสมเด็จพระมหาสมณเจา ต่อบา้ นเมืองมาจน¶งÖ ทกุ วันนีé กรมพระยาวชริ ญาณวโรรสทางดา นศาสนา 122 2. ครูใหกลมุ ที่ 1 สงตวั แทนออกมานาํ เสนอ ผลการศกึ ษาคนควา เรอื่ งสมเด็จพระมหา สมณเจา กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส ท่ีหนา ช้นั เรยี น นักเรยี นควรรู ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEดิT สมเด็จพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส 1 สกลมหาสังฆปรนิ ายก เปนสมณศกั ดส์ิ ูงสดุ ของพระสงฆไ ทย โดยเปน ทรงมบี ทบาทในการปฏริ ปู การศึกษาในสมยั รัชกาลท่ี 5 อยางไร ประธานการปกครองคณะสงฆ มอี าํ นาจปกครองถงึ หัวเมอื งตา งๆ แนวตอบ พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจาอยูห วั รัชกาลที่ 5 2 การศกึ ษาของชาตใิ นหัวเมอื ง กรมหมนื่ วชิรญาณวโรรสทรงเปนผูรับผิดชอบ ทรงมีพระราชดาํ ริจะขยายการศึกษาไปยังประชาชนท่ัวพระราช- การขยายการศกึ ษาในหวั เมอื งใหเพิม่ มากขึ้น โดยมกี ระทรวงมหาดไทยเปน อาณาจกั ร เพราะทรงเห็นวาการศึกษาเปน พน้ื ฐานทสี่ ําคญั ในการ ผูส นบั สนนุ ซง่ึ ไดม กี ารจดั การเรยี นการสอนกนั ในวดั มพี ระเปน ผสู อน ปรากฏวา พัฒนาชาตบิ านเมอื ง จงึ ทรงอาราธนาสมเดจ็ พระมหาสมณเจา เพียงปเดียวจาก พ.ศ. 2441-2442 มจี าํ นวนนักเรยี นและโรงเรยี นเพิม่ มากขึน้ กรมพระยาวชริ ญาณวโรรส ใหทรงอาํ นวยการจดั การศกึ ษาใน ประมาณรอ ยละ 200 หลงั จากพระสงฆเ ขา มาชว ยจดั การศกึ ษาพเิ ศษ และไดผ ลดี หวั เมืองทวั่ ราชอาณาจกั ร ทั้งนี้เพราะทรงเหน็ วา วัดเปน แหลงให อยางนอยทสี่ ดุ ในแงป ริมาณ ก็ไดโอนหนาทีก่ ารศึกษากลับคนื ไปใหก ระทรวง การศึกษาแกคนไทยมาแตโ บราณ การใชว ดั เปน ฐานในการขยาย ธรรมการรับผดิ ชอบดงั เดมิ การศกึ ษาเปน แนวทางทีจ่ ะขยายการศึกษาไดเ รว็ และทวั่ ถงึ เพราะวดั มีอยูท ว่ั ทุกหนแหงทั่วราชอาณาจกั ร ท้ังไมต องสน้ิ เปลอื ง 122 คมู่ ือครู งบประมาณแผน ดินในการสรา งโรงเรียนดว ย เพราะอาศัยศาลาวดั ทมี่ อี ยแู ลว เปนโรงเรียน

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท 1. ครูเลาประวตั ิโดยสงั เขปของพระเจา บรม- วงศเ ธอ กรมหลวงวงษาธริ าชสนิท หรอื ให (มพี ระชนมายรุ ะหวาง พ.ศ. ๒๓๕๑ - ๒๔๑๔) นกั เรยี นดสู ารคดี 200 ป กรมหลวงวงษาธริ าช- สนทิ จากเวบ็ ไซต youtube แลวใหชวยกัน พระประวัติ บอกวา พระเจาบรมวงศเธอ กรมหลวง วงษาธริ าชสนทิ ทรงมบี ทบาทในการสรา งสรรค พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมหลวงวงษาธริ าชสนทิ ตน้ ราชสกลุ ชาติไทยอยางไร “สนทิ วงศ”์ พระนามเดมิ คอื “พระองคเ์ จา้ นวม” เปน็ พระราชโอรส (แนวตอบ ทรงมบี ทบาทสาํ คัญในการสรางสรรค ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ ๒ และ สังคมไทยใหม ีความเจริญกา วหนาในดา น เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่ ประสูติใน พ.ศ. ๒๓๕๑ และทรง ตางๆ โดยเฉพาะทางดานการแพทย และ สิ้นพระชนม์ใน พ.ศ. ๒๔๑๓ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ ความสมั พนั ธกบั ตา งประเทศ) พระจลุ จอมเกลา้ เจ้าอยู่หวั ในสมัยรัชกาลที่ ๓ พระองค์เจ้านวมทรงได้รับการ 2. ครใู หก ลุม ที่ 2 สงตัวแทนออกมานําเสนอ สถาปนาขึน้ เป็น “กรมหม่นื วงษาธิราชสนทิ ” ใน พ.ศ. ๒๓๘๕ ผลการศกึ ษาคนควาเรือ่ งพระเจา บรมวงศเธอ พระเจา้ บรมวงศเธอ กรมหลวงวงษาธริ าชสนิท และได้ทรงรับราชการเป็นผู้ก�ากับกรมหมอ ต่อมาในรัชสมัย กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ทหี่ นาชั้นเรียน ปราชญผ้เู ปนกา� ลงั แผน ดิน พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงรับการสถาปนา 3. ครใู หน กั เรยี นอธบิ ายเหตุผลท่ีองคก ารศกึ ษา เลือ่ นขั้นเป็นกรมหลวงวงษาธิราชสนิท ได้ทรงก�ากับราชการมหาดไทย ต�าแหน่งพระคลงั สนิ คา้ และสุดทา้ ย วิทยาศาสตร และวฒั นธรรมแหง ประชาชาติ ได้รบั ตา� แหนง่ เปน็ ท่ปี รึกษาราชการแผ่นดินทั่วไปจวบจนสิน้ พระชนม์ ไดประกาศยกยองพระเกียรติคณุ ของพระเจา บรมวงคเ ธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท พระกรณยี กจิ สาํ คญั ใหท รงเปน บคุ คลสาํ คัญของโลกสาขาปราชญ และกวี ด้านการแพทย พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ทรงพระปรีชาสามารถในเรื่องยาไทย (แนวตอบ เน่อื งจากพระองคทรงมพี ระปรชี า และแพทยแ์ ผนไทย อกี ทง้ั ยงั ไดท้ รงศกึ ษาวชิ าแพทยฝ์ รง่ั จนมคี วามรคู้ วามสามารถ จนทรงไดร้ บั การรบั รองจาก สามารถในเรอ่ื งยาไทยและแพทยแ ผนไทย มหาวทิ ยาลยั ในสหรฐั อเมรกิ า พระองคไ์ ดร้ บั พระบรมราชโองการแตง่ ตง้ั ใหท้ รงวา่ ราชการกรมหมอ และทรงเปน็ และทรงมคี วามสามารถในดา นกลอน โคลง นายแพทยป์ ระจ�าราชส�านกั มาตัง้ แต่สมยั รชั กาลท่ี ๓ ถงึ รชั กาลท่ี ๔ และฉนั ท โดยไดพ ระนิพนธวรรณกรรมไว หลายเรอ่ื ง เชน เพลงยาวสามชาย โคลงนิราศ ดา้ นการสรา้ งความสัมพนั ธระหวา่ งประเทศ ในสมยั ทปี่ ระเทศไทยกา� ลงั เผชญิ กบั การแสวงหาอาณานคิ ม พระประธม เปน ตน ) ของมหาอ�านาจตะวันตก พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิททรงมีบทบาทส�าคัญในการเจรจา ทางการทูต เพ่ือท�าสนธสิ ญั ญากับตะวนั ตก ทรงไดร้ บั การโปรดเกลา้ ฯ แต่งตัง้ ให้เปน็ หนงึ่ ในกรรมการเจรจา เพื่อท�าสนธิสัญญาทางไมตรีและการพาณิชย์กับราชทูตอังกฤษ สหรัฐอเมริกา และฝรั่งเศส จนเกดิ ผลดตี ่อประเทศชาติอย่างมาก โกเเชปคลน่็นลองตนเนพด้นริล้าแางนลศยภะพาาฉวรษันสะาาทปแม์รลชะโะดาธวยยมรไตรดณโา� พ้ครกลารรเะงพรนแมลลิพงะทนยสธราภุงว์วมากรษรลคี ณติบวาทกมจรสสรินงิ มโาดตมไาเวาลม้หรน่ณลถห1าใี านยงเดร้าอื่พนงรโะคอลงวงคิท์ทยราจศงทäาาดากสงว้รพตดงับÉรรา้ กะแ์นาากล¸กรพะริรายวณรารกั²ะชแยียเสพจน่อกน้าท¸งิจบทิจยรทรา ์ รี่มกมแทมตีลอวรแ่องะงหงศกคบม่งเ์า้า์กีบส¸รนาหทอตรเ ปบมา่กกราืองารทปะงรมช สรศทาหะา™ กÖชเาíคลทÉาใวญั ตหศาง ิ้ หรอื ยเู นสโก (UNESCO) ให้เปน็ บุคคลสา™ คัญของโลก 123 ขอสอบ O-NET นักเรยี นควรรู ขอสอบป ’52 ออกเก่ยี วกบั บคุ คลสําคญั ของไทยทีไ่ ดร ับยกยอ ง 1 จนิ ดามณี เรยี บเรียงขึน้ ครงั้ แรกโดยพระโหราธิบดี กวีในสมัยสมเด็จพระ จากองคการยเู นสโก นารายณม หาราช เพ่ือไวเ ปน หนังสือตาํ ราเรียน และใชม าจนถึงสมยั รัตนโกสินทร ตอนตน จนิ ดามณมี ีหลายฉบับ เชน ฉบับโหราธิบดี ฉบบั หมอบรัดเลย เปน ตน บุคคลใดไดร ับการประกาศยกยอ งจากองคการการศกึ ษา พระบาทสมเด็จพระน่ังเกลาเจา อยหู ัวทรงมพี ระราชปรารภถงึ ความเสื่อมโทรมของ วทิ ยาศาสตร และวัฒนธรรมแหง สหประชาชาติ ในสาขาปราชญ ภาษาไทย จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ ใหพ ระเจาบรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงษา- และกวี ประจาํ ป 2551 ธริ าชสนทิ ทรงแตงตาํ ราภาษาไทยข้ึนใหม เพอ่ื อนุรกั ษภ าษาไทย จงึ พระนิพนธ เร่อื งจินดามณี หรอื ประถมจนิ ดามณี เลม 2 ซงึ่ ทรงดดั แปลงจากตําราเดมิ สมัย 1. สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รา- อยธุ ยา โดยอธิบายหลักเกณฑภาษาไทยใหเขาใจงายกวาเดิม นุวดั ติวงศ มุม IT 2. สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ 3. พระเจาบรมวงศเ ธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนทิ ศกึ ษาคนควา ขอ มลู เพิม่ เตมิ เกีย่ วกับพระประวตั ขิ องพระเจา บรมวงศเธอ 4. หมอ มราโชทัย หรือหมอ มราชวงศก ระตาย อศิ รางกูร กรมหลวงวงษาธริ าชสนทิ ไดท ่ี http://www.snidvongs.net เวบ็ ไซตร าชสกลุ สนทิ วงศ วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. พระเจา บรมวงศเธอ กรมหลวง ค่มู ือครู 123 วงษาธิราชสนทิ ไดร บั การประกาศยกยองจากองคการการศกึ ษา วิทยาศาสตร และวฒั นธรรมแหงสหประชาชาติ ในสาขาปราชญ และกวี ประจาํ ป 2551 ในวาระครบรอบ 200 ปข องการประสูติ เนือ่ งจากทรงเปน ปราชญทางดา นการแพทย การศกึ ษา และกวี

กระต้นุ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครใู หน กั เรียนดภู าพในหนงั สอื เรยี นหนา 124 สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอ กรมพระยาเทวะวงศว โรปการ แลว ถามนักเรียนวา เพราะเหตใุ ดสมเด็จ พระเจาบรมวงศเ ธอ กรมพระยาเทวะวงศ- (มพี ระชนมายุระหวาง พ.ศ. ๒๔๐๑ - ๒๔๖๖) วโรปการ จงึ เปรยี บประดจุ ดัง “พระหัตถขวา” ของรชั กาลที่ 5 พระประวตั ิ 2. ครูใหกลุม ท่ี 3 สง ตัวแทนออกมานําเสนอ สมเดจ็ พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ผลการศึกษาคนควา เรือ่ งสมเดจ็ พระเจาบรม- ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว วงศเธอ กรมพระยาเทวะวงศว โรปการ ท่หี นา และเจ้าจอมมารดาเปยม (ซ่ึงได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จ ชัน้ เรยี น พระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา ในรัชกาลท่ี ๖) สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการประสูติเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๑ เม่ือยัง 3. ครูถามนกั เรยี นวา สมเดจ็ พระเจาบรมวงศเ ธอ ทรงพระเยาว์ได้ทรงศึกษาภาษาไทย ภาษาบาลี และภาษา กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ มีบทบาทสําคัญ อังกฤษ ในพระราชส�านัก เม่ือส�าเร็จการศึกษาทรงได้มาช่วย ดา นการตา งประเทศอยา งไร บรหิ ารราชการแผน่ ดนิ ในรชั กาลพระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ (แนวตอบ ในขณะทท่ี รงดาํ รงตําแหนง เสนาบดี วสโมรเปดก็จาพรรผะู้ปเจร้าะบดรจุ มดวงั ง“ศพเธรอะหกตั รถมขวพาร”ะ1ยขอาเงทวะวงศ เจ้าอยู่หัวและรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว วาการกระทรวงการตางประเทศ ประเทศสยาม ตราบจนกระท่งั สนิ้ พระชนมเ์ มื่อ พ.ศ. ๒๔๖๖ กาํ ลังประสบปญ หาการแพรอทิ ธิพลเขา มาของ รัชกาลท่ี ๕ ชาติตะวันตก โดยเฉพาะกับฝรง่ั เศส ในเหตกุ ารณ ร.ศ.112 สมเดจ็ พระเจา บรม- พระกรณียกจิ สําคญั วงศเธอ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ ทรงใช นโยบายทางการทตู เจรจากบั ฝร่งั เศส ทําให ดา้ นการตา่ งประเทศ ของสมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการในขณะทท่ี รงดา� รงตา� แหนง่ เปน็ เสนาบดี รอดพนจากการเปน อาณานคิ มของฝร่ังเศส) วา่ การกระทรวงการตา่ งประเทศนน้ั ไทยกา� ลงั ประสบปญั หาการแพรอ่ ทิ ธพิ ลเขา้ มาของชาตมิ หาอา� นาจ รฐั บาล จึงต้องใช้วิธีการเจรจาผ่อนส้ันผ่อนยาวกับมหาอ�านาจตะวันตกโดยเฉพาะกับประเทศฝรั่งเศส จนกระท่ัง เกิดเหตุการณ์ ร.ศ. ๑๑๒ ประเทศฝร่ังเศสพยายามบีบบังคับเพ่ือผนวกดินแดนของไทยเป็นอาณานิคม แต่ประเทศไทยก็รอดพ้นจากการเป็นอาณานิคมของฝรั่งเศสมาได้ด้วยการอาศัยนโยบายทางการทูต ผู้ที่มี บทบาทสา� คัญในการเจรจากับฝรง่ั เศส คอื สมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ นอกจากนี้พระองคย์ ังทรง พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยหู วั ทรงฉายพระรปู รว มกบั พระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมพระยาเทวะวงศว โรปการ (พระยศใน ขณะนนั้ ) (นงั่ ซา้ ย) และพระเจา้ นอ้ งยาเธอ กรมหมนื่ ดา� รงราชานภุ าพ (พระยศในขณะนน้ั ) (นง่ั ขวา) ซง่ึ ทงั้ สามพระองคท รงเปน กา� ลงั สา� คญั ในการแกไ้ ขปญ หาบา้ นเมอื งใหร้ อดพน้ จากการยดึ ครองของจกั รวรรดนิ ยิ มตะวนั ตก 124 เกรด็ แนะครู ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT เพราะเหตุใดสยามจงึ สามารถรกั ษาเอกราชจากการคุกคามของ ครูอธบิ ายเพิ่มเติมเกยี่ วกบั เหตกุ ารณ ร.ศ.112 (พ.ศ.2436) วา เปนเหตกุ ารณท่ี จกั รวรรดนิ ยิ มตะวันตกไวไ ด ไทยเสียดนิ แดนฝง ซายแมนา้ํ โขงใหแ กฝร่ังเศส โดยฝร่ังเศสอางวาญวนและเขมรเคย แนวตอบ เพราะความพยายามของผนู ําไทยทีด่ ําเนินการเพอ่ื มีอํานาจเหนอื ลาวมากอน เมื่อญวนกับเขมรเปน เมอื งข้นึ ของฝร่งั เศส ดินแดนตา งๆ รักษาเอกราชอยางตอ เนอ่ื ง การปองกนั และการแกไ ขไมใ หมี เหลานี้กค็ วรตกเปน ของฝร่งั เศสดว ย ใน พ.ศ. 2436 ฝรั่งเศสไดส งเรอื รบ 2 ลํา มา ปญ หาภายในท่รี นุ แรงและยดื เย้อื เกดิ ข้ึน ตลอดจนความสามารถ ปด ปากแมนํ้าเจา พระยา ทําใหเ กดิ การปะทะกัน ในทีส่ ุดรัฐบาลไทยตองปฏิบัตติ าม และความกลาหาญของผนู ําในการเผชิญหนา กับปญหา และการ ขอเรยี กรอ งของฝรั่งเศสทุกประการ โดยไทยตอ งยอมยกอาณาจกั รลาวเกือบท้ังหมด แกไขในเชงิ การทตู ใหก ับฝรั่งเศส นกั เรียนควรรู 1 พระหตั ถข วา สมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ คอื ผปู ระดุจดงั พระหัตถขวาของรชั กาลที่ 5 สวนผปู ระดจุ ดังพระหัตถซา ย คอื สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาดาํ รงราชานุภาพ 124 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ มีบทบาทส�าคัญในการเจรจาแก้ไขปัญหาระหว่างไทยกับอังกฤษจนประสบความส�าเร็จ ท�าให้ประเทศสยาม ครใู หนกั เรยี นชว ยกนั อธิบายวา สมเด็จพระเจา สามารถคล่คี ลายสถานการณท์ มี่ ีผลกระทบตอ่ ความม่นั คงของชาตมิ าได้ บรมวงศเ ธอ กรมพระยาเทวะวงศวโรปการ ทรงมี ด้านการเมืองการปกครอง ในชว่ งปฏิรปู ประเทศสู่ความทนั สมยั สมเด็จพระเจา้ น้องยาเธอ กรมพระยา บทบาทในการปรับปรงุ การเมืองการปกครองให เทวะวงศ์วโรปการ ทรงเข้ารับราชการแผ่นดินเป็นคร้ังแรกขณะท่ียังทรงด�ารงฐานะเป็นพระองค์เจ้าเทวัญ เขา สูความทันสมยั อยา งไร ใอนุทสัย�าวนงกัศง์ าโนดย“ทออรงดไิตด้รอับอกฟาฟรโศิ ป”ร(ดAเuกdลi้าtฯOfจficากe)พ1รซะ่ึงบมาีหทนสา้ มทเี่ตดร็จวพจรบะัญจชุลีขจอองมกเรกะลท้ารอวยงู่ตห่าัวงใๆห้ทแรงตเ่เปน็น่อื งพจนาักกงทารนง เป็นผู้รอบรู้ภาษาอังกฤษเป็นอย่างดีจึงทรงได้รับหน้าท่ีเก่ียวกับต่างประเทศมาต้ังแต่แรกเข้ารับงาน ต่อมา (แนวตอบ ทรงมีบทบาทสําคัญในการรบั สนอง สรวมมเดท็จ้ังทฯรงกเปรม็นพปรละัดยบาัญเทชวีกะาวรงใศน์วหโอรรปัษกฎาารกไดรพ้รับิพกัฒานร2์ดโป้วรยดเจกาลก้านฯ้ันไแดต้ร่งับตก้ังาใรหโป้ทรรดงดเก�าลร้างฯต�าใแหห้ทนร่งงรดา�าชรเงลตข�าาแธหิกนา่งร พระบรมราชโองการของพระบาทสมเดจ็ พระ เสนาบดีกรมท่าเม่อื พ.ศ. ๒๔๒๘ ทภ่ี ายหลังเรียกวา่ “เสนาบดผี ูว้ า่ การต่างประเทศ” จุลจอมเกลา เจา อยหู ัวในการบริหารจดั การทาง กอ่ นหน้าที่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจา้ อยู่หวั จะทรงพระกรณุ าโปรดเกลา้ ฯ ใหม้ ีการตัง้ เสนาบดี ดานการเมืองการปกครอง เชน ทรงเปน พนกั งาน ในสาํ นกั งานออดิต ออฟฟศ ซึ่งมหี นาที่ตรวจบัญชี กระทรวงตา งๆ ทรงดาํ รงตาํ แหนงราชเลขาธิการ ทรงเปน รองปลดั บัญชีในหอรัษฎากรพพิ ฒั น ทรงมีบทบาทในการดําเนนิ งานทดลองระบบ คณะเสนาบดี ทรงมีบทบาทสาํ คัญในการจดั ต้งั สภาทีป่ รกึ ษากฎหมาย เปน ตน) สภาตามแบบสมยั ใหมใ่ น พ.ศ. ๒๔๓๕ สมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ ไดท้ รงมบี ทบาทในการดา� เนนิ งาน ทดลองระบบคณะเสนาบดเี พอ่ื ปพู น้ื ฐาน โดยไดท้ ดลองจดั การประชมุ ผทู้ ไ่ี ดร้ บั การวางตวั สา� หรบั ตา� แหนง่ เสนาบดี มาต้ังแต่ พ.ศ. ๒๔๓๒ โดยสมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการทรงเป็นประธานในท่ีประชมุ เสนาบดีสภา ซึ่งในการประชุมดังกล่าวมีผลงานที่ส�าคัญคือ การร่างกฎหมายและระเบียบข้อบังคับในการบริหารราชการ แผน่ ดนิ ทรงเป็นผรู้ ่างกฤษฎีกาว่าด้วยเสนาบดสี ภาด้วยพระองคเ์ อง รวมท้งั ร่างประกาศตั้งตา� แหน่งเสนาบดี ตามกระแสรับส่ัง ซ่ึงได้ประกาศแต่งตั้งอย่างเป็นทางการเม่ือวันท่ี ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๔๓๕ นอกจากนี้ สมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศว์ โรปการ ยงั ทรงมบี ทบาทสา� คญั ในการจดั ตง้ั สภาทป่ี รกึ ษากฎหมาย(Legislative Council) ในสมยั นัน้ เรยี กว่า “รัฐมนตรสี ภา” ซ่งึ เกิดขนึ้ ตอนปลายรชั กาลท่ี ๕ อีกด้วย ในรชั สมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลา้ เจ้าอย่หู ัว สมเดจ็ ฯ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ ทรงไดร้ บั โปรดเกล้าฯ แตง่ ตง้ั ให้เป็นผทู้ รงปฏบิ ัติราชการ ทรงหนงั สอื ราชการและทรงเรียกประชมุ เสนาบดีแทนพระองค์ขณะท่ีรัชกาลที่ ๖ ทรงติดพระราชกรณียกิจอื่น และ ยนังอทกจรงาดกน�ารีร้ ชังตก�าาลแทหี่น๖่งนยางั ยทกรกงพรรรมะรกาาชรปตรระวสจงรค่า์ทง่ีจปะรใะ หมส้ มวล เดก็จฎฯหมาย สมเด็จฯ กรมพระยาเทวะวงศ์ วโรปการ ทรงมบี ทบาทสา™ คัญในการ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการด�ารงต�าแหน่ง “อรรคมหา- ปฏบิ ัตพิ ระกรณียกิจ เพื่อปรับปรงุ ประเทศ เสนาบดี” (ไปรม์มินิสเตอร์) เมื่อ พ.ศ. ๒๔๖๔ ด้วย ให้ทนั สมัยทางด้านการตา่ งประเทศและทางด้าน แตไ่ ดท้ รงปฏเิ สธ การเมอื งการปกครอง อนั เปน็ ผลดีต่อการปรับปรุง ประเทศเขา้ สู่ความทนั สมัย เพอ่ื ความมัน่ คงและ ความเจรญิ ก้าวหน้าของชาติ 125 ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT นกั เรียนควรรู เพราะเหตุใดสมเดจ็ พระเจาบรมวงศเธอ กรมพระยาเทวะวงศ- 1 ออดติ ออฟฟศ (Audit Offifice) พระบาทสมเดจ็ พระจุลจอมเกลาเจาอยูหัว วโรปการจงึ เปรียบประดจุ ดัง “พระหตั ถข วา” ของรัชกาลที่ 5 ทรงจดั ตง้ั ขน้ึ เพอื่ ตรวจบญั ชเี งนิ หลวงหรอื เงนิ แผน ดนิ โดยทรงลงบญั ชดี ว ยพระองคเ อง แนวตอบ เนอื่ งจากทรงบาํ เพ็ญพระกรณยี กิจทีเ่ ปนประโยชนต อ ตอ มาจงึ พัฒนาจนกลายมาเปนสาํ นักงานการตรวจเงนิ แผน ดนิ ในปจ จุบัน ประเทศชาตแิ ละประชาชนชาวไทยเปน อยางมาก โดยเฉพาะอยาง 2 หอรษั ฎากรพิพัฒน หนว ยงานทีพ่ ระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลาเจา อยูหัว ยง่ิ ทรงมีบทบาทสาํ คญั ในการรับสนองพระบรมราชโองการของ โปรดใหจดั ตง้ั ขึน้ ใน พ.ศ. 2416 เพื่อเปน สาํ นักงานกลางเกบ็ ผลประโยชนรายได รชั กาลที่ 5 ในการบริหารจัดการทางดานการเมืองการปกครอง ภาษีอากรแผน ดิน โดยมีเจาหนา ที่ตรวจตราการเกบ็ ภาษอี ากรของหนวยราชการ และดานการตา งประเทศในยคุ ปรบั ตัวเขาสูค วามทนั สมยั ตา งๆ ใหร ัดกมุ แลว ทาํ บญั ชรี วบรวมผลประโยชนมาไวท ่ีหอรษั ฎากรพพิ ัฒนเ พียง พระกรณียกจิ ทส่ี าํ คญั เชน ทรงดํารงตาํ แหนง เสนาบดกี รมทา แหงเดียว ทั้งนสี้ บื เนือ่ งจากสมยั โบราณการเกบ็ ภาษีอากรกระจายอยูต ามกรมกอง หรือเสนาบดผี วู า การตา งประเทศ ทรงมีบทบาทในการจัดตั้ง ตางๆ ทําใหร ายไดจากภาษีอากรกวา จะมาถงึ พระคลงั มหาสมบตั ิ ตองผา นหลาย สภาที่ปรกึ ษากฎหมายหรอื รฐั มนตรสี ภา เปน ตน ขน้ั ตอนจงึ ตกหลน กระจัดกระจาย ขาดหายไปจาํ นวนมากทุกป จงึ ทรงตง้ั หอรษั ฎากรพิพฒั นข ึน้ เปน หนว ยงานท่ีทําหนาทจ่ี ัดการรวบรวมภาษีอากรทุกอยา ง ทาํ ใหเ งินภาษีไมร ั่วไหล คมู่ อื ครู 125

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครถู ามนักเรียนวา เพราะเหตใุ ดรชั กาลที่ 5 สมเด็จพระเจา บรมวงศเธอ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ ทรงเปรียบเทยี บสมเดจ็ พระเจา บรมวงศเ ธอ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ วาเปนเสมอื น (มีพระชนมายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๔๐๕ - ๒๔๘๖) “เพชรประดับพระมหาพิชัยมงกฎุ ” พระประวัติ 2. ครูใหกลุมท่ี 4 สงตวั แทนออกมานาํ เสนอ ผลการศึกษาคนควา เร่ืองสมเด็จพระเจาบรม- สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ วงศเ ธอ กรมพระยาดํารงราชานภุ าพ ท่หี นา ทรงเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกล้าเจา้ อยูห่ ัว ช้ันเรยี น และเจ้าจอมมารดาชุ่ม ทรงเป็นพระอนุชาในพระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลา้ เจา้ อยู่หัว ประสตู เิ มือ่ พ.ศ. ๒๔๐๕ โดยได้รับ 3. ครูและนกั เรียนรวมกนั อภปิ รายถึงพระ พระราชทานพระนามจากสมเดจ็ พระบรมชนกนาถวา่ “พระองค์ กรณยี กจิ ทสี่ าํ คัญของสมเด็จฯ กรมพระยาดํารง เจา้ ดศิ วรกุมาร” เดชานุภาพท่มี ตี อการสรา งสรรคชาตไิ ทย ทาง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ดานการเมอื งการปกครอง พระองค์เจ้าดิศวรกุมารได้รับพระราชทานให้ทรงกรมเป็น (แนวตอบ สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดํารงราชานุภาพ “กรมหม่ืนด�ารงราชานุภาพ” และต่อมาทรงได้รับพระราชทาน ทรงเปนเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยคนแรก สมเดจ็ ฯ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ พระบิดา ใหเ้ ลอื่ นกรมเปน็ “กรมหลวงดา� รงราชานภุ าพ” ในรชั กาลเดยี วกนั ทรงมบี ทบาทสาํ คญั ในการจดั การปกครองแบบ แหง ประวตั ิศาสตรไทย ภายหลังเมื่อพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จ มณฑลเทศาภบิ าลจนประสบความสาํ เร็จ ทรงฝก หดั การเลอื กตัง้ ผูใหญบา น กาํ นนั เถลงิ ถวลั ยราชสมบตั แิ ลว้ จงึ ไดท้ รงมพี ระบรมราชโองการเลอ่ื นพระฐานนั ดรศกั ดข์ิ นึ้ เปน็ “พระเจา้ บรมวงศเ์ ธอ เพือ่ ปพู นื้ ฐานการปกครองแบบประชาธิปไตย) กรมพระยาด�ารงราชานุภาพ” และในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงโปรดเกล้าฯ ให้ กรมพระยาด�ารงราชานภุ าพเลอ่ื นพระอิสรยิ ศเป็น “สมเดจ็ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดา� รงราชานภุ าพ” พระกรณยี กจิ สาํ คญั ด้านการเมืองการปกครอง สมเด็จฯ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพทรงได้รับโปรดเกล้าฯ แต่งต้ังให้ ทรงด�ารงต�าแหน่งเป็นเสนาบดีกระทรวงมหาดไทยคนแรก โดยได้ทรงเป็นก�าลังส�าคัญในการปฏิรูปการ ใปนกเคร่ือรองกงแารผจ่นัดดกินาใรนปสกมคัยรรอัชงกหาัวลเมทือ่ี ง๕ตามทแรบงทบุ่มมเณทฑพรละเทสศตาิปภัญิบญาลา1 อันเป็นงานที่ส�าคัญท่ีสุดในพระชนม์ชีพของพระองค์ จนก่อให้ เกิดผลส�าเร็จสมดังพระราชด�าริในพระบาทสมเด็จพระจุลจอม เกล้าเจ้าอยู่หัว เพราะช่วยให้ไทยมีความเป็นเอกภาพในการ ปกครองบ้านเมืองให้มีความมั่นคงและไม่เกิดความแตกแยก ภายในตามที่มหาอ�านาจตะวันตกต้องการส�าหรับการขยาย อ�านาจเขา้ ครอบงา� ประเทศไทย สมเด็จฯ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพประทับใน ดา้ นการศกึ ษา ขณะทรงดา� รงตา� แหนง่ อธบิ ดกี รมธรรมการ ระแทะ (เกวียนชนิดหนึ่ง) เม่ือคราวเสด็จตรวจ ทรงขยายการศึกษาโดยอาศัยวัดเป็นสถานที่ถ่ายทอดความรู้ ราชการเมืองอุบลราชธานี พ.ศ. ๒๔๔๙ (ภาพ โดยวัดมหรรณพารามเป็นโรงเรียนหลวงแห่งแรกท่ีทรงจัดตั้งขึ้น เกาจากหอจดหมายเหตแุ หงชาติ) 12๖ เกรด็ แนะครู กจิ กรรมสรา งเสรมิ ครอู ธิบายวาใน พ.ศ. 2555 เปนปท ีค่ รบ 150 ป วนั ประสูติของสมเด็จพระเจา ครูใหน ักเรียนศกึ ษาคนควาขอมูลเพ่มิ เตมิ เกี่ยวกบั พระประวตั ิ บรมวงศเธอ กรมพระยาดาํ รงราชานุภาพ และครบ 50 ป ท่ีองคก ารศึกษาวทิ ยา- พระกรณียกิจในดา นตางๆ ของสมเดจ็ ฯ กรมดาํ รงราชานภุ าพ ศาสตรและวฒั นธรรมสหประชาชาติ (UNESCO) ไดถ วายพระเกียรติใหเปน บุคคล จากน้นั ใหนักเรียนสรปุ ขอมูลในรูปแบบเสนเวลา พรอมมีภาพ สําคญั ของโลกคนแรกของประเทศไทยเมอ่ื พ.ศ. 2505 ครคู วรใหนักเรียนรว มกันจดั ประกอบ และตกแตง ใหส วยงาม แลว นําสงครผู สู อน ปายนเิ ทศ เพอื่ นอมรําลึกถงึ พระกรณยี กิจทท่ี รงมคี ณุ ูปการตอ แผน ดินไทย กจิ กรรมทา ทาย นักเรยี นควรรู ครูใหศ กึ ษาคน ควาขอ มูลเก่ียวกับพระนิพนธใ นสมเด็จฯ กรม 1 มณฑลเทศาภบิ าล การจดั ระเบยี บการปกครองหวั เมอื งในสมยั รชั กาลที่ 5 พระยาดาํ รงราชานภุ าพ จากนน้ั ใหนกั เรียนเลอื กผลงานพระนพิ นธ ทส่ี มเดจ็ ฯ กรมพระยาดาํ รงราชานภุ าพทรงดาํ รขิ น้ึ โดยยกเลกิ ระบบหวั เมอื งแบบเกา ทีน่ กั เรียนสนใจ 1 เรื่อง แลว ใหส รุปสาระสาํ คัญของเรอ่ื งดงั กลา ว ทแ่ี บง เปน หัวเมืองช้นั ใน หัวเมอื งชั้นนอก และเมืองประเทศราช แลวจัดเปน มณฑล โดยทาํ ในกระดาษ A4 แลว นาํ สงครูผสู อน เมือง อําเภอ และหมูบา น งานปกครองหัวเมอื งอยูภ ายใตก ระทรวงเดยี ว คอื กระทรวงมหาดไทย เปนการดึงอาํ นาจเขา สศู ูนยก ลาง 126 คมู่ ือครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ซง่ึ การศกึ ษาในลักษณะนีไ้ ด้ขยายไปทั่วกรุงเทพฯ ในเวลาต่อมา 1. ครูใหน กั เรยี นบอกวา เพราะเหตใุ ดสมเดจ็ ฯ และเมอ่ื ทรงปรบั ปรงุ หลกั สตู รและวธิ กี ารสอน ตลอดจนจดั พมิ พ์ กรมพระยาดํารงเดชานุภาพจึงไดร บั ยกยอ งวา ต�าราเรยี นเรยี บร้อยแล้ว ไดท้ รงขยายการศกึ ษาออกไปสู่ราษฎร ทรงเปน “พระบดิ าแหง ประวัติศาสตรไทย” ตามหัวเมืองต่างๆ โดยทรงจัดตั้งโรงเรียนหลวงข้ึนท่ัวประเทศ เม่ือป พ.ศ. ๒๔๓๕ ทรงริเร่ิมจัดให้มีการตรวจสอบต�าราเรียน 2. ครใู หนกั เรียนชว ยกันยกตัวอยางพระนิพนธ และออกประกาศรับรอง ท้ังนี้เพื่อให้นักเรียนมีความรู้ และ ท่ีมีชื่อเสยี งของสมเด็จฯ กรมพระยาดาํ รง- ความสามารถอยา่ งเหมาะสม การศกึ ษาของชาตจิ งึ เจรญิ ออกไป เดชานภุ าพ ท่ัวประเทศตราบเท่าทกุ วันนี้ กรมพดรา้ะนยปารดะ�าวรตั งศิราาสชตานรุภโบารพาณทครดงีมแีผละลศงาลิ นปดวฒั้านนปธรระรมวัตสิศมาเสดตจ็ ฯร1์ 3. ครูและนกั เรียนรว มกันอภปิ รายถงึ พระ โบราณคดี และศลิ ปวฒั นธรรมเปน็ จา� นวนมาก นับว่าพระองค์ กรณียกิจทส่ี ําคญั ของสมเดจ็ ฯ กรมพระยา ทรงเป็นปราชญค์ นสา� คัญของประเทศไทย จนไดร้ ับการยกยอ่ ง ดาํ รงเดชานุภาพทีม่ ีตอ การสรางสรรคชาตไิ ทย ว่าทรงเป็น “พระบิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย” พระองค์ทรง ทางดา นการเมืองการปกครอง พระปรีชาสามารถในการนิพนธ์หนังสือได้หลายประเภท เช่น ตัวอยางพระนิพนธ ใน สมเด็จฯ กรมพระยา (แนวตอบ ทรงคนควาทางดา นพงศาวดาร ชวี ประวตั ิ ประวัติศาสตร์ ท่องเที่ยว โบราณคดี นทิ าน ประวัติ ด�ารงราชานภุ าพ และโบราณคดี ทรงมีงานประประพนั ธด า น วรรณคดี และประวัติความรู้ต่างๆ โดยเฉพาะอย่างย่ิงพระนิพนธ์เก่ียวกับประวัติศาสตร์ ยังคงเป็นหลักใน ประวตั ิศาสตรแ ละโบราณคดจี ํานวนมาก เชน การคน้ ควา้ ของนกั ประวัตศิ าสตร์รนุ่ หลงั ๆ ตลอดมาจนถึงปัจจุบัน ไทยรบพมา พระราชประวตั สิ มเด็จพระนเรศวร ในสมัยรัชกาลท่ี ๖ สมเด็จฯ กรมพระยาด�ารงราชานุภาพได้ทรงเป็นผู้อ�านวยการจัดหอสมุดส�าหรับ มหาราช พระราชพงศาวดารกรงุ รัตนโกสินทร รชั กาลท่ี 5 ลกั ษณะการปกครองประเทศ สยามแตโบราณ จนไดร บั การยกยอ งเปน บดิ าแหง ประวัตศิ าสตรไทย ทรงรเิ ริ่มการจดั ตั้ง หอจดหมายเหตุ การต้ังพิพธิ ภัณฑ การทดลอง จัดตงั้ สมาคมวรรณคดแี ละราชบณั ฑิตสภา) พระนคร เพื่อใหเ้ ป็นแหล่งสรรพวชิ าการของไทย และทรงมีพระดา� รใิ หจ้ ัดต้งั หอจดหมายเหตแุ ห่งชาติสา� หรับ ใชเ้ ปน็ แหล่งการคน้ ควา้ เอกสารราชการตา่ งๆ รวมทั้งภาพถา่ ยบคุ คล เหตุการณแ์ ละสถานท่ี อันเป็นประโยชน์ ตอ่ การศึกษาประวัติศาสตร์ไทยเป็นอย่างยงิ่ ดา้ นการสาธารณสขุ ทรงมพี ระดา� รริ เิ รม่ิ ใหม้ โี อสถศาลา สา� หรบั รบั หนา้ ท่ี แผลละติ ทยรางแจจัดกตจา่ง้ั ยปใาหสร้ ตาุรษสฎภราในสตถา� าบนลทหปี่า่ งอ ไงกกลันซโรง่ึ คปพจั ษิจบุสนัุนคขั อืบา้ สถซ าง่ึ นในอี นามยั สมเด็จฯ กรมพระยาดíารง ราชานÀุ าพ ทรงประกอบพระกรณียกจิ ปจั จบุ นั โอนไปอยใู่ นสงั กดั ของสถานเสาวภาสภากาชาดไทย ตา่ งæ มากมาย ทรงเปน็ กาí ลงั ส™าคัญในการ นอกจากน้ีพระองค์ยังทรงรับพระภารกิจด้านงาน บรหิ ารประเทศหลายดา้ น ทัéงการเมอื ง สรรพากร และงานอุตสาหกรรมโลหกิจ ซ่ึงเป็น การปกครอง การศกÖ Éา สา¸ารณสขุ ประวัติศาสตร์ แนวทางพัฒนางานมาจนถงึ ปัจจบุ ัน และว²ั น¸รรม อนั กอ่ ใหเ้ กิดผลดีต่อประเทศชาติ จนเป็นท่ีปรากฏอยา่ งกวา้ งขวาง 12๗ ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEิดT นักเรียนควรรู เพราะเหตใุ ดสมเดจ็ ฯ กรมพระยาดาํ รงเดชานภุ าพ จึงไดร บั การ 1 ผลงานดา นประวตั ศิ าสตร พระนิพนธของสมเดจ็ ฯ กรมพระยาดํารงราชา- ยกยอ งเปน บิดาแหงประวัติศาสตรไทย นภุ าพมีเปนจาํ นวนมาก เชน ไทยรบพมา ลักษณะการปกครองประเทศสยาม แตโ บราณพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร รชั กาลที่ 2 พระราชพงศาวดาร 1. ทรงสนับสนนุ การศกึ ษาวิชาประวตั ศิ าสตรไทย กรุงรัตนโกสินทร รชั กาลท่ี 5 เปนตน 2. ทรงเปนผูร ิเรม่ิ ใหมกี ารเรยี นวิชาประวตั ิศาสตรใ นประเทศไทย 3. ทรงมพี ระนพิ นธผลงานดา นประวัตศิ าสตรและโบราณคดี มุม IT จํานวนมาก ศึกษาคน ควา ขอ มูลเพมิ่ เตมิ เกีย่ วกับพระประวตั แิ ละพระกรณยี กจิ ของสมเดจ็ ฯ 4. ทรงรวบรวมของเกา เพอื่ เกบ็ ไวเ ปน สมบัตขิ องชาติ และเปน กรมพระยาดํารงราชานุภาพ ไดท ่ี http://www.princedamronglib.org ผูจ ดั ตง้ั โบราณคดสี โมสร http://www. prince-damrong.moi.go.th วิเคราะหคําตอบ ตอบขอ 3. สมเดจ็ ฯ กรมพระยาดํารงราชา- คู่มอื ครู 127 นภุ าพ ทรงคนควาและมีผลงานทางดานประวตั ิศาสตร โบราณคดี และศิลปวฒั นธรรมเปนจํานวนมาก นับวาพระองคท รงเปน ปราชญ คนสาํ คญั ของไทย จึงไดรบั ยกยองวา ทรงเปน “พระบดิ าแหง ประวัติศาสตรไ ทย”

กระตนุ้ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครถู ามนกั เรยี นวา เพราะเหตใุ ดสมเดจ็ ฯ เจา ฟา สมเด็จพระเจาบรมวงศเธอ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ติวงศ กรมพระยานรศิ รานวุ ัดตวิ งศ จึงทรงไดรับ ยกยองวา เปน บรมครใู นการชา งและศิลปะ (มีพระชนมายรุ ะหวาง พ.ศ. ๒๔๐๖ - ๒๔๙๐) 2. ครใู หกลุมท่ี 5 สงตัวแทนออกมานาํ เสนอ พระประวตั ิ ผลการศกึ ษาคน ควา เร่อื งสมเดจ็ พระเจาบรม- วงศเธอ เจา ฟา กรมพระยานริศรานวุ ัดตวิ งศ สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟากรมพระยานริศรา- ทห่ี นา ช้ันเรียน นวุ ดั ตวิ งศ์ ทรงเปน็ พระราชโอรส ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา้ เจ้าอยู่หัว และพระสัมพันธวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพรรณราย 3. ครูใหน กั เรยี นชว ยกันบอกวา สมเดจ็ พระเจา ในช่วงระยะเวลาที่ทรงปฏิบัติราชการแผ่นดินทรงด�ารงต�าแหน่ง บรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รานวุ ดั ตวิ งศ เป็นเสนาบดีกระทรวงโยธาธิการ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ ทรงมบี ทบาทอยางไรในการสรางสรรคชาติไทย กระทรวงกลาโหม และกระทรวงวัง เพ่ือวางรากฐานในการ (แนวตอบ สมเดจ็ ฯ เจา ฟา กรมพระยานรศิ รา- บรหิ ารราชการให้มีความมัน่ คง นุวดั ตวิ งศท รงเปน อภิรฐั มนตรที ีป่ รึกษาราชการ แผน ดิน และหลงั การเปลี่ยนแปลงการปกครอง พระกรณียกิจสาํ คญั พ.ศ. 2475 ในชวงทีท่ รงปฏิบตั ิราชการแผนดนิ ทรงดาํ รงตาํ แหนง เปนเสนาบดกี ระทรวงโยธา- สมเด็จฯ เจ้าฟากรมพระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ พระปดก้าเกนลก้าาเรจเ้มาอือยงู่หกัาว1รปสกมคเดร็จอฯง ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จ ธิการ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ กระทรวง นายชางใหญแหงกรงุ สยาม เจ้าฟากรมพระยานริศรา- กลาโหม และกระทรวงวงั เพื่อเปน รากฐานใน การบริหารราชการใหม ีความม่ันคง นอกจากนี้ นวุ ัดติวงศท์ รงเป็นอภริ ัฐมนตรที ่ีปรึกษาราชการแผน่ ดิน และหลังการเปลีย่ นแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ยงั ทรงพระปรีชาสามารถทางดา นการชางและ ทรงเปน็ ผสู้ า� เรจ็ ราชการเมอื่ พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลา้ เจา้ อยหู่ วั เสดจ็ ประทบั นอกกรงุ เทพฯ และนอกประเทศ ศลิ ปะ โดยทรงสรางผลงานที่มคี ุณคา ทางดา น ดา้ นศิลปะและวฒั นธรรม สมเดจ็ ฯ เจ้าฟา กรมพระยานริศรานุวัดตวิ งศ์ ทรงพระปรชี าสามารถทางดา้ น สถาปต ยกรรมและดา นจติ รกรรมไวม ากมาย การชา่ งและศลิ ปะจนไดร้ บั การยกยอ่ งใหเ้ ปน็ บรมครใู นการชา่ งและศลิ ปะ จนกระทง่ั องคก์ ารศกึ ษาวทิ ยาศาสตร์ เชน ทรงออกแบบกอสรา งพระอุโบสถ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ได้ประกาศเกยี รติคณุ ของพระองคใ์ นฐานะเป็นผมู้ ผี ลงานดีเด่น วดั เบญจมบพติ รดุสติ วนาราม พระอโุ บสถ ทางวฒั นธรรมระดบั โลกประจา� ป พ.ศ. ๒๕๐๖ ผลงานทางดา้ นศลิ ปะและวฒั นธรรมทส่ี า� คญั ของพระองค์ ไดแ้ ก่ วัดราชาธิวาส เปน ตน ) การออกแบบสถาปัตยกรรมท่ีงดงาม เช่น พระอุโบสถวดั ราชาธิวาส พระอโุ บสถวัดเบญจมบพิตรดสุ ิตวนาราม เป็นต้น ด้านดุริยางคศิลป สมเด็จฯ เจ้าฟากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงรอบรู้ในเรื่อง ดุริยางคศิลป และ ทรงสามารถทรงดนตรไี ดห้ ลายอย่าง เช่น ขลุ่ย ระนาด เป็นต้น นอกจากน้พี ระองคย์ งั ทรงมผี ลงานดา้ นการ นพิ นธเ์ พลง เชน่ เพลงเขมรไทรโยค เพลงมาลัย เปน็ ตน้ ดา้ นจติ รกรรม ทรงมผี ลงานทางดา้ นจติ รกรรมทท่ี รงคณุ คา่ จา� นวนมาก เช่น ภาพมัจฉาชาดกท่ีหอพระคันธารราษฎร์ ในว ัดพระศรีรัตน- สมเด็จฯ เจา้ ¿า‡ กรมพระยา ศาสดาราม ภาพสีน้�ามันพระสุริโยทัยขาดคอช้างประกอบ นริศรานวุ ดั ติวงศ์ ทรงเปน็ กาí ลงั ส™าคัญ โคลงภาพพระราชพงศาวดารอยธุ ยา เป็นตน้ ในการอนรุ ักÉ์ศลิ ปว²ั น¸รรมäทย ทรงส่งเสรมิ ผมู้ คี วามรคู้ วามสามาร¶ใหเ้ ป็น กาí ลังสíาคญั ในการสบื ทอดมรดกงานช่างศลิ ปäŠ ทย จนäด้รับยกย่องใหเ้ ป็น “สมเด็จคร”ู ของชา่ งทัéงปวง 12๘ เกร็ดแนะครู บรู ณาการเช่อื มสาระ ครูสามารถนาํ เน้อื หาเก่ยี วกับบทบาทของสมเด็จฯ เจาฟา กรม ครอู าจแนะนาํ แหลงเรียนรเู ก่ยี วกบั ผลงานของนายชางใหญแหงกรุงสยาม และ พระยานรศิ รานุวดั ติวงค ในการสรางสรรคชาติไทย ไปบรู ณาการ บอกวา ในเดอื นเมษายนของทุกป มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร วังทาพระ จัดใหมงี าน เช่ือมโยงกับกลุมสาระการเรียนรศู ลิ ปะ วิชาศิลปะ โดยใหศกึ ษา “วันนริศ” เพื่อราํ ลึกถงึ พระกรุณาธิคุณและประกาศพระเกยี รติคุณของสมเดจ็ ฯ คนควา เพ่มิ เตมิ เกย่ี วกบั พระปรชี าสามารถทางดานการชางและ เจา ฟา กรมพระยานริศรานวุ ดั ติวงศใหเยาวชนรุน หลังไดเ รยี นรู ศลิ ปะของสมเด็จฯ เจา ฟากรมพระยานรศิ รานวุ ัดตวิ งค จากน้ันให นักเรยี นจัดทําแผนภาพเกย่ี วกับผลงานทางดา นการชา งและศิลปะ นักเรียนควรรู ของพระองคท า น โดยใหเลอื กผลงานท่ีโดดเดน ในแตล ะดา นนาํ มา ทาํ แผน ภาพ พรอ มอธบิ ายรายละเอียดเกยี่ วกับลกั ษณะสาํ คญั ทาง 1 ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระปกเกลาเจา อยูหัว สมเด็จฯ เจาฟา กรม ดานการชางและศลิ ปะ และคณุ คาของผลงานดังกลาว แลวนําสง พระยานริศรานวุ ดั ตวิ งศ ทรงเปน หนึง่ ในคณะอภิรัฐมนตรเี นอ่ื งจากทรงรอบรดู าน ครผู ูส อน ประวัติศาสตร โบราณคดี และทรงทราบขนบธรรมเนยี มราชสํานกั ทรงเปนศลิ ปน และทรงรบั ราชการในตําแหนงสาํ คัญตางๆ คือ เสนาบดกี ระทรวงโยธาธกิ าร เสนาบดกี ระทรวงกลาโหม เสนาบดีกระทรวงวัง และยงั ทรงเปนผูสาํ เรจ็ ราชการ แทนพระองค ขณะท่รี ัชกาลที่ 7 ไดเสดจ็ ประพาสประเทศตางๆ ในทวีปยุโรป 128 ค่มู ือครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain อธบิ ายความรู้ Explain สมเดจ็ พระศรีสวรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพนั วัสสาอยั ยกิ าเจา ครูนําสารคดเี ฉลิมพระเกยี รตสิ มเด็จ พระศรสี วรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพนั วัสสา (มีพระชนมายุระหวาง พ.ศ. ๒๔๐๕ - ๒๔๙๘) อัยยกิ าเจา มาใหนักเรยี นดู จากนั้นใหนักเรยี น รว มกันอภปิ รายวา สมเดจ็ พระศรสี วรนิ ทิรา พระประวตั ิ บรมราชเทวี พระพันวสั สาอยั ยิกาเจา ทรงมี บทบาทในการสรา งสรรคความเจรญิ ของชาติไทย สมเดจ็ พระศรสี วรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพนั วสั สาอยั ยกิ าเจา อยา งไร ทรงเปน พระเจา ลกู เธอ ในพระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจา อยหู วั และเจา จอมมารดาเปย ม ทรงพระราชสมภพเมอื่ วนั ท่ี ๑๐ กนั ยายน พ.ศ. ๒๔๐๕ ไดรับพระราชทานพระนามวา “พระเจาลูกเธอ พระองคเจาสวางวัฒนา” เมื่อมีพระชนมายุ ๑๕ พรรษา ขยายความเขา้ ใจ Expand ไดรับการสถาปนาเปนภรรยาเจาในรัชกาลที่ ๕ ตอมามีการ โปรดเกลา ฯ ใหส ถาปนาพระองคเ จา สวา งวฒั นาขน้ึ เปน พระนาง ครใู หน ักเรียนศึกษาขอ มูลเพิ่มเติมเกย่ี วกบั เจา สวางวัฒนาพระราชเทวี และสมเดจ็ พระนางเจาสวางวัฒนา พระบรมวงศานุวงศทม่ี ีบทบาทในการสรา งสรรค สมเดจ็ พระศรสี วรนิ ทริ าบรมราชเทวี พระพนั วสั สา- พระบรมราชเทวีตาํ แหนงอัครมเหสี ตามลําดับ ชาตไิ ทยทีน่ กั เรียนสนใจ 1 พระองค จากน้นั ให อัยยกิ าเจา ผูทรงมคี ณุ ปู การตอ การแพทย จัดทาํ เปนใบความรู ซงึ่ ประกอบดวยขอมลู ตางๆ และสาธารณสุข ครั้นถึงในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกลาเจาอยูหัว เชน พระประวัติ พระกรณยี กจิ ที่สําคญั เปน ตน แลว นําสง ครูผสู อน ทรงไดรับการสถาปนาเปนสมเด็จพระศรีสวรินทิราบรมราชเทวี พระพันวัสสามาตุจฉาเจา และในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ทรงไดรับการสถาปนาเปนสมเด็จพระศรีสวรินทิรา บรมราชเทวี พระพนั วัสสาอยั ยกิ าเจา พระกรณียกจิ สาํ คญั ตรวจสอบผล Evaluate ดานสาธารณสขุ ทรงจัดสรางโรงพยาบาลสมเด็จ (ปจจบุ นั คอื โรงพยาบาลสมเด็จพระบรมราชเทวี ณ ตรวจใบความรพู ระบรมวงศานวุ งศท ม่ี บี ทบาท ศรีราชา) ทรงริเร่ิมหนวยแพทยเคลื่อนที่เพ่ือใหการรักษาแกประชาชนท่ีอยูหางไกล และไดพระราชทาน ในการสรา งสรรคช าติไทย ทยังุนทเพรงื่อดสํางรแงพตทําแยหพนยงาสบภาาลนไปายศิกึกาษสาภตาออตุณาางโปลรมะแเดทงศ1องเคพท่ือ่ี พ๒ัฒนตาอวจงากกาสรมแเพดท็จยพไรทะยศอรยีพาัชงรตินอทเรนาื่อบงรมนรอากชินจาีนกานถ้ี สภานายิกาพระองคแรกเม่ือ พ.ศ. ๒๔๖๓ เปนระยะเวลายาวนานถึง ๓๕ ป และไดพระราชทานทรัพย สงนกั เรียนไปเรยี นตางประเทศ เพ่ือใหม ีผเู ชยี่ วชาญทางดา นการแพทยอ ยางพอเพียง ดานการศึกษา ทรงสงเสริมการศึกษาทุกระดับ ทรงสนับสนุนสตรีใหมี โอกาสไดศ กึ ษาเลา เรยี นในระดบั สงู ทรงเนน ใหศ กึ ษารอบดา นไมเ พยี งแต ความรูในหองเรียน อบรมใหเปนคนมีเหตุผลมีกิริยามารยาท ÊÁà´ç¨¾ÃÐÈÃÕÊÇÃ¹Ô ·ÔÃÒ และการวางตัวท่ีเหมาะสม ทรงพระราชทานพระราชทรัพย ºÃÁÃÒªà·ÇÕ ¾ÃоѹÇÑÊÊÒÍÑÂÂ¡Ô Òà¨ÒŒ เพอ่ื บาํ รงุ โรงเรยี นตา งๆ ทง้ั ในสว นกลางและสว นภมู ภิ าค ·Ã§Á¾Õ ÃСóÕ¡Ԩ·ÊèÕ ™Ò¤ÑÞµ‹Í»Ç§ª¹ เชน โรงเรยี นราชนิ ี โรงเรยี นนารเี ฉลมิ สงขลา เปน ตน ªÒÇä·ÂÁÒâ´ÂµÅÍ´ ·Ã§ä´ÃŒ ºÑ ¡ÒûÃСÒÈ Â¡ÂÍ‹ §¨Ò¡Í§¤¡ÒÃÂÙà¹Êâ¡à»š¹º¤Ø ¤ÅʙҤÑÞ ¢Í§âÅ¡ 㹰ҹз·èÕ Ã§Á¼Õ ŧҹ´Õà´‹¹´ŒÒ¹¡ÒÃÈÖ¡ÉÒ ÇÔ·ÂÒÈÒÊµÃÊ¢Ø ÀÒ¾ áÅСÒþѲ¹Ò͹ØÃѡɏÇѲ¹¸ÃÃÁ ๑๒๙ กจิ กรรมทาทาย นกั เรยี นควรรู ครูใหนกั เรยี นแบง กลมุ กลุม ละ 3-4 คน เพอ่ื ศกึ ษาขอ มลู 1 สภาอณุ าโลมแดง หรือสภากาชาด เกิดขนึ้ เนอ่ื งจากกรณพี ิพาทระหวา งประเทศ เกี่ยวกับพงศาวลี (ลําดับเครือญาต)ิ ของสมเดจ็ พระศรสี วรนิ ทริ า ไทยกับฝรั่งเศส เรอ่ื งดินแดนฝง ซา ยแมน้าํ โขง ซง่ึ สงผลใหทหารบาดเจ็บลม ตายมาก บรมราชเทวี พระพันวสั สาอัยยิกาเจา แลวใชโปรแกรมคอมพิวเตอร ทานผูหญงิ เปลยี่ น ภาสกรวงษ จงึ ไดช กั ชวนสตรีอาสาสมัครข้นึ และไดกราบ ออกแบบและจดั ทําแผนผังแสดงพงศาวลี เสรจ็ แลว นาํ สงครูผูสอน บงั คมทลู สมเด็จพระนางเจาสวา งวัฒนา พระบรมราชเทวี เพือ่ ขอพระราชทาน พระบรมราชานุญาตตั้งสภาอณุ าโลมแดง เมือ่ ความทราบถึงพระบาทสมเด็จ พระจลุ จอมเกลาเจาอยหู ัว จงึ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ พระราชทานพระบรม ราชานุญาตใหจดั ต้ังขึน้ เมอื่ วันที่ 26 เมษายน พ.ศ. 2436 ซงึ่ ถือเปนวนั “สถาปนา สภากาชาดไทย” ค่มู ือครู 129

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engage Explore Elaborate Evaluate Explain กระตนุ้ ความสนใจ Engage ครยู กตัวอยางขุนนางและชาวตา งชาตทิ ีม่ ี ๓. ขนุ นางและชาวตา งชาตทิ มี่ บี ทบาทในการสรา งสรรคช าตไิ ทย บทบาทในการสรางชาติไทย แลว ใหน กั เรียนบอก วา แตล ะทานมีบทบาทสําคัญอยางไร เชน ขนุ นางและชาวตา งชาตมิ บี ทบาทในการสรา งสรรคแ ละพฒั นาชาตไิ ทยใหเ จรญิ รงุ เรอื งทสี่ าํ คญั มีดงั นี้ • ออกญาโกษาธิบดี ราชทูตแหง กรงุ ศรอี ยุธยา ทีเ่ ดินทางไปเจรญิ สัมพนั ธไมตรกี ับฝรง่ั เศส สมยั อยุธยา ออกญาโกษาธบิ ดี (ปาน) • หมอ มราโชทัย ลามหลวงแหง (มอี ายุระหวา ง พ.ศ. ไมป รากฏ - ๒๒๔๓) กรุงรัตนโกสินทร มบี ทบาทสําคัญในการ สรา งสัมพนั ธก บั ตางประเทศในชว งท่ีไทย ประวัติ เรม่ิ ตน เขา สคู วามทนั สมยั ในสมัยรัชกาลที่ 4 ออกญาโกษาธบิ ดี (ปาน) เดมิ ชือ่ “ปาน” เปนนองชายของ • ลาลูแบร ผูบ ันทึกเร่อื งราวของกรุงศรีอยธุ ยา เจา พระยาพระคลงั หรอื เจาพระยาโกษาธบิ ดี (เหล็ก) ในสมัย สมเดจ็ พระนารายณม หาราช เมื่ออายุ ๒๐ ป ไดเ ขา รบั ราชการ สา� รวจคน้ หา Explore กับพ่ีชาย หลังจากนั้นอีก ๑๕ ปตอมา ไดรับแตงต้ังใหเปน ออกพระวสิ ทุ ธสนุ ทร(ปาน) และไดเ ปน หวั หนา คณะทตู เดนิ ทางไป ครใู หน ักเรยี นกลมุ เดมิ ศึกษาคน ควาเกี่ยวกบั เจริญสมั พนั ธไมตรกี ับฝรัง่ เศส เมอื่ พ.ศ. ๒๒๒๙ ขนุ นางและชาวตางชาตทิ ม่ี ีบทบาทในการ สรางสรรคช าติไทย 1 ทา น โดยใหศกึ ษาใน ผลงานสําคญั ประเดน็ ตา งๆ เชน ประวัติ บทบาทในการ สรา งสรรคชาติไทย ผลจากบทบาทในการ ดา นการตางประเทศ ออกพระวิสทุ ธสนุ ทร (ปาน) ไดนํา สรา งสรรคชาติไทย เปนตน คณะทูตของไทยเขาเฝาพระเจาหลุยสท่ี ๑๔ กษัตริยฝร่ังเศส โกษาปาน ราชทตู แหง กรุงศรีอยธุ ยา ในทองพระโรงของพระราชวังแวรซาย เม่ือวันที่ ๑ กันยายน พ.ศ. ๒๒๒๙ โดยไดทําหนาทเ่ี ปน ผูแทนของราชสํานกั อยธุ ยาไดถ ูกตอ งตามขนบธรรมเนียมประเพณีของการ เขาเฝาของชาวฝร่ังเศส จนถึงกับไดรับคํายกยองจากชาวฝร่ังเศสวาราชทูตไทยผูนี้มีกิริยาทาทางและวาจา อธบิ ายความรู้ Explain ทงี่ ดงากมารมเาดกินทางไปเจริญสมั พันธไมตร1ีกับราชสํานกั ฝรั่งเศสของออกพระวิสุทธสุนทร (ปาน) ชว ยสรา งความ ครเู กร่นิ นาํ นกั เรยี นวา ไทยมคี วามสมั พันธท าง สมั พันธระหวางไทยกับฝร่ังเศสใหแ นนแฟนยิง่ ขึ้น นบั เปน ผลดตี อการปอ งกันการคุกคามของฮอลันดา ดานวฒั นธรรมกบั ชาตติ ะวนั ตกตั้งแต พ.ศ. 2054 ขณะที่พํานักอยูในฝรั่งเศส ออกพระวิสุทธสุนทร (ปาน) ไดจดบันทึกขอความในเรื่อง ซ่ึงตรงกับรัชสมยั สมเดจ็ พระรามาธิบดีท่ี 2 แหง ตางๆ ท่ีไดพบเห็นอยางละเอียด และไดนําบันทึกเหลาน้ีกราบถวายบังคมทูล กรงุ ศรีอยธุ ยา โดยโปรตุเกสเปนชาติตะวันตกชาติ ไถสดมูกรตเดับอจ็สโงปพมรรัยดะสเนมกาเลดราา็จฯยพณรแะมตเหพงาตทรั้รงาาเชปชในาหเทอจรอางกพทพรระรายะบวาเิสรพื่อุทรงธะรสคานุลวทตังหรางร(ๆือปานได) ถ ่ถี วนãแ¤ËลÇŒ¡ะÒºÑ Á໪ʹšÒÑÁµ¢¾Ôº¹Ø ¹Ñ ŒÒ¹¸¹ÒÏ à§ÁзËÍ× ÊèÕͧÇÃÍãÒ‹ ¹ŒÒ¡§§ÍÊÞªÂÁÍ×èÒظÂÑâàÂÊ¡ÍÒÂÕÂÉ¡§Ø¸ÒѺḎÒÔºÐÃà´ª§Ñè¡Õà‹ÇÕÂÈ(ÂûÊʵãÒÃËÀÔ¹ŒÒŒÁÁÙ§)ÕÔ แรกท่เี ดินทางเขามาติดตอคา ขายกบั กรงุ ศรอี ยธุ ยา เจาพระยาโกษาธบิ ดี (ปาน) มีหนาท่ีควบคมุ ราชการ แตค วามสัมพันธก บั ชาติตะวนั ตกไดเ จริญสงู สดุ ใน เก่ียวกบั ดา นการตางประเทศ ¤ÇÒÁã¡ÅªŒ ´Ô áÅÐÁ¤Õ ÇÒÁà¢ÒŒ 㨵͋ ¡Ñ¹ÁÒ¡ÂèÔ§¢¹éÖ แผน ดนิ สมเดจ็ พระนารายณมหาราช จากนนั้ ครู และนักเรยี นรวมกนั อภปิ รายเกยี่ วกบั จุดมุงหมาย ·Òí ãËÍŒ ÂظÂÒÊÒÁÒö´Ö§½Ã§Ñè àÈÊÁÒ¶‹Ç§´ØÅÍíÒ¹Ò¨¡ºÑ และผลจากการสงคณะราชทูตไปฝรั่งเศส ÎÍÅѹ´Òä´µŒ ÒÁÇÔà·âȺÒ·Õè·Ò§ÍÂظÂÒÇÒ§àÍÒäÇŒ ๑๓๐ เกรด็ แนะครู ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT ในสมยั สมเด็จพระนารายณมหาราช ชาวตะวนั ตกไดเขามามี ครูอธิบายประวัตขิ องออกญาโกษาธบิ ดี (ปาน) วามีมารดาชื่อ เจาแมวัดดสุ ติ บทบาทในอยุธยาอยางไร ซงึ่ เปนแมนมของสมเดจ็ พระนารายณมหาราช ทมี่ าของช่อื ดังกลา วเน่อื งจาก แนวตอบ คณะบาทหลวงฝรง่ั เศสนกิ ายเจซอู ิต เขา มามีบทบาท ธรรมเนียมของราชสาํ นักอยุธยา ผหู ญิงจะทลู ลากษตั ริยพระองคใ หมออกจาก ดานการเผยแผศ าสนา และชกั ชวนใหพ ระเจาหลยุ สท ี่ 14 แหง พระราชวงั ไปพํานกั ท่ีตําหนักใกลว ัดเมอ่ื กษตั ริยพ ระองคเกาสวรรคต โดยอาจผนวช ฝรง่ั เศส เปดสัมพนั ธไมตรีกับไทย คณะบาทหลวงฝรัง่ เศสไดน าํ เปน ชหี รือฆราวาส ดังนนั้ เมื่อสมเด็จพระเจาปราสาททองสวรรคต ไดทลู ลา ศิลปวทิ ยาการตา งๆ ซ่งึ เปน วฒั นธรรมสําคญั ๆ ของตะวนั ตก ไปประทับที่ตาํ หนกั ใกลว ดั ดุสติ จงึ มีชอื่ วา เจาแมวดั ดสุ ติ มาสสู ังคมไทย เชน ระบบการศกึ ษาในโรงเรียน การแพทย สถาปต ยกรรม และวิชาการในแขนงตา งๆ เชน ภูมศิ าสตร นักเรยี นควรรู ดาราศาสตร วทิ ยาศาสตร เปน ตน 1 ไปเจริญสัมพนั ธไมตรี โดยมวี ัตถปุ ระสงคเพื่อดูความเจริญกาวหนา ของฝรัง่ เศส เพ่ือผลประโยชนทางการคา และเพอื่ จัดหาส่ิงของที่ตองพระราชประสงคของสมเด็จ พระนารายณม หาราช เชน อาวธุ แวน ตา กระจกเงา กลอ งสอ ง นาฬก าพก เคร่อื งมอื ดาราศาสตร เปน ตน 130 คูม่ อื ครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Evaluate Explain Expand Explain อธบิ ายความรู้ สมยั รัตนโกสินทร หมอ มราโชทยั หรือหมอ มราชวงศกระตาย 1. ครสู ุมใหนักเรียนออกมาเลา ประวตั ขิ องหมอ ม อิศรางกูร (มอี ายุระหวาง พ.ศ. ๒๓๖๓ - ๒๔๑๐) ราโชทัยโดยสังเขป ประวัติ 2. ครูใหนกั เรยี นอธบิ ายวา “จดหมายเหตเุ รือ่ ง ราชทูตไทยไปลอนดอน” ของหมอมราโชทยั หมอมราโชทัย หรือหมอมราชวงศกระตาย เปนโอรส มีสาระสําคัญเกยี่ วกับเรื่องอะไร กรมหมน่ื เทวานรุ กั ษ(หมอ มเจา ชะอมุ ) ซงึ่ เปน พระโอรสในสมเดจ็ (แนวตอบ หมอมราโชทัยพรรณนาถึงความเจรญิ พระเจา บรมวงศเ ธอ เจา ฟา กรมขนุ อศิ รานรุ กั ษ เกดิ เมอื่ พ.ศ. ๒๓๖๒ ทางดา นเทคโนโลยี สภาพความเปนอยขู อง ไดถ วายตวั เปน ขา หลวงในสมเดจ็ พระเจา นอ งยาเธอ เจา ฟา มงกฎุ ชาวองั กฤษ และเรื่องราวตา งๆ ท่พี บเหน็ ) ขณะยังทรงผนวช และไดเรยี นภาษาอังกฤษจนสามารถพูดและ เขยี นภาษาองั กฤษไดเ ปนอยา งดี จนไดดํารงตําแหนงลามหลวง 3. ครูยกตวั อยางบทกลอนจากนิราศลอนดอน ประจาํ คณะทตู ไทยไปเจรญิ สมั พนั ธไมตรกี บั องั กฤษเปน ครงั้ แรก แลว ใหน กั เรียนบอกวา คําท่ีขดี เสนใตหมายถงึ ใคร ผลงานสําคัญ ทานพระยามนตรีสุริยวงศ หมอมราโชทัย ลามหลวงแหงกรุงรัตนโกสนิ ทร ลามหดลาวนงปกราะรจตําาคงณประะทเูตทไศทย1หไปมเอจมริญราสโัมชพทัันยไธดไมดตํารรีกงตับําอแังกหฤนษง เปน เอกองคร าชทตู สุดขยนั ในสมัยรัชกาลที่ ๔ กอใหเกิดผลดีตอการตางประเทศ และดวยความสามารถทางดานภาษาอังกฤษ อุปทตู ทส่ี องรองถัดนั้น ของหมอมราโชทัย ทําใหสมเด็จพระราชินีนาถวิกตอเรียแหงอังกฤษทรงสนพระทัย จนถึงกับรับส่ังถาม หมอ มราโชทยั วาเรียนภาษาองั กฤษมาจากที่ใด จึงสามารถใชภ าษาองั กฤษไดดเี ชน นี้ เจา หมืน่ สรรพเพธ็ ภักดีผูปรีชา ดา นการศาล ภายหลงั จากทหี่ มอ มราโชทยั ไดไ ปราชการตา งประเทศในตาํ แหนง ลา มประจาํ คณะทตู ไทย อันทูตตรีนีจ้ มน่ื มณเฑยี รพทิ ักษ ในครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวจึงทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหหมอมราโชทัยได ดํารงตําแหนงอธิบดีผูพิพากษาศาลตางประเทศ อันเก่ียวของกับคดีความของชาวตางประเทศเปนคนแรก ปรศั รักษาเทพตาํ รวจหนา ใน พ.ศ. ๒๔๐๑ ซึง่ นบั ไดวา เปนประโยชนตอศาลสถิตยุติธรรมโดยเฉพาะศาลการตา งประเทศของไทย แตต วั เราตอ งเปนลามตามบัญชา ดานวรรณกรรม หลงั จากหมอ มราโชทัยไดเ ดินทางกลับจากองั กฤษแลว ไดท ูลเกลา ฯ ถวายบันทึกความ ทรงจําเกีย่ วกับการเดินทางไปกบั คณะทูตแดพ ระบาทสมเด็จพระเจาอยหู ัว หรอื ที่เรยี กวา “จดหมายเหตเุ รอื่ ง สงภาษาทูลอนงคองคพระนาง (แนวตอบ ลาม หมายถงึ หมอมราโชทยั องคพ ระนาง หมายถงึ สมเดจ็ พระราชินนี าถ วกิ ตอเรีย แหง อังกฤษ) ราชทูตไทยไปลอนดอน” และไดแ ตง บทกวนี พิ นธเรอ่ื ง “นิราศลอนดอน” ซึ่งมเี น้อื ความเดียวกับจดหมายเหตุ แตสามารถเลารายละเอียดไดตามความตองการมากกวา เพราะมีลักษณะเปน งานสว นตวั จงึ เขยี นไดอยางอิสระ นิราศลอนดอนตพี ิมพใน พ.ศ. ๒๔๐๒ และใน พ.ศ. ๒๔๐๔ หมอบรดั เลยไดซ้ือกรรมสิทธ์หิ นังสือนิราศ ËÁ‹ÍÁÃÒ⪷Ñ ËÃÍ× ËÁÍ‹ ÁÃҪǧȏ ลอนดอนจากหมอมราโชทัย นับเปนการขายกรรมสิทธ์ิหรือ ¡Ãе‹Ò ÍÈÔ ÃÒ§¡Ùà ໚¹¼ŒÙ·èÕÁºÕ ·ºÒ· ลขิ สิทธหิ์ นังสอื ครงั้ แรกในเมอื งไทย ʙҤÑÞà¡ÂÕè Ç¢ŒÍ§¡Ñº¡Ô¨¡ÒôŒÒ¹µÒ‹ §»ÃÐà·È ã¹ÊÁÂÑ ÃªÑ ¡ÒÅ·èÕ ô â´Âä´´Œ Òí çµÒí á˹§‹ ÅÒ‹ ÁËÅǧ»ÃШíÒ¤³Ð·µÙ ä·Â·Õäè »à¨ÃÔÞ¾ÃÐÃÒªäÁµÃÕ ¡Ñº»ÃÐà·ÈÍѧ¡ÄÉ໚¹¤Ã§Ñé áá áÅдÒí çµíÒá˹§‹ ¼Ù¾Œ Ô¾Ò¡ÉÒÈÒŵ‹Ò§»ÃÐà·È໹š ¤¹ááÍÕ¡´ÇŒ  ๑๓๑ บูรณาการเชือ่ มสาระ นักเรียนควรรู ครูสามารถนําเน้ือหาเก่ยี วกับผลงานดานกวีนิพนธของหมอ ม 1 คณะทตู ไทย นบั เปนทตู ชดุ แรกทีส่ ง ไปยุโรปสมยั รตั นโกสินทร ประกอบดวย ราโชทัย ไปบูรณาการเชอ่ื มโยงกบั กลมุ สาระการเรยี นรภู าษาไทย พระยามนตรีสรุ ยิ วงศ (ชมุ บุนนาค) ราชทตู จม่นื สรรเพชรภักดี (เพญ็ เพ็ญกลุ ) วิชาวรรณคดีและวรรณกรรม โดยใหนักเรียนไปอานบทกวีนพิ นธ อปุ ทูต จมื่นมณเฑียรพทิ ักษ (ดว ง) ตรีทูต หมอมราโชทัย (ม.ร.ว. กระตาย เรอ่ื ง นิราศลอนดอน ของหมอมราโชทยั จากน้ันใหนกั เรยี นฝก อศิ รางกรู ) ลาม และบคุ คลในคณะรวมทง้ั ส้ิน 27 คน คณะทูตออกเดินทางจาก การวิเคราะหคุณคา ของวรรณคดี ท้ังทางดา นวรรณศิลป ดา น เมอื งไทยในวนั ที่ 24 กรกฎาคม และไดเ ขา เฝาถวายพระราชสาสนและเครอ่ื งมงคล ประวตั ิศาสตร และทางดา นสงั คม แลว บันทึกลงกระดาษ A4 ราชบรรณาการแดส มเดจ็ พระราชนิ นี าถวกิ ตอเรยี ในวนั ท่ี 18 พฤศจกิ ายน และไดร บั นําสง ครูผสู อน พระราชทานเลย้ี งทีป่ ราสาทวนิ ดเ ซอร ไดพบปะกับบคุ คลสาํ คญั และไดเยย่ี มชม สถานท่ีสําคญั หลายแหง คณะทตู ไดเ ดนิ ทางกลบั เมอื งไทยในวนั ท่ี 25 พฤษภาคม พ.ศ. 2401 พรอมนาํ พระราชสาสน ของสมเดจ็ พระราชินีนาถวิกตอเรียมาดวย ซ่ึงเปนทพี่ อพระทัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลา เจา อยหู ัวมาก คมู่ ือครู 131

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูใหน กั เรยี นศึกษาพระราชประวัติของสมเด็จ สมเดจ็ เจา พระยาบรมมหาศรสี รุ ิยวงศ (ชว ง บุนนาค) พระยาบรมมหาศรสี รุ ิยวงศ (ชวง บุนนาค) แลว สรุปเปน เสน เวลา โดยใหทําในกระดาษ (มอี ายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๓๕๑ - ๒๔๒๕) โปสเตอร จากนัน้ ครสู มุ ใหน ักเรยี นออกมา นาํ เสนอหนา ช้ันเรียน ประวตั ิ 2. ครถู ามนกั เรียนวา สมเดจ็ พระยาบรมมหา สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ (ชวง บุนนาค) ศรสี ุรยิ วงศ (ชว ง บนุ นาค) มีบทบาทในการ เกดิ ในสกุลบนุ นาค เมอ่ื พ.ศ. ๒๓๕๑ ในสมัยรชั กาลท่ี ๑ เปน สรา งสรรคช าติไทยอยางไร บุตรของสมเด็จเจาพระยาบรมมหาประยูรวงศ (ดิศ บุนนาค) (แนวตอบ ทา นไดสรา งสรรคคณุ ประโยชนใ หก ับ และทา นผหู ญงิ จนั ทร ไดร บั ราชการแผน ดนิ ตง้ั แตใ นสมยั รชั กาล ชาติไทยมาต้งั แตสมัยรชั กาลที่ 2 จนถงึ สมัย ที่ ๒ เปน ตน มา จนถงึ รชั กาลท่ี ๕ และมคี วามกา วหนา ในราชการ รัชกาลที่ 5 ทง้ั ในดา นการเมอื งการปกครอง เร่ือยมาจนสุดทายไดรับเล่ือนขึ้นเปนสมเด็จพระยาบรมมหา การตา งประเทศ และวฒั นธรรม แตบทบาทท่ี ศรีสุรยิ วงศ สําคัญทสี่ ดุ คือ การเปนผูสาํ เรจ็ ราชการแผนดนิ ในรชั กาลที่ 5) ผลงานสําคัญ สมเดจ็ เจาพระยาบรมมหาศรสี รุ ิยวงศ ดานการเมืองการปกครอง สมเด็จเจาพระยาบรมมหา ผสู าํ เร็จราชการแผน ดินในรัชกาลท่ี ๕ ศรีสุริยวงศไดเขารับราชการแผนดินตั้งแตในสมัยรัชกาลที่ ๒ เใปนนปตลนายมราัชจกนาถลึงทรัชี่ ก๓าลไทด่ี ม๕ีคไวดามม บีเหท็นบราวทมสกาํ ับคเัญจาทพารงะกยาารพเมรือะงคกลาังรป(กดคิศร)1องแลเชะนเสนในาบขณดีกะรเปมนมพหราะดยไาทศยรสี พุรยิระวยงศา ราชสุภาวดี และขุนนางคนอื่นๆ วาสมเด็จเจาฟามงกุฎสมควรเปนพระเจาแผนดินสืบตอจากรัชกาลท่ี ๓ ย่งิ กวาเจานายพระองคอ ่นื ๆ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัวกอนพระองคจะเสด็จสวรรคต ไดทรงมอบหนาที่ รักษาแผนดินใหแกเจาพระยาศรีสุริยวงศ และเมื่อรัชกาลท่ี ๔ เสด็จสวรรคต เจาพระยาศรีสุริยวงศไดเชิญ เจานายชนั้ ผใู หญ ขุนนางผใู หญ และพระราชาคณะผใู หญม าประชุมอัญเชิญเจา ฟาจฬุ าลงกรณ กรมขุนพนิ ติ - ประชานารถ พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว เสด็จข้ึนครองราชสมบัติ ขณะที่มี พระชนมายเุ พียง ๑๔ พรรษาเศษ โดยทป่ี ระชมุ เหน็ สมควรแตง ต้ังใหเ จาพระยาศรีสุริยวงศเปนผสู ําเร็จราชการ แผน ดนิ ไปจนกวา พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั จะทรงมพี ระชนมายคุ รบ ๒๐ พรรษา ซง่ึ เจา พระยา ศรีสุริยวงศไดดํารงตําแหนงเปนผูสําเร็จราชการแผนดินดวยความจงรักภักดี ภายหลังที่พนจากตําแหนง ผูสําเร็จราชการแผนดินไปแลว ก็ทรงโปรดเกลาฯ เลื่อนใหเจาพระยาศรีสุริยวงศขึ้นเปนสมเด็จเจาพระยา บรมมหาศรสี ุรยิ วงศ ดา นกฎหมาย ในชว งสมัยทเ่ี ปนเจาพระยาศรีสรุ ิยวงศด าํ รงตาํ แหนงผูส ําเร็จราชการแผนดนิ ไดมีผลงาน สําคัญในการตรากฎหมายลดอัตราดอกเบี้ย พ.ศ. ๒๔๑๑ จากเดิมซ่ึงคิดเปนรอยละ ๓๐ - ๔๐ หรือรอยละ ๕๐ - ๖๐ ตอป ลดลงเหลือไมเกินรอยละ ๑๕ ตอป ซึ่งเปนกฎหมายสําคัญที่ชวยสกัดก้ันมิใหคนตองกลาย เปน ทาสและมีการออกกฎหมายพยาน พ.ศ. ๒๔๑๓ เพื่อปอ งกันมิใหถ ว งคดี เปนตน ๑๓๒ เกรด็ แนะครู ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT ขอ ใดคือบทบาทสาํ คญั ทสี่ ดุ ของสมเด็จเจา พระยาบรมมหา ครอู ธิบายเพ่มิ เตมิ วา บรรพบุรุษของตระกลู บนุ นาคเปนเสนาบดสี าํ คัญตง้ั แต ศรีสุริยวงศ (ชว ง บุนนาค) ในการสรา งสรรคช าติไทย สมัยอยธุ ยา และไดรบั ราชการแผน ดินสืบทอดตอกันมา สมเดจ็ เจา พระยาบรม- 1. การเปนผสู าํ เร็จราชการแผนดิน มหาศรีสุรยิ วงศไดรับการศกึ ษาและฝก ฝนวิชาการตางๆ เปน อยา งดี เน่อื งจากบิดา 2. การเจรจาทําสนธิสญั ญาเบาวรงิ ของทา นเปน เจา พระยาพระคลัง เสนาบดีวาการตา งประเทศ และวาการปกครอง 3. การเจรจาแกไขปญ หาวิกฤตการณ ร.ศ.112 หวั เมอื งชายฝง ทะเลมากอ น นอกจากน้ี ทา นยงั มคี วามสนใจภาษาองั กฤษ สามารถพดู 4. การสนบั สนนุ รัชกาลท่ี 5 เปน พระมหากษตั ริย และอา นภาษาอังกฤษไดอยา งคลอ งแคลว ทานไดคบหากับชาวตะวนั ตกท่เี ขา มาใน วิเคราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 1. สมเด็จเจา พระยาบรมมหาศรี- เมืองไทยในสมัยนนั้ โดยเฉพาะหมอบรดั เลย ทานเปนบุคคลสาํ คญั ในการเจรจาและ สุรยิ วงศ ไดรับราชการแผน ดินมาตั้งแตส มัยรชั กาลที่ 2 จนถงึ ทาํ การคากบั ชาตติ ะวนั ตกที่เขา มาติดตอ กับไทยในสมัยรชั กาลที่ 3 และรชั กาลท่ี 4 สมัยรัชกาลที่ 5 ทานไดสรางคุณประโยชนใ หกบั ชาตบิ า นเมอื ง นานัปการ ท้งั ทางดา นการเมอื งการปกครอง การตา งประเทศ นกั เรียนควรรู และวัฒนธรรม แตบ ทบาททสี่ าํ คญั ทสี่ ุด คอื การดํารงตําแหนง ผสู ําเร็จราชการแผน ดนิ รัชกาลท่ี 5 ซงึ่ ข้ึนครองราชสมบตั ขิ ณะ 1 เจาพระยาพระคลงั (ดิศ) ตอมาไดเล่ือนยศขึ้นเปน สมเด็จเจาพระยาบรม- ท่มี ีพระชนมพรรษาเพียง 15 พรรษา โดยทานไดเ ปนผูสําเร็จ มหาประยูรวงศ (ดิศ บนุ นาค) ราชการแผน ดิน ในระหวา งทร่ี ชั กาลท่ี 5 ยงั ไมท รงบรรลุนิตภิ าวะ 132 คู่มือครู

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ ดานการตา งประเทศ สมเด็จเจา พระยาบรมมหาศรีสุริยวงศมสี วนรว มในการเจรจาทําสัญญาการคาและ 1. ครใู หน ักเรียนบอกบทบาทของสมเดจ็ พระยา ไมตรีกับประเทศมหาอํานาจตะวันตกเปนผลสําเร็จ แมจะตองโอนออนผอนตามไปบางในยุคลาอาณานิคม บรมมหาศรสี ุริยวงศ (ชว ง บนุ นาค) ขณะเปน แตไ ทยก็สามารถรักษาเอกราชไวได และในปต อมาทูตอเมริกนั และฝรั่งเศสกไ็ ดเขา มาทําหนงั สอื สัญญาการคา ผูส าํ เรจ็ ราชการแผน ดินในรัชกาลท่ี 5 โดยสมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรสี รุ ิยวงศ มีสวนรว มทําสัญญาดวยโดยมใิ หคนไทยเสียเปรียบแกตา งชาติ (แนวตอบ การจดั ระเบยี บบริหารราชการ แผน ดนิ โดยใชแ นวคดิ 2 ประการ ประการแรก สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศ (น่ังกลาง) และคณะขุนนางฝายไทยท่ีรวมลงนามในสนธิสัญญากับทานกราฟ คอื การบงั คบั บญั ชาขา ราชการ ไมไ ดย ดึ อาํ นาจ ออยเลนบูรก ทตู ประเทศปรัสเซีย เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๔๐๕ ไวแตเพียงผเู ดยี ว แตม กี ารปรึกษาหารือกบั ขา ราชการชน้ั ผูใหญหลายฝา ย และประการ ดานการพัฒนาประเทศ สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรีสุริยวงศไดทํานุบํารุงประเทศชาติใหมีความ ที่สอง คอื การฝก หัดใหพ ระบาทสมเดจ็ พระ เจริญรุงเรืองหลายดาน เชน เปนผูอํานวยการสรางวังท่ีเมืองเพชรบุรี ไดสั่งใหรื้อบานรกรุงรังติดกําแพง จุลจอมเกลา เจาอยูหัวทรงสามารถวาราชการ บานเมอื งไดเอง) 2. ครใู หนกั เรยี นยกตวั อยางผลงานของสมเดจ็ พระยาบรมมหาศรสี รุ ิยวงศ (ชวง บนุ นาค) ทมี่ สี ว นในการทาํ นบุ าํ รงุ ประเทศชาตใิ หม คี วาม เจรญิ รุงเรอื ง (แนวตอบ เชน เปน ผอู ํานวยการสรางวงั ท่ีเมือง เพชรบุรแี ละทเี่ มอื งลพบรุ ี ไดส ง่ั ใหรอ้ื บา นรก รงุ รงั ตดิ กําแพงพระบรมมหาราชวังออกจน หมด ขยายถนนรอบกําแพงเมือง สรา งตกึ แถว และตลาดทา เตยี น สั่งใหปลูกตน ไมร มิ ถนน เจริญกรุงท้ัง 2 ฟากถนน ขยายถนนบํารุงเมอื ง เฟองนคร สงั่ ใหข ุดคลองนครเน่อื งเขตต อาํ นวยการขุดคลองเปรมประชากร เปน ตน ) คสพรลราะองบงตนรกึมคแรมถเหนวาอื่แรงลาเะขชตตวลงัตทา3 แดัง้ ลดทะาา อนเตาํ ในยีนวนแยลกขะายดราาขยนดุ ถรคนิมลนนอบ้าํงอเําปอรรุงกมเจมปนือรหงะ1มชเดาฟกอ ขรงย4นเปาคยน รถ2ตนนสน่งั รใหอบขดุกําแพงเมืองÊÁà´¨ç ਌ҾÃÐÂÒºÃÁÁËÒ ดานขนบธรรมเนียมประเพณี สมเด็จเจาพระยา ÈÃÊÕ ÃØ ÂÔ Ç§È ä´ÃŒ ºÑ ÃÒª¡ÒÃá¼¹‹ ´¹Ô ʹͧ บรมมหาศรีสุริยวงศเปนผูริเริ่มประเพณีการทําบุญ ¾ÃÐÁËÒ¡ÃسҸԤس¾ÃÐÁËÒ¡ÉѵÃÂÔ µÑ§é ᵋ วนั เกดิ เปน คร้ังแรก ซงึ่ ตอ มาประเพณนี ไี้ ดแ พรห ลาย ÊÁÑÂÃѪ¡ÒÅ·èÕ ò ¶Ö§ÊÁÂÑ ÃѪ¡ÒÅ·èÕ õ áÅÐä´Œ ไปในหมูพระบรมวงศานุวงศ และขุนนาง และ ÊÃÒŒ §¤Ø³»ÃÐ⪹㏠ˌ¡ÑºªÒµÔä·Â¹Ò¹»Ñ ¡Òà ·é§Ñ ´ŒÒ¹ สืบทอดมาจนถงึ ปจ จบุ นั ¡ÒÃàÁÍ× §¡Òû¡¤Ãͧ ¡Òõҋ §»ÃÐà·È áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁ «§Öè ÅÇŒ ¹áµ‹ÁÕ¤³Ø »ÃÐ⪹µ Í‹ »ÃÐà·ÈªÒµàÔ »š¹ÍÂÒ‹ §Âè§Ô ๑๓๓ ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEิดT นักเรียนควรรู เพราะเหตใุ ดสมเด็จเจาพระยามหาศรีสรุ ยิ วงคจึงสนับสนุนให 1 ถนนบํารุงเมือง เปน ถนนรนุ แรกทใี่ ชเ ทคนิคการสรางแบบตะวันตก รัชกาล รชั กาลที่ 5 เสด็จประพาสตางประเทศในทวปี เอเชีย ที่ 4 พระราชทานนามวา บํารุงเมือง หมายถึง ความเจรญิ กา วหนาของบานเมือง ถนนตัง้ ตน จากถนนสนามไชยจนถึงเสาชงิ ชา กรุงเทพมหานคร 1. เพื่อลดความขัดแยง ภายในประเทศ 2. เพื่อใหศึกษาการพัฒนาประเทศแบบตะวนั ตก 2 เฟอ งนคร ถนนเริ่มตนจากถนนบํารงุ เมอื ง (แยกสี่กก๊ั เสาชงิ ชา ) ในทองที่ 3. เพ่ือเจริญสมั พนั ธไมตรกี ับประเทศในทวปี เอเชีย แขวงวดั ราชบพธิ ไปทางทศิ ใต ขา มคลองหลอดวดั ราชบพธิ เขา สทู อ งทแ่ี ขวงวงั บรู พา 4. เพอื่ ใหต า งประเทศรจู กั รชั กาลท่ี 5 และยอมรบั อาํ นาจของไทย ภริ มย จนถงึ ถนนเจริญกรุง (แยกสก่ี กั๊ พระยาศรี) รชั กาลที่ 4 พระราชทานนามวา ถนนเฟอ งนคร หมายถงึ ความเจรญิ รงุ เรอื งของพระนคร มากขนึ้ 3 คลองนครเนื่องเขตต เปนคลองท่ขี ุดเชือ่ มแมน าํ้ บางปะกงกับคลองแสนแสบ วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 2. ขณะทร่ี ชั กาลท่ี 5 มพี ระชนมพรรษา 4 คลองเปรมประชากร เปนคลองขุดทร่ี ัชกาลที่ 5 โปรดเกลาฯ ใหขุดขน้ึ 17 พรรษา สมเด็จเจาพระยาบรมมหาศรสี รุ ยิ วงศเห็นสมควรให เมื่อ พ.ศ. 2413 เช่ือมแมน าํ้ เจา พระยา จากคลองผดุงกรงุ เกษมบริเวณหนา วดั เสด็จประเทศใกลเ คียงในครงั้ แรก คอื เสดจ็ ประพาสสิงคโปร โสมนัสวิหาร กรงุ เทพมหานคร ไปทะลตุ ําบลเกาะใหญ แขวงกรงุ เกา จงั หวัด (ขณะน้ันเปนอาณานิคมขององั กฤษ) และชวา (ขณะนั้นเปน พระนครศรีอยุธยา เนอ่ื งจากทรงเหน็ วา การเดนิ เรอื ข้ึนลองตามแมนํา้ เจาพระยานน้ั อาณานิคมของฮอลนั ดา) เพอ่ื ทอดพระเนตรความเจรญิ ของ เสนทางออมไปมาทําใหเ สียเวลาในการเดินทางมาก ดินแดนอาณานคิ มของชาติตะวนั ตก เชน การไปรษณีย โรงเรยี น คมู่ อื ครู 133 ศาล โรงพยาบาล อเู รือ เปนตน

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Elaborate Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครใู หนกั เรียนยกตัวอยางชาวตา งชาตทิ ่มี ี สมยั อยธุ ยา ลาลแู บร บทบาทในการสรา งสรรคชาตไิ ทย (แนวตอบ ชาวตางชาตทิ ม่ี ีบทบาทสําคญั เชน (มีอายุระหวาง พ.ศ. ๒๑๘๕ - ๒๒๗๒) • ลาลแู บร ผบู ันทกึ เร่ืองราวของกรุงศรีอยุธยา • บาทหลวงปาลเลอกวั ซ ผเู ผยแผค ริสตศาสนา ประวัติ สกู รุงสยาม • หมอบรดั เลย ผบู กุ เบกิ ดา นการพมิ พแ หง สยาม ลาลแู บร หรอื ซมิ ง เดอ ลา ลแู บร (Simon de la Loube‘ re) • พระยากัลยาณไมตรี ท่ปี รึกษาดา นการตา ง เปน ชาวฝรงั่ เศสทไี่ ดร บั แตง ตงั้ ใหเ ปน หวั หนา คณะราชทตู ฝรงั่ เศส ประเทศของไทย รว มกบั คลอด เซเบเรต ดู บลู าย (Claude Ceberet du Boulay) • ศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี ผบู กุ เบกิ ศิลปะ เดินทางมายังกรงุ ศรอี ยธุ ยาเมื่อ พ.ศ. ๒๒๓๐ เพ่ือเจรจาเก่ียวกับ ไทยสมัยใหม) เรอ่ื งศาสนาและการคา ของฝรั่งเศสในอาณาจกั รอยธุ ยา ซง่ึ ตรง กับสมยั สมเด็จพระนารายณม หาราช 2. ครูถามนกั เรยี นวา ลาลูแบรเ ดนิ ทางมา กรุงศรีอยุธยาดวยเหตุผลใด ผลงานสําคญั (แนวตอบ ลาลูแบรเปน ราชทูตฝรัง่ เศสท่ี เดินทางมายงั กรงุ ศรอี ยุธยาเม่ือ พ.ศ. 2230 ลาลแู บร ผูบันทกึ เรือ่ งราวของกรงุ ศรอี ยธุ ยา ทั้งสอดงาฝนากยาไรดคลา งนในากมาใรนเสจัญรจญากาบักอายรคธุ ยา1าทเี่เพมอื่ ือกงาลรพคบา ขุรีองเมฝรื่อง่ัวเันศทสี่ เพอ่ื เจรจาเกยี่ วกบั เรอ่ื งศาสนาและการคา ของ ๑๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๒๓๐ ผูแ ทนฝา ยไทยทลี่ งนาม คือ ออกญา ฝรั่งเศสในอาณาจักรอยุธยา ซ่ึงตรงกบั สมยั สมเด็จพระนารายณมหาราช) พระเสดจ็ ผรู กั ษาการตาํ แหนง เจา พระยาพระคลงั และพระศรพี พิ ฒั นร ตั นราช สาํ หรบั ผแู ทนฝรงั่ เศส คอื ลาลแู บร และเซเบเรต 3. ครูถามนกั เรียนวา จดหมายเหตลุ าลแู บร ลาลแู บรก ลับถึงฝรั่งเศสในเดอื นมกราคม พ.ศ. ๒๒๓๑ ฝรงั่ เศสพอใจสัญญาฉบับน้มี าก แตม ิไดม ีโอกาส มคี วามสาํ คญั ตอ การศกึ ษาประวตั ศิ าสตรไ ทย ปฏิบตั ติ ามสญั ญา เพราะอยุธยาไดเกิดการกวาดลา งอาํ นาจและอทิ ธพิ ลของฝร่ังเศสเสยี กอน อยา งไร ลาลูแบรผูน้ีนอกจากจะเปนหัวหนาคณะทูตจากฝร่ังเศสแลวเขายังไดรับคําส่ังใหสังเกตเรื่องราวตางๆ (แนวตอบ จดหมายเหตุลาลแู บรไ ดบ นั ทกึ เร่ืองราว เกี่ยวกับอาณาจักรอยุธยาท่ีไดพบเห็นและบันทึกขอสังเกตทั้งหลายเหลาน้ันเพ่ือกลับไปรายงานใหราชสํานัก กรุงศรีอยุธยาสมยั สมเดจ็ พระนารายณม หาราช ของพระเจาหลุยสที่ ๑๔ แหงฝรั่งเศสไดทรงทราบบันทึกเหลานี้ไดกลายเปนหลักฐานทางประวัติศาสตร ในดานตางๆ เชน ชีวติ ความเปน อยู การทํามา ท่ีมีคุณคาตอการศึกษาประวัติศาสตรไทยสมัยอยุธยาเปน หากินของชาวสยาม พระมหากษัตรยิ สยาม อยางมากซ่ึงไดมีการตีพิมพออกมาเปนภาษาฝร่ังเศส และมี เปน ตน นับเปน เอกสารท่ีไดร ับยกยองวา การแปลออกมาเปนภาษาไทยท่ีมีชื่อเรียกวา “จดหมายเหตุ มีคณุ คา ในการศึกษาประวัตศิ าสตรไทย ลาลูแบร (Du Royaume de Siam)” สมัยอยธุ ยาไดเ ปนอยางดี) ÅÒÅÙáºÃ ໚¹ªÒǵ‹Ò§ªÒµÔ ภาพวาดชาวกรุงศรีอยุธยาและแผนท่ีกรุงศรีอยุธยา ¼ÙÁŒ ¤Õ س§ÒÁ¤ÇÒÁ´µÕ Í‹ ªÒµÔä·Â㹰ҹРในจดหมายเหตุลาลูแบร พิมพท่ีประเทศอังกฤษ ·¶èÕ Ò‹ ·ʹàÃèÍ× §ÃÒÇÊÁÑÂÍÂ¸Ø ÂÒã¹´ÒŒ ¹µÒ‹ §æ เมอ่ื พ.ศ. ๒๒๓๖ ตรงกบั ตน สมยั สมเดจ็ พระเพทราชา ¼Ò‹ ¹º¹Ñ ·Ö¡·èÕ໹š ÅÒÂÅѡɳ͏ ¡Ñ Éà ·Òí ãËŒ ¹Ñ¡»ÃÐÇѵÔÈÒʵÏË¹Ø ËÅ§Ñ ä´ŒÃºÑ ÃàŒÙ ¡ÕèÂǡѺ »ÃÐÇµÑ ÈÔ ÒʵÃ͏ ÂظÂÒã¹ÊÒµҪÒǵ‹Ò§ªÒµÔ ๑๓๔ เกรด็ แนะครู ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT ลาลูแบร เดนิ ทางมากรงุ ศรีอยธุ ยาดว ยวตั ถุประสงคใ ดเปนหลกั ครูอธิบายเพิ่มเตมิ เก่ียวกบั บันทกึ ของลาลูแบรว า ลาลแู บรไ ดบ นั ทึกเกีย่ วกบั ชาว 1. เผยแผศาสนา กรุงศรีอยุธยาหรือชาวสยามหลายเร่อื ง เชน เร่ืองการแตงกาย ชาวสยามไมคอ ย 2. เจรจาเรือ่ งการคา หอหมุ รางกายมิดชดิ นกั ไมใสร องเทา ไมสวมหมวก พันเอวและขาออ นถงึ ใตห วั เขา 3. สาํ รวจเสน ทางเดินเรือ ดว ยผา มดี อก โดยขนุ นางนอกจากนงุ ผา แลว ยงั สวมเสอื้ ครยุ มสั ลนิ คลมุ ถงึ เขา ในงาน 4. ขยายอํานาจของฝรั่งเศส พระราชพธิ ตี อ งสวมหมวกลอมพอกสงู มยี อดแหลม เรอ่ื งหนา ตาของชาวสยาม มใี บหนา วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 2. ลาลแู บรแ ละเซเบเรต ไดร บั แตงต้งั กวาง หางตาคอ นขา งสูง ตาเลก็ ปากกวาง รมิ ฝป ากหนา ฟน ดํา ผวิ หยาบ เปน ตน ใหเ ปนหวั หนา คณะราชทูตฝรั่งเศส เดินทางมายงั กรุงศรีอยุธยาเม่อื พ.ศ. 2230 เพือ่ เจรจาเกีย่ วกับเร่อื งศาสนาและการคา ของฝร่งั เศส นกั เรยี นควรรู ในอาณาจกั รอยุธยาในสมัยสมเดจ็ พระนารายณมหาราชโดยเฉพาะ ดานการคา เพื่อขอแกไขเพ่มิ เตมิ สัญญาการคาทีค่ ณะทตู ชดุ กอนได 1 สญั ญาทางการคา มสี าระสําคญั คือ ถาบรษิ ัทการคาของฝร่งั เศสตอ งการซอ้ื ทําไว มีสาระสาํ คัญ คือ ฝรงั่ เศสทาํ การคาโดยไมต องเสยี ภาษอี ากร ดบี กุ งาชา ง ดนิ ประสวิ หมาก ไมฝ าง ใหก รมคลงั ขายใหต ามราคาซอ้ื ขายแกล กู คา ใดๆ อนุญาตใหฝ ร่งั เศสผูกขาดดีบุกไดท ี่เมอื งถลางและบางพลี ไทย ทวั่ ไป และมใิ หบ รษิ ทั ฝรง่ั เศสซอื้ ขายสนิ คา ดงั กลา วกบั ลกู คา ทมี่ ไิ ดซ อื้ มาจากกรมคลงั ยกเกาะหนา เมอื งมะริดใหและไทยตองเสยี สทิ ธสิ ภาพนอกอาณาเขต ดว ย แตส นธสิ ญั ญาฉบบั นย้ี ังไมท นั ไดใ ชเ พราะเกดิ ปญ หาความ 134 คมู่ อื ครู ขัดแยง ทางการเมอื งในไทยเสยี กอน

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ สมยั รัตนโกสินทร บาทหลวงปาลเลอกวั ซ 1. ครถู ามนกั เรียนวา บาทหลวงปาลเลอกัวซ เดินทางเขา มาในเมอื งไทยดว ยวัตถุประสงคใ ด (มีอายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๓๔๘ - ๒๔๐๕) (แนวตอบ เดนิ ทางมาเผยแผค ริสตศาสนานิกาย โรมันคาทอลิกในไทยเมื่อ พ.ศ. 2372 และได ประวัติ ปกครองคณะมิซซังในเขตประเทศไทย เม่ือ พ.ศ. 2385) บาทหลวงปาลเลอกวั ช ผูเผยแผค ริสตศ าสนา บาทหลวงปาลเลอกัวซ มีนามเต็มวา “ฌัง บัปติสต สูก รุงสยาม ปาลเลอกัวซ” (Jean Beptiste Pallegoix) เปนชาวฝร่ังเศส 2. ครใู หน กั เรยี นอธบิ ายวา บาทหลวงปาลเลอกวั ซ ไดบวชเปนบาทหลวง และไดเดินทางมาเผยแผคริสตศาสนา เก่ยี วของกบั พระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลาเจา - นิกายโรมันคาทอลิก ในประเทศไทย เม่อื พ.ศ. ๒๓๗๒ ตอมา อยหู วั อยา งไร ไดรับศาสนศักด์ิเปนมุขนายกมิซซังแหงมัลโลส ขณะมีอายุ (แนวตอบ ในขณะทพ่ี ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา - ไดเพียง ๓๘ ป โดยแบงเขตการปกครองคณะมิซซังใน เจา อยหู วั ยงั ทรงดาํ รงพระยศเปน สมเดจ็ เจา ฟา ประเทศไทยดวยกนั กับมงเซาญอร กรู เวชี และตอ มาใน พ.ศ. มงกฎุ ขณะทรงผนวช บาทหลวงปาลเลอกวั ซ ๒๓๘๕ จึงไดปกครองคณะมิซซังในเขตประเทศไทยแตเพียง ชอบไปเฝา ทูลถามความรดู านภาษาและ ผูเดยี ว และไดถึงแกม รณภาพใน พ.ศ. ๒๔๐๕ รวมเวลาท่ีพํานัก ขนบธรรมเนียมประเพณีไทยอยูบอ ยๆ จน อยูในประเทศไทยเปน เวลานานรวมกวา ๓๐ ป สมเดจ็ เจาฟา มงกฎุ ทรงสอนภาษาไทยและ ภาษาบาลีให และโปรดเกลาฯ ใหบ าทหลวง ผลงานสําคญั ปาลเลอกัวซสอนภาษาละตนิ ถวายเปนการ แลกเปลี่ยนความรกู นั ซง่ึ เปนจดุ เริม่ ตน สาํ คญั ดา นวรรณกรรม บาทหลวงปาลเลอกวั ซเ ปน ผสู นใจเรยี นรขู นบธรรมเนยี มประเพณไี ทย จงึ ไดเ ขยี นหนงั สอื ทที่ ําใหพ ระบาทสมเดจ็ พระจอมเกลา เจาอยหู ัว วาดวยเมืองไทยออกเปนภาษาตางประเทศหลายเลม ทําใหชาวตางประเทศเขาใจความเปนไปที่แทจริงของ ทรงทราบความรแู ละความคดิ ของชาวตะวนั ตก) เมอื งไทย หนงั สือมีช่อื วา “Description du Royaume Thai ou Siam” (สันต ท. โกมลบุตร ไดแ ปลออกเปน ภาษาไทยมีชอ่ื วา “เลาเร่อื งกรุงสยาม” และพมิ พขึ้นเปนครั้งแรกเมอ่ื พ.ศ. ๒๕๐๖) งานเรยี บเรยี งสาํ คญั อกี 3. ครูยกตวั อยา งผลงานหนงั สือของบาทหลวง ชิ้นหนึง่ คือ คือ ปทานกุ รมฉบบั ใหญมาก ช่ือวา “ศิรพจนภ าษาไทย” เปน ปทานกุ รม ๓ ภาษา คอื ภาษาไทย ปาลเลอกัวซ แลวใหน ักเรียนอธิบายวา มีสาระ ภาษาฝร่ังเศส และภาษาอังกฤษ พรอมทั้งคําอานเปนไทย โดยเขียนเปนอักษรโรมัน นับเปนงานคนควา สําคัญเก่ยี วกบั อะไร และเรยี บเรียงคร้งั สาํ คัญทีร่ วบรวมขอ มูลภาษาไทยนาํ มาจดั อยา งเปน ระบบ (แนวตอบ ผลงานทส่ี ําคญั เชน • เลาเรอื่ งกรุงสยาม เปน หนงั สือวาดว ย ดานความสัมพันธระหวางประเทศ บาทหลวงปาลเลอกัวซ กลับประเทศฝรั่งเศส เมื่อ พ.ศ. ๒๓๙๕ เมืองไทย เขียนเอาไวเปนภาษาฝรง่ั เศส พระบาทสมเด็จพระจอมเกลาเจาอยูหัว ทรงมีพระราชหัตถเลขาฝากบาทหลวงปาลเลอกัวซไปถวาย ชอื่ วา “Description du Royaume Thai พระสนั ตะปาปาปโอที่ ๙ และเมือ่ บาทหลวงปาลเลอกัวซกลับคนื สูประเทศไทย ou Siam” สันต ท. โกมลบุตร ไดแปล กไ็ ดน ําสาสน ของพระสันตะปาปา มาทลู เกลา ฯ ถวายดวย ออกเปน ภาษาไทยมีช่อื วา เลาเรื่อง คพเลคูวณรริศะะ่ือจไนงนดกั ี้ไรอรเมาปพกมชนรจลีบราลาดรกามนิรนมภณโี้ไปาปาบเษลกกาาียัาทบฝนรหครอท่ังลณอเี่วศ๓ะกงส1ทปไณูปตาลไเจกทเลรรยุงิอญเปกชพาิัวญรรซพสีะยรรังเะาพอรชนราไาุญชมะาสทตตาตูรใสีแหนดบแ าลทะหล»วÃÃงÐÐËà·ÇÁÈÒ‹ պͧ·»µÔ ºÃÒÅÒÐà·Õ·¡ÊȺљÒä¤Ã·ÑÞÒ»ª¡ÃãʹѺÐíÒà¡Ê·¹ºíÒÒÈѡҹý½·ÊÑ¡ÃÃËÃǧèѧèÑŒÒÅÒàà§ÈȵǤ§ÊÊÔ¡»Ç෹ѻÒÒÕè¡·Áš¹ÅÃÊÕè¡àÍÅاÑÁûͧؾ‹Ò¡Òâ§Ñ¹ÃÃÇÑÂÁ«ÊÕ¸Ô觏 กรุงสยาม แบง ออกเปน 21 ตอน เชน ภูมิประวตั ศิ าสตรแ ละลกั ษณะการปกครอง ๑๓๕ ของกรุงสยาม เมอื งขน้ึ ของประเทศสยาม เลาเรื่องเมอื งหลวงและเมอื งตางๆ เปนตน ขอสแอนบวเนน Oก-าNรคEิดT เกรด็ แนะครู ผลงานของบาทหลวงปาลเลอกัวซท ี่มีความสาํ คัญตอ การ ครอู ธบิ ายเพิ่มเตมิ วา คริสตศาสนาไดเขา มาเผยแผใ นไทยครัง้ แรกในสมัยอยธุ ยา ศึกษาประวัติศาสตรไ ทย คอื ขอใด ตรงกบั รชั สมัยสมเดจ็ พระมหาธรรมราชาธริ าชใน ค.ศ. 1584 นกิ ายแรกทเ่ี ขามา คอื นกิ ายโรมนั คาทอลิก ซึง่ มคี ณะโดมินกิ นั คณะฟรันซสิ กัน และคณะเยซอู ติ บาทหลวง 1. การพมิ พหนงั สือสวดมนต เหลานสี้ ว นมากเปนชาวโปรตเุ กสแตไ มค อ ยประสบความสาํ เร็จ จนในรัชสมัยสมเดจ็ 2. การเสนอวธิ กี ารเขยี นพงศาวดาร พระนารายณม หาราช อยธุ ยามีความสมั พันธทีด่ ีกบั ฝรัง่ เศสในรชั สมยั พระเจาหลุยส 3. การแตงหนังสือเลาเรอื่ งกรงุ สยาม ท่ี 14 ทาํ ใหพวกบาทหลวงไดเขา มาเผยแผศาสนาและมีบทบาทมากขน้ึ ตอ มาในสมยั 4. การวาดภาพเหมือนบคุ คลสาํ คญั ของไทย รตั นโกสนิ ทร พระบาทสมเดจ็ พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั ทรงรบั รองมสิ ซงั โรมนั คาทอลกิ เปน นิตบิ ุคคล ในสมยั น้ไี ดเกดิ โรงเรยี นคริสตข น้ึ หลายแหง วเิ คราะหคาํ ตอบ ตอบขอ 3. บาทหลวงปาลเลอกัวซไดเ ขียน นักเรยี นควรรู หนงั สือวา ดว ยเมืองไทยเปน ภาษาตางประเทศหลายเลม ทาํ ให ชาวตางชาติเขา ใจเรอื่ งราวท่แี ทจ ริงของเมืองไทย โดยเฉพาะหนงั สือ 1 พระจกั รพรรดนิ โปเลยี นที่ 3 จกั รพรรดอิ งคส ดุ ทา ยของฝรงั่ เศส เปน หลานของ วาดวยเมอื งไทยทีเ่ ขยี นไวเ ปนภาษาฝรง่ั เศสชอ่ื วา “Description du จักรพรรดินโปเลียนที่ 1 Royaume Thai ou Siam” หรือท่แี ปลออกเปนภาษาไทยช่อื วา “เลา เรอื่ งกรงุ สยาม” ซึ่งมีเนอ้ื หาเกี่ยวกับภมู ิประวัติศาสตร ลกั ษณะ ค่มู ือครู 135 การปกครองของกรงุ สยาม เมืองขน้ึ ของประเทศสยาม เปน ตน ซ่ึงเปน ขอ มลู ในการศึกษาประวัตศิ าสตรไทยไดเ ปนอยางดี

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ 1. ครูถามนกั เรียนวา หมอบรัดเลยค อื ใคร หมอบรดั เลย (ดร.แดน บชี บรดั เลย) (มอี ายุระหวา ง พ.ศ. ๒๓๔๗ - ๒๔๑๖) (แนวตอบ หวั หนา คณะมิชชันนารรี ุนที่ 3 จาก สหรฐั อเมรกิ าทเี่ ขา มาเผยแผค รสิ ตศ าสนาในไทย ประวัติ เมื่อ พ.ศ. 2378 ซง่ึ ตรงกบั รัชสมยั พระบาท สมเดจ็ พระนงั่ เกลา เจา อยหู วั เปนผทู ร่ี เิ ริม่ การ หมอบรัดเลย์ หรอื ดร.แดน บีช บรัดเลย์ (Dr.Dan Beach พิมพแ ละจดั ตงั้ โรงพมิ พข้ึนในประเทศไทย และ Bradley) เป็นหัวหน้าคณะมชิ ชันนารรี ุ่นท่ี ๓ จากสหรฐั อเมริกา เปน ผนู าํ วิชาการแพทยแ ผนใหมม าเผยแพรใ น ที่เข้ามาเผยแผ่คริสต์ศาสนาในประเทศไทย เม่ือ พ.ศ. ๒๓๗๘ ประเทศไทยเปน คนแรก) ซงึ่ ตรงกับรัชสมัยพระบาทสมเดจ็ พระน่งั เกล้าเจ้าอย่หู วั 2. ครูใหน กั เรยี นยกตัวอยา งผลงานที่สําคัญของ ผลงานสําคัญ หมอบรัดเลย์ได้จัดต้ังโรงพิมพ1์หนังสือไทย หมอบรัดเลย ด้านการพิมพ (แนวตอบ ผลงานทส่ี าํ คญั เชน เปน็ คนแรก รวมท้งั คิดสรา้ งเครอ่ื งพิมพด์ ้วยไม้ ใน พ.ศ. ๒๓๙๗ • ดา นการพมิ พ ไดร เิ รม่ิ จดั ตงั้ โรงพมิ พ ตอ่ มารชั กาลที่ ๓ ไดโ้ ปรดเกลา้ ฯ ใหจ้ า้ งโรงพมิ พข์ องหมอบรดั เลย์ หนังสอื ไทย ไดค ิดสรา งเครอ่ื งพิมพด ว ยไม พิมพ์หมายประกาศห้ามสูบฝินจ�านวน ๙,๐๐๐ ฉบับ ซึ่งนับ และหลอ ตวั พมิ พอ ักษรไทยขน้ึ โดยได หมอบรัดเลย ผบู้ ุกเบกิ ด้านการพิมพแหง สยาม เป็นหนังสือราชการช้ินแรกท่ใี ชว้ ธิ ีการพมิ พ์ ต่อมาหมอบรดั เลย์ ตพี ิมพหมายประกาศหามสบู ฝน พมิ พปฏิทนิ ไรดคี ้คอริดเ์ หดลอ่อร”์ต2(ัวBพaิมnพgk์อoักkษRรeไทcยoขrdึ้นeเrม)ื่อโดพยต.ศัว.ท๒่า๓น๘เอ๔งเปน็นอบกรจราณกานธ้ียิกังาไรด้อนอบั กเปหน็นหังสนืองั พสือิมพพิม์ราพยฉ์ เบดบัือแนรชก่ือขอ“งบไาทงยกอก สรุ ิยคตเิ ปนภาษาไทย พิมพห นังสือคัมภีร ด้านการแพทย หมอบรัดเลย์เป็นผู้น�าวิชาการแพทย์แผนใหม่มาเผยแพร่ในประเทศไทยเป็นคนแรก ครรภท รักษา หนังสือบญั ญตั สิ บิ ประการ ฯลฯ โดยได้เริ่มผ่าตัดคร้ังแรกในประเทศไทย นอกจากนี้ ยังได้น�าวิธีรักษาโรคแผนใหม่ด้วยการฉีดวัคซีนปองกัน นอกจากนี้ ยงั ไดออกหนังสือพมิ พฉ บับแรก ไขท้ รพิษมาใช้ในเมอื งไทย รวมถงึ เผยแพร่ความรดู้ า้ นวทิ ยาศาสตรแ์ ละดาราศาสตรเ์ บ้อื งต้นอกี ด้วย ของไทยชื่อ บางกอกรคี อรเดอร) ดา้ นขนบธรรมเนยี มประเพณี หมอบรดั เลยเ์ ปน็ ผเู้ ผยแพรป่ ระวตั ศิ าสตรไ์ ทย ตา� นานไทย ขนบธรรมเนยี ม ไทย ความรูใ้ นภาษาไทย รวมถึงศาสนา และประเพณไี ทยให้ชาวต่างประเทศได้รจู้ กั อย่างทัว่ ถึง ขณะเดยี วกัน 3. ครูอธิบายเพ่มิ เติมวา นอกจากหมอบรดั เลยจ ะมี ก็เป็นผู้น�าขนบธรรมเนียมประเพณีแบบตะวันตกมาเผยแพร่ให้ ผลงานทางดา นการแพทยแ ละการพมิ พแ ลว ยงั มี เป็นที่รู้จักในหมู่เจ้านายและขุนนางไทย ท�าให้เกิดความเข้าใจ ผลงานดา นอน่ื ๆ อกี จากนน้ั ใหน กั เรยี นไปสบื คน ในขนบธรรมเนียมประเพณขี องกันและกัน อนั มีสว่ นช่วยให้การ ขอ มลู เพมิ่ เตมิ แลว สรปุ ความรู ลงในกระดาษ A4 ติดตอ่ ระหว่างกันสะดวกยิ่งข้นึ แลวนาํ สงครูผูสอน หมอบรัดเลย์ เป็นผู้นาí วทิ ยาการ 4. ครูและนักเรียนรวมกันสรุปเก่ียวกับบทบาท สมยั ใหมเ่ ขา้ มาเผยแพร่ นบั ว่าเป็น ของหมอบรัดเลยวา มีสวนสรางสรรคชาติไทย อยางไร ราก°านสว่ นหนÖง่ ที่มสี ว่ นช่วยสรา้ งสรรค์ ความเจรญิ กา้ วหน้าของสังคมäทย จดหมายเหตบุ างกอกรีคอรเดอร 13๖ นักเรียนควรรู ขอสอบ O-NET ขอสอบป ’53 ออกเก่ยี วกบั เอกสารทางราชการของไทยทผี่ ลิตโดย 1 โรงพิมพ ในสมัยรัชกาลท่ี 4 โรงพิมพของหมอบรดั เลยเร่ิมรับจา งพมิ พ เครอ่ื งพมิ พสมยั ใหม หนงั สอื ทว่ั ๆ ไป เชน พ.ศ. 2405 พมิ พน ริ าศลอนดอนของหมอ มราโชทยั กลา วไดว า เอกสารทางราชการของไทยฉบับใดท่ผี ลิตโดยเครื่องพมิ พส มยั ใหม เปนหนังสอื เลมแรกที่มีการตีพิมพและขายลขิ สิทธ์ิ พ.ศ. 2406 พิมพกฎหมายท่ี เปนครัง้ แรก รชั กาลที่ 1 โปรดเกลา ฯ ใหชาํ ระเรียบเรยี งขึ้นออกจําหนา ยเปน ครั้งแรก ซ่งึ นิยม 1. ราชกจิ นุเบกษา เรยี กกันวา “กฎหมายหมอบรัดเลย” นอกจากนี้ ยงั ไดน ําขา วสารการเมอื งและ 2. สยามจดหมายเหตุ การคา ของตา งประเทศมาลงพิมพเปนภาษาไทยบา ง ภาษาอังกฤษบาง 3. ประกาศหามสูบฝน 2 บางกอกรีคอรเ ดอร หรือหนังสอื จดหมายเหตุ มีเรื่องสารคดีขา วการเมอื ง 4. กฎหมายตราสามดวง ขาวราชการ ขา วเบด็ เตล็ด ฉบับแรกออกเม่ือวนั ที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2387 วเิ คราะหค าํ ตอบ ตอบขอ 3. ในรชั สมยั พระบาทสมเดจ็ พระนง่ั เกลา ซ่ึงตรงกับวันชาติของสหรฐั อเมรกิ า ตอมาหมอจันดเล (Dr. Chandler) ไดอ อก เจา อยหู วั หนงั สอื ทพ่ี มิ พจ ากโรงพมิ พข องมชิ ชนั นารเี ปน เรอื่ งเกย่ี วกบั การ หนงั สือพิมพรายปเปนภาษาอังกฤษชอื่ The Bangkok Calendar ซึง่ หมอบรัดเลย เผยแผศาสนาเปนสวนมาก สว นหนังสอื ราชการนนั้ ใน พ.ศ. 2382 ไดเ ขา มาดาํ เนนิ การในภายหลงั ซง่ึ หนงั สอื พมิ พท เ่ี รม่ิ ดาํ เนนิ งานโดยมชิ ชนั นารอี เมรกิ นั พระบาทสมเดจ็ พระนั่งเกลา เจาอยหู วั โปรดเกลาฯ ใหจ า งโรงพมิ พข อง ไดเ ปน ตวั อยา งการทาํ หนงั สอื พมิ พใ นเมอื งไทยในสมยั ตอ มา หมอบรดั เลยจ งึ ไดช อื่ วา หมอบรดั เลย พมิ พป ระกาศหา มสบู ฝน จาํ นวน 9,000 ฉบบั นบั เปน บดิ าแหงการพมิ พและหนังสอื พมิ พแ หง ประเทศไทย ครง้ั แรกทม่ี กี ารพมิ พเ อกสารทางราชการดว ยเครอื่ งพมิ พส มยั ใหม 136 คมู่ อื ครู

กระต้นุ ความสนใจ ส�ารวจคน้ หา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Expand Evaluate Explain Explain อธบิ ายความรู้ พระยารัษฎานปุ ระดิษฐมหศิ รภกั ดี (คอซมิ บี๊ ณ ระนอง) 1. ครูสุมใหน ักเรียนเลาประวตั ขิ องพระยารษั ฎา- นุประดิษฐมหศิ รภกั ดี (คอซมิ บี้ ณ ระนอง) (มอี ายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๔๐๐ - ๒๔๕๖) ใหเ พ่ือนฟงโดยสงั เขป ประวตั ิ 2. ครูใหนกั เรยี นอธิบายวา เพราะเหตใุ ดพระยา รัษฎานปุ ระดิษฐมหิศรภักดีจึงไดร บั ยกยอ งวา พระยารัษฎานปุ ระดษิ ฐมหิศรภกั ดี นักพฒั นา พระยารัษฎานุประดิษฐมหิศรภักดี (คอซิมบ๊ี ณ ระนอง) “นกั พัฒนาแหงหวั เมืองปก ษใ ต” โดยใหบ ันทึก แหงหัวเมืองปกษใ ต เปนบุตรของพระยารัตนเศรษฐี (พระยาดํารงสุจริตมหิศรภักดี ลงกระดาษ A4 แลว นําสงครผู ูสอน (คอซูเจียง) ตนสกุล ณ ระนอง) เกิดเมื่อ พ.ศ. ๒๔๐๐ เมื่ออายุ ๒๕ ป ไดเฝา ถวายตัวเปนมหาดเล็กในรัชกาลท่ี ๕ พ.ศ. ๒๔๓๓ 3. ครูถามนักเรียนวา ในขณะที่พระยารัษฎาน-ุ ไดรับแตงตั้งใหเปนผูดํารงตําแหนงผูวาราชการเมืองตรัง และ ประดิษฐมหศิ รภกั ดีรับราชการในตําแหนง ใไดหเเปปนนทสพ่ีมรุหะเยทาศราษั ภฎิบาานลปุ ระสดําษิเรฐ็จมรหาชศิ กรภารกั มดณี ภฑายลหภลูเกงั ไ็ตด1ร อบั ีกแทต้ังง ตยังง้ั สมหุ เทศาภบิ าลมณฑลภูเกต็ ไดส รา งความ ไดรับพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ แตงตั้งใหดํารงตําแหนง เจริญใหก ับมณฑลภูเก็ตอยา งไรบา ง เปนองคมนตรีในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยหู วั ดว ย (แนวตอบ พระยารัษฎานุประดิษฐมหศิ รภกั ดไี ด ผลงานสําคัญ สรางความเจรญิ ใหก บั มณฑลภูเกต็ อยางมาก โดยเฉพาะทางดา นการคมนาคม โดยไดพ ฒั นา ดานการคมนาคม พระยารัษฎานุประดิษฐฯ ใหความสาํ คญั กับการคมนาคมมาก เพราะการคมนาคม ดานการคมนาคมในทกุ จังหวดั ท่ีอยภู ายใต ทขี่ ยายตวั ออกไปยอ มเปน ประโยชนต อ การปกครอง การคา ขาย การปราบปรามโจรผรู า ย ฯลฯ ดงั นนั้ จงึ ปรากฏ การบรหิ ารงานของทา น เชน นครศรธี รรมราช ผลงานทางดา นคมนาคมในทกุ จงั หวดั ทอ่ี ยภู ายใตก ารบรหิ ารของพระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐฯ เชน นครศรธี รรมราช พัทลงุ กระบี่ รวมท้งั การตัดถนนสายตางๆ พทั ลงุ กระบ่ี รวมทง้ั การตดั ถนนสายตา งๆ บริเวณตลาดภเู ก็ต เปนตน บริเวณตลาดภูเก็ต ซง่ึ สงผลดตี อ การปกครอง การคา ขาย และการปราบโจรผรู าย) ดานเกษตรกรรม พระยารัษฎานุประดิษฐฯ เปนบุคคลแรกท่ีเชิญชวนใหเจานายและขาราชการมาทํา สวนยางใหเปนตัวอยางและชักชวนใหประชาชนเห็นประโยชนในการทําสวนยาง โดยเปนผูริเร่ิมนําพันธุยาง 4. ครใู หนกั เรียนเขยี นเรยี งความ เก่ยี วกบั จากประเทศเพื่อนบา นมาปลกู และแจกจา ยใหก ับราษฎรเพาะปลูกจนแพรหลายกลายเปนอาชพี ทีส่ าํ คัญของ “นกั พัฒนาแหง หวั เมอื งปกษใ ต” ความยาว คนไทยมาถึงปจจบุ นั ไมเ กนิ 1 หนา กระดาษ และแสดงความคดิ เหน็ วา จะนาํ แบบอยางไปปรับใชในการดาํ เนินชีวติ ดา นเศรษฐกจิ พระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐฯ ไดต ดิ ตอ บรษิ ทั เหมอื งแรใ นตา งประเทศใหม าเปด การทาํ เหมอื งแร อยางไร ในมณฑลภูเก็ต โดยใหทําผลประโยชนแกทางราชการแทนการเรียกรองคาธรรมเนียม ถือวาทานสามารถ บรหิ ารราชการแผน ดนิ ใหม คี วามเจรญิ รงุ เรอื งขนึ้ ได โดยไมห วงั พงึ่ งบประมาณของ หลวงเพยี งอยางเดยี ว อคบังุณุตกรปฤหรดษละาทาโนยนี่เกชกขนาาอะใรงหปศขแนึกากรังษทาาชาบงกุครพาาครรชใละกนเยาหจารลังรเหปาัษนวน ฎัด้ีตอาภยอนาูเมุกปงา็ตดรไะีสดดงกไิษลปฐับเฯรมียานไทดภําาคษัดาเลáือËก‹§¤á³Ø ŧÐÒ»ÁäФàÇ·ÒÇÈÁÒäÁ´·àà»Õ·¨Âš¹ÕªèÃ໹ÞÔ¼š¹Ã·ÙŒ ¾Ã¹Ø‹ÍíÒ§‹ØäàËÐËҳØÅÂÍקÒѧÁ§»Ã¤ãÒËÉÑÃÇ¡ÐÃጮâ¡àà¨һ‹Á¹ªÃš¹³¹ÞÔ»Ø ááÃ±ÃºÅÐÍźдÂÀÊÍÔɵÙàá°ÒÒ‹ŒÒçµÁϧ§ ๑๓๗ ขอ สแอนบวเนนOก-าNรคEิดT เกร็ดแนะครู บทบาทดา นคมนาคมในขอ ใดทพี่ ระยารษั ฎานปุ ระดษิ ฐม หศิ รภกั ดี ครอู ธบิ ายเพม่ิ เติม พระยารัษฎานปุ ระดิษฐมหิศรภักดี เปน นกั ปกครองที่มี (คอซมิ บ้ี ณ ระนอง) ใหความสําคัญมากทีส่ ดุ หลกั การทํางานไมเหมือนใคร โดยการใชหลักเมตตาเหมือนพอทม่ี ีตอลูก เชน ผใู ด ไมป ฏิบตั ติ ามนโยบายกถ็ กู ลงโทษ แตก ารลงโทษน้นั ใหเ ปนไปเพ่อื ประโยชนแกคน 1. สง เสริมการสรา งถนนและทาเรือ ผูนนั้ เชน ใหไ ปทาํ นา เปน ตน 2. สงเสรมิ การสรางทางรถไฟสายใต 3. สงเสริมการวางผังเมืองทเ่ี ปนระบบ นกั เรยี นควรรู 4. สง เสริมการสรางทา อากาศยานท่ีภูเกต็ 1 มณฑลภูเกต็ มณฑลฝา ยทะเลตะวนั ตก รัชกาลท่ี 5 ทรงจดั ต้งั ขนึ้ เพอ่ื วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 1. พระยารัษฎานุประดษิ ฐมหิศรภกั ดี ประโยชนใ นการเก็บเงนิ แผน ดนิ ประกอบดว ยเมืองตา งๆ 7 เมอื ง คือ ภูเกต็ ตรัง พงั งา กระบ่ี ตะกัว่ ปา ระยอง ระนอง และสตลู มขี าหลวงเทศาภบิ าลเปน ผสู าํ เรจ็ ใหค วามสาํ คัญกับการคมนาคม โดยเฉพาะการสรางถนนและทา เรอื ราชการมณฑล ตอ มาในสมยั รัชกาลท่ี 6 ตําแหนงขา หลวงเทศาภบิ าลไดเ ปลยี่ น เพราะการคมนาคมที่ขยายตัวออกไปยอ มเปน ประโยชนตอการ เปน สมุหเทศาภบิ าล และตําแหนงน้ีไดถ ูกยุบเลกิ ไปเม่อื พ.ศ. 2476 สวนเมืองภเู ก็ต ปกครอง การคา ขาย และการปราบปรามโจรผรู า ย ก็มีผูวาราชการภเู กต็ เปน เจา เมอื ง คมู่ อื ครู 137

กระตุ้นความสนใจ ส�ารวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Expore Elaborate Evaluate Engaae Explain Explain อธบิ ายความรู้ .1. ครูอธบิ ายวา ภายหลังจากการทาํ สนธสิ ัญญา พระยากลั ยาณไมตรี (ดร.ฟรานซสิ บี. แซร) (มอี ายุระหวาง พ.ศ. ๒๔๒๘ - ๒๕๑๕) กับประเทศตา งๆ ในสมยั รัชกาลท่ี 4-5 ทําให รายไดของประเทศลดลง จากการท่รี ัฐตอง ประวัติ ยกเลกิ การผกู ขาดการคา และถกู จาํ กดั การเกบ็ ภาษีขาเขารอ ยละ 3 นอกจากน้ี สนิ คา จาก พระยากัลยาณไมตรี หรือ ดร. ฟรานซิส บี. แซร์ ตา งประเทศยงั เขา มาตตี ลาดสินคา ภายใน (Dr.Francis B. Sayre) ชาวอเมริกัน และเป็นศาสตราจารย์ ทําใหสนิ คา พนื้ เมอื งของไทยตองซบเซา ทางด้านกฎหมายจากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด ได้เข้ามาด�ารง รวมถึงการเสียสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขตดว ย ตา� แหน่งทปี่ รึกษากระทรวงการต่างประเทศของไทย เม่อื พ.ศ. ไทยไดพยายามหาทางแกไ ขสนธสิ ัญญาทเ่ี สีย ๒๔๖๖ ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว เปรียบมาโดยตลอด จนในสมัยรัชกาลที่ 6 และยังได้ท�าคุณประโยชน์ให้กับไทยเป็นอย่างมาก จนได้รับ ไดท รงมอบหมายใหพระยากัลยาณไมตรดี ําเนนิ พระราชทานบรรดาศกั ดเ์ิ ปน็ “พระยากลั ยาณไมตร”ี การแกไ ขขอผูกพนั ท่ีไทยมีตอประเทศตางๆ จากนัน้ ครูถามนักเรียนวา พระยากัลยาณไมตรี ผลงานสาํ คัญ คือใคร และมคี วามเก่ียวของกบั การตา ง ประเทศของไทยอยา งไร พระยากลั ยาณไมตรี ทป่ี รกึ ษาดา้ นการตา งประเทศ ด้านการต่างประเทศ ได้ด�าเนินการแก้ไขข้อผูกพันท่ีไทย (แนวตอบ พระยากลั ยาณไมตรี หรือดร.ฟรานซสิ ของไทย มีต่อประเทศต่างๆ ตามสนธิสัญญาท่ีท�าไว้ในสมัยรัชกาลท่ี ๕ บ.ี แซร เปนชาวอเมรกิ ัน เปนศาสตราจารยท าง เรื่องท่ีคนในบังคับต่างชาติไม่ต้องข้ึนศาลไทยและไทยจะเก็บภาษีขาเข้าจากต่างประเทศได้ไม่เกินร้อยละ ๓ ดา นกฎหมายจากมหาวทิ ยาลยั ฮารว ารด ไดเ ขา ท�าให้สหรัฐอเมริกาเป็นประเทศแรกที่ยินยอมยกเลิกข้อก�าหนดอัตราภาษีและสิทธิสภาพนอกอาณาเขต มาดาํ รงตําแหนง ท่ปี รกึ ษากระทรวงการตาง ภายหลังทีไ่ ทยประกาศและบังคบั ใชป้ ระมวลกฎหมายท่ีได้แก้ไขตามมาตรฐานตะวันตกแล้ว ๕ ป ประเทศ เม่ือ พ.ศ. 2466 ในสมยั รชั กาลที่ 6 ได นอกจากนี้ท่านได้เป็นผู้แทนรัฐบาลไทยไปเจรจากับประเทศต่างๆ ในยุโรป เม่ือ พ.ศ. ๒๔๖๗ ท�าให้ รบั มอบหมายใหดําเนนิ การแกไขขอ ผูกพนั ทไ่ี ทย ประเทศยโุ รปต่างๆ จ�านวน ๑๐ ประเทศ ต่างตกลงยนิ ยอมลงนามในสนธิสญั ญาทางไมตรีและการพาณิชย์ มตี อ ประเทศตา งๆ ตามสนธิสัญญาท่ที ําไวใน ฉบบั ใหมก่ บั ไทยตามแบบอย่างท่ีไทยทา� กับสหรัฐอเมริกา สมยั รชั กาลที่ 5) ด้านการเมืองการปกครอง ได้เป็นผู้ทูลเกล้าฯ ถวายค�าแนะน�าเก่ียวกับสถานการณ์บ้านเมืองไทย เสนอขอ้ แกไ้ ขเกยี่ วกบั ปญั หาการคลงั อา� นาจของอภริ ฐั มนตรสี ภา 2. ครใู หนกั เรยี นอธบิ ายประเด็นสําคญั ของ การมีสภานิติบัญญัติ การร่างรัฐธรรมนูญฉบับแรกท่ีมี ๑๒ สนธสิ ญั ญาทพ่ี ระยากลั ยาณไมตรไี ดด าํ เนนิ การ มาตรา ส�าหรับการบริหารประเทศแด่พระบาทสมเด็จ แกไ ขขอ ผกู พันกับตางประเทศ พระปกเกลา้ เจา้ อยู่หวั เป็นต้น (แนวตอบ เรื่องขอบังคับตางชาตไิ มต อ งขึ้นศาล ไทยและไทยจะเกบ็ ภาษขี าเขาจากตางประเทศ ถนนกลั ยาณไมตรี อยบู ริเวณข้างกระทรวง ดร.¿ราน«ิส บ.ี แ«ร์ นับเปน็ ไดไ มเกินรอ ยละ 3 โดยสหรฐั อเมริกาเปน ตา งประเทศเดมิ ชาวตา่ งชาตทิ ่สี ร้างคณุ ประโยชน์สาí หรบั ประเทศแรกที่ยินยอมยกเลกิ ขอกาํ หนดอัตรา ภาษแี ละสิทธสิ ภาพนอกอาณาเขต) 13๘ สังคมäทยและประเทศชาตมิ าจน¶งÖ ป˜จจบุ นั ใน°านะท่ยี กเลกิ ข้อผกู พันตามสน¸สิ ัญญา เบาวร์ ิง «Öง่ รั°บาลäทยäดน้ าí บรรดาศักดขิì องทา่ น มาตéังช่ือ¶นนข้างกระทรวงการต่างประเทศว่า “¶นนกลั ยาณäมตร”ี เกร็ดแนะครู ขอสแอนบวเนนOก-าNรคEิดT ขอ ใดคือบทบาททีส่ ําคญั ของพระยากัลยาณไมตรี ครอู ธิบายเพิ่มเตมิ วา ดร.ฟรานซสิ .บ.ี แซร เปนชาวตะวันตกคนท่ี 2 ทไ่ี ดรบั 1 เปนผแู ทนของไทยในการทําสนธิสญั ญาแวรซ าย พระราชทานบรรดาศกั ด์เิ ปน พระยากัลยาณไมตรี ชาวตะวันตกคนแรกที่ได 2 เปน ราชทตู ของสหรฐั อเมริกาท่ีมาเจรญิ สมั พันธไมตรี บรรดาศักดเิ์ ปน พระยากลั ยาณไมตรี เปน ชาวอเมริกนั ชอื่ เจนส ไอ. เวอรสนั 3 เปน ผูแทนของไทยในการแกไขสนธิสัญญาท่ีไมเสมอภาค เวสเตนการด (Jean I. Verson Westengard) เขามารบั ราชการในสมยั รชั กาล 4 เปน ท่ปี รึกษาในการปฏิวัติเปลีย่ นแปลงการปกครองของคณะ ที่ 5-6 ระหวา ง พ.ศ. 2446 - 2451 โดยเปน ผูชวยทปี่ รึกษาราชการแผน ดิน ราษฎร หลังจากนัน้ เปน ที่ปรกึ ษาราชการแผนดนิ จนถึง พ.ศ. 2458 จงึ กราบถวายบงั คม วเิ คราะหค ําตอบ ตอบขอ 3. พระยากลั ยาณไมตรเี ขา มาดาํ รง ลาออกกลบั ไปสหรัฐอเมรกิ า โดยเวสเตนการด ไดร บั พระราชทานบรรดาศักดิ์เปน ตําแหนงทปี่ รกึ ษากระทรวงการตา งประเทศในสมัยรัชกาลท่ี 6 พระยากลั ยาณไมตรี เมอ่ื พ.ศ. 2454 และไดรับมอบหมายใหด ําเนนิ การเจรจาแกไขขอผูกพนั ทไ่ี ทยมตี อ ประเทศตา งๆ ตามสนธสิ ัญญาทีท่ าํ ไวใ นสมยั รชั กาลที่ 5 มมุ IT ศกึ ษาคน ควาขอมลู เพิม่ เติมเกี่ยวกับประวัติของพระยากัลยาณไมตรี ไดท ่ี http://www.literatureandhistory.go.th เวบ็ ไซตส าํ นกั วรรณกรรมและประวตั ศิ าสตร 138 คมู่ ือครู

กระตุ้นความสนใจ สา� รวจค้นหา อธบิ ายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Explain Expand Evaluate อธบิ ายความรู้ Explain ศาสตราจารยศ ิลป พรี ะศรี (มีอายรุ ะหวา ง พ.ศ. ๒๔๘๕ - ๒๕๐๕) 1. ครูสมุ ใหนักเรียนเลา ประวตั ขิ องศาสตราจารย ศิลป พีระศรี โดยสงั เขป ประวัติ 2. ครูใหน กั เรยี นชวยกนั อธบิ ายวา ศาสตราจารย ศาสตราจารยศ์ ลิ ป พรี ะศรี มนี ามเดมิ วา่ “คอรร์ าโด เฟโรจ”ี ศลิ ป พีระศรี เกยี่ วขอ งกับมหาวิทยาลยั (Corrado Feroci) เกิดเมอื่ พ.ศ. ๒๔๓๕ เปน็ ชาวนครฟลอเรนซ์ ศิลปากรอยางไร ประเทศอิตาลี ท่านมีความสนใจและได้ศึกษาวิชาการทางด้าน (แนวตอบ ศาสตราจารยศลิ ป พรี ะศรี เปน ศิลปะ จนมีความสามารถด้านประติมากรรม และจิตรกรรม ผูอาํ นวยการและดาํ รงตาํ แหนง คณบดีคนแรก จนไดร้ บั ตา� แหน่งเปน็ ศาสตราจารย์ ของมหาวิทยาลยั ศิลปากร และเปนอาจารย สอนลูกศิษยทางดานศิลปะในคณะจติ รกรรม ผลงานสําคญั และประตมิ ากรรม มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร จวบจนวาระสดุ ทายของชวี ิต) ด้านศิลปกรรม ศาสตราจารย์คอร์ราโด เฟโรจี เข้าเป็น ขา้ ราชการในต�าแหน่งชา่ งปนั กรมศิลปากร กระทรวงวัง เม่ือ 3. ครูใหน กั เรยี นชวยกันยกตัวอยา งผลงานของ พ.ศ. ๒๔๖๖ ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๔๖๙ ไดด้ �ารงตา� แหนง่ เป็นอาจารย์ ศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี ศาสตราจารยศลิ ป พรี ะศรี ผบู้ ุกเบิกศิลปะไทย ชา่ งปนั หลอ่ แผนกศลิ ปากรสถานแหง่ ราชบณั ฑติ ยสภา แลว้ ยา้ ย (แนวตอบ ศาสตราจารยศ ิลป พรี ะศรี เปน สมยั ใหม ผบู กุ เบิกศิลปะไทยสมยั ใหม โดยเฉพาะดาน ประติมากรรม ผลงานทีม่ ชี อ่ื เสยี ง เชน มาเป็นชา่ งปนั สังกดั อยใู่ นกองประณตี ศลิ ปกรรม กรมศิลปากร กระทรวงธรรมการ พระประธานพทุ ธมณฑล จ. นครปฐม ประมาณ พ.ศ. ๒๔๗๗ ท่านไดเ้ ปน็ ผู้วางหลกั สูตรการศึกษาด้านศิลปะของไทยใหม้ มี าตรฐานทัดเทยี ม พระบรมราชานสุ าวรยี สมเดจ็ พระนเรศวร กบั โรงเรยี นศลิ ปะในยโุ รป โดยไดเ้ รม่ิ วางหลกั สตู รวชิ าจติ รกรรมและประตมิ ากรรมขนึ้ โดยในระยะเรม่ิ แรกใชช้ อื่ มหาราช จ. สุพรรณบรุ ี อนุสาวรียป ระชา- “โรงเรยี นประณตี ศลิ ปกรรม” ทา� การสอนใหก้ บั ผสู้ นใจทง้ั ทเี่ ปน็ ขา้ ราชการและคนไทยทว่ั ไป ซง่ึ ตอ่ มาไดเ้ ปลยี่ น ธปิ ไตย กรุงเทพฯ เปน ตน ) ช่อื เป็น “โรงเรียนศลิ ปากรแผนกชา่ ง” ใน พ.ศ. ๒๔๘๐ ตอ่ มาใน พ.ศ. ๒๔๘๖ ได้ยกฐานะเป็นมหาวิทยาลัย ศลิ ปากร ตอนปลายสงครามโลกครัง้ ท่ี ๒ ศาสตราจารย์คอร์ราโด เฟโรจี ไดข้ อโอนสญั ชาต1จิ ากสญั ชาตอิ ติ าเลยี น ขยายความเขา้ ใจ มาเป็นสัญชาติไทย และเปลี่ยนช่ือเป็น “นายศิลป พีระศรี” Expand ท่านได้ใช้ชีวิตเป็นอาจารย์สอนลูกศิษย์ที่มหาวิทยาลัยศิลปากร จวบจนวาระสุดท้ายของชีวติ 1. ครใู หนักเรยี นทาํ สมุดภาพเกยี่ วกบั ผลงานของ ศาสตราจารยศ ิลป พีระศรี ศาสตราจารยศ์ ลิ ปŠ พรี ะศรี มีบทบาทส™าคัญในการสร้างสรรค์ 2. ครใู หน กั เรยี นแบงกลุม 3-4 กลุม เพ่ือจดั ความเจรญิ ก้าวหน้าใหแ้ ก่วงการศลิ ปะ ปา ยนิเทศเกยี่ วกับขุนนางและชาวตะวนั ตก ของäทย จากผลงานศิลปะท่ที ่านäด้สรา้ งäว้ ท่มี บี ทบาทในการสรางสรรคช าติไทย มากมาย สมควรแกก่ ารยกย่องใหเ้ ปน็ ศลิ ปน เอก พระบรมราชานสุ าวรยี พ ระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธ- ตรวจสอบผล Evaluate ยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช ผลงานสว นหนง่ึ ของ ทางดา้ นศลิ ปะäทยสมัยใหม่ ศาสตราจารยศ ลิ ป พรี ะศรี 1. ตรวจสมุดภาพเกยี่ วกบั ผลงานของ 13๙ ศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี 2. ตรวจปา ยนเิ ทศเกย่ี วกบั ขนุ นางและชาวตะวนั ตก ทมี่ บี ทบาทในการสรา งสรรคช าตไิ ทย ขอ สแอนบวเนน Oก-าNรคEดิT นกั เรยี นควรรู ศาสตราจารยศลิ ป พรี ะศรี ไดวางรากฐานการเรียนศลิ ปะแบบใหม 1 โอนสัญชาติ ในชวงสงครามโลกครง้ั ที่ 2 ประเทศอิตาลเี ปน ฝา ยพา ยแพ ในไทยดวยวิธีใด ฝา ยสัมพันธมติ ร ชาวอิตาเลียนในประเทศไทยตกเปนเชลยของประเทศญีป่ นุ แตร ฐั บาลไทยไดข อควบคมุ ตวั ศาสตราจารย คอรร าโด เฟโรจี ไวเ อง และ 1. การเปดโรงเรยี นสอนศลิ ปะสมัยใหมใ นไทย หลวงวจิ ติ รวาทการไดด าํ เนนิ การทาํ เรอื่ งขอโอนสญั ชาตจิ ากอติ าเลยี นมาเปน 2. การวางหลักสูตรวชิ าจติ รกรรมและประตมิ ากรรม สญั ชาตไิ ทย โดยเปลย่ี นชอ่ื ของทา นมาเปน “นายศลิ ป พรี ะศร”ี เพอ่ื คมุ ครองทา นไว 3. การสรางงานศลิ ปะเพ่อื เปน แบบอยา งใหช นรนุ หลังทาํ ตาม ไมต อ งถกู เกณฑเ ปน เชลยศึกในการสรา งทางรถไฟสายมรณะ และสรางสะพาน 4. การเปน ครูสอนศลิ ปะและประวัติศาสตรศิลปะในมหาวิทยาลยั ขา มแมน ้าํ แควทีเ่ มืองกาญจนบุรี วเิ คราะหคําตอบ ตอบขอ 2. ศาสตราจารยศ ลิ ป พีระศรี ไดว าง มุม IT รากฐานการศกึ ษาศิลปะอยางมีระบบและแบบแผน ทาํ ใหมกี ารเรียน วิชาศลิ ปะแบบใหมในประเทศไทย ศึกษาคน ควาขอมูลเพ่มิ เติมเกย่ี วกับประวัตแิ ละผลงานของศาสตราจารยศลิ ป พีระศรี ไดท ่ี http://www.openbase.in.th เวบ็ ไซตค ลงั เอกสารสาธารณะ คมู่ อื ครู 139

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขยายความเขา้ ใจ ตรวจสอบผล Engaae Expore Explain Elaborate Evaluate Evaluate ตรวจสอบผล ครตู รวจความถกู ตอ งจากการตอบคาํ ถาม คาปถระาจÓมหน่วยการเรยี นรู้ ประจาํ หนว ยการเรียนรู ๑. สถาบันพระมหากษัตริย์มีบทบาทส�าคัญต่อการสร้างสรรค์ประวัติศาสตร์และวัฒนธรรม หลกั ฐานแสดงผลการเรียนรู ของไทยอยา่ งไร 1. ใบงานบทบาทของพระมหากษัตริยท่มี ีตอ การ ๒. นักเรียนได้แง่คิดหรือมุมมองอะไรบ้างจากการที่ได้ศึกษาผลงานของบุคคลส�าคัญในการ สรา งสรรคช าติไทย สรา้ งสรรค์ของชาติไทย 2. ใบความรูพ ระบรมวงศานวุ งศทมี่ บี ทบาทในการ ๓. “สถาบันพระมหากษัตริย์ของไทยมีอายุยืนยาวนานหลายร้อยปี ซ่ึงพระมหากษัตริย์ สรางสรรคชาตไิ ทย ทุกพระองค์ล้วนมีคุณูปการใหญ่หลวงต่อประวัติศาสตร์ไทยมาตั้งแต่อดีต” จากข้อความ ดงั กล่าว นักเรยี นมีความรสู้ ึกภาคภูมิใจต่อบทบาทของสถาบนั พระมหากษัตรยิ ์อยา่ งไร 3. สมุดภาพเก่ยี วกบั ผลงานของศาสตราจารยศิลป พีระศรี ๔. นกั เรยี นสามารถนา� แบบอยา่ งความดขี องบคุ คลสา� คญั ทมี่ สี ว่ นสรา้ งสรรคช์ าตไิ ทยทเี่ รยี นมา ไปประยกุ ต์ใชใ้ นชวี ติ ประจา� วันไดอ้ ยา่ งไร 4. ปา ยนเิ ทศเกยี่ วกบั ขุนนางและชาวตะวนั ตกท่มี ี บทบาทในการสรางสรรคชาตไิ ทย ๕. นักเรยี นคดิ วา่ หากประเทศไทยไรซ้ ึง่ วีรกษตั รยิ ์และบคุ คลส�าคัญตา่ งๆ ประเทศไทยทกุ วนั น้ี จะเป็นอย่างไร กิจสรกา้ รงรสมรรคพ์ ัฒนาการเรยี นรู้ กจิ ก๑รรมที่ ให้นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ ๖ คน เพื่อค้นคว้าข้อมูลพร้อมภาพประกอบ เกี่ยวกับประวัติและผลงานของบุคคลส�าคัญที่มีส่วนสร้างสรรค์ชาติไทยให้มี กิจก๒รรมท่ี รายละเอียดเพ่ิมเติมจากหนังสือเรียน จากน้ันออกมาน�าเสนอผลงานหน้า กจิ ก๓รรมท่ี ชนั้ เรียน และนา� ไปจดั นิทรรศการ กจิ ก๔รรมที่ ให้ท�าแผ่นพับเป็นเอกสารเผยแพร่ประวัติและผลงานของบุคคลส�าคัญท่ี ทา� คณุ ประโยชน์ใหแ้ กป่ ระเทศชาติ แล้วตอบค�าถาม จัดนิทรรศการบุคคลตัวอย่างในประวัติศาสตร์ไทย โดยหาภาพ ข้อมูลหรือ ผลงานของแต่ละทา่ น แลว้ นา� ไปแสดงที่ป้ายนเิ ทศเปน็ เวลา ๑ สปั ดาห์ ใหน้ กั เรยี นแตล่ ะคนทา� รายงานในหวั ขอ้ “สถาบนั พระมหากษตั รยิ ก์ บั บทบาท ในการสรา้ งสรรคช์ าตไิ ทย” เสร็จแลว้ ให้น�าส่งครูผู้สอน 140 แนวตอบ คาํ ถามประจําหนว ยการเรยี นรู 1. สถาบนั พระมหากษตั ริยเ ปน สถาบนั ทมี่ คี วามสาํ คัญกบั สังคมไทยมาตง้ั แตอ ดตี พระมหากษตั ริยไทยมบี ทบาทในการพฒั นาชาตไิ ทยในดานตางๆ ท้งั ดา นการปองกัน และรักษาเอกราชของชาติ การเมืองการปกครอง เศรษฐกิจ สังคม รวมถงึ การสรางสรรควฒั นธรรมไทยตางๆ จนเปน มรดกตกทอดมาถึงปจจบุ ัน 2. ความเจริญรงุ เรอื งของชาตไิ ทยทีม่ ตี อเนอ่ื งมาชา นาน ลว นเกดิ จากผลงานและการสรา งสรรคของบุคคลสําคัญตางๆ ท้งั พระมหากษัตรยิ  พระบรมวงศานวุ งศ ขุนนาง ขา ราชการ และชาวตางชาติ ดังนนั้ การศึกษาเร่อื งราวของบคุ คลเหลานนั้ จะทําใหผ ศู กึ ษาไดเ รยี นรูถงึ ความพยายามและความเสยี สละของบรรพชนทีไ่ ดสรา งสรรค ชาตไิ ทยจนมคี วามเจรญิ รงุ เรอื ง ทาํ ใหเ กดิ ความภาคภมู ใิ จในประวตั ศิ าสตรไ ทยและวฒั นธรรมไทย และยดึ ถอื เปน แบบอยา งในการทาํ ประโยชนใ หแ กส งั คมและประเทศชาติ 3. รูสกึ สาํ นึกในพระมหากรณุ าธิคุณทที่ รงบําเพญ็ พระราชกรณียกจิ ที่สาํ คัญยงิ่ ตอ พสกนกิ รชาวไทย และบา นเมืองไทยมาโดยตลอดตัง้ แตอ ดตี จนถงึ ปจจุบนั และตระหนักถึง ความสาํ คัญของสถาบันพระมหากษัตริยท่คี นไทยควรรักษาปกปองเอาไวใหด าํ รงอยคู สู งั คมไทยตลอดไป 4. สามารถนาํ แบบอยางท่ีมคี ุณคา ทั้งเรอ่ื งความรกั ชาติ ความกลา หาญ ความเสยี สละผลประโยชนสว นตวั เพอื่ สว นรวม นั่นคอื การเห็นประโยชนแกประเทศชาติเปน สาํ คญั คณุ ธรรมและจรยิ ธรรมตา งๆ มาเปนแบบอยา ง หรือนําไปปฏิบัติเทา ท่ตี นเองจะสามารถทําได 5. เราอาจไมม ีประเทศไทยท่ีเปน เอกราชและคงอธปิ ไตยของชาติไวไดจ นถงึ ทกุ วันนี้ รวมถึงไมม ีภมู ปิ ญ ญาและมรดกทางวฒั นธรรมตางๆ ท่เี ปน เอกลกั ษณของชาติดังเชน ปจจบุ นั 140 คู่มือครู

กระตนุ้ ความสนใจ สา� รวจคน้ หา อธิบายความรู้ ขยายความเข้าใจ ตรวจสอบผล Expore Explain Engage Expand Evaluate เปาหมายการเรียนรู 1. วเิ คราะหป จ จยั ท่สี ง เสริมการสรา งสรรค ภมู ิปญญาและวฒั นธรรมไทยได 2. อธบิ ายตัวอยางของการสรางสรรคภ มู ปิ ญญา และวฒั นธรรมไทยในสมัยตา งๆ ได 3. ระบุแนวทางการอนรุ ักษภ ูมิปญญาและ วฒั นธรรมไทยได 4. สง เสรมิ และสนบั สนนุ ใหผอู นื่ อนรุ ักษ ภูมิปญ ญาและวัฒนธรรมไทยได สมรรถนะของผเู รยี น 1. ความสามารถในการสื่อสาร 2. ความสามารถในการคดิ 3. ความสามารถในการแกปญหา ๕˹Nj ¡ÒÃàÃÂÕ ¹Ã·ŒÙ Õè ครฑุ ยุดนาคหลอ ดว ยโลหะปด ทอง ประดับระเบยี ง คุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค พระอโุ บสถวัดพระศรรี ัตนศาสดาราม 1. รกั ชาติ ศาสน กษัตรยิ  ¡ÒÃÊÌҧÊÃäǏ ²Ñ ¹¸ÃÃÁ 2. ใฝเรยี นรู 3. อยอู ยา งพอเพยี ง áÅÐÀÁÙ »Ô ˜ÞÞÒä·Â 4. มงุ ม่ันในการทาํ งาน 5. รักความเปนไทย ÇÑตัวช้ีวดั ²¹¸ÃÃÁä·ÂáÅÐÀÙÁÔ»˜ÞÞÒä·Â໚¹Áô¡ ■ วเิ คราะหป จ จยั ทสี่ ง เสรมิ การสรา งสรรคภ มู ปิ ญ ญาไทยและวฒั นธรรมไทย µ ¡ · Í ´ ¨ Ò ¡ º à à ¾ ºØ ÃØ É Ê× º µ ‹ Í Á Ò ¶Ö § ¤ ¹ ä ·  㠹 » ˜ ¨ ¨Ø ºÑ ¹ต2ป131แ43ค2.......นํารรถะวชอพสแขไคกบปคสสใพสใาจวตทตขลาาาถวอบบมรอรรมําทราีรอตยณยรจาะาขสรงคาาหตูปยะะุดาบบมธไรบิาานุางงสต�าวทศนชรรนทวEกัภาเยนันบิEสสจราระวEจlกุน้รริเEยอวทษavาจรรพักาจบคทมnจาxีงรวยาจaพคใbารรมําgรหยทขบญิครศรpสวรนกจนlคคเoหเสวคuพูะaยอlบวoเคกาาลกรaมคอผชชrกแนaุโมาaําาากรraมร่ียงุขวาiคีาาลน้eี่ยtแกัnวมมยะหeเบทเรลtวeรทเตตารวรยะeวหบอหาขถาสกสขฐยีือมาผัยไิิไกชกชางกรูก้ารบัอนมททนงาับารมาณมขษใาตลแงขนผเยยใจวรรขู้หอวงจจพตัอลาอลเูตสแงุนงรราเงะรรงงาศขชญิียรรนสจิยะชเางรตาาาปนามาเนราชดคชนตปอรนงกงุตหขาชทูเิุวแานงกศตไิรอากางณรลสทาอืากผิงศาตงะรถสงยาศษรเทไิดชตปจานทเาลทัตทมม่ีงัาอบกันสามี่ยรนาํวกือบีบนัรปตพีติยใตน้ังสทคาทหรรทรอะกEรุโะบําาเะี่มเีม่กขวากvจถนจารเีคนัาทรีตดิaราําาาทือ่ปรวตัยอคชรมชlงใยีศาuกยอกกานวโมมกึอคaนอศตาทากาสษรมรรกลิไิtม่ีชาราํสอeทาภไปราีคขเูปงยานรัญออคใอื่าเนงศยภกนงพปารรมับูาองษลจใสิกวขจวฐจังขวนุนกใุบคอานจิศเันมงกงปรขไบิดสรีอแทวุคะงัจลินายควคาะทงมตักมลทราศิทผเารตหราลรงทวงั้ลสงปงิตมแวตาารตยถานนระงอึงไนั้แดเรทกดปลษิูปายจตีนะฐแรแะกปอสบลพทาักฐรบะรํารมาษวกะใสงกฒัรหมารสไษรผาหนรทปตังูศราธยสกรคกึกรขรยิครวษษน้ึรแมฒัรัตาคหอไไทรขนทงงดิยําอแธรยเไใงารรบทหบแยีรชบยคมลนคุวพมนงะไรคอทศีบยถูไลปทยดึพทงึสกตคยถบราํคมะอวาืาคงารเรอีทญัปๆวมอกัในงตงพนษลแจากยไรบูกนงดาไาๆบเททยรปทอพายรนรทยมงใฒังมาชง้ัสแทงพนรมถลําใดาราาะนใะชกปจคหกมาทนนวพาตหี่ตถาารริไมาทกงึกะทกทเราํทพสยษุงปุกอทุยีใสตัรวดนธสุโะันรขมศดลโิยนยทาาาะี้ชถสนยัพขนึงนเตอรปปใาะงาหนจไบงบแดรๆจรรกาวบุรมชสาพทันวงธงัช้ังงรคาดศนานมาากทีแแนนฐี่ไหลกดุวาะงงนาสแปศรมรรรปาน่ักะของขคเนุสงทองนกรศใงรันานชคงาติ ซ่ึงมผี ลตอ สงั คมไทยในยคุ ปจจบุ ัน (ส ๔.๓ ม.๔-๖/๓) áÊ´§ãËŒàË繶֧àÍ¡ÅѡɳáÅФÇÒÁà¨ÃÔÞÃØ‹§àÃ×ͧ¢Í§ ■ วางแผนกาํ หนดแนวทาง และการมสี ว นรว มการอนรุ กั ษภ มู ปิ ญ ญาไทย ¤¹ä·Âä´àŒ »¹š ÍÂÒ‹ §´Õ ´§Ñ ¹¹éÑ ¡ÒÃàÃÂÕ ¹ÃãŒÙ ¹àÃÍ×è §Ç²Ñ ¹¸ÃÃÁ กระตนุ้ ความสนใจ Engage และวฒั นธรรมไทย (ส ๔.๓ ม.๔-๖/๕) áÅÐÀÙÁÔ»˜ÞÞÒä·Â¨Ö§à»š¹ÊÔ觨íÒ໚¹à¾è×Í·Õ褹ä·Â¨Ðä´Œ µÃÐ˹¡Ñ ¶§Ö »¨˜ ¨ÂÑ áÅк¤Ø ¤Å·ÁèÕ ÊÕ Ç‹ ¹ÊÒí ¤ÞÑ ã¹¡ÒÃʧ‹ àÊÃÁÔ สาระการเรียนรแู กนกลาง ÊÃÒŒ §ÊÃäÀ ÁÙ »Ô Þ˜ ÞÒáÅÐÇ²Ñ ¹¸ÃÃÁä·Â·ÁèÕ ¼Õ ŵ͋ 椄 ¤Áä·Â ครใู หนกั เรียนยกตวั อยา งภูมปิ ญญาไทยใน »¨˜ ¨ºØ ¹Ñ à¾Í×è ¨Ðä´àŒ »¹š ẺÍÂÒ‹ §ã¹¡ÒÃÊÃÒŒ §ÊÃäÀ ÁÙ »Ô Þ˜ ÞÒ ทอ งถิน่ ของนักเรียน พรอ มอธิบายประโยชนข อง ■ ปจ จัยและบคุ คลท่สี งเสริมความสรา งสรรคภ ูมิปญ ญาไทย áÅÐÇѲ¹¸ÃÃÁä·ÂÊ׺µ‹Íæ ¡Ñ¹ä» áÅШÐ䴌ࢌÒä»ÁÕ ภมู ิปญญาดงั กลาว และวัฒนธรรมไทย ซง่ึ มผี ลตอสงั คมไทยในปจ จบุ ัน เชน ÊÇ‹ ¹ÃÇ‹ Á㹡ÒÃ͹ÃØ ¡Ñ É㏠ˌ¤§Í‹٤‹ÙÊѧ¤Áä·Â พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช ฯลฯ ■ สภาพแวดลอมทมี่ ีผลตอ การสรางสรรคภ มู ปิ ญ ญาและวัฒนธรรมไทย ■ วิถีชีวติ ของคนไทยในสมัยตา งๆ ■ การสืบทอดและเปลย่ี นแปลงของวัฒนธรรมไทย ■ แนวทางการอนรุ กั ษภ มู ปิ ญ ญาและวฒั นธรรมไทย และการมสี ว นรว ม ในการอนุรักษ ■ วิธีการมสี วนรวมอนรุ ักษภมู ปิ ญ ญาและวัฒนธรรมไทย เกรด็ แนะครู ครูควรจัดกจิ กรรมการเรยี นรูเพอื่ ใหน กั เรียนสามารถวิเคราะหป จ จยั ที่สงเสริม การสรา งสรรคภูมิปญญาและวัฒนธรรมไทย รวมถงึ วางแผนกําหนดแนวทาง และ การมีสวนรว มในการอนุรกั ษภูมิปญญาและวัฒนธรรมไทยได โดยเนน การพฒั นา ทักษะกระบวนการทส่ี ําคญั เชน ทกั ษะการคิด กระบวนการกลมุ และกระบวนการ สืบสอบ ดงั ตวั อยา งตอไปนี้ • ใหน กั เรียนศึกษาความรูเ ก่ยี วกับการสรา งสรรคภูมปิ ญญาไทยจาก หนังสือเรยี นและแหลงการเรียนรอู นื่ ๆ และอธิบายความรูพรอ มทง้ั ยกตัวอยา งประกอบ จากน้ันรวมกลมุ เพอื่ ชว ยกันศึกษาคนควาปจจัยและ ลกั ษณะของภมู ปิ ญ ญาไทยในแตล ะภาค แลว จดั ทาํ เปน แผน พบั ทมี่ ภี าพประกอบ • ใหน ักเรียนศึกษาคนควาเกยี่ วกบั การสืบทอดและการเปลีย่ นแปลงของ วัฒนธรรมและภูมิปญ ญาไทยจากหนังสือเรยี น แลวอธิบายความรโู ดย การตอบคาํ ถาม จากนัน้ ใหนกั เรยี นวิเคราะหถ ึงประโยชนแ ละคณุ คา ของ วฒั นธรรมและภมู ปิ ญ ญาไทย ตลอดจนแนวทางการมสี ว นรว มเพอื่ การอนรุ กั ษ วฒั นธรรมและภมู ปิ ญ ญาไทย คู่มอื ครู 141