ມ.7_ພາສາລາວ_lao

ນວນຫຼາຍທ່ ີເປັນຄາໍ ຫຼາຍພະຍາງ ເຊ່ ງິ ເກດີ ມາຈາກການຢືມຄາໍ ຈາກພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ເຊ່ ັນ: ອາກາດ ອາຫານ ບດິ າ ມານດາ, ຢືມຄາໍ ຈາກພາສາຂະແມເຊ່ ັນ: ບາໍ ລງຸ , ດາໍ ເນນີ , ຢືມຄາໍ ຈາກພາສາຝຣງ່ ັ ເຊ່ ັນ: ປີອາໂນ, ອກົ ຊຽນແຊນ, ເຕັກໂນໂລຊຽນ… ຫຼືບ່ ໍ ກເໍ ກດີ ມາ ຈາກການປະສມົ ຄາໍ ພະຍາງດຽວເຂ້ົາກນັ ເຊ່ ັນ: ແມນ່ າໍ້ ຕນົ້ ໄມ ້ ປ່ຽນແປງ… ໃນດາ້ ນລະບບົ ສຽງ ພາສາຕະກນຸ ລາວ-ໄທ ເປັນພາສາທ່ ີມສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ ເຊ່ ງິ ຄາໍ ທກຸ ຄາໍ ລວ້ ນແຕມ່ ສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ ກາໍ ກບັ . ຖາ້ ປ່ຽນສຽງວນັ ນະຍດຸ ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ຈະ ປ່ຽນແປງໄປເຊ່ ັນ: ມາ ມາ່ ມາ້ ໝາ ມຄີ ວາມໝາຍຕາ່ ງກນັ . ຖາ້ ອອກສຽງຄາໍ ວາ່ : ມາ້ ເປັນ ໝາ ຄວາມໝາຍກຈໍ ະປຽ່ ນໄປນາໍ . ສຽງພະຍນັ ຊະນະທ່ ີປາກດົ ໃນພາສາຕະກນຸ ນ້ີ ມທີ ງັ ພະຍນັ ຊະນະເຄ້ົາ ແລະ ຄວບ ແຕ່ ສວ່ ນໃຫຍຈ່ ະໃຊພ້ ະຍນັ ຊະນະດຽ່ ວຂນ້ຶ ຕນ້ົ ຄາໍ ຫຼາຍກວາ່ . ສວ່ ນສຽງສະຫຼະມທີ ງັ ສະຫຼະເຄົ້າ ແລະ ສະຫຼະປະສມົ , ພອ້ ມກນັ ນນັ້ ສຽງສະຫຼະກມໍ ທີ ງັ ສະຫຼະສຽງສນັ້ ແລະ ສຽງຍາວ. ໃນດາ້ ນລະບບົ ໄວຍາກອນ ພາສາຕະກນຸ ລາວ-ໄຕ ທ່ ີເວົ້າຢໃູ່ ນ ສ.ປ.ປ ລາວ ມກີ ານ ຮຽງຄາໍ ແບບຕວົ ຕງັ້ -ກລິ ິຍາ-ຕວົ ປະກອບເຊ່ ັນ: ຂອ້ ຍ-ກນິ -ເຂົ້າ. ການວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍຈະວາງໄວຫ້ ຼງັ ຄາໍ ຫຼກັ ສະເໝີເຊ່ ັນ: ປຶ້ມໝ,ູ່ ໝາຮາ້ ຍ, ຂາຊາ້ ຍ, ອາ່ ນໄວ, ຮຽນເກ່ ງັ (ປຶ້ມ, ໝາ, ຂາ, ອາ່ ນ ແລະ ຮຽນ ເປັນຄາໍ ຫຼກັ ສວ່ ນຄາໍ ວາ່ ໝ,ູ່ ຮາ້ ຍ, ຊາ້ ຍ, ໄວ, ເກ່ງັ ເຮັດໜາ້ ທ່ ີເປັນຄາໍ ຂະຫຍາຍວາງໄວທ້ າງຫຼງັ ຄາໍ ຫຼກັ ). ຄາໍ ນາມທ່ ີມລີ ກັ ສະນະນາມ ຈະຮຽງຄາໍ ແບບ ນາມຫຼກັ + ຈາໍ ນວນ + ລກັ ສະນະນາມ ເຊ່ ັນ: ໄກ່ 2 ໂຕ, ເຮອື ນ 2 ຫຼງັ ເປັນຕນົ້ . ພາສາທ່ ີສງັ ກດັ ຢໃູ່ ນຕະກນຸ ລາວ-ໄຕ ມດີ ງ່ ັ ນ:້ີ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ພາສາ ແຂວງທ່ ີມຄີ ນົ ເວ້ົາ ພາສາແຊກ ບໍລຄິ າໍ ໄຊ, ຄາໍ ມວ່ ນ ພາສາຍວນ ໄຊຍະບລູ ີ, ຫຼວງພະບາງ, ບ່ ໍແກວ້ , ອດຸ ມົ ໄຊ ພາສາໄຕ (ປະກອບດວ້ ຍໄຕດາໍ , ບນັ ດາແຂວງພາກເໜືອ ລງົ ຮອດແຂວງບໍລຄິ າໍ ໄຊ ໄຕຂາວ, ໄຕແດງ ແລະ ໄຕເມຍ້ີ ) ພາສາໄທເໜືອ ຜງ້ົ ສາລີ, ຫຼວງນາໍ້ ທາ ພາສາຜໄູ້ ທ ຄາໍ ມວ່ ນ, ສະຫວນັ ນະເຂດ, ສາລະວນັ ແລະ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາຢງັ້ ຜງົ້ ສາລີ, ອດຸ ມົ ໄຊ, ຫຼວງນາໍ້ ທາ, ບ່ ໍແກວ້ 145

ພາສາລາວ (ປະກອບດວ້ ຍ 5 ແຊງ: ທກຸ ແຂວງຂອງ ສ.ປ.ປ ລາວ ພວນ, ກະເລິງ, ບໍ, ໂຢຍ ແລະ ຢໍ) ພາສາລື້ ຜງົ້ ສາລ,ີ ຫຼວງນາໍ້ ທາ, ບ່ ໍແກວ້ , ອດຸ ມົ ໄຊ, ໄຊຍະບລູ ີ ແລະ ຫຼວງພະບາງ 4.2 ຕະກນຸ ມອນ-ຂະແມ ພາສາໃນຕະກນຸ ມອນ-ຂະແມສວ່ ນຫຼາຍມຄີ າໍ ເປັນສອງພະຍາງ ແລະ ເນັນ້ ສຽງລງົ ຢພູ່ ະຍາງ ຫຼງັ . ໃນດາ້ ນລະບບົ ສຽງ ພາສາຕະກນຸ ນສີ້ ວ່ ນໃຫຍບ່ ່ ໍມສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ , ແຕບ່ າງພາສາກມໍ ສີ ຽງ ວນັ ນະຍດຸ ເຊ່ ັນ: ສາມຕາ່ ວ ແລະ ບາງແຊງຂອງພາສາກມຶ ມ.ຸ ພາສາຕະກນຸ ນມີ້ ສີ ຽງພະຍນັ ຊະນະຄວບຫຼາຍ ໂດຍສະເພາະພະຍນັ ຊະນະຕນົ້ . ພະຍາງ ມກັ ລງົ ທ້າຍດວ້ ຍສຽງພະຍນັ ຊະນະ. ສວ່ ນສຽງສະຫຼະ ພາສາຕະກນຸ ນແ້ີ ຍກຄວາມແຕກຕາ່ ງ ລະຫວາ່ ງສະຫຼະສນັ້ ແລະ ສະຫຼະຍາວ. ໃນດາ້ ນລະບບົ ໄວຍາກອນ, ການຮຽງຄາໍ ເປັນແບບ: ຕວົ ຕງັ້ -ກລິ ິຍາ-ຕວົ ປະກອບ, ການ ວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍ ແລະ ການໃຊຄ້ າໍ ລກັ ສະນະນາມນນັ້ ແມນ່ ຄກື ນັ ກບັ ພາສາລາວ. ພາສາທ່ ີສງັ ກດັ ຢໃູ່ ນຕະກນຸ ພາສາມອນ-ຂະແມ ມດີ ງ່ ັ ນ:ີ້ ພາສາ ແຂວງທ່ ີມຄີ ນົ ເວ້ົາ ພາສາກມຶ ມຸ ບນັ ດາແຂວງພາກເໜືອ ລງົ ຮອດແຂວງຄາໍ ມວ່ ນ ພາສາກະຕາງ ສາລະວນັ ແລະ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາກະຕູ ເຊກອງ, ສາລະວນັ ແລະ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາກຣຽງ ເຊກອງ, ສາລະວນັ ແລະ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາກຣີ ໄຊຍະບລູ ີ, ບໍລິຄາໍ ໄຊ ແລະ ຄາໍ ມວ່ ນ ພາສາຂະແມ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາງວນ ຄາໍ ມວ່ ນ ພາສາເຈງັ ອດັ ຕະປື ພາສາສາມຕາ່ ວ ຫຼວງນາໍ້ ທາ ແລະ ບ່ ໍແກວ້ ພາສາສະດາງ ສະຫວນັ ນະເຂດ ແລະ ອດັ ຕະປື ພາສາສວ່ ຍ ຄາໍ ມວ່ ນ, ສະຫວນັ ນະເຂດ, ສາລະວນັ , ຈາໍ ປາສກັ ແລະ ເຊກອງ 146

ພາສາຊງິ ມນູສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຫວົ ພນັ ພາສາຍະເຫີນ ອດັ ຕະປື ແລະ ຈາໍ ປາສກັ ພາສາຕະໂອຍ້ ສະຫວນັ ນະເຂດ, ສາລະວນັ , ຈາໍ ປາສກັ , ອດັ ຕະປື ແລະ ເຊກອງ ພາສາຕຣຽງ ສາລະວນັ , ຈາໍ ປາສກັ , ອດັ ຕະປື ແລະ ເຊກອງ ພາສາຕຣີ ຄາໍ ມວ່ ນ ແລະ ສະຫວນັ ນະເຂດ ພາສາຕມູ ບໍລຄິ າໍ ໄຊ ພາສາແທນ່ ຫຼວງພະບາງ ພາສາບດິ ຜງົ້ ສາລີ, ອດຸ ມົ ໄຊ ແລະ ຫຼວງນາໍ້ ທາ ພາສາເບຣາົ ຈາໍ ປາສກັ ແລະ ອດັ ຕະປື ພາສາປະໂກະ ສາລະວນັ ພາສາໄປຣ ໄຊຍະບລູ ີ ພາສາຜອ້ ງ ຊຽງຂວາງ ແລະ ຫວົ ພນັ ພາສາມະກອງ ຄາໍ ມວ່ ນ ແລະ ສະຫວນັ ນະເຂດ ພາສາມອ້ ຍ ຫວົ ພນັ ພາສາຢຣຸ ຈາໍ ປາສກັ ແລະ ອດັ ຕະປື ພາສາແຢະ ອດັ ຕະປື ແລະ ເຊກອງ ພາສາລະເມດ ຫຼວງນາໍ້ ທາ, ອດຸ ມົ ໄຊ ແລະ ບ່ ໍແກວ້ ພາສາລະວີ ເຊກອງ ພາສາໂອຍ ຈາໍ ປາສກັ ແລະ ອດັ ຕະປື ພາສາເອີດູ ຊຽງຂວາງ ພາສາຮາ່ ຣກັ ສາລະວນັ , ຈາໍ ປາສກັ , ອດັ ຕະປື ແລະເຊກອງ 4.3 ຕະກນຸ ຈນີ -ຕເີ ບດ ພາສາຕະກນຸ ຈນີ -ຕີເບດ ເປັນພາສາຄາໍ ໂດດເຊ່ ັນດຽວກບັ ພາສາຕະກນຸ ລາວ-ໄຕ. ຄາໍ ສວ່ ນຫຼາຍເປັນຄາໍ ພະຍາງດຽວ. ໃນດາ້ ນລະບບົ ສຽງ ພາສາຕະກນຸ ນ້ີເປັນພາສາມສີ ຽງວນັ ນະຍຸດເຊ່ ັນດຽວກບັ ພາສາ ຕະກນຸ ລາວ-ໄທ ແລະ ບ່ ໍສມູ້ ສີ ຽງພະຍນັ ຊະນະຄວບ. ພະຍາງມກັ ລງົ ທາ້ ຍດວ້ ຍສຽງສະຫຼະ ຫຼາຍກວາ່ ພະຍນັ ຊະນະ. ບາງພາສາເຊ່ ັນ: ພາສາອາຄາບ່ ໍມສີ ຽງພະຍນັ ຊະນະທ່ ີເປັນຕວົ 147

ສະກດົ ເລີຍ. ນອກຈາກນນັ້ ພາສາຕະກນຸ ນບ້ີ ່ ໍມກີ ານແຍກຄວາມແຕກຕາ່ ງລະຫວາ່ ງສະຫຼະ ສຽງສນັ້ ແລະ ສະຫຼະສຽງຍາວ. ໃນດາ້ ນລະບບົ ໄວຍາກອນ ການຮຽງຄາໍ ໃນປະໂຫຍກຂອງພາສາຕະກນຸ ນມີ້ ີ 2 ແບບ ຄ:ື ແບບຕວົ ຕງັ້ -ຕວົ ສາໍ ແດງ-ຕວົ ປະກອບເຊ່ ັນໃນພາສາຫໍ້ ແລະ ແບບຕວົ ຕງັ້ -ຕວົ ປະກອບ- ຕວົ ສາໍ ແດງເຊ່ ັນໃນພາສາສງິ ສລິ .ິ ສາໍ ລບັ ການວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍ ພາສາຕະກນຸ ຈນີ -ຕີເບດບາງ ພາສາວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍໄວໜ້ ້າຄາໍ ຫຼກັ , ບາງພາສາມລີ ກັ ສະນະກງົ ກນັ ຂາ້ ມ ແຕບ່ າງພາສາມີ ລກັ ສະນະທງັ ສອງຢາ່ ງປນົ ກນັ . ໃນດາ້ ນການໃຊລ້ ກັ ສະນະນາມ ພາສາຫໍ້ເວ້ົາວາ່ ສາມໂຕໄກ,່ ໃນຂະນະທ່ ີພາສາສງິ ສລິ ເິ ວ້ົາຄພື າສາລາວ ໄກສ່ າມໂຕ. ພາສາ ແຂວງທ່ ີມຄີ ນົ ເວົ້າ ພາສາສງິ ສລິ ິ ຜງ້ົ ສາລີ, ຫຼວງນາໍ້ ທາ, ອດຸ ມົ ໄຊ, ບ່ ໍແກວ້ ແລະ ຫຼວງພະບາງ ພາສາສລີ າ ຫຼວງນາໍ້ ທາ ພາສາລາຫູ ຫຼວງນາໍ້ ທາ ແລະ ບ່ ໍແກວ້ ພາສາໂລໂລ ຜງົ້ ສາລີ ພາສາຫໍ້ ຜງ້ົ ສາລີ ພາສາອາຄາ ຜງ້ົ ສາລີ, ຫຼວງນາໍ້ ທາ, ອດຸ ມົ ໄຊ ແລະ ບ່ ໍແກວ້ ພາສາຮາ່ ຍ່ ີ ຜງົ້ ສາລີ 4.4 ຕະກນຸ ມງ້ົ -ອວີ ມຽນ ພາສາມງ້ົ ແລະ ພາສາອວີ ມຽນເປັນພາສາຄາໍ ໂດດຄື: ກນັ ກບັ ພາສາລາວ-ໄຕ, ມສີ ຽງ ວນັ ນະຍດຸ ບ່ ໍມສີ ຽງພະຍນັ ຊະນະທ່ ີເປັນຕວົ ສະກດົ . ແຕພ່ ະຍນັ ຊະນະຕນ້ົ ມລີ ກັ ສະນະຊອ້ ນສນົ ຫຼາຍ, ສວ່ ນສຽງສະຫຼະມລີ ກັ ສະນະງາ່ ຍດາຍ. ໃນດາ້ ນໄວຍາກອນ ການຮຽງຄາໍ ຄ:ື ກນັ ກບັ ພາສາລາວ ຄ:ື ຕວົ ຕງັ້ -ຕວົ ສາໍ ແດງ-ຕວົ ປະກອບ. ສາໍ ລບັ ການວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍ ພາສາມງ້ົ ຂາວວາງຄາໍ ຂະຫຍາຍໄວທ້ າງຫຼງັ ທກຸ ກລໍ ະນຄີ :ື ກບັ ພາສາລາວ. ກຽ່ ວກບັ ການໃຊລ້ ກັ ສະນະນາມ ພາສາມງ້ົ ເວົ້າຄືກບັ ພາສາຫໍ້ ຄື: ວາງນາມຫຼກັ ໄວຫ້ ຼງັ ສດຸ ເຊ່ ັນ: ເວົ້າວາ່ ສາມໂຕໝາ ເປັນຕນ້ົ . ພາສາ ແຂວງທ່ ີມຄີ ນົ ເວົ້າ ພາສາມງ້ົ ບນັ ດາແຂວງພາກເໜືອ ລງົ ຮອດແຂວງບໍລິຄາໍ ໄຊ ພາສາອວີ ມຽນ ບນັ ດາແຂວງພາກເໜືອ ລງົ ຮອດແຂວງວຽງຈນັ 148

ຄາໍ ຖາມ 1. ຕະກນຸ ພາສາແມນ່ ຫຍງັ ? ນກັ ພາສາສາດສາມາດພິສດູ ວາ່ ສອງພາສາໃດໜ່ ຶງນອນຢູ່ ໃນຕະກນຸ ດຽວກນັ ໄດແ້ ນວໃດ? 2. ຕະກນຸ ພາສາຕາ່ ງໆໃນໂລກ ແລະ ໃນອາຊຽນຕາເວັນອອກສຽງໃຕມ້ ຕີ ະກນຸ ໃດແດທ່ ່ ີສາໍ ຄນັ ? 3. ຕະກນຸ ພາສາຢໃູ່ ນລາວ ມຕີ ະກນຸ ໃດແດ?່ ແຕລ່ ະຕະກນຸ ປະກອບດວ້ ຍພາສາຫຍງັ ? ບດົ ເຝິກຫດັ 1. ພາສາໄຕດາໍ , ໄຕຂາວ ແລະ ໄຕແດງ ນອນຢຕູ່ ະກນຸ ພາສາໃດ? ເປັນຫຍງັ ເພ່ ິນຈ່ ງຶ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ຈດັ ພາສາເຫ່ ົຼານເ້ີ ຂົ້າໃນຕະກນຸ ພາສາດງ່ ັ ກາ່ ວ? 2. ພາສາກມຶ ມຸ ແລະ ພາສາມງົ້ ແມນ່ ພາສາໃດທ່ ີນອນຢໃູ່ ນຕະກນຸ ພາສາມອນ-ຂະແມ? ພາສາທງັ ສອງນ້ີ ແມນ່ ພາສາໃດທ່ ີບ່ ໍມສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ ? 3. ຈງ່ ົ ສາໍ ຫຼວດການໃຊພ້ າສາຂອງນກັ ຮຽນພາຍໃນຫອ້ ງວາ່ ສາມາດເວົ້າພາສາໃດໄດແ້ ດ?່ ແລະ ແຕລ່ ະພາສານອນຢໃູ່ ນຕະກນຸ ໃດ? 4. ຈງ່ ົ ໝາຍ ໃສຂ່ ໍຄ້ າໍ ຕອບທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ 1) ພາສາໃດທ່ ີບ່ ໍແມນ່ ພາສາຕະກນຸ ຄາໍ ໂດດ? ກ. ພາສາອວິ ມຽນ ຂ. ພາສາແຊກ ຄ. ພາສາໂລໂລ ງ. ພາສາກມຶ ມຸ 2) ພາສາກະຕາງເປັນພາສາຕະກນຸ ຫຍງັ ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນີ -ຕເີ ບດ ງ. ມງົ້ -ອວີ ມຽນ 3) ພາສາໃດທ່ ີເປັນພາສາຕະກນຸ ຈນີ -ຕເີ ບດ? ກ. ຢງັ້ ຂ. ຊງິ ມນູ ຄ. ສງິ ສລິ ິ ງ. ອວີ ມຽນ 4) ພາສາຕະກນຸ ໃດທ່ ີບ່ ໍມກີ ານແຍກລະຫວາ່ ງສະຫຼະສຽງສນັ້ ແລະ ສຽງຍາວ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນີ -ຕເີ ບດ ງ. ມງົ້ -ອວີ ມຽນ 5) ພາສາຕະກນຸ ໃດສວ່ ນໃຫຍບ່ ່ ໍມສີ ຽງວນັ ນະຍດຸ ? ກ. ລາວ-ໄຕ ຂ. ມອນ-ຂະແມ ຄ. ຈນີ -ຕເີ ບດ ງ. ມງ້ົ -ອວີ ມຽນ 149

ບດົ ທີ 11 ການຢືມຄາໍ ໃນພາສາລາວ 1. ຄວາມໝາຍຂອງການຢືມຄາໍ ການຢືມຄາໍ ໝາຍເຖງິ ການທ່ ີຄນົ ຊາດໜ່ ຶງຮບັ ເອົາຄາໍ ຫຼື ລກັ ສະນະທາງພາສາບາງອນັ ຂອງພາສາອ່ ນື ເຂົ້າມາໃຊໃ້ ນພາສາຕນົ ເອງ. ຄາໍ ທ່ ີຮບັ ມານນັ້ ມກັ ຈະຖກື ປ່ຽນແປງຮບູ ຄາໍ ສຽງ ແລະ ຄວາມໝາຍໃນພາສາໃໝ່ ເພ່ ືອຄວາມສະດວກໃນການອອກສຽງ ແລະເປັນໄປຕາມ ລກັ ສະນະສາໍ ຄນັ ຂອງພາສາຜຢູ້ ືມ. 2. ສາເຫດຂອງການຢືມຄາໍ ຄນົ ເຮົາໃນແຕລ່ ະສະໄໝຍອ່ ມມກີ ານຕິດຕ່ ໍສ່ ືສານກນັ ທງັ ພາຍໃນ ແລະ ຕາ່ ງປະເທດ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ການສາ້ ງສາຍພວົ ພນັ ຫຼື ການຕດິ ຕ່ ໍສ່ ສື ານກບັ ບກຸ ຄນົ ຫຼື ສງັ ຄມົ ອ່ ືນໆ ຖເື ປັນທາໍ ມະ ຊາດຂອງຄນົ ເຮົາທ່ ີມມີ າແຕອ່ ະດດີ ຈນົ ເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ . ການຕິດຕ່ ໍສ່ ືສານກນັ ນນັ້ ຕອ້ ງອາໄສພາ ສາເປັນເຄ່ ອື ງມສື ່ ຄື ວາມໝາຍຂອງບກຸ ຄນົ ຫຼື ສງັ ຄມົ ນນັ້ ໆ. ເມ່ອື ບກຸ ຄນົ ໄດຕ້ ິດຕ່ ໍກນັ ຢເູ່ ລື້ອຍໆ ຍອ່ ມໃຊພ້ າສາຂອງກນັ ແລະກນັ . ການໃຊພ້ າສາຂອງກນັ ແລະກນັ ນເີ້ ອງ ເປັນລກັ ສະນະຂອງ ການຢືມເອົາຄາໍ ຂອງພາສານນັ້ ໆມາໃຊ.້ ໃນການຢືມຄາໍ ນນັ້ ແມນ່ ມສີ າເຫດດງ່ ັ ນ:້ີ 2.1 ສາເຫດທາງດາ້ ນພມູ ສາດ ລກັ ສະນະທາງພມູ ສາດຂອງປະຊາຊນົ ຜເູ້ ວົ້າພາສາໃນສອງປະເທດຢໃູ່ ກຊ້ ດິ ກນັ ຍອ່ ມມີ ການຕິດຕ່ ໍສ່ ືສານລະຫວາ່ ງກນັ ແລະ ມກີ ານແລກປ່ຽນ ຫຼື ໃຊພ້ າສາຮວ່ ມກນັ ພອ້ ມທງັ ຮບັ ເອົາຄາໍ ພາສາເພ່ ືອນບາ້ ນນນັ້ ມາໃຊ.້ 2.2 ສາເຫດທາງດາ້ ນການຕິດຕ່ ໍຄາ້ ຂາຍ ການເຈລະຈາໃນດາ້ ນທລຸ ະກດິ ຫຼື ການໂຄສະນາສນິ ຄາ້ ທກຸ ປະເພດ ຈາໍ ເປັນຕອ້ ງໃຊ້ ພາສາ, ໃນໄລຍະຜາ່ ນມາ ປະຊາຊນົ ລາວກມໍ ກີ ານຕດິ ຕ່ ໍພວົ ພນັ ການຄາ້ ກບັ ປະຊາຊນົ ຊາດອ່ ນື ຈ່ງຶ ເຮັດໃຫມ້ ຄີ າໍ ສບັ ໃນພາສາຂອງຊາດນນັ້ ໆເຂົ້າມາປນົ ເປຢໃູ່ ນພາສາລາວເປັນຈາໍ ນວນຫຼາຍ. 2.3 ສາເຫດທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ສາສະໜາ ການເຜີຍແຜວ່ ດັ ທະນະທາໍ ອິນເດຍ ແລະ ສາສະໜາພດຸ ເຂົ້າມາສປູ່ ະເທດລາວໂດຍ ຜາ່ ນອານາຈກັ ກາໍ ປເູ ຈຍ ກພໍ າໃຫເ້ ກດີ ມຄີ າໍ ປາລີ-ສນັ ສະກດິ ແລະ ຂະແມ ມາໃຊຢ້ ໃູ່ ນພາສາ ລາວເປັນຈາໍ ນວນຫຼາຍ. 150

2.4 ສາເຫດທາງດາ້ ນການສຶກສາ ການສ່ງົ ນກັ ສກຶ ສາລາວໄປຮຽນຕ່ ໍຕາ່ ງປະເທດ ແລະ ການນາໍ ເອົາຕາໍ ລາຂອງຕາ່ ງປະເທດ ເຂົ້າມາຄນົ້ ຄວາ້ ຮາ່ ໍ ຮຽນ ກເໍ ຮັດໃຫເ້ ກດີ ການຮຽນຮພູ້ າສາອ່ ືນນອກຈາກພາສາລາວ. ປດັ ຈບຸ ນັ ໃນເງ່ອື ນໄຂທ່ ີລາວເຂ້ົາສປູ່ ະຊາຄມົ ເສດຖະກດິ ອາຊຽນ ຄວາມນຍິ ມົ ການຮຽນພາສາຕາ່ ງປະເທດ ກຍໍ ່ ງິ ຫຼາຍຂນ້ຶ ຈ່ງຶ ພາໃຫມ້ ກີ ານນາໍ ໃຊຄ້ າໍ ສບັ ຈາກພາສາຕາ່ ງໆຫຼາຍຂນ້ຶ ເຊ່ ັນກນັ . 2.5 ສາເຫດທາງດາ້ ນຄວາມຈະເລີນຂອງເຕັກໂນໂລຊີ ປະເທດທ່ ີມຄີ ວາມຈະເລີນທາງດາ້ ນເຕັກໂນໂລຊີສງູ ສາມາດສາ້ ງສ່ ິງໃໝໆ່ ໄດ.້ ເມ່ອື ປະເທດເຮົາຮບັ ເອົາສ່ ງິ ໃໝໆ່ ເຫ່ ົຼານນັ້ ເຂົ້າມາໃນປະເທດ, ຊ່ ື ແລະ ຄາໍ ສບັ ສະເພາະຈ່ ງຶ ຖກື ນາໍ ເຂົ້າມາໃຊໃ້ ນພາສາລາວ. ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 3. ລກັ ສະນະການຢືມຄາໍ ຖາ້ ເຮົາພິຈາລະນາເບ່ ງິ ລກັ ສະນະພາສາລາວທ່ ີໃຊຢ້ ໃູ່ ນປດັ ຈບຸ ນັ ນີ້ ຈະເຫັນໄດວ້ າ່ ຄາໍ ສບັ ລາວສວ່ ນໃຫຍເ່ ປັນຄາໍ ຢືມມາຈາກພາສາຕາ່ ງປະເທດໃຊປ້ ນົ ເປຢູ່ ຈນົ ແຍກບ່ ໍອອກວາ່ ຄາໍ ໃດ ເປັນຄາໍ ເຄົ້າລາວເດມີ ຄາໍ ໃດເປັນຄາໍ ເຄ້ົາຈາກພາສາຕາ່ ງປະເທດ ເພາະເຮົາຢືມມາເປັນເວລາ ດນົ ນານ ແລະໄດປ້ ບັ ປງຸ ປ່ຽນແປງຄາໍ ຢືມມາໃຊນ້ ນັ້ ໃຫມ້ ລີ ກັ ສະນະສອດຄອ່ ງກບັ ພາສາລາວ ເປັນຢາ່ ງດ.ີ ການຢືມຄາໍ ເທ່ ົາທ່ ີປາກດົ ຢໃູ່ ນພາສາລາວ ແມນ່ ມຢີ ູ່ 3 ລກັ ສະນະ ດງ່ ັ ນ:ີ້ 3.1 ການທບັ ສບັ ການທບັ ສບັ ແມນ່ ວທິ ີການຢືມຄາໍ ຈາກພາສາໜ່ ຶງເຂ້ົາໄປໃຊໃ້ ນອີກພາສາໜ່ ຶງໂດຍກງົ ບ່ ໍ ມກີ ານປ່ຽນແປງຮບູ ຄື ພະຍາຍາມຮກັ ສາລກັ ສະນະເດີມຂອງພາສາທ່ ີຢືມນນັ້ ເອົາໄວເ້ ຊ່ ັນ: ຈາກພາສາອງັ ກດິ ມຄີ າໍ ວາ່ : ຄລີນກິ , ທີມ, ເທີມ, ໂບນດັ , ຄອມພິວເຕ.ີ .. ຈາກພາສາຈນີ ໄດແ້ ກ:່ ເຕົາຮ,ູ້ ໂອລຽ້ ງ, ຊອີ ວ້ິ ... ຈາກພາສາຂະແມ ໄດແ້ ກ່ ຂະໂມຍ, ສະເດັດ, ບງັ ຄມົ , ລະອອງ... ແລະ ຈາກພາສາອ່ ນື ໆອກີ ຫຼາຍຄາໍ . 3.2 ການແປສບັ ຄາໍ ຢືມ ການແປສບັ ຄາໍ ຢືມໝາຍເຖງິ ການຢືມຄວາມໝາຍຂອງອີກພາສາໜ່ ຶງມາໃຊ້ ໂດຍແປ ຄວາມໝາຍຂອງສບັ ຊະນດິ ຄາໍ ຕ່ ໍຄາໍ ເລ່ ືອງສຽງບ່ ໍສາໍ ຄນັ . ການແປສບັ ມກັ ແປຄາໍ ປະສມົ ຫຼື ສາໍ ນວນການເວ້ົາເຊ່ ັນ: Birth control ຄມຸ ກາໍ ເນດີ Standpoint ຈດຸ ຢືນ Movie star ດາລາຮບູ ເງາົ Short wave ຄນ້ື ສນັ້ 151

3.3 ການຢືມຄວາມໝາຍ ການຢືມຄວາມໝາຍ ໝາຍເຖງິ ການຢືມຄວາມໝາຍ ເຊ່ ິງແຕເ່ ດມີ ບ່ ໍມໃີ ຊຢ້ ູ່ໃນພາສາ ຂອງຕນົ ແລະ ສາ້ ງຄາໍ ຂນ້ຶ ມາໃໝເ່ ພ່ ືອໃຊກ້ ບັ ຄວາມໝາຍທ່ ີຢືມມາ. ສວ່ ນຫຼາຍຄາໍ ທ່ ີໃຊສ້ ະເພາະ ໃນວງົ ການສກຶ ສາວຊິ າການຕາ່ ງໆ ທ່ ີຕອ້ ງອາໄສຄວາມຮຈູ້ າກຕາ່ ງປະເທດເຊ່ ັນ: ຄາໍ ສບັ ໃນວງົ ການແພດ, ການສກຶ ສາ, ການເມອື ງ ແລະ ຄາໍ ສບັ ວງົ ການຕາ່ ງໆເຊ່ ັນ: ປະຕຮິ ບູ ຢືມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາໍ ວາ່ reform ທກັ ສະ ຢືມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາໍ ວາ່ skill ກດິ ຈະກາໍ ຢືມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາໍ ວາ່ activity ພຶດຕິກາໍ ຢືມຄວາມໝາຍມາຈາກຄາໍ ວາ່ behavior 4. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຕາ່ ງໆ ຍອ້ ນມກີ ານຕິດຕ່ ໍສ່ ືສານກບັ ຄນົ ຕາ່ ງຊາດຕາ່ ງພາສາ ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ການຢືມຄາໍ ຈາກ ພາສາຕາ່ ງປະເທດມາໃຊ,້ ພາສາລາວກເໍ ຊ່ ັນດຽວກນັ ມກີ ານຢືມຄາໍ ຈາກພາສາຂອງບນັ ດາ ປະເທດໃກຄ້ ຽງ ແລະ ບນັ ດາປະເທດທ່ ີມອີ ດິ ທິພນົ ທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ເຕັກໂນໂລຊ.ີ 4.1 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຈນີ ລາວ ແລະ ຈນີ ເປັນປະເທດເພ່ ືອນບາ້ ນໃກຄ້ ຽງ ເຊ່ ງິ ເຄີຍມຄີ ວາມກຽ່ ວຂອ້ ງດາ້ ນພມູ ສາດ, ປະຫວດັ ສາດ ແລະ ຕດິ ຕ່ ໍພວົ ພນັ ກນັ ມາຕງັ້ ແຕສ່ ະໄໝບຮູ ານ. ຄາໍ ທ່ ີຮບັ ມາຈາກພາສາຈນີ ສວ່ ນຫຼາຍແມນ່ ຄາໍ ສບັ ທາງດາ້ ນການຄາ້ ແລະ ອາຫານຈາໍ ນວນໜ່ ຶງ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຈນີ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຈນີ - ຄາໍ ແປ ເກ້ ຂອງທ່ ີເຮັດທຽມ ເຈາົ້ ເຈາ້ົ ນາຍ ກຍຸ ເຮັງ ເສອ້ື ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ຫຼາ ຄວາມຍາວເຄ່ ງິ ວາ ກະລາ່ ໍ ຜກັ ກະລາ່ ໍ ປີ ຍ່ ຫີ ໍ້ ຊະນດິ , ຢາ່ ງ ກວານ ຜຄູ້ ມຸ້ ຄອງຮກັ ສາ ເມກິ ນາໍ້ ເມກິ ຂນຸ ຜເູ້ ປັນເຈາົ້ ແຫງ່ ເມອື ງ ແຄວນ້ ເຂດຖ່ ນິ ຖານ ຫນຸ້ ມສີ ວ່ ນ ອຽ້ ມ ຜາ້ ບງັ ໜາ້ ເອກິ ເພ່ ືອກນັ ເປື້ອນ ຊາ ຊາໃສນ່ າໍ້ ຮອ້ ນເພ່ ືອດ່ ມື ເຮັງ ມໂີ ຊກ ເສັ້ງ ຂາຍຮາ້ ນອອກ ຕູ້ ເຄ່ ອື ງໃຊສ້ າໍ ລບັ ມຽ້ ນເຄ່ ອື ງ ຊວຍ ໂຊກຮາ້ ຍ ເຕົາຮູ້ ແປ້ງຖ່ວົ ເຫຼືອງເຮັດເປັນກອ້ ນ 152

ຊອີ ວ້ີ ນາໍ້ ປງຸ ລດົ ອາຫານຊະນດິ ໜ່ ຶງ ເຕົາຮວຍ ນາໍ້ ຫວານເຕົາຮູ້ ເຕັງ ວາງຢເູ່ ທິງ ຕນຸ ເກບັ ກກັ ໄວ້ ເກາ້ົ ອ້ີ ຕງ່ ັ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ໝ່ ີ ອາຫານປະເພດເສັ້ນ ເກາົ ເຫຼາົ ຊ່ ແື ກງຊະນດິ ໜ່ ຶງ ປຍຸ໋ ຝນຸ່ ທ່ ີໃສໃ່ ຫພ້ ືດ ງວ້ິ ການສະແດງຊະນດິ ຂອງຈນີ ພະໂລ້ ຊ່ ອື າຫານຊະນດິ ໜ່ ຶງ ເຈງັ້ ຫຼມ້ົ ຈມົ ເພຍ ຜເູ້ ປັນເຈາົ້ ແຫງ່ ຖ່ ນິ ຫາ້ ງ ສະຖານທ່ ີຈາໍ ໜາ່ ຍສິນຄາ້ ອດັ ຊ່ ເື ງນິ ຫວົ ໜວ່ ຍນອ້ ຍສດຸ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 4.2 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາມອນ ມອນເຄຍີ ເປັນຊາດທ່ ີໄດຕ້ ງັ້ ຖ່ ນິ ຖານຢໃູ່ ນພາກພື້ນອາຊອີ າຄະເນມາເປັນເວລາດນົ ນານ ແລະ ຕ່ ໍມາມຄີ ວາມຈະເລີນທາງດາ້ ນການເຮັດນາ. ສະນນັ້ ຄາໍ ພາສາມອນທ່ ີເອ້ນີ ຊ່ ພື ືດບາງຊະນດິ ແລະ ຄາໍ ທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງກບັ ການເຮັດນາ ກຖໍ ກື ຮບັ ເຂົ້າໃນພາສາລາວ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາມອນ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາມອນ - ຄາໍ ແປ ຖງົ ເຄ່ ອື ງສາໍ ລບັ ໃສສ່ ່ ງິ ຂອງ ກະເພົາ ຜກັ ກະເພົາ ບຽດ ຢຕູ່ ດິ ກນັ ຈນົ ຈາໍ ແບະ ຂແີ້ ບະແງະງອນ ກະຕາ່ ຍ ສດັ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ແປງ ເຮັດໃຫດ້ ຂີ ນ້ຶ ກາ ການາໍ້ ພູ ໃບພູ ກະຕາ່ ພາຊະນະທ່ ີສານດວ້ ຍຕອກ... ກະໂຫຼກ ກະດກູ ຫວົ ດາໍ ດາໍ ນາ ກາ້ ຕນ້ົ ກາ້ ກວຽນ ພາຫະນະຊະນດິ ໜ່ ຶງ ແດກ ຍດັ ເຂົ້າແໜນ້ ກະບວຍ ພາຊະນະສາໍ ລບັ ຕກັ ນາໍ້ ຂານ ປີເສອື ຄອງ ຮອ່ ງນາໍ້ ໄຫຼ ຮດຸ ໄຖຮດຸ , ໄຖເທ່ ືອທາໍ ອດິ ຫຼາມ ເອົາເຂ້ົາໃສບ່ ງັ້ ແລວ້ ຫຼາມໃຫສ້ ກຸ ກະສວຍ ເຄ່ ອື ງໃສຫ່ ຼອດສາໍ ລບັ ຕາ່ ໍ ຫກູ ຄະລາໍ ກນັ້ ຫາ້ ມ ຄວົ ຄອບຄວົ ຄາດ ເຄ່ ອື ງມທື ່ ີມແີ ຂວ້ ເປັນຊກີ ໆ ໂຄມ ໂຄມໄຟ ຊາ່ ງ ຜມູ້ ຄີ ວາມຊາໍ ນານ ເຊອື ກ ເສັ້ນຝາ້ ຍທ່ ີຮາໍ ເຂ້ົາກນັ 153

4.3 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຂະແມ ປະເທດກາໍ ປເູ ຈຍເປັນປະເທດທ່ ີມແີ ດນຕິດກບັ ປະເທດລາວທາງພາກໃຕ້ ແລະ ມສີ າຍ ພວົ ພນັ ກນັ ທາງດາ້ ນການເມອື ງ ແລະ ວດັ ທະນະທາໍ ມາຕງັ້ ແຕບ່ ຮູ ານນະການ. ໂດຍສະເພາະ ສະໄໝເຈົ້າຟ້າງມຸ່ ກະສດັ ລາວຜ້ທູ ້ອນໂຮມແຜ່ນດິນລາວ ແລວ້ ສາ້ ງຕງັ້ ເປັນອານາຈກັ ລາ້ ນ ຊາ້ ງເປັນຕນົ້ ມາ, ຄວາມຈະເລີນທາງດາ້ ນວດັ ທະນະທາໍ ແລະ ສາສະໜາພດຸ ຈາກອານາຈກັ ຂະແມໄດແ້ ພເ່ ຂົ້າມາສດູ່ ນິ ແດນລາວຢາ່ ງເປັນຂະບວນໃຫຍ.່ ໃນນນັ້ , ຄາໍ ທ່ ີກຽ່ ວກບັ ການປກົ ຄອງ, ລາຊາສບັ ແລະຄາໍ ທາງດາ້ ນສາສະໜາ ກໄໍ ດຮ້ ບັ ເຂ້ົາມາໃຊຢ້ ໃູ່ ນພາສາລາວ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຂະແມ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຂະແມ - ຄາໍ ແປ ກດົ ຂໍບ້ ງັ ຄບັ ສາໍ ເລັດ ເຮັດແລວ້ ເພີງ ໄຟ ກມົ ໝວດ, ໝ,ູ່ ກອງ ກະຊວງ ການຈດັ ຕງັ້ ສງູ ກວາ່ ທະບວງ ລະບຽບ ແບບແຜນທ່ ີວາງໄວ້ ກະແສ ສາຍນາໍ້ -ສາຍລມົ ທ່ ີເຄ່ ອື ນໄປ ລະອໍ ງາມ ກງັ ວນົ ວນົ ວາຍໃຈ ສະໜອງ ຕອບແທນ ກາໍ ແພງ ສ່ ງິ ກ່ສໍ າ້ ງລອ້ ມ ສະອາດ ບໍລິສດຸ ເສາະໃສ, ບ່ ໍເປິເປື້ອນ ກາໍ ລງັ ຄວາມແຮງ ສງັ ກດັ ຂນຶ້ ຢກູ່ ບັ ສາໍ ລານ ສກຸ ສະບາຍ ແຂ ດວງເດອື ນ ສະບບັ ອນັ , ແບບຢາ່ ງ ສະແຫວງ ຊອກຫາ ສະເພາະ ເຈາະຈງົ ລາໍ ວງົ ແບບຟອ້ ນມວນຊນົ ຢາ່ ງໜ່ ຶງ ດາໍ ເນນີ ເດນີ , ຍາ່ ງ, ທາໍ ໃຫເ້ ປັນໄປ ຈງັ ຫນັ ອາຫານເຊ້ົາຂອງພະສງົ ດາໍ ລງົ ຊງົ ໄວ,້ ຮກັ ສາ ຕາໍ ແໜງ່ ຊນັ້ , ໜາ້ ທ່ ີ ຕກັ ຊວາ້ ນສ່ ງິ ຂອງຂນຶ້ ສະຫງບົ ມດິ , ບ່ ໍວນຸ່ ວາຍ ຕາໍ ລາ ໜງັ ສກື ຽ່ ວກບັ ວຊິ າຕາ່ ງໆ ເພງ ທາໍ ນອງຮອ້ ງບນັ ເທີງວາດໜ່ ຶງ ຖະໜອມ ຮກັ ແພງ, ພຽນຮກັ ສາ ປະຊຸມ ຊຸມນມຸ ກນັ ນກັ ຜເູ້ ຄຍີ , ຜຊູ້ າໍ ນານ ປະເມນີ ສະຫຸຼບຜນົ ເນາົ ຢູ່ ປະດບັ ເອຢ້ ອ້ ງໃຫງ້ າມ ປະສມົ ຄນົ ເຂົ້າກນັ , ປນົ ກນັ ຊາໍ ນານ ຮລູ້ ະອຽດ, ເຄຍີ ມາຫຼາຍ ຊມຸ ນມຸ ໂຮມກນັ ບາໍ ບດັ ປດັ ເປ່ ົາ, ກາໍ ຈດັ ສະໜກຸ ຢສູ່ ກຸ ສະບາຍ, ມວ່ ນຊ່ ນື ສະຫຼອງ ສະແດງຄວາມຊມົ ເຊຍີ ຍອ້ ງຍໍ 154

4.4 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາປາລີ ພາສາປາລີແມນ່ ພາສາທ່ ີນອນຢ່ໃູ ນຕະກນຸ ອິນໂດ-ເອີຣບົ , ເປັນພາສາມວີ ພິ ດັ ປດັ ໄຈ ແລະ ວວິ ດັ ທະນາການມາຈາກພາສາພະເວດໃນຍກຸ ກາງຂອງອິນເດຍ ເປັນພາສາທ່ ີນກັ ໄວຍາກອນ ສາ້ ງຂນຶ້ ໂດຍໄດຮ້ ບັ ອດິ ທິພນົ ຈາກໄວຍາກອນຂອງພາສາສນັ ສະກດິ . ພາສາປາລີເປັນພາສາທ່ ີ ໃຊບ້ ນັ ທຶກຄາໍ ສອນຂອງສາສະໜາພດຸ ບ່ ໍມກີ ານໃຊເ້ ວົ້າ ຫຼື ຂຽນໃນຊວີ ດິ ປະຈາໍ ວນັ . ຈາກການ ທ່ ີລາວເຮົາຮບັ ເອົາສາສະໜາພດຸ ນກິ າຍເຖລະວາດເຂົ້າມານບັ ຖື ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫຄ້ າໍ ຢືມຈາກພາສາ ປາລເີ ຂ້ົາມາປນົ ຢໃູ່ ນພາສາລາວເປັນຈາໍ ນວນຫຼວງຫຼາຍ. ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຄາໍ ຢືມຈາກພາສາປາລີ - ຄາໍ ແປຄາໍ ຢືມຈາກພາສາປາລີ - ຄາໍ ແປ ກະຕນັ ຍູ ຮຄູ້ ນຸ ທດັ ສະນະ ຄວາມຄດິ ເຫັນ ກະຕິກາ ຂໍຕ້ ກົ ລງົ ທານ ການໃຫ້ ກລໍ ະນີ ເລ່ ືອງ, ເຫດ ທາຍາດ ຜຮູ້ ບັ ມລໍ ະດກົ ກະວີ ສລິ ະປະໃນການປະພນັ ກອນ ທດູ ຜຕູ້ າ່ ງໜາ້ ຂອງປະເທດ ກນັ ດານ ລາໍ ບາກ ເທສະໜາ ເທດ, ສະແດງທາໍ ກລິ າ ກດິ ຈະກາໍ ທະນາຄານ ອາຄານມຽ້ ນເງນິ ທນັ ຍາຫານ ອາຫານປະເພດເຂ້ົາ ເກສອນ ສວ່ ນໃນຂອງດອກໄມ ້ ຂະນະ ເວລາ, ຍາມ ທາໍ ມະ ຄນຸ ຄວາມດີ ຄາລະວະ ຄວາມເຄົາລບົ ນະມດັ ສະການ ການນອ້ ມໄຫວ້ ເຄຫະ ເຮອື ນ ນະໂຍບາຍ ຫຼກັ ແລະ ວທິ ີປະຕບິ ດັ ໂຄຈອນ ເດນີ ທາງ ນານາ ຕາ່ ງໆ ຄະລາວາດ ຜຄູ້ ອງເຮອື ນ ນຍິ ມົ ຊມົ ຊອບ ເຈຕະນາ ຕງັ້ ໃຈ ນຍິ າມ ກາໍ ນດົ ຄວາມໝາຍ ຊນົ ນະບດົ ບາ້ ນຫາ່ ງໄກຈາກເມອື ງໃຫຍ່ ນດິ ໄສ ຄວາມປະພຶດທ່ ີລຶ້ງເຄຍີ ຊາຕາ ວນັ ເດອື ນປີເກດີ , ລາຍເກດີ ບໍລຈິ າກ ການສະລະ ຊາດ ຈມຸ້ ເຈອື້ ຂອງຄນົ ບໍລິໂພກ ກນິ , ໃຊສ້ ອຍ ຖານ ທ່ ີຕງັ້ ບໍລິສດຸ ບ່ ໍມຫີ ຍງັ ປນົ ຖາວອນ ໝນັ້ ຄງົ ບກຸ ຄນົ ສວ່ ນໂຕຄນົ , ແຕລ່ ະຄນົ ປະຕິບດັ ເຮັດ, ທາໍ , ປະພຶດ. ບນຸ ຄວາມດ,ີ ຄວາມສກຸ ສະບາຍ 155

ປະລິນຍາ ຊນັ້ ຄວາມຮລູ້ ະດບັ ສງູ ບຊູ າ ໄຫວດ້ ວ້ ຍຄວາມເຄົາລບົ ປດັ ໄຈ ສວ່ ນປະກອບຢາ່ ງໃດໜ່ ຶງ ບຮູ ານ ເກ່ າົ ກອ່ ນ, ດງັ້ ເດມີ ປນັ ຍາ ຄວາມຮອບຮູ້ ພດັ ທະນາ ເຮັດໃຫຈ້ ະເລີນ ພະຍາດ ຄວາມເຈບັ ໄຂ້ ພາຫະນະ ເຄ່ ອື ງພາໄປ, ເຄ່ ືອງຂບັ ຂ່ ີ ເມດຕາ ຄວາມຮກັ ແລະ ອ່ ດີ ູ ພິຈາລະນາ ໄຕຕ່ ອງຢາ່ ງລະອຽດ ລດັ ທິ ລະບບົ ຄວາມເຊ່ ອື ພິທີ ງານທ່ ີຈດັ ຂນ້ຶ ວດັ ຖຸ ສ່ ງິ ຂອງ ພືດ ແນວພນັ ໄມ ້ ວາຈາ ຄາໍ ເວົ້າ, ຖອ້ ຍຄາໍ ພດັ ຕາຄານ ອາຄານຂາຍເຄ່ ອື ງກນິ ດ່ ມື ວາສະໜາ ບນຸ ປາລະມີ ມະຕິ ຄວາມຄດຶ ເຫັນ ສງັ ຄມົ ຊຸມຊນົ ຫຼື ໝຄູ່ ນົ ວໄິ ຈ ຮບິ ໂຮມມາແລວ້ ຄນົ້ ຄວາ້ ສນັ ຈອນ ເດນີ ໄປ, ທຽ່ ວໄປ ເວລາ ຍາມ, ໂອກາດ ສດິ ທິ ອາໍ ນາດອນັ ຊອບທາໍ ສະມາຊກິ ຜມູ້ ສີ ວ່ ນຮວ່ ມໃນອງົ ການ ສຄຸ ະຕິ ທາງດ,ີ ທາງສະຫວນັ ສະໂມສອນ ບອ່ ນເຕົ້າໂຮມກນັ ອະທິບາຍ ຊແ້ີ ຈງ ອະນຍຸ າດ ຍນິ ຍອມ, ຍອມໃຫ້ 4.5 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາສນັ ສະກດິ ພາສາສນັ ສະກດິ ເປັນພາສາທ່ ີມວີ ພິ ດັ ປດັ ໄຈ ແລະ ວວິ ດັ ທະນາການມາຈາກພາສາພະ ເວດເຊ່ ັນດຽວກບັ ພາສາປາລ,ີ ເປັນພາສາທ່ ີມກີ ດົ ເກນເຄ່ ັງຄດັ ຫຼາຍ ປ່ຽນແປງບ່ ໍໄດ.້ ຍອ້ ນໄດ້ ຮບັ ອດິ ທິພນົ ຈາກສາສະໜາພາມ ຈ່ງຶ ເຮັດໃຫຄ້ າໍ ສບັ ໃນພາສາສນັ ສະກດິ ເຂົ້າມາມບີ ດົ ບາດໃນ ພາສາລາວຄຽງຄກູ່ ບັ ພາສາປາລີ ແຕມ່ ຈີ າໍ ນວນໜອ້ ຍກວາ່ . ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາສນັ ສະກດິ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາສນັ ສະກດິ - ຄາໍ ແປ ກະເສດ ການປກູ ຝງັ ເລຂາຄະນດິ ແບບຄາໍ ນວນຢາ່ ງໜ່ ຶງ ລືກ ເວລາທ່ ີເປັນມງຸ ຄນຸ ກະລະບນູ ຕນ້ົ ໄມຊ້ ະນດິ ໜ່ ຶງທ່ ີເປັນຢາ ກຽດ ຊ່ ສື ຽງ ວເິ ຄາະ ຮ່ ນິ ຕອງ, ພິຈາລະນາ ກລຸ ະສະຕີ ນາງຜມູ້ ຕີ ະກນຸ ດີ ວທິ ະຍາ ຄວາມຮູ້ ຄະລືຫາດ ເຮອື ນໃຫຍ່ ເວຫາ ອາກາດ, ຟ້າ ເຈລະຈາ ເວົ້າຈາກນັ ເປັນທາງການ ອະພິປາຍ ເວົ້າຈາປຶກສາກນັ ຈດັ ຕະວາ ສ່ ີ ອາຄະເນ ທິດຕາເວັນອອກສຽງໃຕ້ 156

ຈນັ ຍາ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຄວາມປະພຶດ ອາຍາ ອາໍ ນາດ, ໂທດ ຈນັ ທະຄາດ ກບົ ກນິ ເດອື ນ ອາທິດ ວນັ ທີ 1 ຂອງສບັ ປະດາ ສະຖາບນັ ສ່ ງິ ທ່ ີສງັ ຄມົ ທາງການຈດັ ຕງັ້ ອດຸ ສາຫະກາໍ ການຜະລດິ ຫຼາຍ ສະຖຕິ ິ ການເກບັ ກາໍ ຈາໍ ນວນຕວົ ເລກ ອງົ ສາ ໜວ່ ຍແທກສວ່ ນຂອງແຈ ສະຖດິ ຕງັ້ ຢູ່ ໄປສະນີ ການສ່ງົ ໜງັ ສື ແລະ ສ່ ງິ ຂອງ ສະໝອນ ເປັນຕາຮກັ ພດັ ສະດຸ ເຂົ້າຂອງສມົ ບດັ ສງັ ສນັ ພບົ ປະຊມຸ ແຊວ ພິພາກສາ ຕດັ ສິນຄວາມ ສບັ ສຽງ, ຄາໍ ພຶກສາ ຕນ້ົ ໄມ ້ ສລິ ະປະ ການສະແດງອອກທາງສມີ ື ເພັດ ແກວ້ ດມີ ຄີ າ່ ສງູ ສງິ ຫາ ເດອື ນ 8 ແພດ ໝໍ ປ່ ິນປວົ ພະຍາດ ສກຶ ສາ ຮາ່ ໍ ຮຽນ, ເຝິກຝນົ , ອບົ ຮມົ ມງັ ກອນ ເດອື ນ 1 ສມົ ບນູ ມທີ ກຸ ສ່ ງິ ທກຸ ຢາ່ ງ ມດັ ທະຍດັ ການໃຊຈ້ າ່ ຍພໍຄວນ ຊບັ ເງນິ ຕາ, ສ່ ງິ ມຄີ າ່ ໄມຕີ ຄວາມເປັນເພ່ ືອນມດິ ດນຸ ຍະພາບ ພາວະທ່ ີສະເໝີກນັ ລະດູ ສວ່ ນຂອງປີແບງ່ ເປັນໄລຍະ ບນັ ຍາກາດ ອາກາດທ່ ີຢອູ່ ອ້ ມໂລກ ລາສະດອນ ພນົ ລະເມອື ງຂອງປະເທດ 4.6 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຝຣງ່ ັ ພາສາຝຣງ່ ັ ເປັນພາສາຢໃູ່ ນຕະກນຸ ອິນໂດ-ເອຣີ ບົ ເຊ່ ງິ ໄດເ້ ຂ້ົາມາມບີ ດົ ບາດຢໃູ່ ນສງັ ຄມົ ລາວນບັ ແຕປ່ ີ 1893 ສະໄໝທ່ ີປະເທດລາວຕກົ ເປັນຫວົ ເມອື ງຂນ້ຶ ຂອງຝຣ່ງັ . ຈາກສະພາບ ປະຫວດັ ສາດ, ສງັ ຄມົ ແລະ ການປກົ ຄອງໃນສະໄໝນນັ້ , ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫສ້ ບັ ພາສາຝຣ່ງັ ທ່ ີກຽ່ ວ ກບັ ວທິ ະຍາສາດ, ເຕັກນກິ , ການທະຫານ ແລະ ເສດຖະກດິ ຖກື ຮບັ ເຂົ້າມາໃນພາສາລາວ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາສນັ ສະກດິ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາສນັ ສະກດິ - ຄາໍ ແປ ກະແລັມ ຂອງກນິ ຫວານເຢັນ ບານ ແນວຫຼ້ິນກລິ າໜວ່ ຍມນົ ໆ ກາບີນ ຫອ້ ງບນັ ຊາ ບບຸ ເຟ ການກນິ ແບບບໍລິການເອງ ກາເຟ ຊ່ ເື ຄ່ ອື ງດ່ ມື ທ່ ີມລີ ດົ ຂມົ ແບັກເຊ ຊ່ ໝື າຊະນດິ ໜ່ ຶງ ກາລະວດັ ແພທ່ ີໃຊມ້ ດັ ຄໍເສອື້ ປາຕງັ ໜງັ ສອື ະນຍຸ າດຄາ້ ຂາຍ ກາລດົ ຊ່ ຜື ກັ ຕະກນຸ ຫວົ ສສີ ມ້ົ ເບຕງົ ປນູ ປະສມົ ຫີນ-ຊາຍ ແກດັ ຫີບໄມ ້ ຫຼືເຈຍ້ ໃສເ່ ຄ່ ອື ງ ບນູ ໜວ່ ຍເຫັຼກໃນກລິ າເປຕງັ ກໂິ ລກຣາມ ຫວົ ໜວ່ ຍວດັ ແທກນາໍ້ ໜກັ ປາສປໍ ໜງັ ສຜື າ່ ນແດນ 157

ກໂິ ລແມດັ ຫວົ ໜວ່ ຍແທກຄວາມຍາວ ຟຍຸ ຖງັ ເຫັຼກສາໍ ລບັ ໃສນ່ າໍ້ ມນັ ກງົ ເຕີ ເຄ່ ອື ງນບັ ໄຟຟາ້ , ໝໍ້ ນບັ ໄຟ ແມດັ ໜວ່ ຍວດັ ແທກຄວາມຍາວ ສະຫຼດັ ຊ່ ຜື ກັ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ໂມງ ເຄ່ ອື ງແທກເວລາ ຊມີ ງັ ວດັ ສະດກຸ ່ສໍ າ້ ງເປັນຝນຸ່ ລດົ ໂລ ລດົ ລໍ້ທາງໃຫແ້ ໜນ້ ຊງັ ດານ ເກບີ ສບຸ ຮດັ ສນົ້ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ວກັ ແຊງ ຢາກະຕນຸ້ ຕາ້ ນເຊອື້ ໂຊຟາ ຕ່ງັ ນວມ ວຕິ າມນິ ສານອາຫານບາໍ ລງຸ ຮາ່ ງກາຍ ຊເີ ນມາ ຮບູ ເງາົ ວນິ ລາ ເຮອື ນກ່ຊໍ ນັ້ ດຽວ ໂຊເຟີ ຜຂູ້ ບັ ລດົ ແອັດ ຜຊູ້ ວ່ ຍ ເຊັບ ຫວົ ໜາ້ ແອັດຊງັ ນາໍ້ ມນັ ເຊອື້ ໄຟຊະນດິ ໄວໄຟ ຕກັ ຊີ ລດົ ຮບັ ຈາ້ ງ ໂອໂຕ ລດົ ເກງັ ເຕັກໂນໂລຊີ ວທິ ະຍາການ ອກົ ຊີ ອາກາດບໍລສິ ດຸ ສາໍ ລບັ ຫາຍໃຈ ບາໂລ ຖງົ ເປໃ້ ສເ່ ຄ່ ອື ງທະຫານ ໂຕນ ນາໍ້ ໜກັ ທ່ ໍກບັ 1.000 ກໂິ ລ ປງັ ຕບຸ ເກບີ ແພຮດັ ຄ່ ໍ ສະແຕມ ດວງກາໄປສະນີ ບາລີແຢ ສ່ ງິ ກນັ້ ກາງເຂດແດນ ເບີ ເນຍີ 4.7 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາອງັ ກດິ ພາສາອງັ ກດິ ເປັນພາສາສາກນົ ທ່ ີແພຫ່ ຼາຍ ສາມາດໃຊສ້ ່ ສື ານໄດທ້ ່ວົ ໂລກ ເຊ່ ງິ ໄດຂ້ ະຫຍາຍ ອດິ ທິພນົ ເຂົ້າມາໃນລາວແຕກ່ າງຊຸມປີ 50 ຂອງສະຕະວດັ ທີ XX. ໃນຍກຸ ທ່ ີລາວເຮົາເປີດປະຕູ ສພູ່ າຍນອກ ພິເສດແມນ່ ໄດເ້ ຂ້ົາເປັນສະມາຊິກຂອງກມຸ່ ອາຊຽນ ພາສາອງັ ກດິ ຍ່ ິງມບີ ດົ ບາດ ແລະຈາໍ ເປັນຕ່ ໍກບັ ສງັ ຄມົ ລາວຫຼາຍຂນ້ຶ ເພ່ ືອໃຊຕ້ ດິ ຕ່ ໍສ່ ືສານເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ຂອງກມຸ່ ຄນົ ໃນ ອາຊຽນ. ໂດຍສະແດງອອກໃນການຢືມຄາໍ ສບັ ພາສາອງັ ກດິ ນບັ ມຫື້ ຼາຍຂນ້ຶ ໂດຍສະເພາະ ແມນ່ ຂງົ ເຂດເຕັກໂນໂລຊ,ີ ຄອມພິວເຕີ ແລະ ທາງດາ້ ນຂມໍ້ ນູ ຂາ່ ວສານ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາອງັ ກດິ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາອງັ ກດິ - ຄາໍ ແປ ເກມ ການຫຼ້ິນຕາ່ ງໆ ເບກ ເຄ່ ອື ງຫາ້ ມລດົ ເກຍ ພາກສວ່ ນປ່ຽນຄວາມໄວລດົ ໂປຣແກຣມ ລາຍການ, ແຜນ ກອັ ບ ກລິ າຕລີ ກູ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ແຟນ ໝ,ູ່ ເພ່ ືອນ, ຄນົ ຮກັ ຄບີ ອດ ແປ້ນພິມຕວົ ໜງັ ສໃື ນຄອມ ຟິວ ຂວົ ຕ່ ໍເຂົ້າສະວກິ ໄຟຟ້າ 158

ເຄັກ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຊ່ ຂື ະໝມົ ເຮັດດວ້ ຍແປ້ງຟຣີ ລາ້ , ໂດຍບ່ ໍໄດເ້ ສຍຄາ່ ຄອນເສດີ ການສະແດງສລິ ະປະ ປລາສຕິກ ຢາງທຽມ ຄມີ ແປ້ງນາໍ້ ຢາທາໜາ້ ແຟັກ ໂທລະສານ ຄອມພິວເຕີ ສະໝອງກນົ ອເີ ມວ ຈດົ ໝາຍເອເລັກໂຕຣນກິ ຄລນີ ກິ ໂຮງໝໍ ເອກະຊນົ ໂມນເີ ຕີ ຈຄໍ ອມພິວເຕີ ສະນກຸ ເກີ ກລິ າປະເພດໜ່ ຶງ ລບິ ຂນັ້ ໄດຕຂູ້ ນຶ້ -ລງົ ໃນອາຄານ ສະວກິ ປ່ມຸ ປິດ-ເປີດໄຟຟາ້ ລິດ ບໍລິມາດວດັ ແທກນາໍ້ ສາລະເວ ການສາໍ ຫຼວດຄນົ້ ຫາ ໄວຣດັ ແຫຼງ່ ພະຍາດ ຫຼື ແມພ່ ະຍາດ ສວີ ໄິ ລ ຄວາມຈະເລີນຮງຸ່ ເຮອື ງ ເວັບໄຊ ເຄອື ຂາ່ ຍອນິ ເຕເີ ນດັ ສາໍ ມະນາ ການພບົ ປະກນັ ເພ່ ືອປຶກສາ ວວີ ທິວທດັ ທາໍ ມະຊາດ ເສບີ ຮບັ ໃຊ,້ ບໍລິການ ແອ ເຄ່ ອື ງປບັ ອາກາດ ແຊັກ ໃບແລກປຽ່ ນເປັນເງນິ ໄອແອສໂອ ມາດຕະຖານສາກນົ ຊຸດ ຍງິ ປະຕູ (ສາໍ ລບັ ເກມກລິ າ) ອນິ ເຕແີ ນດັ ເຄອື ຂາ່ ຍສາກນົ ຊບິ ກະແຈຮດີ ສາໍ ລບັ ໃສໂ່ ສງ້ ເສອ້ື ຮໍໂມນ ທາດກະຕນຸ້ ການເຕີບໂຕ ແຊມພູ ນາໍ້ ຢາສະຜມົ ຮາດດສິ ສະໝອງກນົ ຄອມພິວເຕີ ເທັບ ເຄ່ ອື ງບນັ ທຶກສຽງ ຄວິ ການລຽນແຖວຕາມລາໍ ດບັ ທີມ ໜວ່ ຍ, ກມຸ່ , ຄະນະ ສະປິງ ລວດໄສເ້ ສືອທ່ ີຢືດຫດົ ໄດ້ ນາໍ ເບີ ເລກທີ ຫຼື ເລກຂະໜາດ ທິບ ເງນິ ພິເສດ ເຊຍ ໃຫກ້ າໍ ລງັ ໃຈ 4.8 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຫວຽດນາມ ປະເທດສາທາລະນະລດັ ສງັ ຄມົ ນຍິ ມົ ຫວຽດນາມ ເປັນປະເທດບາ້ ນໃກເ້ ຮອື ນຄຽງຂອງ ສປປ. ລາວ, ມຊີ າຍແດນຕິດຈອດກນັ ທາງດາ້ ນຕາເວັນອອກແຕເ່ ໜືອຮອດໃຕ.້ ໃນປະຫວດັ ສາດ ສອງຊາດເຄີຍໄດໄ້ ປມາຫາສູຄ່ າ້ ຂາຍ ແລະ ໃຫ້ການຊວ່ ຍເຫຼືອເຊ່ ິງກນັ ແລະ ກນັ ຕະຫຼອດມາ; ໂດຍສະເພາະຢ່າງຍ່ ິງແມນ່ ໃນໄລຍະຕ່ ໍສກູ້ ຊູ້ າດ, ສອງຊາດໄດມ້ ກີ ານຜກູ ສາຍ ສາໍ ພນັ ມດິ ຕະພາບແບບພິເສດ ແລະ ມກີ ານຮວ່ ມມຢື າ່ ງກນັ ຮອບດາ້ ນ. ຈາກສາຍພວົ ພນັ ດງ່ ັ ກາ່ ວ ຈ່ງຶ ເຮັດໃຫຄ້ ງັ ສາງສບັ ພາສາລາວປາກດົ ມກີ ານຮບັ ເອົາພາສາຫວຽດນາມມາເອນີ້ ຊ່ ື ວດັ ຖຸ ແລະ ອາຫານຕາ່ ງໆຢໃູ່ ນພາສາລາວຈາໍ ນວນໜ່ ຶງ. 159

ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຫວຽດນາມ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຫວຽດນາມ - ຄາໍ ແປ ກະຢ່ ໍ ຊ່ ອື າຫານປະເພດໜ່ ຶງ ບນັ ແບວ້ ຊ່ ອື າຫານປະເພດໜ່ ຶງ ຢ່ ໍ ຊ່ ອື າຫານ ບ່ ບີ ນຸ ຊ່ ອື າຫານປະເພດເຂ້ົາປນຸ້ ແຈ ຊາ ບນຸ ບ່ ໍ ຊ່ ອື າຫານ (ເຂ້ົາປນຸ້ ຊນີ້ ງວົ ) ແຈວ້ (ເຮອື ) ພາຍເຮອື ເຝີ ຊ່ ອື າຫານປະເພດເສັ້ນ ດກັ ກງົ ກອງຕພີ ິເສດ ແໜມເນອື ງ ຊ່ ອື າຫານປະເພດຈນື ຢ່ ໍ ໂທຍ ຢດຸ , ເຊົາ ໝາກໂອຍ ໝາກສດີ າ ບນັ ກວນ ຊ່ ຂື ະໜມົ ຊະນດິ ໜ່ ຶງ ໝາກເອອື ດ ໝາກເຜັດ ບນັ ແຊວ ແປງ້ ເຂົ້າຈາ້ ວໃສໃ່ ນຊນ້ີ ແຢັບ ເກບີ ອ່ ແີ ຕະ ແອງ ອາ້ ຍ ອງົ ທາ່ ນ 4.9 ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາໄທ ພາສາລາວ ແລະ ພາສາໄທ ລວ້ ນແຕເ່ ປັນພາສາທ່ ີມເີ ຄົ້າກາໍ ເນດີ ມາຈາກພາສາຕະກນຸ ໄຕ- ກະໄດ ແລະ ກໄໍ ດຮ້ ບັ ອິດທິພນົ ຈາກພາສາອ່ ນື ໆໂດຍສະເພາະແມນ່ ພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ເຊ່ ັນ ດຽວກນັ . ດວ້ ຍເຫດນນັ້ , ທງັ ສອງພາສານຈີ້ ່ ງຶ ມຄີ ວາມຄາ້ ຍຄືກນັ ຫຼາຍ ສາມາດສ່ ືສານກນັ ເຂົ້າໃຈເປັນສວ່ ນຫຼາຍ, ແຕຕ່ າມຫຼກັ ພາສາສາດແລວ້ ຖວື າ່ ເປັນຄນົ ລະພາສາ. ຍອ້ ນຜນົ ສະທ້ອນ ທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ , ການຄາ້ , ການບນັ ເທີງ ແລະ ສ່ ືມວນຊນົ ຕາ່ ງໆ ລາວເຮົາຈ່ງຶ ຮບັ ເອົາ ບາງຄາໍ ໃນພາສາໄທເຂົ້າມາໃຊຈ້ າໍ ນວນໜ່ ຶງ. ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາໄທ - ຄາໍ ແປ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາໄທ - ຄາໍ ແປ ກະຈາ່ ງ ແຈມ່ ແຈງ້ , ຈະແຈງ້ ປງຸ ແຕງ່ , ປງຸ ແຕງ່ ກະຈກົ ແວນ່ ເພ່ ີມ ຕ່ ມື ໃສ່ ຄາໍ ນງຶ ຄດິ , ຄນົ້ ຄິດ ເລ່ ີມ ເບອ້ື ງຕນົ້ , ຕງັ້ ຕນ້ົ ຈາໍ ນນົ ຍອມ, ອອ່ ນຍອມ ເລ່ ອື ງ ເຫດການໃດໜ່ ຶງ ຈນົ ທກຸ ຄນ້ື ຟອງ, ກະແສຟອງ. ຄນື້ ສຽງ ໂສໂຄກ ເປື້ອນເປິ, ບ່ ໍສະອາດ ສກົ ກະປກົ ເປິເປ້ືອນ, ບ່ ໍສະອາດ, ອວ່ ຍ ຊລູ ດົ ທ່ ີເຮັດໃຫມ້ ລີ ດົ ຊາດດຂີ ນຶ້ ສວມ ໃສ,່ ນງຸ່ (ນງຸ່ ເສອ້ື ) ຊາໍ ລະ ໄຊເ້ ງນິ ຄາ່ ສ່ ງິ ຂອງ ສວ້ ມ ຫອ້ ງນາໍ້ ຫຼື ວດິ ຖາ່ ຍ 160

ຊດັ ເຈນ ແຈມ່ ແຈງ້ , ຈະແຈງ້ ເຊ່ ັນ ຕວົ ຢາ່ ງ ຊດິ ໃກ ້ ຕະຄອງ ຫວ້ ຍ, ຮອ່ ງເໝືອງ, ຄອງນາໍ້ ປະເດັນ ເລ່ ືອງໃດໜ່ ຶງ ພິລາບ ນກົ ກາງແກ, ນກົ ສນັ ຕພິ າບ ປບັ ປງຸ ດດັ ແປງ, ແກໄ້ ຂ ວງິ້ ແລນ່ ໄປໂດຍໄວ ຄາໍ ຖາມ 1. ການຢືມຄາໍ ມຄີ ວາມໝາຍແນວໃດ? 2. ການຢືມຄາໍ ເກດີ ມາຈາກສາເຫດໃດແດ?່ 3. ການຢືມຄາໍ ມຈີ ກັ ລກັ ສະນະ? ແຕລ່ ະລກັ ສະນະເປັນແນວໃດ? 4. ການຮບັ ຄາໍ ຈາກພາສາອ່ ືນເຂົ້າມາໃຊໃ້ ນພາສາລາວ ແມນ່ ມຄີ າໍ ຢືມຈາກພາສາໃດ ແດ?່ ແລະ ແມນ່ ຄາໍ ສບັ ພາສາໃດທ່ ີພາສາລາວຮບັ ເຂ້ົາມາຫຼາຍກວາ່ ໝ?ູ່ ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ບດົ ເຝິກຫດັ 1. ຈ່ງົ ບອກເຖງິ ເຄົ້າຂອງຄາໍ ຕ່ ໍໄປນວີ້ າ່ ມາຈາກພາສາໃດ: ມະຫະກາໍ , ສາທາລະນະ, ສິລະປະກາໍ , ຊອັ ກໂກແລັດ, ບນັ ເທີງ, ເຮັງ, ເຕັກໂນໂລຊີ, ສາໍ ຫຼວດ, ຜະເຊີນ, ກະຈາ່ ງ, ກໂິ ລແມດັ , ເກມ, ຮາດດສິ . 2. ຈງ່ ົ ຊອກຫາຄາໍ ຢືມຈາກພາສາອ່ ນື ທ່ ີນກັ ຮຽນເຄຍີ ໃຊໃ້ ນຊວີ ດິ ປະຈາໍ ວນັ ໃຫໄ້ ດ້ 5 ຄາໍ . 3. ຈງ່ ົ ໝາຍ ໃສຂ່ ໍຄ້ າໍ ຕອບທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ 1) ຄາໍ ໃດທ່ ີເປັນຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຝຣງ່ ັ ? ກ. ເກມ ຂ. ໂຊເຟີ ຄ. ສາລະຖີ ງ. ປບັ ປງຸ 2) ສາລະເວ ແມນ່ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາໃດ? ກ. ຝຣງ່ ັ ຂ. ອງັ ກດິ ຄ. ຂະແມ ງ. ປາລີ 3) ຄາໍ ໃດທ່ ີເປັນຄາໍ ຢືມຈາກພາສາຂະແມ? ກ. ຖະໜນົ ຂ. ພດັ ທະນາ ຄ. ສດັ ທາ ງ. ນາລີ 4) ພິກຂຸ ແມນ່ ຄາໍ ຢືມຈາກພາສາໃດ? ກ. ປາລີ ຂ. ສນັ ສະກດິ ຄ. ຂະແມ ງ. ໄທ 5) ຄາໍ ໃດທ່ ີເປັນຄາໍ ຢືມມາຈາກພາສາສນັ ສະກດິ ? ກ. ສກິ ຂາ ຂ. ສກຶ ສາ ຄ. ເສກິ ງ. ສາໍ ມະນາ 161

ບດົ ທີ 12 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວທິ ະຍາ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແມນ່ ປຶ້ມອາ້ ງອີງປະເພດໜ່ ຶງ ເຊ່ ິງໝາຍເຖງິ ປ້ຶມທ່ ີຮິບໂຮມຄາໍ ສບັ ໃນ ວງົ ຄາໍ ສບັ ທ່ ີກາໍ ນດົ ແລະ ນຍິ າມຄວາມໝາຍເອົາໄວ້ ເພ່ ືອໃຊເ້ ປັນບອ່ ນຄນົ້ ຫາຄວາມໝາຍ ຂອງຄາໍ ໂດຍມກີ ານຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ສບັ ຕາມຕວົ ອກັ ສອນ ຕາມສຽງ ຫຼື ຕາມລາໍ ດບັ ອ່ ືນໆທ່ ີເໝາະ ສມົ ສອດຄອ່ ງກບັ ການໃຊວ້ ດັ ຈະນານກຸ ມົ ນນັ້ ໆ. ວດັ ຈະນານຸກມົ ຍງັ ໝາຍເຖິງປ້ຶມທ່ ີໃຫ້ລາຍ ລະອຽດຄອບຄມຸ ວງົ ຄາໍ ສບັ ທ່ ີກວາ້ ງ. ສວ່ ນປຶ້ມທ່ ີຮິບໂຮມ ແລະ ອະທິບາຍຄາໍ ສບັ ໃນວງົ ແຄບ ແລະ ມຈີ າໍ ນວນຈາໍ ກດັ ມກັ ຈະຮຽກວາ່ : ປະທານກຸ ມົ . ແນວໃດກຕໍ າມ ຄາໍ ວາ່ : ປະທານກຸ ມົ ແລະ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ອາດໃຊແ້ ທນກນັ ກໄໍ ດ.້ ຄາໍ ວາ່ : ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແມນ່ ຄາໍ ປະສມົ ລະຫວາ່ ງ ວດັ ຈະນະ (ຄາໍ ເວ້ົາ) ແລະ ອະນກຸ ມົ (ລາໍ ດບັ , ລະບຽບ) ເຂ້ົາກນັ ດວ້ ຍວິທີສນົ ທິເປັນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ເຊ່ ງິ ໝາຍເຖງິ ປ້ຶມທ່ ີຮິບໂຮມ ແລະ ຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ເອົາໄວ.້ 1.2 ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຕ່ ໍກບັ ຜນູ້ າໍ ໃຊຫ້ ຼາຍປະການ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ຈະຊວ່ ຍ ແກຂ້ ໍຂ້ ອ້ ງໃຈ ແລະ ໄຂປະຕປູ ນັ ຍາແກຜ່ ນູ້ າໍ ໃຊໃ້ ຫສ້ າມາດຊອກຫາຄາໍ ສບັ , ຄາໍ ນຍິ າມ ແລະ ຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ທ່ ີຕອ້ ງການສະດວກຂນຶ້ . ນອກຈາກນ້ີ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຍງັ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ໃນການສອ່ ງແສງ ແລະ ວດັ ແທກລະດບັ ວດັ ທະນະທາໍ ຂອງຄນົ ໃນຊາດຂອງຜເູ້ ປັນເຈົ້າຂອງ ພາສານນັ້ ໆ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຂອງພາສາໃດ ກຈໍ ະເປັນເຄ່ ອື ງວດັ ແທກ ແລະ ສອ່ ງແສງ ລະດບັ ວດັ ທະນະທາໍ ຂອງຊາດນນັ້ ຢາ່ ງແທຈ້ ງິ . 2. ລກັ ສະນະຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ເປັນປະເພດໜ່ ຶງຂອງ ອະນກຸ ມົ (dictionary). ອະນກຸ ມົ ໝາຍເຖງິ ກມຸ່ ລາຍການຄວາມຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ເລ່ ືອງໃດເລ່ ືອງໜ່ ຶງ ເຊ່ ງິ ມກີ ານຈດັ ລະບບົ ລະບຽບເພ່ ືອຄວາມສະດວກ ແກຜ່ ອູ້ າ່ ນໃນການສກຶ ສາຄນ້ົ ຄວາ້ . 162

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ2.1 ສາລານກຸ ມົ ສາລານກຸ ມົ ໄດແ້ ກກ່ ມຸ່ ລາຍການຄວາມຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ຮບູ ສບັ ທ່ ີໃຊເ້ ອີ້ນສ່ ິງໃດສ່ ິງໜ່ ຶງເປັນ ດດັ ຊະນເີ ຊ່ ັນ: ເຮືອບິນ. ເນອື້ ໃນກຽ່ ວກບັ ເຮືອບິນຈະລະບຢຸ າ່ ງລະອຽດວາ່ ເຮືອບິນມປີ ະຫວດັ ຄວາມເປັນມາແນວໃດ ມຈີ ກັ ປະເພດ. ເຮອື ບິນມສີ ວ່ ນປະກອບຫຍງັ ແດ່ ເຮົາຈະສາ້ ງເຮອື ບິນ ໄດແ້ ນວໃດ ຯລຯ. 2.2 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ໄດແ້ ກກ່ ມຸ່ ລາຍການຄວາມຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ສບັ . ເນອື້ ໃນຈະປະກອບດວ້ ຍຮບູ ສບັ ແລະ ຄາໍ ອະທິບາຍຄວາມໝາຍຂອງສບັ ນນັ້ ໆເຊ່ ັນ: ເຮອື ບິນ ກອໍ ະທິບາຍວາ່ ໝາຍເຖງິ ສ່ ິງທ່ ີ ໃຊປ້ ະໂຫຍດແນວໃດ ມລີ ກັ ສະນະຢາ່ ງໃດ. ໂດຍສະຫຸຼບແລວ້ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຈະອະທິບາຍພໍ ໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນສາໍ ນກຶ ເຫັນພາບສ່ ິງທ່ ີສບັ ອາ້ ງເຖງິ ເທ່ ົານນັ້ . ແຕສ່ າລານກຸ ມົ ຈະອະທິບາຍເລ່ ືອງລາວ ຕາ່ ງໆກຽ່ ວກບັ ສ່ ງິ ໃດສ່ ງິ ໜ່ ຶງ ເພ່ ືອໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນໄດຄ້ ວາມຮກູ້ ຽ່ ວກບັ ສ່ ງິ ນນັ້ ໆຢາ່ ງກວາ້ ງຂວາງ. 3. ຮບູ ແບບຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ 3.1 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາດຽວ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາດຽວແມນ່ ອະທິບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ໃນພາສາໃດພາສາໜ່ ຶງ. ພາສາທ່ ີອະທິບາຍຄວາມໝາຍເປັນພາສາດຽວກນັ ກບັ ຄາໍ ສບັ ທ່ ີຮຽງລາໍ ດບັ ຢໃູ່ ນວດັ ຈະນານກຸ ມົ . ວງົ ຄາໍ ສບັ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາດຽວມກັ ຈະກວາ້ ງ ແລະ ຄວບຄມຸ ທກຸ ຄາໍ ທ່ ີມຢີ ໃູ່ ນພາສານນັ້ ຫຼື ແວດວງົ ນນັ້ ໆ. 3.2 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ສອງພາສາ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ສອງພາສາ ເປັນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ທ່ ີອະທິບາຍຄວາມໝາຍຂອງຄາໍ ໃນພາສາ ໃດພາສາໜ່ ຶງ ດວ້ ຍອກີ ພາສາໜ່ ຶງ ເຊ່ ງິ ສາມາດພບົ ເຫັນໄດທ້ ່ວົ ໄປເຊ່ ັນ: ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ອງັ ກດິ ທ່ ີມກີ ານໃຫຄ້ ວາມໝາຍເປັນພາສາລາວ ຫຼື ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາລາວ ທ່ ີອະທິບາຍຄວາມໝາຍ ເປັນພາສາອງັ ກດິ . ການອະທິບາຍຄວາມໝາຍນນັ້ ອາດຈະສນັ້ ຫຼື ໃຫຄ້ ວາມໝາຍຍດື ຍາວ ຢາ່ ງລະອຽດ ກຍໍ ງັ ເອນ້ີ ວາ່ : ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ສອງພາສາເຊ່ ັນກນັ . 3.3 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຫຼາຍພາສາ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຫຼາຍພາສາ ແມນ່ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ທ່ ີມກັ ຈະທຽບຄາໍ ສບັ ຈາກພາສາໜ່ ຶງໄປ ເປັນຄາໍ ສບັ ພາສາອ່ ືນໆຫຼາຍກວາ່ ໜ່ ຶງພາສາ. ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແບບນ້ີ ບ່ ໍເນັນ້ ຄວາມລະອຽດໃນ ການອະທິບາຍຄາໍ ສບັ ເນ່ ອື ງຈາກຂໍຈ້ າໍ ກດັ ຂອງເນອື້ ທ່ ີ ແລະ ເພ່ ືອຄວາມສະດວກໃນການຄນົ້ ຫາຄາໍ ສບັ ເຊ່ ັນ: ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ລາວ-ໄທ-ອງັ ກດິ . 163

3.4 ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວິຊາສະເພາະໃດໜ່ ຶງ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ວິຊາສະເພາະໃດໜ່ ຶງ ເປັນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ທ່ ີຮບິ ໂຮມຄາໍ ສບັ ສະເພາະວິຊາ ໃດວຊິ າໜ່ ຶງເຊ່ ັນ: ປະທານກຸ ມົ ເສດຖະສາດ ເປັນຕນົ້ . 4. ຄນຸ ລກັ ສະນະຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ 4.1 ການສະກດົ ຄາໍ ການສະກດົ ຄາໍ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ຖເື ປັນມາດຕະຖານໃນການໃຊວ້ ຽກ ແລະ ຖເື ປັນໜາ້ ທ່ ີຫຼກັ ຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ . ບາງພາສາມກີ ານພິມແຍກຄາໍ ໄວໃ້ ຫ້ ເພ່ ືອຄວາມສະດວກໃນການ ພິມທ່ ີຈາໍ ເປັນຕອ້ ງຂນ້ຶ ແຖວໃໝ.່ ນອກຈາກນ,້ີ ບາງຄາໍ ທ່ ີສາມາດສະກດົ ໄດຫ້ ຼາຍກວາ່ 1 ແບບ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ກຈໍ ະເກບັ ໄວນ້ າໍ . 4.2 ຄວາມໝາຍ ການອະທິບາຍຄວາມໝາຍ ອາດເປັນຂໍ້ຄວາມສນັ້ ໆ ຫຼື ໃຫລ້ າຍລະອຽດ ແຍກອອກ ເປັນຂຍໍ້ ອ່ ຍໆ. ການໃຫຄ້ ວາມໝາຍຖເື ປັນຫວົ ໃຈຫຼກັ ຂອງວດັ ຈະນານກຸ ມົ . 4.3 ຄນຸ ສມົ ບດັ ທາງໄວຍາກອນ ຄນຸ ສມົ ບດັ ທາງໄວຍາກອນແມນ່ ການລະບປຸ ະເພດຂອງຄາໍ ວາ່ ເປັນ ຄາໍ ນາມ, ຄາໍ ກລິ ິຍາ, ຄາໍ ສບັ ພະນາມ ຯລຯ ເຊ່ ງິ ມກັ ປາກດົ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາໃດພາສາໜ່ ຶງ (ບ່ ໍແມນ່ ວດັ ຈະນາ ນກຸ ມົ ຄາໍ ສບັ ວຊິ າສະເພາະ). 4.4 ຕວົ ຢາ່ ງປະໂຫຍກ ຕວົ ຢາ່ ງປະໂຫຍກ ແລະ ບໍລິບດົ , ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ອາດຍກົ ຕວົ ຢາ່ ງປະໂຫຍກ ເພ່ ືອໃຫ້ ເຂ້ົາໃຈຄວາມໝາຍ ແລະ ການໃຊຄ້ າໍ ສບັ ນນັ້ ໆງາ່ ຍຂນ້ຶ . ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ບາງເຫັຼ້ມ ມຕີ ວົ ຢາ່ ງ ປະໂຫຍກສາໍ ລບັ ທກຸ ຄາໍ ໃນເຫັຼ້ມ. 4.5 ການອອກສຽງ ການອອກສຽງ ສາໍ ລບັ ພາສາຂຽນທ່ ີມເີ ກນການອອກສຽງທ່ ີສະຫຼບັ ຊບັ ຊອ້ ນ ແລະ ບ່ ໍ ສາມາດຄາດຄະເນໄດຈ້ າກຮບູ ຂຽນຢ່າງຖືກຕອ້ ງເຊ່ ັນ: ພາສາອງັ ກດິ , ພາສາຈນີ ... ສວ່ ນ ພາສາລາວທ່ ີເປັນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາດຽວ ຈະບ່ ໍປາກດົ ມພີ າກສວ່ ນການອອກສຽງແຕຢ່ າ່ ງໃດ. ມແີ ຕວ່ ດັ ຈະນານກຸ ມົ ທ່ ີເປັນສອງພາສາເຊ່ ັນ: ພາສາລາວ-ພາສາອງັ ກດິ , ໃນແຕລ່ ະຄາໍ ຂອງ ພາສາລາວຈະມກີ ານອອກສຽງເປັນເຄ່ ອື ງໝາຍສດັ ທະອກັ ສອນ (Phonetic symbol). 4.6 ທ່ ີມາຂອງຄາໍ ທ່ ີມາຂອງຄາໍ ຫຼື ປະຫວດັ ຄາໍ , ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ທ່ ີມຄີ ວາມລະອຽດ ຈະໃຫທ້ ່ ີມາຂອງຄາໍ ວາ່ ພບົ ເທ່ ືອທາໍ ອດິ ຢໃູ່ ສ ໄດຮ້ ບັ ມາຈາກພາສາໃດ. 164

ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ5. ວທິ ີຊອກຫາຄາໍ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແບບຕາ່ ງໆ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແຕລ່ ະເຫັຼ້ມແຕລ່ ະແບບຈະມຫີ ຼກັ ການໃຊທ້ ່ ີແຕກຕາ່ ງກນັ . ດງ່ ັ ນນັ້ , ເພ່ ືອ ເຮັດໃຫກ້ ານຊອກຫາຄາໍ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ມຄີ ວາມວອ່ ງໄວ ແລະ ແມນ່ ຢາໍ , ໃນການນາໍ ໃຊ້ ວດັ ຈະນານກຸ ມົ ເຫັຼ້ມດງ່ ັ ກາ່ ວ ຜໃູ້ ຊຕ້ ອ້ ງອາ່ ນຫຼກັ ການໃຊວ້ ດັ ຈະນານກຸ ມົ ເປັນຂນັ້ ຕອນທາໍ ອດິ . ໃນຫຼກັ ການໃຊວ້ ດັ ຈະນານກຸ ມົ ຈະມຫີ ວົ ຂໍຕ້ າ່ ງໆເຊ່ ັນ: ການຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ , ປະຫວດັ ຂອງຄາໍ , ອກັ ສອນຫຍໍທ້ ່ ີໃຊໃ້ ນວດັ ຈະນານກຸ ມົ . ແຕຫ່ ວົ ຂໍກ້ ານຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ທ່ ີ ສດຸ ໃນການຊອກຫາຄາໍ . 5.1 ການຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ການຈດັ ລາໍ ດບັ ຄາໍ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ແຕລ່ ະເຫັຼ້ມ ລວ້ ນແຕອ່ ງີ ໃສລ່ າໍ ດບັ ຂອງພະຍນັ ຊະນະ, ສະຫຼະ ແລະ ຕວົ ສະກດົ . ເວ້ົາສະເພາະວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາລາວທ່ ີມໃີ ຊຢ້ ໃູ່ ນສງັ ຄມົ ລາວ ປດັ ຈບຸ ນັ , ແຕລ່ ະເຫັຼ້ມກມໍ ກີ ານຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ຕາມລກັ ສະນະສະເພາະຂອງຕນົ . 5.1.1 ການຮຽງລາໍ ດບັ ຄາໍ ໃນວດັ ຈະນານກຸ ມົ ພາສາລາວຂອງ ດຣ. ທອງຄາໍ ອອ່ ນມະນສີ ອນ 1) ພະຍນັ ຊະນະຮຽງໄວຕ້ າມລາໍ ດບັ ຕວົ ອກັ ສອນດງ່ ັ ນ:້ີ ກຂຄງຈສຊຍດຕຖທນບປ ຜ ຝ ພ ຟ ມ ຢ ລ (ຣ) ວ ຫ ຫງ ຫຍ ໜ ໝ ຫຼ ຫວ ອ ຮ. (ຣ: ໃຊຂ້ ຽນຄາໍ ສບັ ທ່ ີຢືມມາຈາກພາສາຕາ່ ງປະເທດເຊ່ ັນ: ຮງົ ກາຣ,ີ ປາຣ,ີ ໂປຣຕນີ …) 2) ສະຫຼະທ່ ີປະສມົ ກບັ ພະຍນັ ຊະນະ ຮຽງໄວຕ້ າມລາໍ ດບັ ສະຫຼະ ດງ່ ັ ນ:້ີ xž xŸ x xà xÄ xÅ xÇ xÈ ¡xž ¡x ¢xž ¢x £xž £x ¡xŸž xÀ ¡x ¡xà ¡xÁ ¡x ¡xÄ ¡xÅ xÆҞ xÒÆ ¥x ¤x ¡xŸÆ xÀŸ 3) ຄາໍ ທ່ ີບ່ ໍມຕີ ວົ ສະກດົ ຮຽງໄວກ້ ອ່ ນຄາໍ ທ່ ີມຕີ ວົ ສະກດົ ໂດຍຈດັ ໃຫໄ້ ປຕາມລາໍ ດບັ ສະຫຼະ ທ່ ີກາ່ ວໄວໃ້ ນຂໍ້ 2, ສວ່ ນຄາໍ ທ່ ີມຕີ ວົ ສະກດົ ນນັ້ ຮຽງໄວຕ້ າມລາໍ ດບັ ຕວົ ສະກດົ . 4) ຄາໍ ທ່ ີມຕີ ວົ ສະກດົ ຫຼື ພະຍາງທ່ ີມຕີ ວົ ສະກດົ ນນັ້ ຕວົ ສະກດົ ຮຽງໄປຕາມລາໍ ດບັ ພະຍນັ ຊະນະທ່ ີໃຊເ້ ປັນຕວົ ສະກດົ ເຊ່ ງິ ຢ່ກູ ອ່ ນ ແລະ ລນຸ ດ່ງັ ນ:້ີ ກ ງ ຍ ດ ນ ບ ວ. ໃນນ້ີ ຕວົ ສະກດົ ຕວົ ໃດ ກຮໍ ຽງລາໍ ດບັ ໄປຈນົ ສດຸ ສະຫຼະ ຕງັ້ ແຕ່ xÁ (ສະຫຼະ xະ) ໄປຈນົ ເຖງິ xÆÒ (ວ) ຍກົ ເວັນ້ ແຕສ່ ະຫຼະ ¥x ¤x ¡xŸÆ xŸÀ ເຊ່ ງິ ໃຊສ້ ະກດົ ບ່ ໍໄດ.້ 5) ຄາໍ ຈາໍ ພວກພະຍນັ ຊະນະປະສມົ ເຊ່ ັນ: ຫງ ຫຍ ໜ ໝ ຫຼ ຫວ ຮຽງໄວ້ ຕາມລາໍ ດບັ ຕ່ ໍຈາກຄາໍ ຈາໍ ພວກອກັ ສອນສູງ ຄືຄາໍ ທ່ ີຂ້ຶນຕນ້ົ ດວ້ ຍຕວົ ຫ. ສ່ວນຄາໍ ທ່ ີເປັນ ຈາໍ ພວກພະຍນັ ຊະນະຄວບນນັ້ ຮຽງໄວຕ້ າມລາໍ ດບັ ພະຍນັ ຊະນະ, ສະຫຼະ ແລະ ຕວົ ສະກດົ ຕວົ ຢາ່ ງ: ຄາໍ ວາ່ ກວານ, ກວານເຂ້ົາຈາໍ້ , ກວາ້ ນ ຮຽງໄວຕ້ ່ ໍຈາກຄາໍ ວາ່ : ກວ້ ນ ເປັນຕນ້ົ . 165