ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ\"ອາ້ ຍສດຸ ທິກອນ... ອະໄພໃຫນ້ ອ້ ງແດ.່ .. ນອ້ ງຜິດໄປແລວ້ ລະອາ້ ຍ\" \"ໝາຍຄວາມວາ່ ແນວໃດຈນິ ດາວອນ\" ລາວຖາມນາງຄນື ແບບບ່ ໍເຂົ້າໃຈ. \"ກໝໍ າຍຄວາມວາ່ ນອ້ ງເຂ້ົາໃຈອາ້ ຍແລວ້ ...!\" \"ແທ້ຫວະ! ຈນິ ດາວອນ...ໂອ!້ ແມນ່ ຫຍງັ ນໍມາດນົ ບນັ ດານໃຈນອ້ ງໃຫເ້ ຂົ້າໃຈອາ້ ຍ...\" ລາວເວ້ົາແບບຍງັ ບ່ ໍທນັ ເຂົ້າໃຈຕາມເດມີ . \"ບ່ ໍມຫີ ຍງັ ດນົ ບນັ ດານໃຈດອກ! ກະອາ້ ຍຈງ່ ັ ໃດລະ! ເຮັດໃຫນ້ ອ້ ງເຂົ້າໃຈອາ້ ຍ ແລະ ຕ່ ໍ ໄປນນ້ີ ອ້ ງກຈໍ ະເຂ້ົາໃຈອາ້ ຍຕະຫຼອດເຖງິ ວຽກງານຂອງອາ້ ຍ ຈນົ ຊ່ວົ ນລິ ນັ ດອນ\" ແລວ້ ນາງກໍ ເຜີຍຍິ້ມອອກມາທ່າມກາງຄາບນາໍ້ ຕາທ່ ີຍງັ ປຽກຊຸມ່ ... ສດຸ ທິກອນໂອບກອດຮາ່ ງຄີງຂອງນາງ ເຂົ້າໃນຊວງເອກິ ດວ້ ຍຄວາມຮກັ ແລະ ເອັນດ.ູ ບາດກາ້ ວໃນການແຕງ່ ບດົ ວິເຄາະຕວົ ລະຄອນສດຸ ທິກອນໃນເລ່ ືອງ \"ຄືນທ່ ີນາງກບັ ໃຈ\" ບາດກາ້ ວທີ 1 ຈາກການອາ່ ນເລ່ ືອງຄນື ທ່ ີນາງກບັ ໃຈ ເຮົາເຫັນວາ່ ສດຸ ທິກອນເປັນຜທູ້ ່ ີມນີ າໍ້ ໃຈຮກັ ອາຊບີ ຄຢູ ່າງແທ້ຈງິ ເຊ່ ິງເປັນຕວົ ແທນຂອງຄູລາວໃນສະໄໝນນັ້ , ເປັນຕວົ ລະຄອນສາໍ ຄນັ ຂອງ ເລ່ ອື ງ. ບາດກາ້ ວທີ 2 ຈດົ ຂປໍ້ ີກຍອ່ ຍທ່ ີກຽ່ ວພນັ ກບັ ສດຸ ທິກອນເຊ່ ັນ: - ຫຼງັ ຈາກກນິ ເຂົ້າແລງແລວ້ ສດຸ ທິກອນກໍໝນ້ົ ເຂົ້າຫາກອງປຶ້ມສນົ ລະວນົ ຢ່ກູ ບັ ການ ຄນ້ົ ຄວາ້ ຕາໍ ລາແຕງ່ ບດົ ສອນ ເພ່ ືອກະກຽມໃສໃ່ ນວນັ ໃໝ,່ ລາວແຕງ່ ບດົ ສອນ, ທງັ ກວດກາ ບດົ ຂອງນອ້ ງນກັ ຮຽນ ທງັ ຄນ້ົ ຄວາ້ ບດົ ເຝິກຫດັ ເພ່ ືອປະກອບເຂ້ົາໃນບດົ ສອນໃນບາດກາ້ ວທີ 4 ຂອງການສດິ ສອນ. - ເດກິ ສມົ ຄວນແລວ້ ແຕລ່ າວຍງັ ບ່ ໍທນັ ນອນ. - ສຽງລະຄງັ ໂມງຫອ້ ຍຝາໄດດ້ ງັ ຂນ້ຶ ເປັນການສນັ ຍານໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ເວລານ້ີ ສິບສອງໂມງ ແລວ້ . ສດຸ ທິກອນຈບັ ແກວ້ ນາໍ້ ທ່ ີຕງັ້ ຢທູ່ າງຂາ້ ງເບົາໆເຫຍັ້ນນາໍ້ ລງົ ໃສຈ່ ອກ ແລວ້ ຍກົ ຂນ້ຶ ດ່ ມື ຈນົ ໝດົ ຈອກ ແລວ້ ຄອ່ ຍໆລກຸ ຂ້ຶນຈາກເກ້ົາອີ້ ເພ່ ືອຮບັ ປະກນັ ບ່ ໍໃຫ້ມສີ ຽງບນົ ແຊວ ໃນຍາມຫຼບັ ນອນຂອງລກູ ແລະ ເມຍ. - ລາວເກບັ ທອ້ ນປຶ້ມໄວເ້ ປັນລະບຽບ ແລວ້ ຄອ່ ຍໆຍາ່ ງໄປສຕູ່ ຽງນອນ ອນັ ມເີ ມຍ ແລະ ລກູ ນອນຢກູ່ ອ່ ນແລວ້ . 45
- ອາ້ ຍລອງຄິດເບ່ ິງດ!ູ ວາ່ ໝຄູ່ ຂູ່ ອງອາ້ ຍສາມສ່ ີຄນົ ລາວກໄໍ ປໝດົ ແລວ້ ໃຜໆກໄໍ ດໄ້ ປ ຕາ່ ງປະເທດໝດົ ແລວ້ ອາ້ ຍມໃື້ ດກເໍ ປັນຢຄູ່ ແື ນວນ.້ີ - ແຕລ່ ະວນັ ອາ້ ຍບ່ ໍໄດພ້ ກັ ໄດເ້ ຊົາຈກັ ເທ່ ືອ ຍາມໃດກໄໍ ປສິດສອນຢ່ເູ ລີຍໆ ໄປການກໍ ຕອ້ ງໄປໃຫທ້ ນັ ໂມງທນັ ເວລາອກີ ແລະ ເກອື ບທກຸ ໆຄືນເວລາເຂົ້ານອນຂອງອາ້ ຍແມນ່ ສິບສອງ ໂມງ ຫຼື ບາງຄນື ກກໍ ວາ່ ນນັ້ ອກີ , ແຕອ່ າ້ ຍບ່ ໍເຄຍີ ຈມ່ ົ ອດິ ເມ່ອື ຍຫິວນອນແນວໃດ. - ເຮົາມນີ າງ ແລະ ລູກເປັນຄຊູ່ ີວິດ ແລະ ຮກັ ເໝືອນດວງໃຈ ແຕເ່ ຮົາບ່ ໍຍອມຢ່າງ ເດັດຂາດທ່ ີຈະມາທໍລະຍດົ ຕ່ ໍອດຸ ມົ ການຂອງເຮົາ ແລະ ເຮົາຈະພະຍາຍາມຢາ່ ງສດຸ ຂດີ ເພ່ ືອ ເຮັດໃຫນ້ າງເຂ້ົາໃຈ. - ອາ້ ຍບ່ ໍເຄີຍຮາ້ ຍເຄີຍດາ່ ແລະ ເຮັດໃຫນ້ ອ້ ງຕອ້ ງຊອກຊາໍ້ ຫວົ ໃຈຈກັ ເທ່ ືອ ຕະຫຼອດ ເຖງິ ຊວີ ິດການເປັນຢູ່ຄອບຄວົ ຂອງເຮົາກບໍ ່ ໍເຄີຍຂາດເຂນີ ຈນົ ເຖງິ ກບັ ວາ່ ເຂົ້າຂາດແລງແກງ ຂາດໝໍ້ ຈກັ ເທ່ ືອ. - ອາ້ ຍເຮັດວຽກຈນົ ບ່ ໍຮອູ້ ດິ ຮເູ້ ມ່ອື ຍ ກເໍ ພ່ ືອເມຍ ແລະ ລກູ ຂອງອາ້ ຍ. ບາດກາ້ ວທີ 3 ໂດຍອາໄສຂໍປ້ ີກຍອ່ ຍທ່ ີເປັນຈດຸ ພິເສດຂອງສດຸ ທິກອນແລວ້ ຈດັ ຮຽງໃຫເ້ ປັນລະບຽບດງ່ ັ ນ:້ີ 1) ຮກັ ໃນອາຊບີ ຄູ ແລະ ນາໍ້ ໃຈເສຍສະລະອນັ ສງູ ສ່ງົ ຂອງສດຸ ທິກອນ. - ມຄີ ວາມດໝຸ ່ນັ ແລະ ອດົ ທນົ ສງູ . - ເຮັດວຽກໂດຍບ່ ໍຫວງັ ສ່ ງິ ຕອບແທນ. - ນາໍ້ ໃຈເສຍສະລະອນັ ສງູ ສ່ງົ ຂອງສດຸ ທິກອນລາວທ່ມຸ ເທທງັ ຊວີ ິດເພ່ ືອອດຸ ມົ ການຂອງ ຕນົ ເອງ. 2) ຮກັ ຄອບຄວົ ແລະ ຮກັ ປະເທດຊາດ. 3) ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບສງູ ຕ່ ໍກບັ ໜາ້ ທ່ ີວຽກງານ. ບາດກາ້ ວທີ 4 ຫຼກັ ຖານຕາ່ ງໆເພ່ ືອອາ້ ງອງີ ເພ່ ືອຢງັ້ ຢືນຈດຸ ພິເສດຂາ້ ງເທິງ: + ຮກັ ໃນອາຊບີ ຄູ ແລະ ນາໍ້ ໃຈເສຍສະລະອນັ ສງູ ສ່ງົ ຂອງສດຸ ທິກອນ. - ຫຼງັ ຈາກກນິ ເຂົ້າແລງແລວ້ ສດຸ ທິກອນກໝໍ ນ້ົ ເຂ້ົາຫາກອງປຶ້ມສນົ ລະວນົ ຢູ່ກບັ ການ ຄນ້ົ ຄວາ້ ຕາໍ ລາແຕງ່ ບດົ ສອນ. 46
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ- ລາວແຕງ່ ບດົ ສອນ, ທງັ ກວດກາບດົ ຂອງນອ້ ງນກັ ຮຽນ ທງັ ຄນ້ົ ຄວາ້ ບດົ ເຝິກຫດັ ເພ່ ືອ ປະກອບເຂົ້າໃນບດົ ສອນໃນບາດກາ້ ວທີ 4 ຂອງການສດິ ສອນ. - ເດກິ ສມົ ຄວນແລວ້ ແຕລ່ າວຍງັ ບ່ ໍທນັ ນອນ ສຽງລະຄງັ ໂມງຫອ້ ຍຝາໄດດ້ ງັ ຂນ້ຶ ເປັນ ການສນັ ຍານໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ເວລານີ້ ສບິ ສອງໂມງແລວ້ . ລາວເກບັ ທອ້ ນປຶ້ມໄວເ້ ປັນລະບຽບ ແລວ້ ຄອ່ ຍໆຍາ່ ງໄປສຕູ່ ຽງນອນ ອນັ ມເີ ມຍແລະ ລກູ ນອນຢກູ່ ອ່ ນແລວ້ . - ເກອື ບທກຸ ໆຄືນເວລາເຂ້ົານອນຂອງອາ້ ຍແມນ່ ສິບສອງໂມງ ຫຼື ບາງຄືນກກໍ ວາ່ ນນັ້ ອກີ , ແຕອ່ າ້ ຍບ່ ໍເຄຍີ ຈມ່ ົ ອດິ ເມ່ອື ຍຫິວນອນ. + ຮກັ ຄອບຄວົ ແລະ ຮກັ ປະເທດຊາດ - ອາ້ ຍບ່ ໍເຄຍີ ຮາ້ ຍເຄຍີ ດາ່ ແລະ ເຮັດໃຫນ້ ອ້ ງຕອ້ ງຊອກຊາໍ້ ຫວົ ໃຈຈກັ ເທ່ ືອ. - ເຮົາມນີ າງ ແລະ ລກູ ເປັນຄຊູ່ ວີ ິດ ແລະ ຮກັ ເໝືອນດວງໃຈ ແຕເ່ ຮົາບ່ ໍຍອມຢ່າງເດັດ ຂາດທ່ ີຈະມາທໍລະຍດົ ຕ່ ໍອດຸ ມົ ການຂອງເຮົາ ແລະ ເຮົາຈະພະຍາຍາມຢາ່ ງສດຸ ຂດີ ເພ່ ືອເຮັດ ໃຫນ້ າງເຂົ້າໃຈ. - ອາ້ ຍລອງຄດິ ເບ່ ິງດ!ູ ວາ່ ໝຄູ່ ຂູ່ ອງອາ້ ຍສາມສ່ ີຄນົ ລາວກໄໍ ປໝດົ ແລວ້ ໃຜໆກໄໍ ດໄ້ ປ ຕາ່ ງປະເທດໝດົ ແລວ້ . ອາ້ ຍມໃ້ື ດກເໍ ປັນຢຄູ່ ແື ນວນ.ີ້ + ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບສງູ ຕ່ ໍຄອບຄວົ ແລະ ໜາ້ ທ່ ີວຽກງານ - ຊວີ ິດການເປັນຢ່ຄູ ອບຄວົ ຂອງເຮົາກບໍ ່ ໍເຄີຍຂາດເຂນີ ຈນົ ເຖງິ ກບັ ວາ່ ເຂົ້າຂາດແລງ ແກງຂາດໝໍ້ ຈກັ ເທ່ ືອ. - ອາ້ ຍເຮັດວຽກຈນົ ບ່ ໍຮອູ້ ດິ ຮເູ້ ມ່ອື ຍ ກເໍ ພ່ ືອເມຍ ແລະ ລກູ ຂອງອາ້ ຍ. - ແຕລ່ ະວນັ ອາ້ ຍບ່ ໍໄດພ້ ກັ ໄດເ້ ຊົາຈກັ ເທ່ ືອ. - ຍາມໃດກໄໍ ປສດິ ສອນຢເູ່ ລີຍໆ ໄປການກຕໍ ອ້ ງໄປໃຫທ້ ນັ ໂມງທນັ ເວລາອກີ . ບດົ ວິເຄາະຕວົ ຈງິ ສດຸ ທິກອນແມນ່ ຕວົ ລະຄອນໃນເລ່ ືອງ \"ຄືນທ່ ີນາງກບັ ໃຈ\" ເຊ່ ິງແມນ່ ບກຸ ຄນົ ທ່ ີມນີ າໍ້ ໃຈ ຮກັ ໃນອາຊບີ ຄູ ແລະ ຮກັ ປະເທດຊາດ; ລາວມຄີ ວາມມານະອດົ ທນົ ອນັ ສງູ ສ່ງົ , ເຮັດວຽກໂດຍບ່ ໍ ຮອູ້ ິດຮເູ້ ມ່ອື ຍ. ພອ້ ມກນັ ນນັ້ ລາວກຍໍ ງັ ຮກັ ຄອບຄວົ ແລະ ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບ ສງູ ຕ່ ໍໜາ້ ທ່ ີວຽກ ງານ ແລະ ຕ່ ໍຄອບຄວົ ອກີ ດວ້ ຍ. ລາວພະຍາຍາມເຮັດທກຸ ສ່ ງິ ທກຸ ຢາ່ ງເພ່ ືອໃຫເ້ ມຍ ແລະ ລກູ ມຢີ ມູ່ ກີ ນິ ຄກື ບັ ຄອບຄວົ ອ່ ນື ໆ. 47
ນາໍ້ ໃຈເສຍສະລະຂອງສດຸ ທິກອນຊາ່ ງປະເສີດ ແລະ ສງູ ສ່ງົ ຫຼາຍທ່ ີສດຸ ລາວເປັນຜທູ້ ່ ີ ຮກັ ໃນອາຊບີ ຄ,ູ ເຖງິ ແມນ່ ວາ່ ໜາ້ ທ່ ີນຈ້ີ ະລາໍ ບາກພຽງໃດລາວກຍໍ ງັ ອດົ ທນົ ບາກບ່ນັ ກາງເວັນໄປ ສອນນກັ ຮຽນ ກາງຄືນກແໍ ຕງ່ ບດົ ສອນຈນົ ເດກິ ຈນົ ດ່ ນື ຈ່ ງຶ ໄດເ້ ຂ້ົານອນ ແຕລ່ າວກບໍ ່ ໍເຄີຍທໍ້ຖອຍ ໃຈດ່ງັ ຕອນໜ່ ຶງຂອງບດົ ເລ່ ືອງເວ້ົາວາ່ \"ຫຼງັ ຈາກກນິ ເຂ້ົາແລງແລວ້ ສດຸ ທິກອນກໝໍ ນ້ົ ເຂ້ົາຫາ ກອງປ້ຶມສນົ ລະວນົ ຢກູ່ ບັ ການຄນ້ົ ຄວາ້ ຕາໍ ລາແຕງ່ ບດົ ສອນ, ລາວແຕງ່ ບດົ ສອນ, ທງັ ກວດກາ ບດົ ຂອງນອ້ ງນກັ ຮຽນ ທງັ ຄນ້ົ ຄວາ້ ບດົ ເຝິກຫດັ ເພ່ ືອປະກອບເຂົ້າໃນບດົ ສອນໃນບາດກາ້ ວທີ 4 ຂອງການສິດສອນ, ເດກິ ສມົ ຄວນແລວ້ ແຕລ່ າວຍງັ ບ່ ໍທນັ ນອນ, ສຽງລະຄງັ ໂມງຫອ້ ຍຝາ ໄດດ້ ງັ ຂນຶ້ ເປັນການສນັ ຍານໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ເວລານີ້ ສບິ ສອງໂມງແລວ້ . ລາວເກບັ ທ້ອນປຶ້ມໄວເ້ ປັນ ລະບຽບ ແລວ້ ຄອ່ ຍໆຍາ່ ງໄປສຕູ່ ຽງນອນ\" ຈາກຂໍຄ້ ວາມຕອນນສີ້ ະແດງໃຫເ້ ຫັນວາ່ ລາວເຮັດ ວຽກທງັ ເວັນ ແລະ ຄືນ ກາງເວັນໄປສິດສອນນກັ ຮຽນ ກາງຄືນກຕໍ ອ້ ງໄດແ້ ຕງ່ ບດົ ສອນທງັ ອຶດຫຼບັ ຫິວນອນເດກິ ດ່ ນື ທ່ຽງຄືນກຍໍ ງັ ບ່ ໍໄດເ້ ຂ້ົານອນ. ອາຊີບຄເູ ປັນອາຊບີ ທ່ ີລາໍ ບາກຕອ້ ງໄດ້ ໃຊຄ້ ວາມມານະອດົ ທນົ ສງູ ແທ້ໆ ແຕຍ່ ອ້ ນນາໍ້ ໃຈມກັ ໃນອາຊີບຄສູ ດຸ ທິກອນຈ່ ງຶ ບ່ ໍເຄີຍຈ່ມົ ວາ່ ເບ່ ືອໜ່າຍໃນອາຊີບແຕປ່ ະການໃດລາວເຮັດວຽກຢາກບ່ ໍຮອູ້ ິດຮເູ້ ມ່ອື ຍ. ອດຸ ມົ ການອນັ ສງູ ສ່ງົ ຂອງລາວຍາມໃດກຢໍ າກເຫັນນອ້ ງນກັ ຮຽນມຄີ ວາມຮ,ູ້ ຄວາມສາມາດ ຢາກເຫັນປະເທດຊາດ ມຄີ ວາມຈະເລີນສີວິໄລ ລາວຍອມເສຍສະລະແມນ່ ກະທງັ້ ຄວາມສກຸ ສວ່ ນຕວົ ເພ່ ືອສວ່ ນລວມ; ກງົ ກນັ ຂາ້ ມກບັ ຈດິ ດາວອນຜເູ້ ປັນເມຍທ່ ີບ່ ໍພໍໃຈຕ່ ໍອາຊບີ ຂອງຜວົ ; ອດຸ ມົ ການຂອງທງັ ສອງຄນົ ແຕກຕາ່ ງກນັ ເພາະຈດິ ດາວອນນາງມຄີ ວາມໃຝຝ່ ນັ ຢາກໃຫຜ້ ວົ ມອີ າຊບີ ອ່ ືນທ່ ີຫາເງນິ ໄດຫ້ ຼາຍໆ ແລະ ກາງຄນື ກບໍ ່ ໍຕອ້ ງອດົ ຫຼບັ ອດົ ນອນຄນ້ົ ຄວາ້ ບດົ ຮຽນແບບທ່ ີຜວົ ຂອງນາງເປັນຢ.ູ່ ແຕສ່ ດຸ ທິ ກອນກບໍ ່ ໍຍອມຫນັ ປ່ຽນແນວຄິດ ແລະ ອດຸ ມົ ການຂອງຕນົ ເອງທ່ ີຕງັ້ ໝນັ້ ເອົາໄວດ້ ່ງັ ຂໍຄ້ ວາມ ຕອນໜ່ ຶງໃນບດົ ເລ່ ືອງຂຽນວາ່ \"ເຮົາມນີ າງ ແລະ ລກູ ເປັນຄຊູ່ ວີ ິດ ແລະ ຮກັ ເໝືອນດວງໃຈ ແຕເ່ ຮົາບ່ ໍຍອມຢາ່ ງເດັດຂາດທ່ ີຈະມາທໍລະຍດົ ຕ່ ໍອດຸ ມົ ການຂອງເຮົາ ແລະ ເຮົາຈະພະຍາຍາມ ຢາ່ ງສດຸ ຂດີ ເພ່ ືອເຮັດໃຫນ້ າງເຂ້ົາໃຈ\" ຈາກຂໍຄ້ ວາມຕອນນຫີ້ ນັ ວາ່ ສດຸ ທິກອນມຄີ ວາມພະຍາຍາມ ສງູ ເພ່ ືອທ່ ີຈະເອົາຊະນະຈດິ ໃຈຂອງເມຍເຊ່ ິງເປັນຄຊູ່ ວີ ິດທ່ ີຕນົ ເອງຮກັ ເໝືອນແກວ້ ຕາດວງໃຈ ແຕຈ່ ດິ ດາວອນຜເູ້ ປັນເມຍກບໍ ່ ໍລດົ ລະໃນຄວາມພະຍາຍາມເຊ່ ັນດຽວກນັ ນາງພະຍາຍາມເກຍ້ ກອ່ ມຜວົ ດວ້ ຍຫຼາຍຮບູ ແບບທງັ ຍກົ ເຫດຜນົ ຕາ່ ງໆນານາມາໃຫຜ້ ວົ ເຫັນເພ່ ືອໃຫ້ຜວົ ຫນັ ປ່ຽນ ອດຸ ມົ ການດ່ງັ ບດົ ເລ່ ືອງຂຽນວາ່ \"ອາ້ ຍລອງຄິດເບ່ ິງດ!ູ ວາ່ ໝຄູ່ ຂູ່ ອງອາ້ ຍສາມສ່ ຄີ ນົ ລາວກໄໍ ປ ໝດົ ແລວ້ ໃຜໆກໄໍ ດໄ້ ປຕາ່ ງປະເທດໝດົ ແລວ້ . ອາ້ ຍມໃື້ ດກເໍ ປັນຢຄູ່ ແື ນວນ.້ີ \"ຄາໍ ເວ້ົາຂອງເມຍ 48
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດບ່ ໍໄດເ້ ຮັດໃຫລ້ າວໃຈອອ່ ນ ແລະ ປ່ຽນແປງອດຸ ມົ ການລາວໄດເ້ ລີຍຍອ້ ນຄວາມຮກັ ໃນອາຊີບ ແລະ ຮກັ ປະເທດຊາດຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫສ້ ດຸ ທິກອນເປັນແບບນ.້ີ ນອກຈາກລາວຈະຮກັ ໃນອາຊີບ ແລະ ຮກັ ປະເທດຊາດແລວ້ ລາວຍງັ ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບສງູ ຕ່ ໍຄອບຄວົ ໂດຍສະເພາະຜທູ້ ່ ີເປັນ ຫວົ ໜາ້ ຄອບຄວົ ລາວໄດເ້ ຮັດທກຸ ຢາ່ ງເພ່ ືອໃຫຄ້ ອບຄວົ ມຢີ ມູ່ ກີ ນິ ຄືກບັ ຄອບຄວົ ອ່ ືນໆດງ່ ັ ຂໍຄ້ ວາມ ໃນບດົ ເລ່ ືອງກາ່ ວວາ່ \"ຊີວິດການເປັນຢ່ຄູ ອບຄວົ ຂອງເຮົາກບໍ ່ ໍເຄີຍຂາດເຂີນຈນົ ເຖງິ ກບັ ວາ່ ເຂ້ົາຂາດແລງແກງຂາດໝໍ້ ຈກັ ເທ່ ືອ; ອາ້ ຍເຮັດວຽກຈນົ ບ່ ໍຮອູ້ ິດຮເູ້ ມ່ອື ຍ ກເໍ ພ່ ືອເມຍ ແລະ ລກູ ຂອງອາ້ ຍ.\" ຈາກຂໍຄ້ ວາມຕອນນສ້ີ ະແດງວາ່ ສດຸ ທິກອນມຄີ ວາມດໝຸ ່ນັ ຂະຫຍນັ ພຽນຊອກຢຫູ່ າ ກນິ ເພ່ ືອສາ້ ງສະຖານະຂອງຄອບຄວົ ຕນົ ເອງໃຫ້ຄືກບັ ໄທບາ້ ນໄທເມອື ງ ເຖິງແມນ່ ວາ່ ຈະມີ ພາລະໜ້າທ່ ີອນັ ຫຍງຸ້ ຍາກກຕໍ າມ ແຕເ່ ລ່ ືອງຄອບຄວົ ລາວກໍບ່ ໍໄດປ້ ່ອຍປະລະເລີຍໃຫ້ລກູ ເມຍ ຕອ້ ງລາໍ ບາກ ແລະ ອດຶ ຢາກຂາດເຂນີ ຄາ່ ໍ ບ່ ໍໄດຢ້ ືນຄນື ບ່ ໍໄດຢ້ ບູ່ ່ ໍໄດຢ້ ດຸ ບ່ ໍໄດຢ້ ອ່ ນ ດງ່ ັ ບດົ ເລ່ ືອງ ຕອນໜ່ ຶງຂຽນວາ່ \"ແຕລ່ ະວນັ ອາ້ ຍບ່ ໍໄດພ້ ກັ ໄດເ້ ຊົາຈກັ ເທ່ ືອ\". ນອກຈາກເຮັດວຽກເພ່ ືອຄອບຄວົ ແລວ້ ລາວຍງັ ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບສງູ ຕ່ ໍວຽກງານອນັ ໜກັ ໜວ່ ງແຕມ່ ກີ ຽດເຊ່ ງິ ພກັ ແລະ ລດັ ໄດ້ ມອບໝາຍໃຫ;້ ວຽກງານສິດສອນເຖງິ ຈະຫຍງຸ້ ຍາກແຕລ່ າວບ່ ໍເຄີຍປ່ອຍປະລະເລີຍໃຫ້ເປັນ ພາລະຂອງເພ່ ືອນຮວ່ ມງານ ລາວບ່ ໍເຄີຍຂາດການຈກັ ເທ່ ືອ ຊາໍ້ ບ່ ໍໜາໍ ຍງັ ໄປໂຮງຮຽນແຕເ່ ດກິ ແຕເ່ ຊ້ົາ ເພ່ ືອໃຫທ້ ວ່ ງທນັ ກບັ ເວລາບ່ ໍໃຫນ້ ອ້ ງນກັ ຮຽນຕອ້ ງຄອຍຖາ້ ຄວາມຮຈູ້ າກຄຜູ ໜູ້ ່ ຶງ ເພາະ ບດົ ຮຽນທ່ ີລາວຈະສ່ງົ ໃຫນ້ ກັ ຮຽນນນັ້ ກປໍ ຽບສະເໝືອນດງ່ ັ ຝນຸ່ ສວ່ ນນອ້ ງນກັ ຮຽນກປໍ ຽບເໝືອນ ດງ່ ັ ຕນ້ົ ໄມ;້ ຕນ້ົ ໄມທ້ ກຸ ຕນົ້ ຄງົ ຕອ້ ງການຝນຸ່ ເພ່ ືອເອົາໄປຫ່ ໍຼລຽ້ ງຕນົ ເອງໃຫຈ້ ະເລີນເຕີບໂຕມກີ ່ ງິ ງາ່ ສາຂາອນັ ຂຽວງາມໃນວນັ ຂາ້ ງໜ້າ. ເມ່ອື ເປັນແນວນນັ້ ສດຸ ທິກອນຈ່ ງຶ ບ່ ໍເຄີຍກຽດຄາ້ ນທ່ ີຈະ ສ່ງົ ຄວາມຮໃູ້ ຫກ້ ບັ ນອ້ ງນກັ ຮຽນເຊ່ ິງເປັນໜ່ ໍ ແໜງເປັນທຶນຮອນອນັ ລາໍ້ ຄາ່ ຂອງປະເທດຊາດ ລາວຈ່ ງຶ ອທຸ ິດທງັ ຊີວດິ ເພ່ ືອປະເທດຊາດອນັ ແສນເຄົາລບົ ຮກັ ຂອງຕນົ ດວ້ ຍການໄປສອນນກັ ຮຽນ ທກຸ ມຕື້ າມໂມງເວລາດງ່ ັ ບດົ ເລ່ ອື ງຕອນໜ່ ຶງຂຽນວາ່ \"ຍາມໃດກໄໍ ປສດິ ສອນຢເູ່ ລີຍໆ ໄປການກໍ ຕອ້ ງໄປໃຫທ້ ນັ ໂມງທນັ ເວລາອກີ .\" ໝາຍຄວາມວາ່ ເລ່ ືອງໜາ້ ທ່ ີວຽກງານກບໍ ່ ໍເຄີຍບກົ ພອ່ ງເຊ່ ັນ ດຽວກນັ ກບັ ທ່ ີລາວໄດປ້ ະຕບິ ດັ ກບັ ຄອບຄວົ . ຈາກຄວາມຮກັ , ຄວາມເປັນຫວ່ ງເປັນໃຍ, ຄວາມມານະອດົ ທນົ , ຄວາມພະຍາຍາມ, ຄວາມເສຍສະລະຂອງສດຸ ທິກອນ ແລະ ຍອ້ ນຄວາມຝນັ ຂອງຈດິ ດາວອນຜ້ເູ ປັນເມຍໃນຄືນ ນນັ້ ຈ່ ງຶ ເຮັດໃຫນ້ າງບ່ ໍຢາກໄປຢຕູ່ າ່ ງປະເທດອີກ ແລະ ນາງຍງັ ດໃີ ຈທ່ ີມຜີ ວົ ເປັນຄ,ູ ນາງເຂົ້າໃຈ ເຖງິ ວຽກງານທ່ ີຜວົ ກາໍ ລງັ ເຮັດຢູ່ ແລະ ຍ່ ິງໄປກວາ່ ນນັ້ ນາງຍງັ ພອ້ ມທ່ ີຈະຢຄູ່ ຽງບາ່ ຄຽງໄລກ່ ບັ 49
ຜວົ ຈນົ ຊ່ວົ ນລິ ນັ ດອນ. ສດຸ ທິກອນສມົ ແລວ້ ທ່ ີເປັນຄເູ ປັນແມພ່ ິມຂອງຊາດ ເພາະຄຄູ ຜື ໃູ້ ຫໂ້ ດຍ ບ່ ໍຫວງັ ສ່ ິງຕອບແທນ ຖາ້ ຫາກວາ່ ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ນຄີ້ ລູ າວໃນທ່ ວົ ປະເທດ ຫາກເປັນຄືສດຸ ທິກອນ ປະເທດຊາດຂອງພວກເຮົາກຄໍ ງົ ຈະຈະເລີນກາ້ ວໜາ້ ຢາ່ ງແນນ່ ອນ. ມາຮອດປດັ ຈບຸ ນັ ນ,້ີ ປະເທດນປ້ີ ະເທດຊາດຂອງພວກເຮົາກາ້ ວໜາ້ ຫຼາຍແລວ້ ແຕຖ່ າ້ ຫາກປະເທດຊາດພວກເຮົາຫາກມຄີ ດູ ໆີ ແບບສດຸ ທິກອນກຈໍ ະເຮັດໃຫປ້ ະເທດຊາດຂອງພວກ ເຮົາໄດຮ້ ບັ ການພດັ ທະນາຢາ່ ງວອ່ ງໄວທວ່ ງທນັ ກບັ ສາກນົ . ສະນນັ້ , ພວກເຮົາຄວນເອົາແບບ ຢາ່ ງອນັ ດຂີ ອງສດຸ ທິກອນມເີ ປັນແວນ່ ແຍງໃນການປະກອບອາຊີບ ເພ່ ືອຈະເຮັດໃຫຕ້ ນົ ເອງ ກາຍເປັນຄນົ ດ,ີ ເປັນທ່ ີຮກັ ແພງຂອງຄອບຄວົ ແລະ ສງັ ຄມົ . ຈາກການໄຈແ້ ຍກມາຂາ້ ງເທິງນນັ້ ເຫັນວາ່ ຕວົ ລະຄອນສຸດທິກອນສມົ ແລວ້ ທ່ ີແມພ່ ິມ ຂອງຊາດ. ພວກເຮົາທກຸ ຄນົ ຄວນທ່ ີຈະນາໍ ເອົາໄປເປັນບດົ ຮຽນໃນການດາໍ ລງົ ຊີວິດກຄໍ ືການ ປະກອບອາຊີບຕາ່ ງໆ ໂດຍສະເພາະການມຄີ ວາມມານະອດົ ທນົ ພາກພຽນພະຍາຍາມ, ມນີ າໍ້ ໃຈເສຍສະລະຄວາມສກຸ ສວ່ ນຕວົ ເພ່ ືອສວ່ ນລວມ, ມຄີ ວາມຮກັ ຕ່ ໍຄອບຄວົ , ມຄີ ວາມຮບັ ຜິດຊອບ ສງູ ຕ່ ໍຄອບຄວົ ກຄໍ ືວຽກງານທ່ ີພກັ ແລະ ລດັ ໄດມ້ ອບໝາຍໃຫ້ ເພ່ ືອເຮັດໃຫ້ປະເທດຊາດທ່ ີ ແສນຮກັ ຂອງພວກເຮົາກາ້ ວໜາ້ ໄປຂາ້ ງໜາ້ ຢາ່ ງບ່ ໍຢດຸ ຢງັ້ . ຄາໍ ຖາມ 1. ເປັນຫຍງັ ຈ່ງຶ ເອນ້ີ ວາ່ ບດົ ວເິ ຄາະຕວົ ລະຄອນ? 2. ດວ້ ຍເຫດໃດເພ່ ິນຈ່ງຶ ແບງ່ ບດົ ວເິ ຄາະອອກເປັນຫຼາຍປະເພດ? 3. ຖາ້ ຢາກແຕງ່ ບດົ ວເິ ຄາະຕວົ ລະຄອນໄດດ້ ີ ຜແູ້ ຕງ່ ຄວນເຮັດແນວໃດ? 4. ຖາ້ ບດົ ວິເຄາະຕວົ ລະຄອນໃດໜ່ ຶງຫາກບ່ ໍມໂີ ຄງຮາ່ ງທ່ ີລະອຽດ ຈະເຮັດໃຫບ້ ດົ ແຕງ່ ນນັ້ ເປັນແນວໃດ? ບດົ ເຝິກຫດັ 1. ຈ່ງົ ອາ່ ນໂຄງຮາ່ ງບດົ ວິເຄາະຕວົ ລະຄອນປ່ເູ ຍີໃນເລ່ ືອງ \"ປ່ເູ ຍີ\" ຂາ້ ງເທິງນນັ້ ແລວ້ ແຕງ່ ບດົ ວເິ ຄາະຕວົ ຈງິ . 2. ຈງ່ ົ ອາ່ ນບດົ ເລ່ ືອງໃດໜ່ ຶງໃນໜງັ ສືພິມ, ວາລະສານທ່ ີຕນົ ເອງມກັ ແລວ້ ສາ້ ງໂຄງຮາ່ ງ ວເິ ຄາະ ພອ້ ມທງັ ແຕງ່ ບດົ ວເິ ຄາະຕວົ ຈງິ . 3. ຈງ່ ົ ອາ່ ນນທິ ານເລ່ ືອງ \"ແພປ່ານ ແລະ ຂເີ້ ຜີ້ງ\" ແລວ້ ວິເຄາະຕວົ ລະຄອນໃດໜ່ ຶງທ່ ີ ຕນົ ເອງມກັ ທ່ ີສດຸ . 50
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ນທິ ານເລ່ ືອງ \"ແພປາ່ ນ ແລະ ຂເີ້ ຜິງ້ \" ເຫິງນານມາແລວ້ ຫຼາຍຊ່ວົ ໂຄດຄນົ ມຕີ າໍ ນານກາ່ ວຂານກນັ ວາ່ ເທິງພດູ ອຍທ່ ີມບີ ໍລິເວນ ອນັ ກວາ້ ງຂວາງແຫງ່ ໜ່ ຶງທ່ ີຢໄູ່ ກແສນໄກ ຍງັ ມໝີ ບູ່ າ້ ນຂອງຊາວເຜ່ ົາມງົ້ ທ່ ີຕງັ້ ຖ່ ນິ ຖານຢ່ງັ ຢາຍ ກນັ ຢ່ຕູ າມໜ່ວຍພສູ ງູ ຕາ່ ງໆ ເມ່ອື ຫຼຽວໄປແຕໄ່ ກກຈໍ ະເໝືອນຈອມປະສາດທ່ ີພນ້ົ ຈາກທະເລ ສະຫວນັ ທ່ ີປກົ ຄມຸ ໄປດວ້ ຍເມກໝອກທ່ ີໜາວເຢັນ. ໃນໝບູ່ າ້ ນເຫ່ ົຼານກີ້ ມໍ ຄີ ອບຄວົ ໜ່ ຶງທ່ ີຢກູ່ ນັ ສາມຄນົ ພ່ ໍ, ແມ ່ ແລະ ລກູ ສາວ, ພ່ ໍຊ່ ວື າ່ ທາ້ ວ ຕ,ູ້ ແມຊ່ ່ ນື າງບາ້ ວ ແລະ ລກູ ຊ່ ື ນາງກາ້ ທງັ ສາມຢກູ່ ນັ ມາດວ້ ຍຄວາມສກຸ ແລະ ຮກັ ແພງກນັ ດີ ເປັນຄອບຄວົ ທ່ ີເຮັດໄຮ,່ ເຮັດສວນ ປກູ ຜກັ ປກູ ໝ່ ີ, ລຽ້ ງໝ,ູ ລຽ້ ງໄກໄ່ ວເ້ ປັນອາຫານ. ເມ່ອື ສງັ ຂານລ່ວງເລີຍໄປ ຜເູ້ ປັນຜວົ ກເໍ ປັນຫ່ວງເປັນໃຍນາໍ ຄອບຄວົ ໂດຍສະເພາະ ແມນ່ ຢາກແພງແຮງເມຍໃຫມ້ ສີ ຂຸ ະພາບແຂງແຮງຈ່ ງຶ ຢາກຫາແຮງງານມາເພ່ ີມ ຈ່ງຶ ຕດັ ສິນໃຈ ແຕງ່ ດອງໃໝກ່ ບັ ສາວແມຮ່ າ້ ງລກູ ຕດິ ຄນົ ໜ່ ຶງ ເຊ່ ງິ ທງັ ສອງແມລ່ ກູ ນຕ້ີ າ່ ງມນີ ດິ ໄສເຫັນແກຕ່ ວົ , ຂຖີ້ ່ ,ີ ໃຈຖອ່ ຍ ແລະ ຂແ້ີ ບະແງະງອນ ຍາມໃດກເໍ ຮັດຕງັ້ ຕິເຈັບສາໍ ອອຍຜວົ ໃໝ່ຢ່ເູ ລື້ອຍໆ. ນານປີໄປຜວົ ຜເູ້ ຄີຍແສນດກີ ບັ ເມຍໃຫຍກ່ ຄໍ ອ່ ຍໆກາຍເປັນຜວົ ຕາມໃຈເມຍນອ້ ຍທ່ ີຕອ້ ງການ ເຊ່ ງິ ນາງເມຍນອ້ ຍຜນູ້ ວີ້ າງແຜນຢໃູ່ ນໃຈເພ່ ືອກາໍ ຈດັ ເມຍຫຼວງ. ມມີ ໜື້ ່ ຶງນາງເມຍນອ້ ຍເຮັດຕງັ້ ຕເິ ຈບັ ປ່ວຍໜກັ ນອນຈມົ ບ່ ໍກນິ ເຂົ້າກນິ ນາໍ້ , ຜເູ້ ປັນຜວົ ສດຸ ແສນເປັນຫວ່ ງຈ່ງຶ ຕດັ ສນິ ໃຈຂນຶ້ ໄປຈອມພທູ ່ ີມຕີ ນ້ົ ໄມສ້ ກັ ສດິ ຢຕູ່ ນົ້ ໜ່ ຶງ, ໃນຂະນະທ່ ີລາວກາໍ ລງັ ໄປນນັ້ ລາວບ່ ໍຮວູ້ າ່ ເມຍນອ້ ຍໄດຈ້ ອບໄປລ້ີຢ່ຫູ ຼງັ ຕນ້ົ ໄມນ້ ນັ້ ກອ່ ນແລວ້ , ພໍຜ້ເູ ປັນຜວົ ໄປຮອດ ລາວກຂໍ າບໄຫວ້ ແລວ້ ຖາມຕນ້ົ ໄມນ້ ນັ້ ວາ່ \"ຕນ້ົ ໄມເ້ ອີຍ ເປັນຫຍງັ ເມຍນອ້ ຍຂອງຂອ້ ຍຈ່ງຶ ເຈັບ ບ່ ໍເຊົາຈກັ ເທ່ ືອ ລາວຈະຕາຍຈາກຂອ້ ຍບໍນໍ?\" ແລວ້ ເມຍນອ້ ຍກຕໍ ອບອອກມາຈາກຫຼງັ ຕນ້ົ ໄມ ້ ນນັ້ ວາ່ : \"ຖາ້ ຢາກໃຫນ້ າງດີໄວໆເຈ້ົາຕອ້ ງເອົາເມຍຫຼວງຂອງເຈ້ົາມາຂາ້ ບະຜີໃຫ້ນາງ ແລວ້ ນາງຈະດຂີ ນ້ຶ ເອງ.\" ເມ່ອື ຜ້ເູ ປັນຜວົ ກບັ ມາຮອດເຮືອນ ກຟໍ ້າວບອກເມຍນອ້ ຍວາ່ : \"ຂອ້ ຍໄດໄ້ ປຂາບໄຫວ້ ຕນົ້ ໄມແ້ ລວ້ , ເພ່ ິນບອກໃຫຂ້ ອ້ ຍເອົາງວົ ໂຕໜ່ ຶງໄປເຮັດຜີໃຫ້ ແລວ້ ເຈົ້າກຈໍ ະດຂີ ນ້ຶ . ຈາກນນັ້ ນາງເມຍນອ້ ຍກບໍ ອກໃຫຜ້ ວົ ຂອງນາງໄປຊອກຊງື້ ວົ ນາໍ ຊາວບາ້ ນ ແຕລ່ າວໄປຫຼາຍໝບູ່ າ້ ນບ່ ໍມີ ໃຜຂາຍງວົ ໃຫລ້ າວ, ລາວຈ່ ງຶ ກບັ ມາເຮອື ນແລວ້ ນງ່ ັ ນອນຄຶດຫຼາຍມື້ ຈ່ ງຶ ຕດັ ສິນໃຈເດັດຂາດ ວາ່ : \"ເຖງິ ຄາວແລວ້ ຈະຕອ້ ງເອົາເມຍຫຼວງມາເປັນງວົ ແທນ\". ລາວກເໍ ລີຍເອົາເຊອື ກມາຜກູ ຄໍ ເມຍຫຼວງ ແລວ້ ແກລ່ າກໄປພອ້ ມທງັ ເອົາໄມແ້ ສຟ້ າດຫຼງັ ເມຍໄປຍງັ ທ່ງົ ຫຍາ້ ກວາ້ ງ. 51
ແຕລ່ ະມປື້ ່ອຍໃຫນ້ າງກນິ ຫຍາ້ ແທນເຂ້ົາຄືກນັ ກບັ ວາ່ ນາງເປັນງວົ ໂຕໜ່ ຶງ. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ກໍ ເລຍີ ເຮັດໃຫນ້ າງເມຍຫຼວງກາຍເປັນງວົ ແມແ່ ທໂ້ ຕໜ່ ຶງທ່ ີຖກື ລາ່ ມເຊອື ກກມົ້ ກນິ ຫຍາ້ ຢ.ູ່ ນາງກາ້ ລກູ ສາວຂອງພວກລາວບ່ ໍຮວູ້ າ່ ພ່ ໍແມເ່ ປັນຫຍງັ ກນັ , ມແີ ຕບ່ ່ ໍເຫັນໜາ້ ແມຫ່ ຼາຍມື້ ແລວ້ ຜເູ້ ປັນພ່ ໍມແີ ຕບ່ ອກລກູ ສາວວາ່ : \"ລກູ ເອຍີ ໃຫລ້ ກູ ພາງວົ ໄປກນິ ຫຍາ້ ຢກູ່ າງເດ່ ນີ ເດ\"ີ ນາງ ກາ້ ພາງວົ ໂຕນນັ້ ໄປກນິ ຫຍາ້ ທກຸ ວນັ ເຖງິ ແມນ່ ວາ່ ລາວບ່ ໍຮວູ້ າ່ ງວົ ໂຕນນັ້ ເປັນແມຂ່ ອງລາວ ແຕ່ ທກຸ ຄງັ້ ທ່ ີເຫັນງວົ ນາງຮສູ້ ຶກຜກູ ພນັ ກບັ ງວົ , ລາວຮອ້ ງໄຫທ້ ກຸ ມກື້ ບັ ງວົ ໂຕນນັ້ ເພາະລາວເສຍ ໃຈຫຼາຍທ່ ີແມກ່ ບໍ ່ ໍກບັ ມາຈາກໄຮ່ ແລະ ກບໍ ່ ໍມໃີ ຜສອນລາວຖກັ ແສວ່ ອກີ ແລວ້ . ມມີ ໜື້ ່ ຶງງວົ ແມໂ່ ຕນນັ້ ອດົ ກນັ້ ຄວາມໃນໃຈບ່ ໍໄຫວຈ່ ງຶ ເຜີຍຄວາມລບັ ຕ່ ໍລກູ ຄີງວາ່ : \"ຢຸດ ຮອ້ ງໄຫເ້ ສຍເທີດລກູ ງວົ ນແ້ີ ລວ້ ເປັນແມຂ່ ອງເຈ້ົາ, ແມມ່ ເີ ວນກາໍ ຈ່ ງຶ ກາຍເປັນງວົ ຄືແນວນ,້ີ ແມຈ່ ະສອນລກູ ຖກັ ແສວ່ ເອງ\". ເວລາຜາ່ ນໄປຜເູ້ ປັນຜວົ ກບໍ ່ ໍໄດຫ້ ວົ ໃສໃ່ ຈຊາກບັ ງວົ ແລະ ລກູ ສາວ ມແີ ຕມ່ ຄີ ວາມສກຸ ກບັ ເມຍນອ້ ຍ ແລະ ລກູ ສາວຫຼາ້ . ສວ່ ນນາງກາ້ ກໃໍ ຫຍແ່ ຕກສາວ ແລະ ຫຍິບແສວ່ ໄປເລື້ອຍໆ. ວນັ ໜ່ ຶງນາງລກູ ສາວເມຍນອ້ ຍມາເຫັນນາງກາ້ ຖກັ ແສວ່ ແພຜືນງາມ ກເໍ ກດີ ອດິ ສາ ແລວ້ ນາງກໍ ໄປລກັ ຈອບເບ່ ງິ ວາ່ ໃຜນມໍ າສອນໃຫນ້ າງກາ້ ຖກັ ແສວ່ . ແລະແລວ້ ຜເູ້ ປັນນອ້ ງສາວກເໍ ຫັນຜເູ້ ອ້ືອຍກາໍ ລງັ ນງ່ ັ ແສວ່ ຢູ່ ໂດຍມແີ ມງ່ ວົ ໂຕນນັ້ ກາໍ ລງັ ສອນໃຫ.້ ຢ່ຕູ ່ ໍມາມໜື້ ່ ຶງນາງນອ້ ງສາວກໄໍ ດພ້ າງວົ ແມໂ່ ຕນນັ້ ໄປກນິ ຫຍາ້ ແລະ ຂໍໃຫ້ແມງ່ ວົ ສອນໃຫ້ນາງຖກັ ແສວ່ ແຕແ່ ມງ່ ວົ ບ່ ໍຍອມບອກນາງ, ແມງ່ ວົ ແລນ່ ກບັ ຄືນ ເລີຍເຮັດໃຫ້ສາຍ ເຊືອກທ່ ີມດັ ຄໍແມງ່ ວົ ນນັ້ ໄປເກາະເອົາປອກແຂນເບື້ອງໜ່ ຶງຂອງນາງ ແລວ້ ລາກເອົານາງເຂົ້າ ໄປໃນປ່າຈນົ ເຖງິ ແຄມແມນ່ າໍ້ ງວົ ແມຈ່ ່ ງຶ ຢດຸ ແລວ້ ນາງຈ່ງຶ ຟ້າວແລນ່ ກບັ ເຮອື ນ. ຫຼງັ ຈາກນອ້ ງ ສາວມາຮອດເຮອື ນກເໍ ກດີ ເຈບັ ເປັນຂນຶ້ ມາ. ຄາວນຜີ້ ເູ້ ປັນພ່ ໍກໄໍ ດໄ້ ປຖາມຫີນສກັ ສິດວາ່ : \"ມຫີ ຍງັ ນໍເກດີ ຂຶນ້ ກບັ ລກູ ສາວຂອງຂອ້ ຍ, ເປັນຫຍງັ ນາງຈ່ ງຶ ເຈັບໜກັ ແທ້?\" ແລະ ເທ່ ືອນກີ້ ເໍ ໝືອນກນັ ລາວບ່ ໍຮວູ້ າ່ ນາງເມຍນອ້ ຍໄດໄ້ ປ ຈອບຢ່ຫູ ຼງັ ກອ້ ນຫີນ, ນາງເມຍນອ້ ຍຈ່ ງຶ ຕອບວາ່ : \"ເຈົ້າຈະຕອ້ ງທາໍ ລາຍກ່ ຕີ າ່ ໍ ຜາ້ ແລະ ແພປ່ານ ຂອງເມຍຫຼວງເຈາ້ົ ຖມ້ິ ໝດົ ສາກອ່ ນ\". ຫຼງັ ຈາກທ່ ີເຮັດແນວນນັ້ ແລວ້ ລກູ ສາວຂອງເມຍນອ້ ຍກຍໍ ງັ ບ່ ໍດຂີ ້ຶນເລີຍ, ລາວຈ່ ງຶ ໄປ ຖາມຕນ້ົ ໄມສ້ ກັ ສິດອີກ ແຕລ່ າວກບໍ ່ ໍຮວູ້ າ່ ເມຍນອ້ ຍໄປລ້ີຢ່ຫູ ຼງັ ຕນົ້ ໄມຄ້ ືເກ່ າົ . ລາວຖາມຕນົ້ ໄມ ້ 52
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດວາ່ : \"ເປັນຫຍງັ ລກູ ສາວຂອງຂອ້ ຍຈ່ງຶ ບ່ ໍດຂີ ນ້ຶ ?\" ເມຍນອ້ ຍກຕໍ ອບວາ່ : \"ຕອ້ ງຂາ້ ງວົ ໂຕນນັ້ ບະ ຜີ\" ເພາະເມຍນອ້ ຍຮດູ້ ວີ າ່ ງວົ ໂຕນນັ້ ແມນ່ ເມຍຫຼວງ. ພໍຜເູ້ ປັນພ່ ໍກບັ ມາຮອດເຮອື ນກຟໍ ້າວບອກ ກບັ ເມຍນອ້ ຍໃຫໄ້ ປຂາ້ ງວົ ໂຕນນັ້ , ພໍນາງກາ້ ມາໄດຍ້ ິນ ກເໍ ລີຍຟ້າວແລນ່ ອອກໄປຫາງວົ ທ່ ີຄອກ ແລວ້ ກເໍ ວົ້າຕ່ ໍແມງ່ ວົ ວາ່ : \"ແມງ່ ວົ ເອີຍ ຕ່ ໍໄປນລີ້ ກູ ຊບິ ່ ໍໄດເ້ ຫັນໜາ້ ແມແ່ ລວ້ \" ນາງເວົ້າໄດເ້ ທ່ ົານ້ີ ກຮໍ ອ້ ງໄຫສ້ ະອນ້ື ບ່ ໍຢດຸ , ແມງ່ ວົ ເຫັນກຕໍ ກົ ໃຈຈ່ງຶ ເວົ້າກບັ ນາງວາ່ : \"ເປັນຫຍງັ ເຈົ້າຈ່ງຶ ຮອ້ ງໄຫແ້ ທ້ ຂອ້ ຍຮກັ ເຈາ້ົ ຫຼາຍ ແລະ ຂອ້ ຍກໄໍ ດຊ້ ວ່ ຍເຈາ້ົ ເຮັດສາໍ ເລັດ ສນິ້ ກະໂປ່ງທ່ ີເຈ້າົ ຈະໄດນ້ ງຸ່ ໃນຍາມ ກນິ ຈຽງແລວ້ ເດລກູ ເຈາ້ົ ໄຫເ້ ຮັດຫຍງັ ບອກແມງ່ ວົ ດ?ຸ \" ນາງກາ້ ຕງັ້ ສະຕໄິ ດແ້ ລວ້ ກຟໍ ້າວບອກ ແມໄ່ ປວາ່ ພ່ ໍຂອງຕນົ ຈະເອົາງວົ ໄປຂາ້ ບະຜີໃຫລ້ ກູ ເມຍນອ້ ຍ. ງວົ ຜ້ເູ ປັນແມຂ່ ອງນາງຈ່ ງຶ ໄດເ້ ວົ້າຂຶ້ນວາ່ : \"ຮີບເອົານາໍ້ ມາຖອກໃສຄ່ ອກໃຫ້ຂອ້ ຍມ່ ນື ແລວ້ ລມົ້ ຕາຍໄປຊະ!\" ເວົ້າແລວ້ ນາງກາ້ ກປໍ ະຕິບດັ ຕາມຄາໍ ແມງ່ ວົ ສ່ງັ ນາງກໄໍ ປຕກັ ນາໍ້ ມາຫດົ ໃສບ່ ອ່ ນທ່ ີແມງ່ ວົ ຢືນຢນູ່ ນັ້ ຈນົ ປຽກ, ກອ່ ນທ່ ີແມງ່ ວົ ຈະມ່ນື ຕາຍ ນາງໄດສ້ ່ງັ ລກູ ສາວວາ່ : \"ເມ່ອື ໃດຫາກລກູ ຢາກໄດສ້ ່ ິງໃດນນັ້ ໃຫລ້ ກູ ໄປທ່ ີຄອກງວົ ແລວ້ ລກູ ຈະເຫັນສ່ ິງທ່ ີລກູ ຕອ້ ງການຢູ່ທ່ ີ ນນັ້ \" ເມ່ອື ເວົ້າສດຸ ງວົ ກຢໍ ຽບບວກນາໍ້ ແລວ້ ມ່ນື ພະລາດລມ້ົ ຕາຍ. ເມ່ອື ງວົ ແມທ່ ່ ີເຄຍີ ໃຫຄ້ ວາມຮກັ ແລະ ຄວາມອບົ ອນຸ່ ມາແຕລ່ ະມລື້ ະວນັ ໄດມ້ າຕາຍຈາກ ພາໃຫນ້ າງກາ້ ກາຍເປັນກາ່ ໍ ພາ້ ແມຢ່ າ່ ງຫງອຍເຫງາົ ເພາະແມນ່ ອ້ ຍບ່ ໍໄດຮ້ ກັ ນາງກາ້ , ແຕລ່ ະມ້ື ກມໍ ແີ ຕໃ່ ຊວ້ ຽກໜກັ ຕງັ້ ແຕເ່ ຊົ້າຈນົ ຄາ່ ໍ , ທງັ ເຮັດໄຮ່ ແລະ ເຮັດວຽກໃນເຮອື ນ. ໃນຂະນະດຽວກນັ ຜເູ້ ປັນແມນ່ ອ້ ຍ ແລະ ລກູ ສາວຊາໍ້ ພາກນັ ແຕງ່ ຕວົ ດວ້ ຍສ້ິນເສື້ອງາມ ໄປຫຼິ້ນບນຸ ກນິ ຈຽງ, ສວ່ ນນາງກາ້ ແມນ່ ຕອ້ ງໄດເ້ ຮັດວຽກຄນົ ດຽວຢເູ່ ຮອື ນຢາ່ ງໜາ້ ເສົ້າສະຫຼດົ ໃຈ. ແມນ່ າ້ ຂອງນາງກາ້ ຢ້ານວາ່ ນາງກາ້ ຈະຟ້າວເຮັດວຽກທ່ ີມອບໝາຍນນັ້ ແລວ້ ໄວ ແລວ້ ຟ້າວລກັ ອອກໄປຫຼິ້ນບນຸ ຈ່ ງຶ ຫາວຽກເພ່ ີມໃຫນ້ າງ ແລະ ເອົາໝາກສາລີປນົ ໃສເ່ ຂ້ົາເປືອກມາ ໃຫນ້ າງກາ້ ໄຈແ້ ຍກໃຫ້ໝດົ ໃນມນ້ື ີ້ ເພາະແມນ່ າ້ ຄິດວາ່ ແນວໃດນາງກາ້ ກບໍ ່ ໍສາມາດໄຈທ້ ນັ ແລະ ກຈໍ ະໝດົ ໂອກາດໄດໄ້ ປໂຍນໝາກຄອນນາໍ ໝ.ູ່ ສວ່ ນນາງກາ້ ເມ່ອື ເຫັນແມນ່ າ້ ເຮັດໃສຕ່ ນົ ແນວນນັ້ ກບໍ ່ ໍປາກຫຍງັ ມແີ ຕກ່ ມົ້ ໜາ້ ເກບັ ເມດັ ເຂ້ົາ ແລະ ສະອນື້ ໄຫຄ້ ນົ ດຽວ. ໃນເວລາດຽວກນັ ນນັ້ ຫຂູ ອງນາງກໄໍ ດຍ້ ນິ ສຽງແວວ່ ໆມາແຕຄ່ ອກງວົ ມນັ ເປັນສຽງຂອງ ແມນ່ າງກາ້ ທ່ ີເອນ້ີ ຫາລກູ . ນາງຟ້າວແລນ່ ຕາມສຽງນນັ້ ໄປຈນົ ເຖງິ ຄອກງວົ , ນາງເຫັນເຄ່ ືອງນງຸ່ 53
ຊຸດໜ່ ຶງທ່ ີງາມທ່ ີສດຸ ເທ່ ົາທ່ ີນາງເຄີຍໄດເ້ ຫັນມາ ວາງພາດໄວຮ້ າວໄມ,້ ສຽງນນັ້ ຍງັ ແວວ່ ມາອີກ ເໝືອນກບັ ບອກນາງໃຫຟ້ າ້ ວໃສເ່ ຄ່ ອື ງທ່ ີແມໄ່ ດກ້ ຽມໄວໃ້ ຫລ້ ກູ . ນາງກາ້ ອອກຈາກຄອກງວົ ພ້ອມກບັ ຊຸດທ່ ີສວຍງາມ ເຊ່ ິງເອຢ້ ້ອງໄປດວ້ ຍເງນິ ຄາໍ ກາໍ ແກວ້ , ໃນຂະນະດຽວກນັ ທ່ ີນາງກາ້ ວຂາອອກໄປໄກຈາກຄອກ ແມຂ່ ອງນາງກເໍ ຕອື ນນາງກາ້ ໃຫຟ້ າ້ ວກບັ ກອ່ ນຕາເວັນຕກົ ດນິ . ຢ່ເູ ດ່ ີນບນຸ ກນິ ຈຽງແຫງ່ ໜ່ ຶງ ທ່ ີຖວື າ່ ເປັນເດ່ ນີ ລວມສນູ ຂອງໝບູ່ າ້ ນ ເຊ່ ິງຈະມແີ ຕຜ່ ້ສູ າໍ ຄນັ ໆ ແລະ ຜບູ້ າ່ ວງາມທງັ ຫຼາຍມາລມົ ສາວ ໂດຍການໃຊໝ້ າກຄອນ, ສຽງລາໍ ແລະ ສຽງ ດນົ ຕີເປັນສ່ ື, ຍງັ ມຜີ ບູ້ າ່ ວງາມຈາກບາ້ ນໄກຄນົ ໜ່ ຶງທ່ ີໄດຖ້ ແື ຄນມາເປ່ ົາໃນງານນ,້ີ ລາວເປ່ ົາ ແຄນທງັ ຟ້ອນເກ່ ງັ ຫຼາຍ, ຜທູ້ ່ ີມາໃນງານຕາ່ ງກມໍ ຄີ ວາມຊ່ ນື ຊອບ ແລະ ຫຼງົ ໃຫຼສຽງແຄນຂອງ ລາວ. ແມນ່ ອ້ ຍຂອງນາງກາ້ ກໍຢາກໄດມ້ າເປັນລູກເຂີຍຂອງຕນົ ເອງ ຈ່ ງຶ ພາລູກສາວໄປ ວນົ ວຽນໃກທ້ າ້ ວ ແລະ ເວ້ົາຕ່ ໍແຍກບັ ທາ້ ວຢາ່ ງມເີ ລລ່ ຽ່ ມ ແຕທ່ າ້ ວຊາໍ້ ບ່ ໍຫຼຽວແລ. ທນັ ໃດນນັ້ ເອງ ນາງກາ້ ກກໍ າ້ ວເຂ້ົາໄປກາງເດ່ ນີ ບອ່ ນທ່ ີບາ່ ວສາວພວມໂຍນໝາກຄອນ, ຊາຍໜມຸ່ ມາບເຫັນກຕໍ າຄາ້ ງ ແລວ້ ຫຸຼດປາກຖາມວາ່ : \"ໂອ! ນນັ້ ແມນ່ ໃຜ ສງັ ມາງາມແທ້?\". ທນັ ໃດນນັ້ ແມນ່ າ້ ຂອງນາງກາ້ ກຟໍ ້າວຮອ້ ງດອດມາໃສນ່ າງກາ້ ວາ່ : \"ໂອຍ້ , ເຈ້ົາຄືກາ້ ເອົາຊຸດ ງາມຂອງລກູ ສາວຂອ້ ຍມານງຸ່ ?\". ຊາຍໜ່ມຸ ຄນົ ນນັ້ ບ່ ໍສນົ ໃຈຕ່ ໍຄາໍ ເວ້ົາຂອງແມນ່ າ້ ນນັ້ ລາວພະຍາຍາມສາ້ ງຄວາມສນົ ໃຈ ຈາກນາງກາ້ , ລາວຕດັ ສິນໃຈເດນິີ ເຂົ້າໄປຫານາງກອ່ ນ ແລວ້ ກໂໍ ຍນໝາກຄອນໃຫ້ນາງກາ້ ແຕແ່ ມນ່ າ້ ຊາໍ້ ຜດັ ຊຸກຮາ່ ງນາງກາ້ ໃຫເ້ ລ່ ືອນໄປທາງຂາ້ ງ ແລວ້ ດງຶ ລກູ ສາວຕນົ ມາແທນທ່ ີນາງ ໂດຍເຊ່ ງິ ໜ້າຊາຍໜ່ມຸ ຄນົ ນນັ້ . ຕາມປະເພນຂີ ອງຊນົ ເຜ່ ົາມງົ້ ເວລາກນິ ຈຽງແມນ່ ເວລາທ່ ີມາ ເບ່ ງິ ສາວງາມ ເພ່ ືອຄດັ ເລອື ກຄນົ ທ່ ີຖກື ໃຈ ລາວເຈ້ົາເລືອກໂຍນໝາກຄອນໃຫຜ້ ທູ້ ່ ີລາວເຈາົ້ ມກັ ແລະ ເມ່ອື ມກັ ຫຼື ຖກື ໃຈກຈໍ ະໂຍນໃຫແ້ ຕຜ່ ດູ້ ຽວ ແລວ້ ກຕໍ າມດວ້ ຍວາຈາ ແລະ ສຽງລາໍ ຕອບ ໂຕກ້ ນັ . ເມ່ອື ຕາເວັນໃກຈ້ ະຕກົ ລບັ ຂອບຟ້າແລວ້ , ນາງກາ້ ກຮໍ ບີ ແລນ່ ກບັ ຄືນບາ້ ນກອ່ ນທ່ ີຊຸດງາມ ຈະກບັ ກາຍເປັນຊຸດທ່ ີຂາດສອ້ ຍ ແລະ ເປື້ອນເປິ. ຊາຍໜ່ມຸ ຄນົ ນນັ້ ຟ້າວແລນ່ ຕາມນາງໄປ ແຕບ່ ່ ໍທນັ ນາງ. ພາຍໃນເຈັດວນັ ແຫ່ງບນຸ ກນິ ຈຽງກຈໍ ະມເີ ຫດການແບບນກ້ີ ນັ ໝດົ ແຕໃ່ ນມທ້ື ີ ແປດ ໃນຂະນະທ່ ີນາງກາ້ ພວມແລນ່ ກບັ ບາ້ ນນນັ້ ຍອ້ ນຄວາມຟ້າວຟ່ງັ ເປັນພິເສດ ນາງກາ້ ຈ່ງຶ 54
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດໄດເ້ ຮັດເກບີ ກ່ ງິ ໜ່ ຶງເຮຍ່ ຄາຂຕ້ີ ມົ ຢກູ່ າງທາງ; ຊາຍໜມຸ່ ແລນ່ ຕາມຫຼງັ ໄປກເໍ ຫັນເກບີ ກ່ ງິ ນນັ້ ລາວ ກເໍ ກບັ ເອົາ ແລວ້ ຕາມໄປເຖງິ ເຮືອນຂອງນາງກາ້ . ເມ່ອື ທ້າວເຂ້ົາໄປກາງເດ່ ນີ ກເໍ ຫັນແຕນ່ າງ ສາວທ່ ີໜ້າມອມແມມ, ນງຸ່ ເຄ່ ືອງຂາດເປ້ືອນ ເຮັດວຽກຢູ່ຄນົ ດຽວເທ່ ົານນັ້ , ທ້າວລໍຖາ້ ຢູ່ໜ້າ ປະຕເູ ຮອື ນ ເພ່ ືອໃຫທ້ ກຸ ຄນົ ໃນເຮອື ນຫຼງັ ນມີ້ າເຖງິ . ເມ່ອື ເຫັນວາ່ ທກຸ ຄນົ ມາຄບົ ແລວ້ ທ້າວກເໍ ອົາເກບີ ກ່ ງິ ນນັ້ ອອກມາໃຫທ້ ກຸ ຄນົ ລອງສບຸ ເບ່ ິງ ຖາ້ ຫາກຕນີ ໃຜພໍດທີ ້າວຈະຂໍແຕງ່ ດອງນາໍ . ທງັ ແມນ່ າ້ ແລະ ນອ້ ງສາວຕາ່ ງກບໍ ນື ສບຸ ແຕຕ່ ີນ ຊາໍ້ ຜດັ ນອ້ ຍ, ບາງຕີນຊາໍ້ ຜດັ ໃຫຍເ່ ກນີ , ຍງັ ເຫຼືອແຕນ່ າງກາ້ ກມົ້ ໜ້າເກອື ໄກຢ່ ູ່ບ່ ໍປາກບ່ ໍຕີງ, ທາ້ ວຈ່ງຶ ຂໃໍ ຫນ້ າງກາ້ ໃສເ່ ກບີ ນນັ້ ໃຫທ້ ້າວເບ່ ິງ. ໃນທ່ ີສດຸ ນາງກາ້ ກລໍ ອງເກບີ ແລວ້ ມນັ ກພໍ ໍດກີ ບັ ຕນີ ຂອງນາງ. ເມ່ອື ຮເູ້ ຈາ້ົ ຂອງເກບີ ແລວ້ ຊາຍໜມຸ່ ຄນົ ນນັ້ ກຂໍ ໍພກັ ເຊົານາໍ ແລະ ໃກຂ້ ອ້ ນແຈງ້ ນາງກາ້ ແລະ ຊາຍໜມຸ່ ຄນົ ນນັ້ ກພໍ າກນັ ລກັ ໜີໄປຢາ່ ງງຽບໆ, ຜເູ້ ປັນແມນ່ າ້ ຍ່ ິງຄຽດແຄນ້ ໃຈ ຫຼາຍ ທ່ ີຊາຍໜມຸ່ ບ່ ໍລກັ ເອົາລກູ ສາວຂອງຕນົ ໄປ. ນາງເລີຍສ່ງົ ລກູ ສາວຂອງນາງອອກໄປຕາມ ຫາພວກລາວ. ຈາກນນັ້ ຜເູ້ ປັນນອ້ ງສາວໄດນ້ າໍ ທນັ ສອງຄນົ ນນັ້ ແຕວ່ າ່ ພວກລາວຊາໍ້ ຜດັ ຂາ້ ມແມນ່ າໍ້ ໄປ ອກີ ຝ່ງັ ໜ່ ຶງແລວ້ , ນາງບ່ ໍສາມາດຂາ້ ມຕາມ ເພາະນາງລອຍນາໍ້ ບ່ ໍເປັນ ຈ່ ງຶ ໄດກ້ ບັ ຄືນເມອື ເຮອື ນ. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ເວລາໄດຜ້ າ່ ນໄປຫຼາຍປີ ນອ້ ງສາວໄດມ້ າພບົ ກບັ ເອອ້ື ຍອາ້ ຍ ຈນົ ວາ່ ລາວທງັ ສອງ ໄດມ້ ລີ ກູ ຊາຍໜ່ ຶງຄນົ ແລວ້ . ມມີ ໜ້ື ່ ຶງຜວົ ນາງກາ້ ອອກໄປຫາປາ ປະໃຫນ້ າງກາ້ ກບັ ລກູ ເຝ້ົາເຮອື ນ ພໍດນີ ອ້ ງສາວມາ ຮອດເຮອື ນຂອງພວກລາວ, ນາງກາ້ ຜເູ້ ປັນເອ້ືອຍສດຸ ແສນດໃີ ຈຫຼາຍ ທ່ ີເຫັນນອ້ ງສາວ ກຈໍ ່ ງຶ ເອນີ້ ໃສນ່ ອ້ ງວາ່ : \"ສະບາຍດນີ ອ້ ງສາວ ບ່ ໍໄດພ້ ບົ ນອ້ ງເຫິງເຕບີ , ເຂົ້າມາໃນເຮອື ນພີ້ນອ້ ງຮກັ \". ຜເູ້ ປັນນອ້ ງສາວກທໍ າໍ ທ່າດອີ ກົ ດໃີ ຈແລວ້ ຟ້າວຖາມຂໍໃຊຫ້ ອ້ ງນາໍ້ ແລະ ນາງກຟໍ ້າວພານອ້ ງ ສາວໄປຫອ້ ງນາໍ້ ຢຫູ່ ຼງັ ເຮອື ນ. ເວລານນັ້ ນອ້ ງສາວບອກໃຫເ້ ອ້ືອຍຫນັ ຫຼງັ ນາງກາ້ ກຫໍ ນັ ຫຼງັ ໃຫ້ ນອ້ ງສາວຟາ້ ວຂາ້ ເອອື້ ຍຕາຍກບັ ໝອ້ ງ. ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ຜວົ ຂອງນາງກາ້ ໄປຫາປາກບັ ມາຮອດເຮອື ນ ນອ້ ງສາວຂອງນາງກາ້ ກແໍ ຕງ່ ຕວົ ປອມຕວົ ເປັນເອ້ືອຍມາລດັ ຢປູ່ ະຕ,ູ ຜເູ້ ປັນຜວົ ໄດປ້ າມາຫຼາຍເປັນພິເສດ ຈ່ ງຶ ບອກໃຫນ້ າງ 55
ໄປຊອກຄຕຸ ກັ ນາໍ້ ມາໃຫ,້ ນາງກຈໍ ບັ ຜິດຄທຸ ່ ີເຄີຍໃຊຕ້ ະຫຼອດ. ສດຸ ທ້າຍນາງຈ່ ງຶ ຖາມທາ້ ວນອ້ ຍ ລກູ ຊາຍຂອງນາງກາ້ ວາ່ : \"ແມຂ່ ອງເຈາົ້ ເຄຍີ ໃຊຄ້ ໜຸ ວ່ ຍໃດໄປຕກັ ນາໍ້ ?\". ພໍຮອດຍາມນອນ ຜວົ ຂອງນາງກາ້ ກເໍ ວົ້າຂນ້ຶ ວາ່ : \"ຖາ້ ເຈົ້າເປັນເມຍຂອງຂອ້ ຍແທ້, ເຈ້າົ ຈງ່ ົ ເອົາໝອນທ່ ີຂອ້ ຍເຄຍີ ໝນູ ມາໃຫຂ້ ອ້ ຍແດ\"່ ນອ້ ງສາວກໄໍ ດຖ້ າມລກູ ຊາຍນອ້ ຍຂອງນາງກາ້ ອກີ ວາ່ : \"ແມຂ່ ອງເຈາ້ົ ເອົາຫຍງັ ມາໃຫພ້ ່ ໍເຈາ້ົ ນອນ, ລກູ ຊາຍນອ້ ຍຈ່ງຶ ຕອບວາ່ : \"ແມຂ່ ອງຂອ້ ຍ ເອົາຜມົ ຂອງລາວມາເປັນໝອນໃຫພ້ ່ ໍຂອງຂອ້ ຍໝນູ ນອນ\" ແຕຜ່ ມົ ຂອງນອ້ ງສາວສນັ້ ເກນີ ໄປບ່ ໍ ພໍທ່ ີຈະເອົາມາເປັນໝອນໃຫຜ້ ວົ ຂອງນາງກາ້ ໝນູ ໄດ.້ ຕອນເຊົ້າມຕ້ື ່ ໍມາລກູ ຊາຍຂອງລາວຈ່ງຶ ບອກວາ່ : \"ນອ້ ງສາວຂອງແມເ່ ປັນຄນົ ຂາ້ ແມຂ່ ອງ ລກູ \" ແລວ້ ຜວົ ຂອງນາງກາ້ ໄດອ້ ອກໄປຊອກຫານາງ ແຕພ່ ໍໄປເຫັນ ນາງກຕໍ າຍແລວ້ . ໃນຂະນະນນັ້ ຢູ່ເຮືອນ ຜ້ເູ ປັນນອ້ ງສາວຢາກເຮັດໃຫ້ຜວົ ນາງກາ້ ພໍໃຈ ຈ່ ງຶ ໄດຖ້ າມ ລກູ ນອ້ ຍວາ່ : \"ແມຂ່ ອງເຈົ້າໃຊຫ້ ຍງັ ສະຜມົ ຜມົ ຂອງລາວຈ່ ງຶ ຍາວແທ້\" ລກູ ຊາຍນອ້ ຍກຕໍ ອບ ວາ່ : \"ແມຂ່ ອງຂອ້ ຍຕມ້ົ ນາໍ້ ຮອ້ ນສະຜມົ \". ຕອນທ່ ີນາງກມົ້ ລງົ ສະຜມົ ໃນໝໍ້ ຕມົ້ ນາໍ້ ຮອ້ ນໆ ລກູ ຊາຍຂອງນາງກາ້ ກຊໍ ຸກຫວົ ນາງລງົ ໃນໝໍ້ ຕມ້ົ ນາໍ້ ຮອ້ ນຈນົ ນາງຕາຍ. ຫຼງັ ຈາກນາງຕາຍໄປແລວ້ ວນິ ຍານຂອງນາງກກໍ າຍເປັນລມົ ພາຍໝຸ ນູ ຂນ້ຶ ໄປເທິງຟາ້ ແລວ້ ກຫໍ ບັ ຫາຍໄປ. ກາ່ ວເຖງິ ຜວົ ຂອງນາງກາ້ ເມ່ອື ເຫັນຊາກສບົ ຂອງເມຍແລວ້ ລາວກເໍ ອົາໄປຝງັ ໄວໃ້ ກ້ ເຮືອນຂອງພວກລາວ. ຫຼງັ ຈາກຝງັ ແລວ້ ບ່ ໍດນົ ກເໍ ກດີ ມຕີ ນົ້ ໄມໃ້ ຫຍ່ ແລະ ສງູ ທ່ ີສດຸ . ວນັ ໜ່ ຶງ ຜວົ ຂອງນາງຈ່ງຶ ໄດໄ້ ປຫາໝໍ ຜີຄນົ ໜ່ ຶງ ເພ່ ືອຖາມເຖງິ ວນິ ຍານຂອງເມຍ ແລະ ເມຍຈະກບັ ມາ ເມ່ອື ໃດ, ໝໍ ຜີກເໍ ລີຍຕອບວາ່ : \"ເຈົ້າບ່ ໍຕອ້ ງຕດັ ຕນ້ົ ໄມຕ້ ນົ້ ນເີ້ ດີ ຍກົ ເວັ້ນຕດັ ເອົາແຕກ່ ່ ງິ ກາ້ ນ ນອ້ ຍມາເຮັດຟືນດງັ ໄຟ, ຂເ້ີ ຖ່ າົ ທ່ ີມາຈາກຟືນນນັ້ ແມນ່ ເມຍຂອງເຈ້າົ ສະນນັ້ ເຈ້າົ ບ່ ໍຕອ້ ງເອົາໄປຖມ້ິ ແລວ້ ມນັ ຈະຢກູ່ ບັ ເຈາ້ົ ຕະຫຼອດໄປ ແຕຖ່ າ້ ຜໃູ້ ດເອົາຂເ້ີ ຖ່ າົ ຂອງເຈ້ົາໄປແມນ່ ຜນູ້ ນັ້ ຈະເອົາເມຍ ຂອງເຈົ້າໄປນາໍ ດວ້ ຍ\". ຢ່ຕູ ່ ໍມາມໜ້ື ່ ຶງ ຜວົ ຂອງນາງກາ້ ບ່ ໍຢູ່ເຮືອນ ເຫຼືອແຕລ່ ກູ ຊາຍນອ້ ຍ ກໍ ເລີຍມແີ ມປ່ ້າຄນົ ຂາ້ ງເຮອື ນ ມາຂໍເອົາຂເ້ີ ຖ່ າົ ໄປເຮັດຢາປວົ ຄນົ ເຈັບ, ລກູ ຊາຍນອ້ ຍບ່ ໍຮເູ້ ລ່ ືອງກໍ ເລຍີ ເອົາຂເ້ີ ຖ່ າົ ນນັ້ ໃຫແ້ ມປ່ າ້ ຄນົ ນນັ້ ໄປ. ຫຼງັ ຈາກທ່ ີເອົາຂເ້ີ ຖ່ າົ ໃຫແ້ ມປ່ ້າໄປແລວ້ ວນິ ຍານຂອງນາງກາ້ ທ່ ີແຝງໃນຄາບຂເ້ີ ຖ່ າົ ກໄໍ ປ ເກດີ ໃໝໄ່ ປເປັນລກູ ສາວຂອງແມປ່ າ້ ຄນົ ນນັ້ . ແຕລ່ ະມນື້ າງຈະກບັ ຄືນມາເຮອື ນຂອງສອງພ່ ໍລກູ 56
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດມາເຮັດວຽກແຕງ່ ເຂ້ົານາໍ້ ໃຫພ້ ວກລາວກນິ . ນາງໄດເ້ ຮັດແບບນມີ້ າເປັນເວລາຫຼາຍປີຈນົ ວາ່ ເປັນ ສາວ. ພຶດຕິກາໍ ຂອງລກູ ສາວພາໃຫ້ແມປ່ ້າຜ້ເູ ປັນແມຄ່ ິດສງົ ໄສຈ່ ງຶ ໄປຖາມໝໍ ຜີ ແລວ້ ໝໍ ຜີກໍ ຕອບວາ່ : \"ເພາະສອງພ່ ໍລກູ ນນັ້ ເປັນລກູ ແລະ ເປັນຜວົ ຂອງນາງແຕຊ່ າດປາງກອ່ ນ\" ແມປ່ ້າ ຄນົ ນນັ້ ກສໍ ່ງົ ນາງກບັ ຄືນໄປໃຫສ້ ອງພ່ ໍລກູ . ພໍໄປຮອດວິນຍານຂອງນອ້ ງສາວຂອງນາງກາ້ ກໍ ໄດປ້ າກດົ ຂນຶ້ ເຮັດເປັນພາຍລຸ ງົ ມາແຕເ່ ທິງຟາ້ ມາດງຶ ເອົານາງກາ້ ໄປຈາກອອ້ ມແຂນຂອງຜວົ ນາງ. ໃນຂະນະທ່ ີລມົ ພາຍໝຸ ນູ ແຮງເໝືອນກາໍ ລງັ ດດູ ຮາ່ ງນາງກາ້ ໃຫຫ້ ຸຼດພດັ ພາກຈາກແຂນ ຂອງຜວົ ນາງນນັ້ ນາງກາ້ ຮດູ້ ີວາ່ ຄາວນີ້ຕນົ ຄືຊິບ່ ໍລອດຈາກຄວາມອາຄາດຂອງນອ້ ງສາວ ແນນ່ ອນ, ຢ້ານຈະໝດົ ກາໍ ເວນຈະຕອ້ ງຈາກຜວົ ແລະ ລກູ ໄປເສຍແລວ້ , ນາງຈ່ ງຶ ໄດເ້ ອ່ ີຍ ປາກກບັ ຜວົ ວາ່ : \"ຂອ້ ຍຮດູ້ ີວາ່ ຕ່ ໍແຕນ່ ໄີ້ ປຂອ້ ຍກບັ ເຈົ້າຈະບ່ ໍໄດຢ້ ູ່ຮວ່ ມກນັ ອີກແລວ້ , ຖາ້ ຫາກ ຊາດໜາ້ ມຈີ ງິ ເຈາົ້ ຈງ່ ົ ໄປເກດີ ເປັນຕນ້ົ ປ່ານ ແລວ້ ຂອ້ ຍຈະໄປເປັນໂຕເຜ້ິງ ເພ່ ືອຜະລິດນາໍ້ ເຜ້ິງ ມລີ ດົ ຫວານ ແລະ ຂເ້ີ ຜິ້ງ, ສວ່ ນລກູ ຊາຍເຮົາກໄໍ ປເກດີ ເປັນນກົ ມາກນິ ນາໍ້ ເຜ້ິງ ມແີ ຕທ່ າງດຽວ ທ່ ີພວກເຮົາພ່ ໍແມລ່ ກູ ຈະໄດຢ້ ່ຄູ ກູ່ ນັ ຊ່ວົ ນລິ ນັ ດອນ. ນແ້ີ ລວ້ ເປັນທາງສດຸ ທາ້ ຍທ່ ີສາມຄນົ ເຮົາຈະ ພບົ ພໍ້ກນັ ໂດຍສະເພາະຂອ້ ຍກບັ ເຈົາ້ , ເຈາ້ົ ເປັນຜາ້ ປ່ານ ຂອ້ ຍເປັນຂເ້ີ ຜ້ິງ, ເວລາລາວເອົາຂີ້ ເຜ້ິງມາແຕມ້ ຂນັ້ ສໃີ ສຜ່ າ້ ປາ່ ນ ຈະບ່ ໍມໃີ ຜສາມາດແຍກເຮົາອອກຈາກກນັ \". ສະນນັ້ , ມາເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ ນີ້ ເມ່ອື ໃດທ່ ີເພ່ ິນຍອ້ ມສແີ ພປ່ານ, ເພ່ ິນຈະເອົາແພປ່ານລງົ ໃນ ໝໍ້ ຫອ້ ມ ເວລານາໍ້ ຮອ້ ນຈະເຫັນຝອດຂນ້ຶ ມາ ນນັ້ ໝາຍເຖງິ ສອງຜວົ ເມຍຄນູ່ ນັ້ ໄດຢ້ ່ຮູ ວ່ ມກນັ ຢາ່ ງມຄີ ວາມສກຸ ອກີ ຄງັ້ . ກະໂປງ່ ຂອງຊາວເຜ່ ົາມງົ້ ທ່ ີມສີ ສີ ນັ ສວຍງາມ ບາງຜືນກມໍ ສີ ີຄາມ (ຫອ້ ມ) ລວ້ ນໆແຕທ່ ງັ ໝດົ ນນັ້ ແມນ່ ເຮັດດວ້ ຍຜາ້ ປ່ານ ທ່ ີຜະລິດມາຈາກຕນ້ົ ປ່ານນນັ້ ເອງ. (ຄດັ ຈາກປ້ຶມໂຮມເລ່ ືອງສນັ້ ຊາວໜມຸ່ ກອງລາໍ ລຽງ ປີ 1985. ໜາ້ ທີ 47-56) 57
ບດົ ທີ 4 ການຂຽນບດົ ຄວາມ 1. ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ຄວາມ ບດົ ຄວາມແມນ່ ບດົ ແຕງ່ ປະເພດໜ່ ຶງທ່ ີຂຽນເປັນຄາໍ ຮອ້ ຍແກວ້ ໂດຍມຈີ ດຸ ປະສງົ ໃຫເ້ ນອື້ ໃນ ຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມຄດິ ແກຜ່ ອູ້ າ່ ນເປັນສາໍ ຄນັ ພອ້ ມທງັ ຊວ່ ຍກະຕກຸ ຊຸກຍໃູ້ ຫຜ້ ອູ້ າ່ ນເກດີ ຄວາມຄດິ ເຫັນໃນເລ່ ືອງຕາ່ ງໆ. 2. ລກັ ສະນະຂອງບດົ ຄວາມ ບດົ ຄວາມທ່ ີດຄີ ວນມລີ ກັ ສະນະດງ່ ັ ນ:ີ້ 1) ມເີ ນອື້ ໃນໃຈຄວາມທ່ ີເປັນປະໂຫຍດໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມຄດິ ແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ. 2) ເນອື້ ໃນເລ່ ືອງມຂີ ໍມ້ ນູ ທ່ ີຖກື ຕອ້ ງເປັນຄວາມຈງິ ແລະ ມຫີ ຼກັ ຖານອາ້ ງອີງໄດມ້ ເີ ຫດຜນົ ທ່ ີໜາ້ ເຊ່ ອື ຖ.ື 3) ເປັນເລ່ ືອງທ່ ີທນັ ສະໄໝມຈີ ດຸ ເດ່ ັນ, ກາໍ ລງັ ຢ່ໃູ ນຄວາມສນົ ໃຈຂອງຄນົ ຈາໍ ນວນຫຼາຍ ຫຼື ຕອ້ ງການໃຫຄ້ ນົ ສວ່ ນຫຼາຍໃນສງັ ຄມົ ສນົ ໃຈເປັນພິເສດ. 4) ມກີ ານສອດແຊກທດັ ສະນະທ່ ີໜ້າສນົ ໃຈຂອງນກັ ຂຽນອນັ ເປັນປະໂຫຍດແກຜ່ ້ອູ າ່ ນ ນອກນນັ້ ຍງັ ກະຕນຸ້ ໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນຄດິ ເຫັນດນີ າໍ ຫຼື ຄດັ ຄາ້ ນ. 5) ໃຊພ້ າສາທ່ ີດ,ີ ກະທດັ ຮດັ , ບ່ ໍໃຊຄ້ າໍ ຫຍາບ, ໃຊສ້ າໍ ນວນໂວຫານໃຫສ້ ອດຄອ່ ງກບັ ເລ່ ືອງທ່ ີສະເໜີເຊ່ ັນ: ບດົ ຄວາມທ່ອງທ່ຽວ ກໃໍ ຊພ້ າສາເວົ້າຢາ່ ງເປັນກນັ ເອງ. ບດົ ຄວາມວຊິ າ ການ ກໃໍ ຊສ້ ບັ ທາງການ ແລະ ວຊິ າການນນັ້ ໆ. 6) ມວີ ິທີສະເໝີເລ່ ືອງທ່ ີຊວນອາ່ ນ ເຮັດໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນໄດຮ້ ບັ ຄວາມເພີດເພີນ ແລະ ມວ່ ນຊ່ ນື . ເນອື້ ໃນຂອງບດົ ຄວາມນນັ້ ມຂີ ອບເຂດກວາ້ ງຂວາງຫຼາຍເພາະເລ່ ືອງທ່ ີໜາ້ ສນົ ໃຈທກຸ ຂະແໜງ ການສາມາດນາໍ ມາເປັນບດົ ຄວາມໄດ.້ ບດົ ຄວາມເປັນບດົ ທ່ ີເນັນ້ ຄວາມຈງິ ໂດຍກງົ ບ່ ໍແມນ່ ການ ຂຽນແບບຈນິ ຕະນາການ ດວ້ ຍເຫດນນັ້ ຈ່ງຶ ຕາ່ ງຈາກນທິ ານ, ນະວະນຍິ າຍ ແລະ ເລ່ ືອງສນັ້ ທ່ ີ ເປັນເລ່ ືອງເກດີ ຈາກຈນິ ຕະນາການເປັນສາໍ ຄນັ ເຖງິ ຈະມຄີ ວາມຈງິ ຢແູ່ ດແ່ ຕກ່ ເໍ ປັນພາກສວ່ ນ ປະກອບ. 58
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ3. ປະເພດຂອງບດົ ຄວາມ ການຈດັ ແບງ່ ປະເພດຂອງບດົ ຄວາມໂດຍພ້ືນຖານແລວ້ ຈະພິຈາລະນາຈາກເນອື້ ໃນ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຂຽນເປັນສາໍ ຄນັ ຈາກບອ່ ນອີງດ່ງັ ກາ່ ວສາມາດແບງ່ ບດົ ຄວາມອອກເປັນ 6 ປະເພດດງ່ ັ ນ:ີ້ 3.1 ບດົ ຄວາມບນັ ຍາຍ ບດົ ຄວາມບນັ ຍາຍຂຽນຂນຶ້ ເພ່ ືອເລ່ ົາເລ່ ືອງ ຫຼື ເຫດການຕາ່ ງໆທ່ ີຜຂູ້ ຽນປະສບົ ມາເຊ່ ັນ: ບນັ ຍາຍກຽ່ ວກບັ ການໄປເຝິກອບົ ຮມົ ຫຼື ປະຊຸມ, ບນັ ຍາຍກຽ່ ວກບັ ການໄດເ້ ຂົ້າຮວ່ ມສອບເສັງ ນກັ ຮຽນເກ່ງັ ທ່ວົ ປະເທດ...ຈດຸ ປະສງົ ກເໍ ພ່ ືອໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນໄດມ້ ສີ ວ່ ນຮເູ້ ຫັນປະສບົ ການດງ່ ັ ກາ່ ວຂອງ ຜຂູ້ ຽນເພ່ ືອໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂົ້າໃຈ. ພາສາທ່ ີໃຊຕ້ ອ້ ງເຂົ້າໃຈງາ່ ຍ ແລະ ມກີ ານ ຈດັ ລາໍ ດບັ ເຫດການຢາ່ ງຊດັ ເຈນ. 3.2 ບດົ ຄວາມສະແດງຄວາມຄດິ ເຫັນ ບດົ ຄວາມປະເພດນຂ້ີ ຽນຂນ້ຶ ເພ່ ືອສະແດງຄວາມຄິດເຫັນກຽ່ ວກບັ ເລ່ ືອງຕາ່ ງໆເຊ່ ັນ: ການ ສາ້ ງຕງັ້ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ່ ຊາດ, ການສະຫຼອງວນັ ສາໍ ຄນັ ຕາ່ ງໆ ຫຼື ການຈດັ ງານບນຸ ປະເພນີ ໃດໜ່ ຶງ. ບດົ ຂຽນປະເພດນອີ້ າດຈະສະເໜີຄວາມຄິດເຫັນໃນລກັ ສະນະຄດັ ຄາ້ ນ ຫຼື ສະໜບັ ສະໜນູ ກໄໍ ດແ້ ຕຕ່ ອ້ ງເປັນຄວາມຄດິ ທ່ ີແປກໃໝ່ ມລີ ກັ ສະນະສາ້ ງສນັ ເພ່ ືອໃຫເ້ ກດີ ການປະຕບິ ດັ , ປ່ຽນແປງ ຫຼື ປບັ ປງຸ ແກໄ້ ຂໃນທາງທ່ ີດີ ອາດຈະມກີ ານຊີ້ໃຫເ້ ຫັນຈດຸ ດ,ີ ຈດຸ ອອ່ ນ ແລະ ຜູ້ ຂຽນຄວນມຂີ ໍມ້ ນູ , ຫຼກັ ຖານອາ້ ງອງີ ແລະ ຕວົ ຢາ່ ງປະກອບເພ່ ືອໃຫບ້ ດົ ຄວາມຂອງຕນົ ເປັນທ່ ີ ໜາ້ ເຊ່ ອື ຖ.ື 3.3 ບດົ ຄວາມວເິ ຄາະ ບດົ ຄວາມປະເພດນຂີ້ ຽນເພ່ ືອວເິ ຄາະເລ່ ືອງ, ເຫດການໃດໜ່ ຶງເຊ່ ັນ: ວິເຄາະຂາ່ ວ, ວເິ ຄາະ ເຫດການ ແລະ ອ່ ືນໆ ແຕຜ່ ຂູ້ ຽນຄວນມຄີ ວາມຮໃູ້ ນເລ່ ືອງນນັ້ ດ,ີ ວິເຄາະຢາ່ ງມເີ ຫດຜນົ , ມີ ການໄຈແ້ ຍກປະເດັນຕາ່ ງໆຂອງເລ່ ອື ງ ໂດຍຍກົ ໃຫເ້ ຫັນວາ່ ຜນົ ຂອງເລ່ ືອງ ຫຼື ເຫດການນນັ້ ໆ ຈະນາໍ ໄປສເູ່ ຫດການໃນອະນາຄດົ ໃນລກັ ສະນະໃດ. ພາສາທ່ ີໃຊຄ້ ວນເປັນພາສາທ່ ີຊດັ ເຈນ, ເຂ້ົາໃຈງາ່ ຍ ແລະ ເນັນ້ ຈດຸ ສາໍ ຄນັ ຂອງເລ່ ືອງ. 3.4 ບດົ ຄວາມວຈິ ານ ບດົ ຄວາມວຈິ ານ ແມນ່ ຂຽນເພ່ ືອວິຈານເລ່ ືອງ, ເຫດການເຊ່ ັນ: ບດົ ຄວາມວຈິ ານ ວນັ ນະຄະດ,ີ ສລິ ະປະ, ພາສາ ແລະ ອ່ ນື ໆ. 59
ການຂຽນບດົ ຄວາມປະເພດນີ້ ຜຂູ້ ຽນຕອ້ ງມຄີ ວາມຮ,ູ້ ມເີ ຫດຜນົ , ມຫີ ຼກັ ວຊິ າການ ເຊ່ ງິ ຂນຶ້ ຢກູ່ ບັ ເລ່ ືອງທ່ ີຈະວຈິ ານ. ໃນການຂຽນບດົ ຄວາມວິຈານ ຜຂູ້ ຽນຄວນປະເມນີ ຄາ່ ດວ້ ຍຄວາມ ເປັນທາໍ ປາສະຈາກອະຄະຕິໃດໆ ບດົ ຄວາມນນັ້ ຈ່ ງຶ ຈະໄດຮ້ ບັ ຄວາມສນົ ໃຈ ແລະ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມ ເຊ່ ອື ຖຈື າກຜອູ້ າ່ ນ. 3.5 ບດົ ຄວາມສາລະຄະດີ ສາລະຄະດເີ ປັນຊ່ ເື ອີ້ນບດົ ຄວາມທ່ ີມເີ ນອື້ ໃນໜ້າສນົ ໃຈໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເພີດ ເພີນແກຜ່ ອູ້ າ່ ນໂດຍເນັນ້ ຄວາມຮເູ້ ປັນສາໍ ຄນັ ແລະ ຄວາມເພີດເພີນເປັນສາໍ ຮອງ. ການຂຽນ ບດົ ຄວາມສາລະຄະດີ, ຜ້ຂູ ຽນຕອ້ ງມຄີ ວາມຮ,ູ້ ປະສບົ ການ, ຂໍມ້ ນູ ທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ ແລະ ມວີ ິທີ ຂຽນທ່ ີໜາ້ ສນົ ໃຈຈ່ງຶ ຈະສາມາດເຮັດໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນມຄີ ວາມເຫັນດເີ ຫັນພອ້ ມນາໍ . 3.6 ບດົ ຄວາມວຊິ າການ ບດົ ຄວາມວິຊາການເປັນບດົ ຄວາມເພ່ ືອສະແດງຄວາມຮູ້ ຫຼື ຖາ່ ຍທອດຄວາມຮໃູ້ ນເລ່ ືອງ ໃດໜ່ ຶງແກຜ່ ອູ້ າ່ ນເຊ່ ັນ: ຄວາມຮທູ້ າງດາ້ ນຈດິ ຕະວທິ ະຍາ, ວິທະຍາສາດ, ແພດສາດ... ດງ່ ັ ນນັ້ , ຜຂູ້ ຽນຕອ້ ງມຄີ ວາມຮໃູ້ ນດາ້ ນນນັ້ ໆດທີ ່ ີສດຸ , ມຂີ ໍມ້ ນູ , ສະຖຕິ ິ ແລະ ອ່ ືນໆ ເພ່ ືອປະກອບໃຫ້ ບດົ ຄວາມຂອງຕນົ ເປັນທ່ ີໜ້າເຊ່ ືອຖໄື ດ້ ແລະ ຄວນມບີ ນັ ນານກຸ ມົ ຫຼື ໜງັ ສືອາ້ ງອີງຢູ່ທ້າຍ ບດົ . ພາສາທ່ ີໃຊເ້ ປັນພາສາທ່ ີມແີ ບບແຜນຄ:ື ຖກື ຕອ້ ງ, ກະທດັ ຮດັ , ຊດັ ເຈນ ແລະ ເຂ້ົາໃຈ ງາ່ ຍ. ໃນນນັ້ ອາດຈະມຮີ ບູ ພາບ, ຕາຕະລາງ ຫຼື ແຜນພມູ ປະກອບຊວ່ ຍໃຫເ້ ຂົ້າໃຈງາ່ ຍຂນ້ຶ . 4. ວທິ ີຂຽນບດົ ຄວາມ ການຂຽນບດົ ຄວາມ ເມ່ອື ເບ່ ງິ ໃນດາ້ ນຂນັ້ ຕອນແລວ້ ຈະເຫັນວາ່ ຄາ້ ຍຄືການຂຽນບດົ ປະເພດ ອ່ ນື ເຊ່ ງິ ມຂີ ນັ້ ຕອນການຂຽນດງ່ ັ ນ:້ີ 4.1 ການເລືອກຫວົ ເລ່ ືອງທ່ ີຈະຂຽນ ການເລືອກຫວົ ເລ່ ອື ງທ່ ີຈະຂຽນເປັນຂນັ້ ຕອນໜ່ ຶງທ່ ີສາໍ ຄນັ ເພາະວາ່ ບດົ ຂຽນນນັ້ ໆ ຈະໜາ້ ອາ່ ນໜາ້ ສນົ ໃຈ ຫຼື ບ່ ໍ ແມນ່ ຂນ້ຶ ຢທູ່ ່ ີຫວົ ເລ່ ືອງວາ່ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ພຽງໃດ. ການເລືອກຫວົ ເລ່ ືອງ ເພ່ ືອຂຽນບດົ ຄວາມຈະຕອ້ ງເປັນເລ່ ືອງ ຫຼື ເຫດການທ່ ີເປັນປະໂຫຍດ ແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ ແລະ ເປັນເລ່ ືອງທ່ ີກາໍ ລງັ ຢໃູ່ ນຄວາມສນົ ໃຈຂອງຄນົ ສວ່ ນຫຼາຍ ຫຼື ເປັນເຫດການ ທ່ ີກາໍ ລງັ ເກດີ ຂນຶ້ ຫຼື ເຫດການທ່ ີພວົ ພນັ ກບັ ເລ່ ອື ງທ່ ີກາໍ ລງັ ດາໍ ເນນີ ຢ.ູ່ 60
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ4.2 ຕງັ້ ຈດຸ ປະສງົ ໃນການຂຽນ ການຂຽນບດົ ຄວາມ ຜ້ຂູ ຽນຈະຕອ້ ງຕງັ້ ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຂຽນວາ່ ຕອ້ ງການໃຫ້ຜູ້ ອາ່ ນໄດຮ້ ບັ ສ່ ິງໃດ ຫຼື ຂຽນເພ່ ືອຫຍງັ ເຊ່ ັນ: ເພ່ ືອໃຫ້ຄວາມຮ,ູ້ ຄວາມບນັ ເທີງ ແລະ ໃຫ້ຮູ້ ເຫດຜນົ ທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ. ເພ່ ືອສະແດງຄວາມຄດິ ເຫັນ, ແນະນາໍ ສ່ງັ ສອນ ແລະ ອ່ ນື ໆ. 4.3 ການສາ້ ງໂຄງເລ່ ືອງ ໂຄງເລ່ ືອງ ແມນ່ ການຈດັ ລາໍ ດບັ ຄວາມສາໍ ຄນັ ເປັນຂໍໆ້ ຫຼື ເປັນການສາ້ ງໂຄງຮາ່ ງຂອງ ເລ່ ອື ງນນັ້ . ການຂຽນບດົ ຄວາມທ່ ີດຈີ ະຕອ້ ງມກີ ານຮຽງລາໍ ດບັ ເນອື້ ໃນ, ກາໍ ນດົ ຂອບເຂດຂອງເລ່ ືອງ ແລະ ມຄີ ວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງເນອ້ື ໃນກບັ ຫວົ ເລ່ ອື ງທ່ ີຈະຂຽນອກີ ດວ້ ຍ. ການຂຽນບດົ ຄວາມຈະຕອ້ ງເລ່ ີມດວ້ ຍການເປີດເລ່ ືອງ, ເນອື້ ເລ່ ືອງ ແລະ ສະຫຸຼບເລ່ ືອງ ຕາມລາໍ ດບັ . 1) ເປີດຫວົ ເລ່ ືອງ ການຂຽນເປີດຫວົ ເລ່ ືອງ ເປັນການນາໍ ຜອູ້ າ່ ນເຂ້ົາສເູ່ ລ່ ືອງ ເພ່ ືອສາ້ ງຄວາມສນົ ໃຈໃຫຜ້ ູ້ ອາ່ ນຢາກຕດິ ຕາມເນອື້ ໃນຂອງເລ່ ືອງຕ່ ໍໄປ ການເປີດຫວົ ເລ່ ອື ງຈະມລີ ກັ ສະນະດງ່ ັ ນ:້ີ - ຊໃ້ີ ຫເ້ ຫັນແນວທາງຂອງເລ່ ືອງວາ່ ເນອື້ ໃນສາໍ ຄນັ ຂອງເລ່ ອື ງຈະດາໍ ເນນີ ໄປແນວໃດ? - ສາ້ ງຄວາມສນົ ໃຈໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນຢາກຕດິ ຕາມເລ່ ືອງຕ່ ໍໄປ. - ກາ່ ວເຖງິ ສະເພາະແຕສ່ ່ ງິ ທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງກບັ ເນອື້ ໃນເລ່ ືອງເທ່ ົານນັ້ . - ເປີດຫວົ ເລ່ ືອງສນັ້ ແຕໄ່ ດຄ້ ວາມໝາຍ. ໃນການເປີດຫວົ ເລ່ ືອງໃຫເ້ ປັນໜາ້ ສນົ ໃຈອາດຈະໃຊຄ້ າໍ ສພຸ າສິດ, ຄາໍ ເວົ້າຂອງບກຸ ຄນົ ສາໍ ຄນັ ຫຼື ອາດຈະເລ່ ມີ ດວ້ ຍນຍິ າມ, ການຕງັ້ ຄາໍ ຖາມ ແລະ ເປັນບດົ ສນົ ທະນາເປັນຕນ້ົ . 2) ເນອື້ ເລ່ ືອງ ເນອ້ື ເລ່ ອື ງເປັນຂນັ້ ຕອນທ່ ີຂະຫຍາຍຄວາມຕ່ ໍຈາກການເປີດເລ່ ືອງ ແລະ ມຄີ ວາມສາໍ ພນັ ກນັ ໂດຍຈະຕອ້ ງຂຽນອະທິບາຍຄວາມຄດິ ເຫັນໃຫແ້ ຈງ້ ຫາຫຼກັ ຖານ ຫຼື ຄວາມຈງິ ມາປະກອບ, ມຂີ ໍມ້ ນູ , ມສີ ະຖຕິ ິມາສະເໜີເພ່ ືອເປັນການສະໜບັ ສະໜນູ ໃຫເ້ ນອ້ື ໃນເປັນທ່ ີໜ້າເຊ່ ອື ຖຍື ່ ິງຂນ້ຶ ແລະ ຂຽນເປັນລະບບົ ບ່ ໍສບັ ສນົ . ການຂຽນເນອື້ ເລ່ ອື ງຄວນຄາໍ ນງຶ ເຖງິ ສ່ ງິ ດງ່ ັ ຕ່ ໍໄປນ:້ີ - ມເີ ນອື້ ໃນ, ຂໍມ້ ນູ , ສະຖຕິ ິ ແລະ ເຫດຜນົ ອາ້ ງອງີ ທ່ ີເຊ່ ອື ຖໄື ດ.້ - ສະແດງຄວາມຮູ້ ຄວາມຄດິ ທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ. 61
- ຂຽນໃຫຖ້ ກື ຕາມຫຼກັ ພາສາລາວ. - ໃຊຄ້ າໍ ສບັ ໃຫກ້ ງົ ກບັ ຄວາມໝາຍ. - ໃຊສ້ າໍ ນວນໂວຫານໃຫເ້ ໝາະສມົ ກບັ ເລ່ ືອງ. 3) ສະຫຸຼບເລ່ ືອງ ການສະຫຸຼບເລ່ ືອງ ເປັນການເນັ້ນຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງເລ່ ືອງໃຫ້ຊດັ ເຈນ ຫຼື ຢາໍ້ ຄວາມ ຮສູ້ ກຶ ນກຶ ຄດິ ຂອງຜຂູ້ ຽນ, ການເວ້ົາສະຫຸຼບບ່ ໍແມນ່ ການເລ່ ົາເລ່ ືອງຄນື ທງັ ໝດົ ແມນ່ ການສະຫຸຼບ ໃຈຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງເລ່ ອື ງ. ການຂຽນສະຫຸຼບເລ່ ືອງ ທ່ ີໜາ້ ສນົ ໃຈອາດຂຽນແບບນ:ີ້ - ໃຊຄ້ າໍ ປະພນັ (ເປັນສາໍ ນວນຂອງຜຂູ້ ຽນ). - ໃຊຄ້ າໍ ສພຸ າສິດທ່ ີເປັນຄະຕິ ແລະ ມຄີ ວາມສາໍ ພນັ ກບັ ເລ່ ືອງ. - ອາດຈະສະເໜີວທິ ີແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ຫຼື ສະແດງຄວາມຮສູ້ ກຶ ຂອງຜຂູ້ ຽນ. ຄາໍ ຖາມ 1. ບດົ ຄວາມແມນ່ ຫຍງັ ? 2. ບດົ ຄວາມທ່ ີດມີ ລີ ກັ ສະນະແນວໃດ? 3. ບດົ ຄວາມມຈີ ກັ ປະເພດ? ປະເພດໃດແດ?່ 4. ວທິ ີຂຽນບດົ ຄວາມ ມຂີ ນັ້ ຕອນແນວໃດແດ?່ 5. ຈງ່ ົ ອາ່ ນ ແລະ ບອກສວ່ ນຕາ່ ງໆຂອງບດົ ຄວາມດ່ງັ ກາ່ ວເຊ່ ັນ: ພາກສວ່ ນເປີດຫວົ ເລ່ ືອງ, ເນອື້ ເລ່ ອື ງ ແລະ ສະຫຸຼບເລ່ ືອງ. 6. ຈງ່ ົ ຂຽນບດົ ຄວາມໃນຫວົ ຂໃໍ້ ດໜ່ ຶງ (ຜລູ້ ະໜ່ ຶງບດົ ). ບດົ ເຝກິ ຫດັ ຈງ່ ົ ໝາຍ ໃສຂ່ ໍຄ້ າໍ ຕອບທ່ ີຖກື ຕອ້ ງ 1. ບດົ ຄວາມທ່ ີດຄີ ວນມລີ ກັ ສະນະແນວໃດ? ກ. ມເີ ນອ້ື ໃນໃຈຄວາມທ່ ີເປັນປະໂຫຍດໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເປັນຈງິ ແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ. ຂ. ມເີ ນອື້ ໃນໃຈຄວາມທ່ ີເປັນປະໂຫຍດໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມເຂ້ົາໃຈແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ. ຄ. ມເີ ນອ້ື ໃນໃຈຄວາມທ່ ີເປັນປະໂຫຍດໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມຄດິ ເຫັນແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ. ງ. ມເີ ນອື້ ໃນໃຈຄວາມທ່ ີເປັນປະໂຫຍດໃຫຄ້ ວາມຮູ້ ແລະ ຄວາມສາມາດແກຜ່ ອູ້ າ່ ນ. 62
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ2. ການຂຽນບດົ ຄວາມເພ່ ິນເນັນ້ ໜກັ ບນັ ຫາໃດເປັນສາໍ ຄນັ ? ກ. ເນນັ້ ດາ້ ນຄວາມຮູ້ ຂ. ເນນັ້ ຄວາມຈງິ ໂດຍກງົ ຄ. ເນັນ້ ຕາມຈນິ ຕະນາການ ງ. ເນນັ້ ຄວາມເພີດເພີນ ແລະ ຄວາມມວ່ ນຊ່ ນື 3. ບດົ ຄວາມ \"ຄວາມເຄົາລບົ \" ມລີ ກັ ສະນະບດົ ຄວາມປະເພດໃດ? ກ. ບດົ ຄວາມວຈິ ານ ຂ. ບດົ ຄວາມວເິ ຄາະ ຄ. ບດົ ຄວາມວິຊາການ ງ. ບດົ ຄວາມສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ ຄວາມເຄົາລບົ ໂດຍ: ອອ່ ນສີ ປະຊາວງົ ການເຄົາລບົ ນບັ ຖເື ປັນມາລະຍາດອນັ ຈບົ ງາມປຽບເໝືອນຈດົ ໝາຍນອ້ ຍສະບບັ ໜ່ ຶງທ່ ີ ແນະນາໍ ຕວົ ໄປໃນທາງທ່ ີດີ ທງັ ເປັນສະເໜສ່ າຍຕາຂອງຜພູ້ ບົ ເຫັນ. ເວ້ົາໂດຍທ່ວົ ໄປແລວ້ ພ່ ໍແມ ່ ກຄໍ ືຜປູ້ ກົ ຄອງເບ່ ິງລາໍ ຄາໍ ຄອຍລກູ ເຕ້ົາເຂ້ົາອອ່ ນທ່ ີຫາກເໍ ກດີ ໃໝ່ໃຫຍລ່ ນຸ ໃຫຮ້ ຈູ້ ກັ ສາໍ ມາຄາ ລະວະ ໃຫຮ້ ຈູ້ ກັ ທ່ ີຕາ່ ໍ ທ່ ີສງູ . ເມ່ອື ເດັກນອ້ ຍໄດຮ້ ບັ ການອບົ ຮມົ ບ່ມົ ສອນຈາກພ່ ໍແມແ່ ລວ້ ເຂົາກໍ ຈະມຄີ ວາມເຊ່ ືອຟງັ ແລະ ຖາ່ ຍທອດສ່ ງິ ທ່ ີດງີ າມອນັ ໝາຍເຖງິ ການເຄົາລບົ ນບັ ຖພື ່ ີປ້ານາ້ ອາ ເຄົາລບົ ຜເູ້ ປັນພ່ ໍແມຕ່ ະຫຼອດຮອດຜ້ມູ ພີ ະຄນຸ ຕ່ ໍປະເທດຊາດຕ່ ໍປະຊາຊນົ . ໃນເມ່ອື ເດັກນອ້ ຍ ຫາກມອີ າຍກຸ ະສຽນພໍເຂ້ົາໂຮງຮຽນແລວ້ ເຂົາກຈໍ ະທາໍ ຄວາມເຄົາລບົ ອາ້ ຍເອືອ້ ຍຄູ ແລະ ເມ່ອື ເຂົາໄດຮ້ ບັ ການສກຶ ສາຮາ່ ໍ ຮຽນຢໃູ່ ນຂນັ້ ມະຫາວທິ ະຍາໄລ ຫຼື ຮາ່ ໍ ຮຽນໃນຂະແໜງການຕາ່ ງໆກໍ ເຊ່ ັນດຽວກນັ . ສະນນັ້ ຄວາມເຄົາລບົ ນບັ ຖຈື ່ງຶ ເປັນບນັ ຫາສາໍ ຄນັ ໃນຊວີ ດິ ຂອງຄນົ ເຮົາ.ເພາະວາ່ ນກັ ສຶກສາທ່ ີຫາກຮໍ ຽນຢໃູ່ ນປີທີໜ່ ຶງນນັ້ ແມນ່ ຫາກຫໍ ຍບັ ຍາ້ ຍຊາ້ ຍສວຍມາຈາກແຫງ່ ອ່ ນື ແລະ ກມໍ າຈາກຫຼາຍພ່ ໍຕ່ ໍຫຼາຍຮງັ ໄດມ້ າເຕ້ົາໂຮມກນັ ຢຫູ່ ໍພກັ ເພ່ ືອກຽມເຂົ້າໂຮງຮຽນດຽວກນັ . ນກັ ຮຽນ ປີທີໜ່ ຶງຕອ້ ງໃຫຄ້ ວາມເຄົາລບົ ນບັ ຖ,ື ເຊ່ ອື ຟງັ ຕ່ ໍນກັ ຮຽນຮນຸ່ ອາ້ ຍ ແລະ ຄອູ າຈານຜທູ້ ່ ີສ່ງັ ສອນ ໃຫຄ້ ວາມຮທູ້ າງດາ້ ນວທິ ະຍາສາດ ແລະ ວທິ ະຍາການຕາ່ ງໆ. ສະຫຸຼບໄດວ້ າ່ ຜອູ້ າວໂຸ ສ ໝາຍເຖງິ ຜມູ້ ອີ າຍສຸ ງູ ມສີ ບົ ປະການມານານ ແລະ ມຄີ ວາມຮບັ ຮູ້ ຕ່ ໍບນັ ຫາຕາ່ ງໆ. ພວກເຮົາລອງມາສງັ ເກດເບ່ ິງວາ່ ຜອູ້ າວໂຸ ສຍອ່ ມເປັນທ່ ີຍກົ ຍອ້ ງ ແລະ ໄດ້ ຮບັ ກຽດກອ່ ນ. ຢໃູ່ ນງານຈດັ ພິທີຕາ່ ງໆ ຜອູ້ າວໂຸ ສ ຫຼື ຜເູ້ ປັນຜໃູ້ ຫຍໄ່ ມສ້ ງູ ມກັ ຈະຖກື ເຊອື້ ເຊນີ ໃຫອ້ ອກໜາ້ ອອກຕາມຄີ າໍ ຄດິ ຄາໍ ເຫັນຊທ້ີ ິດເຍອື ງທາງອບົ ຮມົ ບ່ມົ ສອນໃຫລ້ ກູ ຫຼານບາ້ ນເມອື ງ. 63
ຕວົ ຢາ່ ງ: ຢໃູ່ ນງານສາ້ ງຄອບຄວົ ໃໝ່ \"ຄຫູ່ ວົ ຜວົ ເມຍ\" ຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ຄາໍ ໂອວາດຕກັ ເຕືອນ ຫຼື ອວຍໄຊໃຫພ້ ອນ ຈາກຜເູ້ ປັນ \"ເຈາ້ົ ໂຄດລງຸ ຕາ\" ທງັ ສອງກາໍ້ ສອງຝາ່ ຍ ສະນນັ້ ຜເູ້ ປັນລກູ ເລັກ ເດັກນອ້ ຍຈະມຄີ ວາມເກງອກົ ເກງໃຈຜໃູ້ ຫຍໄ່ ມສ້ ງູ . ເພາະແຕຍ່ ງັ ນອ້ ຍເດັກໄດຮ້ ບັ ການສກຶ ສາ ອບົ ຮມົ ຈາກພ່ ໍແມວ່ າ່ : \"ຢ່າຕອບຖ້ອຍຖຽງຄວາມ\" ເພາະເປັນສ່ ິງບ່ ໍດີ. ຄາໍ ເວ້ົາດງ່ ັ ກາ່ ວພວກ ເຮົາກເໍ ຄຍີ ໄດຍ້ ນິ ຕດິ ຫຕູ ດິ ປາກມາແຕດ່ ນົ ນານແລວ້ . ຢ່າງໃດກຕໍ າມການນບັ ຖຜື ເູ້ ຖົ້າຜ້ແູ ກຜ່ ອູ້ າວໂຸ ສຕະຫຼອດຮອດໝຄູ່ ູ່ ມນັ ເປັນສວ່ ນທ່ ີດີເລີດ ຄວນຈະໃຫຝ້ ງັ ເລິກຢໃູ່ ນດວງຈດິ ດວງໃຈຂອງຄນົ ລາວທງັ ໝດົ ເພາະເປັນເອກະລກັ ໜ່ ຶງຂອງ ປວງຊນົ ລາວມາແຕເ່ ດມີ . ພວກເຮົາລອງຄິດເບ່ ງິ ວາ່ ຢໃູ່ ນກະໂຕຂອງເຮົາເອງກຍໍ ງັ ມນີ ວ້ີິ ໂປ້, ນວ້ີ ກາງ, ນວີ້ ນາງ, ນວີ້ ຊ້ີ ສນັ ໃດ ຢໃູ່ ນຄອບຄວົ ກຍໍ ງັ ມພີ ່ ໍແມ;່ ຢ່ໃູ ນປະເທດກຍໍ ງັ ມພີ ກັ -ລດັ ; ຢບູ່ າ້ ນກມໍ ອີ າໍ ນາດການປກົ ຄອງຜເູ້ ຖາ້ົ ຜແູ້ ກແ່ ນວໂຮມ ຜຊູ້ ງົ ຄນຸ ວດຸ ທິ. ດ່ງັ ນນັ້ , ການເຄົາລບົ ນບັ ຖມື ນັ ກຄໍ ອ່ ຍມໄີ ປຕາມໆກນັ . ຜອູ້ າຍອຸ ອ່ ນກຕໍ ອ້ ງນບັ ຖຜື ອູ້ າຍສຸ ງູ ກວາ່ ເພາະເພ່ ິນເປັນຜມູ້ ີ ປະສບົ ການ ຫຼື ບດົ ຮຽນຊວີ ດິ ຫຼາຍກວາ່ ຜອູ້ ອ່ ນນອ້ ຍ. ເວ້ົາແບບນກີ້ ບໍ ່ ໍໝາຍຄວາມວາ່ ຜອູ້ າວໂຸ ສ ບ່ ໍຟງັ ຄວາມຄິດເຫັນອນັ ເປັນປະໂຫຍດຈາກຜໜູ້ ມຸ່ ນອ້ ຍເລີຍ, ອນັ ທ່ ີຖກື ຕອ້ ງແລວ້ ຄວນເຄົາລບົ ໃນຄວາມຄດິ ເຫັນເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ ຍ່ ງິ ເປັນການດທີ ່ ີສດຸ . ຜນູ້ າໍ ພາວຽກງານທ່ ີເປັນຄນົ ສະຫຼາດ ຍອ່ ມໃຈກວ້າງ ແລະ ຮບັ ຟງັ ຄາໍ ຄິດເຫັນທ່ ີມລີ ກັ ສະນະສາ້ ງສນັ ຢ່າງສມົ ເຫດສມົ ຜນົ ຈາກ ສະມາຊກິ ຂອງຕນົ . ຄວາມບຮູ ານຍງັ ກາ່ ວໄວວ້ າ່ : ການທ່ ີຍອມຮບັ ຟງັ ຄວາມຄິດເຫັນຜເູ້ ຖາ້ົ ຜແູ້ ກ່ ຜໃູ້ ຫຍໄ່ ມ ້ ສງູ ຜເູ້ ພ່ ິນຢຽບແຜນ່ ດນິ ກນິ ນາໍ້ ອນຸ່ ກອ່ ນນນັ້ \"ປຽບເໝືອນອາບນາໍ້ ຍາມໜາວ\" ເວົ້າແບບນກີ້ ບໍ ່ ໍ ໝາຍຄວາມວາ່ ຈະເອົາຍກຸ ເກ່ າົ ສະໄໝເກ່ າົ ມາສອນຄນົ ຍກຸ ໃໝສ່ ະໄໝໃໝ່ ໃຫເ້ ຊ່ ອື ຟງັ ໄປໝດົ ອນັ ຄວາມຈງິ ແລວ້ ທາງທ່ ີດເີ ຮົາຄວນມກີ ານເລືອກເຟັ້ນ ແລະ ເຂ້ົາໃຈວາ່ ບກຸ ຄນົ ໃດຫາກຮຈູ້ ກັ ນາໍ ເອົາສະໄໝເກ່ ົາ ແລະ ສະໄໝໃໝ່ມາປະສມົ ປະສານກນັ ເຂ້ົາດີແລ້ວບຸກຄນົ ນນັ້ ຍ່ອມ ຈະເລນີ ຢສູ່ ະເໝີ. (ຄດັ ຈາກວາລະສານວນັ ນະສນິ ສະບບັ ປະຈາໍ ເດອື ນ ພຶດສະພາ ປີ 1997. ໜາ້ 37) 4. ຄວາມບຮູ ານຍງັ ກາ່ ວໄວວ້ າ່ : ການທ່ ີຍອມຮບັ ຟງັ ຄວາມຄິດເຫັນຜເູ້ ຖາົ້ ຜແູ້ ກ່ ຜໃູ້ ຫຍໄ່ ມ ້ ສງູ ຜເູ້ ພ່ ິນຢຽບແຜນ່ ດນິ ກນິ ນາໍ້ ອນຸ່ ກອ່ ນນນັ້ \"ປຽບເໝືອນອາບນາໍ້ ຍາມໜາວ\" ມຄີ ວາມໝາຍວາ່ ແນວໃດ? ກ. ຕອ້ ງເອົາຕາມແບບຜອູ້ າວໂຸ ສຈ່ງຶ ຈະດີ ຂ. ຕອນອາບຈະໜາວ ແລວ້ ຈະອນຸ່ ຕາມຫຼງັ ຄ. ຜາ່ ນຜາ່ ອປຸ ະສກັ ກອ່ ນຈ່ ງຶ ຈະມຄີ ວາມສກຸ ຕາມຫຼງັ ງ. ຟງັ ຄວາມຜອູ້ າວໂຸ ສຈະຂດັ ໃຈຖາ້ ປະຕບິ ດັ ໄດຈ້ ະດີ 64
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ບດົ ຄວາມ \"ພະທາດຫຼວງ ພະທາດແຫງ່ ສນັ ຍະລກັ \" ພ ະ ທ າ ດ ຫຼ ວ ງ ແ ມ ່ນ ໜ່ ຶ ງ ປະຕິມາກາໍ ສິນ ທ່ ີວິຈດິ ງດົ ງາມ ສາ້ ງຂ້ຶນຈາກສີມນື າຍຊາ່ ງບູຮານ ສະໄໝເຈາ້ົ ໄຊຍະເຊດຖາທິລາດ. ພະທາດຫຼ ວງບ່ ໍສະເພາະ ແຕມ່ ໂີ ຄງສາ້ ງທ່ ີງດົ ງາມເທ່ ົານນັ້ ແຕຍ່ ງັ ມຄີ ວາມໝາຍທາງດາ້ ນ ປະຫວດັ ສາດ ແລະ ສິລະປະ ວດັ ທະນະທາໍ ແບບລາວແທ້ ອນັ ໄດ້ກາຍເປັນສນັ ຍະລກັ ແລະ ສູນລວມຈິດໃຈຂອງປວ ງຊນົ ລາວແຕອ່ ະດດີ ເທ່ ົາເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ . ພະທາດຫຼວງເດມີ ແທໄ້ ດສ້ າ້ ງຂນ້ຶ ເມ່ອື ໃດນນັ້ ຕາມຕາໍ ນານອລຸ ງັ ຄະທາດ ນທິ ານລາວບຮູ ານ ກາ່ ວເອົາໄວວ້ າ່ : ສາ້ ງຂນຶ້ ເພ່ ືອບນັ ຈພຸ ະສາລີລິກະທາດ (ກະດກູ ຫວົ ເໜ່ ົ າຂອງພະພດຸ ທະເຈົ້າ) ເຊ່ ງິ ພະອໍລະຫນັ ໄດນ້ າໍ ມາແຕປ່ ະເທດອນິ ເດຍ; ອີກຕາໍ ນານໜ່ ຶງກາ່ ວວາ່ : ແຮກຕນົ້ ທາໍ ອິດນນັ້ ມພີ າມ 4 ຄນົ ໄດເ້ ອົາເສົາຫີນສ່ ີລຽ່ ມປກັ ໝາຍໄວເ້ ພ່ ືອໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ສາສະໜາພດຸ ໄດມ້ າຮອດດນິ ແດນ ແຫງ່ ນແ້ີ ລວ້ , ເສົາຫີນນແ້ີ ມນ່ ຂອງພະເຈົ້າອະໂສກມະຫາລາດແຫງ່ ປະເທດອິນເດຍ ໃນສະຕະວດັ ທີ III ກອ່ ນຄຣດິ ຕະສງັ ກາດ. ຕ່ ໍມາປະຊາຊນົ ຜເູ້ ຫຼ້ືອມໃສໃນພດຸ ທະສາສະໜາເຊ່ ງິ ມພີ ່ ໍນາຄນົ ໜ່ ຶງຊ່ ື ບລູ ີຈນັ ໄດນ້ າໍ ພາປະຊາຊນົ ມາກ່ ສໍ າ້ ງເປັນພະທາດເຈດຂີ ນຶ້ ສງູ ປະມານ 4 ວາ 3 ສອກ ແລະ ກວາ້ ງດາ້ ນລະ 4 ວາ. ແຕນ່ ກັ ບຮູ ານຄະດໄີ ດສ້ າໍ ຫຼວດເບ່ ິງວດັ ຖທຸ ່ ີຄນ້ົ ພບົ ໃນອງົ ພະທາດ ແລວ້ ສນັ ນຖິ ານວາ່ : ພະທາດຫຼວງອາດຈະສາ້ ງຂຶນ້ ເມ່ອື ປະມານ ສະຕະວດັ ທີ 6-10 ແຫ່ງ ຄຣດິ ຕະສງັ ກາດ. ອງີ ຕາມສລີ າຈາລຶກ ແລະ ຕາໍ ນານກາ່ ວໄວ້ ພະທາດຫຼວງໄດສ້ າ້ ງກວມພະທາດນອ້ ຍຢູ່ ເຂດນອກເມອື ງ ເມ່ອື ປີ ຄ.ສ 1566 ໃນລາຊະການຂອງພະເຈ້ົາໄຊຍະເຊດຖາທິລາດ ແລະ ໃຫຊ້ ່ ວື າ່ : \"ພະເຈດໂີ ລກະຈລຸ ະມະນ\"ີ ແຕ່ຜູ້ຄົນທັງຫຼາຍພັດເອີ້ນວ່າ: ພະທາດຫຼວງ ດວ້ ຍເຫດ ຜນົ ເປັນພະທາດຂະໜາດໃຫຍ;່ ພະທາດນ້ີ ສງູ 45 ແມດັ ຕີນແທ່ນພະທາດ ກວາ້ ງ 69 ແມດັ ແລະ ມທີ າດປາລະມີ 30 ລກູ ອອ້ ມເປັນບໍລິວານ ເຊ່ ງິ ມຄີ ວາມໝາຍກຽ່ ວກບັ ຄາໍ ສອນຂອງອງົ ສາໍ ມາສາໍ ພດຸ ທະເຈາົ້ 30 ປະການ. 65
ຄນັ ຮອດວນັ ເພັງເດອື ນ 12 ຂອງທກຸ ໆປີ ຊາວພດຸ ລາວທກຸ ທ່ວົ ໜາ້ ທງັ ໃກ້ ແລະ ໄກ ໂດຍສະເພາະໃນເຂດນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ , ການຈດັ ຕງັ້ ແນວໂຮມທກຸ ຂນັ້ ຕາ່ ງກໄໍ ດຈ້ ດັ ງານ ນະມດັ ສະການພະທາດຫຼວງຂນ້ຶ ຖວື າ່ ເປັນງານບນຸ ປະເພນທີ ່ ີໄດປ້ ະຕິບດັ ກນັ ມາແຕເ່ ຫິງນານ ແລວ້ . ບນຸ ນະມດັ ສະການພະທາດຫຼວງເປັນບນຸ ທ່ ີຍ່ ິງໃຫຍຄ່ ຶກຄ້ນື ແລະ ມວ່ ນຊ່ ນື ແບບປວງຊນົ ມກີ ານຄບົ ງນັ ແລະ ການຫຼິ້ນແບບພື້ນເມອື ງທ່ ີຫຼາກຫຼາຍເຊ່ ັນ: ການສະແດງສິລະປະ, ຮອ້ ງລາໍ ທາໍ ເພງ ຕະຫຼອດຮອດການວາງສະແດງ ແລະ ຂາຍສນິ ຄາ້ ຫດັ ຖະກາໍ , ອດຸ ສາຫະກາໍ ແລະ ອ່ ນື ໆ. ພິທີກາໍ ອີກອນັ ໜ່ ຶງທ່ ີຂາດບ່ ໍໄດໃ້ ນງານນະມດັ ສະການພະທາດຫຼວງກຄໍ ກື ານແຫຜ່ າສາດ ເຜ້ິງ, ຕຄີ ,ີ ຊວ່ ງມາ້ ... ການແຫຜ່ າສາດເຜ້ິງນແີ້ ມນ່ ອອກຕນົ ຍາດໂຍມ ຜມູ້ ໃີ ຈສດັ ທາທງັ ຫຼາຍ ໃນຄມຸ້ ບາ້ ນ, ເມອື ງຕາ່ ງໆໃນເທດສະບານນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ ໄດຮ້ ວ່ ມກນັ ສາ້ ງຂ້ຶນ ແລວ້ ນາໍ ມາເຕ້ົາໂຮມກນັ ທ່ ີວດັ ໜອງບອນ ແລະ ແຫເ່ ຂ້ົາສເູ່ ດ່ ນີ ພະທາດຫຼວງ. ໃນຂະບວນແຫກ່ ມໍ ີ ການເສບງນັ ດວ້ ຍກອງຄອ້ ງວງົ ປະສານກບັ ການຟ້ອນຂອງໜ່ມຸ ສາວ ໃນຊຸດແຕງ່ ກາຍແບບ ຊນົ ເຜ່ ົາຕາ່ ງໆຂອງລາວຢາ່ ງຄກຶ ຄນື້ ມວ່ ນຊ່ ນື . ປະເພນອີ ກີ ອນັ ໜ່ ຶງກຄໍ ກື ານຕຄີ ີ ເຊ່ ງິ ຈດັ ວາ່ ເປັນ ກລິ າປະເພດໜ່ ຶງທ່ ີສາໍ ຄນັ ໂດຍຈດັ ອອກເປັນ 2 ຝາ່ ຍຄື ຝາ່ ຍລາຊະການບໍລິຫານບາ້ ນເມອື ງ ກບັ ຝາ່ ຍລາສະດອນ. ສວ່ ນກລິ າຊວ່ ງມາ້ ປດັ ຈບຸ ນັ ບ່ ໍເຫັນມກີ ານແຂງ່ ຂນັ ແລວ້ . ວນັ ເພັງ 15 ຄາ່ ໍ ເດອື ນ 12 ເປັນມຄ້ື ກຶ ຄນ້ື ພິເສດ ຕອນເຊ້ົາມກີ ານຕກັ ບາດຖວາຍສງັ ຄະທານ ແກພ່ ະສງົ ທງັ ໃນ ແລະ ນອກກມົ ມະລຽນພະທາດຫຼວງ, ຕກົ ຕອນຄາ່ ໍ ມກີ ານວຽນທຽນ, ຈດູ ບງັ້ ໄຟດອກ ເຮັດໃຫທ້ ອ້ ງຟ້າບໍລເິ ວນເດ່ ນີ ພະທາດຫຼວງຮງຸ່ ແຈງ້ ໄປດວ້ ຍແສງສລີ ະຍບິ ລະຍບັ ທ່ ີ ງດົ ງາມບ່ ໍມວີ ນັ ໃດຄນື ໃດທ່ ີຈະງາມຄແື ນວນ.້ີ ການຄບົ ງນັ ຕາມປະເພນເີ ຖງິ ວາ່ ຈະມກີ ານປ່ຽນແປງໄປແດຕ່ າມຍກຸ ສະໄໝການຂະຫຍາຍຕວົ ທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ ສງັ ຄມົ ທ່ ີແຕກຕາ່ ງກນັ ກຕໍ າມ ແຕຮ່ ີດຄອງປະເພນອີ ນັ ດງີ າມນກີ້ ຍໍ ງັ ຄງົ ຖກື ປກົ ປກັ ຮກັ ສາ ແລະ ປະຕິບດັ ສືບກນັ ມາ ແລະ ຍງັ ຄງົ ປະຕິບດັ ຕ່ ໍໄປບ່ ໍມວີ ນັ ສ້ິນສດຸ ແລະ ພະທາດຫຼວງກຍໍ ງັ ຄງົ ເປັນສນັ ຍະລກັ ແລະ ເປັນສນູ ລວມທາງດາ້ ນຈດິ ໃຈຂອງປວງຊນົ ລາວບ່ ໍ ມວີ ນັ ຈດື ຈາງ. (ຄດັ ຈາກໜງັ ສພື ິມປະຊາຊນົ ປີ 2009) 5. ຂໍໃ້ ດບ່ ໍແມນ່ ພະອໍລະຫນັ ກ. ພະອນິ ຂ. ຜເູ້ ຖງິ ນພິ ານ ຄ. ພະພດຸ ທະເຈາ້ົ ງ. ຜສູ້ າໍ ເລັດທາໍ ວເິ ສດທາງພດຸ ທະສາສະໜາ 66
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ6. ປະເພນທີ ່ ີຕອ້ ງໄດປ້ ະຕິບດັ ໃນມເ້ື ພັງ 15 ຄາ່ ໍ ຂອງບນຸ ພະທາດຫຼວງມຫີ ຍງັ ແດ?່ ກ. ຕດັ ບາດ ແລະ ຕີຄີ ຂ. ແຫຜ່ າສາດເຜ້ິງ ແລະ ຕຄີ ີ ຄ. ແຫຜ່ າສາດເຜິ້ງ ແລະ ຄບົ ງນັ ງ. ແຫຜ່ າສາດເຜິ້ງ ແລະ ວຽນທຽນ ບດົ ຄວາມ \"ວໄິ ສທດັ ຂອງອາຊຽນ (ASEAN) ສາໍ ລບັ ປີ 2020\" ໂດຍຄວາມມງຸ່ ຫວງັ ເພ່ ືອອະນາຄດົ ອນັ ສະຫວາ່ ງສະໄຫວຂອງບນັ ດາປະເທດ ອາຊຽນໃຫມ້ ສີ ນັ ຕິພາບ ຄວາມວດັ ທະນາ ຖາວອນມາສພູ່ ນົ ລະເມອື ງປະກອບດວ້ ຍ 500 ລ້ານຄນົ . ພາກພື້ນ ແລະ ໃນ ໂລກນນັ້ ບນັ ດາປະມຸກລດັ ຫວົ ໜ້າ ລດັ ຖະບານຂອງສະມາຄມົ ອາຊຽນໄດ້ ພອ້ ມກນັ ເປັນເອກະສນັ ກາໍ ນດົ ວໄິ ສທດັ ຮອດປີ 2020 ຄງັ້ ວນັ ທີ 15 ທນັ ວາ 1997 ທ່ ີກວົ ລາລາໍ ເປີປະເທດມາເລເຊຍວາ່ : ສງັ ຄມົ ຂອງບນັ ດາປະຊາຊາດອາຊອີ າຄະເນຕາມ ຄວາມເປັນຈງິ ທງັ ໝດົ ແມນ່ ສາ້ ງພາກພື້ນອາຊຽນ ໃນປີ 2020 ໃຫກ້ າຍເປັນຂງົ ເຂດແຫງ່ ສນັ ຕພິ າບ ອດິ ສະຫຼະພາບ ແລະ ເປັນກາງທ່ ີກວົ ລາລາໍ ເປີ ປີ 1971 ທ່ ີໄດຄ້ າດການເອົາໄວ.້ ເມ່ອື ເຖງິ ປີ 2020 ອາຊຽນ ຈະສາໍ ເລັດການສາ້ ງອາຊອີ າຄະເນແຫງ່ ສນັ ຕິພາບ ແລະ ສະເຖຍລະພາບ ເຊ່ ງິ ເປັນບອ່ ນທ່ ີແຕລ່ ະຊາດມສີ ນັ ຕິພາບ ແລະ ເປັນບອ່ ນທ່ ີບນັ ດາຕນົ້ ເຫດ ແຫງ່ ຄວາມຂດັ ແຍງ້ ໄດຖ້ ກື ກາໍ ຈດັ ປດັ ເປ່ ົາແລວ້ ໂດຍຜາ່ ນການເຄົາລບົ ນບັ ຖຄື ວາມຍດຸ ຕິທາໍ ແລະ ຕວົ ບດົ ກດົ ໝາຍ ໂດຍເຮັດໃຫມ້ ກີ ານກມຸ້ ຕນົ ເອງເພ່ ິງຕນົ ເອງຢາ່ ງໜກັ ແໜນ້ ຂນ້ຶ ໃນຊາດ ແລະ ພາກພ້ືນ. ບນັ ດາຂໍຂ້ ດັ ແຍງ້ ດາ້ ນດນິ ແດນ ແລະ ອ່ ືນໆ ໃນອາຊີອາຄະເນຈະໄດຮ້ ບັ ການແກໄ້ ຂ ໂດຍສນັ ຕິວທິ ີ ຮອດເວລານສີ້ ນົ ທິສນັ ຍາໄມຕຈີ ດິ ແລະ ການຮວ່ ມມອື າຊີອາຄະເນຈະໄດຮ້ ບັ ການນາໍ ໃຊຢ້ ່າງເຕັມສວ່ ນກາຍເປັນຫຼກັ ການ ການພວົ ພນັ ທ່ ີສກັ ສິດສາໍ ລບັ ລດັ ຖະບານ ແລະ ປະຊາຊນົ ຂອງພວກເຮົາ ເຊ່ ງິ ບນັ ດາລດັ ອ່ ືນໆທ່ ີມຜີ ນົ ປະໂຫຍດໃນພາກພ້ືນໃຫກ້ ານເຄົາລບົ ນບັ ຖ.ື 67
ອາຊອີ າຄະເນຈະປອດຈາກອາວດຸ ນວິ ເຄລຍ ໂດຍປະຕິບດັ ຕ່ ໍຈດຸ ປະສງົ ຂອງສນົ ທິສນັ ຍາ ວາ່ ດວ້ ຍເຂດປອດອາວດຸ ນວິ ເຄລຍ ໃນອາຊອີ າຄະເນ ໂດຍຜາ່ ນການຍຶດໝນັ້ ຕ່ ໍສນັ ຍາດດັ ແກ້ ຂອງສນົ ທິສນັ ຍາສະບບັ ນີ້ ຜ້ນູ າໍ ອາຊຽນເຫັນເຊ່ ັນກນັ ວາ່ : ພາກພື້ນຂອງພວກເຮົາຈະຕອ້ ງ ປອດຈາກອາວດຸ ທາໍ ລາຍລາ້ ງຜານທງັ ໝດົ . ຊບັ ພະຍາກອນມະນດຸ ແລະ ຊບັ ພະຍາກອນທາໍ ມະຊາດທ່ ີອດຸ ມົ ສມົ ບນູ ໃນປດັ ຈບຸ ນັ ຈະ ປະກອບສວ່ ນເຂົ້າໃນການພດັ ທະນາ ແລະ ຄວາມວດັ ທະນາຖາວອນລວມຂອງອາຊຽນ. ເວທີປຶກສາຫາລືພາກພ້ືນອາຊຽນເຊ່ ງິ ເປັນເຄ່ ືອງມອື ນັ ໜ່ ຶງທ່ ີໄດຮ້ ບັ ການສາ້ ງຕງັ້ ຂນຶ້ ສາໍ ລບັ ການສາ້ ງຄວາມໄວເ້ ນອ້ື ເຊ່ ອື ໃຈ ແລະ ການທດູ ເພ່ ືອກນັ ແລະ ກນັ ເພ່ ືອສ່ງົ ເສີມການແກໄ້ ຂ ຂຂໍ້ ດັ ແຍງ້ . ຈະເຮັດໃຫອ້ າຊີອາຄະເນທ່ ີບນັ ດາພເູ ຂົາ, ແມນ່ າໍ້ ລາໍ ເຊ ແລະ ທະເລ ຈະບ່ ໍແຍກອອກ ຈາກກນັ ອກີ ຕ່ ໍໄປ ແຕຈ່ ະເຊ່ ອື ມຕ່ ໍເຂົ້າກນັ ຢໃູ່ ນມດິ ຕະພາບການຮວ່ ມມື ແລະ ການຄາ້ . ເຮັດໃຫອ້ າຊຽນເປັນກາໍ ລງັ ທ່ ີມປີ ະສິດທິພາບ ເພ່ ືອສນັ ຕພິ າບຄວາມຍດຸ ຕິທາໍ ແລະ ກາຍ ໄກເ່ ກຍ່ (moderation) ຢໃູ່ ນອາຊ-ີ ປາຊຟີ ິກ ແລະ ໃນໂລກ. ການມຄີ ວາມອດຸ ມົ ສມົ ບນູ ດາ້ ນເສດຖະກດິ ລວມ: ຜນູ້ າໍ ອາຊຽນເດັດດຽ່ ວຈະກາໍ ນດົ ທິດທາງໃໝກ່ າ້ ວສປູ່ ີ 2020 ທ່ ີເອ້ີນວາ່ : ອາຊຽນ 2020 ຄຮູ່ ວ່ ມພດັ ທະນາແຂງແຮງເຊ່ ງິ ຈະເຮັດໃຫມ້ ກີ ານເຊ່ ອື ມຕ່ ໍທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ ຢາ່ ງໃກຊ້ ດິ ກວາ່ ເກ່ າົ ພາຍໃນອາຊຽນ. ບນັ ດາຜນູ້ າໍ ອາຊຽນຢາໍ້ ຄືນຄວາມເດັດດຽ່ ວຂອງຕນົ ທ່ ີຈະຂະຫຍາຍການຮວ່ ມມທື າງດາ້ ນ ເສດຖະກດິ ໂດຍຜາ່ ນຍດຸ ທະສາດການພດັ ທະນາດາ້ ນເສດຖະກດິ ເຊ່ ິງສອດຄອ່ ງກບັ ຄວາມມງຸ່ ມາດປາຖະໜາຂອງປະຊາຊນົ ໃຜລາວທ່ ີສມຸ ໃສກ່ ານພດັ ທະນາທ່ ີຕ່ ໍເນ່ ອື ງ ແລະ ໝນັ້ ຄງົ ແລະ ເສມີ ຂະຫຍາຍການກມຸ້ ຕນົ ເອງໃນລະດບັ ຊາດ ແລະ ລະດບັ ພາກພື້ນ. ໝາຍໝນັ້ ທ່ ີຈະກາ້ ວເຂ້ົາສກູ່ ານປະສານກມົ ກຽວ ແລະ ເຊ່ ອື ມຕ່ ໍດາ້ ນເສດຖະກດິ ທ່ ີໃກຊ້ ດິ ຍ່ ິງຂນຶ້ ຫຸຼດຜອ່ ນຄວາມແຕກຕາ່ ງຂອງລະດບັ ການພດັ ທະນາລະຫວາ່ ງບນັ ດາປະເທດສະມາຊິກ ຮບັ ປະກນັ ໃຫລ້ ະບບົ ການຄາ້ ຫຼາຍຝາ່ ຍຍງັ ຄງົ ສືບຕ່ ໍຍຸດຕິທາໍ , ເປີດກວາ້ ງ ແລະ ບນັ ລຄຸ ວາມ ອາດສາມາດໃນການແຂງ່ ຂນັ ໃນຂອບເຂດທ່ວົ ໂລກ. ຈະສາ້ ງເສດຖະກດິ ພາກພ້ືນອາຊຽນໃຫມ້ ສີ ະເຖຍລະພາບ ສມົ ບນູ ພນູ ສກຸ ແລະ ມຄີ ວາມ ສາມາດໃນການແຂງ່ ຂນັ ສງູ ເຊ່ ງິ ໃນນກ້ີ ຈໍ ະມກີ ານຈລໍ ະຈອນສິນຄາ້ , ການບໍລິການ ແລະ ການ ລງົ ທຶນຢາ່ ງເສລມີ ກີ ານຫຼ່ງັ ໄຫຼຂອງທຶນຢາ່ ງເສລີພາບກວາ່ ເກ່ າົ ການພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ເຊ່ ງິ ເປັນທ່ ີໝນັ້ ໃຈໄດ້ ແລະ ຫຸຼດຜອ່ ນຄວາມທກຸ ຍາກ ແລະ ຄວາມແຕກຕາ່ ງທາງດາ້ ນເສດຖະກດິ -ສງັ ຄມົ . 68
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດເພ່ ືອບນັ ລເຸ ປ້ົາໝາຍທ່ ີກາ່ ວມາຂາ້ ງເທິງນນັ້ . ບນັ ດາຜນູ້ າໍ ອາຊຽນໄດໝ້ ນັ້ ໝາຍດວ້ ຍການ ປະຕບິ ດັ ດງ່ ັ ນ:້ີ ຮກັ ສາສະເຖຍລະພາບຂອງເສດຖະກດິ ມະຫາພາກ ແລະ ການເງນິ ໃນພາກພື້ນ ໂດຍ ການສ່ງົ ເສີມການປຶກສາຫາລືກນັ ທ່ ີໃກຊ້ ິດກວາ່ ເກ່ າົ ໃນບນັ ດານະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ມະຫາພາກ ແລະ ການເງນິ . ເລ່ ັງໃຫມ້ ກີ ານເຊ່ ອື ມເຂ້ົາກນັ ແລະ ການຮວ່ ມມດື າ້ ນເສດຖະກດິ ໂດຍການປະຕິບດັ ຍດຸ ທະສາດລວມດ່ງັ ນ:້ີ ປະຕິບດັ ການຄາ້ ເສລີຢ່າງເຕັມຮບູ ແບບ ແລະ ເລ່ ັງການເປີດກວາ້ ງການ ຄາ້ ດາ້ ນບໍລິການເຮັດໃຫອ້ າຊຽນກາຍເປັນເຂດລງົ ທຶນໃນປີ 2010 ແລະ ໃຫກ້ າຍລງົ ທຶນໄດ້ ຢາ່ ງເສລີໃນປີ 2020 ເພ່ ີມທະວີ ແລະ ຂະຫຍາຍການຮວ່ ມອະນພຸ າກພ້ືນໃນເຂດພດັ ທະນາທ່ ີມີ ຢແູ່ ລວ້ ແລະ ເຂດພດັ ທະນາໃໝ່ສືບຕ່ ໍຮດັ ແໜ້ນ ແລະ ຂະຫຍາຍການເຊ່ ອື ມຕ່ ໍກບັ ພາກພື້ນ ທ່ ີຢ່ນູ ອກອາຊຽນທ່ ີຕາ່ ງຝາ່ ຍຕາ່ ງໄດຮ້ ບັ ຜນົ ປະໂຫຍດຮວ່ ມມເື ພ່ ືອເຮັດໃຫລ້ ະບບົ ການຄາ້ ຫຼາຍ ຝາ່ ຍເຂັ້ມແຂງ ແລະ ເຮັດໃຫ້ພາກເອກະຊນົ ໃນຖານະເປັນຫວົ ຈກັ ການພດັ ທະນາມບີ ດົ ບາດທ່ ີ ແຂງແຮງຂນຶ້ . ສ່ງົ ເສມີ ອດຸ ສະຫະກາໍ ຂະໜາດນອ້ ຍ ແລະ ຂະໜາດກາງໃຫທ້ ນັ ສະໄໝ ແລະ ມຄີ ວາມ ສາມາດໃນການແຂງ່ ຂນັ ເຊ່ ງິ ຈະປະກອບສວ່ ນໃນການພດັ ທະນາອດຸ ສາຫະກາໍ ແລະ ມປີ ະສດິ ທິ ຜນົ ຂອງພາກພື້ນ. ເລ່ ັງເປີດເສລີດາ້ ນຄວາມຊາໍ ນຊິ າໍ ນານ ແລະ ການບໍລິການຢໃູ່ ນພາກພື້ນ. ສ່ງົ ເສີມການເປີດກວາ້ ງດາ້ ນການເງນິ ແລະ ການຮວ່ ມມທື ່ ີໃກຊ້ ິດຍ່ ິງຂນ້ຶ ທາງດາ້ ນການເງນິ , ຕະຫຼາດເງນິ ທຶນອາກອນ, ປະກນັ ໄພ ແລະ ດາ້ ນວຽກງານພາສີ ຕະຫຼອດເຖງິ ການປຶກສາຫາລື ອນັ ໃກຊ້ ດິ ໃນດາ້ ນນະໂຍບາຍເສດຖະກດິ ມະຫາພາກ ແລະ ນະໂຍບາຍການເງນິ . ເລ່ ັງການພດັ ທະນາດາ້ ນເຕັກໂນໂລຊີ ລວມທງັ ເຕັກໂນໂລຊຂີ າ່ ວສານ ໂດຍການສາ້ ງຕງັ້ ຕານາ່ ງພາກພື້ນດາ້ ນເຕັກໂນໂລຊຂີ າ່ ວສານ ແລະ ສນູ ກາງວິໄຈ ເພ່ ືອເຜີຍແຜ່ ແລະ ໃຫໄ້ ດ້ ນາໍ ໃຊຂ້ ມໍ້ ນູ ຂາ່ ວສານ. ໃຫຄ້ າໍ ໝນັ້ ສນັ ຍາວາ່ ຈະຮກັ ສາການຂະຫຍາຍຕວົ ສງູ ຂອງເສດຖະກດິ ອາຊຽນໂດຍເສມີ ຕ່ ໍຄວາມພະຍາຍາມຮວ່ ມມທື ່ ີມຢີ ຂູ່ ອງອາຊຽນໂດຍເຮັດໃຫຜ້ ນົ ສາໍ ເລັດຂອງອາຊຽນໜກັ ແໜນ້ ຂນຶ້ ໂດຍການຂະຫຍາຍຄວາມພະຍາຍາມຮວ່ ມ ແລະ ເສມີ ຂະຫຍາຍການຊວ່ ຍເຫຼືອເຊ່ ງິ ກນັ ແລະ ກນັ . ຈາກຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ ທ່ ີໄດແ້ ຍກມານນັ້ ໄດຢ້ ງັ ຢືນເຖງິ ຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ີບນັ ດາ ປະຊາຊາດໃນກມຸ່ ອາຊຽນຕອ້ ງໄດຮ້ ບັ ຢາ່ ງສະເໝີພາບ ແລະ ເທ່ ົາທຽມກນັ . ພວກເຮົາປະຊາຊນົ ລາວທງັ ຊາດ ຄວນພມູ ໃຈທ່ ີໄດຮ້ ບັ ໂອກາດຮບັ ຜິດຊອບເປີດກອງປະຊຸມຜນູ້ າໍ ອາຊຽນ ຄງັ້ ທີ 10 ໃນວນັ ທີ 29-30 ພະຈກິ 2004 ນ້ີ ແລະ ເຊ່ ອື ແນວ່ າ່ ພາຍຫຼງັ ກອງປະຊຸມສາໍ ເລັດລງົ ຊ່ ສື ຽງຂອງ ສາທາລະນະລດັ ປະຊາທິປະໄຕປະຊາຊນົ ລາວຈະສງູ ເດ່ ັນໃນພາກພ້ືນອາຊຽນກຄໍ ໃື ນໂລກຍ່ ງິ ໆຂນ້ຶ . (ຄດັ ຈາກໜງັ ສພື ິມວຽງຈນັ ໃໝ່ ສະບບັ ປີ 2009) 69
ເມ່ອື ຄນົ ບ່ ໍລມື ຄວາຍ ໂດຍ: ສໍກດິ ງວົ , ຄວາຍເປັນສດັ ທ່ ີມຄີ ນຸ ແກຄ່ ນົ ມາຫຼາຍ ເມ່ອື ເວລາລງົ ເຮັດນາ ຫຼື ເຮັດນາເຈ້ົາຂອງ ມກັ ສຂູ່ ວນັ ໃຫເ້ ພ່ ືອສ່ງົ ເສມີ ສດັ ລຽ້ ງໃຫມ້ ກີ າໍ ລງັ ໃຈດຂີ ນຶ້ , ພາຂວນັ ມຫີ ຍາ້ ແລະ ນາໍ້ ອບົ ນາໍ້ ຫອມ ບາງຕອນຄາໍ ສຂູ່ ວນັ ມດີ ງ່ ັ ນ:ີ້ ສີສີມນື້ ແີ້ ມນ່ ມໝ້ື ນັ້ ໝນັ້ ໃຫເ້ ຈົາ້ ໝນັ້ ຍ່ ິງກວາ່ ຜາແອນ່ ໝນັ້ ໃຫເ້ ຈ້ົາໝນັ້ ກວາ່ ແທ່ນຜາ ຈວງຜາຈນັ ໃຫເ້ ຈາ້ົ ໝນັ້ ກວາ່ ພເູ ຂົາໄກລາດ, ໝນັ້ ໃຫເ້ ຈ້ົາໝນັ້ ກວາ່ ສີລາອາດຫີນເພັດ ເຮັດນາ ໃຫເ້ ຈາ້ົ ຢາ່ ໄດຊ້ າ້ ຊ່ ໄື ປໄວໆເຈາົ້ ຢາ່ ໄດມ້ ຈີ ດິ ໃຈໂກດກາ້ ຫຍາບຊາ້ ອວດສະຫາວ... ປະເພນກີ ານສຂູ່ ວນັ ເກດີ ຈາກຄວາມເຊ່ ືອ ບນັ ດາສ່ ິງທ່ ີມຊີ ວີ ິດຊນັ້ ສງູ ທ່ ີມວີ ິນຍານຍອ່ ມມີ \"ຂວນັ \" ເປັນທາໍ ມະຊາດປະຈາໍ ສາໍ ລບັ ພິທກັ ຮກັ ສາໃຫເ້ ປັນປກົ ກະຕິສກຸ ຫາກຂວນັ ຫຼບົ ລ້ີຫາຍ ໜີໄປຈະເຮັດໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຜິດປກົ ກະຕິເຊ່ ັນ: ເຈັບໄຂໄ້ ດປ້ ່ວຍເປັນຕນ້ົ ໂດຍສະເພາະເດັກນອ້ ຍ ອອ່ ນເຊ່ ງິ ເຊ່ ອື ກນັ ວາ່ ມີ \"ຂວນັ ອອ່ ນ\" ຄືຂວນັ ເດັກນອ້ ຍມກັ ຕ່ ືນຕກົ ໃຈງາ່ ຍ ເມ່ອື ມເີ ຫດການທ່ ີ ເຊ່ ອື ວາ່ ເຮັດໃຫຂ້ ວນັ ຫຼບົ ລ້ີໜີຫາຍໄປຈາກເຈ້ົາຂອງກຕໍ ອ້ ງທາໍ ການແກໄ້ ຂ ໂດຍປະກອບວິທີ ການສຂູ່ ວນັ ຂນ້ຶ ເພ່ ືອປອບໃຈ ວ່ ິງວອນໃຫຂ້ ວນັ ກບັ ມາຢກູ່ ບັ ເຈົ້າຂວນັ ດງ່ ັ ເດມີ . ນອກຈາກນຍ້ີ ງັ 70
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຂໍໃຫຂ້ ວນັ ອະພິບານຮກັ ສາເຈ້ົາຂອງຂວນັ ໃຫເ້ ກດີ ສະບາຍດມີ ມີ ງຸ ຄນຸ ດງ່ ັ ເຫັນໄດຈ້ າກຂໍຄ້ ວາມ ໃນຄາໍ ສຂູ່ ວນັ ທ່ ີໃຊກ້ າ່ ວໃນພິທີສຂູ່ ວນັ ນນັ້ ເອງ. ປະເພນກີ ານສຂູ່ ວນັ ຂອງກມຸ່ ຊນົ ຄນົ ລາວນນັ້ ບ່ ໍໄດເ້ ຮັດສະເພາະມະນດຸ ເທ່ ົານນັ້ ຫາກຍງັ ສຂູ່ ວນັ ໃຫກ້ ບັ ສ່ ິງຂອງ ພືດ ຫຼື ສດັ ບາງຊະນດິ ອີກດວ້ ຍ. ແຕຈ່ ດຸ ມງຸ່ ໝາຍໃນການເຮັດຂວນັ ມະນດຸ ກບັ ສ່ ງິ ຂອງ ພືດ ແລະ ສດັ ນນັ້ ມຄີ ວາມແຕກຕາ່ ງກນັ ຢແູ່ ດ່ ກາ່ ວຄື ການສຂູ່ ວນັ ມະນດຸ ມງຸ່ ຜນົ ທ່ ີໂຕມະນດຸ ເຈົ້າຂອງຂວນັ ໂດຍກງົ ສວ່ ນການສຂູ່ ວນັ ສ່ ິງຂອງ (ເຊ່ ັນເສົາເຮອື ນ) ແລະ ພືດ (ເຊ່ ັນເຂົ້າ) ເປັນການບວງສວງ ຂໍພອນຕ່ ໍວິນຍານ ຫຼື ເທພາອາຮກັ ທ່ ີປະຈາໍ ຢກູ່ ບັ ສ່ ິງຂອງ ຫຼື ພືດພນັ ນນັ້ (ເຊ່ ັນເສົາເຮືອນມນີ າງໄມ ້ ແລະ ເຂ້ົາມແີ ມໂ່ ພສບົ ເປັນຕນ້ົ ) ສວ່ ນການສຂູ່ ວນັ ສດັ (ເຊ່ ັນຄວາຍ) ກມໍ ງຸ່ ປະໂຫຍດຕ່ ໍເຈາ້ົ ຂອງມນັ ນນັ້ (ໂດຍທາງອອ້ ມ) ເປັນສາໍ ຄນັ ຈ່ງຶ ເຫັນໄດວ້ າ່ ສ່ ິງຂອງພືດ ຫຼື ສດັ ທ່ ີຖກື ເລືອກມາສຂູ່ ວນັ ນນັ້ ຕອ້ ງເປັນສ່ ິງຂອງພືດ ຫຼື ສດັ ທ່ ີມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຕ່ ໍ ເຈ້ົາຂອງແທ້ໆ ເຊ່ ັນສ່ ິງຂອງກມໍ ເີ ສົາເຮືອນ (ແທນເຮືອນທງັ ຫຼງັ ) ແລະ ນາ (ແຫຼງ່ ຜະລິດ ອາຫານ) ສວ່ ນພືດ ກມໍ ເີ ຂ້ົາ (ອາຫານສາໍ ຄນັ ທ່ ີສດຸ ) ສາໍ ລບັ ສດັ ກມໍ ຊີ າ້ ງ (ຂອງສາໍ ຄນັ ສາໍ ລບັ ເຮັດເສກິ ) ແລະ ຄວາຍ (ຂອງຊາວນາສາໍ ລບັ ເຮັດນາ) ເຊ່ ງິ ລວ້ ນແຕມ່ ຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຫຼາຍທງັ ນນັ້ . ເມ່ອື ພິຈາລະນາ ພິທີສຂູ່ ວນັ ຂອງລາວຕງັ້ ແຕບ່ ຮູ ານນະການ ຈນົ ເຖງິ ປດັ ຈບຸ ນັ ແລວ້ ຈະ ພບົ ວາ່ ສາມນັ ຊນົ ຄນົ ທາໍ ມະດານນັ້ ສດັ ທ່ ີໄດຮ້ ບັ ການຍກົ ຍອ້ ງວາ່ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ທ່ ີສດຸ ນນັ້ ກຄໍ ື ຄວາຍນນັ້ ເອງ. ໃນປະຫວດັ ສາດທ່ ີຈາລຶກເປັນອກັ ສອນພາສາກມຸ່ ໄຕລາວນນັ້ ມເີ ລ່ ືອງລາວກຽ່ ວກບັ ຄວາຍ ອນັ ສະແດງເຖງິ ຄວາມສາໍ ຄນັ ລະຫວາ່ ງຄນົ ກບັ ຄວາຍຢ່ຫູ ຼາຍບອ່ ນ ດງ່ ັ ຈະນາໍ ສະແດງເປັນຕວົ ຢາ່ ງບາງສວ່ ນເຊ່ ັນ: ພງົ ສາວະດານລາ້ ນຊາ້ ງ ໄດກ້ າ່ ວກາໍ ເນດີ ມະນດຸ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ກມຸ່ ຊນົ ທ່ ີເວ້ົາພາສາລາວວາ່ : ຕນ້ົ ຕະກນຸ ຊ່ ື ປ່ເູ ຍີ ຍາ່ ເຍີ ໄດເ້ ຮັດນາ ແລະ ຄວາຍຈາກພະຍາແຖນ ຕ່ ໍມາຄວາຍຕາຍລງົ ເກດີ ເຄືອນາໍ້ ເຕ້ົາອອກມາຈາກຮດູ ງັ ຄວາຍທ່ ີຕາຍແລວ້ ນນັ້ . ຢ່ເູ ຄືອເກດີ ໝາກນາໍ້ ເຕ້ົາ 3 ໜວ່ ຍເມ່ອື ໝາກນາໍ້ ເຕົ້າແກກ່ ມໍ ຜີ ຄູ້ ນົ ອອກມາຈາກໝາກນາໍ້ ເຕ້ົາມາກມາຍ. ຫາກຈະແປຄວາມໝາຍທ່ ີແຝງຢ່ໃູ ນພງົ ສາວະດານຕອນນກີ້ ຄໍ ງົ ແມນ່ ເມ່ອື ນາໍ ຄວາຍມາ ໃຊເ້ ຮັດນາບ່ ໍດນົ ກເໍ ກດີ ວິວດັ ທະນາການທາງສງັ ຄມົ ເຮັດໃຫເ້ ກດີ ຄວາມປ່ຽນແປງ ກາຍເປັນ ຫຼາຍຊມຸ ຊນົ ເຊ່ ງິ ສືບເນ່ ອື ງມາຈາກການໃຊແ້ ຮງງານຄວາຍເຮັດນາ. ໃນອະດດີ ຊບັ ພະຍາກອນ ຕາ່ ງໆມຫີ ຼາຍ (ເມ່ອື ທຽບກບັ ຈາໍ ນວນພນົ ລະເມອື ງ) ໂດຍສະເພາະເນອື້ ທ່ ີດນິ ແຕແ່ ຮງງານມີ ໜອ້ ຍຈ່ງຶ ເຫັນວາ່ ແຮງງານຄນົ ແລະ ແຮງງານຄວາຍຈ່ງຶ ສາໍ ຄນັ ເປັນຢາ່ ງຍ່ ງິ ດງ່ ັ ເຫັນຈາກການ 71
ກວາດຕອ້ ນຜຄູ້ ນົ ສດັ ລຽ້ ງໄປສດູ່ ນິ ແດນຂອງຜຊູ້ ະນະສງົ ຄາມ, ກເໍ ພ່ ືອນາໍ ແຮງງານທ່ ີໄດໄ້ ປ ໃຊໃ້ ນການຜະລິດນນັ້ ເອງ ໂດຍສະເພາະຢາ່ ງຍ່ ິງການຜະລິດເຂົ້າ (ເຮັດນາ) ເຊ່ ງິ ເປັນກດິ ຈະ ກາໍ ການຜະລດິ ທ່ ີສາໍ ຄນັ ທ່ ີສດຸ ໃນຍກຸ ນນັ້ . ການເຮັດນານນັ້ ໃຊຄ້ ວາຍເປັນພ້ືນ. ການງານອ່ ືນຄວາຍກບໍ ່ ໍຖະໜດັ ເໝືອນການເຮັດນາ ຄວາຍເປັນສດັ ອນັ ມຄີ ນຸ ຕ່ ໍບາ້ ນເມອື ງ, ສງັ ຄມົ ແທ້ ຈະຫາສດັ ອ່ ືນໃດມາປຽບບ່ ໍໄດ.້ ຄິດເບ່ ິງວາ່ ຖາ້ ຄນົ ລາວເຮົາບ່ ໍມຄີ ວາຍເຮັດນາແລວ້ ເຖງິ ຄນົ ຈະແຂງແຮງ ແລະ ຊາໍ ນານທ່ ໍໃດກຈໍ ະບ່ ໍສາມາດ ປກູ ເຂ້ົາພໍກນິ ຈນົ ເຖງິ ນາໍ ໄປຂາຍ. ຄວາຍເປັນສດັ ມບີ ນຸ ຄນຸ ແທໆ້ . ທດັ ສະນະຂອງຊາດລາວທ່ ີມຕີ ່ ໍຄວາຍໃນຖານ \"ສດັ ມຄີ ນຸ \" ເຮັດໃຫ້ຄວາຍຢ່ໃູ ນຖານະ ພິເສດກວາ່ ສດັ ທ່ວົ ໄປເຊ່ ັນ: ປະເພນສີ ຂູ່ ວນັ ຄວາຍ ມກີ ານປກົ ປ້ອງຄມຸ້ ຄອງເປັນພິເສດ ແລະ ຍງັ ໄດຮ້ ບັ ຄວາມຮກັ ໄຄຖ່ ຈື າກຄນົ ລາວມາແຕເ່ ດີມ ຈະບ່ ໍນິຍມົ ກິນຊີ້ນຄວາຍເປັນສວ່ ນໃຫຍ່ ຊາວນາລາວຈະລຽ້ ງຄວາຍທ່ ີເຮັດວຽກບ່ ໍໄຫວແລວ້ ເປັນຢາ່ ງດີ ຫຼື ບາງຄງັ້ ກຈໍ ະນາໍ ໄປມອບໃຫ້ ເປັນຂອງວດັ , ວດັ ຈະດແູ ລຮກັ ສາຈນົ ກວາ່ ຈະສ້ິນອາຍໄຸ ຂໄປເອງ ບາງຄງັ້ ວດັ ຈະນາໍ ເອົາໜງັ ຄວາຍ (ທ່ ີຕາຍແລວ້ ) ມາໃຊຂ້ ງຶ ໜາ້ ກອງໃຫຍ່ ທ່ ີເອນີ້ ວາ່ \"ກອງເພນ\" ເພ່ ືອຕບີ ອກເວລາເພນ (11 ໂມງເຊົ້າ) ຫຼື ຕກີ ອງແລງ (4 ໂມງແລງ) ໃນຍາມເຂ້ົາພນັ ສາ ຫຼື ວນັ ສນິ ເປັນຕນົ້ . ຖວື າ່ ເຈາົ້ ຂອງຄວາຍທ່ ີຖກື ນາໍ ເອົາໜງັ ມາເຮັດກອງເພນຈະໄດຮ້ ບັ ບນຸ ກສຸ ນົ ຫຼາຍ. ໃນຊຸມປີ ຫຼງັ ໆໄດມ້ ກີ ານນາໍ ເອົ າເຄ່ ືອງຈກັ ມາໃຊແ້ ທນແຮງງານຄວາຍ ຢູ່ໃນຫຼາຍ ທອ້ ງຖ່ ນິ ເຂດແຂວງໂດຍໃຊລ້ ດົ ຕຣກັ ເຕໄີ ຖຄາດນາ ເຖງິ ຢາ່ ງໃດກດໍ ໃີ ນຕອນແຮກໆກຄໍ ງົ ຍງັ ມີ ຄວາຍໄຖນາຮວ່ ມກນັ ກບັ ລດົ ຕຣກັ ເຕີໄຖນາໃນຍາມແລງ້ , ພໍຝນົ ເລ່ ີມຕກົ ດນິ ເລ່ ີມອອ່ ນນອ້ ມ ຊາວນາກຈໍ ະໃຊຄ້ ວາຍໄຖຊາໍ້ ແລະ ຄາດກຽມດນິ ເພ່ ືອຫວາ່ ນກາ້ ດາໍ ນາ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ການເຂ້ົາມາ ຂອງຕຣກັ ເຕຈີ ່ງຶ ບ່ ໍເຮັດໃຫຄ້ ວາຍສນູ ຫາຍໄປຈາກທ່ງົ ນາແຕຢ່ າ່ ງໃດ. ເຄ່ ືອງຈກັ ທ່ ີເຂ້ົາມາແທນຄວາຍໃນນາໄດແ້ ທ້ຈງິ ຄືລດົ ໄຖນາຂະໜາດນອ້ ຍ ຫຼື ຊາວນາ ເອ້ີນກນັ ວາ່ \"ຄວາຍເຫັຼກ\" ນນັ້ ເອງ. ການຂາຍຄວາຍທ່ ີມຢີ ຈູ່ າໍ ນວນຫຼາຍໂຕເພ່ ືອໄດມ້ າເປັນ \"ຄວາຍເຫັຼກ\" ໜ່ ຶງຄນັ ນນັ້ ພວມເປັນທ່ ີນຍິ ມົ ກນັ ໃນໝຊູ່ າວນາແຖບຊານເມອື ງ ແລະ ຊນົ ນະບດົ , ລດົ ໄຖນານອ້ ຍກບໍ ່ ໍແມນ່ ສາເຫດທ່ ີແທ້ຈງິ ຂອງການຫາຍໜີໄປຂອງຄວາຍ, ສາເຫດທ່ ີແທ້ຈງິ ເຊ່ ິງຢ່ເູ ບື້ອງຫຼງັ ການເຂ້ົາມາຂອງລດົ ໄຖນາຂະໜາດນອ້ ຍຄືພນັ ເຂ້ົາຊະນດິ ໃໝ່ທ່ ີຊາວນາປກູ ແທນພນັ ເຂ້ົາດງັ້ ເດມີ ນນັ້ ເອງ. 72
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ພນັ ເຂ້ົາຊະນິດໃໝ່ເກດດີຈາກນະໂຍບາຍ ກະເສດລະດບັ ໂລກ ທ່ ີເອ້ີນກນັ ວາ່ \"ການ ປະຕິວດັ ສີຂຽວ\" ເຊ່ ິງເປັນການປ່ຽນແປງ ເຕັກໂນໂລຊີທາງກະເສດເພ່ ືອເພ່ ີມຜນົ ຜະລິດໂດຍເລ່ ີມທ່ ີການພດັ ທະນາພືດພນັ ແລະ ສດັ ເປັນສາໍ ຄນັ ໃຫຜ້ ນົ ຜະລິດສງູ ຂນ້ຶ ກວ່າເດີມຮວ່ ມກບັ ການໃຊເ້ ຕັກໂນໂລຊີ ອ່ ືນໆເຊ່ ັນ: ປຸ໋ຍເຄມ,ີ ຢາຂາ້ ແມງໄມ.້ .. ການເຮັດນາປີລະ 2 ຄງັ້ ໃນເຂດຊນົ ລະ ປະທານມຜີ ນົ ກະທບົ ຕ່ ໍການໃຊຄ້ ວາຍໂດຍກງົ ແຕໃ່ ນເຂດນາໍ້ ຝນົ ບ່ ໍມຊີ ນົ ລະປະທານຍງັ ມກີ ານ ໃຊຄ້ ວາຍໄຖນາເປີເຊັນສງູ ຢ.ູ່ ຈດຸ ໝາຍຂອງຊາວນາໃນການປກູ ເຂ້ົາກເໍ ພ່ ືອໃຫໄ້ ດຫ້ ຼາຍເຫຼືອກນິ ແລວ້ ໄວຂ້ າຍ. ຈາກການ ມລີ ະບບົ ຊນົ ລະປະທານທ່ ີດີ ຈ່ ງຶ ມກີ ານປກູ ເຂົ້າພນັ ໃໝໄ່ ດປ້ ີລະ 2 ຄງັ້ . ການໃຊຄ້ ວາຍຈ່ ງຶ ບ່ ໍ ເໝາະສມົ ກບັ ລະບບົ ການເຮັດນາດງ່ ັ ກາ່ ວ. ໃນຂະນະດຽວກນັ ຊາວນາໃນຫຼາຍທ້ອງຖ່ ນິ ເຮັດ ນາປກູ ເຂ້ົາເພ່ ືອບໍລິໂພກເປັນຫຼກັ . ມລີ ະບບົ ຊນົ ລະປະທານຈ່ງຶ ປກູ ເຂ້ົາລະບບົ ພ້ືນເມອື ງປີລະຄງັ້ ດຽວ, ການໃຊຄ້ ວາຍເຮັດນາຈ່ ງຶ ເໝາະສມົ ສາໍ ລບັ ພື້ນທ່ ີ ແລະ ຈດຸ ໝາຍດ່ງັ ກາ່ ວ. ນອກຈາກ ນນັ້ ຄວາຍຍງັ ເປັນແຫຼງ່ ລາຍໄດເ້ ສມີ ຂອງຊາວນາອີກດວ້ ຍ ເນ່ ອື ງຈາກຄວາຍຂະຫຍາຍພນັ ແລະ ເຕບີ ໂຕໂດຍໃຊຊ້ ບັ ພະຍາກອນຫາໄດໃ້ ນທ້ອງຖ່ ນິ (ຫຍາ້ , ເຟືອງ, ແຮງງານ) ເຊ່ ງິ ຕາ່ ງຈາກ ລດົ ໄຖຂະໜາດນອ້ ຍ (ນາໍ້ ມນັ , ເຄ່ ອື ງອາໄຫຼ.່ ..). ຮບູ ພາບທ່ງົ ນາເມ່ອື ຫຼາຍສິບປີກອ່ ນຈະແນມເຫັນຄວາຍເປັນສວ່ ນປະກອບຢສູ່ ະເໝີ ແລະ ໃນໄລຍະທ່ ີຄວາຍຢດຸ ເຊົາຈາກການເຮັດວຽກ ຖກື ປ່ອຍໃຫເ້ ລັມຫຍາ້ ຢທູ່ ອ້ ງທ່ງົ ນາໂດຍມເີ ດັກໆ ເຝ້ົາດແູ ລຢນູ່ ນັ້ ເດັກໆຈະແນມເຫັນນກົ ອຽ້ ງງອຍຢເູ່ ທິງຫຼງັ ຄວາຍສະເໝີ. ສາໍ ລບັ ນກົ ຊະນດິ ອ່ ືນໆ ນນັ້ ບ່ ໍພບົ ວາ່ ມນັ ຢເູ່ ທິງຫຼງັ ຄວາຍຄນື ກົ ອຽ້ ງ. ເດັກໃນສະໄໝປດັ ຈບຸ ນັ ຄງົ ມໂີ ອກາດເຫັນພາບດງ່ ັ ກາ່ ວໄດຍ້ າກ ໂດຍສະເພາະເດັກໃນ ເມອື ງເຊ່ ງິ ຄວາຍໄດຄ້ ອ່ ຍໝດົ ຈາກຜືນນາໄປ ຄງົ ມແີ ຕນ່ ກົ ອຽ້ ງເທ່ ົານນັ້ ຍງັ ພໍມຢີ ູ່ ແຕນ່ ກົ ອຽ້ ງທ່ ີ ພບົ ເຫັນບ່ ໍມຫີ ຼງັ ຄວາຍໃຫງ້ ອຍອກີ ຕ່ ໍໄປ. ນກົ ອຽ້ ງທ່ ີພບົ ທກຸ ວນັ ນເ້ີ ປັນນກົ ອຽ້ ງຢເູ ທິງພື້ນດນິ ຕາມແຄມທາງ ເມ່ອື ທຽບກບັ ນກົ ອຽ້ ງ ທ່ ີເຄີຍຢ່ເູ ທິງຫຼງັ ຄວາຍສະໄໝກອ່ ນເຮັດໃຫຮ້ ສູ້ ຶກວາ່ ນກົ ອຽ້ ງຕກົ ຕາ່ ໍ ລງົ ຫຼາຍ ແຕເ່ ຖງິ ຢາ່ ງໃດ 73
ນກົ ອຽ້ ງກຕໍ ອ້ ງປບັ ໂຕໃຫຢ້ ່ລູ ອດໃນສະພາບແວດລອ້ ມທ່ ີປ່ຽນແປງໄປຈາເດມີ ເຊ່ ັນດຽວກນັ ກບັ ຊາວນາທ່ ີຕອ້ ງດນີ້ ຮນົ ໄປຕາມການປຽ່ ນແປງ. ການປ່ຽນແປງນນັ້ ເປັນສດັ ຈະທາໍ ທ່ ີຫຼີກລຽ່ ງບ່ ໍໄດແ້ ຕກ່ ານປ່ຽນແປງກບໍ ່ ໍໄດເ້ ກດີ ຂນຶ້ ເອງ ເລື້ອຍໆຫາກຕອ້ ງມເີ ຫດປດັ ໄຈເຮັດໃຫ້ເກດີ ຂນຶ້ ເສຍກອ່ ນເຊ່ ັນດຽວກນັ ກບັ ການຫາຍໄປຈາກ ທອ້ ງທ່ງົ ນາຂອງຄວາຍໃນປດັ ຈບຸ ນັ ກເໍ ປັນຜນົ ຈາກການປ່ຽນແປງວິຖກີ ານຜະລິດ ແລະ ເຕັກ ໂນໂລຊຂີ ອງຊາວນາທ່ ີພດັ ທະນາການຕາມລາໍ ດບັ ຕງັ້ ແຕເ່ ມ່ອື ຫຼາຍພນັ ປີກອ່ ນນນັ້ . ຄວາມສາໍ ພນັ ລະຫວາ່ ງຊາວນາ ແລະ ຄວາຍທ່ ີເລິກເຊ່ ິງໜກັ ແໜນ້ ມາຫຼາຍພນັ ປີແລວ້ ນນັ້ ກາໍ ລງັ ດາໍ ເນີນມາເຖງິ ຈດຸ ທ່ ີຊາວນາໝດົ ເຍ່ ືອໃຍຈນົ ຕດັ ສິນໃຈປະຖມ້ິ ຄວາຍ ແຕກ່ ານທ່ ີ ຊາວນາຈະປະຖມິ້ ຜືນນາເປັນສ່ ິງທ່ ີບ່ ໍຖກື ຕອ້ ງ, ບ່ ໍສມົ ຄວນເພາະເປັນການ \"ຕດັ ຕນີ ຕດັ ມ\"ື ໃນ ການທາໍ ມາຫາກນິ ຂອງຕນົ . ທ້ອງທ່ງົ ດນິ ນາສາມາດເຮັດໃຫກ້ າໍ ເນດີ ແລະ ມຄີ ນຸ ປະໂຫຍດ ອນັ ມະຫາສານແກຊ່ ວີ ິດຊາວນາທ່ ີບ່ ໍໝດົ ສນິ້ ເປັນຈກັ ເທ່ ືອ ຖາ້ ຫາກເຂົາເຈາ້ົ ຮຊູ້ ມົ ໃຊມ້ ນັ ເປັນໄປ ຕາມກດົ ເກນທາໍ ມະຊາດ. ສະພາບແວດລອ້ ມ ແລະ ວດັ ທະນາການຊາວນາຄວນຮກັ ສາຜືນ ນາຂອງຕນົ ໃຫດ້ ທີ ່ ີສດຸ ແລວ້ ນາໍ ເອົາເຕັກນກິ ວທິ ະຍາສາດເຂ້ົາມານາໍ ໃຊໃ້ ຫໄ້ ດຮ້ ບັ ຜນົ ຜະລິດສງູ ຜະລິດເຂົ້າໃຫໄ້ ດຫ້ ຼາຍເທ່ ົາທ່ ີຫຼາຍໄດເ້ ພ່ ືອໃຫກ້ ມຸ້ ກນິ ຫຼື ເຫຼືອກນິ ແລວ້ ກນໍ າໍ ໄປຂາຍເປັນສນິ ຄາ້ . ຊາວນາຈາໍ ນວນບ່ ໍໜອ້ ຍປະຖມ້ິ ຄວາຍແລວ້ ແລະ ອນັ ດບັ ຕ່ ໍມາກຕໍ ດັ ສນິ ໃຈປະຖມ້ິ ທ່ງົ ນາ. ຖວື າ່ ການຂາຍນາຜືນສດຸ ທ້າຍເປັນເລ່ ືອງປກົ ກະຕິທາໍ ມະດາ ບ່ ໍເປັນເລ່ ືອງຄໍຂາດບາດຕາຍຄື ແຕກ່ ອ່ ນ, ແຕໃ່ ນຄວາມເປັນຈງິ ແລວ້ ການກະທາໍ ດງ່ ັ ກາ່ ວມນັ ບ່ ໍໄດເ້ ຮັດໃຫຊ້ ີວດິ ການເປັນຢຂູ່ ອງ ຊາວນາດຂີ ນ້ຶ ເລີຍເພາະປະສບົ ການຂອງຊາວນາເຮົາໜອ້ ຍໜກັ ໜອ້ ຍໜາທ່ ີຈະສາມາດບໍລິຫານ ເງນິ ຄາໍ ຈາກການຂາຍນາມາລງົ ທຶນ ຫຼື ດາໍ ເນນີ ທລຸ ະກດິ ໂດຍຕນົ ເອງໃຫລ້ າໍ້ ລວຍກນັ ໝດົ ທກຸ ຄນົ ໄດ້ ແໜງດີພດັ ທະນາປບັ ປງຸ ການຜະລິດຂອງຕນົ ໃຫມ້ ຄີ ນຸ ນະພາບດີ, ມປີ ະລິມານຫຼາຍ ຕາມຄວາມຖະໜດັ ຂອງຕນົ ມາແຕກ່ າໍ ເນດີ ຈະຢູ່ດກີ ນິ ດີ ແລະ ໝນັ້ ຄງົ ກວາ່ ເພາະປດັ ຈບຸ ນັ ທາງລດັ ຖະບານໄດມ້ ນີ ະໂຍບາຍສ່ງົ ເສມີ ການຜະລດິ ທາງດາ້ ນກະສກິ າໍ ເປັນຫຼກັ ຢແູ່ ລວ້ . ບຮູ ານທາ່ ນວາ່ \"ຄາໍ ທ່ ໍຫວົ ໝາບ່ ໍທ່ ໍນາຕນີ ບາ້ ນ\" ຄາໍ ເວົ້ານເີ້ ປັນຄາຖາທ່ ີຊາວນາຄວນທ່ອງ ຂນຶ້ ໃຈໄວຕ້ ະຫຼອດຊວີ ດິ . (ຄດັ ຈາກວາລະສານວນັ ນະສນິ ສະບບັ ປະຈາໍ ເດອື ນກນັ ຍາ 1996. ໜາ້ 46-50) 74
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ບດົ ທີ 5 ການຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການ 1. ຄວາມໝາຍ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການ 1.1 ຄວາມໝາຍຂອງບດົ ລາຍງານວິຊາການ ບດົ ລາຍງານວິຊາການເຊ່ ິງນຍິ ມົ ເອີ້ນສນັ້ ໆວາ່ : ບດົ ລາຍງານ ໝາຍເຖງິ ເລ່ ືອງລາວທ່ ີ ເປັນຜນົ ຈາກການສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ທາງວຊິ າການ ແລວ້ ນາໍ ມາຮຽບຮຽງຢາ່ ງມລີ ະບຽບແບບແຜນ; ເລ່ ືອງລາວທ່ ີນາໍ ມາຂຽນລາຍງານຕອ້ ງມຄີ ວາມຈງິ ຫຼື ຄວາມຮອູ້ ນັ ເກດີ ຈາກການຮວບຮວມຂໍ້ ມນູ ດວ້ ຍວທິ ີການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ທ່ ີເປັນລະບບົ ມລີ ກັ ສະນະເປັນວທິ ະຍາສາດ. 1.2 ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການ 1) ໃຊເ້ ປັນຫຼກັ ຖານ ເປັນແຫຼງ່ ອາ້ ງອງີ ຂມໍ້ ນູ ໄດ.້ 2) ເພ່ ີມຄວາມຮໃູ້ ຫທ້ ນັ ສະໄໝ ທນັ ເຫດການ. 3) ໃຫປ້ ະໂຫຍດດາ້ ນການຄນ້ົ ຄວາ້ ຫາຄວາມຮເູ້ ພ່ ີມເຕມີ . 4) ເຜີຍແຜຄ່ ວາມຮໃູ້ ໝ່ ແຫຼງ່ ຄວາມຮທູ້ ່ ີໄດຈ້ າກລາຍງານການວໄິ ຈ. 5) ໃຫແ້ ນວຄດິ ໃນການແກບ້ ນັ ຫາ. 6) ໃຫແ້ ນວຄດິ ໃນການພດັ ທະນາໜວ່ ຍງານ. 7) ໃຫແ້ ນວຄດິ ໃນການຕດັ ສນິ ໃຈ ເພ່ ືອການດາໍ ເນນີ ວຽກງານ. ຮບູ ແບບຂອງບດົ ລາຍງານວຊິ າການ ບດົ ລາຍງານວິຊາການ ສວ່ ນຫຼາຍຈະເປັນສວ່ ນໜ່ ຶງຂອງການສຶກສາລາຍວິຊາໃດວິຊາ ໜ່ ຶງ ເຊ່ ິງອາດຢ່ໃູ ນຮບູ ແບບຂອງລາຍງານການຄນົ້ ຄວາ້ , ລາຍງານປະຈາໍ ພາກ, ລາຍງານ ການວໄິ ຈ ແລະ ວທິ ະຍານພິ ນົ ເຊ່ ງິ ແຕລ່ ະແບບກມໍ ຂີ ໍແ້ ຕກຕາ່ ງກນັ ດງ່ ັ ນ:້ີ 1) ລາຍງານການຄນ້ົ ຄວາ້ ເປັນການຄນົ້ ຄວາ້ ເລ່ ືອງລາວທ່ ີກຽ່ ວຂອ້ ງກບັ ວິຊາທ່ ີຮຽນ ອາດເປັນບນັ ຫາ ຫຼື ຂມໍ້ ນູ ທ່ ີຕອ້ ງການສກຶ ສາເພ່ ີມເຕມີ ໂດຍຜສູ້ ອນມຈີ ດຸ ມງຸ່ ໝາຍໃຫຜ້ ຮູ້ ຽນສະເໜີ ທງັ ຄວາມເປັນຈງິ ແລະ ຂໍຄ້ ດິ ເຫັນຂອງຕນົ ເອງ ທງັ ນຜີ້ ຂູ້ ຽນລາຍງານຕອ້ ງມຄີ ວາມຄິດ ແລະ ຈດຸ ມງຸ່ ໝາຍຂອງຕນົ ເອງເປັນພື້ນຖານ ແລວ້ ຈ່ ງຶ ສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ຮຽບຮຽງຢາ່ ງເປັນລະບບົ ເຊ່ ັນ: ລາຍງານການເຮັດໂຄງການຂອງນກັ ຮຽນ, ລາຍງານການສກຶ ສາຄນ້ົ ຄວາ້ ຂອງນກັ ສກຶ ສາເປັນຕນົ້ . 75
2) ລາຍງານປະຈາໍ ພາກ ຫຼື ພາກນພິ ນົ ເປັນການສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ເລ່ ືອງໃດເລ່ ືອງໜ່ ຶງ ໂດຍສະເພາະໃຊເ້ ປັນສວ່ ນປະກອບການຮຽນວຊິ າໃດວຊິ າໜ່ ຶງໃນແຕລ່ ະພາກຮຽນ ຜຮູ້ ຽນຕອ້ ງ ສກຶ ສາຄນ້ົ ຄວາ້ ຢາ່ ງລະອຽດເລກິ ເຊ່ ງິ ຫຼາຍກວາ່ ລາຍງານການຄນ້ົ ຄວາ້ ແຕກ່ ມໍ ຂີ ອບເຂດຈາໍ ກດັ ກວາ່ ວທິ ະຍານພິ ນົ ລາຍງານປະຈາໍ ພາກອາດມລີ ກັ ສະນະເປັນລາຍງານການວໄິ ຈກໄໍ ດ.້ 3) ວທິ ະຍານພິ ນົ ຫຼື ປະລິນຍານພິ ນົ ເປັນການສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ວິໄຈຢາ່ ງລະອຽດເລິກເຊ່ ງິ ມລີ ະບບົ ຕາມຂນັ້ ຕອນຂອງການວໄິ ຈ ໂດຍມສີ ມົ ມດຸ ຖານເປັນແນວທາງໃນການສຶກສາ ເລ່ ືອງ ທ່ ີສຶກສານນັ້ ຄວນເປັນເລ່ ືອງໃໝ່ ສາມາດເຜີຍແຜເ່ ປັນຄວາມຮທູ້ າງວຊິ າການທ່ ີມຄີ ນຸ ນະພາບ ແລະ ສະແດງເຖງິ ຄວາມຄິດທ່ ີມເີ ຫດຜນົ . ການຂຽນວິທະຍານພິ ນົ ມເີ ປົ້າໝາຍການຄນົ້ ຄວາ້ ຢ່າງມລີ ະບບົ ລະບຽບ ຕະຫຼອດເຖງິ ການໃຊພ້ າສາໄດຖ້ ກື ຕອ້ ງເໝາະສມົ ຈ່ ງຶ ເປັນສວ່ ນໜ່ ຶງ ຂອງການສກຶ ສາລະດບັ ມະຫາບນັ ດດິ . 4) ລາຍງານການວິໄຈ ເປັນການສະເໜີຜນົ ງານທ່ ີໄດຈ້ າກການຄນ້ົ ຄວາ້ ວິໄຈເຜີຍແຜ່ ໃຫຜ້ ອູ້ ່ ນື ໄດຮ້ ບັ ຮຄູ້ ວາມຈງິ ຫຼື ຄວາມຮໃູ້ ໝໆ່ ທ່ ີຄນົ້ ພບົ ; ລາຍງານການວໄິ ຈຕອ້ ງຂຽນຕາມຮບູ ແບບ ຖາ້ ເປັນລາຍງານການວໄິ ຈທ່ວົ ໄປອາດຂຽນເປັນລາຍງານແບບສນັ້ ເຊ່ ງິ ຈະຂຽນສະເພາະ ເນອ້ື ຫາສາລະທ່ ີສາໍ ຄນັ ຂອງການວິໄຈເທ່ ົານນັ້ . ສວ່ ນລາຍງານການວິໄຈແບບຍາວຈະຂຽນ ເນອື້ ຫາສາລະຢາ່ ງລະອຽດ ເພ່ ືອໃຊເ້ ປັນສວ່ ນໜ່ ຶງຂອງການສຶກສາລະດບັ ມະຫາບນັ ດດິ ດງ່ ັ ໄດກ້ າ່ ວມາແລວ້ ຫຼື ລາຍງານການວໄິ ຈທ່ ີນາໍ ສະເໜີໜວ່ ຍງານ. 2. ສວ່ ນປະກອບຂອງບດົ ລາຍງານວຊິ າການ ການຂຽນລາຍງານວຊິ າການຕອ້ ງຂຽນຢາ່ ງມລີ ະບຽບແບບແຜນ. ດງ່ ັ ນນັ້ , ຈ່ ງຶ ເນັນ້ ດາ້ ນ ຮບູ ແບບຫຼາຍ ຮບູ ແບບຂອງລາຍງານປະກອບດວ້ ຍສວ່ ນຕາ່ ງໆ 3 ພາກສວ່ ນຄື: ພາກສວ່ ນນາໍ , ພາກສວ່ ນເນອື້ ເລ່ ືອງ ແລະ ພາກສວ່ ນທາ້ ຍ ດງ່ ັ ລາຍລະອຽດແຕລ່ ະພາກສວ່ ນຕ່ ໍໄປນ:້ີ 2.1 ພາກສວ່ ນນາໍ ຫຼື ສວ່ ນປະກອບຕອນຕນ້ົ ປະກອບດວ້ ຍ: 1) ປກົ ນອກ: ເປັນສວ່ ນນອກສດຸ ຂອງບດົ ລາຍງານ ລາຍງານວິຊາການປະກອບການ ສກຶ ສາຂອງລາຍວຊິ າໃດວຊິ າໜ່ ຶງຂອງແຕລ່ ະສະຖາບນັ ຈະມລີ ກັ ສະນະຂອງສະຖາບນັ ຢສູ່ ວ່ ນ ເທິງຂອງຂໍຄ້ ວາມທ່ ີປາກດົ ເທິງປກົ ນອກ ຮຽງຕາມລາໍ ດບັ ຈາກເທິງລງົ ລມຸ່ ໄດແ້ ກ:່ ຊ່ ເື ລ່ ືອງ, ຊ່ ື ຜ້ຂູ ຽນລາຍງານ, ໂອກາດທ່ ີເຮັດລາຍງານ (ປະກອບການສຶກສາລາຍວິຊາໃດໜ່ ຶງ), ພາກ ການສກຶ ສາ, ປີການສກຶ ສາ, ບອ່ ນເຮັດລາຍງານ. 76
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ2) ປກົ ໃນ: ມຮີ ບູ ແບບ ແລະ ຂໍຄ້ ວາມຄກື ບັ ປກົ ນອກ ແຕໃ່ ຊເ້ ຈຍ້ ຕາ່ ງກນັ . 3) ຄາໍ ນາໍ : ເປັນສວ່ ນຊແີ້ ຈງໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນຮບັ ຮເູ້ ຖງິ ສາຍເຫດທ່ ີເລືອກເຮັດລາຍງານເລ່ ືອງນ້ີ ຈດຸ ມງຸ່ ໝາຍ ແລະ ຂອບເຂດຂອງເນອື້ ເລ່ ືອງ, ຄາໍ ກາ່ ວຂອບໃຈຜມູ້ ສີ ວ່ ນຊວ່ ຍເຫຼືອໃນການ ຄນ້ົ ຄວາ້ ຈດັ ພິມ. 4) ສາລະບານ: ເປັນສວ່ ນສະແດງເນອ້ື ໃນຂອງລາຍງານທງັ ໝດົ ໂດຍແບງ່ ເປັນຕອນ, ບດົ ຫຼື ເລ່ ືອງ ລຽງຕາມລາໍ ດບັ ມເີ ລກໜາ້ ກາໍ ກບັ ວາ່ ຢໜູ່ າ້ ໃດ. 5) ສາລະບານຕາຕະລາງ, ເສັ້ນສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບ ບດົ ລາຍງານທ່ ີມຕີ າຕະລາງ, ເສັນ້ ສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບຈາໍ ນວນຫຼາຍ ຕອ້ ງສະແດງລາຍການຕາຕະລາງ, ເສັ້ນສະແດງ ແລະ ພາບປະກອບໃນລກັ ສະນະດຽວກນັ ກບັ ສາລະບານເນອ້ື ໃນໂດຍບອກເລກທີ, ຊ່ ,ື ໜາ້ ທ່ ີ ມຕີ າຕະລາງ, ເສັ້ນສະແດງ ແລະ ພາບຮຽງຕາມລາໍ ດບັ . 2.2 ພາກສວ່ ນເນອ້ື ເລ່ ືອງ ພາກສວ່ ນນເ້ີ ປັນສວ່ ນທ່ ີສາໍ ຄນັ ຂອງລາຍງານ ການສະແດງ ໃຈຄວາມສາໍ ຄນັ ແລະ ລາຍລະອຽດຂອງເລ່ ືອງໂດຍເລ່ ີມຈາກບດົ ນາໍ , ເນອື້ ໃນ ແລະ ສະຫຸຼບ ຈດັ ລຽງຕາມລາໍ ດບັ ຕາມທ່ ີສະເໜີໄວໃ້ ນສາລະບານ. ໃນເນອື້ ເລ່ ືອງ ຖາ້ ມຕີ າຕະລາງ ແລະ ພາບປະກອບ ຕອ້ ງສະແດງໄວໃ້ ຫສ້ າໍ ພນັ ກບັ ເນອ້ື ເລ່ ືອງ. ນອກຈາກນໃີ້ ນສວ່ ນຂອງເນອື້ ເລ່ ືອງ ຈະມກີ ານອາ້ ງອງີ ບອກແຫຼງ່ ທ່ ີມາຂອງຂໍຄ້ ວາມ, ແນວຄວາມຄິດໃນຮບູ ແບບຂອງເນອ້ື ຄວາມທ່ ີ ສອດຄອ່ ງກບັ ບນັ ນານກຸ ມົ ຕອນທາ້ ຍຂອງລາຍງານ. 2.3 ພາກສວ່ ນທ້າຍ ໄດແ້ ກບ່ ນັ ນານກຸ ມົ ແລະ ພາກຜະໜວກ 1) ບນັ ນານກຸ ມົ : ຄືລາຍຊ່ ວື ດັ ສະດອຸ າ້ ງອີງທງັ ຊ່ ປື ້ຶມ ແລະ ສ່ ິງພິມຕາ່ ງໆທ່ ີໃຊຄ້ ນົ້ ຄວາ້ ປະກອບການຂຽນ. 2) ພາກຜະໜວກ: ຄສື ວ່ ນເພ່ ີມເຕີມຕອນທ້າຍຂອງລາຍງານ ເນອ້ື ຄວາມສວ່ ນນມ້ີ ຄີ ວາມ ສາໍ ຄນັ ຫຼາຍແຕສ່ າໍ ພນັ ກບັ ເນອື້ ເລ່ ືອງ ແລະ ຊວ່ ຍໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນເຂົ້າໃຈເນອື້ ເລ່ ືອງໄດແ້ ຈມ່ ແຈງ້ ຍ່ ງິ ຂນ້ຶ ; ລາຍງານວຊິ າການຈະມພີ າກຜະໜວກຫຼືບ່ ໍນນັ້ ຂນ້ຶ ຢກູ່ ບັ ຄວາມເໝາະສມົ ຂອງບດົ . 3. ຂນັ້ ຕອນຂອງການຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການ ການຂຽນບດົ ລາຍງານວິຊາການຕອ້ ງມກີ ານວາງແຜນທ່ ີດີ ຫຼງັ ຈາກນນັ້ ຈ່ ງຶ ລງົ ມຂື ຽນ ລາຍງານ ເຊ່ ງິ ປະກອບດວ້ ຍພາກສວ່ ນນາໍ , ພາກສວ່ ນເນອື້ ເລ່ ືອງ ແລະ ພາກສວ່ ນທາ້ ຍ. ໃນທ່ ີນຈີ້ ະສະແດງຂນັ້ ຕອນການຂຽນລາຍງານວິຊາການຕງັ້ ແຕຂ່ ນັ້ ກະກຽມຈນົ ເຖງິ ສາໍ ເລັດ ເປັນຮບູ ເຫັຼ້ມໃຫເ້ ຫັນໃນແຜນວາດດງ່ ັ ນ:ີ້ 77
3.1 ຂນັ້ ກະກຽມ 1) ເລືອກຫວົ ຂໍ:້ ການເລືອກຫວົ ຂໍ້ ຫຼື ຫວົ ບດົ ມຄີ ວາມຈາໍ ເປັນຕອ້ ງຄາໍ ນງຶ ເຖງິ ບນັ ຫາ ຕາ່ ງໆດງ່ ັ ນ:້ີ - ຫວົ ບດົ ທ່ ີຈະເອົາມາຂຽນນນັ້ ຕອ້ ງເປັນຫວົ ບດົ ທ່ ີໜາ້ ສນົ ໃຈ ຫຼື ໄດຮ້ ບັ ຄາໍ ແນະນາໍ ຈາກອາຈານ. - ຫວົ ບດົ ນນັ້ ຕອ້ ງເປັນຫວົ ບດົ ທ່ ີເພ່ ີມຄວາມຮໃູ້ ຫແ້ ກກ່ ານຮຽນວຊິ າໃດໜ່ ຶງ. - ຕອ້ ງເປັນຫວົ ບດົ ທ່ ີສາມາດຫາຂມໍ້ ນູ ຫຼື ເອກະສານປະກອບການຄນົ້ ຄວາ້ ໄດຢ້ າ່ ງພຽງພໍ. - ຫວົ ບດົ ທ່ ີເລອື ກຕອ້ ງມຂີ ອບເຂດເໝາະສມົ ກບັ ເວລາທ່ ີມໃີ ນການຄນ້ົ ຄວາ້ ແລະ ຂຽນລາຍງານ. - ການຕງັ້ ຊ່ ຫື ວົ ບດົ ກຄໍ ວນໃຫຖ້ ກື ກບັ ເນອື້ ເລ່ ືອງ. 2) ສາໍ ຫຼວດ ແລະ ລວບລວມຂໍມ້ ນູ ການຂຽນລາຍງານຕອ້ ງຄນ້ົ ຄວາ້ ຫາຂໍມ້ ນູ ເພ່ ືອມາຮຽບຮຽງເປັນບດົ ລາຍງານ. ຂໍມ້ ນູ ມີ ຫຼາຍຊະນດິ ເຊ່ ິງແບງ່ ອອກເປັນ 2 ຊະນດິ ໃຫຍຄ່ ື: ຂໍ້ມນູ ຈາກເອກະສານ ແລະ ຂໍ້ມນູ ພາກ ສະໜາມ. - ຂໍມ້ ນູ ຈາກເອກະສານ: ເປັນຂໍມ້ ນູ ທ່ ີມກີ ານບນັ ທຶກໄວເ້ ປັນລາຍລກັ ອກັ ສອນເຊ່ ັນ: ສີ ລາຈາລຶກ, ຈດົ ໝາຍເຫດການ, ບດົ ວນັ ນະຄະດີ ແລະ ຂໍມ້ ນູ ທ່ ີເປັນການສະແດງຄວາມຄິດ ເຫັນ ຫຼື ວເິ ຄາະວຈິ ານເຊ່ ັນ: ຂາ່ ວ, ບດົ ຄວາມ, ບດົ ວິຈານ, ບດົ ສະຫຸຼບ ດງ່ ັ ນເ້ີ ປັນຕນົ້ . ແຫຼງ່ ຂໍມ້ ນູ ເອກະສານທ່ ີສາໍ ຄນັ ໄດແ້ ກ່ ປ້ຶມອາ້ ງອີງ ແລະ ປຶ້ມທ່ວົ ໄປ ເຊ່ ງິ ສາມາດຊອກຫາໄດຕ້ າມ ຫໍສະໝດຸ ຕາ່ ງໆ. - ຂໍມ້ ນູ ພາກສະໜາມ: ເປັນຂໍມ້ ນູ ທ່ ີຜເູ້ ຮັດລາຍງານຈະຕອ້ ງຮບິ ໂຮມເອງຈາກການສາໍ ຫຼວດ, ການສງັ ເກດ, ການສາໍ ພາດ, ການສ່ງົ ແບບສອບຖາມ ຫຼື ການທດົ ລອງ. ຜເູ້ ຮັດລາຍ ງານຕອ້ ງຄນ້ົ ຄວາ້ ແລະ ພິຈາລະນາວາ່ ຈະເກບັ ຂໍມ້ ນູ ພາກສະໜາມຈາກແຫຼງ່ ໃດ, ມຂີ ໍມ້ ນູ ພຽງພໍ ຫຼືບ່ ໍ, ຈະເກບັ ຂໍມ້ ນູ ດວ້ ຍວທິ ີໃດ. 3) ການວາງໂຄງເລ່ ືອງ ຫຼື ວາງໂຄງຮາ່ ງ ການວາງໂຄງຮາ່ ງຂອງບດົ ແມນ່ ມຄີ ວາມສາໍ ຄນັ ຫຼາຍເພາະວາ່ ໂຄງຮາ່ ງແມນ່ ຂອບເຂດ ຂອງຫວົ ບດົ ທ່ ີຜຂູ້ ຽນໃຊເ້ ປັນແນວທາງໃນການຂຽນ. ມນັ ແມນ່ ການກາໍ ນດົ ລາໍ ດບັ ຂໍ້ ຫຼື ເນອື້ ໃນຂອງບດົ . ໂຄງຮາ່ ງປະກອບດວ້ ຍຄາໍ ນາໍ ແລະ ຫວົ ຂໍຕ້ າ່ ງໆທງັ ໃຫຍ່ ແລະ ນອ້ ຍຕາມລາໍ ດບັ . ບນັ ຫາສາໍ ຄນັ ບ່ ໍຄວນໃຫຫ້ ວົ ຂໍຍ້ າວເກນີ ໄປ, ບ່ ໍຄວນແບງ່ ເນອື້ ໃນເປັນຫຼາຍຫວົ ຂໍນ້ ອ້ ຍ ເກນີ ໄປ; ແຕລ່ ະຫວົ ຂໍ້ຄວນມກີ ານຕ່ ໍເນ່ ອື ງ ຫຼື ສາໍ ພນັ ກນັ . ການຈດັ ຮຽງຫວົ ຂໍ້ຕອ້ ງເປັນໄປ 78
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຕາມລາໍ ດບັ ຂອງເຫດການ ຫຼື ເວລາ. ຫາກບດົ ລາຍງານນນັ້ ມຫີ ວົ ຂໍວ້ າ່ \"ອດິ ທິພນົ ຂອງພາສາ ປາລີ-ສນັ ສະກດິ ຕ່ ໍພາສາລາວ\" ອາດຂຽນໂຄງຮາ່ ງດງ່ ັ ນ:້ີ ເປີດຫວົ ເລ່ ືອງ ຄວາມສາໍ ຄນັ ແລະ ອດິ ທິພນົ ຂອງພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ທ່ ີມຕີ ່ ໍພາສາລາວ. ເນອ້ື ເລ່ ືອງ: 1. ພາສາສນັ ສະກດິ ເຂົ້າມາລາວຄງັ້ ທີໜ່ ຶງ (ພ.ສ 600 ຄ.ສ 57) 1.1 ຮບູ ແບບ ຫຼື ວທິ ີການ. 1.2 ຄວາມເປັນໄປ ແລະ ຜນົ ກະທບົ . 2. ພາສາສນັ ສະກດິ ເຂ້ົາລາວຄງັ້ ທີສອງ (ສະຕະວດັ ທີ XIV) 2.1 ຮບູ ແບບ ຫຼື ວທິ ີການ. 2.2 ຄວາມເປັນໄປ ແລະ ຜນົ ກະທບົ . 3. ພາສາປາລເີ ຂ້ົາລາວ (ສະຕະວດັ ທີ XV) 3.1 ຮບູ ແບບ ຫຼື ວທິ ີການ. 3.2 ຄວາມເປັນໄປ ແລະ ຜນົ ກະທບົ . 4. ພາສາປາລີຢຶດທ່ ີຕງັ້ ແໜນ້ ໜາຖາວອນໃນພາສາລາວ (ສະຕະວດັ ທີ XVI) 4.1 ຮບູ ແບບ ຫຼື ວທິ ີການ. 4.2 ຄວາມເປັນໄປ ແລະ ຜນົ ກະທບົ . 5. ອດິ ທິພນົ ແລະ ຜນົ ສະທອ້ ນ 5.1 ຮບູ ແບບຂອງຕວົ ອກັ ສອນ. 5.2 ສບັ ພາສາ. 5.3 ການປະດດິ ສບັ ໃໝໃ່ ນປດັ ຈບຸ ນັ . ສະຫຸຼບ ພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ໄດມ້ ອີ ິດທິພນົ ອນັ ສງູ ສ່ງົ ໃຫແ້ ກພ່ າສາລາວ ໂດຍສະເພາະແມນ່ ການສາ້ ງສບັ ພາສາລາວ. ການຂຽນໂຄງຮາ່ ງນອ້ີ າດຂຽນກອ່ ນ ຫຼື ຫຼງັ ການຮວບຮວມ ແລະ ເກບັ ຂໍມ້ ນູ ກໄໍ ດ,້ ຖາ້ ຂຽນກອ່ ນຈະເປັນສວ່ ນໜ່ ຶງທ່ ີຊວ່ ຍຜຂູ້ ຽນໃນຂະນະເກບັ ຂໍມ້ ນູ . ສະເພາະໂຄງຮາ່ ງທ່ ີຂຽນຕາມຫຼງັ ການເກບັ ຂໍມ້ ນູ ນນັ້ ກຕໍ ອ້ ງໄດຂ້ ຽນເນອື້ ໃນເພາະວາ່ ເປັນທິດໃນການຂຽນໃຫມ້ ລີ າໍ ດບັ ສາໍ ພນັ ກນັ . 79
4) ຂຽນແນວຄດິ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ການຂຽນແນວຄດິ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ແມນ່ ບນັ ຫາທ່ ີຜຂູ້ ຽນລາຍງານຕອ້ ງກາໍ ນດົ ຢາ່ ງຈະແຈງ້ ແລະ ຂາດຕວົ . ຫາກບ່ ໍດງ່ ັ ນນັ້ ກຈໍ ະເຮັດໃຫກ້ ານວາງໂຄງຮາ່ ງເປັນໄປບ່ ໍໄດ້ ຕວົ ຢາ່ ງ: - ຊ່ ຫື ວົ ບດົ : ອດິ ທິພນົ ຂອງພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ຕ່ ໍພາສາລາວ - ຈດຸ ປະສງົ : ສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ຮບູ ແບບ ແລະ ຄວາມເປັນໄປຂອງພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ທ່ ີເຂົ້າມາແຊກປນົ ໃນພາສາລາວ. - ຂອບເຂດ: ຮບູ ແບບ ຫຼື ວທິ ີການ ແລະ ຄວາມເປັນໄປຂອງພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ທ່ ີໄດເ້ ຂົ້າມາແຊກປນົ ໃນພາສາລາວໃນປີ ພ.ສ 600 (ຄ.ສ 57) ແລະ ເມ່ອື ສະຕະວດັ ທີ XIV ຮບູ ແບບ ແລະ ຄວາມເປັນໄປຂອງພາສາປາລີ-ສນັ ສະກດິ ທ່ ີໄດເ້ ຂ້ົາມາແຊກປນົ ໃນພາສາ ລາວ ໃນສະຕະວດັ ທີ 15 XV ແລະ XVI. 3.2 ຂນັ້ ລງົ ມຂື ຽນ 1) ພາກສວ່ ນນາໍ : ຜຂູ້ ຽນຈະເວ້ົາເຖງິ ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຂຽນລາຍງານ ແລະ ເວົ້າເຖງິ ຂອບເຂດຂອງມນັ , ສະແດງຄວາມຂອບໃຈຕ່ ໍຜ້ທູ ່ ີໃຫ້ການຊ່ວຍເຫຼືອໃນການໃຫ້ຂໍ້ມນູ ຫຼື ແລກປ່ຽນຄວາມຄດິ ເຫັນເປັນຕນົ້ . 2) ສວ່ ນເນອ້ື ໃນ: ພາກສວ່ ນນປີ້ ະກອບດວ້ ຍສອງບນັ ຫາຄື: ເນອ້ື ໃນ ແລະ ໄຂເງ່ ອື ນ (note) ເນອ້ື ໃນແມນ່ ພາກສວ່ ນທ່ ີສາໍ ຄນັ ທ່ ີສດຸ ເພາະວາ່ ມຜີ ນົ ຈາກການຄນົ້ ຄວາ້ ຖກື ນາໍ ມາໄວ້ ໃນພາກສວ່ ນນ.ີ້ ຫາກແມນ່ ບດົ ລາຍງານສນັ້ , ເນອ້ື ໃນຈະຕອ້ ງແບງ່ ຕາມຫວົ ຂໍສ້ າໍ ຄນັ ; ຫາກ ວາ່ ແມນ່ ບດົ ຍາວ, ເນອ້ື ໃນຕອ້ ງໄດແ້ ບງ່ ອອກເປັນບດົ ເຊ່ ງິ ແຕລ່ ະບດົ ກຈໍ ະມຫີ ວົ ຂໍ້ຕາ່ ງໆອີກ. ສວ່ ນວາ່ ໄຂເງ່ອື ນ (note) ໄດແ້ ກຄ່ າໍ ອະທິບາຍເພ່ ີມຕ່ ມື , ໃຫຄ້ າໍ ຈາໍ ກດັ ຄວາມ ຫຼື ບອກ ທ່ ີມາຂອງຂໍມ້ ນູ . ໄຂເງ່ອື ນຈະຖກື ຂຽນໄວທ້ ້າຍໜາ້ ຂອງແຕລ່ ະໜາ້ ຫຼື ທ້າຍເຫັຼ້ມ, ອນັ ພິເສດ ແມນ່ ໝາຍເງ່ອື ນຕອ້ ງກງົ ກບັ ເງ່ອື ນໄຂ. 3) ສວ່ ນສະຫຸຼບ: ບນັ ຫາຕນົ້ ຕໍຂອງພາກສວ່ ນນແ້ີ ມນ່ ບນັ ນານກຸ ມົ ຫຼື ລາຍຊ່ ເື ອກະສານ ທ່ ີນາໍ ເຂົ້າມາໃຊໃ້ ນການຄນົ້ ຄວາ້ ຮຽບຮຽງ. ນອກຈາກນມ້ີ ນັ ຍງັ ປະກອບດວ້ ຍຕວົ ບກຸ ຄນົ ທ່ ີຕອບ ສາໍ ພາດ ຫຼື ໃຫຄ້ າໍ ເຫັນອກີ ດວ້ ຍ. 80
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ4) ສວ່ ນອາ້ ງອີງ, ບນັ ນານກຸ ມົ ແລະ ພາກຜະໜວກ ກ. ສວ່ ນອາ້ ງອີງ ການອາ້ ງອີງໝາຍເຖງິ ການບອກຜອູ້ າ່ ນໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ຂໍຄ້ ວາມທ່ ີຍກົ ມານນັ້ ໄດມ້ າຈາກໃສ ເພ່ ືອຜອູ້ າ່ ນຈະໄດຊ້ ອກອາ່ ນເພ່ ີມ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ...ອກັ ສອນສນັ ສະກດິ ຫຼື ອກັ ສອນເທວະນະຄະລີ ທ່ ີໃຊໃ້ ນປະເທດອິນເດຍທາງພາກ ເໜືອ ນອກຈາກໄດເ້ ປັນເຄ້ົາຂອງໜງັ ສືລາວດງ່ ັ ໄດກ້ າ່ ວໄວໃ້ ນຂໍ1້ ແລວ້ ນນັ້ ເຫງົ້າມນູ ຂອງຕວົ ອກັ ສອນຂອມ ແລະ ອກັ ສອນຂະເໝນໃນເວລາຕ່ ໍມາອກີ ດວ້ ຍ(1). (1) ສລີ າ ວລິ ະວງົ 2516 [1973] ປະຫວດັ ໜງັ ສລື າວ ປາກປາສກັ ການພິມ ໜາ້ 10 ຂ. ບນັ ນານກຸ ມົ ຫຼື ລາຍການເອກະສານອາ້ ງອງີ ໂດຍທ່ວົ ໄປແລວ້ , ການຂຽນເອກະສານອາ້ ງອງີ ມສີ ວ່ ນກຽ່ ວຂອ້ ງກບັ ພາສາທ່ ີພິມເອກະສານ ນນັ້ ໆ. ເບ້ືອງຕນົ້ ຜຂູ້ ຽນຄວນຈາໍ ແນກກອ່ ນວາ່ ເອກະສານທ່ ີພິມເປັນພາສາໃດກຂໍ ຽນເອກະສານ ນນັ້ ຕາມກມຸ່ ພາສາເຊ່ ັນ ພາສາລາວ, ພາສາຫວຽດ, ພາສາອງັ ກດິ ...ທ່ ີສາໍ ຄນັ ຄວນຈດັ ໄປຕາມ ສາກນົ ນຍິ ມົ ຄື ຢຶດຕາມລາໍ ດບັ ຊ່ ຜື ແູ້ ຕງ່ ເຊ່ ັນ: ຊ່ ຜື ແູ້ ຕງ່ , ຊ່ ປື ຶ້ມ, ສະຖານທ່ ີພິມ, ສາໍ ນກັ ພິມ, ປີທີພິມ. ຕວົ ຢາ່ ງ: ປຶ້ມ ພມູ ີ ວງົ ວຈິ ດິ . ໄວຍາກອນລາວ. ຊາໍ ເໜືອ: ພະແນກສຶກສາສນູ ກາງ, 1967 ອອ່ ນແກວ້ ນວນນະວງົ ແລະ ຄະນະ. ໄວຍາກອນລາວປດັ ຈບຸ ນັ ພາກທີ I ອກັ ຂະຫຼະວທິ ີ. ກະຊວງສກຶ ສາທິການ: ສະຖາບນັ ຄນ້ົ ຄວາ້ ວທິ ະຍາສາດການສຶກສາແຫງ່ ຊາດ, 2000 ຕວົ ຢ່າງ: ບດົ ຄວາມໃນວາລະສານ (ຊ່ ືຜ້ຂູ ຽນ \"ຊ່ ືບດົ ຄວາມ\" ຊ່ ືວາລະສານ ປີທີ ຫຼື ສະບບັ ທີ (ເດອື ນ ປີ): ເລກໜາ້ ) ບນຸ ແທນ ແສນພມົ ມະຈນັ . \"ພິທີສຂູ່ ວນັ ນມົ ໃຫແ້ ມຂ່ ອງຊນົ ເຜ່ ົາກມຶ ມ\"ຸ . ວນັ ນະສນິ ປີທີ 31 ສະບບັ ເດອື ນກມຸ ພາ 2010: 13-14 81
ບດົ ຄວາມໃນໜງັ ສພື ິມ: (ຊ່ ຜື ຂູ້ ຽນ \"ຊ່ ບື ດົ ຄວາມ\" ຊ່ ໜື ງັ ສພື ິມ (ວນັ ເດອື ນປີ): ເລກໜາ້ ) ຊາຍຄາໍ ຈາໍ ປາອທຸ ມຸ \"ເວລາໃດການນາໍ ໃຊພ້ າສາລາວຈະເປັນເອກະພາບ\" ວຽງຈນັ ໃໝ່ ວນັ ທກີ 07/05/2009: 2 ປີ ທາ່ ນ ສພີ ອນ ພິມມະເສນ ຫວົ ໜາ້ ແນວໂຮມບາ້ ນສບີ ນຸ ເຮອື ງ ເມອື ງປາກຊນັ ແຂວງບໍລິ ຄາໍ ໄຊ ສາໍ ພາດວນັ ທີ 8/7/2003 4. ລກັ ສະນະຂອງບດົ ລາຍງານວຊິ າການທ່ ີດີ ນອກຈາກຈະມສີ ວ່ ນປະກອບຄບົ ຖວ້ ນທງັ ສວ່ ນນາໍ , ສວ່ ນເນອື້ ເລ່ ືອງ ແລະ ສວ່ ນທ້າຍ ແລວ້ ລາຍງານວິຊາການທ່ ີດຍີ ງັ ຄວນມລີ ກັ ສະນະສາໍ ຄນັ ອີກ 5 ປະການ ຕາມເກນການປະ ເມນີ ລາຍງານວຊິ າການໄດແ້ ກ:່ 1) ການນາໍ ເອົາຫຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດມີ າໃຊຢ້ າ່ ງເໝາະສມົ . 2) ການສະແດງຄວາມຄດິ ລເິ ລ່ ີມສາ້ ງສນັ ຢາ່ ງເໝາະສມົ . 3) ຄວາມສມົ ບນູ ແລະ ຄວາມຖກື ຕອ້ ງຂອງເນອ້ື ໃນ. 4) ຄວາມຊດັ ເຈນຂອງການຂຽນລາຍງານ. 5) ຄວາມເໝາະສມົ ຂອງຮບູ ແບບການລາຍງານ. 4.1 ການນາໍ ຫຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດມີ າໃຊຢ້ າ່ ງເໝາະສມົ ໃນການຂຽນລາຍງານວິຊາການ ຈະຕອ້ ງມກີ ານວິເຄາະເຈາະເລິກໃນລາຍລະອຽດຂອງ ເນ້ືອໃນ ໂດຍມຫີ ຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດີ ມາຮອງຮບັ ຢ່າງເໝາະສມົ . ຫຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດີ ດງ່ ັ ກາ່ ວຄວນເປັນທ່ ີຍອມຮບັ ໃນແວດວງົ ສາຂາວິຊານນັ້ ໆ ພໍສມົ ຄວນ ແລະ ກງົ ກບັ ເລ່ ືອງທ່ ີ ສກຶ ສາຄນົ້ ຄວາ້ ເຊ່ ັນ: ການສກຶ ສາກຽ່ ວກບັ ເລ່ ອື ງພາສາອາດຍກົ ຫຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດດີ ງ່ ັ ນ:້ີ \"ອາຈານສອນໃນມະຫາວິທະຍາໄລ ຜສູ້ ນົ ໃຈເລ່ ືອງຂອງພາສາສາດໄດຄ້ ນົ້ ຄວາ້ ເລ່ ືອງ ວທິ ີຂຽນ ແລະ ພາສາທ່ ີນາໍ ໃຊໃ້ ນນທິ ານສາໍ ລບັ ເດັກ ເຊ່ ງິ ໄດກ້ າ່ ວເຖງິ ຄວາມເໝາະສມົ ໃນການ ໃຊພ້ າສາໃນນທິ ານສາໍ ລບັ ເດັກໃນກມຸ່ ອາຍແຸ ຕ່ 5-6 ປີ (ອະນບຸ ານ ຫຼື ກອ່ ນປະຖມົ ) ແລະ 7-8 ປີ (ປະຖມົ ປີທີ 1-2). ໃນທ່ ີນໄ້ີ ດອ້ ະທິບາຍຄວາມສນົ ໃຈໃນການອາ່ ນນທິ ານຂອງເດັກໂດຍໃຊທ້ ິດສະດຂີ ອງ ທະວສີ ກັ ຍານປະທີບ (2531). 82
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດຫຼກັ ການ ຫຼື ແນວຄດິ ດງ່ ັ ກາ່ ວບ່ ໍແມນ່ ພຽງແຕຍ່ ກົ ມາອະທິບາຍເທ່ ົານນັ້ ຜຂູ້ ຽນລາຍງານ ຈະຕອ້ ງສະເໜີຜນົ ການສຶກສາຄນົ້ ຄວາ້ ຂອງຕນົ ເອງຢ່າງລະອຽດ ໂດຍອາດຍກົ ຫຼກັ ການ ຫຼື ທິດສະດພີ ຽງປະການດຽວ ຫຼື ຫຼາຍໆທິດສະດປີ ຽບທຽບປະກອບກນັ ກໄໍ ດ້ ສ່ ງິ ສາໍ ຄນັ ກຄໍ ືຫຼກັ ການ ນນັ້ ໆຈະຕອ້ ງສອດຄອ່ ງສະໜບັ ສະໜນູ ເນອື້ ໃນທ່ ີສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ໂດຍກງົ ບ່ ໍແມນ່ ກຽ່ ວຂອ້ ງ ພຽງເລັກນອ້ ຍ ແລວ້ ຍກົ ມາເພ່ ືອໃຫເ້ ບ່ ງິ ແລວ້ ໜາ້ ເຊ່ ອື ຖເື ທ່ ົານນັ້ . 4.2 ການສະແດງຄວາມຄິດລິເລ່ ີມສາ້ ງສນັ ຢາ່ ງເໝາະສມົ ຈດຸ ມງຸ່ ໝາຍສາໍ ຄນັ ໃນການຂຽນລາຍງານ ນອກຈາກເພ່ ືອໃຫ້ຜ້ລູ າຍງານໄດສ້ ຶກສາ ຄນົ້ ຄວາ້ ຢ່າງກວາ້ ງຂວາງແລວ້ ຍງັ ມງຸ່ ໃຫເ້ ກດີ ຄວາມຄິດໃນທາງລິເລ່ ີມສາ້ ງສນັ ສາມາດນາໍ ຫຼກັ ການທິດສະດມີ າໃຊໃ້ ນເລ່ ືອງທ່ ີສະເພາະເຈາະຈງົ ຈະສກຶ ສາຢາ່ ງເລິກເຊ່ ງິ ເລ່ ືອງທ່ ີສກຶ ສາ ອາດມຜີ ອູ້ ່ ືນເຄຍີ ສຶກສາຄນ້ົ ຄວາ້ ມາແລວ້ ກໄໍ ດ້ ແຕຜ່ ລູ້ າຍງານຈະຕອ້ ງສະແດງຈດຸ ຢືນ ຫຼື ຈດຸ ເດ່ ັນທ່ ີແຕກຕາ່ ງຈາກຜອູ້ ່ ືນຢ່າງຊດັ ເຈນເຊ່ ັນ: ສະເໜີແນວທາງການແກໄ້ ຂບນັ ຫາທາງການ ບໍລິຫານການສກຶ ສາທ່ ີຍງັ ບ່ ໍເຄີຍມຜີ ເູ້ ຮັດມາກອ່ ນ ຫຼື ເຄີຍມຜີ ເູ້ ຮັດມາແຕບ່ ່ ໍຊດັ ເຈນພຽງພໍ ຜຂູ້ ຽນ ກສໍ ະເໜີວທິ ີການທ່ ີເຊ່ ອື ວາ່ ຈະແກບ້ ນັ ຫາໄດ້ ໂດຍຕອ້ ງຊແີ້ ຈງສະແດງເຫດຜນົ ຢາ່ ງເໝາະສມົ . ເກນການປະເມນີ ລາຍງານຂໍນ້ ກ້ີ າ່ ວໄວຊ້ ດັ ເຈນວາ່ \"ການສະແດງແນວຄິດລິເລ່ ີມສາ້ ງ ສນັ ຢ່າງເໝາະສມົ ໄດແ້ ກ່ ຄວາມຄິດລິເລ່ ີມແປກໃໝ,່ ມຄີ ວາມຄິດຂອງຕນົ ເອງ, ມຂີ ໍສ້ ະເໜີ ຂອງຕນົ ເອງ ຫຼື ມແີ ນວທາງໃນການແກບ້ ນັ ຫາທ່ ີເປັນຂອງຕນົ ເອງໂດຍບ່ ໍມກີ ານຮຽນແບບຜູ້ ອ່ ືນ\". ໃນການບ່ ໍຮຽນແບບຜ້ອູ ່ ືນນນັ້ ຜ້ລູ າຍງານອາດສງົ ໄສວາ່ ຜ້ກູ ວດຈະຮບັ ຮໄູ້ ດແ້ ນວໃດ ເລ່ ືອງນຖີ້ ເື ປັນຈນັ ຍາບນັ ແລະ ມາລະຍາດຂອງຜລູ້ າຍງານເອງ ເປັນຄນຸ ນະທາໍ ຂອງນກັ ວິຊາການ ເຊ່ ງິ ຈະຕອ້ ງຮກັ ສາຢາ່ ງເຄ່ ັງຄດັ ໂດຍສະເພາະຜທູ້ ່ ີເປັນ \"ຄ\"ູ . ຈາກປະສບົ ການຂອງທີມງານຜູ້ ກວດບດົ ລາຍງານ ອາດພບົ ເຫັນການລເິ ລ່ ມີ ຫຼື ຮຽນແບບໄດພ້ ໍສມົ ຄວນ. ນອກຈາກທ່ ີກາ່ ວມາແລວ້ ນນັ້ ຍງັ ອາດມກີ ານສາໍ ມະນາ, ອະພິປາຍໃນເລ່ ືອງທ່ ີໄດສ້ ຶກ ສາຄນ້ົ ຄວາ້ ມາ ເຊ່ ງິ ສະແດງພມູ ປນັ ຍາ ແລະ ຄວາມເປັນຕວົ ເອງໄດຢ້ າ່ ງຊດັ ເຈນ. ສະນນັ້ , ຜູ້ ລາຍງານຈ່ ງຶ ຄວນຄິດເຖງິ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງຄວາມຄິດລິເລ່ ີມສາ້ ງສນັ ແລະ ເຝິກຄິດ ເຝິກ ຂຽນຢາ່ ງຈງິ ຈງັ . 4.3 ຄວາມສມົ ບນູ ແລະ ຄວາມຖກື ຕອ້ ງຂອງເນອ້ື ໃນ ລາຍງານທ່ ີດຈີ ະຕອ້ ງມຄີ ວາມສມົ ບນູ ຖກື ຕອ້ ງໃນຄວາມເປັນຈງິ , ເນອ້ື ໃນຈະຕອ້ ງສມົ ບນູ ຕາມຊ່ ືເລ່ ືອງທ່ ີກາໍ ນດົ ບ່ ໍແມນ່ ຈະຕງັ້ ຊ່ ືກວາ້ ງໆ ແຕສ່ ຶກສາພຽງຈດຸ ດຽວເຊ່ ັນ: ຕງັ້ ຊ່ ືຫວົ ຂໍ້ວາ່ \"ການສຶກສາຜນົ ສາໍ ເລັດທາງການຮຽນຂອງນກັ ຮຽນມດັ ທະຍມົ ສກຶ ສາ\" ແຕເ່ ນອື້ ໃນສກຶ ສາພຽງ ແຕວ່ ຊິ າພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ ເຊ່ ງິ ບ່ ໍໄດຄ້ ວບຄມຸ ຊ່ ເື ລ່ ືອງເປັນຕນ້ົ . 83
ການອາ້ ງອີງທ່ ີມາ ຫຼື ແຫຼງ່ ຄນ້ົ ຄວາ້ ຈະຕອ້ ງແນໃ່ ຈວາ່ ຖກື ຕອ້ ງບ່ ໍແມນ່ ອາ້ ງອີງກນັ ຕ່ ໍໆ ມາໂດຍຜິດພຽ້ ນຈາກແຫຼງ່ ທ່ ີມາຕວົ ຈງິ . ການຄນ້ົ ຄວາ້ ຄວນສກຶ ສາຈາກຫຼາຍແຫຼງ່ ເພ່ ືອປຽບທຽບ ບ່ ໍເອນອຽ່ ງໄປທາງໃດໜ່ ຶງ. ຂໍ້ມນູ ທ່ ີຈະນາໍ ມາກາ່ ວເຖິງນນັ້ ຈະຕ້ອງກວດສອບຈນົ ແນໃ່ ຈເຊ່ ັນ: ການຍກົ ຕວົ ຢ່າງ ຂໍຄ້ ວາມໃນບດົ ວນັ ນະຄະດີ ຄວນກວດສອບຕນົ້ ສະບບັ ບ່ ໍແມນ່ ອາ້ ງອງີ ຕາມຄວາມຊງົ ຈາໍ ເຊ່ ງິ ຜິດພາດໄດງ້ າ່ ຍ. 4.4 ຄວາມຊດັ ເຈນຂອງການຂຽນລາຍງານ ລາຍງານທ່ ີດຈີ ະຕອ້ ງມຄີ ວາມຊດັ ເຈນໃນດາ້ ນລາໍ ດບັ ການສະເໜີເລ່ ືອງ, ການໃຊພ້ າສາ, ການໃຊແ້ ຜນພມູ ແລະ ພາບປະກອບໃນການລາຍງານ ເພ່ ືອໃຫກ້ ານນາໍ ສະເໜີເນອື້ ໃນຊດັ ເຈນ ແລະ ເຂົ້າໃຈງາ່ ຍດງ່ ັ ຕ່ ໍໄປນ:້ີ 1) ລາໍ ດບັ ການສະເໜີເລ່ ືອງ ບດົ ລາຍງານຄວນຈດັ ແບງ່ ຫວົ ຂໍ້ຢ່າງຊດັ ເຈນ ແລະ ເປັນລກັ ສະນະດຽວກນັ ຕະຫຼອດ ເຫັຼ້ມ. ການແບງ່ ຫວົ ຂໍດ້ ງ່ ັ ກາ່ ວຈະຕອ້ ງເປັນໄປຕາມລາໍ ດບັ ເນອື້ ໃນເຊ່ ັນ: ການສກຶ ສາອປຸ ະສກັ ໃນການສ່ ສື ານໃນຂນັ້ ຮຽນອາດຮຽງລາໍ ດບັ ເນອື້ ໃນດງ່ ັ ນ:້ີ + ຄວາມໝາຍ ແລະ ອງົ ປະກອບຂອງການສ່ ສື ານ. + ຄນຸ ລກັ ສະນະຂອງຜສູ້ ່ງົ ສານ-ຜຮູ້ ບັ ສານທ່ ີດ.ີ + ສະພາບການສ່ ສື ານໃນຂນັ້ ຮຽນ. + ແນວທາງການແກໄ້ ຂ ຯລຯ. 2) ຮບູ ແບບການພິມ ການຂຽນລາຍງານຄວນພິມຢາ່ ງຊດັ ເຈນຕາມມາດຕະຖານການພິມ. ຄວນລະມດັ ລະວງັ ໃນເລ່ ືອງການໃຊເ້ ຄ່ ືອງໝາຍວກັ ຕອນ, ການສະກດົ ຄາໍ , ການຫຍໍ້ໜ້າ ແລະ ການເວັ້ນຊອ່ ງ ວາ່ ງລະຫວາ່ ງຫຍໍໜ້ າ້ ; ເມ່ອື ຂຽນຈບົ ຫວົ ຂໍໃ້ ຫຍຄ່ ວນເວັ້ນຊອ່ ງວາ່ ງລະຫວາ່ ງແຖວໃຫຊ້ ດັ ເຈນ ຫາກມຕີ ວົ ພິມພິເສດເຊ່ ັນ: ຕວົ ໃຫຍ,່ ຕວົ ໜາ, ຕວົ ເນງ້ີ ກໃໍ ຊໃ້ ຫເ້ ໝາະສມົ ຫາກບ່ ໍມກີ ໃໍ ຊກ້ ານ ຂດີ ກອ້ ງ ຫຼື ໃຊເ້ ຄ່ ືອງໝາຍອນັ ໃດອນັ ໜ່ ຶງທ່ ີຊໃ້ີ ຫເ້ ຫັນໃນກລໍ ະນທີ ່ ີເປັນຫວົ ຂໍ,້ ເປັນຄາໍ ເວ້ົາ ຫຼື ຂຄໍ້ ວາມທ່ ີຍກົ ມາກາ່ ວ, ຊ່ ຄື ນົ ຫຼື ຄາໍ ສາໍ ຄນັ ທ່ ີຕອ້ ງການເນັນ້ ເປັນຕນົ້ . ລະບບົ ການເນັນ້ ທ່ ີຕອ້ ງ ໃຊໃ້ ນລກັ ສະນະດຽວກນັ ເຊ່ ັນ: ຊ່ ຄື ນົ ໃຊຕ້ ວົ ເນງ້ີ , ຄາໍ ສາໍ ຄນັ ໃຊຕ້ ວົ ໜາ ເປັນຕນ້ົ . 84
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ4.5 ຄວາມເໝາະສມົ ຂອງຮບູ ແບບການລາຍງານ ການພິມ ຫຼື ການຂຽນລາຍງານວຊິ າການ ມຂີ ປໍ້ ະຕບິ ດັ ດງ່ ັ ນ:້ີ 1) ໃຊເ້ ຈຍ້ ເອສ່ ີ (A4) ແລະ ໃຊພ້ ຽງໜ້າດຽວ ເວັ້ນຫວົ ເຈຍ້ ພຽງ 1,5 cm (ຍກົ ເວັ້ນ ໜາ້ ທ່ ີຂນ້ຶ ຕນ້ົ ບດົ ໃໝແ່ ຕລ່ ະບດົ ໃຫເ້ ວັ້ນ 2 cm ຂອບຊາ້ ຍມເື ວັ້ນ 1,5 cm, ຂອບຂວາມື ແລະ ຂອບລາ່ ງເວັ້ນ 1 cm ເທ່ ົານນັ້ . 2) ການຫຍໍໜ້ າ້ ໃຫເ້ ວັ້ນໄລຍະ 8 ຊອ່ ງຕວົ ອກັ ສອນ (ພິມ ຫຼື ຂຽນທ່ ີຊອ່ ງຕວົ ອກັ ສອນທີ 9) 3) ຂໍຄ້ ວາມທ່ ີຄດັ ອອກມາບ່ ໍເກນີ 3 ແຖວ ໃຫພ້ ິມຕ່ ໍໄປໃນເນອ້ື ຄວາມ ໂດຍໃສໄ່ ວໃ້ ນ ເຄ່ ອື ງໝາຍວງົ ຢືມ (\" \"). 4) ຖາ້ ຕອ້ ງການເວັ້ນຂໍ້ຄວາມທ່ ີຄດັ ມາບາງສ່ວນ ໃຫ້ພິມເຄ່ ືອງໝາຍສາມຈາໍ້ (...) ແລະ ຖາ້ ຕອ້ ງການເພ່ ີມຂໍຄ້ ວາມຂອງຜຂູ້ ຽນລງົ ໄປໃນຂໍຄ້ ວາມທ່ ີຄດັ ມາໃຫໃ້ ສໄ່ ວໃ້ ນວງົ ຂໍ [ ] ເພ່ ືອໃຫແ້ ຕກຕາ່ ງຈາກວງົ ເລັບ ເຊ່ ງິ ອາດປາກດົ ໃນຂໍຄ້ ວາມທ່ ີຄດັ ອອກມາໂດຍກງົ . 5) ການຈດັ ລາໍ ດບັ ໜ້າໃນພາກສວ່ ນຄາໍ ນາໍ ຕ່າງໆ ຄວນໃຊຕ້ ວົ ອກັ ສອນພາສາລາວ ຕາມລາໍ ດບັ ແຕຈ່ ະເລ່ ີມລາໍ ດບັ ເລກໜາ້ ຕງັ້ ແຕບ່ ດົ ທີ 1 ເປັນຕນ້ົ ໄປ ເລກໜາ້ ຫຼື ອກັ ສອນປະ ຈາໍ ໜາ້ ພິມຄວນຫາ່ ງຈາກຫວົ ເຈຍ້ ເບອ້ື ງເທິງປະມານ 1 cm ໂດຍນຍິ ມົ ໃສໄ່ ວທ້ ່ ີມມຸ ເບືອ້ ງຂວາ ຂອງໜາ້ ທ່ ີເປັນເລກໜາ້ ຄກີ ແລະ ມມຸ ຊາ້ ຍຂອງໜາ້ ທ່ ີເປັນເລກໜາ້ ຄ.ູ່ ອກີ ຢາ່ ງໜ່ ຶງໃນໜາ້ ທາໍ ອິດຂອງບດົ , ໜາ້ ທາໍ ອິດຂອງບນັ ນານກຸ ມົ , ພາກຜະໜວກບ່ ໍຄວນ ໃສເ່ ລກໜາ້ ກາໍ ກບັ ແຕຄ່ ວນຈະນບັ ຈາໍ ນວນໜາ້ ຮວ່ ມດວ້ ຍ. 6) ໜາ້ ຂນຶ້ ຕນົ້ ບດົ ໃໝຕ່ າ່ ງຈາກໜາ້ ປກົ ກະຕິຄຈື ະເວັນ້ ໄລຍະສວ່ ນເທິງ 2 cm. ຕວົ ຢາ່ ງ: ບາງບດົ ລາຍງານວຊິ າການ ໃນການຂຽນບດົ ລາຍງານວິຊາການໃນລະດບັ ມະຫາວິທະຍາໄລຈະມທີ ງັ ການຂຽນບດົ ລາຍງານຈບົ ວິຊາ ແລະ ບດົ ລາຍງານຈບົ ຊນັ້ ໃນສາຂາວິຊາຕາ່ ງໆ. ແຕໃ່ ນທ່ ີນຈີ້ ະຂໍສະເໜີ ຕວົ ຢາ່ ງປກົ ແລະ ສາລະບານຂອງບດົ ຄນົ້ ຄວາ້ ຈບົ ຊນັ້ ປະລິນຍາຕີຂອງຄະນະອກັ ສອນສາດ ພາກວຊິ າພາສາລາວ-ສ່ ືສານມວນຊນົ , ສາຂາວິຊາພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ ເຊ່ ງິ ມລີ ກັ ສະນະ ການຂຽນດງ່ ັ ນ:ີ້ 85
ຕວົ ຢາ່ ງ: ປກົ ມະຫາວທິ ະຍາໄລແຫງ່ ຊາດ ຄະນະອກັ ສອນສາດ ພາກວຊິ າພາສາລາວ-ສ່ ສື ານມວນຊນົ ທາ້ ວ ສກຸ ສາຄອນ ພມົ ມະຈນັ ນາງ ບນຸ ມີ ສປີ ະເສດີ ທາ້ ວ ຄາໍ ພອນ ສອນທະລາ ສກຶ ສາວເິ ຄາະພາສາພາດຫວົ ຂໍຂ້ າ່ ວ ໃນໜງັ ສພື ິມວຽງຈນັ ໃໝ່ 2008 ບດົ ໂຄງການຈບົ ຊນັ້ ປະລນິ ຍາຕີ ສາຂາວຊິ າພາສາລາວ-ວນັ ນະຄະດີ ນະຄອນຫຼວງວຽງຈນັ 2010 86
ຕວົ ຢາ່ ງ: ສາລະບານ ສາລະບານ ໜາ້ 1. ເປີດຫວົ ເລ່ ືອງ............................................................................................ 1 1.1 ຄວາມເປັນມາ ແລະ ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງການຄນົ້ ຄວາ້ .................................. 1 1.2 ຈດຸ ປະສງົ ຂອງການຄນ້ົ ຄວາ້ ................................................................... 2 1.3 ຂອບເຂດຂອງການຄນົ້ ຄວາ້ ................................................................... 2 ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ 1.4 ວທິ ີການຄນ້ົ ຄວາ້ .................................................................................. 3 1.5 ປະໂຫຍດທ່ ີຄາດວາ່ ຈະໄດຮ້ ບັ ................................................................ 3 1.6 ນຍິ າມຄາໍ ສບັ ສະເພາະ (ຖາ້ ມ)ີ ................................................................ 4 2. ເນອື້ ໃນ.................................................................................................... 5 2.1 ພາສາ ແລະ ບດົ ບາດການສ່ ສື ານ........................................................... 5 2.2.1 ພາສາເວົ້າ..................................................................................... 7 2.1.2 ພາສາຂຽນ.................................................................................. 15 2.2 ຄວາມໝາຍຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງໜງັ ສພື ິມ.................................................. 20 2.3 ພາສາພາດຫວົ ຂຂໍ້ າ່ ວໜງັ ສພື ິມ.................................................................. 25 2.4 ລກັ ສະນະພາສາພາດຫວົ ຂຂໍ້ າ່ ວໃນໜງັ ສພື ິມວຽງຈນັ ໃໝ.່ ............................ 30 2.4.1 ຫວົ ຂໍຂ້ າ່ ວເປັນປະໂຫຍກ................................................................ 35 2.4.2 ຫວົ ຂໍຂ້ າ່ ວເປັນສາໍ ນວນ..................................................................... 40 3. ສະຫຸຼບ................................................................................................... 45 .... 3.1 ຜນົ ໄດຮ້ ບັ ຈາກການຄນົ້ ຄວາ້ ................................................................. 48 3.2 ຂໍສ້ ະເໜີແນະນາໍ ................................................................................ 50 ເອກະສານອາ້ ງອງີ ພາກຜະໜວກ (ຖາ້ ມ)ີ 87
ຄາໍ ຖາມ 1. ດວ້ ຍເຫດໃດຈ່ງຶ ເອນີ້ ວາ່ ບດົ ລາຍງານວຊິ າການ? 2. ເປັນຫຍງັ ບດົ ລາຍງານວຊິ າການຈ່ງຶ ມຫີ ຼາຍຮບູ ແບບແຕກຕາ່ ງກນັ ? 3. ເປັນຫຍງັ ການຂຽນບດົ ລາຍງານວິຊາການຈ່ ງຶ ມສີ ວ່ ນປະກອບຫຼາຍຢາ່ ງ? ຖາ້ ຂາດ ພາກສວ່ ນໃດໜ່ ຶງຈະເຮັດໃຫບ້ ດົ ລາຍງານນນັ້ ເປັນແນວໃດ? 4. ການຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການຈາໍ ເປັນຕອ້ ງມຂີ ນັ້ ຕອນຢາ່ ງລະອຽດຫຼືບ່ ໍ ເພາະເຫດໃດ? 5. ບດົ ລາຍງານທ່ ີດຄີ ວນຈະມລີ ກັ ສະນະແນວໃດ? 6. ຖາ້ ຢາກຂຽນບດົ ລາຍງານວຊິ າການໃດໜ່ ຶງໄດດ້ ຄີ ວນເຮັດແນວໃດ? ບດົ ເຝິກຫດັ ຈງ່ ົ ເລືອກເອົາຫວົ ຂໍໃ້ ດໜ່ ຶງທ່ ີຕນົ ສນົ ໃຈ ຫຼື ອາດຈະຊອກຫວົ ຂໍເ້ ອງກໄໍ ດ້ ແລວ້ ຂຽນບດົ ລາຍງານ. - ການຮກັ ສາສ່ ງິ ແວດລອ້ ມ. - ການອະນລຸ ກັ ສດັ ປາ່ . - ຄນຸ ປະໂຫຍດຂອງນາໍ້ . - ຄວາມສາໍ ຄນັ ຂອງພາສາແມ.່ - ສກຶ ສາການໃຊຄ້ າໍ ລາຊາສບັ . - ການພດັ ທະນາຕນົ ເອງໃຫກ້ າຍເປັນນກັ ຮຽນເກ່ງັ . 88
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ ບດົ ທີ 6 ການຂຽນໂຄງການ 1. ຄວາມໝາຍຂອງໂຄງການ ຄາໍ ວາ່ ໂຄງການ ໃນພາສາອງັ ກດິ ໃຊຄ້ າໍ ວາ່ (ໂປຣເຈັກ Project) ເຊ່ ງິ ໝາຍເຖງິ ແຜນ ງານຍອ່ ຍທ່ ີປະກອບດວ້ ຍຫຼາຍກດິ ຈະກາໍ ຫຼື ຫຼາຍໜາ້ ວຽກທ່ ີໄດລ້ ະບຢຸ າ່ ງລະອຽດຊດັ ເຈນ ເຊ່ ງິ ມຈີ ດຸ ປະສງົ , ເປົ້າໝາຍ, ໄລຍະເວລາດາໍ ເນນີ ການ, ວທິ ີການ ຫຼື ຂນັ້ ຕອນໃນການດາໍ ເນນີ ງານ, ສະຖານທ່ ີໃນການດາໍ ເນນີ ງານ, ງບົ ປະມານທ່ ີໃຊໃ້ ນການດາໍ ເນນີ ງານ ຕະຫຼອດຈນົ ຜນົ ສາໍ ເລັດ ທ່ ີຄາດວາ່ ຈະໄດຮ້ ບັ . ໂຄງການປຽບເໝືອນພາຫະນະທ່ ີນາໍ ແຜນປະຕິບດັ ໄປສກູ່ ານດາໍ ເນນີ ງານໃຫເ້ ກດີ ຜນົ ເພ່ ືອໄປສຈູ່ ດຸ ມງຸ່ ໝາຍປາຍທາງຕາມທ່ ີຕອ້ ງການ ອກີ ທງັ ຍງັ ເປັນຈດຸ ເຊ່ ອື ມໂຍງຈາກແຜນງານ ໄປສແູ່ ຜນເງນິ ແລະ ແຜນຄນົ ອກີ ດວ້ ຍ. ຄວາມສາມາດໃນການປະຕບິ ດັ ໂຄງການຈ່ງຶ ເປັນທກັ ສະທ່ ີສາໍ ຄນັ ທ່ ີສດຸ ປະການໜ່ ຶງທ່ ີນກັ ວາງແຜນທກຸ ໜວ່ ຍງານຈະຕອ້ ງມີ ນອກເໜືອຈາກຄວາມສາມາດດາ້ ນອ່ ນື ໆ. ໂຄງການມຄີ ວາມສາໍ ພນັ ກບັ ແຜນງານ ແລະ ນະໂຍບາຍ ນນັ້ ຄືເລ່ ີມຈາກນະໂຍບາຍ ຂອງລດັ ຖະບານຖກື ນາໍ ມາຈດັ ຕງັ້ ເປັນແຜນຂອງຊາດ, ຈາກແຜນຂອງຊາດຈະຖກື ນາໍ ປບັ ເປັນ ແຜນກະຊວງຕາ່ ງໆ, ຈາກນນັ້ ແຜນກະຊວງຈະຖກື ປບັ ຕ່ ໍໄປເປັນແຜນຂອງກມົ ແລະ ໜ່ວຍ ງານລະດບັ ໂຄງລາ່ ງ (ແຂວງ, ເມອື ງ...) ການທ່ ີຈະສາ້ ງໂຄງການນນັ້ ຂນຶ້ ມາເພ່ ືອໃຫສ້ ອດຄອ່ ງ ກບັ ແຜນງານຂອງກມົ ໃນໂຄງການໜ່ ຶງໆອາດຈະມຫີ ຼາຍກດິ ຈະກາໍ ຫຼື ຫຼາຍງານ ກໄໍ ດເ້ ມ່ອື ພດັ ທະນານະໂຍບາຍເປັນແຜນງານ ແລະ ໂຄງການແລວ້ ຈະເຫັນໄດວ້ າ່ ການພດັ ທະນາ ຈາກລກັ ສະນະທ່ ີເປັນນາມມະທາໍ ໄປສລູ່ ກັ ສະນະທ່ ີເປັນຮບູ ປະທາໍ ນນັ້ ຈະເຮັດໃຫໜ້ ວ່ ຍງານນນັ້ ສາມາດປະຕບິ ດັ ໄດສ້ ະດວກດ.ີ 2. ໂຄງປະກອບສາ້ ງຂອງໂຄງການ ການຂຽນໂຄງການຈະຕອ້ ງຮູ້ ແລະ ເຂົ້າໃຈໂຄງສາ້ ງຂອງໂຄງການເສຍກອ່ ນວາ່ ປະກອບ ໄປດວ້ ຍສວ່ ນໃດແດ່ ເຊ່ ງິ ໂດຍທ່ວົ ໄປໂຄງສາ້ ງຂອງໂຄງການປະກອບດວ້ ຍຫວົ ຂໍຕ້ າ່ ງໆດງ່ ັ ນ:້ີ 89
1) ຊ່ ໂື ຄງການ 2) ຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ 3) ຈດຸ ປະສງົ 4) ເປົ້າໝາຍ 5) ວທິ ີການດາໍ ເນນີ ໂຄງການ 6) ຜຮູ້ ບັ ຜິດຊອບໂຄງການ 7) ງບົ ປະມານ 8) ສະຖານທ່ ີດາໍ ເນນີ ໂຄງການ 9) ໄລຍະເວລາດາໍ ເນນີ ໂຄງການ 10) ການປະເມນີ ຜນົ ໂຄງການ - ວທິ ີປະເມນີ ໂຄງການ............................................................................... ............................................................................................................... - ໄລຍະເວລາປະເມນີ ຜນົ ໂຄງການ............................................................... ............................................................................................................... - ຜປູ້ ະເມນີ ໂຄງການ.................................................................................. ............................................................................................................... 11) ຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ີຄາດວາ່ ຈະໄດຮ້ ບັ ຫຼກັ ການຂຽນຈດຸ ປະສງົ ທ່ ີດມີ ຄີ :ື - ຕອ້ ງມຄີ ວາມເປັນໄປໄດ້ ແລະ ມຄີ ວາມສະເພາະເຈາະຈງົ ໃນການດາໍ ເນນີ ໂຄງການ. - ຕອ້ ງສາມາດວດັ ແລະ ປະເມນີ ຜນົ ລະດບັ ຂອງຄວາມສາໍ ເລັດໄດ.້ - ຕອ້ ງລະບເຸ ຖງິ ການກະທາໍ ທ່ ີສາມາດປະຕິບດັ ໄດບ້ ່ ໍແມນ່ ສ່ ງິ ເພີ້ຝນັ . - ຕອ້ ງລະບໃຸ ຫມ້ ຄີ ວາມເປັນເຫດເປັນຜນົ ແລະ ສອດຄອ່ ງກບັ ຄວາມເປັນຈງິ . - ຕອ້ ງມກີ ານກາໍ ນດົ ຂອບເຂດຂອງເວລາທ່ ີຈະກະທາໍ ໃຫສ້ າໍ ເລັດໄດຢ້ າ່ ງຊດັ ເຈນ. ນອກຈາກນນັ້ ການຂຽນຈດຸ ປະສງົ ຍງັ ຕອ້ ງຄາໍ ນງຶ ເຖງິ ສ່ ງິ ຕ່ ໍໄປນຄີ້ :ື 90
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດ(1) ໃຊຄ້ າໍ ກລິ ິຍາທ່ ີສະແດງເຖງິ ຄວາມຕງັ້ ໃຈຈງິ ເຊ່ ັນ: ເພ່ ືອເພ່ ີມ, ເພ່ ືອຫຸຼດ, ເພ່ ືອສ່ງົ ເສີມ, ເພ່ ືອປບັ ປງຸ , ເພ່ ືອຂະຫຍາຍ, ເພ່ ືອເຜີຍແຜ.່ ..ເປັນຕນົ້ . (2) ລະບຜຸ ນົ ຜະລດິ ຫຼື ລະບຜຸ ນົ ໄດຮ້ ບັ ທ່ ີຕອ້ ງການໃຫເ້ ກດີ ຂນ້ຶ ພຽງປະການດຽວໃນຈດຸ ປະສງົ ໜ່ ຶງຂໍ້ ຖາ້ ຂຽນຈດຸ ປະສງົ ໄວຫ້ ຼາຍຂໍ້ ຂໍ້ໃດເຮັດໃຫ້ສາໍ ເລັດເຮົາສາມາດປະເມນີ ຜນົ ໄດ້ ເຊ່ ງິ ອາດກາໍ ນດົ ເປັນຈດຸ ປະສງົ ຫຼກັ ໜ່ ຶງຂໍ້ ແລະ ຈດຸ ປະສງົ ສາໍ ຮອງໜ່ ຶງຫຼື ສອງຂໍໂ້ ດຍມເີ ງ່ອື ນໄຂ ວາ່ ຖາ້ ບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ຫຼກັ ແຕບ່ ່ ໍບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ສາໍ ຮອງ ຄວນເຮັດຕ່ ໍໄປ ແຕຖ່ າ້ ບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ສາໍ ຮອງ ແຕບ່ ່ ໍບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ຫຼກັ ອາດຈະຍດຸ ຕໂິ ຄງການ. (3) ກາໍ ນດົ ເກນມາດຕະຖານຂອງຄວາມສາໍ ເລັດທ່ ີວດັ ໄດໃ້ ນດາ້ ນປະລິມານ ແລະ ຄນຸ ນະພາບ. (4) ກາໍ ນດົ ໄລຍະເວລາ, ພ້ືນທ່ ີ ຫຼື ກມຸ່ ເປົ້າໝາຍ. ວິທີຂຽນໂຄງການໃຫໜ້ າ້ ສນົ ໃຈ ແລະ ໄດຮ້ ບັ ອະນຍຸ າດ ຫຼກັ ການງາ່ ຍແຕສ່ າໍ ຄນັ ໃນການຂຽນໂຄງການໃຫໜ້ າ້ ສນົ ໃຈ ແລະ ໄດຮ້ ບັ ການພິຈາລະນາ ອະນມຸ ດັ ຈາກກມົ ກອງ ມຫີ ວົ ຂສໍ້ າໍ ຄນັ ດງ່ ັ ນ:້ີ + ດາ້ ນເນອ້ື ໃນ: - ໃຊພ້ າສາກະທດັ ຮດັ , ໃຊປ້ ະໂຫຍກສນັ້ ໆ, ບ່ ໍສບັ ສນົ , ຊດັ ເຈນໃນເນອ້ື ໃນທ່ ີຕອ້ ງການ ສ່ ສື ານ. - ໃຊຄ້ າໍ ງາ່ ຍດາຍ, ທາໍ ມະດາ, ກງົ ໄປກງົ ມາ ພະຍາຍາມຫຼີກລຽ່ ງຄາໍ ຖາມແບບບ່ ໍຈະແຈງ້ ເຊ່ ງິ ຕອ້ ງແປຄວາມໝາຍອກີ ເທ່ ືອໜ່ ຶງ ຫຼື ອາດເຮັດໃຫເ້ ຂົ້າໃຈບ່ ໍກງົ ກນັ . - ນາໍ ສະເໜີຢ່າງມຂີ ນັ້ ຕອນ ອາ່ ນທບົ ທວນໃຫແ້ ນໃ່ ຈວາ່ ລາໍ ດບັ ເນອື້ ໃນໄວຢ້ ່າງສອດ ຄອ່ ງຕ່ ໍເນ່ ອື ງກນັ . - ເລ່ ົາເລ່ ອື ງຍາກໃຫເ້ ຂົ້າໃຈງາ່ ຍ ເນອ້ື ໃນສວ່ ນໃດມຄີ ວາມຊບັ ຊອ້ ນ ຄວນສະຫຸຼບອອກ ມາໃນຮບູ ແບບຕາຕະລາງ, ພາບປະກອບ ຫຼື ອ່ ນື ໆໃຫເ້ ຂ້ົາໃຈໄດງ້ າ່ ຍ. + ດາ້ ນຮບູ ແບບ - ມລີ ະບຽບ, ລຽງລາໍ ດບັ ຫວົ ຂໍ,້ ຫຍໍໜ້ າ້ ໃຫຕ້ ່ ໍເນ່ ອື ງເຫັນເປັນໝວດໝຊູ່ ດັ ເຈນ. - ມພີ ື້ນທ່ ີພກັ ສາຍຕາເວັ້ນແຖວ ຊອ່ ງວາ່ ງຕາມມາດຕະຖານຫຼກັ ການຂຽນ ໃຊເ້ ຄ່ ືອງ ໝາຍວກັ ຕອນຢາ່ ງຖກື ຕອ້ ງ ເວັນ້ ບອ່ ນວາ່ ງແດ່ ເພ່ ືອໃຫຜ້ ອູ້ າ່ ນສະບາຍຕາ. 91
3. ຂນັ້ ຕອນການຂຽນໂຄງການ 1. ຊ່ ແື ຜນ 2. ຊ່ ໂື ຄງການ 3. ຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ 4. ຈດຸ ປະສງົ 7. ໄລຍະເວລາດາໍ ເນນີ ການ 6. ວທິ ີດາໍ ເນນີ ການ 5. ເປ້ົາໝາຍ 8. ງບົ ປະມານ 9. ຜຮູ້ ບັ ຜິດຊອບໂຄງການ 10. ໜວ່ ຍງານທ່ ີໃຫກ້ ານສະໜບັ ສະໜນູ 12. ຜນົ ທ່ ີຄາດວາ່ ຈະໄດຮ້ ບັ 11. ການປະເມນີ ຜນົ 3.1 ຊ່ ືແຜນງານ: ເປັນການກາໍ ນດົ ຊ່ ືໃຫຄ້ ວບຄມຸ ໂຄງການດຽວ ຫຼື ຫຼາຍໂຄງການທ່ ີມີ ລກັ ສະນະໄປໃນທິດທາງດຽວກນັ ເພ່ ືອແກໄ້ ຂບນັ ຫາ ຫຼື ສະໜອງຈດຸ ປະສງົ ຫຼກັ ທ່ ີກາໍ ນດົ ໄວ.້ 3.2 ຊ່ ືໂຄງການ: ໃຫ້ລະບຊຸ ່ ືໂຄງການຕາມຄວາມເໝາະສມົ ຄື ຄວາມໝາຍຊດັ ເຈນ ແລະ ເອນ້ີ ເໝືອນເດມີ ທກຸ ເທ່ ືອ ຈນົ ກວາ່ ໂຄງການຈະສາໍ ເລັດ. 3.3 ຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ : ໃຫຊ້ ແ້ີ ຈງລາຍລະອຽດຂອງບນັ ຫາ ແລະ ຄວາມຈາໍ ເປັນທ່ ີ ເກດີ ຂນຶ້ ທ່ ີຈະຕອ້ ງແກໄ້ ຂຕະຫຼອດຈນົ ຊແ້ີ ຈງເຖງິ ຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ີຈະໄດຮ້ ບັ ຈາກການດາໍ ເນນີ ງານຕາມໂຄງການ ແລະ ຫາກເປັນໂຄງການທ່ ີຈະດາໍ ເນນີ ການຕາມນະໂຍບາຍ ຫຼື ສອດຄອ່ ງ ກບັ ແຜນຂອງແຂວງ ຫຼື ແຜນພດັ ທະນາເສດຖະກດິ ແລະ ສງັ ຄມົ ແຫງ່ ຊາດ ຫຼື ແຜນອ່ ນື ໆກໍ ຄວນຊແີ້ ຈງອກີ ດວ້ ຍ. 3.4 ຈດຸ ປະສງົ : ເປັນການບອກໃຫຮ້ ວູ້ າ່ ການດາໍ ເນນີ ງານຕາມໂຄງການນນັ້ ມຄີ ວາມ ຕອ້ ງການໃຫ້ອນັ ໃດເກີດຂຶ້ນ. ຈດຸ ປະສງົ ທ່ ີຄວນລະບຸໄວຄ້ ວນເປັນຈດຸ ປະສງົ ທ່ ີຊດັ ເຈນທ່ ີ ປະຕບິ ດັ ໄດ້ ແລະ ປະເມນີ ຜນົ ໄດ.້ 3.5 ເປ້ົາໝາຍ: ໃຫລ້ ະບວຸ າ່ ຈະດາໍ ເນນີ ການອນັ ໃດ ໂດຍພະຍາຍາມສະແດງໃຫ້ 92
ສ.ວ.ສ ສະຫງວນລິຂະສິດປາກດົ ເປັນຮບູ ຕວົ ເລກ ຫຼື ຈາໍ ນວນທ່ ີຈະເຮັດໄດ້ ພາຍໃນໄລຍະເວລາທ່ ີກາໍ ນດົ ການລະບຸ ເປ້ົາໝາຍລະບເຸ ປັນປະເພດລກັ ສະນະ ແລະ ປະລິມານ ໃຫສ້ ອດຄອ່ ງກບັ ຈດຸ ປະສງົ ແລະ ຄວາມສາມາດໃນການເຮັດວຽກຂອງຜຮູ້ ບັ ຜິດຊອບໂຄງການ. 3.6 ວິທີດາໍ ເນນີ ການ: ການດາໍ ເນນີ ໂຄງການໃຫລ້ ະບຈຸ ດຸ ປະສງົ ໃນໄລຍະການກຽມ ໂຄງການຈະຮວບຮວມກດິ ຈະກາໍ ທກຸ ຢາ່ ງໄວແ້ ລວ້ ນາໍ ມາຈດັ ລາໍ ດບັ ວາ່ ຄວນຈະເຮັດອນັ ໃດ ກອ່ ນ-ຫຼງັ ຫຼື ພ້ອມໆກນັ ແລ້ວຂຽນໄວຕ້ າມລາໍ ດບັ ຈນົ ເຖິງຂນັ້ ຕອນສດຸ ທ້າຍ ທ່ ີເຮັດໃຫ້ ໂຄງການບນັ ລຕຸ າມຈດຸ ປະສງົ . 3.7 ໄລຍະເວລາດາໍ ເນນີ ໂຄງການ: ຄກື ານລະບໄຸ ລຍະຕງັ້ ແຕເ່ ລ່ ີມຕນ້ົ ໂຄງການຈນົ ເຖງິ ສາໍ ເລັດເສັດສິນ້ ໂຄງການ ປດັ ຈບຸ ນັ ນຍິ ມົ ລະບວຸ ນັ -ເດອື ນ-ປີທ່ ີເລ່ ີມຕນົ້ ແລະ ສາໍ ເລັດ. ການ ລະບຈຸ າໍ ນວນຄວາມຍາວຂອງໂຄງການເຊ່ ັນ: 6 ເດອື ນ 2 ປີ ໂດຍບ່ ໍລະບເຸ ວລາເລ່ ີມຕນ້ົ -ສນ້ິ ສດຸ ເປັນການກາໍ ນດົ ໄລຍະເວລາທ່ ີບ່ ໍສມົ ບນູ . 3.8 ງບົ ປະມານ: ເປັນການປະມານຄາ່ ໃຊຈ້ າ່ ຍທງັ ໝດົ ໂຄງການ ເຊ່ ິງຄວນຈາໍ ແນກ ລາຍງານຄາ່ ໃຊຈ້ າ່ ຍໄດຢ້ ່າງຊດັ ເຈນ. ງບົ ປະມານອາດແຍກອອກເປັນ 3 ປະເພດຄື: ເງນິ ງບົ ປະມານຂອງລດັ , ເງນິ ກູ້ ແລະ ເງນິ ຊວ່ ຍເຫຼືອຈາກຕາ່ ງປະເທດ, ເງນິ ນອກງບົ ປະມານອ່ ືນໆ ເຊ່ ັນ: ເງນິ ເອກະຊນົ ເປັນຕນົ້ . ການລະບງຸ ບົ ປະມານຄວນລະບແຸ ຫຼງ່ ທ່ ີມາຂອງງບົ ປະມານດວ້ ຍ. ນອກຈາກນຍີ້ ງັ ສາມາດລະບຊຸ ບັ ພະຍາກອນທ່ ີຕອ້ ງການເຊ່ ັນ: ຄນົ , ວດັ ສະດຸ ຯລຯ. 3.9 ເຈ້ົາຂອງໂຄງການ ຫຼື ຜ້ຮູ ບັ ຜິດຊອບໂຄງການ: ເປັນການລະບຸເພ່ ືອໃຊຮ້ ູວ້ ່າ ໜວ່ ຍງານໃດເປັນເຈ້ົາຂອງ ຫຼື ຮບັ ຜິດຊອບໂຄງການ. ໂຄງການຍອ່ ຍໆບາງໂຄງການລະບຸ ເປັນຊ່ ບື ກຸ ຄນົ ຜຮູ້ ບັ ຜິດຊອບເປັນລາຍບກຸ ຄນົ . 3.10 ໜວ່ ຍງານທ່ ີໃຫກ້ ານສະໜບັ ສະໜນູ : ເປັນການໃຫແ້ ນວທາງແກຜ່ ອູ້ ະນມຸ ດັ ແລະ ຜ້ປູ ະຕິບດັ ວາ່ ໃນການດາໍ ເນີນໂຄງການນນັ້ ຄວນປະສານງານ ແລະ ຂໍຄວາມຮວ່ ມມກື ບັ ໜວ່ ຍງານໃດແດ່ ເພ່ ືອບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ທ່ ີຕງັ້ ໄວ.້ 3.11 ການປະເມນີ ໂຄງການ: ບອກແນວທາງວາ່ ການຕິດຕາມປະເມນີ ຜນົ ຄວນເຮັດ ແນວໃດ ໃນໄລຍະໃດ ແລະ ໃຊວ້ ທິ ີການແນວໃດຈ່ງຶ ຈະເໝາະສມົ ເຊ່ ງິ ຜນົ ຂອງການປະເມນີ ສາມາດນາໍ ມາພິຈາລະນາປະກອບການດາໍ ເນນີ , ການກະກຽມໂຄງການທ່ ີຄາ້ ຍຄື ຫຼື ກຽ່ ວຂອ້ ງ ໃນເວລາຕ່ ໍໄປ. 93
3.12. ຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ີຄາດວາ່ ຈະໄດຮ້ ບັ : ເມ່ອື ໂຄງການນນັ້ ສາໍ ເລັດແລວ້ ຈະເກດີ ຜນົ ແນວໃດແດ,່ ໃຜເປັນຜ້ໄູ ດຮ້ ບັ . ເລ່ ືອງນສີ້ າມາດຂຽນທງັ ຜນົ ປະໂຫຍດໂດຍກງົ ແລະ ຜນົ ປະໂຫຍດໃນດາ້ ນຜນົ ກະທບົ ຂອງໂຄງການອກີ ດວ້ ຍ. 4. ລກັ ສະນະຂອງໂຄງການ ໂຄງການທ່ ີດຄີ ວນມລີ ກັ ສະນະດງ່ ັ ນ:ີ້ 1) ເປັນໂຄງການທ່ ີສາມາດແກໄ້ ຂບນັ ຫາຂອງທອ້ ງຖ່ ນິ ໄດ.້ 2) ມລີ າຍລະອຽດດາ້ ນເນອື້ ຫາສາລະຄບົ ຖວ້ ນຊດັ ເຈນ ແລະ ຈາໍ ເພາະເຈາະຈງົ ໂດຍ ສາມາດຕອບຄາໍ ຖາມຕ່ ໍໄປນໄ້ີ ດດ້ ງ່ ັ ນ:້ີ - ໂຄງການຫຍງັ = ຊ່ ໂື ຄງການ - ເປັນຫຍງັ ຈ່ງຶ ຕອ້ ງລເິ ລ່ ີມໂຄງການ = ຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ - ເຮັດເພ່ ືອຫຍງັ = ຈດຸ ປະສງົ - ປະລມິ ານທ່ ີຈະຕອ້ ງເຮັດເທ່ ົາໃດ = ເປ້ົາໝາຍ - ເຮັດແນວໃດ = ວທິ ີດາໍ ເນນີ ການ - ຈະເຮັດເມ່ອື ໃດ ດນົ ປານໃດ = ໄລຍະເວລາດາໍ ເນນີ ການ - ໃຊຊ້ ບັ ພະຍາກອນເທ່ ົາໃດ ແລະ ໄດມ້ າຈາກໃສ = ງບົ ປະມານແຫຼງ່ ທ່ ີມາ - ໃຜເຮັດ = ຜຮູ້ ບັ ຜິດຊອບໂຄງການ - ຕອ້ ງປະສານງານກບັ ໃຜ = ໜວ່ ຍງານທ່ ີໃຫກ້ ານສະໜບັ ສະໜນູ - ບນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ຫຼືບ່ ໍ = ການປະເມນີ ຜນົ - ເມ່ອື ເສັດສນິ້ ໂຄງການແລວ້ ຈະໄດອ້ ນັ ໃດ = ຜນົ ປະໂຫຍດທ່ ີຈະໄດຮ້ ບັ 3) ລາຍລະອຽດຂອງໂຄງການດງ່ ັ ກາ່ ວຕອ້ ງມຄີ ວາມກຽ່ ວເນ່ ອື ງສາໍ ພນັ ກນັ ເຊ່ ັນ: ຈດຸ ປະສງົ ຕອ້ ງສອດຄອ່ ງກບັ ຫຼກັ ການ ແລະ ເຫດຜນົ , ວທິ ີດາໍ ເນນີ ການຕອ້ ງເປັນໄປໃນທາງ ທ່ ີເຮັດໃຫບ້ ນັ ລຈຸ ດຸ ປະສງົ ໄດ້ ຯລຯ. 4) ໂຄງການທ່ ີລເິ ລ່ ີມຂນຶ້ ມາຕອ້ ງມຜີ ນົ ຢາ່ ງໜອ້ ຍທ່ ີສດຸ ຢາ່ ງໃດຢາ່ ງໜ່ ຶງໃນຫວົ ຂຕໍ້ ່ ໍໄປນ:້ີ - ສະໜອງຕອບການສະໜບັ ສະໜນູ ຕ່ ໍນະໂຍບາຍລະດບັ ແຂວງ ຫຼື ນະໂຍບາຍສວ່ ນ ລວມຂອງປະເທດ. 94
Search
Read the Text Version
- 1
- 2
- 3
- 4
- 5
- 6
- 7
- 8
- 9
- 10
- 11
- 12
- 13
- 14
- 15
- 16
- 17
- 18
- 19
- 20
- 21
- 22
- 23
- 24
- 25
- 26
- 27
- 28
- 29
- 30
- 31
- 32
- 33
- 34
- 35
- 36
- 37
- 38
- 39
- 40
- 41
- 42
- 43
- 44
- 45
- 46
- 47
- 48
- 49
- 50
- 51
- 52
- 53
- 54
- 55
- 56
- 57
- 58
- 59
- 60
- 61
- 62
- 63
- 64
- 65
- 66
- 67
- 68
- 69
- 70
- 71
- 72
- 73
- 74
- 75
- 76
- 77
- 78
- 79
- 80
- 81
- 82
- 83
- 84
- 85
- 86
- 87
- 88
- 89
- 90
- 91
- 92
- 93
- 94
- 95
- 96
- 97
- 98
- 99
- 100
- 101
- 102
- 103
- 104
- 105
- 106
- 107
- 108
- 109
- 110
- 111
- 112
- 113
- 114
- 115
- 116
- 117
- 118
- 119
- 120
- 121
- 122
- 123
- 124
- 125
- 126
- 127
- 128
- 129
- 130
- 131
- 132
- 133
- 134
- 135
- 136
- 137
- 138
- 139
- 140
- 141
- 142
- 143
- 144
- 145
- 146
- 147
- 148
- 149
- 150
- 151
- 152
- 153
- 154
- 155
- 156
- 157
- 158
- 159
- 160
- 161
- 162
- 163
- 164
- 165
- 166
- 167
- 168
- 169
- 170
- 171
- 172
- 173
- 174
- 175
- 176
- 177
- 178
- 179
- 180
- 181
- 182
- 183
- 184
- 185
- 186
- 187
- 188
- 189
- 190
- 191
- 192
- 193
- 194
- 195
- 196
- 197
- 198
- 199
- 200
- 201
- 202
- 203
- 204
- 205
- 206
- 207
- 208
- 209
- 210
