MIS

1

ຍຈ຺ ຋ີ 1 ກາຌຎະຉ຤ິ ຈັ ຈາໄ ຌຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂໄ ຠຌູ : ກາຌຎໃຼຌ຾ຎຄ຋ໃ ີຠເີ ຌ຤ຄ຺ ກາຌ ຋ຣຸ ະກຈິ ຾ຣະ ເຌກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The information System Revolution: Transforming Business and Management) 2

ຽຌວືໄ ເຌຍຈ຺ ຨຼຌ 1.1 ຽຎັຌ຦ງຄັ ຅ໃຄຶ ຉວໄ ຄຠຣີ ະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (Reasons behind Information System) 1.1.1 ລະພາຍກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຋າຄ຋ຣຸ ະກຈິ (The Competitive Environment) 1.1.2 ຌງິ າຠຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (Definition of Information Systems) 1.1.3 ກາຌຽຍໃ ິຄຈາໄ ຌ຋ຣຸ ະກຈິ ຋ໃ ີຠຉີ ໃ ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (A Business perspective on Information Systems) 3

ຽຌວໄື ເຌຍຈ຺ ຨຼຌ (ຉໃ ) 1.2 ຍຈ຺ ຍາຈເໝຂໃ ວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ເຌວຄ຺ ກວຌ (The new roles of information System in Organizations ) 1.2.1 ຽຎໄ຺າໝາງຣ຤ຠຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (The Widening scope of Information System) 1.2.2 ກາຌຎະຉ຤ິ ຈັ ຈາໄ ຌຽ຃ວື ຂາໃ ງຂຠໄ ຌູ ຾ຣະ ວຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈ (The Network Revolution The Internet) 1.2.3 ກາຌ຃າໄ ຾ຣະ ຋ຣຸ ະກຈິ ຋າຄຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ (Electronic Commerce Electronic Business) 4

ຽຌວືໄ ເຌຍຈ຺ ຨຼຌ (ຉໃ ) 1.3 ຨຼຌຨຽູໄ ພໃ ືວຌາເຆຣໄ ະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ກາຣະ຿ວກາຈເໝ຅ໃ າກ ຽ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆີ (Learning to use Information Systems: New opportunities with Technology) 1.3.1 ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ຂກະ຾຅ຂວຄຍຌັ ຦າ ກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The challenge of Information Systems: Key Management issues) 1.3.2 ກາຌລຄັ ຣ຤ຠຽວກະລາຌຈ຤ໄ ງຽຉັກ຿ຌ຿ຣຆ:ີ ຿ວກາຈເໝລໃ າຣຍັ ກາຌຨຼຌຨູໄ (Integrating texts with Technology: New opportunities for learning) 5

1.1 ຽຎັຌ຦ງຄັ ຅ໃຄຶ ຉວໄ ຄຠຣີ ະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (Reasons behind Information System)  ເຌແຣງະຏາໃ ຌຠາ, ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ຍໃ ແຈຊໄ ຤ື າໃ ຽຎັຌຆຍັ ລຌິ ຋ໃ ີລາ຃ຌັ ຂວຄຍຣິລຈັ ຦ົື ຋ຣຸ ະກຈິ : ຤຤ິ ຈັ ກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ຾ຠຌໃ ແຈວໄ າແລກາຌ ພ຤຺ ພຌັ ກຌັ ຾ຍຍຽຆໃ ຄິ ໜາໄ , ເຆພໄ ວຌລະ຦຤ຌັ ຂວຄພະຌກັ ຄາຌເຌກາຌ ລໃຄ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ຾ຣະ ຍໃ ແຈລໄ ຌ຺ ເ຅ກຍັ ກາຌຎະລາຌຄາຌ ຦ົື ກາຌ ຉຈິ ຉໃ ພ຤຺ ພຌັ ກຍັ ຿ຣກພາງຌວກ຾ຉມໃ າໃ ຄເຈ.  ຊ຤ື າໃ ຽຎັຌຆຍັ ລຌິ ຋ໃ ີຠ຃ີ ຌຸ ຃າໃ ເຌວຄ຺ ກວຌ.  ເຆພໄ ຤຺ ພຌັ ກຌັ ຋ຄັ ພາງເຌ ຾ຣະ ພາງຌວກ.  ເຆຽໄ ພໃ ືວຍຣ຦ິ າຌ຅ຈັ ກາຌວຄ຺ ກວຌ. 6

1.1.1 ລະພາຍກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຋າຄ຋ຣຸ ະກຈິ (The Competitive Environment)  ກາຌຎຼໃ ຌ຾ຎຄ 3 ຎະກາຌແຈລໄ າໄ ຄຏຌ຺ ລະ຋ວໄ ຌຉໃ ກຍັ ລະພາຍ ຾຤ຈຣວໄ ຠ຋າຄ຋ຣຸ ະກຈິ : 1. ກາຌຎະກຈ຺ ຉ຤຺ ຾ຣະ ກາຌຂະ຦ງາງຉ຤຺ ຂວຄ຿ຣກາພິ຤ຈັ 2. ກາຌຏຌັ ຎໃຼຌເຌຽລຈຊະກຈິ ວຈຸ ລະ຦ະກາ 3. ກາຌຏຌັ ຎໃຼຌ຋ໃ ີຽກຈີ ຂຌືໄ ເຌ຾຤ຈຣວໄ ຠ຋ຣຸ ະກຈິ  ກາຌຎະກຈ຺ ຉ຤຺ ຂວຄຽລຈຊະກຈິ ຿ຣກ (຿ຈງລະຽພາະ຾ຠຌໃ ເຌ ຂະ຾ໜຄວຈຸ ລະ຦ະກາ) 1. ກາຌຏຌັ ຎໃຼຌຂວຄຽລຈຊະກຈິ ວຈຸ ລະ຦ະກາ 7 2. ກາຌຏຌັ ຎໃຼວ຅ຌ. ຂວາຠວວຌຄ຋຅ຌັ ຋ຣຸ ະພະາ຤ກຄ຺ ຈິ ຤ລິ ະ຦ະກຈິ

1.1.2 ຌງິ າຠຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (Definition of Information Systems)  ເຌ຃າຽ຦ັຌ຋າຄຈາໄ ຌຽຉັກຌກິ ຾ຣ຤ໄ ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ ລາຌ ຂຠໄ ຌູ ຾ຠຌໃ ກຠຸໃ ວຄ຺ ຎະກວຍ຋ໃ ີຂຌືໄ ຉໃ ກຌັ , ຽຆໃ ຄິ ຣ຤ຠຽຊຄິ : ກາຌຽກຍັ ກາຂຠໄ ຌູ ຽພໃ ືວຎວໄ ຌຽຂ຺ໄາ, ກາຌຎະຠ຤ຌຏຌ຺ , ກາຌຽກຍັ ຨກັ ລາ, ກາຌ຾຅ກມາງຂຠໄ ຌູ ຂາໃ ຤ລາຌຽພໃ ືວ ກາຌຉຈັ ລຌິ ເ຅ ຾ຣະ ຽພໃ ືວກາຌ຃຤ຍ຃ຠຸ ກາຌຎະຉິ ໜາໄ ຋ໃ ີຂວຄວຄ຺ ກວຌ. 8

1.1.3 ກາຌຽຍໃ ຄິ ຈາໄ ຌ຋ຣຸ ະກຈິ ຋ໃ ີຠຉີ ໃ ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (A Business perspective on Information Systems)  ກາຌ຅ຈັ ຉຄັໄ : ຾ຠຌໃ ຿຃ຄລາໄ ຄຂວຄວຄ຺ ກວຌ຋ໃ ີຎະກວຍຈ຤ໄ ງຣະຈຍັ ຋ໃ ີ຾ຉກ ຉາໃ ຄກຌັ , ຽຆໃ ຄິ ຍໃຄ຺ ຍວກຽຊຄິ ກາຌ຾ຍຄໃ ຄາຌມາໃ ຄຣະວຼຈ. ກາຌຎະລາຌ ຄາຌເຌວຄ຺ ກວຌ຾ຠຌໃ ແຈຏໄ າໃ ຌຉາຠຣະຈຍັ ຆຌັໄ ຾ຣະ ຠ຤ີ ຋ິ ີຈາຽຌຌີ ກາຌ ຉາຠຣະຈຍັ ຆຌັໄ ຋ໃ ີລຍັ ຆວໄ ຌ.  ຽ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆ:ີ ຾ຠຌໃ ຌໃຄຶ ເຌຍຌັ ຈາຽ຃ໃ ວື ຄຠ຦ື ົາງໂວຌັ ຂວຄຏ຅ໄູ ຈັ ກາຌເຌ ກາຌຎະຽຆຌີ ໜາໄ ກຍັ ກາຌຎໃຼຌ຾ຎຄຉາໃ ຄໂ.  ກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ: ຽຎັຌພາຣະຍຈ຺ ຍາຈ຋ໃ ີລາ຃ຌັ ເຌກາຌຈາຽຌຌີ ກາຌຏະຣິຈ ຽພາະຠຌັ ຎະກວຍຈ຤ໄ ງກາຌ຤າຄ຾ຏຌ, ກາຌຌາພາ ຾ຌເລກໃ າຌຽຨັຈ຤ຼກ ຋ໃ ີແຈຨໄ ຍັ ກາຌຏກັ ຈຌັ ຅າກ຃຤າຠຨູໄ ຾ຣະ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ເໝ.ໃ 9

1.2 ຍຈ຺ ຍາຈເໝຂໃ ວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ເຌວຄ຺ ກວຌ (The new roles of information System in Organizations )  ເຌຎຈັ ຅ຍຸ ຌັ ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ແຈຠໄ ຍີ ຈ຺ ຍາຈລາ຃ຌັ ເຌກາຌຉຈັ ລຌິ ເ຅ເຌວຄ຺ ກວຌ. ຠຍີ ຈ຺ ຍາຈເຌກາຌຉຈັ ລຌິ ເ຅ຂວຄຏ຅ໄູ ຈັ ກາຌ, ກາຌ຤າຄ຾ຏຌຂວຄຏຍໄູ ຣິ຦າຌ ຣະຈຍັ ລຄູ , ຉໃ ກາຌຏະຣຈິ ລຌິ ຃າໄ ຾ຣະ ກາຌຍຣກິ າຌ ຂວຄ຤ລິ ະ຦ະກຈິ ຉາໃ ຄໂ. ຠຌັ ຠຍີ ຈ຺ ຍາຈງຈຸ ຋ະລາຈເຌ ກາຌ຃ຄ຺ ຉ຤຺ ຾ຣະ ຂະ຦ງາງຉ຤຺ ຂວຄວຄ຺ ກວຌ. 10

1.2.1 ຽຎໄ຺າໝາງຣ຤ຠຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ (The Widening scope of Information System) ງຈຸ ຋ະ຤຋ິ ີ, ຆວຍ຾຤ Hardware ຋ຣຸ ະກຈິ , ຦ົກັ ຽກຌ, ກາຌຂຌືໄ ຉໃ Database ຤຋ິ ີຈາຽຌຌີ ກາຌ ກຌັ ລໃ ລື າຌ ວຄ຺ ກວຌ ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ຿຋ຣະ຃ຠ຺ 11

1.2.2 ກາຌຎະຉ຤ິ ຈັ ຈາໄ ຌຽ຃ວື ຂາໃ ງຂຠໄ ຌູ ຾ຣະວຌິ ຽຉີ ຾ຌັຈ (The Network Revolution The Internet)  ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ແຈຽໄ ຂ຺ໄາຠາຠຍີ ຈ຺ ຍາຈລາ຃ຌັ ຋ໃ ີລຈຸ ເຌວຄ຺ ກວຌ ງວໄ ຌ຤າໃ ຎະລຈິ ຋ິພາຍເຌກາຌຽຨັຈ຤ຼກຂວຄ຃ວຠພິ຤ຽຉີ ແຈລໄ ຄູ ຂຌໄື ຽຣືໄວງໂ, ຾ຉຣໃ າ຃າພຈັ ຊກື ຣຄ຺ . ຎະລຈິ ຋ິພາຍ຋ໃ ີຽພໃ ີຠ ຂຌໄື ຂວຄ຃ວຠພິ຤ຽຉແີ ຈຽໄ ຨັຈເ຦ໄ ຽ຃ວື ຂາໃ ງກາຌຉຈິ ຉໃ ລໃ ລື າຌຠີ ຎະລຈິ ຋ິພາຍລຄູ ຂຌໄື ຽຆໃ ັຌກຌັ ຾ຣະ ຽຨັຈເ຦ວໄ ຄ຺ ກວຌລາຠາຈ ຽຂໄ຺າລລູໃ າຄຂຠໄ ຌູ ຂາໃ ຤ລາຌວຌັ ກ຤າໄ ຄເ຦ງຂໃ ວຄ຿ຣກ. 12

1.2.2 ກາຌຎະຉ຤ິ ຈັ ຈາໄ ຌຽ຃ວື ຂາໃ ງຂຠໄ ຌູ ຾ຣະວຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈ (The Network Revolution The Internet) (ຉໃ )  ວຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈແຈກໄ າງຠາຽຎັຌຊາຌຽ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆວີ ະຽຌກຎະລຄ຺ ເໝ.ໃ ຽຨັຈເ຦຃ໄ ວຠພິ຤ຽຉ຾ີ ຉຣໃ ະໜ຤ໃ ງເຌ຋ໃ຤຺ ຿ຣກ ລາຠາຈຉຈິ ຉໃ ລໃ ື ລາຌກຌັ ແຈໄ ຾ຣະ ເ຦ຏໄ ເໄູ ຆຠໄ ຃ີ ຤າຠລາຠາຈ຦ົາງມາໃ ຄ:  ລາຠາຈເຌກາຌລໃ ລື າຌ ຾ຣະ ຨ຤ໃ ຠຠກື ຌັ .  ລາຠາຈຆວກ຦າ຃຤າຠຨ,ູໄ ຃຤າຠຍຌັ ຽ຋ີຄ, ຂາໃ ຤ລາຌ ຾ຣະ ລໃ ຄິ ຋ໃ ີ ລຌ຺ ເ຅ ຽໝືວຌກຍັ ກາຌວາໃ ຌໜຄັ ລພື ິຠ, ຤າຣະລາຌ, ຽຆໃ ຄິ ຠ຦ີ ົາງກ຤ໃ າ ຨາໄ ຌຎໄືຠ ຦ົື ຦ລະຠຈຸ ຉາໃ ຄໂເຌ຿ຣກ.  ລາຠາຈລໃຄ຺ ຾ຣະ ຨຍັ ຅ຈ຺ ໝາງຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ , ຽຆໃ ຄິ ຽຎັຌ຅ຈ຺ ໝາງ຋ໃ ີ ລາຠາຈລໃຄ຺ ຦າຏເໄູ ຆ຃ໄ ຌ຺ ວໃ ຌື ໂແຈມໄ າໃ ຄ຤ວໃ ຄແ຤. 13

1.2.2 ກາຌຎະຉ຤ິ ຈັ ຈາໄ ຌຽ຃ວື ຂາໃ ງຂຠໄ ຌູ ຾ຣະວຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈ (The Network Revolution The Internet) (ຉໃ )  ລາຠາຈລໃຄ຺ File ຿ຈງຏາໃ ຌ FTP(File Transfer Protocol).  ລາຠາຈຆ-ືໄ ຂາງລຌິ ຃າໄ ຏາໃ ຌ຋າຄ Internet (E-Commerce) ຏຂໄູ າງ. ລາຠາຈ຅ຈັ ລະ຾ຈຄພາຍລຌິ ຃າໄ ແ຤ເໄ ຌ Internet ຽພໃ ືວເ຦ຏໄ ຆໄູ ລືໄ າຠາຈຽຣືວກ ຆລືໄ ຌິ ຃າໄ ແຈ຋ໄ ຌັ ຋ີ ຾ຣະ ຆາຣະຽຄຌິ ຏາໃ ຌ຋າຄ Internet.  ລາຠາຈ຿ວຣໄ ຠ຺ ກຌັ ຽພໃ ືວພຍ຺ ຎະລາໄ ຄລຌັ ກຍັ ໝຽໃູ ພໃ ືວຌ.  ລາຠາຈຟຄັ ຤຋ິ ະງຸ ຾ຣະ ຽຍໃ ຄິ ຿຋ຣະພາຍ, ລາຠາຈ຿຋ຣະລຍັ ຏາໃ ຌ຋າຄ Internet, ຋ຄັ ລາຠາຈຽ຦ັຌພາຍຂວຄຏລໄູ ຌ຺ ຋ະຌາວກີ ຈ຤ໄ ງ.  ລໃຄ຺ ຍຈັ ວ຤ງພວຌ ຾ຣະ ລໃຄ຺ ຂ຃ໄ ຤າຠເ຦ຏໄ ເໄູ ຆ຿ໄ ຋ຣະລຍັ ຠຊື .ື ລາຠາຈ຃ຌໄ຺ ຦າ ຂຠໄ ຌູ ຽຆໃ ຄິ ຠ຦ີ ົ຤ຄ຦ົາງເຌ Internet. 14

1.2.3 ກາຌ຃າໄ ຾ຣະ ຋ຣຸ ະກຈິ ຋າຄຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ (Electronic Commerce Electronic Business)  ວຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈແຈລໄ າໄ ຄຊາຌຂວຄຉະ຦ົາຈຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ ວຌັ ກ຤າໄ ຄຂ຤າຄຂຌືໄ ຽພໃ ືວຽຆໃ ວື ຠຉໃ ຣະ຦຤າໃ ຄຏຆໄູ ກໄື ຍັ ຏໄູ ຂາງ. ລຌິ ຃າໄ ຦ົ຤ຄ຦ົາງແຈຊໄ ກື ຿຃ລະຌາ, ຊກື ຆ-ໄື ຂາງ ຾ຣະ ຾ຣກຎໃຼຌເຌ຋ໃ຤຺ ຿ຣກ. ຿ຈງເຆວໄ ຌິ ຽຉ຾ີ ຌັຈຎຼຍ ຽໝືວຌຉະ຦ົາຈ຿ຣກ. ຍຣິລຈັ ຉາໃ ຄໂແຈ຾ໄ ຂຄໃ ຂຌັ ກຌັ ລາໄ ຄ ຾ຏຌໃ ພຍັ ຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ ຽພໃ ືວ຿຃ລະຌາລຌິ ຃າໄ . 15

1.2.3 ກາຌ຃າໄ ຾ຣະ ຋ຣຸ ະກຈິ ຋າຄຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ (Electronic Commerce Electronic Business) (ຉໃ ) ຉ຤຺ ມາໃ ຄຍາຄກາຌ຃າໄ ຽວຽຣັກ຿຋ຢຌກິ Amazon.com: ຈາຽຌຌີ ກາຌຂາງຎືໄຠ຅າຣວຄ ເຌວຌິ ຽຉ຾ີ ຌຈັ Leeflower.com: ຍຣກິ າຌ຅າໜາໃ ງຈວກແຠ ໄ Travelocity.com: ລາຣຍັ ຆວກຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ລາຣຍັ ກາຌ຋ວໃ ຄ຋ຼໃ ຤ພກັ ຏວໃ ຌ 16

1.3.1 ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ຂກະ຾຅ ຂວຄຍຌັ ຦າກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The challenge of Information Systems: Key Management issues) 1. ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງ຋າຄຈາໄ ຌງຈຸ ຋ະລາຈ: ວຄ຺ ກວຌ຋ຣຸ ະກຈິ ຅ະຌາ ເຆຽໄ ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆຂີ າໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ຃຾ື ຌ຤ເຈ ຽພໃ ືວວວກ຾ຍຍວຄ຺ ກວຌເ຦ຠໄ ຃ີ ຤າຠລາຠາຈເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ເ຦ຠໄ ຎີ ະລຈິ ຋ິພາຍ 2. ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງ຋າຄຈາໄ ຌ຿ຣກາພິ຤ຈັ : ວຄ຺ ກວຌ຅ະຽຂໄ຺າເ຅ ຋ຣຸ ະກຈິ ຾ຣະ ຃຤າຠຨຼກຨວໄ ຄຉວໄ ຄກາຌຂວຄຣະຍຍ຺ ເຌ ຾຤ຈຣວໄ ຠຽລຈຊະກຈິ ຿ຣກາພິ຤ຈັ ແຈ຃ໄ ຾ື ຌ຤ເຈ? 17

1.3.1 ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂໄ ຠຌູ : ຂກະ຾຅ຂວຄຍຌັ ຦າກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The challenge of Information Systems: Key Management issues) (ຉໃ ) 3. ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງ຋າຄຈາໄ ຌລະຊາຎຈັ ລະງະກາຂວຄ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ວຄ຺ ກວຌ຅ະພຈັ ຋ະຌາລະຊາຎຈັ ລະງະກາຂວຄຽ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆຂີ າໃ ຤ລາຌ຃຾ື ຌ຤ເຈ? ຉ຤຺ ມາໃ ຄ: ລະຊາຎຈັ ລະງະກ າຈາໄ ຌຂາໃ ຤ລາຌຂວຄ຋ຣຸ ະ ກຈິ 18

1.3.1 ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ຂກະ຾຅ ຂວຄຍຌັ ຦າກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The challenge of Information Systems: Key Management issues) (ຉໃ ) ລະຊາຎຈັ ລະງະກາຂາໃ ຤ລາຌຂໄ ກາຌຎະລາຌຄາຌ ຠຌູ ເຌວຄ຺ ກວຌ ຣະຍຍ຺ ງຈຸ ຋ະລາຈ ກາຌຌາເຆເໄ ຌໜ຤ໃ ງຄາຌ ຣະຍຍ຺ ຃ຠຸ ຃ວຄ ຂວຄວຄ຺ ກວຌ ຣະຍຍ຺ ຃຤າຠຨູໄ ກາຌຂາງ ຾ຣະ ກາຌຉະ຦ົາຈ ກາຌຏະຣຈິ ກາຌຽຄຌິ ກາຌຍຌັ ຆີ ຆຍັ ພະງາກວຌຠະຌຈຸ ຊາຌຣະຍຍ຺ Hardware Software Data & File ລໃ ືລາຌ຿຋ຣະ຃ຠ຺ ຃ວຠພິ຤ຽຉີ 19

1.3.1 ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂໄ ຠຌູ : ຂກະ຾຅ຂວຄຍຌັ ຦າກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ (The challenge of Information Systems: Key Management issues) (ຉໃ ) 4. ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງຈາໄ ຌກາຌຣຄ຺ ຋ຶຌເລຣໃ ະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ : ວຄ຺ ກວຌລາຠາຈຉຣີ າ຃າຠຌູ ຃າໃ ຋ຣຸ ະກຈິ ຂວຄຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ແຈໄ ຃຾ື ຌ຤ເຈ? 5. ຃຤າຠ຋າໄ ຋າງ຋າຄຈາໄ ຌ຃຤າຠຨຍັ ຏິຈຆວຍ ຾ຣະກາຌຍຌັ ຆາ຃຤ຍ ຃ຠຸ : ວຄ຺ ກວຌ຅ະວວກ຾ຍຍຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ຾ຌ຤ເຈ. ຽພໃ ືວເ຦ໄ ຃ຌ຺ ລາຠາຈຽຂໄ຺າເ຅ຨເູໄ ຆໄ ຾ຣະ ຌາເຆຠໄ ຌັ ແຈຈໄ ຤ໄ ງ຃຤າຠຨຍັ ຏິຈຆວຍ 20

1.3.2 ກາຌລຄັ ຣ຤ຠຽວກະລາຌຈ຤ໄ ງຽ຋ັກ຿ຌ຿ຣຆ:ີ ຿ວກາຈເໝລໃ າຣຍັ ກາຌຨຼຌຨູໄ (Integrating texts with Technology: New opportunities for learning) ຌວກ຅າກກາຌຎໃຼຌ຾ຎຄ຋ໃ ີຠເີ ຌ຋ຣຸ ະກຈິ ຾ຣະ ກາຌ຃ຠຸໄ ຃ວຄ ຾ຣ຤ໄ , ຣະຍຍ຺ ຂາໃ ຤ລາຌຂຠໄ ຌູ ງຄັ ລາໄ ຄ຿ວກາຈເໝໂໃ ລາຣຍັ ກາຌຨຼຌຨູໄ ຽຆໃ ຄິ ຽຨັຈເ຦ກໄ າຌຨຼຌເຌຣະຈຍັ ຉາໃ ຄໂຽຎັຌ຋ໃ ີຈຄຶ ຈຈູ ເ຅ ຾ຣະ ຉໃ ຌື ຽຉັໄຌ ຈ຤ໄ ງກາຌຌາເຆ຿ໄ ຎຢ຾ກຢຠ຃ວຠພິ຤ຽຉີ ຋ໃ ີລາຠາຈ຿ຉຉໄ ວຍກຍັ ຌກັ ລກຶ ລາຎະກວຍຽຂ຺ໄາເຌກາຌຨຼຌກາຌລວຌ ຽວກະລາຌວຽີ ຣັກ຿຋ຢຌກິ (PDF, WinRAR, WinZip). 21

ຂວຍເ຅ 22

1

2

2.1 ກາຌຌາເຆຖໄ ະຍຍ຺ ເຌບຄ຺ ກບຌ 2.1.1 ຎະຽຑຈຉາໃ ຄໂຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ (4 ຖະຍຍ຺ ) 2.1.2 ຎະຽຑຈຉຌ຺ໄ ຉຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌ 2.1.3 ຃ທາຓຘາຑຌັ ຖະນທາໃ ຄຖະຍຍ຺ ຉາໃ ຄໂ (ກາຌຖທຓ ຖະຍຍ຺ ) 2.2 ຍຈ຺ ຍາຈງຈຸ ຋ະຘາຈຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ (Strategic Roles of Information System) 2.2.1 ຌງິ າຓຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ງຈຸ ຋ະຘາຈ (Definition of a Strategic Information System) 3

2.2.2 ກາຌຎະຽຆຌີ ກຍັ ຑະຖຄັ ຄາຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ (Countering Competitive Forces) 2.3 ກາຌຘໃຄ຺ ຽຘຓີ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຈທໄ ງຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ (Quality Promotion by Information System) 2.3.1 ຌງິ າຓຂບຄ຃ຌຸ ຌະຑາຍ (Definition of Quality) 2.3.2 ກາຌຎະກບຍຘທໃ ຌຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ຽຂໄ຺າເຌ ກາຌ຃ຓຸໄ ຃ບຄ຃ຌຸ ຌະຑາຍ຾ຍຍຘຓ຺ ຍຌູ 4

 ຾ຉຖໃ ະບຄ຺ ກບຌຓ຃ີ ທາຓ ຾ຉກຉາໃ ຄກຌັ ຋າຄຈາໄ ຌ ຃ທາຓຘຌ຺ ເ຅, ຃ທາຓຊະ ໜຈັ ຾ຖະ ຖະຈຍັ ຆຌັໄ . ຈຄໃ ັ ຌຌັໄ ຉບໄ ຄຽຖືບກເຆຖໄ ະ ຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ເນໄ ຽ຋ຈຽໝາະກຍັ ຾ຉຖໃ ະ ຑາກຘທໃ ຌ, ຽຑາະທາໃ ຍໃ ຓີ ຖະຍຍ຺ ເຈໂເຌ຿ຖກ຋ໃ ີ ຘຓ຺ ຍຌູ ຾ຍຍ ຘາຓາຈເຆໄ ກຍັ ຋ກຸ ບຄ຺ ກບຌແຈດໄ າໃ ຄ ຃ຍ຺ ຊທໄ ຌ. 5

1. ຖະຍຍ຺ ຂຌັໄ ຈາຽຌຌີ ກາຌ (Operational Systems) ຖະຍຍ຺ ຌເໄີ ຆຘໄ ະໜຍັ ຘະໜຌູ ຏ຅ໄູ ຈັ ກາຌຐາໃ ງຈາຽຌຌີ ກາຌຉທ຺ ຅ຄິ ຽຑໃ ືບຉຈິ ຉາຓ຋ກຸ ກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຑືໄຌຊາຌ ຽຆໃ ັຌ: ກາຌຆ,ໄື ກາຌຂາງ, ກາຌບບກຍຌິ ປຍັ ຽຄຌິ , ກາຌ ຊບກຽຄຌິ ຂບຄຖກູ ຃າໄ , ຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌຑະຌກັ ຄາຌ, ກາຌ ຉຈິ ຉາຓທຈັ ຊຈຸ ຍິ ຽຑໃ ືບຎບໄ ຌ຿ປຄຄາຌ. ຿ຈງ຾ຌເຘ຾ໃ ກໄ ແຂກາຌຎະຉຍິ ຈັ ທຼກຄາຌເຌຆທີ ຈິ ຎະ຅າທຌັ ຋ໃທ຺ ໂແຎ. 6

2. ຖະຍຍ຺ ຂຌັໄ ຃ທາຓປູໄ (Knowledge Systems) ຖະຍຍ຺ ຌເີໄ ຆຽໄ ຑໃ ືບຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ຑະຌກັ ຄາຌ຋ໃ ີຓ຃ີ ທາຓ ປູໄ ຋ໃ ີຘາຓາຈ຃ທຍ຃ຓຸ ຂຓໄ ຌູ ຂບຄບຄ຺ ກບຌແຈ,ໄ ຿ຈງ຾ຌເຘໃ ເນຍໄ ຖິຘຈັ ແຈຌໄ າຽບ຺າ຃ທາຓປເູໄ ໝໂໃ ຽຂໄ຺າຓາຑຈັ ຋ະຌາບຄ຺ ກບຌຂບຄຉຌ຺ ຽຑໃ ືບຘາໄ ຄ຾ປຄຏກັ ຈຌັ ເນຍໄ ຖຘິ ຈັ ຓ຋ີ າໃ ຾ປຄ ເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ກຍັ ຍຖິຘຈັ ຃຾ູໃ ຂຄໃ . ຖະຍຍ຺ ຌ຅ໄີ ະຍຌັ ຅ຽຸ ບ຺າ ກາຓະກບຌ຋ໃ ີຓ຃ີ ທາຓປູໄ (Knowledge Workers) ຽຆໃ ັຌ: ທຘິ ະທະກບຌ, ຌກັ ບບກ຾ຍຍ, ຘະຊາຎະຌກິ . 7

3. ຖະຍຍ຺ ຂຌັໄ ຃ຓຸໄ ຃ບຄ (Management Systems) ຖະຍຍ຺ ຌເໄີ ຆຽໄ ຑໃ ືບຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ກາຌຈ຾ູ ຖ, ກາຌ຃ທຍ຃ຓຸ , ກາຌ ຉຈັ ຘຌິ ເ຅ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຍຖນິ າຌຉາໃ ຄໂຂບຄຏ຅ໄູ ຈັ ກາຌຖະ ຈຍັ ກາຄ, ຽຆໃ ຄິ ຾ຌເຘກໃ າຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຂບຄຍຖຘິ ຈັ ຾ຍຍຖທຓໂທາໃ ຋ຖຸ ະ ກຈິ ຌຈີໄ າຽຌຌີ ແຎຈທໄ ງຈີ ນົື ຍໃ ? ຿ຈງ຅ະແຈຖໄ າງຄາຌເນຂໄ ຌັໄ ຽ຋ິຄຽຎັຌ ຾ຉຖໃ ະແຖງະ, ຑບໄ ຓ຋ຄັ ຘາໄ ຄຂາໃ ທຘາຌຽຑໃ ືບເນຏໄ ຍໄູ ຖນິ າຌຖະຈຍັ ຘຄູ ເຆເໄ ຌກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ຽຆໃ ັຌ: ຽຓໃບື ຽຑໃ ີຓ຅າຌທຌກາຌຏະຖິຈຂຌຶໄ ບກີ 2 ຽ຋ໃ ືບຂບຄກາຌຏະຖິຈເຌຎຈັ ຅ຍຸ ຌັ ຅ະຽປັຈເນຓໄ ກີ າຌກະ຋ຍ຺ ຉໃ ຍຌັ ນາ ເຈ຾ຈ?ໃ 8

4. ຖະຍຍ຺ ຂຌັໄ ງຈຸ ຋ະຘາຈ (Strategic Systems) ຖະຍຍ຺ ຌເີໄ ຆຽໄ ຑໃ ືບຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ກາຌຽປັຈທຼກຂບຄຏໄູ ຍຖິນາຌຖະຈຍັ ຘຄູ , ຽຑໃ ືບ຾ກແໄ ຂຍຌັ ນາຈາໄ ຌງຈຸ ຋ະຘາຈ ຾ຖະ ຋າໃ ບຼໃ ຄເຌແຖງະງາທ, ຿ຈງຽຖັຄເຘ຾ໃ ກແໄ ຂຎຌັ ນາ ເນບໄ ຄ຺ ກບຌຘາຓາຈຎຍັ ຉທ຺ ຽຂ຺ໄາກຍັ ກາຌຎໃຼຌ຾ຎຄເໝ຅ໃ າກ ຑາງຌບກ຋ໃ ີຓຏີ ຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຉໃ ບຄ຺ ກບຌຂບຄຉຌ຺ ຽຑໃ ືບເນບໄ ຄ຺ ກບຌຘາຓາຈ຃ຄ຺ ຉທ຺ ຾ຖະ ຂະນງາງຉທ຺ ຉໃ ແຎແຈ.ໄ 9

 ຖະຍຍ຺ ຎະຓທຌຏຌ຺ ກາຌຏຌັ ຎຼໃ ຌ (Transaction Processing Systems:TPS)  ຖະຍຍ຺ ຃ທາຓປູໄ ຾ຖະ ນບໄ ຄກາຌບຈັ ຉະ຿ຌຓຈັ (KWS & OAS) ນົື ຖະຍຍ຺ ຃ບຍ຃ຓຸ ຂະຍທຌກາຌຏະຖິຈ ຾ຖະ ຖະຍຍ຺ ກາຌຎະ ຘາຌຄາຌເຌ຋ຖຸ ະກຈິ (Process Control Systems & Enter price Collaboration Systems)  ຖະຍຍ຺ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ (MIS)  ຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ (DSS)  ຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ຏຍໄູ ຖິນາຌ (ESS) 10

Information Systems Operations Management Support Support Systems Systems PCS TPS or OAS MIS DSS ESS KWS 11

ຖະຍຍ຺ ຎະຓທຌຏຌ຺ ກາຌຏຌັ ຎຼໃ ຌ (Transaction Processing System) ຉທ຺ ຾ຍຍຂບຄຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌຂບຄຖະຍຍ຺ TPS ຾ຓຌໃ ຖະຍຍ຺ ຑໄືຌຊາຌຂບຄ ຽຂາ຺ໄ ຍຌັ ຆຍີ ຖິຘຈັ :ຽຄຌິ ຽຈບື ຌ-຃າໃ ຾ປຄຄາຌ ຋ຖຸ ະກຈິ ຽຆໃ ັຌ: ກາຌຘຄໃ ັ ຆຘໄື ຌິ ຃າໄ ຂຓໄ ຌູ ຖາງຄາຌ຃ະຌະ ກາຌຽປັຈຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌຑະຌກັ ຏຍໄູ ຖນິ າຌ ຍຌັ ຆີ ຖະຍຍ຺ ຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌ ຄາຌ, ກາຌ຅ຈັ ຘໃຄ຺ ຘຌິ ຃າໄ , … ຆຍັ ຑະງາກບຌ, ຽຎ຺ໄາໝາງແຈໄ ຂຓໄ ຌູ ຑະຌກັ ຄາຌ຅າກ ຋ກຸ ຂະ຾ໜຄກາຌຽຄຌິ ຽຈບື ຌ ຾ຓໃ ຊກື ກາຌຈ຺ ແທກໄ ບໃ ຌ຾ຖທໄ . ຿ຈງ ຘທໃ ຌຎະກບຍຂຓໄ ຌູ ຘໃຄ຺ ຂຓໄ ຌູ -ຽບກະຘາຌເນຖໄ ຈັ ຅ະ຾ຌເຘປໃ ຍັ ເຆໄ 5 ໜທໃ ງຄາຌ ເຌ຾ຒໄຓຽຄຌິ ຽຈບື ຌ຾ຓຌໃ ຅າໃ ງຽຆັກເນຑໄ ະຌກັ ຄາຌ ງບໃ ງຽຆໃ ັຌ: ໜທໃ ງຄາຌຂາງ ຑະຌກັ ຄາຌ ຽຖກກຈ຺ ຆໃ ື : ຖາງກາຌຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌ ຾ຖະ ກາຌຉະນົາຈ, ໜທໃ ງ ຋ໃ ີດໃູ : ຄາຌຏະຖຈິ , ໜທໃ ງຄາຌກາຌ ຑະ຾ຌກ : ໜາໄ ຋ໃ ີ : ນກັ ຃າໃ ຑາຘຖີ າງແຈໄ : ຍຌັ ຆຽີ ຄຌິ ຽຈບື ຌ ຽຄຌິ , ໜທໃ ງຄາຌຍຌັ ຆີ ຾ຖະ ນກັ ຘະນທຈັ ຈກີ າຌຘຄັ ຃ຓ຺ : ຽຄຌິ ຽຈບື ຌຑ/ຊ ນກັ ຽຄຌິ ຉທ຺ ຅ຄິ ໜທໃ ງຄາຌຆຍັ ຑະງາກບຌ ຽຖກກຈ຺ ຆໃ ື 12354 ຋.ກຂ຃ 152000 8200 143800 ຓະຌຈຸ . ບ຅. ບາຓບຌ ຅ຌັ ຋ະຑາທຄ຺ 12

ຖະຍຍ຺ ທຼກບຄີ ເຘ຃ໃ ທາຓປູໄ ຾ຖະ ຖະຍຍ຺ ນບໄ ຄກາຌບຈັ ຉະ຿ຌຓຈັ (Knowledge Work and Office Automation System) ຾ຓຌໃ ຊກື ຌາເຆເໄ ຌຂຌັໄ ຃ທາຓປຂູໄ ບຄບຄ຺ ກບຌຽຑໃ ືບເນ຃ໄ ທາຓປເູໄ ໝໂໃ ຾ກຑໃ ະຌກັ ຄາຌເຌບຄ຺ ກບຌ. ຿ຈງເນ຃ໄ ທາຓປຉູໄ າໃ ຄໂ຅າກນົາງຂະ຾ໜຄ ກາຌຽຂ຺ໄາຓາຖທຓຘຌູ ດ຋ໃູ ໃ ີຈຼທ, ຘທໃ ຌທຼກນບໄ ຄກາຌບຈັ ຉະ຿ຌຓຈັ ຾ຓຌໃ ຏຌ຺ ກາຌຌາເຆຽໄ ຋ັກ຿ຌ຿ຖຆຂີ ຓໄ ຌູ ຂາໃ ທຘາຌຉທ຺ ຅ຄິ ເຌກາຌຽຑໃ ີຓຎະຘຈິ ຋ິຑາຍຂບຄຑະຌກັ ຄາຌຂຓໄ ຌູ ຈທໄ ງກາຌຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ກາຌຎະຘາຌ ຄາຌຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌກຌັ ຂບຄ຾ຉຖໃ ະນບໄ ຄກາຌ, ຌບກຌຌັໄ ງຄັ ຓກີ າຌຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌກຍັ ຖກູ ຃າໄ , ຏຘໄູ ະໜບຄທຈັ ຊຈຸ ຍິ ຾ຖະ ບຄ຺ ກບຌບໃ ຌື ໂ. ຽຆໃ ຄິ ຖະ ຍຍ຺ ນບໄ ຄກາຌບຈັ ຉະ຿ຌຓຈັ ຽຎັຌກາຌ຅ຈັ ກາຌກຼໃ ທກຍັ ຽບກະຘາຌຉາໃ ຄໂ ຿ຈງເຆ຿ໄ ຎຕ຾ກຕຓຘາຽຖັຈປຍູ ຉາໃ ຄໂຽຆໃ ັຌ: Office, ຿ຎຕ຾ກຕຓຌາ ເຆທໄ ຼກຘະຽຑາະຈາໄ ຌຉາໃ ຄໂ. 5/3/2015 13

ຖະຍຍ຺ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ (Management Information System) ຽຎັຌຖະຍຍ຺ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຂຓໄ ຌູ ຾ຖະ ຘະໜບຄຖາງຄາຌເນຏໄ ຍໄູ ຖນິ າຌຖະຈຍັ ຘຄູ , ຽຑໃ ືບປຍັ ເຆເໄ ຌກາຌທາຄ຾ຏຌ, ຃ທຍ຃ຓຸ ຍຌັ ຆາ ຾ຖະ ກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ເຌຂຌັໄ ຃ຓຸໄ ຃ບຄ, ຽຆໃ ຄິ ຖະຍຍ຺ ຌຉີໄ ບໄ ຄຽຎັຌຉທ຺ ຘາໄ ຄຖາງຄາຌຎະ຅າທຌັ , ຎະ຅າຽຈບື ຌ, ຎະ຅າຎີ ຿ຈງຘທໃ ຌ ເນງ຾ໃ ຓຌໃ ຽຎັຌຖາງຄາຌ຾ຍຍຆາໄ ໂຆາກໂຽຆໃ ັຌ: ກາຌຘະນຸົຍຏຌ຺ , ກາຌຎຼຍ຋ຼຍຂຓໄ ຌູ ຉາໃ ຄໂ. ຖະຍຍ຺ ຌ຅ໄີ ະບຄີ ເຘຂໃ ຓໄ ຌູ ເຌບຄ຺ ກບຌ ຽຑໃ ືບກາຌທາຄ຾ຏຌ ຾ຖະ ກາຌຖາງຄາຌ. 14

ຉທ຺ ດາໃ ຄຖະຍຍ຺ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ຖະຍຍ຺ ຎະຓທຌຏຌ຺ ຆຂືໄ າງ TPS ຖະຍຍ຺ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ MIS 1.MIS ເນກໄ າຌຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ຂຌັໄ ຎະຉິ ຍຈັ ກາຌ, ຂຌັໄ ຃ຓຸໄ ຃ບຄຍຌັ ຆາ ຾ຖະ ຾ຒໄຓ ຖະຍຍ຺ ຎະຓທຌ ຏ຅ໄູ ຈັ ກາຌ ກາຌທາຄ຾ຏຌຂບຄຏຍໄູ ຖນິ າຌຖະຈຍັ ຘໃຄັ ຆືໄ ຏຌ຺ ກາຌຘໃຄັ ຆໄື ຂຓໄ ຌູ ຘຄູ . ກາຌຂາງ 2.MIS ຽຖັຄເຘກໃ າຌຖາງຄາຌ ຾ຖະ ຾ຒໄຓ ຂຓໄ ຌູ ຉຌ຺ໄ ຋ຶຌ MIS ກາຌ຃ທຍ຃ຓຸ . ກາຌຏະ ກາຌຏ/ຖຉໃ ໜທໃ ງ ຖະຍຍ຺ ທາຄ຾ຏຌ 3.MIS ຾ຓຌໃ ບຄີ ເຘຂໃ ຓໄ ຌູ ຋ໃ ີຓເີ ຌບຄ຺ ກບຌ ຖຈິ ຾ຓ ໃ ຾ນົຄໃ ບຎຸ ະກບຌ ຂຓໄ ຌູ ກາຌຎໃຼຌ ຾ຎຄກາຌຏ/ຖ 4.MIS ຓ຃ີ ທາຓຘາຓາຈເຌກາຌທຽິ ຃າະ ຾ຒໄຓ ຖະຍຍ຺ ຍຌັ ຆີ ຉາໃ . ຍຌັ ຆີ ຋ໃທ຺ ແຎ ຂຓໄ ຌູ ກາຌ ເຆ຅ໄ າໃ ງ 5.MIS ຆທໃ ງເຌກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ ຿ຈງບາ ເຘຂຓໄ ຌູ ເຌຎຈັ ຅ຍຸ ຌັ ຾ຖະ ບະຈຈີ 6.MIS ຓຖີ ກັ ຘະຌະຍໃ ດືຈດຌຸ . 7.MIS ຽຖັຄເຘ຾ໃ ກຍໄ ຌັ ນາຑາງເຌ. 15

ຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ (Decision Support System) DSS ຽຎັຌຽ຃ໃ ບື ຄຓຆື ະຌຈິ ຌໃຄຶ ຽຆໃ ັຌ Computer Programming ຋ໃ ີຊກື ເຆເໄ ຌ ກາຌ຃ຓຸໄ ຃ບຄບຄ຺ ກບຌ ຆທໃ ງເຌກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ຉາໃ ຄໂ຋ໃ ີຓຖີ ກັ ຘະຌະຉທ຺ ຅ຄິ , ຓີ ກາຌຎໃຼຌ຾ຎຄດາໃ ຄທບໃ ຄແທ ຿ຈງຌາເຆຂໄ າໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ຅າກ TPS, MIS ຾ຖະ ຌາຽບ຺າຂຓໄ ຌູ ຅າກ຋າຄຌບກຽຆໃ ັຌ: ຖາ຃າຘຌິ ຃າໄ ຂບຄ຃຾ູໃ ຂຄໃ ຿ຈງຖະຍຍ຺ ຈຄໃ ັ ກາໃ ທຓຖີ ກັ ຘະຌະຈຄໃ ັ ຌ:ໄີ 1. DSS ຓ຃ີ ທາຓດືຈດຌຸ , ຘາຓາຈຎໃຼຌ຾ຎຄຉາຓ຃ທາຓຉບໄ ຄກາຌຂບຄຏເໄູ ຆໄ ຾ຖະ ເນ຃ໄ າຉບຍແທ຋ຌັ ເ຅. 2. DSS ຘາຓາຈເຆແໄ ຈຄໄ າໃ ງ ຿ຈງບາເຘກາຌຎຶກຘາ຅າກຌກັ ຂຼຌ຿ຎຕ຾ກຕຓຑຼຄຽຖັກ ຌບໄ ງ. 3. DSS ຆທໃ ງເຌກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ ຾ຖະ ຾ກຍໄ ຌັ ນາຉາໃ ຄໂ ຿ຈງຍໃ ຓ຃ີ າຉບຍແທຖໄ ທໃ ຄ ໜາໄ . 4. DSS ເຆທໄ ຽິ ຃າະຂຓໄ ຌູ ຋ໃ ີ຋ຌັ ຘະແໝ ຾ຖະ ຓບີ ຎຸ ະກບຌເຌກາຌຘາໄ ຄຉທ຺ ຾ຍຍ. 16

2.1.2 ຎະຽຑຈຉຌ຺ໄ ຉຂບຄຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌ (ຉໃ ) ESS ແຈຊໄ ກື ຌາເຆຽໄ ຂ຺ໄາເຌກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅ຂຌັໄ ງຈຸ ຋ະຘາຈຂບຄບຄ຺ ກບຌ, ຿ຈງກຼໃ ທຂບໄ ຄກຍັ ກາຌຉຈັ ຘຌິ ເ຅຾ຍຍຍໃ ຓ຿ີ ຃ຄຘາໄ ຄ, ຓກີ າຌ຃າ ຌທຌ຾ຍຍຘຄັ ຖທຓ ຾ຖະ ຓກີ າຌຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌກຍັ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄ ຓ, ຽຆໃ ຄິ ຖະຍຍ຺ ຈຄໃ ັ ກາໃ ທຊກື ຘາໄ ຄຂຌຶໄ ຽຑໃ ືບຘຄັ ຖທຓຽບ຺າຽນຈກາຌ຅າກຂາໄ ຄຌບກ ຽຆໃ ັຌ: ກຈ຺ ໝາງ, ຑາຘ,ີ ຃຾ູໃ ຂຄໃ ເໝ,ໃ ຾ຉໃ ESS ງຄັ ແຈຌໄ າເຆຂໄ ຓໄ ຌູ ຅າກ MIS ຾ຖະ DSS ຿ຈງຓກີ າຌກຌໃ ັ ຉບຄ, ຃ຈັ ຅ບໄ ຌ ຾ຖະ ຉຈິ ຉາຓຂຓໄ ຌູ ຋ໃ ີຓຖີ ກັ ຘະຌະທກິ ຈິ ຉາໃ ຄໂ. ESS ຉບໄ ຄເຆ຿ໄ ຎຕ຾ກຕຓກຕາຒິກ຋ໃ ີ຋ຌັ ຘະ ແໝ ຾ຖະ ຘາຓາຈເນຂໄ ຓໄ ຌູ ຅າກນົາງ຾ນົຄໃ ດາໃ ຄທບໃ ຄແທ. 17

Executive Support System :ESS ຉທ຺ ຾ຍຍຂບຄຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ຘະໜຌູ ຏຉໄູ ຈັ ຘຌິ ເ຅ ESS ຃ບຓຑິທຽຉຖີ ະຍຍ຺ ESS -ຽຓຌູ -ກຕາຒິກ -ຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌ ຃ບຓຑິທຽຉຖີ ະຍຍ຺ ESS ຃ບຓຑິທຽຉຖີ ະຍຍ຺ ESS -ຽຓຌູ ຂຓໄ ຌູ ຑາງເຌ ຂຓໄ ຌູ ຑາງຌບກ -ຽຓຌູ -ກຕາຒິກ -ກຕາຒິກ -ຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌ -ຂຓໄ ຌູ TPS / MIS -Dow jores -ຉຈິ ຉໃ ຘໃ ຘື າຌ -ຂຓໄ ຌູ ກາຌຽຄຌິ -Gattup poll -ຖະຍຍ຺ ນບໄ ຄກາຌ -Standard and 18 -ຉທ຺ ຾ຍຍທຽິ ຃າະ -Poor’s

ກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຖະນທາໃ ຄຖະຍຍ຺ ຽຎັຌກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຾ຖະ ຂຌໄຶ ຉໃ ຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ກຌັ ຖະນທາໃ ຄຖະຍຍ຺ ງບໃ ງຉາໃ ຄໂ ເຌບຄ຺ ກບຌ຿ຈງ຋ໃ ີ TPS ຽຎັຌ ຘະໜຌູ ຏໄູ ຾ນົຄໃ ຂຓໄ ຌູ ຉຌໄ຺ ຉເນ຾ໄ ກຖໃ ະຍຍ຺ ຍຖິນາຌ ບໃ ຌື ໂ, ESS ຽຎັຌຍບໃ ຌຽກຍັ ຂໄ ຓຌູ ຅າກຖະຍຍ຺ ຂຌັໄ ຋ໃ ີຉາໃ ກທາໃ , ຖະຍຍ຺ ຖະຍຍ຺ ຘະໜຍັ ຘທໃ ຌຖະຍຍ຺ ບໃ ຌື ໂ຾ຓຌໃ ຓກີ າຌ ຘະໜຌູ ກາຌຉຈັ ຾ຖກຎໃຼຌຂຓໄ ຌູ ຖະນທາໃ ຄກຌັ ຃ຓຸໄ ຃ບຄ ຘຌິ ເ຅ (DSS) ດາກຘາໄ ຄຖະຍຍ຺ ຌຉໄີ ບໄ ຄຘຌິໄ ຽຎືບຄ (MIS) ຃າໃ ເຆ຅ໄ າໃ ງຘຄູ , ນງຄຸໄ ງາກຘຍັ ຘຌ຺ ຾ຖະ ເຆຽໄ ທຖານົາງ ຈຄໃ ັ ຌຌັໄ ບຄ຺ ຖະຍຍ຺ ຖະຍຍ຺ ກບຌຉບໄ ຄຉຈັ ຘຌິ ເ຅ຽບຄທາໃ ຓຌັ ຃ທາຓປູໄ ຎະຓທຌຏຌ຺ ຅າຽຎັຌ຾຋ຍໄ ໃ ຾ຖະ຃ຓຸໄ ຃າໃ ນົື ຍໃ ? ຆ-ືໄ ຂາງ (TPS) (KWS & 19 OAS)

ຖະຍຍ຺ ຉາໃ ຄໂຌຌັໄ ຘາຓາຈຆທໃ ງ຾ກແໄ ຂຍຌັ ນາຉາໃ ຄໂ ຂບຄບຄ຺ ກບຌແຈໄ ຽຑາະເຌບະຈຈີ ຍາຄຖະຍຍ຺ ແຈຆໄ ທໃ ງ຾ກໄ ແຂຍຌັ ນາເຌບຄ຺ ກບຌຉາໃ ຄໂ ຽປັຈເນຍໄ ຖຘິ ຈັ ຉາໃ ຄໂຘາ ຓາຈຈາຽຌຌີ ກຈິ ຅ະກາຌ ຾ຖະ ຓກີ າຌຂະນງາງຉທ຺ ເຌ ຘຄັ ຃ຓ຺ , ຖະຍຍ຺ ຋ໃ ີຓຽີ ຃ໃ ບື ຄຓຽື ຂັຓໄ ຾ຂຄຘາຓາຈຽປັຈເນບໄ ຄ຺ ກບຌຂຌຶໄ ແຎດືຌດ຾ໃູ ຊທໜາໄ ເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ກຍັ ຘາກຌ຺ . 20

ຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ງຈຸ ຋ະຘາຈຘາຓາຈຎຼໃ ຌ຾ຎຄຽຎໄ຺າ ໝາງ, ກາຌຈາຽຌຌີ ກາຌ, ຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ນົື ກາຌຑທ຺ ຑຍັ ກຍັ ຂາໄ ຄຌບກຂບຄບຄ຺ ກບຌ ຽຑໃ ືບຆທໃ ງເນບໄ ຄ຺ ກບຌຓ຃ີ ທາຓແຈຎໄ ຼຍ ເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຿ຈງຖະຍຍ຺ ຈຄໃ ັ ກາໃ ທຌແໄີ ຈຊໄ ກື ຌາເຆກໄ ຍັ ຑະຌກັ ຄາຌ຋ກຸ ຂຌັໄ , ຽຑໃ ືບຉບໄ ຄກາຌເຆຖໄ ະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌຂຓໄ ຌູ ຽຎັຌບາ ທຈຸ ເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ກບໃ ຌບໃ ຌື ຽປ຺າຉບໄ ຄຆບກນາ຿ບກາຈງຈຸ ຋ະ ຘາຈ຋າຄ຋ຖຸ ະກຈິ ແຈ຅ໄ າກເຘ? ຿ຈງຓີ 2 ຉທ຺ ຾ຍຍເນຽໄ ຖືບກ ຃:ື ຉທ຺ ຾ຍຍຂບຄຑະຖຄັ ຄາຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຾ຖະ ຉທ຺ ຾ຍຍຉບໃ ຄ ຿ຘຓໄ ຌູ ຃າໃ . 21

຋ກຸ ໂທຘິ ະນະກຈິ ຖທໄ ຌ຾ຉຓໃ ຿ີ ບກາຈ, ກາຌຂໃຓ຺ ຂ຅ູໃ າກຑາງຌບກ ຽຆໃ ັຌ : ກາຌຽຂໄ຺າຉະນົາຈເໝຂໃ ບຄຏຏໄູ ະຖຈິ , ຃ທາຓກຈ຺ ຈຌັ ຅າກຘຌິ ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຍຖກິ າຌ຋ຈ຺ ຾຋ຌ, ກາຌຉໃ ຖບຄຂບຄຖກູ ຃າໄ , ກາຌຉໃ ຖບຄຂບຄຏຘໄູ ະໜບຄທຈັ ຊຸ ຾ຖະ ຋ໃ ີຉຄັໄ ຂບຄ຃຾ູໃ ຂຄໃ ຽກໃ າ຺ ຽຑໃ ືບຉບໄ ຄ ກາຌຽບ຺າຆະຌະຘໃ ຄິ ຽນໃ ຺ົາຌໄີ ຍຖຘິ ຈັ ຉບໄ ຄຈາຽຌຌີ ຉາຓ 4 ງຈຸ ຋ະຘາຈ ກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຑືໄຌຊາຌຈຄໃ ັ ຌ:ໄີ ຃ທາຓ຾ຉກຉາໃ ຄຂບຄຘຌິ ຃າໄ (Differentiation), ຃ທາຓ຾ຉກຉາໃ ຄຂບຄ຅ຈຸ ຘຓຸ (Focused Differentiation), ຑຈັ ຋ະຌາ຃ທາຓຘາຑຌັ ດາໃ ຄຆະຌຈິ ຾ໜຌໄ ກຍັ ຖກູ ຃າໄ ຾ຖະ ຏຘໄູ ະໜບຄ, ຽຎັຌຏຏໄູ ະຖຈິ ຋ໃ ີຓຉີ ຌ຺ໄ ຋ຶຌຉາໃ . ບ຅. ບາຓບຌ ຅ຌັ ຋ະຑາທຄ຺ 22

2.2.2 ກາຌຎະຽຆຌີ ກຍັ ຑະຖຄັ ຄາຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ (Countering Competitive Forces) (ຉໃ ) ຉທ຺ ຾ຍຍຑະຖຄັ ກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຂບຄ Porter ຏຽໄູ ຂ຺ໄາຘຉູໃ ະນົາຈ ຘຌິ ຃າໄ ກາຌຍຖິ ຃ຌ຺ ເໝໃ ກາຌ຋ຈ຺ ຾຋ຌ ທຘິ າ ຃຾ູໃ ຂຄໃ ນະກຈິ ຈຄໃ ັ ຽຈຓີ ຏຘໄູ ະໜບຄ ຖກູ ຃າໄ ບ຅. ບາຓບຌ ຅ຌັ ຋ະຑາທຄ຺ 23

ຉທ຺ ຾ຍຍຂບຄຉບໃ ຄ຿ຘຓໄ ຌູ ຃າໃ ຾ຓຌໃ ກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຘະຽຑາະຈາໄ ຌເຌ຋ຖຸ ະ ກຈິ , ຽຆໃ ຄິ ຘາຓາຈຽຑໃ ີຓຑະຖຄັ ເຌກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຿ຈງເນປໄ ຅ູໄ ຈຸ ຄຈັ ທຘິ ະນະກຈິ ຘາ ຓາຈເຆຽໄ ຋ັກ຿ຌ຿ຖຆຂີ າໃ ທຘາຌດາໃ ຄຓຎີ ະຘຈິ ຋ິຑາຍເຌກາຌຎຍັ ຎຄຸ ຊາຌະ຋ໃ ີຉຄັໄ ກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ຂບຄທຘິ ະນະກຈິ ຽຆໃ ັຌ: ຅ະແຈປໄ ຍັ ກາແຖຘຄູ ຘຈຸ ຅າກຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທ ຘາຌຂຓໄ ຌູ ງຈຸ ຋ະຘາຈດຍໃູ ບໃ ຌເຈ, ຅ະເຆກໄ າຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຂະໜາຈເຈຽຑໃ ືບຘາໄ ຄ ຘຌິ ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຍຖິກາຌເໝ,ໃ ຽຑໃ ືບຎຍັ ຎຄຸ ກາຌຉຉີ ະນົາຈ, ຽຑໃ ືບຏກູ ຓຈັ ຖກູ ຃າໄ ຾ຖະ ຏຘໄູ ະໜບຄ ຾ຖະ ຽຑໃ ືບນຸົຈຉຌ຺ໄ ຋ຶຌເຌກາຌຈາຽຌຌີ ກາຌ. ກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທ ຽນໃ ຺ົາຌຽີໄ ຎັຌກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທຽຍບືໄ ຄຉຌໄ຺ (Primary Activity) ນົື ກາຌຽ຃ໃ ບື ຌແນທ ຘະໜຍັ ຘະໜຌູ (Support Activities). 24

ກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ ເຌງກຸ ຿ຖກາທທິ ຈັ ແຈຍໄ ຍີ ຍຄັ ຃ຍັ ເນທໄ ຘິ ະນະກຈິ ຉາໃ ຄໂຉບໄ ຄແຈຌໄ າເຆ຃ໄ ຌຸ ຌະຑາຍ ຽຂ຺ໄາເຌງຈຸ ຋ະຘາຈກາຌ຾ຂຄໃ ຂຌັ . ຽຆໃ ຄິ ຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທ ຘາຌຂຓໄ ຌູ ຅ະຆທໃ ງຽປັຈເນຘໄ ຌິ ຃າໄ , ກາຌຍຖກິ າຌ ຾ຖະ ກາຌຈາຽຌຌີ ກາຌຂບຄບຄ຺ ກບຌ ຘາຓາຈ ຍຌັ ຖ຃ຸ ຌຸ ະຑາຍຖະຈຍັ ຘຄູ ແຈ.ໄ 25

 ຋ຈັ ຘະຌະຂບຄຏຏໄູ ະຖຈິ ຃ຌຸ ະຑາຍໝາງຽຊຄິ ຃ທາຓຘບຈ຃ບໃ ຄກຍັ ຖາງຖະບຼຈ຋ໃ ີແຈຖໄ ະຍແຸ ທຂໄ ບຄ ຘຌິ ຃າໄ ນົື ກາຌຍຖິກາຌ (Specification of product & Services).  ຘາຖຍັ ຏຍໄູ ຖິ຿ຑກ ຃ຌຸ ະຑາຍຓ຃ີ ທາຓໝາງກທາໄ ຄກທາໃ ຿ຈງຽຖໃ ີຓ຅າກ຃ຌຸ ະຑາຍ຋າຄກາງ ງະຑາຍຽຆໃ ັຌ: ຃ທາຓ຋ຌ຺ ຋າຌ, ຃ທາຓຎບຈແຑ, ຃ທາຓ຾ຂຄ຾ກຌໃ . ຉໃ ຓາ ຾ຓຌໃ ຘຌ຺ ເ຅ຉໃ ກຍັ ຃ຌຸ ະຑາຍຂບຄກາຌຍຖິກາຌຽຆໃ ັຌ: ຃ທາຓຆຈັ ຽ຅ຌ, ຉທ຺ ຅ຄິ , ກາຌຍຖິກາຌນົຄັ ກາຌຂາງ ຾ຖະ ຘໃ ຄິ ຘຈຸ ຋າໄ ງ຃ື ຃ທາຓຘາຌກຶ ກຼໃ ທກຍັ ຃ຌຸ ຌະຑາຍຂບຄຖກູ ຃າໄ . ຿ຈງຖທຓຽບ຺າ຋ຄັ ຃ທາຓປຂູໄ ບຄ຋ຖຸ ະກຈິ ເຌກາຌຏະ ຖຈິ ຘຌິ ຃າໄ , ກາຌຉບໄ ຌປຍັ ຾ຖະ ຋າໃ ຋ີຂບຄຑະຌກັ ຄາຌຂາງ ຾ຖະ ຑະຌກັ ຄາຌຍຖກິ າຌຑບໄ ຓ຋ຄັ ຆໃ ຘື ຼຄຂບຄຘຌິ ຃າໄ . 26

ຖະຍຍ຺ ຂາໃ ທຘາຌແຈຎໄ ະກບຍຘທໃ ຌບຌັ ຘາ຃ຌັ ຽຂໄ຺າເຌກາຌ຃ຓຸໄ ຃ບຄ ຃ຌຸ ະຑາຍຽຆໃ ັຌ: 1. ຽປັຈເນຂໄ ະຍທຌທທິ ຈັ ກາຌຏະຖິຈຄາໃ ງຂຌືໄ . 2. ຘະຈທກເຌກາຌກທຈຘບຍຓາຈຉະຊາຌ. 3. ຘາຓາຈຎຍັ ຎຄຸ ຘຌິ ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຍຖິກາຌຉາຓ຃ທາຓຉບໄ ຄກາຌ ຂບຄຖກູ ຃າໄ . 4. ນຸົຈປບຍທຼຌກາຌຏະຖິຈຖຄ຺ . 5. ຘະຈທກເຌກາຌຎຍັ ຎຄຸ ຃ຌຸ ະຑາຍ ຾ຖະ ຃ທາຓຆຈັ ຽ຅ຌເຌກາຌ ບບກ຾ຍຍ. 6. ຽຑໃ ີຓ຃ທາຓ຾ຓຌໃ ດາເຌກາຌຏະຖຈິ . 27

ຖະຍຍ຺ ຂຓໄ ຌູ ຂາໃ ທຘາຌເນ຃ໄ ທາຓຘາຓາຈ຾ກຏໃ ໄູ ຏະຖິຈແຈປໄ ຖູໄ ະບຼຈຂຌັໄ ຉບຌ ຾ຖະ ທ຋ິ ີກາຌເຌ ກາຌຏະຖິຈ, ຽນັຌຂຏໄ ິຈຑາຈ ຾ຖະ ທ຋ິ ີກາຌ຾ກໄ ແຂຄາໃ ງຂຌໄື . 28