(18o Μέρος) - Απομαγνητοφωνημένες Ομιλίες - Αρχιμ. π.Σάββα Αγιορείτου

Συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών Άρχ.Σάββα Αγιορείτου 18ο Μέρος Σειρά pdf σε συνέχειες - 2018 Μια δωρεάν διαδυκτιακή συλλογή,απομαγνητοφωνημένων ομιλιών, του π.Σάββα Αγιορείτη,που έχουν αναρτηθεί στην επίσημη ιστοσελίδα: (hristospanagia3.blogspot.gr) Κατεβάστε τις συνέχειες της σειράς,όπως και μελλοντικά pdf με νέες απομαγνητοφωνημένες ομιλίες που θα αναρτούνται ανα διαστήματα,στην ανωτέρω ηλεκτρονική διεύθηνση,στην επίσημη ιστοσελίδα,στην στήλη του blog (πάνω-δεξιά). 1

Για περισσότερες ψυχοφελείς ομιλίες για πλήθος θέματων,καθώς και για μελέτη πλήθους κειμένων Λόγων και Διδαχών Αγίων Πατέρων,επισκεφτείτε τις παρακάτω ιστοσελίδες.Καθημερινή Ενημέρωση & Αναρτήσεις. (Επίσημες Ιστοσελίδες) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Παλαιότερες Αναρτήσεις] hristospanagia3.blogspot.gr www.hristospanagia.gr agiapsychanalysi.blogspot.gr Η παρούσα συλλογή απομαγνητοφωνημένων ομιλιών,αποτελεί ένα πάρα πολύ μικρό μέρος,απο το σύνολο ομιλιών του π.Σάββα.Ακούστε τις ομιλίες της παρούσας συλλογής καθώς και τις συνεχειές τους (ανα θεματική κατηγορία) καθώς και πλήθος άλλων ομιλιών πάνω σε ποικίλα πνευματικά θέματα,στις παρακάτω ιστοσελίδες με καθημερινή & εβδομαδιαία ενημέρωση: (Συλλογή ομιλιών - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/videos (Playlists Ομιλιών ανα θεματική Κατηγορία - Youtube) [Στο τέλος της ιστοσελίδας κάτω κάτω πατήστε Φόρτωση Περισσοτέρων] https://www.youtube.com/channel/UCEtOr176QWbyqK_H3ZZoJJw/playlists (Θεματικές Ενότητες Blog – Ετικέτες ανα κατηγορία) http://hristospanagia3.blogspot.gr/p/blog-page_25.html Γιά ενημέρωση μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου για τις καθημερινές λίστες θεμάτων που αναρτούνται καθημερινά στην ιστοσελίδα - στείλτε τό e-mail σας στό:[email protected] 2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 18ο Μέρος [Ομιλίες σε νέους (4 ομιλίες), σε παιδιά (4 ομιλίες), και γονείς (2ομιλίες)] 1)Ἡ πνευματική ζωή ὡς βασική προϋπόθεση γιά τήν καλή ἀποκατάσταση [Σελ 4 εώς 15] 2)Ὁ σκοπός τοῦ γάμου [Σελ 16 εώς 42] 3)Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τόν Ὅσιο Πορφύριο [Σελ 43 εώς 63] 4)Τό Σύμβολο τοῦ Σταυροῦ καί ἡ Σταυρική Ζωή [Σελ 64 εώς 76] 5)Ἡ συνέπεια στή Χριστιανική ζωή - Ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ (1η Ομιλία) [Σελ 77 εώς 84] 6)Ἡ συνέπεια στή Χριστιανική ζωή - Ὁ Πατριάρχης Ἀβραάμ (2η Ομιλία) [Σελ 85 εώς 91] 7)Ἡ Ἀγάπη οὐκ ἀσχημονεῖ [Σελ 92 εώς 101] 8)Τιμή στούς Γονεῖς,Ἀναίδεια καί Ἐνδυμασία [Σελ 102 εώς 111] 9)Ὁ Ἅγιος Δημήτριος καί ἡ ἁγιότητα [Σελ 112 εώς 115] 10)Ἡ ἁπλότητα τοῦ χωρικοῦ πού ἔδωσε τροφή στόν Χριστό [Σελ 116 εώς 126] 3

Ἡ πνευματική ζωή ὡς βασική προϋπόθεση γιά τήν καλή ἀποκατάσταση (Ομιλία σε Νέους) Θά ποῦμε σήμερα παιδιά, μέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ, ἕνα θέμα πού ἔχει σχέση μέ τήν ἀποκατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Ὅταν λένε ἀποκατάσταση οἱ ἄνθρωποι στόν κόσμο συνήθως ἐννοοῦνε τόν γάμο. Ἀλλά ἡ σωστή ὀπτική τοῦ πράγματος «ἀποκατάσταση» εἶναι νά ἀποκατασταθεῖ κανείς στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Καί ὁ γάμος καί ὁ μοναχισμός, πού εἶναι οἱ δυό δρόμοι γιά νά πάει κανείς στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ, αὐτό ἔχουν σάν τελικό στόχο. Δέν ἔχουν μιά ἐφήμερη, ἄς ποῦμε, ἀπόλαυση, μιά ἐφήμερη καλοπέραση. Εἴτε στόν ἕναν δρόμο πάει κανείς εἴτε στόν ἄλλον, δέν πρέπει νά χάσει τόν στόχο καί τό τέλος, τό ὁποῖο εἶναι ὁ Χριστός. «Ἐγώ εἶμαι τό Α καί τό Ω, ἡ ἀρχή καί τό τέλος»1. Ὁπότε, ἄς δοῦμε σήμερα, μέ ὁδηγό τόν π. Παΐσιο, πῶς πετυχαίνεται αὐτή ἡ καλή ἀποκατάσταση, πῶς δέν θά χάσουμε τόν στόχο, τόν Χριστό. Ὁ Γέροντας, προκαταρκτικά νά τό ποῦμε, τόνιζε ὅτι πρέπει κανείς ἀπό νωρίς νά ἀποφασίσει ποιόν δρόμο θά πάρει. Γιατί, καί ὁ ἕνας δρόμος καί ὁ ἄλλος, εἶναι ἕνας δρόμος σταυρικός, ὁ ὁποῖος ὁδηγεῖ στήν Ἀνάσταση. Καί ὅσο πιό γρήγορα κανείς πάρει αὐτό τόν δρόμο, τόσο πιό βέβαιη εἶναι καί ἡ Ἀνάσταση, πιό εὔκολη. Ἔλεγε ὁ Γέροντας πώς, ἰδιαίτερα μετά τά 30, ὁ ἄνθρωπος δύσκολα ἀποφασίζει, εἴτε νά πάει στόν μοναχισμό εἴτε νά πάει στόν γάμο, γιατί βάζει πάνω ἀπ’ ὅλα τήν λογική. Ἄς δοῦμε λοιπόν σήμερα αὐτό τό κεφάλαιο «Ἡ πνευματική ζωή εἶναι βασική προϋπόθεση γιά τήν καλή ἀποκατάσταση»2. Θά τό διευρύνουμε λίγο... Ὁ Γέροντας ἑστιάζει ἴσως πιό πολύ στόν γάμο, ἀλλά ἰσχύουν καί γιά τόν μοναχισμό. Ἄν κανείς θέλει νά πάει καλά στό μοναστήρι, νά προκόψει πνευματικά, πάλι πρέπει νά κάνει πνευματική ζωή πρίν πάει στό μοναστήρι. Δέν σημαίνει, ἐπειδή δέν πῆγα ἀκόμα στό μοναστήρι καί εἶμαι στόν κόσμο, δικαιολογοῦμαι νά ἁμαρτάνω ἤ νά μή ζῶ μέ τόση προσοχή ὅση θά εἶχα ἄν ἤμουν στό μοναστήρι. Γιά νά πετύχει κανείς στόν μοναχισμό, θά πρέπει καί πρίν ἀπ’ τόν μοναχισμό νά κάνει καλή ζωή, πνευματική ζωή. Ἐπίσης, γιά νά πετύχει στόν γάμο, θά πρέπει πρίν ἀπ’ τόν γάμο νά κάνει καλή ζωή, πνευματική ζωή. Κι ὅσο περισσότερο προκόψει πρίν, τόσο τό μετά θά εἶναι ἐπιτυχέστερο. «- Γέροντα, ἡ τάδε πού σᾶς εἶπε ὅτι σκέφτεται τόν Μοναχισμό μοῦ εἶπε ὅτι ἕνας συμφοιτητής της τήν ρώτησε γιατί δέν πάει στόν κινηματογράφο καί δέν βγαίνει ἔξω μέ ἀγόρια. Τί ἔπρεπε νά τοῦ ἀπαντήσει;»3. 4

Ὁ Γέροντας τώρα: «- Ἔπρεπε νά τοῦ πεῖ: «Τέτοια ἐρώτηση οὔτε ὁ ἀδελφός μου μοῦ ἔκανε ποτέ καί μοῦ τήν κάνεις ἐσύ;»4. Βλέπετε ὁ Γέροντας πόσο ἑστιάζει στό θέμα τῆς ἀδιαντροπιᾶς καί τῆς αἰδοῦς ἀπ’ τήν ἄλλη μεριά. Ἡ αἰδώς - ντροπή, εἶναι μεγάλη ἀρετή. Δυστυχῶς, οἱ ἄνθρωποι σήμερα τήν ἔχουν ἀπολέσει καί κηρύττουν ὅτι πρέπει νά ἀπολεσθεῖ. Διάφοροι ψυχολόγοι, φιλόσοφοι... κηρύττουνε κηρύγματα κατά τῆς αἰδοῦς, κατά τῆς ντροπῆς, ὅτι εἶναι κάτι πού ἀναστέλλει τόν ἄνθρωπο, ἐνῶ εἶναι κάτι πού τό ἔχει δώσει ὡς δῶρο ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο γιά νά προφυλάσσεται ἀπό τήν ἁμαρτία. Ὁπότε, λέει ἐδῶ, ἔπρεπε νά τοῦ πεῖ ἀκριβῶς αὐτό. Σάν νά τοῦ λέει: δέν ντρέπεσαι νά κάνεις τέτοιες ἐρωτήσεις πού δέν μοῦ κάνει οὔτε ὁ ἀδελφός μου; Συνεχίζει ἡ ἐρώτηση: «- Μετά ἀπό λίγες μέρες τήν συνάντησε ἔξω ἀπό τήν Σχολή της -αὐτή δέν τόν εἶχε δεῖ- καί τήν ἔπιασε ἀπό τόν ὦμο. Ἐκείνη τοῦ εἶπε μόνον ἕνα «γειά σου» καί μπῆκε ἀμέσως μέσα. - Ὄχι, δέν ἔκανε καλά! Σ’ αὐτήν τήν περίπτωση ἔπρεπε νά ἀντιδράσει, γιατί, ἔτσι ὅπως φέρθηκε, μπορεῖ νά τοῦ ἔδωσε τήν ἐντύπωση ὅτι δέχθηκε αὐτήν τήν ἐκδήλωσή του, ὁπότε ἐκεῖνος θά τό ξανακάνει. Ἡ ἡλικία στήν ὁποία βρίσκεται τώρα εἶναι λίγο δύσκολη καί δέν τήν ὠφελεῖ νά κάνει συντροφιά μέ ἀγόρια». Προφανῶς ἤτανε νέα. «Οὔτε χρειάζεται νά μιλήσει μαζί τους, τάχα γιά νά τά βοηθήσει. Καί ἄν ἀποφασίσει νά δημιουργήσει οἰκογένεια, ὅταν γνωρίσει ἕνα καλό παιδί, πρέπει νά τό πεῖ στούς γονεῖς της. Αὐτοί θά ἐξετάσουν ἄν ἔχει τίς προϋποθέσεις νά κάνουν μιά καλή οἰκογένεια. Ἀλλά τώρα πού δέν ἔχει ἀκόμη ἀποφασίσει ποιά ζωή θά ἀκολουθήσει, δέν τήν βοηθάει νά μιλάει μέ τά ἀγόρια, γιατί ζαλίζεται χωρίς λόγο καί χάνει τήν γαλήνη της. Ὅσα παιδιά ἀσχολοῦνται μέ τέτοια εἶναι τά καημένα πολύ ζαλισμένα καί συνέχεια ταραγμένα· δέν ἔχουν γαλήνη. Τό πρόσωπό τους καί τά μάτια τους εἶναι ἀγριεμένα»5. Βλέπετε πόσο εὔστοχα ἀπαντάει ὁ Γέροντας. Ὅταν δέχεσαι μία πρόκληση, πρέπει νά ξεκαθαρίζεις τά πράγματα. Σήμερα γίνεται πρόκληση καί ἀπό τίς γυναῖκες πρός τούς ἄντρες, ὄχι μόνο ἀπό τούς ἄντρες πρός τίς γυναῖκες καί κανείς θά πρέπει νά εἶναι ξεκάθαρος, νά μή δίνει ψεύτικες ἐλπίδες στόν ἄλλον. Αὐτό λέει ἐδῶ, θά ἔπρεπε νά ἀντιδράσει. Νά δεῖ κανείς μέσα του πρός τά ποῦ κλίνει ἡ ζυγαριά. Ἄν κλίνει πρός τόν μοναχισμό, τότε δέν ἔχει ἔννοια νά ἀσχολεῖται μέ τό ἄλλο φύλο. Ἄν δέν ξέρεις ἀκόμα καί εἶσαι στίς σπουδές σου, πάλι δέν ἔχει ἔννοια νά ἀσχολεῖσαι μέ τό ἄλλο φύλο. Θά δεῖτε, πιό κάτω λέει ὁ Γέροντας, ὅτι κι ἄν ἀκόμα ἔχεις ἀποφασίσει τόν γάμο, πάρε πρῶτα τό πτυχίο σου καί μή ζαλίζεσαι μ’ αὐτά. Μετά κάνεις αὐτό πού ἔχεις σκοπό νά κάνεις. Κάθε πράγμα νά τό κάνουμε στόν καιρό του καί μέ τάξη. Γιατί, ἄν κανείς ἀρχίσει μιά 5

σχέση ἄς ποῦμε στό πρῶτο ἔτος στό Πανεπιστήμιο, μέχρι νά τελειώσει τό Πανεπιστήμιο, γιά νά παντρευτεῖ - γιατί συνήθως ἔτσι θέλουνε, νά τελειώσουν τό Πανεπιστήμιο - θά περάσουν 4-5 χρόνια καί ὅλα αὐτά τά χρόνια θά εἶναι σέ πολύ μεγάλο πειρασμό νά ἁμαρτήσει. Γιατί λοιπόν ν’ ἀρχίσεις νά ἀσχολεῖσαι μέ τέτοια πράγματα, ἐφόσον ἔχεις βάλει μπροστά σου ἕναν στόχο, ὁ ὁποῖος ἀπαιτεῖ ἀπό σένα καί χρόνο καί δυνάμεις καί ψυχική ἐνέργεια καί νά δαπανήσεις τίς δυνάμεις σου σέ πράγματα πού δέν εἶναι ἐκείνης τῆς ὥρας; «Ἡ ἔλξη τοῦ γυναικείου φύλου ἀπό τόν ἀνδρικό, καί τό ἀντίθετο, ὑπάρχει στή φύση τοῦ ἀνθρώπου. Ἀλλά νά τῆς πεῖς, ὅτι τώρα δέν εἶναι καιρός γι’ αὐτό. Νά κοιτάξει τίς σπουδές της. Τά παιδιά πού καλλιεργοῦν αὐτήν τήν ἕλξη ἀπό μικρά, γυρίζουν ἐκεῖ τό κουμπί πρίν ἔρθει ἡ κατάλληλη ὥρα, καί ὕστερα, ὅταν ἔρθει ἐκείνη ἡ ὥρα, τό κουμπί εἶναι ἤδη γυρισμένο καί δέν μποροῦν νά χαροῦν, γιατί ἔζησαν αὐτήν τήν χαρά, τότε πού δέν ἦταν κατάλληλος καιρός. Ἐνῶ, ὅσα παιδιά προσέχουν, χαίρονται περισσότερο ὅταν ἔρθει ὁ κατάλληλος καιρός, καί μέχρι τότε ἔχουν πολλή γαλήνη. Βλέπεις, μερικές μητέρες πού ἔχουν ζήσει ἁγνά πόσο εἰρηνικές εἶναι, παρόλο πού ἔχουν ἕνα σωρό σκοτοῦρες;»6. Θά πρέπει κάθε πράγμα νά γίνεται στόν καιρό του. Εἶναι πολύ λάθος αὐτό πού γίνεται σήμερα στήν κοινωνία, πού ἐξάπτουν τά σαρκικά πάθη ἀπό πολύ νωρίς στούς ἀνθρώπους. Ἀπό τά πολύ μικρά παιδιά καλλιεργεῖται αὐτό τό πάθος. «Ἐγώ πάντοτε τονίζω, ὁ νέος πρίν ἀπό τόν γάμο νά προσπαθεῖ νά ζεῖ, ὅσο πιό πνευματικά μπορεῖ, καί νά διατηρεῖ τήν ἁγνότητά του, ἡ ὁποία τοῦ ἐξασφαλίζει τήν διπλή ὑγεία. Ἡ πνευματική ζωή εἶναι βασική προϋπόθεση γιά ὁποιαδήποτε ζωή ἀκολουθήσει κανείς»7. Βλέπετε; Καί στόν μοναχισμό καί στόν γάμο χρειάζεται ἡ πνευματική ζωή. Τότε πραγματικά χαίρεται κανείς τά νιάτα του, ὅταν ζήσει πνευματικά, ἁγνά, καθαρά. «Ὁ κόσμος ἔχει γίνει σάν ἕνα χωράφι μέ σιτάρι πού ἀρχίζει νά σταχυάζει καί μπαίνουν μέσα γουρούνια καί τό τσαλαπατοῦν. Καί τώρα φαίνονται ἀνακατεμένα χόρτα, λάσπες, στάχυα, καί ποῦ καί ποῦ, σέ καμιά ἄκρη, ὑπάρχει καί κανένα στάχυ ὄρθιο»8. Λέει ὁ Γέροντας ὅτι ἔχει προχωρήσει πολύ ἡ ἁμαρτία. Ὄντως! Ὁ κόσμος εἶναι -σχεδόν ὅλοι- μέσα στό βοῦρκο, μέσα στούς χοίρους, μέσα στή λάσπη.. Σπάνια, λέει, νά βρεῖς καί κανένα στάχυ νά στέκεται ὄρθιο, καμιά ψυχή, κανέναν ἄνθρωπο δηλαδή ἁγνό καί καθαρό, ὅπως τόν θέλει ὁ Θεός. «Ὅσο περισσότερο πνευματική ἐργασία κάνει κανείς στά νεανικά του χρόνια, τόσο πιό εὔκολα θά εἶναι ὅλα ἀργότερα σέ ὅποια ζωή κι ἄν διαλέξει. Ὅσο καλύτερα ὁπλισθεῖ καί προετοιμασθεῖ πρίν ἀπό τήν μάχη, τόσο πιό εὔκολα θά εἶναι στόν πόλεμο, ὅταν θά πέφτουν γύρω του οἱ σφαῖρες ἤ θά βομβαρδίζουν. Ἕως ὅτου ἔρθει ὁ καιρός νά ἀποφασίσει λ.χ. μιά κοπέλα ἄν θά γίνει μοναχή ἤ μιά καλή μητέρα, ἀπαραίτητη εἶναι ἡ ἁγνή ζωή. Γι’ αὐτό νά προσπαθήσει, ὅσο μπορεῖ, 6

νά προοδεύει στά μαθήματά της. Ὅταν προσέχει τά μάτια της καί τά αὐτιά της καί διώχνει τούς ἄσχημους λογισμούς, λιγότερα θά ἔχει νά πετάξει ἀργότερα. Ἤ ἕνας νέος, ὅταν συναντάει μιά καλή κοπέλα, νά προσπαθεῖ νά βάζει καλό λογισμό. Νά τήν θεωρεῖ σάν ζωντανή εἰκόνα μιᾶς Ἁγίας. Ἤ, ἄν συναντήσει μιά παραστρατημένη κοπέλα, νά τήν δεῖ σάν ἀδελφή του καί νά λυπηθεῖ γι’ αὐτήν, ὅπως θά λυπόταν γιά τό κατάντημα τῆς ἀδελφῆς του, γιατί ὅλοι εἴμαστε παιδιά τοῦ Ἀδάμ»9. Βλέπετε πῶς πρέπει νά βλέπουμε τό ἄλλο φύλο; Σάν ἁγίες ἤ σάν τίς ἀδελφές μας, σάν τή μητέρα μας, σάν τήν Παναγία. Ἔτσι θά ὑπάρχει καί ὁ ἀνάλογος σεβασμός. «- Σήμερα ὅμως, Γέροντα, στά πανεπιστήμια κ.λπ. ὑπάρχουν πολλοί πειρασμοί γιά ἕναν νέο»10. Παντοῦ, καί στήν ἐργασία... Ποιά εἶναι ἡ ἀπάντηση τοῦ Γέροντα; «- Νά συνδεθεῖ μέ πνευματικά παιδιά, γιά νά βοηθιέται καί νά κινεῖται σέ μιά πνευματική ἀτμόσφαιρα»11. Αὐτό εἶναι πολύ σοφό πού λέει ὁ Γέροντας. Νά ἔχεις πνευματικούς ἀδελφούς -φυσικά πνευματικό πατέρα- καί νά κάνεις παρέα μ’ αὐτούς. «Ἄς μήν κάνουμε τά πράγματα δυσκολότερα ἀπό ὅ,τι εἶναι. Γνωρίζω πολλά παιδιά πού πηγαίνουν στό πανεπιστήμιο καί ζοῦν ἁγνά, μέ τήν μικρή δική τους προσπάθεια καί μέ τήν μεγάλη βοήθεια τοῦ Θεοῦ»12. Γιατί ὄντως εἶναι μεγάλη ἡ βοήθεια τοῦ Θεοῦ στόν ἄνθρωπο πού θέλει καί ἀγωνίζεται νά ζήσει ἁγνά καί καθαρά. Ἔλεγε ὁ Γέροντας μάλιστα, ὅτι στίς μέρες μας θά λογιστεῖ ὡς μαρτύριο ἡ ἁγνότητα καί ἡ καθαρότητα. Ἀλλά μήν τό θεωροῦμε καί ἀκατόρθωτο! Εἶναι κατορθωτό καί εἶναι μέσα στά μέτρα μας. Ὁ Ἅγιος Λώτ ζοῦσε μέσα στά Σόδομα καί στά Γόμορρα καί δέν ἁμάρτησε οὔτε σηκώθηκε νά φύγει. Ἔφυγε μόνο ὅταν τόν ἔβγαλε ὁ Θεός, λίγο πρίν τήν καταστροφή. Πού σημαίνει, σέ ὅποιο περιβάλλον κι ἄν ζοῦμε, δέν δικαιολογούμαστε νά ἁμαρτάνουμε, μποροῦμε νά εἴμαστε ἅγιοι. Καί ἀπόδειξη εἶναι τόσοι ἅγιοι πού ἔζησαν σέ πολύ ἁμαρτωλά περιβάλλοντα, μέσα σέ πολύ ἁμαρτωλές καταστάσεις καί δέν ἁμάρτησαν. Μέχρι ἐδῶ μήπως θέλετε κάτι νά ρωτήσετε; Τέλειωσε αὐτό τό μικρό κεφάλαιο καί θά πᾶμε μετά στό κεφάλαιο πού λέει «Σπουδές καί ἀποκατάσταση». «- Γέροντα, πολλά παιδιά δυσκολεύονται νά προχωρήσουν στίς σπουδές τους, ὅταν δέν ἔχουν ἀποφασίσει ποιά ζωή θά ἀκολουθήσουν. Τούς ἀπασχολεῖ συνέχεια αὐτό τό θέμα καί δέν μποροῦν νά συγκεντρωθοῦν στό διάβασμά τους»13. Ἀπάντηση τοῦ Γέροντα: «- Ἐγώ, ὅταν κάποιος νέος ἔχει τέτοια προβλήματα, τοῦ λέω: «Ξέρεις ὅτι σήμερα ὑπάρχουν κάτι μεγάλα ψυγεῖα; Νά βάλεις, λοιπόν, αὐτό τό θέμα σέ ἕνα τέτοιο ψυγεῖο, μέχρι νά τελειώσεις τίς σπουδές σου. Δέν σοῦ λέω νά πετάξεις αὐτά πού σέ ἀπασχολοῦν, ἀλλά νά τά φυλάξεις ἐκεῖ, μέχρι νά τελειώσεις. Ἄν δέν προσέξεις τώρα τήν μελέτη σου, τίς σπουδές σου, οἱ φίλοι σου θά τακτοποιηθοῦν, θά ἠρεμήσουν, καί 7

μετά θά κάνουν κομποσχοίνι γιά σένα, γιά νά τακτοποιηθεῖς»14. Δηλαδή θά ἀργήσεις πάρα πολύ. «Χρειάζεται πολύ νά προσέξουν, γιατί αὐτό εἶναι τέχνασμα τοῦ ἐχθροῦ, γιά νά τόυς δημιουργεῖ περισπασμούς»15, τό νά ἀργεῖ καί νά καθυστερεῖ κανείς μ’ αὐτούς τούς προβληματισμούς «τί θά κάνω;», «θά πάω στόν μοναχισμό;», «θά πάω στόν γάμο;»... καί περνάει ὁ καιρός. Ἄς κάνεις τίς σπουδές σου καί βάλτο αὐτό τό θέμα στό ψυγεῖο. Ἀργότερα θά ἔχει ὡριμάσει μέσα σου τό θέμα. «- Γέροντα, εἶπα σέ κάποια κοπέλα: «Ἄν σκέφτεσαι νά παντρευτεῖς, νά μή σπουδάσεις»16. Κάποια μοναχή προφανῶς τό λέει. Καί ἀπαντάει ὁ Γέροντας: «- Καί μέχρι νά παντρευτεῖ, τί θά κάνει; Θά πουλάει καραμέλες; Καλύτερα νά τελειώσει μιά ἐπιστήμη ἤ νά μάθει μιά τέχνη, γιατί κάτι μπορεῖ νά παρουσιασθεῖ στή ζωή της καί νά τῆς χρειασθοῦν αὐτά πού θά μάθει»17. Βλέπετε; Ὁ Γέροντας εἶναι εὐρύ πνεῦμα. Ναί μέν ἡ γυναίκα δέν πρέπει νά ἐργάζεται κανονικά ὅταν εἶναι μητέρα, αὐτό εἶναι τό φυσιολογικό, νά εἶναι βασίλισσα στό σπίτι, ἀλλά σοῦ λέει, ἐάν δέν γίνει μητέρα; Δέν ξέρεις τί μπορεῖ νά γίνει... Μπορεῖ νά ἀναγκαστεῖ νά μείνει στόν κόσμο, νά ἔχει μία ἐργασία. «Μοῦ εἶπε κάποτε μιά κοπέλα: «Σκέφτομαι τόν Μοναχισμό, ἀλλά συνέχεια ἀλλάζω γνώμη». «Τί τάξη πᾶς;», τήν ρωτάω. «Δευτέρα λυκείου, μοῦ λέει, ἀλλά δέν θέλω νά σπουδάσω». «Δέν θέλεις νά σπουδάσεις; τῆς λέω. Τότε νά πῶ στόν πατέρα σου νά σοῦ ἀγοράσει κατσίκια, νά σοῦ πάρει καί ἕνα τσομπανόσκυλο νά τά φυλάει, νά σοῦ δώσει καί μιά φλογέρα νά παίζεις καί νά τά βόσκεις. Σοῦ ἀρέσει αὐτό; Κοίταξε νά σπουδάσεις ἤ νά μάθεις μιά τέχνη»18. Βλέπετε ὁ Γέροντας τίς ἐνθάρρυνε νά σπουδάσουν. «Τότε, Γέροντα, μοῦ λέει, ὥσπου νά ἀποφασίσω ἄν γίνω μοναχή ἤ ἄν παντρευτῶ, νά μένω στό μοναστήρι ὡς προδόκιμη, ὥστε νά μάθω τήν τέχνη τῆς ταπεινοφροσύνης». «Αὐτήν τήν τέχνη, τῆς λέω, μπορεῖς νά τήν μάθεις καί στό σπίτι σου, ἄν δέχεσαι μέ χαρά ὅ,τι σοῦ λένε οἱ δικοί σου. Θά τελειώσεις πρῶτα τό σχολεῖο, θά δώσεις ἐξετάσεις γιά τό πανεπιστήμιο καί, ὅταν τελειώσεις, θά δοῦμε τί θά κάνεις». «Πέντε χρόνια ὅμως, Γέροντα, δέν εἶναι πάρα πολλά γιά νά ἀποφασίσω;». «Πολλά εἶναι, ἀλλά τί νά κάνουμε, ἀφοῦ ἀκόμη δέν ἔχεις κατασταλάξει κάπου;». «Φταίω ἐγώ γι’ αὐτό, ἐπειδή εἶμαι ἀσταθής;», μέ ρωτάει. «Ὄχι, ἀλλά ἡ ζυγαριά πρός τό παρόν δέν κλίνει οὔτε πρός τό ἕνα μέρος οὔτε πρός τό ἄλλο»19. Βλέπετε ὁ Γέροντας δέν σπρώχνει, νά τῆς πεῖ, ἔλα στό μοναστήρι. Ἔτσι πρέπει νά κάνει ὁ πνευματικός, ὁ καθοδηγητής, γιατί μετά, ὅταν θά ἔρθουν οἱ δυσκολίες, ὁ λογισμός θά πεῖ στήν κοπέλα ἤ στόν νεαρό μοναχό πού πῆγε στό μοναστήρι, ὅτι φταίει ὁ Γέροντας πού σέ ἔσπρωξε ἐδῶ πέρα καί ὁρίστε τώρα τί τραβᾶς... Θά πρέπει μόνος του ὁ ἄνθρωπος, ἐντελῶς ἐλεύθερα, νά ἐκλέξει εἴτε τόν 8

μοναχισμό εἴτε τόν γάμο. Οὔτε γιά τόν γάμο μπορεῖ νά πεῖ ὁ πνευματικός, πήγαινε νά παντρευτεῖς. Γιατί μετά θά πάει ὁ διάβολος μέ τίς πρῶτες δυσκολίες πού θά ἀναφανοῦν καί θά πεῖ, βλέπεις ὁ Γέροντας φταίει γιά αὐτά πού τραβᾶς πού σέ ἔσπρωξε σ’ αὐτή τή ζωή. Ἐρ. : ...................... Ἀπ. : Ὑπάρχει... κι αὐτό ὑπάρχει, προδόκιμος... ἕνας πού δέν ἔχει ἐνταχθεῖ ἀκόμα πλήρως ὡς δόκιμος στό μοναστήρι, μιά προκαταρκτική ἄς ποῦμε φάση ζωῆς. Ὅταν λοιπόν δέν γέρνει ἡ ζυγαριά ἀποφασιστικά πρός τό ἕνα ἤ πρός τό ἄλλο μέρος, δηλαδή εἴτε πρός τόν μοναχισμό εἴτε πρός τόν γάμο, θά πρέπει νά περιμένουμε. Ἀλλά περιμένοντας, λέει ὁ Γέροντας, μή χάνεις τόν καιρό σου, σπούδασε, μάθε μιά τέχνη, πάρε ἕνα χαρτί, ἕνα πτυχίο, γιατί δέν ξέρεις τί θά γίνει μετά. Ὁπότε καλό εἶναι νά ἔχεις ἕνα ἐφόδιο μαζί σου. «Σέ τέτοιες περιπτώσεις», ὅταν δέν ἔχει ἀκόμα ξεκαθαρίσει ὁ ἄνθρωπος τί θέλει νά κάνει στή ζωή του, ποιό δρόμο νά πάρει, τοῦ μοναχισμοῦ ἤ τοῦ γάμου, «νά τονίζουμε στά παιδιά νά προσέξουν νά μή χάνουν ἄσκοπα τόν χρόνο τους. Νά ζήσουν ὅσο πιό πνευματικά γίνεται στήν διάρκεια τῶν σπουδῶν τους»20. Ἡ καλύτερη βάση γιά ὁτιδήποτε κάνουν μετά, εἴτε πᾶνε στό μοναστήρι εἴτε πᾶνε στόν γάμο. Ἄν ζήσουν πνευματικά τά χρόνια τῆς νεότητας, ἔχουν τίς προϋποθέσεις νά πετύχουν καί στό ἕνα καί στό ἄλλο, ὅπου κι ἄν θελήσουν νά πᾶνε. «Νά ζήσουν», λοιπόν, «ὅσο πιό πνευματικά γίνεται στήν διάρκεια τῶν σπουδῶν τους, νά πάρουν σύντομα τό πτυχίο τους, πού εἶναι ἀπαραίτητο, καί ὕστερα ἔχει ὁ Θεός. Στό διάστημα νά βροῦν ἕναν καλό Πνευματικό νά τούς βοηθάει, γιά νά μήν ἐνθουσιάζονται εὔκολα μέ τήν μιά ζωή ἤ μέ τήν ἄλλη, ἀλλά καί νά μήν ἀπελπίζονται. Νά κάνουν ὑπομονή νά τελειώσουν τίς σπουδές τους καί τότε θά μποροῦν νά ἀποφασίσουν, ὥριμα πλέον καί μέ τίς περισσότερες προϋποθέσεις πού θά ἔχουν, γιά τήν μιά ἤ γιά τήν ἄλλη ζωή, καί νά κάνουν ὅ,τι νομίζουν καλύτερο εἰς δόξαν Θεοῦ»21. Βλέπετε καί ὁ ρόλος τοῦ Πνευματικοῦ εἶναι πολύ λεπτός. Ἀπό τή μιά πρέπει νά βοηθήσει τό πνευματικό του παιδί νά μήν ἀπελπιστεῖ, νά μήν ἀπογοητευτεῖ, καί ἀπό τήν ἄλλη νά τό στηρίξει. Ἀλλά τήν τελική ἀπόφαση νά τήν πάρει τό ἴδιο τό παιδί. Νά μήν τό σπρώξει κάπου, γιατί σᾶς εἶπα, μετά θά γίνει πειρασμός, θά τό ἐκμεταλλευτεῖ ὁ πονηρός. «Ἔτσι πού εἶναι σήμερα ὁ κόσμος, ὅσο ὡριμάζουν, τόσο καλύτερα εἶναι»22. Τό λέει ὁ Γέροντας καί γιά τούς ὑποψήφιους μοναχούς καί γιά τούς ὑποψήφιους ἐγγάμους. Αὐτό βέβαια δέν ἀναιρεῖ τό «μικρός παντρέψου ἤ μικρός καλογερέψου», τό ὁποῖο εἶναι πολύ σοφό καί ἰσχύει. Ἀλλά θά πρέπει κανείς νά ἔχει καί μία ὡριμότητα, νά μήν πάει ἐπιπόλαια στόν γάμο ἤ στόν μοναχισμό. Νά ξέρει αὐτό τό βασικό πράγμα ὅτι πορεύεται πρός τόν σταυρό. Μᾶλλον, ἀνεβαίνει στόν σταυρό του καί ὁ σταυρός εἶναι ἡ ἐκκοπή τοῦ θελήματος, εἶναι ἡ ὑπακοή, ὁ ὁποῖος ζητιέται καί στούς δύο δρόμους. Στόν μοναχισμό θά κάνεις ὑπακοή στόν Γέροντα καί σέ ὅλους τούς ἀδελφούς, στόν 9

γάμο θά κάνεις ὑπακοή στή σύζυγό σου καί σέ ὅλους πάλι, ἐκτός ἁμαρτίας. Αὐτός εἶναι ὁ σταυρός, ὁ ὁποῖος μετά σέ βγάζει στήν ἀνάσταση. Δέν πορευόμαστε σέ μιά ζωή ἄνεσης καί καλοπέρασης οὔτε στόν γάμο οὔτε στόν μοναχισμό, ἀλλά σέ μιά ζωή σταυρική. Συσταυρωνόμαστε μέ τόν Χριστό γιά νά συναναστηθοῦμε. «Ξέρετε τί παρατράγουδα συμβαίνουν; Ἰδίως ὅταν κάποιος ἔχει ἐνθουσιασμό, πρέπει πολύ νά προσέχει νά μήν παίρνει ἀνώριμες ἀποφάσεις»23, βιαστικές, ἐπιπόλαιες, ἀποφάσεις τῆς στιγμῆς ἀπό ἕναν ἐνθουσιασμό τῆς στιγμῆς, ὁ ὁποῖος μετά, ὅταν θά φύγει, ὁ ἄνθρωπος θά πεῖ τί κάνω τώρα;... καί θά πέσει ἀπ’ τά σύννεφα. «- Γέροντα, ὑπάρχουν παιδιά πού δέν ἔχουν ὄρεξη νά διαβάσουν τά μαθήματά τους, γιατί προτιμοῦν τήν πνευματική μελέτη καί τήν προσευχή. – Ὄχι, νά μήν ἀφήνουν τό διάβασμα. Ἄς διαβάζουν παράλληλα μέ τά μαθήματά τους κάτι δυνατό ἀπό κάποιο πατερικό βιβλίο, ἄς προσεύχονται λίγο, ἄς κάνουν καμιά μετάνοια, γιά νά συντηροῦνται λίγο πνευματικά»24, ἀλλά νά μήν ἀφήνουν τό διάβασμα. «Ὅταν ἔχουν πολύ διάβασμα, μποροῦν νά κάνουν διαλείμματα καί νά λένε τήν εὐχή ἤ νά ψάλλουν», γιά νά ξεκουράζεται λίγο ὁ νοῦς τους. «Γιατί, ἄν θέλουν νά κάνουν κάτι ἄλλο πού εἶναι γιά ἀργότερα, οὔτε ἐκεῖνο θά μποροῦν νά τό κάνουν σωστά, ἐπειδή θά σκέφτονται τό διάβασμα, οὔτε στίς σπουδές τους θά προχωροῦν, καί τελικά δέν θά κάνουν τίποτε»25. Αὐτό πού εἶναι γιά ἀργότερα, οἱ πολλές προσευχές, οἱ πολλές πνευματικές μελέτες, ἄστο γιά ἀργότερα. Κάνε πρῶτα αὐτό πού εἶναι μπροστά σου, ἐφόσον τώρα εἶσαι στό πανεπιστήμιο καί σπουδάζεις ἄς ποῦμε, τέλειωσε αὐτό καί μετά θά κάνεις τίς πολλές προσευχές καί τίς πολλές μελέτες. Μή βιάζεσαι νά κάνεις πρωθύστερα πράγματα. Κι αὐτό εἶναι σοφό πού λέει ὁ Γέροντας. Τό ἴδιο γίνεται καί μέ τόν γάμο, ἔτσι; Βιάζονται οἱ ἄνθρωποι καί κάνουν πρωθύστερα πράγματα. Αὐτά πού πρέπει νά κάνουν μέσα στόν γάμο τά κάνουν πρίν τόν γάμο καί εἶναι καταστροφικό. Μετά θέλουν νά κάνουν παιδί ἄς ποῦμε καί δέν μποροῦν νά κάνουν παιδί. Τότε πού δέν ἔπρεπε νά κάνουν, συνέλαβαν καί ἔκαναν καί ἔκτρωση πολλές φορές... Κάνουν καί φόνους δηλαδή οἱ ἄνθρωποι, ὅταν γίνεται σέ ἡλικία πού δέν εἶναι ἡλικία γάμου καί γίνεται διπλό ἔγκλημα καί πορνεία καί φόνος. Ἐρ. : ...................... Ἀπ. : Ὁ Γέροντας ἐννοεῖ νά μήν ἀφήνουν τό κύριο ἔργο τους... Βέβαια πάντα τό κύριο ἔργο μας εἶναι ὁ Θεός! Ἀλλά τό προκείμενο, τήν μελέτη, καί αὐτή γιά τόν Θεό τήν κάνουμε. Ἄς κάνουν, λέει, τό κοντινό τους, τό τωρινό, νά τό τελειώσουν αὐτό καί μετά θά ἔχουν καιρό νά κάνουν πολλές προσευχές καί πολλές μελέτες. Ὅπως ὅταν εἶχε πάει στό νοσοκομεῖο ὁ Γέροντας Παΐσιος, γιατί εἶχε πάθηση στούς πνεύμονες καί δίπλα του ἦταν ἕνας ἄλλος μοναχός, ὁ ὁποῖος κι αὐτός εἶχε πάθηση στούς πνεύμονες, φυματίωση, πολύ βαριά κατάσταση. Ἡ φυματίωση θέλει 8-9 μῆνες νά παίρνεις θεραπεία γιά νά θεραπευτεῖ καί φέρνει πολλή ἐξάντληση, πρέπει νά τρῶς καλά καί νά ξεκουράζεσαι. Αὐτός ὁ μοναχός ἔκανε τόν κανόνα του. Σοῦ λέει, ἐγώ μοναχός εἶμαι, τί, δέν θά κάνω τόν κανόνα μου;.. Καί τοῦ λέει ὁ γερο-Παΐσιος, μήν 10

κάνεις κανόνα, ἐδῶ ἤρθαμε γιά νά φύγουμε... ὄχι γιά νά μείνουμε! Δέν θά περάσουμε ὅλη μας τή ζωή στό νοσοκομεῖο... νά γίνουμε καλά καί νά φύγουμε. Κάτσε τώρα νά γίνεις καλά, νά θεραπευτεῖ τό σῶμα σου καί μετά θά κάνεις ὅσους κανόνες θέλεις. Πολύ καλά τοῦ ἔλεγε. Δηλαδή, νά κάνουμε αὐτό πού εἶναι τό ἄμεσο, τό ἐπεῖγον, χωρίς φυσικά νά ξεχνᾶμε ὅτι τό κάνουμε γιά τόν Θεό κι αὐτό, καί μετά κάνουμε καί τά ὑπόλοιπα. Ἄν θέλεις νά κάνεις κάτι πού εἶναι γιά ἀργότερα, θά χάσεις καί τό τώρα καί τό μετά. «Ἐνῶ, ἄν διαβάζουν, θά πάρουν γρήγορα τό πτυχίο τους καί μετά θά κάνουν αὐτό πού θέλουν» θά πᾶνε στό μοναστήρι καί θά εἶναι κύριοι... «Ἐγώ, ὅταν ἤμουν στό Σανατόριο», τό 1966 εἶχε πάει στό Σανατόριο γιά τούς πνεύμονες, «γιά λίγες μέρες οὔτε κομποσχοίνια οὔτε μετάνοιες οὔτε νηστεῖες ἔκανα», πού ὁ Γέροντας Παΐσιος ἦταν πάρα πολύ αὐστηρός στόν ἑαυτό του. Δέν παρέλειπε κανόνες, τίποτα... «Ἔτρωγα ὅ,τι μοῦ ἔδιναν». Εἴδατε τήν διάκριση τοῦ σοφοῦ ἀνθρώπου; «Νά βοηθήσω τώρα λίγο τούς γιατρούς, ἔλεγα, γιά νά μέ βοηθήσουν κι ἐκεῖνοι νά γίνω καλά, καί ὕστερα θά κάνω αὐτό πού θέλω»26, τήν νηστεία καί ὅλα αὐτά. Ὅταν ἔχεις ὑγεία, μπορεῖς νά κάνεις νηστεία. Ὅταν εἶσαι ἄρρωστος, τί νηστεία νά κάνεις; Τί μετάνοιες νά κάνεις, ὅταν δέν μπορεῖς νά σταθεῖς στά πόδια σου; «Ἔρχονται παιδιά καί μοῦ παραπονοῦνται ὅτι οἱ γονεῖς τους τά ζορίζουν πολύ γιά νά διαβάσουν. Ἄν τά ζορίσω καί ἐγώ, δέν θά τά βοηθήσω. Γιά νά καταλάβουν ὅτι πρέπει νά μήν ἀφήνουν τό διαβασμά τους, τούς λέω παραδείγματα ἀπό παιδιά πού δέν διάβαζαν καί ταλαιπωρήθηκαν, καί ἀπό παιδιά πού πρόκοψαν ἐπειδή διάβαζαν»27. Ὁ Γέροντας ἔχει διάκριση. Δέν τούς τό λέει ἀμέσως, ὅτι καλά σᾶς λένε οἱ γονεῖς... Εἶναι πού εἶναι ζορισμένα, νά τούς πεῖ καί ὁ Γέροντας, καλά σᾶς κάνουνε καί σᾶς λένε ἔτσι. Δέν τά βοηθᾶς. Ἀλλά δέν τούς λέει καί μή διαβάζετε. Τούς τό λέει μέ πλάγιο τρόπο. Προσέξτε, νά διαβάζετε... «Νά, θυμᾶμαι μιά περίπτωση: Ἦταν σέ μιά πόλη δύο γειτονόπουλα. Ὁ ἕνας ἦταν πανέξυπνος. Μέ λίγο διάβασμα ἔπαιρνε συνέχεια ἄριστα, ἀπό τό δημοτικό ὥς τό γυμνάσιο». Αὐτός ἦταν πανέξυπνος. «Ὁ ἄλλος μέ λιγότερο μυαλό καί μέ πολλή ἐπιμέλεια τόν ἀκολουθοῦσε». Εἶχε πολλή ἐπιμέλεια, φροντίδα. «Τελικά ὁ πρῶτος, μόλις τελείωσε τήν πρώτη λυκείου, ἔμπλεξε μέ παρέες, ἄφησε τό σχολεῖο, καί τελικά ἀναγκάστηκε νά ἐργαστεῖ σέ μιά ἐπιχείρηση ὡς καθαριστής. Παντρεύτηκε κιόλας, ἀπέκτησε καί δύο παιδιά, καί δύσκολα τά ἔβγαζε πέρα». Ὅλα μαζί... «Ὁ ἄλλος τελείωσε τήν νομική, πῆγε καί στήν Εὐρώπη γιά ἀνώτατες σπουδές καί πῆρε πτυχίο γιά ἐπιχειρήσεις. Μιά μέρα στήν ἐπιχείρηση πού ἐργαζόταν ὁ πρῶτος περίμεναν νέο διευθυντή. Ὅλοι ἔλεγαν ὅτι ἔχει ἀνώτερη μόρφωση. Καί τελικά ὁ νέος διεθυντής ἦταν ἐκεῖνος ὁ συμμαθητής του!», ὁ ὁποῖος τόσα χρόνια στό σχολεῖο ἦταν κατώτερος διανοητικά, δέν ἦταν πολύ ἔξυπνος, ἀλλά ἦταν πολύ ἐπιμελής, διάβαζε. «Μόλις τόν εἶδε, τόν γνώρισε. Τόν ἔπιασε τέτοια ἀπελπισία, πού ἔκανε δύο-τρεῖς ἀπόπειρες 11

αὐτοκτονίας»28. Φοβερός ἐγωισμός! Ἀντί νά ταπεινωθεῖ, ἔπαθε σόκ ἐγωισμοῦ καί ἤθελε νά αὐτοκτονήσει. Βλέπετε τί κάνει ὁ διάβολος! «Κάποιος τοῦ εἶπε νά ἔρθει στό Ἅγιον Ὄρος νά μέ βρεῖ. Ἀφοῦ μοῦ μίλησε γιά τήν ζωή του, μοῦ λέει πάνω στήν συζήτηση: «Ἀκοῦς ἐκεῖ, νά ἔχω αὐτόν διευθυντή!». Τοῦ δίνω τότε ἕνα ξεσκόνισμα γερό. «Βρέ, τοῦ λέω, ἐσύ θά γινόσουν ἀνώτερος ἀπό αὐτόν. Θά περνοοῦσες κι ἐσύ καλά καί τά παιδιά σου καλά καί θά ἔκανες καί καλοσύνες! Δέν φθάνει πού ἔγινες αἰτία καί ταλαιπωρεῖται ἡ οἰκογένειά σου, τώρα θέλεις νά αὐτοκτονήσεις, γιά νά τούς δώσεις τήν χαριστική βολή καί νά μείνουν ὀρφανά τά παιδιά σου; Ἐσένα δέν σέ λυπᾶμαι, γιατί ἀπό τό κεφάλι σου ἔπαθες ὅ,τι ἔπαθες· τά παιδιά σου λυπᾶμαι. Τό καταλαβαίνεις; Κοίταξε τώρα νά κάνεις ὑπομονή καί πιστεύω ὅτι μέ τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καί ὁ νέος διευθυντής θά σοῦ φερθεῖ καλά. Μπορεῖ νά σέ βάλει καί σέ καλύτερη θέση. Καί ἄν τυχόν δέν ἀναπαυθεῖς, νά βρεῖς μιά ἄλλη δουλειά. Νά μήν ἀφήσεις τά παιδιά σου στόν δρόμο». Ἔτσι συμμαζεύτηκε»29. Βλέπετε πόσο πλανάει ὁ διάβολος τόν ἄνθρωπο, ὁ ἐγωισμός δηλαδή πού εἶναι κρυμμένος ἀπό πίσω! Ἀντί νά ταπεινωθεῖ καί νά πεῖ, ναί, καλά νά πάθω.. ἄν διάβαζα κι ἐγώ, μέ τό λίγο διάβασμα πού θά ἔκανα, θά προχωροῦσα πιό πολύ ἀπ’ αὐτόν... ἐκεῖνος μέ πολύ διάβασμα κατάφερε αὐτό πού κατάφερε... Πολύ κατώτερος ἤτανε διανοητικά κι ὅμως τόν ξεπέρασε στήν πορεία. Εἶναι ὅπως ὁ μύθος μέ τόν λαγό καί τή χελώνα. Τό ξέρετε... Ἡ χελώνα πήγαινε ἀργά καί σταθερά, ὁ λαγός λέει ἔχω καιρό.. καί στό τέλος, δέν ἔκανε τίποτα. «Γι’ αὐτό λέω, ἄν τά παιδά πού σπουδάζουν διαβάσουν καί κουραστοῦν λίγο στήν διάρκεια τῶν σπουδῶν τους, δέν θά χρωστοῦν μαθήματα, θά τελειώσουν γρήγορα καί δέν θά ἔχουν ἀργότερα στεναχώριες. Βλέπω πώς ὅσα παιδιά χρωστοῦν μαθήματα κατά τήν διάρκεια τῶν σπουδῶν τους, ὅταν τελειώσουν καί διορισθοῦν, πάλι χρωστοῦν στόν ἕναν, στόν ἄλλον, καί ἔχουν ὅλο προβλήματα»30. Μαθαίνουν νά χρωστᾶνε! Βλέπετε; Κανείς πρέπει νά προσέχει ὅλη του τή ζωή. Μή λέει, ἀργότερα θά διορθωθῶ... Τώρα, ἐφόσον βλέπεις ὅτι αὐτό πού κάνεις εἶναι λάθος, διόρθωσέ το. Γιατί νά μάθεις μιά ζωή τεμπέλικη στό πανεπιστήμιο καί νά μήν εἶσαι ἐπιμελής; Νά περνᾶς ὅλα τά μαθήματα μέ τήν πρώτη περίοδο ἤ ἄντε νά σοῦ μείνουνε καί ἕνα-δυό γιά τήν δεύτερη καί νά μήν χρωστᾶς, γιατί μετά μαθαίνεις σ’ ὅλη σου τή ζωή νά χρωστᾶς καί νά ἔχεις ἀτακτοποίητες ὑποθέσεις. «- Γέροντα, ἄν ἕνας νέος ἔχει κάποια ἐνδιαφέρουσα γνωριμία κατά τήν διάρκεια τῶν σπουδῶν του, συμφέρει νά δημιουργήσει οἰκογένεια, ἐνῶ ἀκόμη σπουδάζει; - Νομίζω, ὅσο καλή καί ἄν εἶναι ἡ γνωριμία, θά εἶναι εἰς βάρος τῶν σπουδῶν του. Ἀκόμη κι ἄν βρεῖ τήν καλύτερη σύντροφο καί παντρευτεῖ, θά εἶναι μιά ταλαιπωρία καί γιά τήν γυναίκα του καί γιά τά παιδιά του. Καλύτερα ἄς συγκεντρώσει ὅλες τίς ψυχικές καί σωματικές του δυνάμεις στή ἐπιστήμη του, γιά νά τελειώσει ξεκούραστα τίς σπουδές του, καί ὕστερα τακτοποιεῖ αὐτό τό θέμα. Γιατί, ἄν ἔχει τίς δυνάμεις του σκορπισμένες, θά εἶναι συνέχεια ψυχικά καί σωματικά τσακισμένος»31. 12

Ὄντως, ὅταν κανείς πάει νά κάνει πολλά, στό τέλος χάνει καί τά λίγα. Βέβαια αὐτό δέν εἶναι κανόνας. Ὑπάρχουν καί ἐξαιρέσεις, ὑπάρχουν καί παιδιά πού τά καταφέρνουν. Ἀλλά ὁπωσδήποτε εἶναι μιά ταλαιπωρία καί ἔχει δίκαιο ὁ Γέροντας. Καλό εἶναι κανείς αὐτό τό θέμα νά τό βάζει στό ψυγεῖο καί ἀργότερα νά ἔρθει κι αὐτό νά τακτοποιηθεῖ μέ τή σειρά του. Πολλοί, δυστυχῶς, ἀρχίζουνε τήν σχέση, ὅπως σᾶς εἶπα, ἀπό πολύ νωρίς, ἀπό τό πρῶτο ἔτος ἴσως καί μετά πολύ δύσκολα συγκρατοῦνται νά μήν ἁμαρτήσουν καί καταστρέφονται ἠθικά. Αὐτό εἶναι ὅ,τι χειρότερο γιά τήν οἰκογενειακή ζωή πού θά ἀκολουθήσει. Ὅταν κανείς φτάσει στόν γάμο ἠθικά κατεστραμμένος, δέν παίρνει τήν εὐλογία καί τή χάρη τοῦ Θεοῦ, πού χρειάζεται γιά νά στερεώσει τόν γάμο του πνευματικά. Ξέρετε, ἡ ἔννοια τῶν στεφάνων αὐτή εἶναι. Γιατί στεφανώνονται οἱ ἄνθρωποι πού ἔρχονται εἰς γάμου κονωνία; Διότι ὑποτίθεται ὅτι φτάσανε στόν γάμο νικητές, στό θέμα τῆς ἁγνότητας, τῆς καθαρότητας, καί δέν τούς παρέσυρε ἡ ἁμαρτία, ἡ ἡδονή. Γι’ αὐτό τούς στεφανώνει ἡ Ἐκκλησία. Καί ἡ ἁγνότητα πρό τοῦ γάμου εἶναι ἡ καλύτερη ἐγγύηση τοῦ γάμου. Ὅταν κανείς ἀγωνίζεται μέ συνέπεια καί σωστά πρίν τόν γάμο, θά συνεχίσει καί μέσα στόν γάμο νά τηρεῖ τίς ἐντολές. Ὅταν κανείς ξεκινάει τόν γάμο, τή ζωή τήν οἰκογενειακή ἔχοντας καταστρατηγήσει τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, μετά τί εὐλογία νά τοῦ δώσει ὁ Θεός; Ἀπ’ τή μιά σέ βρίζω, σέ χτυπάω, σέ προδίδω κι ἀπ’ τήν ἄλλη σοῦ λέω βοήθησέ με. Αὐτό κάνουμε, ὅταν πᾶμε σέ ἕνα τέτοιο μυστήριο κατεστραμμένοι πνευματικά, ἠθικά. Πῶς νά μείνει τό Ἅγιο Πνεῦμα σέ τέτοιους ἀνθρώπους; Ἐπειδή εἶναι ἀμετανόητοι. Θά πεῖς: Δέν παίρνουν χάρη αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ἀφοῦ πᾶνε στήν Ἐκκλησία; Ἔ... πόση χάρη παίρνει ἕνας πού πάει καί κοινωνάει ἀνεξομολόγητος καί ἀμετανόητος; Παίρνει χάρη; Τό πιό πιθανό εἶναι ὅτι παίρνει κατάκριμα. Δηλαδή παίρνει ἕνα ἀκόμα δικαίωμα ὁ πονηρός γιά νά τόν βασανίσει, νά τόν ταλαιπωρήσει. Τό ἴδιο καί στόν γάμο. Γι’ αὐτό καί στήν πράξη φανερώνεται αὐτή ἡ ἀπαξίωση τοῦ Θεοῦ. Ὁ τρόπος πού πᾶνε οἱ ἄνθρωποι ἐκεῖ ἄς ποῦμε, ἀναίσχυντα ντύνονται, φέρονται... πῶς δέν προσεύχονται, πῶς δέν καταλαβαίνουν τίποτε ἀπ’ ὅ,τι γίνεται ἐκεῖ πέρα.. Αὐτό τί νομίζετε; Εἶναι μιά ἀπόδειξη ὅτι λείπει ὁ Θεός ἀπό αὐτούς τούς ἀνθρώπους, λείπει ἡ Χάρις καί γι’ αὐτό στέκονται ἔτσι σάν κούτσουρα αὐτοί πού πᾶνε ἐκεῖ. Καί ὅλο αὐτό εἶναι ἀποτέλεσμα τῆς μή καλῆς ζωῆς πρίν τόν γάμο, πρίν τό μυστήριο. Δέν εἶναι μιά μαγική τελετή, ὅπως τό ἔχουμε καταντήσει. Ἤ μιά φολκλορική τελετή... νά βγάλουμε φωτογραφίες, νά πᾶμε καί στά τείχη... κι αὐτό εἶναι ὁ γάμος! Δέν εἶναι αὐτό. Ὁ γάμος εἶναι μέγα μυστήριο, πού καλεῖσαι νά εἰκονίσεις τήν Ἁγία Τριάδα. Ὅπως ἡ Ἁγία Τριάδα εἶναι τρία πρόσωπα καί εἶναι ἕνα, ἕνας Θεός, ἔχουν αὐτή τήν τέλεια ἑνότητα ἀγάπης, ἔτσι καί οἱ ἄνθρωποι πού ἔρχονται εἰς γάμου κοινωνίαν. Εἶναι δύο, ἀλλά πρέπει νά εἶναι ἕνας. Ἔτσι καί στόν μοναχισμό. Εἶστε ἐσύ καί ὁ Γέροντας δύο, ἀλλά πρέπει νά εἶστε ἕνας, πρέπει νά ὑπάρξει αὐτή ἡ πλήρης ταύτιση. Αὐτό πού λέει ὁ Γέροντας Πορφύριος πολύ ὡραῖα, ὅτι ἐγώ ἀνέπνεα τούς Γεροντάδες μου, ἐγώ ζοῦσα μέσα στήν ψυχή τους καί αὐτοί μέσα στήν ψυχή μου. Αὐτή ἡ πολλή ἀγάπη, ἡ ἐν Χριστῷ, εἶναι πού σέ κάνει νά παίρνεις τά χαρίσματα τοῦ Γέροντά σου, νά 13

κοινωνεῖς στά πνευματικά του χαρίσματα, στόν πνευματικό του πλοῦτο. Αὐτό εἶναι πού λέμε πῆρε τήν εὐχή τοῦ Γέροντά του, πῆρε τά χαρίσματα τοῦ Γέροντά του ὁ καλός ὑποτακτικός, αὐτός δηλαδή πού ἀπό ἀγάπη εἶναι δίπλα στόν Γέροντά του καί ταυτίζεται μέ τόν Γέροντά του καί οὐσιαστικά ταυτίζεται μέ τόν Χριστό, γιατί ὁ Γέροντας εἶναι ὁ ὁρατός Χριστός. Κατ’ ἀναλογία καί μέσα στήν οἰκογένεια, ὁ ἕνας παίρνει τά χαρίσματα τοῦ ἄλλου, ὅταν ζοῦνε καί οἱ δύο ἐν Χριστῷ. Γιατί τό Ἅγιο Πνεῦμα δίνει ἄλλα χαρίσματα στόν ἕναν καί ἄλλα στόν ἄλλον. Ἀλλά μέσα στήν ἕνωση αὐτή, τήν ἐν Χριστῷ, ὁ ἕνας κοινωνεῖ στά χαρίσματα τοῦ ἄλλου. Καί ἔλεγε ὁ Γέροντας Παΐσιος, ἰδίως αὐτοί πού παντρεύονται νωρίς, πολλές φορές καί ἐξωτερικά ἔχουνε τίς ἴδιες συμπεριφορές, ὅπως μιλάει ὁ ἕνας μιλάει καί ὁ ἄλλος. Ὅσοι παντρεύονται μικροί δηλαδή καί ἑνώνονται ἐν Χριστῷ, ὅπως συμπεριφέρεται ὁ ἕνας συμπεριφέρεται καί ὁ ἄλλος. Ὑπάρχει μιά τέτοια ταύτιση ὄχι μόνο στίς ψυχές ἀλλά καί στίς συνήθειες τίς ἐξωτερικές. Τό ἴδιο καί μέ τόν Γέροντα καί τόν ὑποτακτικό. Ὅταν ὑπάρχει αὐτή ἡ ἕνωση ἡ ἐν Χριστῷ, παίρνεις καί τίς ἐξωτερικές συνήθειες πολλές φορές καί τόν τρόπο πού μιλάει ὁ Γέροντας καί ὅλα αὐτά καί ὑπάρχει αὐτή ἡ πλήρης ταύτιση. Καί αὐτό, ξέρετε, εἶναι ὁ παράδεισος στή γῆ, αὐτή ἡ ἁρμονία, ἡ ταύτιση τῶν θελημάτων. Αὐτό εἶναι ὁ παράδεισος στή γῆ. Ἐνῶ ἡ κόλαση στή γῆ εἶναι ἀκριβῶς τό ἀντίθετο, ὁ καθένας νά ἔχει τό δικό του θέλημα. Αὐτό πού ζοῦνε οἱ περισσότερες οἰκογένειες σήμερα καί ζοῦνε μιά ζωή κολασμένη. Γιατί ὅταν εἶσαι μέσα στά νεῦρα, μέσα στήν ταραχή, μέσα στήν σύγχυση, μέσα στό ἀλληλοβρύσιμο πού ὑπάρχει στήν οἰκογένεια καί στήν ἀλληλοαπαξίωση πού ὑπάρχει, τί εἶναι ὅλο αὐτό; Κόλαση δέν εἶναι; Καί ἀπό ποῦ ξεκινάει; Ξεκινάει ἀπό τό ἴδιον θέλημα. Ὁ καθένας ἔχει τό δικό του θέλημα, τίς δικές του σκέψεις, τίς δικές του ἀποφάσεις. Δέν ὑπάρχει ταύτιση, γιατί δέν ὑπάρχει ἐν Χριστῷ ζωή, ὥστε καί οἱ δυό νά ἔχουν τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ, ὁπότε νά ταυτίζονται καί μεταξύ τους μετά, νά ἔχουν τό ἴδιο θέλημα καί μεταξύ τους. Γι’ αὐτό βλέπετε ὁ Γέροντας πολύ σοφά λέει, θέλεις νά πετύχεις στόν γάμο σου; Κάνε πνευματική ζωή πρίν τόν γάμο καί θά σοῦ δώσει ὁ Θεός καί μιά γυναίκα πού κάνει κι αὐτή πνευματική ζωή νά δεῖς πῶς θά ταιριάξετε. Ἀμέσως θά ταιριάξετε. Θά εἶναι σάν νά γνωρίζεστε χρόνια καί θά ταυτιστεῖτε. Τό ἴδιο καί στόν μοναχισμό. Μόλις πᾶς σ’ ἕνα μοναστήρι, δέν χρειάζεται νά βάλεις τήν λογική. Θά ταυτιστεῖς κατευθείαν μέ τόν Γέροντα. Ὅταν ζεῖς πνευματική ζωή, θά καταλάβεις ὅτι εἶσαι σέ πνευματικό μοναστήρι ἀπό τήν ταύτιση τῶν θελημάτων. Κι ἄν δέν εἶναι πνευματικό μοναστήρι, πάλι θά τό καταλάβεις ἀμέσως καί θά σηκωθεῖς νά φύγεις. Δέν θά ὑπάρχει ταύτιση στό θέλημα, θά βρεῖς ἀνθρώπους πού δέν ἔχουν τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ, ὁπότε δέν ταιριάζεις, δέν κολλᾶς. Τό ἴδιο μετά γίνεται εὔκολη καί ἡ ἐκλογή τῆς συζύγου. Ὅταν ζεῖς πνευματικά, ὁ ἄνθρωπος πού θά ἔρθει πλησίον σου νά τόν γνωρίσεις, ἀμέσως θά τόν καταλάβεις, 14

γιατί θά ὑπάρχει αὐτή ἡ ταύτιση στά θελήματα. Ὅ,τι θέλεις ἐσύ, θά θέλει καί ὁ ἄλλος, γιατί καί οἱ δύο θά θέλετε τοῦ Χριστοῦ. Ὁπότε, ὑπάρχει ταύτιση σέ ὅλα. Καί τό ἀντίθετο. Ἄν δέν εἶναι τοῦ Χριστοῦ ὁ ἄλλος, ἀμέσως θά φανεῖ. Δέν θά ταυτιστεῖ στά θελήματα μέ τά δικά σου, γιατί δέν θά ταυτίζεται μέ τά θελήματα τοῦ Χριστοῦ. Ἀρχ. Σάββας Ἀγιορείτης https://hristospanagia3.blogspot.gr/ 1 Ἀποκ. 22,13. 2 Γέροντος Παϊσίου Ἀγιορείτου, Λόγοι Δ΄, Πνευματική Ἀφύπνιση, Ἱ. Ἡσυχ. «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτή Θεσσαλονίκης (στό ἐξῆς: Ἁγίου Παϊσίου, Πνευματική Ἀφύπνιση). 3 Ἁγίου Παϊσίου, Πνευματική Ἀφύπνιση. 4 Ὅ. π. 5 Ὅ. π. 6 Ὅ. π. 7 Ὅ. π. 8 Ὅ. π. 9 Ὅ. π. 10 Ὅ. π. 11 Ὅ. π. 12 Ὅ. π. 13 Ὅ. π. 14 Ὅ. π. 15 Ὅ. π. 16 Ὅ. π. 17 Ὅ. π. 18 Ὅ. π. 19 Ὅ. π. 20 Ὅ. π. 21 Ὅ. π. 22 Ὅ. π. 23 Ὅ. π. 24 Ὅ. π. 25 Ὅ. π. 26 Ὅ. π. 27 Ὅ. π. 28 Ὅ. π. 29 Ὅ. π. 30 Ὅ. π. 31 Ὅ. π. 15

Ὁ σκοπός τοῦ γάμου Εὐχαριστῶ τόν Πανάγιο Τριαδικό Θεό πού μέ ἀξιώνει πάλι νά εἶμαι κοντά σας. Εὐχαριστῶ τόν Σεβασμιώτατο μητροπολίτη σας, τόν κ. κ. Γεώργιο καί καθηκόντως καί τόν δικό μου σεβαστό μητροπολίτη, τόν κ.κ. Ίωήλ, καθώς καί ὅλους ἐσᾶς πού ἤρθατε ἀπόψε, παρόλο τό ψύχος. Τό θέμα σήμερα ἦταν γενικῶς γύρω ἀπό τήν οἰκογένεια, ἀλλά σκέφτηκα νά ἐπικεντρωθοῦμε καί νά μιλήσουμε γιά τόν σκοπό τοῦ γάμου ὡς μία ἀφορμή γιά προβληματισμό καί γιά τή συζήτηση πού, ὅπως ἔχει ἀνακοινωθεῖ, θά ἀκολουθήσει μετά. Πρέπει βεβαίως νά ποῦμε ὅτι ὁ γάμος εἶναι μυστήριο μέγα. «Ἐγώ δέ λέγω», λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «εἰς Χριστόν καί εἰς τήν ἐκκλησίαν»1. Δηλαδή ἡ σχέση τοῦ ἄνδρα καί τῆς γυναίκας μέσα στόν γάμο εἰκονίζει τή σχέση τοῦ Χριστοῦ μέ τήν Ἐκκλησία. Λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος ὅτι, ὅπως ὁ Χριστός μας θυσιάστηκε γιά τήν Ἐκκλησία κατά τόν ἴδιο τρόπο θά πρέπει καί ὁ ἄνδρας νά θυσιάζεται γιά τήν γυναίκα, τή σύζυγό του. – Ποιός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου; Θά πρέπει νά ποῦμε ἐξαρχῆς τόν σκοπό τοῦ γάμου. Εἶναι ἕνα μυστήριο, εἶναι δηλαδή κάτι πού μᾶς φανερώνει τόν Θεό, γιατί αὐτό εἶναι τό μυστήριο. Τό μυστήριο εἶναι ἕνας τρόπος γιά νά γίνει μία Θεοφάνεια, ὅπως εἶναι ἡ Θεία Λειτουργία. Στή Θεία Λειτουργία φανερώνεται ὁ Θεός καί ὅσοι εἶναι δεκτικοί μετέχουν στόν Θεό, ἑνώνονται μέ τόν Θεό, θεώνονται. Τό μυστήριο τοῦ βαφτίσματος ἐπίσης εἶναι μία Θεοφάνεια. Ἔτσι καί τό μυστήριο τοῦ γάμου θά πρέπει νά εἶναι μία Θεοφάνεια, νά εἶναι μία φανέρωση τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο. Γι’ αὐτό καί εἶναι μυστήριο μέγα καί εἰκονίζει ἀκριβῶς αὐτή τήν ἴδια σχέση καί πρέπει νά φανερώνει, καί τότε εἶναι πετυχημένος, τή σχέση πού ἔχει ὁ Χριστός μέ τήν Ἐκκλησία. Ἐφόσον, λοιπόν, ὁ γάμος εἶναι μυστήριο δέν μπορεῖ παρά νά ὑπηρετεῖ τόν σκοπό πού ὑπηρετοῦν ὅλα τά μυστήρια πού ἔχουμε μέσα στή Ἐκκλησία. Καί ποιός εἶναι ὁ σκοπός πού ὑπηρετοῦν ὅλα τά μυστήρια; Γιατί κάνουμε τή Θεία Λειτουργία; Γιατί βαφτιζόμαστε; Γιατί χριόμαστε; Γιατί κάνουμε τό μυστήριο τῆς ἱερᾶς ἐξομολογήσεως, τό ὁποῖο ἐντάσσεται στό γενικότερο μυστήριο τῆς μετανοίας; Γιατί κάνουμε τό μυστήριο ἐπί τῶν κεκοιμημένων; Γιατί κι αὐτό εἶναι μυστήριο. Γιατί κάνουμε τά μνημόσυνα δηλαδή; Γιατί κάνουμε τήν κηδεία; Καί ὅλα τά ἄλλα πού κάνουμε μέσα στήν Ἐκκλησία. Γιατί τά μυστήρια δέν εἶναι ἑπτά, αὐτό μᾶς ἦρθε ἀπό τή Δύση. Τά μυστήρια εἶναι πάρα πολλά μέσα στήν Ἐκκλησία. Τά κάνουμε μέ ἕναν σκοπό. Ποιός εἶναι ὁ σκοπός; Εἶναι ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο ὑπάρχουμε. 16

– Γιατί ἄραγε ὑπάρχουμε; Τό ἔχουμε σκεφτεῖ;Εἶναι τό βασικότερο ἐρώτημα πού πρέπει νά ἀπαντήσει ὁ ἄνθρωπος, τό λεγόμενο ὑπαρξιακό ἐρώτημα: Γιατί ὑπάρχω; Γιατί ζῶ; Εἶμαι ἁπλῶς ἕνα ζῶο, τό ὁποῖο πεθαίνει καί τελείωσε; Ὄχι βέβαια! Ὑπάρχουμε, γιατί πρέπει νά ὁμοιωθοῦμε μέ τόν Θεό. Δηλαδή ὁ σκοπός, γιά τόν ὁποῖο ὑπάρχουμε, μᾶς ἔχει δοθεῖ ἀπό τόν Δημιουργό μας, ἀπό τόν Κατασκευαστή μας. Ἔπλασε ὁ Θεός τόν ἄνθρωπο κατ᾿ εἰκόνα καί καθ᾿ ὁμοίωσίν Του2. Ἄρα, μέσα στό πρόγραμμα θά λέγαμε, μέσα στήν ὕπαρξή μας ὑπάρχει ὁ σκοπός γιά τόν ὁποῖο ὑπάρχουμε τοποθετημένος ἀπό τόν Δημιουργό μας καί ὁ σκοπός δέν εἶναι ἄλλος παρά νά ὁμοιάσουμε στόν Δημιουργό μας ἤ ἀλλιῶς εἶναι, αὐτό πού λένε οἱ Ἅγιοι Πατέρες, νά θεωθοῦμε. Ἑπομένως καί ὁ γάμος δέν πρέπει νά ἔχει ἄλλο σκοπό, ἀλλά τήν θέωση τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου. Νά ὑπηρετήσει δηλαδή τήν ὁμοίωση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό. Αὐτός εἶναι ὁ πρῶτος καί κύριος σκοπός. Βεβαίως, οἱ Ἅγιοι Πατέρες καί οἱ σύγχρονοι Πατέρες καί ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος, μᾶς μιλᾶνε γιά δύο ἀκόμα σκοπούς, οἱ οποῖοι ὁπωσδήποτε βέβαια ἐντάσσονται σ’ αὐτόν τόν σκοπό τόν γενικότερο, πού εἴπαμε, τῆς θεώσεως. Ἕνας δεύτερος σκοπός τοῦ γάμου εἶναι ἡ σωφροσύνη. Λέει κάπου ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «διά δέ τάς πορνείας ἕκαστος τήν ἰδία γυναῖκα ἐχέτω»3. Καθένας νά ἔχει τήν σύζυγό του, τήν γυναῖκα του, γιά νά μήν ἐξωκοίλουν οἱ ἄνθρωποι στήν πορνεία. Ἕνας τρίτος σκοπός πού ὑπηρετεῖται ἀπό τόν γάμο εἶναι ἡ παιδοποιΐα. Αὐτοί θά λέγαμε εἶναι οἱ τρεῖς σκοποί πού ὑπηρετεῖ ὁ κατά Χριστόν γάμος. Δέν εἶναι σκοπός τοῦ γάμου σέ καμία περίπτωση ἡ ὑποδούλωση στή σάρκα, ἡ ὑποδούλωση στά σαρκικά πάθη. Αὐτό εἶναι ἐκτροπή. Ἀλλά θά ἔλεγα, ὁ ἄνθρωπος καλεῖται, ὅπως μᾶς ἔχει διδάξει καί ὁ Χριστός μας καί ὅλοι οἱ Ἅγιοι Πατέρες, νά ζήσει ὅσο γίνεται μιμούμενος τόν Χριστό. Ὁ Χριστός μας εἶναι τό πρότυπο. – Πῶς ἔζησε ὁ Χριστός μας; Ἔκανε γάμο; Ὄχι, ἔζησε ἐν παρθενία καί ἡ τέλεια ζωή, πού θά μποροῦσε κάποιος νά κάνει στή γῆ, εἶναι αὐτή ἡ ζωή πού ἔκανε ὁ Χριστός, ὡς πρός αὐτόν τόν τομέα δηλαδή, ἀλλά καί ὡς πρός ὅλους τούς τομεῖς. Νά ζήσει δηλαδή παρθενικά. Αὐτή εἶναι ἡ τέλεια ζωή, ἡ τέλεια μίμηση τοῦ Χριστοῦ. Πρίν τήν πτώση δέν ὑπῆρχε γάμος. Στόν Παράδεισο ὁ Ἀδάμ καί ἡ Εὔα δέν γνώριζαν γάμο. Ἦσαν ἁπλοί, ἁγνοί, παρθένοι καί ἡ Εὔα καί ὁ Ἀδάμ καί «οὐκ ᾐσχύνοντο»4 ὁ ἕνας τόν ἄλλον, γιατί εἶχαν αὐτή τήν ἀκακία καί αὐτή τήν ἀπάθεια καί δέν ἔβλεπαν πονηρά ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Ὅταν ἔπεσαν, ἀμέσως -λέει- «ἔγνωσαν ὅτι ἦσαν γυμνοί»5. Ἔχασαν τήν ἀπάθεια καί ὁ Θεός τούς ἔδωσε τούς δερμάτινους χιτῶνες6 γιά νά τούς προφυλάξει ἀπό τήν ἁμαρτία, ἀπό τήν ἀκολασία. Ἔτσι ἐθέσπισε τόν γάμο. Βέβαια ἔπλασε τούς ἀνθρώπους «ἄρσεν καί θῆλυ»7 καί τούς ἔδωσε καί τήν ἐντολή «αὐξάνεσθε καί πληθύνεσθε καί κατακυριεύσατε τήν γῆ»8. Πότε τούς τήν ἔδωσε; Πρίν τήν πτώση. Γιατί; Ἐνῶ εἴπαμε δέν ὑπῆρχε γάμος, οὔτε ὑπῆρχε αὐτή ἡ σχέση, ὅπως τήν γνωρίζουμε σήμερα, τοῦ ἀνδρογύνου. Γιατί ὁ 17

Θεός προγνώριζε τήν πτώση καί προλέγει καί προετοιμάζει τήν κατάσταση πού θά ἀκολουθήσει. Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος καλεῖται τώρα, στά χρόνια τῆς Καινῆς Διαθήκης, νά μιμηθεῖ τόν Χριστό καί νά ζήσει παρθενικά. Ἀλλά δέν εἶναι δυνατόν, δέν μποροῦν δηλαδή ὅλοι οἱ ἄνθρωποι… νά ποῦμε δέν θέλουν; Πέστε το καί ἔτσι.. ἀλλά ὑπάρχει καί ἡ ἀδυναμία λόγω τῆς πτώσης, ἡ ὁποία μπῆκε στόν ἄνθρωπο καί δέν μποροῦν ὅλοι νά ζήσουν παρθενική ζωή. Ὁπότε, ὁ Θεός ἐθέσπισε τόν γάμο καί μᾶς δίνει τήν δεύτερη δυνατότητα, τῆς μονογαμικῆς ζωῆς. Ἑπομένως, ὁ ἄνθρωπος, ἄν θέλει νά ζήσει σωστά σ’ αὐτή τή ζωή, θά πρέπει νά ἐπιλέξει ἤ τό ἕνα ἤ τό ἄλλο, ἤ τήν παρθενία ἤ τήν μονογαμία. Δέν ἐπιλέγει κανείς τόν γάμο γιά νά ὑποδουλωθεῖ στή σάρκα, ἀλλά τόν ἐπιλέγει γιά νά ὑπερβεῖ τήν σάρκα. Δηλαδή ἔχει τήν ἀδυναμία αὐτή, καί ὁ Θεός, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, συγγιγνώσκει, παραχωρεῖ δηλαδή στήν ἀδυναμία αὐτή τοῦ ἀνθρώπου καί στό πάθος αὐτό τοῦ ἀνθρώπου τόν γάμο. Γι’ αὐτό καί ὀνομάζει τόν γάμο «συγγνώμη πάθους» ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος. Δέν εἶναι ὑποτίμηση αὐτό, εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ὁ Θεός θά ἤθελε ὅλοι νά ζήσουμε παρθενικά, ἀλλά δέν μποροῦμε. Ὁπότε μᾶς δίνει μία δεύτερη δυνατότητα, μία συγγνώμη, μία παραχώρηση στήν ἀδυναμία μας καί μᾶς λέει: δέν μπορεῖτε νά Μέ μιμηθεῖτε σ’ αὐτό; Νά ζήσετε μέσα στόν γάμο ἀλλά μέ σωφροσύνη, μέ περιορισμό σέ ἕνα πρόσωπο, στόν σύζυγο/στή σύζυγο ἀντιστοίχως. Αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τοῦ γάμου. Δηλαδή μέσα στήν κατάσταση πού μᾶς δίνει ὁ Χριστός μας, τό εὐλογημένο αὐτό μυστήριο, ὁ ἄνθρωπος σιγά-σιγά νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό αὐτή τήν ὑποδούλωση στή σάρκα, ἀπό αὐτή τήν ἀδυναμία. Γι’ αὐτό καί ἡ προοπτική τοῦ γάμου εἶναι σύν τῷ χρόνῳ τό ζευγάρι νά ἐλευθερωθεῖ ἀπό αὐτή τήν σαρκική -ἄς τό ποῦμε- ἐξάρτηση καί νά ζήσουνε σάν ἀδέλφια. Αὐτό βέβαια κατόπιν συμφωνίας καί τῶν δύο, ὄχι νά τό ἐπιβάλλει ὁ ἕνας πάνω στόν ἄλλον. Γιατί, ὅσο περνάει ἡ ἡλικία, μειώνονται καί οἱ σαρκικές ὁρμές καί προχωράει κανείς -ὑποτίθεται, τό περιμένουμε αὐτό- πνευματικά, ἐξαγνίζεται, ἐξαγιάζεται καί ἡ σάρκα ἀκόμα πνευματοποιεῖται. Ἄν ὅμως ὁ ἄνθρωπος δέν ζεῖ πνευματικά, μπορεῖ νά γίνει καί τό ἀνάποδο, τό ἀντίθετο, νά σαρκοποιηθεῖ ἡ ψυχή. Θυμηθεῖτε τά πρόσωπα αὐτά πού εἶχαν γίνει σάρκες, στά χρόνια τοῦ Νῶε. Λέει ἐκεῖ ἡ Ἁγία Γραφή: – Γιατί ὁ Θεός ἔφερε τόν κατακλυσμό στούς ἀνθρώπους; «Διά τό εἶναι αὐτούς σάρκας»9. Ξέρετε, ἀπό τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα γεννήθηκαν δύο παιδιά, ὁ Κάιν καί ὁ Ἄβελ. Ὁ Κάιν ἀπό φθόνο, ἀπό ζήλεια, ἐφόνευσε τόν Ἄβελ. Στή θέση τοῦ Ἄβελ ἡ Εὔα γέννησε ἕνα ἄλλο παιδί, τόν Σήθ, ὁ ὁποῖος σημαίνει: ἀντικατάσταση. Αὐτό σημαίνει Σήθ. Γεννιώνται, λοιπόν, τώρα οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ, οἱ ὁποῖοι εἶναι καλοί, εἶναι ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, εἶναι εὐλαβεῖς. Γι’ αὐτό καί ἡ Ἁγία Γραφή τούς ὀνομάζει υἱούς τοῦ Θεοῦ10. Αὐτοί λοιπόν οἱ υἱοί τοῦ Θεοῦ, οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ, ζοῦσαν ξεχωριστά ἀπό τούς ἀπογόνους τοῦ Κάιν, οἱ ὁποῖοι ἦταν κακοί. Εἶναι οἱ υἱοί τῶν ἀνθρώπων, ἔτσι τούς ὀνομάζει ἡ Ἁγία Γραφή. Καί μιά λεπτομέρεια, ἀπό τούς ἀπογόνους τοῦ Κάιν 18

προῆλθε ἡ τεχνολογία. Οἱ πρῶτοι πού ἔκαναν σιδερένια ἐργαλεῖα καί μουσικά ὄργανα ἤτανε οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάιν. Σημειῶστε το αὐτό… ὄχι ὅτι ἡ τεχνολογία εἶναι κακή, ἀλλά ὑπάρχει ἕνας φόβος, νά αὐτονομηθεῖ ὁ ἄνθρωπος ἐμπιστευόμενος στά μπράτσα του, στά ἔργα τῶν χειρῶν του καί νά πεῖ «δέν τόν χρειάζομαι τόν Θεό, ἔχω τήν τεχνολογία». Καί σήμερα στήν ἐποχή μας γίνεται αὐτό σέ πολλούς: «Τί Τόν θέλουμε τόν Θεό; Ὅτι θέλουμε τό ἔχουμε μέσω τῆς τεχνολογίας».. παρένθεση αὐτό. Γεννιώνται, λοιπόν, δύο γενιές. Ἡ γενιά τοῦ Σήθ, οἱ ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, οἱ υἱοί τοῦ Θεοῦ καί ἡ γενιά τοῦ Κάιν, οἱ υἱοί τῶν ἀνθρώπων. Καί τί λέει ἡ Γραφή; «εἶδαν οἱ υἱοί τοῦ Θεοῦ τίς θυγατέρες τῶν ἀνθρώπων καί ἐμίγησαν καί ἁμάρτησαν μαζί τους»11, ἔχασαν τήν ἀρετή τους καί ἔγιναν, σύν τῷ χρόνῳ σάρκες, ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα. – Τί σημαίνει σάρκες; Σαρκοποιήθηκε καί ἡ ψυχή τους καί ὑποδουλώθηκε στά σαρκικά πάθη. Καί εἶδε ὁ Θεός αὐτή τήν κατάσταση καί εἶπε, θά καταστρέψω τή γῆ, γιατί πλέον δέν ἀξίζει νά ζοῦνε οἱ ἄνθρωποι, ἔγιναν χειρότεροι καί ἀπό τά ζῶα. Ὁ θάνατος θά ἦταν μιά εὐλογία γιά αὐτούς. Γιατί, ξέρετε, ὁ θάνατος δέν εἶναι κακό πράγμα. Ὁ θάνατος εἶναι καλός καί γιά τούς καλούς καί γιά τούς κακούς. Γιά τούς καλούς εἶναι καλό, γιατί πλέον σταματάει ὁ ἀγώνας, γιατί γιά νά φυλάξεις τήν καλοσύνη καί τήν ἀρετή, θέλει ἀγῶνα. Ἀπό τή στιγμή πού κοιμᾶται ὁ ἄνθρωπος, ἡσυχάζει, σταθεροποιεῖται στό καλό. Γιά τούς κακούς ἐπίσης εἶναι καλός ὁ θάνατος. Γιατί; Γιατί σταματᾶνε τό κακό, σταματᾶνε τήν ἁμαρτία. Γιατί, ὅσο ζοῦνε, τόσο πιό βαθιά πᾶνε στήν κόλαση, τόσο πιό πολύ δηλαδή θά βασανίζονται στήν αἰωνιότητα, ὁπότε καί γιά αὐτούς εἶναι καλό. Θά πεῖτε: – Αὐτοί οἱ ἄνθρωποι χάθηκαν; Ὄχι. Ὅταν ὁ Χριστός μας κατέβηκε στόν Ἅδη γιά τρεῖς ἡμέρες, ὅταν ἐτάφη μέχρι νά ἀναστηθεῖ, εἶχαν τήν δυνατότητα, ἐάν ἤθελαν, νά σωθοῦνε. Νά μετανοήσουν ἐκεῖ στόν Ἅδη καί νά σωθοῦνε. Ἔτσι χάθηκαν τότε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, ἐκτός ἀπό τήν οἰκογένεια τοῦ Νῶε. Οἱ μόνοι πού εἴχανε κρατηθεῖ σέ κατάσταση εὐαρέσκειας, ἤτανε εὐάρεστοι στόν Θεό, ἦταν αὐτοί οἱ ὀχτώ ἄνθρωποι. Διά τό εἶναι αὐτούς σάρκας, ἐχάθηκαν. Καί ξεκινάει μετά μέ τόν Νῶε μιά καινούρια γενιά, ὅπου ὁ Θεός θυμάστε, ὑποσχέθηκε νά μήν ξανακαταστρέψει μέ κατακλυσμό τήν γῆ. Ἐμεῖς σήμερα θά λέγαμε εἴμαστε οἱ ἀπόγονοι τοῦ Νῶε. Εἴμαστε ἡ γενιά αὐτή πού βγῆκε ἀπό τόν Νῶε ἀλλά κυρίως καί προπάντων εἴμαστε οἱ ἀπόγονοι τοῦ Χριστοῦ, γιατί εἴμαστε βαφτισμένοι καί ἔχουμε τήν σφραγίδα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ζοῦμε μέσα στήν Ἐκκλησία -προσπαθοῦμε νά ζοῦμε ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Εἴμαστε ἄλλου γένους ἄνθρωποι πράγματι, γιατί ἔχουμε πάλι αὐτή τήν δωρεά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού χάρισε ὁ Θεός καί στόν Ἀδάμ καί στήν Εὔα πρίν τήν πτώση καί τήν ἔχασαν μέ τήν πτώση. 19

– Ποιά εἶναι αὐτή ἡ δωρεά πού τούς εἶχε δώσει ὁ Θεός; Εἶναι αὐτό πού ὀνομάζει ἡ Ἁγία Γραφή «ἐμφύσημα». «Ἐνεφύσησεν στόν Ἀδάμ καί ἐγένετο εἰς ψυχήν ζῶσαν»12. Αὐτή ἡ ψυχή, ἡ ζωντανή ψυχή, ἔγινε ζωντανή πῶς; Μέ τό ἐμφύσημα τοῦ Θεοῦ. – Ποιό εἶναι τό ἐμφύσημα; Δέν εἶναι ἡ ψυχή, γιατί λέει εἶχε ψυχή, ἀλλά τό ζωντάνεμα τῆς ψυχῆς. Εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ, εἶναι ἡ Χάρις τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτή τήν Χάρη τήν ἔχασαν μέ τήν πτώση, γι’ αὐτό καί αἰσθάνθηκαν πώς ἦταν γυμνοί. Αὐτό τό σκέπασμα πού τούς σκέπαζε ἦταν ἡ Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι’ αὐτό καί δέν εἶχαν ἀνάγκη ἀπό ροῦχα. Ἔχασαν αὐτή τήν Χάρη, ὁπότε μετά ἔχουν ἀνάγκη ἀπό ροῦχα. Τούς δίνει ὁ Θεός τούς δερμάτινους χιτῶνες καί τούς δίνει καί τήν δυνατότητα νά ξαναποκτήσουν αὐτή τήν Χάρη. Πῶς; Διά τοῦ Χριστοῦ. Ἔρχεται ὁ Χριστός μας καί ἐγκαθιδρύει στή γῆ τήν Ἐκκλησία Του καί μᾶς δίνει τήν δυνατότητα μέσα ἀπό τό μυστήριο τοῦ βαπτίσματος καί τοῦ χρίσματος νά ξαναντυθοῦμε αὐτή τήν Χάρη, τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί νά ζήσουμε πλέον σάν τόν Ἀδάμ καί τήν Εὔα μέσα στόν Παράδεισο. Ὁ νέος Παράδεισος τώρα εἶναι ἡ Ἐκκλησία, εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ καί οἱ χριστιανοί ὄντως ἀποτελοῦμε τόν λαό τοῦ Θεοῦ, τόν λαό τῆς Χάριτος, πού εἶναι διάδοχος τοῦ πρώτου λαοῦ τοῦ Θεοῦ, τῶν Ἑβραίων, ὁ ὁποῖος τελικά ἀποδείχθηκε ἀνάξιος τοῦ Θεοῦ, γιατί σταύρωσε τόν Χριστό. Ὁ νέος Ἰσραήλ τῆς Χάριτος εἴμαστε ἐμεῖς, οἱ Ὀρθόδοξοι χριστιανοί. Προσέξτε, αὐτό δέν εἶναι ὑπερηφάνεια νά τό λέμε. Αὐτό εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ὅπως δέν εἶναι ὑπερηφάνεια νά λές, εἶμαι ἄνδρας… δέν εἶμαι γυναίκα, δέν εἶμαι ζῶο… Ἀλλά σήμερα ἔχουμε καί αὐτή τήν σχιζοφρένεια… Σοῦ λένε αὐτό πού κάνεις εἶναι ὑπερηφάνεια, εἶναι ρατσισμός, ἀποκλείεις τούς ἄλλους, τούς ἀβάφτιστους… Ὄχι, δέν τούς ἀποκλείω, τούς καλῶ κι αὐτούς νά βαφτιστοῦν, νά μποῦνε κι αὐτοί στή Βασιλεία, γιατί ἡ Ἐκκλησία μας εἶναι καθολική καί τούς θέλει ὅλους. Ἀλλά δέν μπορῶ νά πῶ ὅτι καί αὐτοί εἶναι βαφτισμένοι, ὅτι ἔχουν τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ἀφοῦ δέν τήν ἔχουν. Λέω τήν ἀλήθεια. Αὐτό δέν εἶναι ρατσισμός οὔτε ὑπερηφάνεια, εἶναι ἡ ἀλήθεια! Πολύ ἁπλά! Ἔτσι λοιπόν ὁ Χριστός μας, μᾶς δίνει τά μυστήρια μέσα στήν Ἐκκλησία, μᾶς δίνει τήν Χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ἔρχεται καί μᾶς δίνει καί τό μυστήριο τοῦ γάμου, ὥστε διά τῆς Χάριτος πάλι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού θά δοθεῖ στούς νεόνυμφους, τί νά κάνουν; Νά προχωρήσουν μαζί πλέον τώρα στή θέωση. Νά ξεπεράσουν τά πάθη, ὅλα τά πάθη, ἀκόμα καί τό πάθος τό σαρκικό καί νά φτάσουν στήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη. Ὅπως λέει ἕνας σύγχρονος θεολόγος καί γέροντας, ὁ π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος, σοφός ἄνθρωπος, ἡ πρώτη ἀγάπη, λέει, ἔχει καί τό σαρκικό στοιχεῖο. Ὅταν παντρεύονται δύο ἄνθρωποι, ἔρχονται εἰς γάμου κοινωνίαν ὑπάρχει τό σαρκικό στοιχεῖο. Δέν εἶναι ἡ τέλεια ἀγάπη αὐτή. 20

– Γιατί δέν εἶναι ἡ τέλεια ἀγάπη; Διότι ὁ ἕνας ζητάει τήν ἀνταπόδοση, τήν ἀνταπόκριση τοῦ ἄλλου, ἐνῶ ἡ τέλεια ἀγάπη εἶναι πάντα ἀνιδιοτελής. Δηλαδή, δίνεις χωρίς νά ζητᾶς ἀνταπόδοση. Καί καλοῦνται οἱ σύζυγοι νά φτάσουν σ’ αὐτή τήν ἀγάπη. Νά ξεπεράσουν τήν πρώτη ἀγάπη, αὐτό πού λέμε ἔρωτα, πού εἶναι πάλι κάτι ἀνθρώπινο, καί νά φτάσουν στήν θεανθρώπινη ἀγάπη τήν ἀνιδιοτελή, τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη, ὅπου πλέον δέν θά ρωτάει ὁ ἕνας τόν ἄλλον: – Μ’ ἀγαπᾶς; Ἀλλά θά ρωτάει ὁ καθένας τόν ἑαυτό του: – Ἀγαπῶ τόν σύζυγό μου; Ἀγαπῶ τήν σύζυγό μου; ἀντιστοίχως ἡ σύζυγος καί ὁ σύζυγος, χωρίς νά νοιάζεται ἄν ὁ ἄλλος τόν ἀγαπάει πράγματι ἤ ὄχι, ἄν ἀνταποκρίνεται στήν ἀγάπη. Θά πεῖτε: – Ὑπάρχει περίπτωση νά φτάσουμε σέ τέτοια κατάσταση; Βέβαια! Ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι. Καί σ’ αὐτό πρέπει νά στοχεύσει καί ὁ κατά Χριστόν γάμος, νά ὑπερβοῦμε τήν σαρκικότητα καί νά γίνουμε πραγματικά ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ μέ τήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη, ἡ ὁποία, ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «οὐ ζητεῖ τά ἑαυτῆς»13. Δέν ζητάει τά ἑαυτῆς. Ὁ ἔρωτας καί ἡ φιλία καί ὅλες οἱ ἀνθρώπινες σχέσεις ἄν δεῖτε, οὐσιαστικά δέν εἶναι σχέσεις ἀγάπης, εἶναι σχέσεις ἀνταποδοτικές, μοιάζουν λίγο καί μέ ἐμπορική συναλλαγή. – Μήπως καί ὁ γάμος πολλές φορές δέν εἶναι ἕνα παζάρι; Πόση προίκα ἔχει ἡ νύφη; Τί προσόντα ἔχει ὁ γαμπρός; Ἔχει ἐπάγγελμα; Ἔχει δουλειά;… Ἀντί νά κοιτάξουμε τήν ψυχή, τήν ἀρετή, κοιτᾶμε τά χρήματα. Οἱ πεθεροί, οἱ πεθερές κ.λ.π. Τί ἔχω νά πάρω… Ἐνῶ ἡ σωστή ἐρώτηση εἶναι: Τί θά δώσω; Ὄχι τί ἔχω νά πάρω ἀπό τόν ἄλλον. Ἡ γυναίκα ζητάει ἕνα στήριγμα στόν ἄνδρα. Ὁ ἄνδρας ζητάει μιά αὐτοεπιβεβαίωση ἀπό τή γυναίκα. Ἡ σωστή στάση ὅμως εἶναι πάντα νά προσπαθήσουμε νά δώσουμε χωρίς νά ζητήσουμε ἀνταπόδοση. Ἀκόμα κι ἄν φτάσει ὁ ἕνας νά μισήσει τόν ἄλλον, ὁ ἄλλος νά συνεχίσει νά τόν ἀγαπάει. Τότε εἶναι σωστός. Τότε ὑπάρχει ἡ ἀληθινή ἀγάπη. Σήμερα, βλέπετε, ἔχουμε τήν τραγικότητα τῶν διαζυγίων. Τό διαζύγιο εἶναι ἕνα φοβερό ἔγκλημα, γιατί μέσω τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου δημιουργεῖται ἕνας καινούριος ἄνθρωπος, ὁ ὁποῖος λέγεται ἀνδρόγυνο. Δέν εἶναι πλέον ἄνδρας καί γυναίκα, διά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος γίνονται ἀνδρόγυνο. – Αὐτό τό ἀνδρόγυνο, ὅταν ὑπάρχει -ὅ μή γένοιτο- διαζύγιο, τί γίνεται; Φονεύεται. Ὁ καινούριος αὐτός ἄνθρωπος φονεύεται. Γι’ αὐτό τό διαζύγιο εἶναι ἕνας φόνος, εἶναι πολύ μεγάλη ἁμαρτία. Ἐκτός ἄν ὑπάρχει μοιχεία, ὅπως λέει ὁ Κύριος. Κανένας ἄλλος λόγος δέν δικαιολογεῖ τό διαζύγιο. Πρίν τόν γάμο νά προσέξεις. Βέβαια νά προσέξεις… ὅταν ὑπάρχει τό διάστημα τῆς μνηστείας. Ἐκεῖ, ἄν δεῖς κάτι πού δέν σ’ ἀρέσει, πρέπει νά χωρίσεις. Καί μπορεῖς καί πρέπει. Ἀλλά μετά τόν γάμο δέν μπορεῖς, δέν ἐπιτρέπεται. Γι’ αὐτό δέν θά πρέπει νά γίνεται βιαστικά ἡ ἐκλογή τοῦ ἤ τῆς συζύγου οὔτε βέβαια καί νά κρατάει πολύ τό διάστημα τῆς μνηστείας. Στήν ἀκολουθία τοῦ γάμου – γιατί ξέρετε ὅλη ἡ θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας εἶναι ἀποτυπωμένη στήν ἀκολουθία τοῦ μυστηρίου τοῦ γάμου – θά δοῦμε ὅτι ἀρχίζει μέ μία στιγμή οἰκογενειακῆς εὐτυχίας, πού περιγράφεται στόν 127ο ψαλμό. Ὁ Ἱερεύς 21

κρατώντας θυμιατό ψάλλει τούς στίχους αὐτοῦ τοῦ Ψαλμοῦ καί ὁ Χορός τῶν ψαλτῶν πού ἐκπροσωπεῖ τόν λαό μετά ἀπό κάθε στίχο ψάλλει: Δόξα σοι ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι. «Μακάριοι πάντες οἱ φοβούμενοι τόν Κύριον, οἱ πορευόμενοι ἐν ταῖς ὁδοῖς αὐτοῦ· τούς πόνους τῶν καρπῶν σου φάγεσαι· μακάριος εἶ, καί καλῶς σοι ἔσται· ἡ γυνή σου ὡς ἄμπελος εὐθηνοῦσα ἐν τοῖς κλίτεσι τῆς οἰκίας σου· οἱ υἱοί σου ὡς νεόφυτα ἐλαιῶν -σάν νέα φυντάνια ἐλιῶν- κύκλῳ τῆς τραπέζης σου· ἰδού οὕτως -ἔτσι- εὐλογηθήσεται ἄνθρωπος ὁ φοβούμενος τόν Κύριον». Ἔτσι, λέει, θά εὐλογηθεῖ ὁ ἄνθρωπος πού φοβᾶται τόν Κύριο. Μακάριοι οἱ φοβούμενοι τόν Κύριον! Κι ὅταν λέει φοβούμενοι ἐννοεῖ σεβόμενοι. Αὐτοί οἱ ὁποῖοι δηλαδή γνωρίζουν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί τίς ἐφαρμόζουν. Ἰδού οὕτως εὐλογηθήσεται ἄνθρωπος, «εὐλογήσαι σε Κύριος ἐκ Σιών, καί ἴδοις τά ἀγαθά ῾Ιερουσαλήμ πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου· καί ἴδοις υἱούς τῶν υἱῶν σου. εἰρήνη ἐπί τόν ᾿Ισραήλ». Βλέπουμε ἐδῶ, λέει ὁ π. Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος, νά ὑπάρχουν τρεῖς πτυχές. Ὑπάρχει ὁ Θεός, ὑπάρχει ἡ ἐργασία, ὑπάρχει καί ἡ οἰκογένεια. Δέν πρέπει νά πηγαίνει ὁ νοῦς μας μόνο στά ὑλικά ἀγαθά. Ὁ ψαλμός βέβαια γράφτηκε περίπου 1.000 χρόνια πρό Χριστοῦ καί οἱ ἄνθρωποι τότε δέν εἶχαν τήν πνευματική ὡριμότητα νά ἀκούσουν κάτι παραπάνω. Ἐμεῖς, ὅμως, πού ζοῦμε στά χρόνια τῆς Καινῆς Διαθήκης, θά πρέπει νά σκεφτόμαστε τά πνευματικά ἀγαθά, τήν εἰρήνη, τήν ἠρεμία, τήν ἀγαλλίαση, τήν χαρά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, τά ὁποῖα ἐκχέονται ἄφθονα στούς ἀνθρώπους πού φοβοῦνται τόν Κύριο καί σ’ αὐτούς οἱ ὁποῖοι ζοῦν κατά Χριστόν μέσα στήν οἰκογένειά τους. Δηλαδή προσέξτε, ἡ οἰκογένεια εἶναι, ὅπως λέει καί ὁ ἱερός Χρυσόστομος, μιά μικρή Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό καί εὐχόμαστε στούς νεόνυμφους νά κάνουν τό σπίτι τους μιά κατ’ οἶκον Ἐκκλησία. Αὐτή εἶναι ἡ καλύτερη εὐχή, ὅταν συγχαίρετε ἕνα νέο ζευγάρι, νά γίνει ἡ οἰκογένειά τους δηλαδή πραγματικά Ἐκκλησία, γιατί θυμηθεῖτε αὐτό πού λέει ὁ Ἀπόστολος, «τό μυστήριο εἶναι μέγα εἰς Χριστόν καί εἰς τήν ἐκκλησίαν»14. Θά πρέπει, λοιπόν, ὁ σύζυγος – ὁ πατέρας – ὁ ἄνδρας νά εἰκονίσει τόν Χριστό καί ἡ γυναίκα τήν Ἐκκλησία καί νά ἀποτελέσει ἡ οἰκογένεια μιά μικρή Ἐκκλησία ἤ, ἄν θέλετε νά τό ποῦμε ἴσως καί πιό κατανοητά, ἕνα μικρό μοναστηράκι. – Πῶς ζοῦνε οἱ ἄνθρωποι στό μοναστήρι; Τρεῖς εἶναι οἱ βασικές ἀρετές ἑνός μοναχοῦ: ἡ παρθενία, ἡ ἀκτημοσύνη καί ἡ ὑπακοή. Αὐτές τίς τρεῖς βασικές ἀρετές πρέπει νά ἔχει ἕνας μοναχός. Ἀντιστοίχως οἱ σύζυγοι ἀντί τήν παρθενία θά πρέπει νά ἔχουν φυσικά τήν σωφροσύνη, τήν ἁγνότητα. Ναί ἁγνότητα! Ξέρετε ὁ Ἀπόστολος Παῦλος συμβουλεύοντας τίς πρεσβυτέρες, τίς χριστιανές γυναῖκες, οἱ ὁποῖες ἔχουν προχωρήσει στήν ἡλικία, ὄχι ἁπλῶς τίς συζύγους τῶν ἱερέων, γενικότερα τίς πρεσβύτιδες, τίς ἡλικιωμένες γυναῖκες, τούς λέει νά προσέχετε τίς νεότερες γυναῖκες, νά τίς συμβουλεύετε νά εἶναι οἰκουροί, δηλαδή νά ἀγαπᾶνε τό σπίτι τους, νά τό φροντίζουν, νά ἀγαπᾶνε τόν σύζυγό τους, καί ἀκόμα τούς λέει νά εἶναι καί ἁγνές. Μά, θά λέγαμε, μήπως κάνει 22

λάθος;… Ἀφοῦ ἀπευθύνεται σέ ἔγγαμες! Ὄχι, καί στόν γάμο μέσα ζητεῖται ἡ ἁγνότητα. Γιατί ἡ ἁγνότητα δέν εἶναι ἕνα σωματικό μέγεθος κυρίως. Προπάντων ἡ ἁγνότητα εἶναι ἕνα μέγεθος πνευματικό καί θά πρέπει ὁ ἄνθρωπος νά ἔχει ἁγνό τόν νοῦ του, τήν ψυχή του. Δέν σημαίνει ἐπειδή εἶσαι ἔγγαμος-ἔγγαμη, θά πρέπει ὁ νοῦς σου νά εἶναι γεμάτος μέ κακές σκέψεις, βλάσφημες, πονηρές, αἰσχρές… ὄχι! Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου εἴτε εἶναι ἔγγαμος εἴτε εἶναι ἄγαμος θά πρέπει νά εἶναι καθαρός ἀπό κάθε κακή σκέψη. Δέν δικαιολογεῖται ὁ ἔγγαμος δηλαδή νά ζεῖ, ὅπως ζοῦνε οἱ πολλοί ἄνθρωποι στόν κόσμο. Μπορεῖ νά ζοῦμε μέσα στόν κόσμο ἀλλά εἴμαστε ἐκτός κόσμου οἱ χριστιανοί. Τό πολίτευμά μας εἶναι στόν οὐρανό15 καί καλούμαστε νά μιμηθοῦμε τόν Χριστό σέ ὅλα. Οἱ ὑποχρεώσεις τῶν ἐγγάμων δέν εἶναι διαφορετικές ἀπό τίς ὑποχρεώσεις τῶν ἀγάμων, τῶν μοναχῶν. Ὑπάρχει μόνο ἕνα διαφορετικό στοιχεῖο, ἕνα ἐπιπλέον στοιχεῖο, πού εἶναι ὁ σύζυγος/ἡ σύζυγος ἀντιστοίχως. Ὑπάρχει μία ἐπιπλέον φροντίδα. Θά πρέπει ὁ σύζυγος νά φροντίζει γιά τήν σύζυγο καί ἄν ἔχει παιδιά καί γιά τά παιδιά. Τό ἴδιο καί ἡ σύζυγος γιά τόν σύζυγο καί τά παιδιά. Σέ τίποτα ἄλλο δέν διαφέρουν. Δηλαδή, ὡς πρός τίς ὑποχρεώσεις τους ἀπέναντι στόν Χριστό, ἀπέναντι στίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ δέν ἔχουμε διαφορά, γιατί τό εὐαγγέλιο εἶναι τό ἴδιο. Δέν ὑπάρχει ἕνα εὐαγγέλιο βαρύ καί σκληρό καί αὐστηρό γιά τούς ἀγάμους, γιά τούς μοναχούς, γιά τούς ἱερεῖς, γιά τούς ἐπισκόπους καί ἕνα εὐαγγέλιο -συγγνώμη γιά τήν ἔκφραση- «light», πιό ἐλαφρύ, γιά τούς κοσμικούς. Γιατί τό ἀκοῦμε πολλές φορές αὐτό καί λένε, πάτερ, ἐσύ καλά μᾶς τά λές.. ἐσύ στό μοναστήρι σου… Ὅπως μοῦ ἔλεγε κάποτε καί ἕνα παιδί στό σχολεῖο, ὁ π. Σάββας καλά βολεύτηκε στό Ἅγιον Ὄρος, ἐμεῖς ἐδῶ στόν κόσμο τί θά κάνουμε… Μά κι ἐμεῖς καί ἐσεῖς καί ὅλοι μέσα ἀπό τόν κόσμο βγήκαμε καί κυκλοφοροῦμε καί ζοῦμε. Αὐτό δέν μᾶς δικαιολογεῖ, ὅμως, νά ἁμαρτάνουμε ἤ νά παραβαίνουμε τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ. Μερικοί λένε, ναί, ἐντάξει πάτερ, ἀλλά δέν μποροῦμε νά τίς τηρήσουμε τίς ἐντολές ἤ δέν μποροῦμε ὅλες τίς ἐντολές. Λάθος! Αὐτό ξέρετε ἀγγίζει τά ὅρια τῆς βλασφημίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Εἶναι σάν νά λέμε δηλαδή, ὅτι ὁ Χριστός μᾶς δίνει κάποιες ἐντολές πού δέν μποροῦμε νά τίς τηρήσουμε. Γιατί οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ εἶναι, δέν εἶναι δικές μας, δέν τίς ἔφτιαξε κάποιος ἄνθρωπος. Ἄν λέμε, λοιπόν, τώρα ὅτι ὁ Χριστός μᾶς δίνει ἐντολές πού δέν μποροῦμε νά τίς τηρήσουμε, αὐτό εἶναι βλασφημία, γιατί εἶναι σάν νά λέμε ὅτι ὁ Χριστός δέν μᾶς ἀγαπάει, μᾶς ἔδωσε τέτοιες ἐντολές πού δέν μποροῦμε νά τίς τηρήσουμε γιά νά μᾶς πάει στήν κόλαση! Ἄν εἶναι δυνατόν! Καί μόνο νά τό ποῦμε εἶναι βλασφημία. Ἑπομένως δέν πρέπει νά τό λέμε αὐτό. Καί αὐτή ἡ ἀντίληψη ὅτι ὅσοι ζοῦνε στόν κόσμο δέν χρειάζεται νά τά κάνουν ὅλα τέλεια… δέν χρειάζονται τόσα πολλά πράγματα… νά τηρήσουνε τά βασικά.. κάποιες βασικές ἐντολές καί εἶσαι ἐντάξει… μήν κοιτᾶς τώρα τί κάνουν οἱ μοναχοί.. Ὄχι, δέν εἶναι ἔτσι. Ὅταν ὁ Χριστός μας 23

ἔστειλε τούς Ἀποστόλους, δέν τούς εἶπε νά διδάσκετε στούς ἀνθρώπους τά βασικά, κάποιες ἐντολές βασικές καί ἀφῆστε τους μετά, μήν τούς λέτε τά ὑπόλοιπα. – Τί τούς εἶπε; «Πορευθέντες μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη, διδάσκοντες αὐτούς τηρεῖν πάντα ὅσα ἐνετειλάμην ὑμῖν»16. Νά πᾶτε σέ ὅλα τά ἔθνη, μήν κάνετε διάκριση καί νά τούς διδάσκετε νά τηροῦν ὅλες τίς ἐντολές πού σᾶς εἶπα. Ὄχι μερικές. Βλέπετε; Καί δέν λέει στούς Ἀποστόλους νά πᾶνε νά βροῦνε κάποιους πού θέλουν νά γίνουν μοναχοί καί σέ ἐκείνους νά διδάξουν ὅλες τίς ἐντολές, ἀλλά σέ ὅλο τόν κόσμο νά διδάξουν ὅλες τίς ἐντολές. Ἑπομένως, αὐτό πού ἔχει κάνει τά πράγματα ἄνω κάτω, ξέρετε, καί στή ζωή μας, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, καί σέ ὅλο τόν κόσμο, εἶναι αὐτή ἡ ἀντίληψη ὅτι χρειάζονται λιγότερα πράγματα οἱ κοσμικοί γιά νά σωθοῦν σέ σχέση μέ τούς μοναχούς. Ὄχι, δέν χρειάζονται λιγότερα. Τά ἴδια χρειάζονται. Οἱ ἴδιες εἶναι οἱ ἐντολές, τό ἴδιο εἶναι τό Εὐαγγέλιο καί μάλιστα νά σᾶς πῶ καί κάτι πού λένε οἱ Πατέρες πολύ σημαντικό, ὅτι χρειάζεται περισσότερη ἄσκηση ἀπό τούς ἀνθρώπους πού εἶναι στόν κόσμο παρά ἀπό τούς μοναχούς. Γιατί; Εἶναι λογικό. Αὐτοί πού ζοῦνε στόν κόσμο ἔχουν μεγαλύτερους πειρασμούς, μεγαλύτερες δυσκολίες, μεγαλύτερα ἐμπόδια στό νά ἐφαρμόσουν τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Ἄρα χρειάζονται περισσότερη νηστεία, περισσότερη ἐγρήγορση πνευματική, περισσότερη προσευχή, ἐγκράτεια, περιορισμό τῶν αἰσθήσεων, γιά νά μπορέσουν νά τηρήσουν τίς ἐντολές. Ἕνας πού ζεῖ σ΄ ἕνα μοναστήρι βλέπει γῆ καί οὐρανό, βλέπει τούς ἀδελφούς του τούς μοναχούς, τήν ἐκκλησία καί δέν ἔχει πειρασμούς. Ἕνας πού κυκλοφορεῖ μέσα στήν πόλη κάθε στιγμή δέχεται προκλήσεις μέσω τῶν ὀφθαλμῶν, μέσω τῶν ὤτων, χίλιες δυό προκλήσεις γιά νά ἁμαρτήσει. Πόση περισσότερη ἐγρήγορση καί αὐτοσυγκράτηση καί αὐτοκυριαρχία καί περιορισμό τῶν αἰσθήσεων πρέπει νά ἔχει! Θυμηθεῖτε αὐτό πού λέει ἡ Ἁγία Γραφή «εἰσῆλθε ὁ θάνατος διά τῶν θυρίδων»17. Ἄν παρακολουθήσετε τόν ἑαυτό σας, νά δεῖτε γιατί πέφτουμε, γιατί ἁμαρτάνουμε, καί πρέπει νά τό βλέπουμε αὐτό, νά βλέπουμε τά αἴτια, θά δεῖτε ὅτι βασικό αἴτιο ἁμαρτίας εἶναι ἡ πρόκληση πού ἔρχεται μέσα ἀπ’ τά μάτια. Καί σήμερα μέ τήν τεχνολογία καί τό διαδίκτυο πάρα πολλές πτώσεις γίνονται μέσω τῶν ὀφθαλμῶν ἤ μέσω τῶν αὐτιῶν, ὅταν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει ἐγρήγορση πνευματική καί μετά ἔρχονται οἱ προκλήσεις μέσα ἀπό τήν μνήμη. Θυμόμαστε, μᾶς τά θυμίζει καί ὁ πονηρός, ἁμαρτίες παλαιότερες, εἰκόνες, καταστάσεις κ.λ.π. – Ὅταν λοιπόν ἔχεις ὅλες αὐτές τίς προκλήσεις, δέν πρέπει νά προσέχεις; Γιατί ὁ θάνατος μπαίνει μέσα ἀπό τίς θυρίδες καί θυρίδες εἶναι οἱ αἰσθήσεις, τά μάτια, τά αὐτιά κ.λ.π. Ἄν κανείς ἐλέγξει τίς θυρίδες ξέρετε, πολύ πιό δύσκολα θά ἁμαρτήσει. Καί λέει ὁ ἀββᾶς Ἰσαάκ «γίνεται νίκη δίχα ἀγῶνος». Νικᾶς χωρίς νά πολεμήσεις, ἄν προσέξεις τίς αἰσθήσεις σου. Μιλάει, λοιπόν, ἐδῶ ὁ ψαλμός γιά ἀγαθά τῆς γῆς, ἀλλά ἐμεῖς πρέπει νά σκεφτόμαστε καί τά πνευματικά ἀγαθά, τά ὁποῖα ἐκχέονται πλούσια στό μικρό αὐτό μοναστηράκι πού λέγεται οἰκογένεια, ὅταν εἶναι ὄντως ἀληθινό μοναστηράκι. Ὅταν ὑπάρχει 24

δηλαδή ἀφενός μέν ἡ σωφροσύνη, πού εἶναι εἴπαμε τό ἀντίστοιχο τῆς παρθενίας τῶν μοναχῶν καί ὅταν ὑπάρχει ἡ ἀκτημοσύνη μέ τήν ἔννοια τῆς κοινοκτημοσύνης. Ἀλλοίμονο ἄν καί στήν οἰκογένεια ὑπάρχει τό δικό μου καί τό δικό σου! Κι ὅμως ὑπάρχει… Πόσες φορές καί ὁ σύζυγος καί ἡ σύζυγος λέει «τά λεφτά μου, τά χωράφια μου, ἡ προίκα μου, ἡ περιουσία μου.. πόσα σοῦ ’δωσα, πόσα μοῦ ’δωσες… γιατί δέν μᾶς τά δώσανε ἐκεῖνα τά πεθερικά..», δέν μιλᾶμε μέ τά πεθερικά, γιατί δέν μᾶς δώσανε αὐτά πού περιμέναμε.. Τότε μιλᾶμε μᾶλλον γιά ἐμποροπανήγυρι παρά γιά μυστήριο γάμου! Ἔτσι δέν εἶναι; Κι ὅμως γίνονται αὐτά. Γιατί; Γιατί δέν ἔχουμε καταλάβει ὅτι ἡ οἰκογένεια εἶναι ἕνα μικρό μοναστηράκι, ὅπου δέν ἔχει θέση τό δικό μου καί τό δικό σου, αὐτό τό ψυχρό ρῆμα, λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος, αὐτό εἶναι πού μᾶς καταστρέφει. Πολύ περισσότερο διαλύει μιά οἰκογένεια, ἄν ὑπάρχει τό δικό μου καί τό δικό σου. Πρέπει λοιπόν, ἀντίστοιχο τῆς ἀκτημοσύνης τῶν μοναχῶν, νά ὑπάρχει στήν οἰκογένεια αὐτό τό ἴδιο πνεῦμα, ἡ κοινοκτημοσύνη τουλάχιστον, νά λένε τά δικά μας, ὄχι τά δικά μου καί τά δικά σου. Δικά μας! Καί ἀντίστοιχο βέβαια τῆς ὑπακοῆς τῶν μοναχῶν θά πρέπει νά ὑπάρχει καί ὑπακοή στούς συζύγους. Λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος «ἡ γυναίκα νά ὑποτάσσεται στόν ἄνδρα»18. – Ὁ ἄνδρας δέν πρέπει νά ὑποτάσσεται στήν γυναίκα; Βεβαίως! Καί ὁ ἄνδρας ὄχι μόνο νά ὑποτάσσεται, νά κάνει ἀκόμα πιό δύσκολα πράγματα, νά ἀγαπάει! Νά ἀγαπάει τήν γυναίκα του, τήν ὅποια γυναίκα του… ὄχι τήν καλή του γυναίκα! Μπορεῖ νά μήν εἶναι καλή ἡ γυναίκα του, νά τοῦ γκρινιάζει κ.λ.π. οἱ γνωστές καταστάσεις. Θά πρέπει νά συνεχίσει νά τήν ἀγαπάει, ἄν θέλει νά εἶναι σωστός σύζυγος καί ἡ γυναίκα νά ὑπακούει. Ἀλλά καί ὁ ἄνδρας νά ὑπακούει στήν γυναίκα καί φυσικά θά ὑπακούει ἐφόσον τήν ἀγαπάει. – Ἄν ἀγαπᾶς κάποιον, δέν θά τοῦ κάνεις τό χατίρι; Ἀλλίμονο! – Πῶς θά δείξεις στόν ἄλλον ὅτι τόν ἀγαπᾶς; Θά σοῦ πεῖ, πᾶμε μιά βόλτα, καί θά πεῖς δέν πάω, εἶμαι κουρασμένος;… Θά κάνεις τά πάντα γιά νά πᾶς, γιατί ἀγαπᾶς καί δέν θά σκεφτεῖς τήν κούρασή σου. Ὁπότε, πρέπει νά ὑπάρχει καί ἡ ὑπακοή. Γι’ αὐτό βλέπετε ἡ σωστή οἰκογένεια μοιάζει πάρα πολύ μέ τό μοναστήρι. Ἀλλωστε θυμηθεῖτε: – Ποιός εἶναι ὁ σκοπός; Ὁ σκοπός τοῦ γάμου εἶναι ἡ θέωση. Ὁ σκοπός τοῦ μοναστηριοῦ πάλι εἶναι ἡ θέωση. Ἴδιος σκοπός. – Ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας ποιός εἶναι; Ἡ θέωση τῶν ἀνθρώπων πού εἶναι μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό εἴπαμε καί ἡ οἰκογένεια εἶναι μιά μικρή Ἐκκλησία, ἕνα μικρό μοναστηράκι καί ὁ σκοπός εἶναι ὁ ἴδιος. Δέν ὑπάρχει διαφορά. Γι’ αὐτό, μήν βλέπετε καί τούς μοναχούς σάν κάτι -συγγνώμη- «ufo«, κάτι ἐξωπραγματικό, κάτι ἐξωγήινο.. ὄχι, δέν διαφέρουν σέ τίποτε, ἐκτός ἀπό αὐτή τήν σχέση τή συζυγική πού ὑπάρχει σέ σᾶς, ἡ ὁποία εἴπαμε 25

ὑπηρετεῖ κι αὐτή τόν σκοπό τῆς θεώσεως καί τούς δύο ἄλλους σκοπούς, τήν σωφροσύνη γιά νά μήν ὑπάρχουν οἱ πορνεῖες καί τήν παιδοποιΐα. Ἀφοῦ διαβάσει ὁ ἱερέας αὐτόν τόν ψαλμό, στή συνέχεια ὑψώνει τό ἱερό Εὐαγγέλιο καί ἐκφωνεῖ τό «εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος». Σᾶς θυμίζει κάτι αὐτό; – Πῶς ἀρχίζει ἡ Θεία Λειτουργία; Μέ τόν ἴδιο τρόπο! Τό μυστήριο τοῦ γάμου ἀρχίζει μέ τόν ἴδιο τρόπο πού ἀρχίζει καί ἡ Θεία Λειτουργία. – Ξέρετε γιατί; Γιατί ὁ γάμος, ὅταν ἡ Ἐκκλησία λειτουργοῦσε σωστά, ἀπόλυτα σωστά, γινόταν μέσα στή Θεία Λειτουργία, ὅπως καί τά ἄλλα μυστήρια καί ἡ βάφτιση. Ὅλα τά μυστήρια γινόντουσαν μέσα στήν Θεία Λειτουργία. Γιατί ὁ γάμος καί τό κάθε μυστήριο -προσέξτε- δέν εἶναι ἕνα γεγονός ἰδιωτικό, ὅπως ἔχει καταντήσει σήμερα. Μοῦ ἔλεγε κάποιος, πάτερ τί νά κάνουμε, κοινωνικές ὑποχρεώσεις… ἔχω γάμο! Πρέπει νά πάω στόν γάμο. Ἔχει καταντήσει μιά κοινωνική ὑποχρέωση, γιά νά μήν πῶ ἄλλα χειρότερα… ὅτι ἔχει γίνει ἕνα σόου καί οὐσιαστικά εἶναι μία βεβήλωση αὐτό πού γίνεται σήμερα στούς γάμους. Ἕνα κοσμικότατο γεγονός, ὅπου κυριαρχεῖ ἡ κενοδοξία, ἡ φιλοδοξία, ἡ ἀπρέπεια στήν ἐνδυμασία… Φοβερή βλασφημία αὐτό τό πράγμα! Φοβερή βλασφημία… ἰδίως τῶν γυναικῶν… φοβερή βλασφημία. Ἔλεγε ἕνας ἐπίσκοπος, δέν χρειάζεται νά ἔρθουν οἱ Τοῦρκοι νά βεβηλώσουν τίς ἐκκλησίες μας, τό κάνουμε μόνοι μας μέσα στούς γάμους! Δεῖτε πῶς δέν εἶναι ντυμένες, ὄχι πῶς εἶναι ντυμένες, οἱ γυναῖκες. – Καί μόνο αὐτό τί μᾶς φανερώνει; Ὅτι δέν ξέρουμε τί γίνεται, ποῦ πᾶμε. – Ποιός εἶναι ὁ σκοπός πού πᾶμε σ’ ἕναν γάμο; Δέν εἶναι νά προσευχηθοῦμε; Ὥστε τό Ἅγιο Πνεῦμα πού θά ἔρθει νά εὐλογήσει τούς νεόνυμφους καί νά τούς δώσει ὅλα τά ἀγαθά τοῦ οὐρανοῦ πρῶτα καί τῆς γῆς; Αὐτός δέν εἶναι ὁ σκοπός; – Πόσοι προσεύχονται σ’ ἕναν γάμο; Δεῖτε κανένα βίντεο νά καταλάβετε… Ἐλαχιστότατοι προσεύχονται, δυστυχῶς. – Ποιός καταλαβαίνει τίς εὐχές; Ποιός παρακολουθεῖ τίς εὐχές; Τραγικά πράγματα.. Γιατί, ἀκριβῶς, δέν ξέρουμε τί σημαίνει γάμος. Ὁ γάμος λοιπόν ἀρχίζει ὅπως καί ἡ Θεία Λειτουργία καί μᾶς βάζει, προσέξτε, στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ! Ὅταν λέμε «εὐλογημένη ἡ Βασιλεία», τί σημαίνει εὐλογημένη; Δεδοξασμένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός καί τοῦ Υἱοῦ καί τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Σημαίνει τί; Μπαίνουμε σέ ἕναν καινούριο χῶρο καί τρόπο, ὅπου πλέον σταματάει ὁ χρόνος. Μπαίνουμε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Εἶναι συγκλονιστική αὐτή ἡ στιγμή, ξέρετε. Ὁ Γέροντας Ἐφραίμ ὁ Κατουνακιώτης, πού λειτουργοῦσε κάθε μέρα, καί κάθε μέρα ἔβλεπε τό Ἅγιο Πνεῦμα πού κατέβαινε καί μετέβαλλε τόν ἄρτο καί τόν οἶνο σέ Σῶμα καί Αἷμα Χριστοῦ -κάθε μέρα τό ἔβλεπε αὐτός ὁ Ἅγιος Γέροντας-, ὅταν ἔλεγε αὐτά τά λόγια «εὐλογημένη ἡ Βασιλεία τοῦ Πατρός..» συγκλονιζόταν! Γιατί ὄντως μπαίνουμε πλέον στό ἄχρονο τοῦ Θεοῦ, μπαίνουμε στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ. 26

– Καί πῶς μπαίνουμε; Προσέξτε κι αὐτό ἔχει σημασία. Ὁ ἱερέας ὑψώνει τό Εὐαγγέλιο καί μετά κάνει τό σημεῖο τοῦ Σταυροῦ πάνω στήν Ἁγία Τράπεζα. Μπαίνουμε στήν Βασιλεία, στόν Παράδεισο δηλαδή, διά τοῦ σταυροῦ, διά τῶν δοκιμασιῶν, διά τῶν θλίψεων, διά τῆς καθάρσεως, ἡ ὁποία θέλει κόπο, θέλει ἄσκηση, διά τῆς σταυρώσεως τῶν παθῶν. – Βλέπετε πῶς μᾶς διδάσκει ἡ Ἐκκλησία; Σοῦ λέει θά μπεῖς στήν Ἐκκλησία, θά μπεῖς στόν ἐπίγειο Παράδεισο, πού εἶναι ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά θά μπεῖς διά θλίψεων, διά σταυροῦ. Θά μπεῖς στήν ἀνάσταση, θά ἀναστηθεῖς, ἀλλά πρῶτα θά σταυρωθεῖς, θά νεκρωθεῖς ἀπό τά πάθη. Θά πρέπει νά νεκρωθεῖς ὡς πρός τά πάθη, ὡς πρός τόν κόσμο, ὡς πρός τήν ἁμαρτία. Ἐπαναλαμβάνω λέει τό «εὐλογημένη ἡ Βασιλεία» ὁ ἱερέας, γιατί ὁ γάμος καί ὅλα τά μυστήρια ἦταν ἐνσωματωμένα στή Θεία Λειτουργία. Καί δέν εἶναι ἰδιωτικές ὑποθέσεις! Ἀξίζει λίγο νά μείνουμε σ’ αὐτό. Γίνεται ἕνα μνημοσυνο καί σηκώνονται οἱ ἄνθρωποι καί φεύγουνε, γιατί λένε δέν εἶναι τό δικό μας μνημόσυνο… Ἤ μερικοί λένε, ἔχουμε μνημόσυνο ἀλλά εἶναι καί ἄλλα δυό μνημόσυνα. Ἔ καί τί πειράζει; Ἤ θέλουμε τήν δική μας βάφτιση! – Ξέρετε ὅτι οἱ βαφτίσεις ἦταν κοινές; Ἔκανε ἡ Ἐκκλησία βαφτίσεις τό Μεγάλο Σάββατο. – Ἕνας-ἕνας; Ὅλοι μαζί. Ὑπῆρχε τό βαπτιστήριο. Γιατί; Γιατί τά μυστήρια, προσέξτε, καί ὁ γάμος, εἶναι μυστήριο τῆς κοινότητας, δέν εἶναι ἰδιωτικό μυστήριο, δέν εἶναι ἰδιωτική ὑπόθεση. Εἶναι μυστήριο ὅλης τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινότητας καί μᾶς εἰσάγει σ’ αὐτή τήν κοινωνία μέ τόν Χριστό ἀλλά καί μέ τούς ἄλλους. Γι’ αὐτό κανονικά δέν θά ἔπρεπε νά στέλνουμε προσκλητήρια καί νά ἔχουμε καί ἕνα σωρό παρεξηγήσεις… ποιόν κάλεσε;… τόν ἄλλον τόν κάλεσε, ἐμένα δέν μέ κάλεσε… καί δέν μιλιοῦνται μετά γιατί δέν πῆραν προσκλητήριο… Γιατί; Γιατί τά ἔχουμε καταντήσει ὅλα κοσμικά γεγονότα. Ὅλα τά μυστήρια εἶναι μυστήρια τῆς κοινότητας. – Ἔχει μνημόσυνο; Θά μείνεις νά προσευχηθεῖς, ἄς μήν τόν ξέρεις. – Ἔχει βάφτιση; Θά μείνεις, ἐφόσον γίνεται αὐτή τήν ὥρα. Ἄς ποῦμε μερικοί τό κάνουνε μετά τή Θεία Λειτουργία. Εἶναι πολύ καλό αὐτό. Ἄν μπορεῖς νά μείνεις, νά μείνεις. Λοιπόν, ἔτσι πρέπει νά τό καταλάβουμε, ὅτι ὅλα τά μυστήρια εἶναι γεγονότα πού ἀφοροῦν κι ἐμένα καί ὅλη τήν ἐκκλησιαστική κοινότητα, ὅλη τήν ἐνορία ἄν θέλετε. Ἡ κάθε ἐνορία εἶναι μιά τοπική Ἐκκλησία καί κύτταρο τῆς κάθε ἐνορίας εἶναι ἡ οἰκογένεια. Ὅταν, λοιπόν, λειτουργοῦμε σωστά ὡς ἐκκλησιαστικοί ἄνθρωποι, νιώθουμε αὐτή τήν ἀλληλοπεριχώρηση, ὅτι ὅλοι εἴμαστε ἕνα, ὁ ἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου. Ἄν δέν τό ζοῦμε αὐτό, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, δέν ἔχουμε μπεῖ ἀκόμα στήν Ἐκκλησία. Τό φαντάζεστε αὐτό; Μά θά πεῖς, ἐγώ πάτερ, βαφτίστηκα, χρίστηκα.. Ναί, ἀλλά ἀκόμα δέν ἔχεις ἐνεργοποιήσει τό βάφτισμά σου καί τό χρίσμα 27

σου, ἀφοῦ δέν νιώθεις ἕνα μέ ὅλους. Δέν ζεῖς τά γεγονότα τοῦ ἄλλου ὡς δικά σου γεγονότα. Τή χαρά τοῦ ἄλλου ὡς δική σου χαρά. Τή λύπη τοῦ ἄλλου ὡς δική σου λύπη. Καταλάβατε; Δέν ἔχεις φτάσει, δηλαδή, στήν ἐν Χριστῷ ἀγάπη. Γιατί αὐτός εἶναι ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας, νά γίνουμε ὅλοι ἕνα πνεῦμα καί νά ζοῦμε ὅλοι ὡς ἕνας ἄνθρωπος. Ὅπως εἶναι ἡ Ἁγία Τριάδα. Πατήρ, Υἱός καί Ἅγιο Πνεῦμα, τρία πρόσωπα ξεχωριστά, διακριτά, ἕνας Θεός. Ὄχι τρεῖς θεοί. Ἔτσι καί στήν οἰκογένεια, σύζυγος-ἄνδρας, σύζυγος-γυναίκα καί τά παιδιά, ἐάν δώσει ὁ Θεός, θά πρέπει νά φτάσουν νά εἶναι ἕνα. Ἄς εἶναι διακριτά – ξεχωριστά πρόσωπα. Θά πρέπει νά γίνουν ἕνα, σάν νά εἶναι ἕνας ἄνθρωπος καί τό θέλημα τοῦ ἑνός νά εἶναι καί θέλημα τοῦ ἄλλου. Καί αὐτό βέβαια πρέπει πρῶτα νά ἐπιτευχθεῖ στούς συζύγους. – Γιατί ξέρετε ποιά εἶναι ἠ ἐπιτυχία στόν γάμο καί ὁ τελικός σκοπός τοῦ γάμου; Εἶναι αὐτός ὁ σκοπός τῆς Ἐκκλησίας καί ὁ σκοπός τοῦ μοναστηριοῦ καί ὁ σκοπός τῆς ἐνορίας, εἶναι νά γίνουν ἕνα πνεῦμα. – Σήμερα, τί γίνεται στόν γάμο; Δυστυχῶς γίνεται καί πρίν τόν γάμο, πού εἶναι μεγίστη καταστροφή. Οἱ ἄνθρωποι γίνονται ὄχι ἕνα πνεῦμα ἀλλά μία σάρκα. Αὐτό εἶναι πανεύκολο σήμερα… πανεύκολο. Ἀλλά μία σάρκα γίνονται καί τά ζῶα.. Μά ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι ζῶο! Ὁ ἄνθρωπος ἔχει σῶμα ἀλλά ἔχει καί ψυχή, ἔχει καί πνεῦμα καί ἄν εἶναι βαφτισμένος ἔχει καί τό Ἅγιο Πνεῦμα. – Ὁ σκοπός τοῦ γάμου εἶναι νά γίνουμε μία σάρκα; Ὄχι, βέβαια. Αὐτό τό κάνουν καί τά ζῶα πολύ εὔκολα. Ὑπάρχει τώρα τό δεύτερο στοιχεῖο, ἡ ψυχή. – Μήπως εἶναι σκοπός τοῦ γάμου νά γίνουμε μιά ψυχή; Κι αὐτό ἀνθρώπινο εἶναι. Εἶναι κάπως καλύτερο ἀπ’ τό προηγούμενο… νά τά βροῦμε λίγο ψυχολογικά, νά ταιριάξουν οἱ χαρακτῆρες μας, πού λέμε… ἀλλά δέν εἶναι αὐτό πού σώζει, νά γίνουμε μιά ψυχή. Ἡ ἐπιτυχία καί ὁ σκοπός τοῦ γάμου εἶναι νά γίνουμε ἕνα πνεῦμα, νά ἔχουμε τό ἴδιο θέλημα, νά εἰκονίσουμε τήν Ἁγία Τριάδα, τήν πρώτη Ἐκκλησία. Ἡ πρώτη Ἐκκλησία, ὅπως ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι τά τρία πρόσωπα, ὁ Πατήρ, ὁ Υἱός καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, οἱ ὁποῖοι ἐνῶ εἶναι τρεῖς διαφορετικοί, τρεῖς διαφορετικές ὀντότητες, ἔχουν ταυτή οὐσία, τήν ἴδια οὐσία, ταυτή ἐνέργεια, ταυτίζονται ὡς πρός τήν ἐνέργεια, ταυτή θέληση, ἔχουν τό ἴδιο θέλημα. Καί οἱ ἄνθρωποι λοιπόν μέσα στήν Ἐκκλησία καί μέσα στήν μικρή Ἐκκλησία πού λέγεται οἰκογένεια ἤ μοναστήρι, θά πρέπει νά μοιάσουν στήν Ἁγία Τριάδα, δηλαδή ν’ ἀποκτήσουν ταυτή οὐσία -τήν ἔχουμε οὕτως ἤ ἄλλως, ἀφοῦ ἔχουμε ὅλοι τήν κοινή ἀνθρώπινη φύση- ν’ ἀποκτήσουν ταυτή ἐνέργεια καί ταυτή θέληση. Ξέρετε τί Παράδεισος εἶναι αὐτό; Αὐτό, ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος, εἶναι ὁ Παράδεισος. Δηλαδή νά θέλεις ὅ,τι θέλει καί ὁ ἄλλος. – Ξέρετε τί χαρά εἶναι πρίν κἄν πεῖ ὁ σύζυγος, θέλω αὐτό, νά τοῦ τό λέει ἡ σύζυγος; 28

Γιατί ἔχουν πλέον ταυτιστεῖ καί ἐπικοινωνοῦν οἱ ψυχές τους. Εἶναι μία ψυχή πλέον, γιατί εἶναι ἕνα πνεῦμα. – Ἀλλά πῶς μπορεῖ νά γίνει αὐτό; Αὐτό γίνεται μόνο ἄν ἔχουν καί οἱ δύο ἐνεργοποιημένο τό Πνεῦμα τό Ἅγιο. Τό ἔχουν ὡς βαφτισμένοι, ἀλλά τό ἔχουν ἀνενεργό. Γι’ αὐτό ἔχουμε αὐτή τήν τραγική κατάσταση σήμερα στίς οἰκογένειες, ὅπου σκοτώνεται ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον καθημερινά. Καί ἔχουν φτάσει νά λένε, πάτερ, ἐάν δέν τσακωθοῦμε δέν θά ἀγαπηθοῦμε.. Ἄν εἶναι δυνατόν! – Δηλαδή ὁ τσακωμός εἶναι πού θά σᾶς ἑνώσει; Ὁ τσακωμός εἶναι ἔκπτωση, εἶναι πτώση, εἶναι ἁμαρτία. Τό Ἅγιο Πνεῦμα θά σᾶς ἑνώσει. Τό Ἅγιο Πνεῦμα ἔρχεται στό μυστήριο τοῦ γάμου καί ἔρχεται καί κάθε φορά καί κάθε στιγμή ἀλλά δέν βρίσκει χῶρο στίς ψυχές μας. – Γιατί δέν βρίσκει χῶρο; Γιατί ὑπάρχουν τά πάθη, εἴμαστε ἀκάθαρτοι. Θυμηθεῖτε τό περιστέρι πού ἄφησε ὁ Νῶε ἀπ’ τήν Κιβωτό. Τό περιστέρι, λέει, βγῆκε καί δέν μπόρεσε νά σταθεῖ πουθενά, γύρισε πίσω. Γιατί τό περιστέρι εἶναι πολύ καθαρό ζῶο, δέν μπορεῖ νά πατήσει σέ λάσπες, σέ βρωμιές καί σέ πτώματα. Δέν βρῆκε καθαρό μέρος μετά τόν κατακλυσμό. Ἡ γῆ ἦταν γεμάτη πτώματα καί λάσπες καί γύρισε πίσω. Ἔτσι καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἔρχεται στό μυστήριο τοῦ γάμου, ἄν βρεῖ ὅμως ἀκάθαρτη ψυχή, πῶς θά μείνει; Μπορεῖ νά μείνει; Νά, γιατί ἔχουμε τά διαζύγια. Ὅταν ὁ νέος καί ἡ νέα δέν φυλάξουν τήν ἁγνότητά τους, τήν ἐγκράτεια, τήν καθαρότητά τους πρίν τόν γάμο δέν τήν φυλάξουν εἶναι καθαροί; Ὄχι βέβαια. Εἶναι γεμάτοι βρωμιά. – Μπορεῖ νά ἔρθει τό Ἅγιο Πνεῦμα; Δέν μπορεῖ. Τί μπορεῖ νά γίνει τώρα, θά μοῦ πεῖτε, γιατί σήμερα ἔχει γίνει καθολικό φαινόμενο αὐτό τό παραστράτημα. Σχεδόν καθολικό. Ὑπάρχουν καί νέοι καί νέες ἀκόμα γενναῖοι καί γενναῖες πού φυλᾶνε τήν ἁγνότητά τους καί εἶναι πράγματι ἀξιέπαινοι. – Ἄν ὅμως δέν τήν φυλάξεις, ὑπάρχει κανένας τρόπος νά καθαριστεῖς; Βέβαια ὑπάρχει. Τουλάχιστον νά μετανοήσεις, νά ἐξομολογηθεῖς, ἔτσι ὥστε τήν ὥρα πού θά ἔρθει τό Ἅγιο Πνεῦμα νά σᾶς ἐπισκιάσει στό μυστήριο τοῦ γάμου, νά βρεῖ χῶρο μέσα σας νά μείνει, νά σᾶς ἑνώσει καί νά σᾶς κάνει ἕνα πνεῦμα, νά σᾶς δώσει αὐτή τή δυνατότητα νά συμφωνήσετε, ὄχι μόνο στούς χαρακτῆρες, ἀλλά καί στά θελήματα καί στά ἐπιμέρους καί στό καθετί, νά ταυτιστεῖτε ἐν Χριστῷ. Γιατί, ὅταν ὁ κάθε ἕνας ἔχει τό Πνεῦμα τό Ἅγιο μέσα του καί ὁ ἕνας καί ὁ ἄλλος, προσέξτε, θέλουν τό ἴδιο πράγμα! Γιατί τό Ἅγιο Πνεῦμα δέν λέει ἄλλα στόν ἕναν καί ἄλλα στόν ἄλλον. Τά ἴδια λέει σέ ὅλους. Ὅταν λοιπόν καί ἡ γυναίκα καί ὁ ἄνδρας, καί ὁ σύζυγος καί ἡ σύζυγος, ἔχουν ἑνωθεῖ μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα θέλουν ἀκριβῶς τό ἴδιο πράγμα. 29

– Μποροῦν ποτέ νά μαλώσουν αὐτοί; Ποτέ δέν μποροῦν. Ταυτίζονται. Ὁ ἕνας θυσιάζεται γιά τόν ἄλλον καί κόβει τό θέλημά του γιά τόν ἄλλον. Δέν θυμᾶμαι, ἄν σᾶς εἶπα μιά ἱστορία ἀπό τό Γεροντικό μέ δυό γεροντάδες, οἱ ὁποῖοι ζοῦσαν πάρα πολλά χρόνια μαζί στό ἴδιο κελί καί δέν εἶχαν μαλώσει ποτέ. Κάποια στιγμή ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο λέει, Γέροντα αὐτή τήν ἐμπειρία δέν τήν ἔχουμε ζήσει, νά τσακωθοῦμε μιά μέρα, νά δοῦμε πῶς εἶναι! Ὅπως σήμερα κάποιοι ψάχνουν γιά ἐμπειρίες… Κακῶς, κάκιστα, γιατί δέν εἶναι ὅλες οἱ ἐμπειρίες σωστές. Καί νά πηδήσεις ἀπ’ τόν πέμπτο ὄροφο ἐμπειρία εἶναι… ἀλλά μετά τί γίνεται… Λοιπόν… λέει ὁ ἄλλος νά εἶναι εὐλογημένο, γιατί ἤξερε τήν ὑπακοή, νά κόβει τό θέλημά του. Ἀφοῦ τό εἶπε ὁ ἀδελφός, θά τό κάνουμε. Πῶς θά τό κάνουμε ὅμως; Ἰδού ἡ ἀπορία! Ἔ, νά κοίταξε, λέει, ἔχουμε μιά κατσαρόλα -πού βράζανε τά χόρτα- θά πῶ ἐγώ, εἶναι δική μου, θά πεῖς ἐσύ, εἶναι δική μου καί θά τσακωθοῦμε. Ἐντάξει, λέει ὁ ἄλλος, νά ’ναι εὐλογημένο. Ὁπότε, βάλανε τήν κατσαρόλα στή μέση καί λέει ὁ ἕνας μέ σοβαρό ὕφος: Γέροντα, αὐτή ἡ κατσαρόλα εἶναι δική μου. Νά ’ναι εὐλογημένο, λέει, πάρτην! Ὁπότε δέν μπόρεσαν νά τσακωθοῦνε, γιατί εἴχανε μάθει νά κόβουνε ὁ ἕνας τό θέλημά του στόν ἄλλον. Γιατί εἶχαν ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα. Δέν μποροῦσε νά πεῖ κάτι ἄλλο, δέν τόν ἄφηνε τό Ἅγιο Πνεῦμα. Δηλαδή οἱ σύζυγοι, ὅταν ἔχουν ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα, δέν μποροῦν νά τσακωθοῦνε. Ὄχι δέν πρέπει, δέν μποροῦν. Τό ὅτι τσακώνονται σημαίνει ὅτι δέν ὑπάρχει ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα, καταλάβατε; Ἔχουν ὁ καθένας τό δικό του πνεῦμα, νά τό ποῦμε ἁπλά, τό δικό του θέλημα. Ἐνῶ, ὅταν ἔχεις ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα, δέν ἔχεις δικό σου θέλημα. Τί ἔχεις; Ἔχεις τό θέλημα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Καί ὁ σύζυγος καί ἡ σύζυγος ἔχουν τό θέλημα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. – Μποροῦν ποτέ αὐτοί νά τσακωθοῦνε; Ποτέ! Ποτέ! Γι’ αὐτό λέω εἶναι ἔκπτωση, ὅταν τσακώνονται. Καί μετά βέβαια θά τσακώνονται καί τά παιδιά, γιατί τά παιδιά εἶναι ἀντίγραφα τῶν γονέων καί τά καημένα ἀπό τή στιγμή πού καταλαβαίνουν τόν κόσμο, τί βλέπουνε; Ἕναν πατέρα καί μία μητέρα νά βρίζονται, νά σκοτώνονται.. Σοῦ λέει, αὐτή εἶναι ἡ ζωή, ἔτσι πρέπει νά κάνω κι ἐγώ. Ὁπότε μέ τά ἀδερφάκια του κι αὐτό ἤ μέ τούς γονεῖς ἔχει τήν ἴδια βίαιη συμπεριφορά καί καλλιεργεῖ κι αὐτό τά ἴδια θελήματα, τό ἴδιο πνεῦμα, πού δέν εἶναι βέβαια τό Ἅγιο Πνεῦμα, ἀλλά εἶναι τό πνεῦμα τοῦ πονηροῦ. Νομίζω νά σταματήσουμε ἐδῶ, γιατί ἀρκετά μίλησα… μονολόγησα μᾶλλον… Ἄν θέλετε νά συνεχίσουμε μέ ἐρωτήσεις… Ἁπλῶς νά συνοψίσω, ὅτι ὁ σκοπός τοῦ γάμου σύμφωνα μέ τήν Θεολογία μας εἶναι ἡ θέωση. Ἡ θέωση τῶν συζύγων καί μέσα ἀπό αὐτή τή θέωση τῶν συζύγων νά θεωθοῦν καί τά παιδιά, τά ὁποῖα ἐνδεχομένως θά δώσει ὁ Θεός. Μπορεῖ καί νά μή δώσει… κι αὐτό εὐλογημένο εἶναι. Ἄλλοι σκοποί, δευτερεύοντες ἄν θέλετε, πού ἴσως ἄλλη φορά τούς ἀναλύσουμε περισσότερο, εἶναι ἡ σωφροσύνη, τό νά μήν ὑπάρχει πορνεία στή ζωή τῶν ἀνθρώπων καί ἡ παιδοποιΐα. Προσέξτε! Ὁ σκοπός τοῦ γάμου δέν εἶναι ἡ ἱκανοποίηση τῶν σαρκικῶν παθῶν καί πολύ περισσότερο τῶν διεστραμμένων καταστάσεων πού σήμερα ἔχουνε κυριαρχήσει καί δυστυχῶς 30

-συγγνώμη πού θά τό πῶ καί αὐτό, ἀλλά πολύ πονάω, γιατί τό ἀκούω συχνά- ὑπάρχουν καί πνευματικοί χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα πού τά ἐγκρίνουν αὐτά καί λένε ἐμεῖς δέν ἀσχολούμαστε μέ τό τί κάνετε στήν κρεβατοκάμαρα, δέν κοιτᾶμε ἀπ’ τήν κλειδαρότρυπα… κάντε ὅ,τι θέλετε ἀφοῦ εἶστε παντρεμένοι! – Ποιός σοῦ τό εἶπε ὅτι ἐπιτρέπεται αὐτό; Καί γίνεται ὁ γάμος μία νόμιμη πορνεία, ἕνας νόμιμος σοδομισμός. – Νομίζετε, πώς εἶναι ἄσχετα αὐτά πού ζοῦμε σήμερα στήν πατρίδα μας μέ αὐτά πού ζοῦνε τά ζευγάρια; Καθόλου! Εἶναι τά ἀποτελέσματα τῆς ἁμαρτίας. Νά σᾶς πῶ ἕνας σύγχρονος Ἅγιος γέροντας εἶδε τήν Παναγία. Συγγνώμη, ἄν κάποιοι τό ἔχουν ξανακούσει. Τήν εἶδε πάρα πολύ λυπημένη. Ὁ π. Ἀναστάσιος Κουδουμιανός στήν Κρήτη. Εἶχε χαρίσματα κορυφαῖα, σάν τοῦ Ἁγίου Πορφυρίου. Κοιμήθηκε πρίν τρία χρόνια. Καί μάλιστα τήν ἴδια μέρα μέ τόν Ἅγιο Πορφύριο κοιμήθηκε, 2 Δεκεμβρίου, πού γιορτάσαμε πρίν λίγες μέρες. Καί τῆς λέει: Παναγία μου, γιατί εἶσαι τόσο λυπημένη; Λέει: Γιά τίς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων, δέν μπορῶ ἄλλο… Λέει, Παναγία μου, ποιές εἶναι αὐτές οἱ ἁμαρτίες πού σέ κάνουν πιό πολύ νά μᾶς ἀποστρέφεσαι; Λέει, ὅλες εἶναι, ἀλλά κυρίως τρεῖς. Ἡ πρώτη εἶναι ἡ βλασφημία, ἡ δεύτερη εἶναι οἱ ἐκτρώσεις καί ἡ τρίτη εἶναι τά παρά φύσιν ἁμαρτήματα, πού ἔχουν κυριαρχήσει ἀνάμεσά σας. Ὁ νοῶν νοεῖτο… καταλαβαίνετε… Σᾶς λέω κάτι ἀποκαλυπτικό τώρα. Δέν σᾶς λέω κάτι θεωρητικό. Ξέρουμε θεωρητικά ὅτι ἀπαγορεύονται ὅλα αὐτά, ἀλλά ἔρχονται καί οἱ Ἅγιοι καί μᾶς τό ἐπιβεβαιώνουν μέ τήν ἐμπειρία τους, μέ μηνύματα ἀπ’ τόν οὐρανό. Δέν πᾶμε καλά. Ἔχουμε ὄντως γίνει σάρκες, ὅπως τά παιδιά-οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάιν καί οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ, οἱ ὁποῖοι ἐμίγησαν καί ἔγιναν σάρκες. Καί μήν ἀκοῦτε τίς ἀνοησίες πού λένε κάποιοι, ὅτι τάχατες οἱ ἄγγελοι ἦρθαν σέ σχέση μέ τούς ἀνθρώπους… αὐτά εἶναι ἀνοησίες. Οἱ ἄγγελοι οὔτε νυμφεύονται οὔτε κάνουν γάμο19, τό λέει ὁ Κύριος σαφέστατα. Οἱ υἱοί τοῦ Θεοῦ, εἴπαμε, εἶναι οἱ ἀπόγονοι τοῦ Σήθ καί οἱ υἱοί τῶν ἀνθρώπων οἱ ἀπόγονοι τοῦ Κάιν. Γι’ αὐτό προσέξτε, ὁ γάμος εἶναι μυστήριο, εἶναι μιά κατάσταση, τοῦ παρόντος αἰῶνος. Στή Βασιλεία τοῦ Θεοῦ δέν θά ὑπάρχει γάμος. Ναί μέν οἱ σύζυγοι θά πρέπει νά ἀγωνιστοῦν νά πᾶνε καί οἱ δυό στή Βασιλεία καί θά εἶναι καί οἱ δύο στή Βασιλεία, ἄν ἀγωνιστοῦν σωστά, ἀλλά δέν θά ὑπάρχουν πλέον σαρκικές σχέσεις. Θά εἶναι ὅπως ὁ Ἀδάμ καί ἠ Εὔα πρίν τήν πτώση, θά εἶναι ἀδέλφια δηλαδή. Ἀλλοίμονο.. Ὁ γάμος λοιπόν εἶναι μιά πρόσκαιρη κατάσταση τοῦ παρόντος αἰῶνος, τῆς πτώσης, τῆς μετά τήν πτώση κατάστασης, γιά τήν ἀδυναμία. Εἶναι «συγγνώμη πάθους», μιά παραχώρηση πού μᾶς κάνει ὁ Θεός, ἡ ὁποία θά καταργηθεῖ. Γι’ αὐτό μίλησα καί γιά μιά ὑπέρβαση τῆς σαρκικότητας μέσα στόν γάμο σύν τῷ χρόνῳ μέ τήν ἀμοιβαία συναίνεση. Γι’ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας βάζει καί περιόδους ἐγκράτειας στούς ἐγγάμους. Τό ξέρετε πολύ καλά. Ὅταν εἶναι νηστεῖες, Σαρακοστές, ἐπίσης Τετάρτες, Παρασκευές, ὅταν ἔχουμε νηστεία ἀπό τροφή, ἔχουμε καί νηστεία ἀντίστοιχη ἀπό τή σαρκική σχέση. 31

– Γιατί τό κάνει αὐτό ἡ Ἐκκλησία; Γιά νά μᾶς πεῖ, προσέξτε, μή κολλᾶτε στή σάρκα, μή κολλᾶτε στίς σαρκικές ἡδονές, ξεπεράστε τες σιγά-σιγά καί ποτέ μήν αὐτονομεῖτε τή σαρκική ἡδονή, πού ὑπάρχει στή σαρκική σχέση. Μήν κάνεις δηλαδή τή σαρκική σχέση σκοπό, νά στοχεύει στήν ἡδονή. Ὅταν αὐτονομεῖται ἡ ἡδονή εἶναι ἁμαρτία. Γι’ αὐτό πάντα ἡ σαρκική σχέση συνδέεται μέ τήν παιδοποιΐα, δέν αὐτονομεῖται. Γι’ αὐτό καί εἶναι μεγίστη ἁμαρτία ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας. Μεγίστη ἁμαρτία… μέ τά τεχνικά μέσα πού χρησιμοποιοῦν οἱ ἄνθρωποι γιά προφύλαξη καί ὅλα αὐτά τά γνωστά, πού ξέρετε. Ἔλεγε μάλιστα κάτι συγκλονιστικό ὁ Ἅγιος Πορφύριος, ὅτι αὐτή ἡ ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας εἶναι ἡ κύρια αἰτία τῶν διαζυγίων. Ξέρετε γιατί; Γιατί, ὅταν ἡ γυναίκα, ἡ ὁποία εἶναι πλασμένη νά κάνει παιδί, ὁ ὀργανισμός της, ὁ Θεός ἀπό τή φύση της τήν ἔχει κάνει ἔτσι, φρενάρει αὐτή τήν ὁρμή τῆς φύσεως, τήν ἀναστέλλει, πηγαίνει ἀντίθετα. Αὐτό λέει, σμπαραλιάζει τό νευρικό της σύστημα, διαλύει τό νευρικό της σύστημα. Ὁπότε, δέν μπορεῖ νά ἔχει καλές σχέσεις μέ τόν σύζυγο καί σταδιακά φτάνουν στό διαζύγιο. Ἔχει πολύ δίκαιο ὁ Ἅγιος Πορφύριος. Καί σήμερα πολλοί καί δυστυχῶς καί πνευματικοί χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα λένε, δέν τρέχει τίποτα καί νά κοινωνᾶτε κιόλας χωρίς φόβο… Ὄχι, εἶναι πολύ μεγάλη ἁμαρτία, γιατί καί αὐτό οὐσιαστικά εἶναι δυνάμει φόνος. Ἐπειδή σπαταλᾶται ὅ,τι πιό πολύτιμο ὑπάρχει, καί λέει ὁ π. Ἀθανάσιος, εἶναι σάν τά Ἅγια τῶν Ἁγίων, αὐτό πού λέμε σπόρος, τό σπέρμα, πού ὑπάρχει στόν ἄνθρωπο σπαταλᾶται. Αὐτό τό δίνει ὁ Θεός γιά νά δημιουργηθοῦν καινούριοι ἄνθρωποι, νά γίνεις συνδημιουργός μέ τόν Θεό. Κι ἐσύ, ὅταν αὐτονομεῖς τήν ἡδονή, τό σπαταλᾶς αὐτό, τό ξοδεύεις αὐτό πού εἶναι δυνάμει ἄνθρωπος. Γι’ αὐτό εἶναι δυνάμει φόνος. ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ Ἐρ. : Πάτερ, ἐγώ δέν ἔχω καταλάβει κάτι. Ἡ Εὔα ἔκανε τόν Κάιν καί τόν Ἄβελ. Πῶς γίνεται ἀφοῦ δέν ὑπῆρχαν γυναῖκες;… Ἀπ. : Ὑπῆρχαν καί γυναῖκες, ἁπλῶς δέν μᾶς ἀναφέρει τά ὀνόματά τους ἡ Ἁγία Γραφή. Ἔκανε πολλά παιδιά ἡ Εὔα καί ἀγόρια καί κορίτσια. Καί στήν ἀρχή ὑπῆρχε ἡ εὐλογία ἀπό τόν Θεό νά ἔρθουνε σέ σχέση μεταξύ τους, γιατί δέν ὑπῆρχε ἄλλος τρόπος. Μετά βέβαια ἀπαγορεύτηκε αὐτό. Ἐρ. : Ὑπάρχει περίπτωση …. Γιά τό Ἅγιο Πνεῦμα… ὁ ἕνας νά τό ἔχει καί ὁ ἄλλος νά μήν τό ἔχει;… Ἀπ. : Ναί, εἶναι πολύ εὐαίσθητο τό Ἅγιο Πνεῦμα, πολύ λεπτό… Βλέπετε τό περιστέρι πού εἴπαμε – καί φανερώθηκε τό Ἅγιο Πνεῦμα ὡς περιστερά – δέν πάει σέ βρωμιά καθόλου. Ὁ νοῦς μας, ἡ διάνοιά μας μᾶλλον, μολύνεται πολύ εὔκολα. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος δηλαδή δεχθεῖ κακούς λογισμούς, μολύνεται. Κι ἄν αὐτοί οἱ κακοί λογισμοί κατέβουν καί στήν καρδιά, τότε βέβαια ὁ ἄνθρωπος βρωμίζεται. Ἄλλο δηλαδή νά ἔχεις στήν σκέψη σου μιά ἁμαρτία, σάν μιά ἁπλή γνώση, αὐτό δέν εἶναι 32

ἁμαρτία. Ξέρεις δηλαδή ὅτι ὑπάρχει ἡ ἁμαρτία τῆς πορνείας. Τό ξέρουμε ἐγκεφαλικά. Ὅταν ὅμως αὐτή ἡ σκέψη κατέβει στήν καρδιά καί γίνει ἐπιθυμία, τότε συλλαμβάνεται ἡ ἁμαρτία, εἶναι ἡ ἀρχή τῆς ἁμαρτίας. Γι’ αὐτό θυμηθεῖτε τί εἶπε ὁ Κύριος ἀπό τήν καρδιά μολύνεται ὁ ἄνθρωπος, «ἐκ τῆς καρδίας ἐξέρχονται πονηροί λογισμοί, μοιχεῖες, πορνεῖες… καί ὅλες οἱ ἁμαρτίες, κακίες, ζήλιες, φθόνοι»20. Ὑπάρχει φυσικά ἡ περίπτωση ὁ ἕνας νά ἔχει ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα, γιατί εἶναι μέ τήν Ἐκκλησία καί ὁ ἄλλος νά μήν εἶναι… πολύ σύνηθες στήν ἐποχή μας.. Δημιουργοῦνται πολλά προβλήματα. Τώρα, αὐτός πού εἶναι στήν Ἐκκλησία.. νά σᾶς πῶ ἕνα ἁπλο, ἄν κατακρίνει τόν ἄλλον, ἤδη μολύνεται, μολύνεται στήν καρδιά του. Ἀρχίζει νά ἔχει κακούς λογισμούς. Ἀντί νά ἀγαπάει λοιπόν, ἀρχίζει μέσα του νά δημιουργεῖται μιά ἀντιπάθεια, μιά ἀντιπαλότητα, ὁπότε μετά γίνεται τσακωμός. Ὁπότε τότε καί οἱ δυό δέν εἶναι ἐν Ἁγίω Πνεύματι. Ὄχι μόνο ἐκεῖνος πού εἶναι ἑδραιωμένος στή θέση του καί λέει ἐγώ δέν πάω στήν ἐκκλησία… ἐσύ πήγαινε καί γιά μένα – ἄν τό πεῖ κι αὐτό ἤ σέ ἐμποδίζει νά πᾶς. Δηλαδή… δέν πρέπει νά κατακρίνουμε. Αὐτό πολύ μᾶς λερώνει, πολύ μᾶς μολύνει. Ἄν παρακολουθήσετε τόν ἑαυτό σας, ὅταν θυμώσετε μέ κάποιον καί κάνετε ἕνα backup, μιά ἀναδρομή, νά δεῖτε τί λογισμούς εἴχατε πρίν θυμώσετε, θά δεῖτε ὅτι πρίν εἴχατε κατακρίνει αὐτόν μέ τόν ὁποῖο θυμώσατε, εἴχατε δηλαδή συλλάβει μέσα σας κακές σκέψεις γι’ αὐτόν καί τίς εἴχατε ἀποδεχθεῖ. Ἄλλο νά ἔρθει μιά κακή σκέψη καί νά τήν ἀποκρούσεις καί νά πεῖς Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ ἐλέησέ με καί ἄλλο νά τήν ἀποδεχθεῖς καί νά πεῖς, ναί, ἔτσι εἶναι καί τό κάνει αὐτό γιατί εἶναι τέτοιος, τέτοιος.. τότε μολύνθηκες κι ἐσύ καί ἀπενεργοποίησες τό Ἅγιο Πνεῦμα καί μετά χρειάζεται ἡ μετάνοια καί ἐνδεχομένως καί ἡ ἐξομολόγηση… ὁπωσδήποτε… Ἑπομένως συμβαίνει αὐτό, ὅταν τσακωνόμαστε. Εἴδατε πού λέει καί ὁ λαός πολύ ἁπλά; Τσακωμός-καβγάς μονός δέν γίνεται, φταῖνε καί οἱ δύο. Ὅταν, ὅμως, ὁ ἕνας ἔχει τό Ἅγιο Πνεῦμα ἐνεργό, ὅσο ἐριστικός καί νά εἶναι ὁ ἄλλος, δέν θά μπορέσει νά γίνει τσακωμός. Σᾶς εἶπα αὐτό τό παράδειγμα μέ τούς δύο γεροντάδες. Ὁ ἕνας ἦταν ἕτοιμος νά ἁρπαχτεῖ.. ἔστω καί μέ τό ζόρι, ὁ ἄλλος ἀμέσως τοῦ λέει, νά εἶναι εὐλογημένο, πάρτο… Δηλαδή ἕνας πού ἔχει ἐνεργό τό Ἅγιο Πνεῦμα, δέν μπορεῖ νά τσακωθεῖ, δέν μπορεῖ νά ἔρθει σέ διαμάχη. Μόνο σέ μιά περίπτωση ἔρχεσαι ἄς ποῦμε σέ θυμό, ἀλλά αὐτός ὁ θυμός εἶναι ἀναμάρτητος, ὅταν βλασφημεῖται ὁ Θεός ἤ ὅταν ἀδικεῖται ὁ πλησίον. Τότε δικαιολογεῖσαι νά ὀργισθεῖς, ἀλλά πάλι θά σέ φωτίσει ὁ Θεός στό πῶς θά τό ἐκδηλώσεις αὐτό. Γι’ αὐτό λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ «ὀργίζεσθε, καί μή ἁμαρτάνετε»21. Ὑπάρχει καί ἀναμάρτητη ὀργή. Ὄχι, ὅμως, ὅταν ἀδικούμαστε ἐμεῖς. Ὅταν βλασφημεῖται ὁ Θεός, ἀδικεῖται ὁ Θεός ἤ ὁ πλησίον. Ἑπομένως, προσοχή στούς λογισμούς μας. Ἀπό ἐκεῖ ξεκινάει ὅλο τό κακό. Τί σημαίνει προσοχή στούς λογισμούς; Ἐγώ κάθε στιγμή θά εἶμαι μέ τό ντουφέκι στό χέρι νά πυροβολήσω τόν κακό λογισμό; Ὑπάρχει κάτι πιό εὔκολο, πιό ἁπλό.. νά βάλω καλό λογισμό καί νά δουλεύει ὁ μύλος αὐτός -πού δέν σταματάει νά δουλεύει- καλούς λογισμούς, λογισμούς ἀγάπης, 33

προσευχῆς γιά τόν ἄλλον. Νά σκέφτεσαι τρόπους πού νά ἀναπαύσεις τόν ἄλλον. Ὄχι πῶς θά ἀναπαυθεῖς ἐσύ… πῶς θά ξεκουράσεις τόν σύζυγο. Ὄχι, ἐγώ τώρα εἶμαι στό σπίτι καί εἶμαι ἡ λαντζέρισα καί, ὅταν θά ἔρθει, θά τοῦ δείξω ἐγώ, πού κάθεται στό καφενεῖο μέ τίς ὧρες καί ἐμένα μ’ ἀφήνει μόνη μου κ.λ.π. Ἄν ἔχεις τέτοιους λογισμούς, μπορεῖ τήν ὥρα πού θά ἔρθει νά μήν πεῖς τίποτα ἀλλά ἤδη φαίνεται στό πρόσωπό σου, τό ἐκπέμπει ἡ ψυχή σου. Ὁπότε καί ὁ σύζυγος λέει, πάλι νωρίς ἦρθα… αὔριο πιό ἀργά! Καταλάβατε; Τό ἐκπέμπουμε. Ὅ,τι ἔχουμε μέσα μας τό ἐκπέμπουμε. Ἐρ. : Σήμερα πολλά ζευγάρια δηλώνουν πώς δέν εἶναι ἕτοιμα νά κάνουν παιδιά, νά ἀποκτήσουν παιδιά.. βρίσκονται σέ γάμο αὐτά τά ζευγάρια. Μήπως τό ἴδιο θά ἔπρεπε νά ἰσχύει καί γιά μᾶς τούς χριστιανούς; Νά εἴμαστε τουλάχιστον πνευματικά ἕτοιμοι, ὥστε νά κάνουμε παιδιά; Νά ἀποκτήσουμε τό ἕνα πνεῦμα, αὐτό πού εἴπατε καί μετά νά εἴμαστε ἕτοιμοι κι ἐμεῖς νά ἀποκτήσουμε παιδιά. Ἀπ. : Κοιτάξτε, αὐτό εἶναι θέμα μεγάλο καί πολύ σπουδαῖο. Εὐχαριστῶ γιά τήν ἐρώτηση. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Παΐσιος, γιά νά μή σᾶς λέω δικά μου λόγια… δέν πρέπει, λέει, οἱ σύζυγοι νά βάζουν τήν λογική στό θέμα τῆς τεκνογονίας. «Ἔχω χρήματα; Μπορῶ νά κάνω παιδί. Δέν ἔχω χρήματα; Δέν μπορῶ». Μά τά χρήματα εἶναι πού θά σέ βοηθήσουν νά μεγαλώσεις τό παιδί; Δέν εἶναι ὁ Θεός; Καί κάτι ἀκόμα. Ποιός δίνει τά παιδιά; Οἱ σύζυγοι; Ἡ συζυγική πράξη ἤ ὁ Θεός; Δέν τά δίνει ὁ Θεός; Ἄν θέλει ὁ Θεός δέν μπορεῖ νά σταματήσει τήν γυναίκα, νά μή δώσει παιδί στήν γυναίκα; Μπορεῖ. Ἔκλεισε λέει τήν μήτρα τῆς Σάρας καί ἡ Σάρα ἦταν 90 ἐτῶν καί δέν εἶχε παιδί. Ἐν τῷ μεταξύ εἶχε ὑποσχεθεῖ στόν Ἀβραάμ ὅτι «θά ἔχεις ἀπογόνους σάν τήν ἄμμο τῆς γῆς»22 καί ὁ Ἀβραάμ εἶχε φτάσει 100 ἐτῶν καί δέν εἶχε παιδί! Κοιτάξτε πῶς ἐνεργεῖ ὁ Θεός! Καί φιλοξενεῖ ὁ Ἀβραάμ τόν Θεό καί τούς δύο Ἀγγέλους στήν δρῦ Μαμβρῆ καί ἀκούει ὅτι 100 ἐτῶν θά ἀποκτήσει παιδί καί ἡ Σάρα 90.. τό ἀκούει μέσα ἀπ’ τή σκηνή καί γέλασε. Γιατί γέλασε; Γιατί λέει, τώρα τί εἶναι αὐτά πού λένε;.. Καί τῆς λέει ὁ Θεός «Γιατί γέλασες;». Λέει «δέν γέλασα». «Γέλασες»23, λέει. Γιατί καταφρονεῖς τόν Θεό; Προσέξτε, μήν καταφρονοῦμε τόν Θεό. Ὁ Θεός εἶναι πού δίνει παιδί ἤ δέν δίνει παιδί. Καί πόσοι καί πόσες δέν μποροῦν νά κάνουν παιδί, γιατί; Γιατί, ὅταν μποροῦσαν, δέν ἤθελαν. Ἔκαναν ἄλλα πράγματα… Καί πόσοι καί πόσες μέ τίς προγαμιαῖες σχέσεις, ἰδίως οἱ κοπέλες, δέν μποροῦν νά κάνουν παιδί, γιατί οἱ προγαμιαῖες σχέσεις φέρνουν καί τίς ἐκτρώσεις. Ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος – εἶναι συγκλονιστικό αὐτό, ἀποκαλυπτικό. Εἶχε πάει κάποτε… ἐν Πνεύματι Ἁγίω(!) ὁ Ἅγιος αὐτός πήγαινε ὅπου ἤθελε… εἶχε πάει στή Σερβία καί εἶχε σταθεῖ σέ μιά γέφυρα, μέ τό πνεῦμα του, ὁ κόσμος δέν τόν ἔβλεπε, ἐκεῖ πού περνοῦσαν πολλοί ἄνθρωποι καί ἔβλεπα, λέει, πολλά νέα παιδιά καί νέες κοπέλες, οἱ ὁποῖες λόγω τῆς κακῆς ζωῆς πού κάνουν, δέν θά μπορέσουν ποτέ νά κάνουν παιδί. Γιατί μιά ἀπό τίς συνέπειες τῶν ἐκτρώσεων αὐτή εἶναι, δέν μπορεῖς νά κάνεις παιδί μετά. Ἀφήνω καί 34

τήν ἄλλη τή χειρότερη πού μπορεῖ νά πεθάνει ἡ κοπέλα πάνω στήν ἔκτρωση. Ἔχουμε πολλά τέτοια περιστατικά. Ἄς μήν τά λένε… Ἑπομένως, κοιτάξτε, δέν εἶναι νά κάνουμε, ὅταν θέλουμε. Θυμηθεῖτε αὐτό πού σᾶς εἶπα, πρέπει νά μάθουμε νά κάνουμε αὐτό πού θέλει ὁ Θεός. Στήν Ὀρθοδοξία δέν μαθαίνουμε νά θέλουμε, μαθαίνουμε νά μήν θέλουμε τό δικό μας θέλημα ἀλλά νά θέλουμε ὅ,τι θέλει ὁ Θεός. Τότε, ξέρετε, ὅταν τό μάθουμε αὐτό τό μάθημα, δέν μποροῦμε νά στενοχωρεθοῦμε ποτέ. Ὄχι δέν πρέπει, δέν μποροῦμε. Γιατί, ὅταν θέλεις ὅ,τι θέλει ὁ Θεός, μετά ὅλα ὅσα σοῦ δίνει ὁ Θεός τά θέλεις. Ἄρα ὅλα εἶναι καλά, ἄρα δέν ἔχεις νά στενοχωρεθεῖς γιά τίποτα. Δέν ἔχεις παιδί; Ὁ Θεός τό θέλει, εἶναι εὐλογία. Ὅλα εἶναι εὐλογία. Ὅταν ζοῦμε ἐν Ἁγίω Πνεύματι, δέν μποροῦμε νά στενοχωρεθοῦμε. Γι’ αὐτό λέει ὁ Ἀπόστολος «θλιβόμενοι ἀλλ᾿ οὐ στενοχωρούμενοι»24. Ὄχι δέν θά ἔχουμε θλίψεις, θά ἔχουμε. Ἐξωτερικά θά μᾶς πιέζουν διάφορα πράγματα, καταστάσεις, ἄνθρωποι φθονεροί, κακοί, δαίμονες, λογισμοί, ἀλλά δέν θά στεναχωρούμαστε γιά τίποτα. Θά δοξάζουμε τόν Θεό γιά ὅλα. Αὐτή εἶναι ἡ θεραπεία τῆς Ἐκκλησίας καί αὐτό καλοῦνται νά ζήσουν καί οἱ σύζυγοι. Ὅταν μάθουν, λοιπόν, αὐτή τήν σωστή σχέση μέ τόν Θεό, μετά δέν θά ποῦνε, ἐγώ τώρα δέν θέλω παιδί, θέλω ἀργότερα. Ἤ ἐγώ τώρα, ὅπως τό εἴπατε ἐσεῖς, δέν εἶμαι πνευματικά ἕτοιμη.. ἀκόμα… Ὄχι! Δέν εἶναι ἔτσι. Καί ποιός θά τό κρίνει, ἄν εἶσαι πνευματικά ἕτοιμη; Ὁ πνευματικός θά τό κρίνει. Καί πῶς θά γίνει νά μήν κάνεις παιδί, ὅταν ἔχεις σχέσεις; Τό ξέρεις ὅτι αὐτό εἶναι ἁμαρτία; Ἐκτός ἐάν -ὑπάρχει αὐτή ἡ δυνατότητα- συμφωνεῖ καί ὁ σύζυγος, τό ἕτερον ἥμισυ, νά ἔχετε τελεία ἀποχή. Τότε ναί. Αὐτό εἶναι νόμιμο, μπορεῖς. Ὁ μόνος τρόπος νόμιμος, ἀποδεκτός ἀπό τόν Θεό γιά ἀποφυγή τῆς τεκνογονίας εἶναι ἡ συζυγική ἀποχή, ἀλλά προσέξτε, ἀπό συμφώνου. Ὄχι νά τό ἐπιβάλλει ὁ ἕνας στόν ἄλλον. Ἀπό κάποια ἡλικία καί μετά, οἱ γυναῖκες συνήθως, δέν ἔχουνε διάθεση, ἔτσι δέν εἶναι; Ἀλλά αὐτό εἶναι ἁμαρτία, ὅταν τό ἐπιβάλλουν στόν σύζυγο, δέν ἐπιτρέπεται. Εἶναι ἁμαρτία. Θά πρέπει νά συμφωνεῖ καί ὁ σύζυγος. Ἐάν δέν συμφωνεῖ, θά πρέπει, ὅπως λέει καί ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, νά ὑποχωρήσει, γιατί ὁ ἄνδρας ἐξουσιάζει τό σῶμα τῆς γυναίκας καί ἡ γυναίκα τοῦ ἄνδρα. Ὁπότε πρέπει νά ὑποχωρήσει ἡ γυναίκα καί νά γίνει ἡ σχέση, αὐτό πού θέλει ὁ σύζυγος. Ἀλλιῶς, ἄν κάνει κάτι ἄλλο ὁ σύζυγος, ἄν -ὅ μή γένοιτο- πέσει σέ μία μοιχεία, εἶναι συνυπεύθυνη καί ἡ γυναίκα. Ἑπομένως, ὄχι ὅ,τι θέλουμε καί τί θέλουμε καί πότε τό θέλουμε ἀλλά τί θέλει ὁ Θεός καί μέ βάση αὐτά τά κριτήρια πού σᾶς εἶπα μπορεῖτε νά προχωρήσετε. Προσέξτε καί κάτι ἄλλο πού γίνεται κατά κόρον στήν ἐποχή μας. Οἱ ἄνθρωποι ἔρχονται εἰς γάμου κοινωνία σέ μεγάλη ἡλικία. Αὐτό εἶναι μεγάλο λάθος, πολύ μεγάλο λάθος. Ξέρετε γιατί; Γιατί κατά κανόνα, νά μήν ποῦμε 100%, κατά 99,99% προηγεῖται ἡ ἀνηθικότητα, ἔτσι δέν εἶναι; Ὅλοι κάνουν προγαμιαῖες σχέσεις. Καί σ’ αὐτό φταῖνε πολύ καί οἱ γονεῖς, οἱ ὁποῖοι λένε δέν εἶστε ἀκόμη ἕτοιμοι νά παντρευτεῖτε. Τί θά κάνουν λοιπόν τά παιδιά; Ἀφοῦ ὑπάρχει καί ἡ ὁρμή τῆς φύσεως, ὑπάρχει ἡ ἀδυναμία. Ἔ, λένε, τότε τί θά κάνουμε; Θά συζήσουμε μέχρι νά μπορέσουμε. Εἶναι λύση αὐτή; Αὐτό εἶναι καταστροφή, αὐτό εἶναι ἔγκλημα καί αὐτή 35

ἡ κατάσταση, ξέρετε, προετοιμάζει τό διαζύγιο. Καί μετά ἐσύ ὁ πατέρας καί ἐσύ ἡ μαμά πού ἔλεγες περίμενε ἀκόμα δέν εἶσαι ἕτοιμη, μετά θά φορτώθεῖς τά ἐγγόνια καί μία κόρη χωρίς σύζυγο, διαζευγμένη καί θά χτυπιέσαι. Γιατί; Τό λέει πολύ ἁπλά ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος: ἐάν συνηθίσει ὁ ἄνδρας -καί ἡ γυναίκα σήμερα- νά ζεῖ ἀκατάστατα καί πορνικά πρίν τόν γάμο, τό ἴδιο θά συνεχίσει καί μετά τόν γάμο. Στέκεται γάμος μετά; Ἄν πρίν τόν γάμο ἔχεις κάνει πόσες σχέσεις μέ πόσους… καί δέν θυμᾶσαι καί μέ πόσους κ.λ.π. μετά τόν γάμο εἶναι εὔκολο νά κόψεις αὐτή τήν κακή συνήθεια; Δέν θά μπεῖ τό τρίτο πρόσωπο; Μπορεῖ νά σταθεῖ μετά ὁ γάμος; Νά, γιατί ἔχουμε τά διαζύγια. Ἄν ἔχεις μάθει νά μήν προσέχεις τά μάτια σου καί γυρνᾶς ὅλα αὐτά τά κοινωνικά δίκτυα μέ ὅλα αὐτά τά ξετσίπωτα πού δείχνουν ἐκεῖ, δέν κάνεις μοιχεία; Δέν κάνεις πορνεία ἄν εἶσαι ἄγαμος; Τί εἶπε ὁ Κύριος; «Ἄν δεῖς πονηρά μιά γυναίκα εἰς τό ἐπιθυμῆσαι, ἤδη ἐμοίχευσες»25. Ὅταν στήνεσαι στό διαδίκτυο μέ τίς ὧρες καί βλέπεις ὅλα αὐτά τά αἰσχρά, δέν κάνεις μοιχεία; Κοροϊδευόμαστε; Τί κάνεις τότε; Μετά λέμε, πῶς νά σταθεῖ ὁ γάμος; Φυσικά δέν μπορεῖ νά σταθεῖ ὁ γάμος. Πῶς νά σταθεῖ; Γιατί αὐτά πού βλέπεις, αὐτά δημιουργοῦν ἐπιθυμίες, δημιουργοῦν λογισμούς καί θά θέλεις κι ἐσύ νά τά κάνεις πράξη. «Ἐκ τοῦ ὁρᾶν τίκτεται τό ἐρᾶν». Ἁπλά πράγματα, μαθηματικά. Ὅ,τι βλέπεις, τό ἐπιθυμεῖς. Μάλιστα ξέρετε, πρόσφατα οἱ ἐπιστήμονες βρήκανε στόν ἐγκέφαλο -ὑπάρχει καί βιολογική βάση σ’ αὐτό- ὑπάρχουνε κάποια κύτταρα στό πρόσθιο μέρος τοῦ ἐγκεφάλου μας, τά ὁποῖα τά λένε κύτταρα καθρέφτες. Καί τί κάνουν αὐτά τά κύτταρα; Τείνουν νά ὠθήσουν τόν ἄνθρωπο νά πράξει αὐτά πού βλέπει. Βλέπεις κάποιον ἄς ποῦμε νά τρώει ἕνα μῆλο, αὐτά τά κύτταρα ἐνεργοποιοῦνται νά κάνεις καί ἐσύ τήν κίνηση νά φᾶς ἕνα μῆλο. Ἔτσι μαθαίνουμε, μιμούμαστε οἱ ἄνθρωποι. Καταλάβατε; Ὅταν λοιπόν στέκεσαι καί βλέπεις ὅλα αὐτά τά βρώμικα πού κάνουν οἱ ἄλλοι στήν ὀθόνη, καί βιολογικά ἀκόμα, παρακινεῖσαι νά τά κάνεις κι ἐσύ. Γι’ αὐτό εἶπε ὁ Κύριος, προσοχή στά μάτια, προσοχή στίς αἰσθήσεις καί φυσικά προσοχή σέ ὅλη τή ζωή. Ὅταν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος δέν κυνηγάει τούς κακούς λογισμούς ἀλλά, ὅπως λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, καλλιεργήσει μέσα του τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τόν θεῖο ἔρωτα, τήν ἀγάπη στόν Θεό, μετά δέν ἀποφεύγονται ὅλα αὐτά; Πολύ εὔκολα! Ὅταν σκέφτεσαι συνέχεια τόν Χριστό, μπορεῖς νά ἁμαρτήσεις; Δέν μπορεῖς νά ἁμαρτήσεις, γιατί ἡ ἁμαρτία ξεκινάει ἀπό τήν σκέψη, ἀπό τόν λογισμό. Νά τό πῶ καί σ’ ἕνα πεζό – ἀνθρώπινο ἐπίπεδο. Ἕνας πού εἶναι ἐρωτευμένος, δέν εἶναι ἀλλοῦ; Ἀλλοῦ εἶναι. Τοῦ μιλᾶς.. αὐτός σκέφτεται τό ἐρώμενο πρόσωπο. Σοῦ λέει, ἄστον αὐτόν. Ἔτσι δέν λέμε; Μπορεῖ νά περπατάει στό κέντρο τῆς πόλης, νά ἔχει ἕνα σωρό ἐρεθίσματα. Ἀκούει τίποτα; Βλέπει τίποτα; Τίποτα! Αὐτός εἶναι στόν κόσμο του, ἔτσι δέν εἶναι; Ἔτσι εἶναι καί ὁ θεῖος ἔρωτας. Ἄν τό καλλιεργήσουμε αὐτό, ἀγαπήσουμε τόν Χριστό μας, μετά δέν θά μποροῦμε νά ἁμαρτήσουμε. Γι’ αὐτό ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος, ἀφῆστε τά πάθη, μέ τήν ἔννοια ὄχι μήν τά πολεμᾶτε, ἀλλά μήν ἀσχολεῖστε, καί ἀγαπῆστε τόν Χριστό μέ ὅλη σας τήν καρδιά, καλλιεργεῖστε τόν θεῖο ἔρωτα καί μετά οὔτε θά 36

ἁμαρτάνετε ἀλλά θά ἀγαπήσετε σωστά καί τόν πλησίον καί τό μέλος τῆς οἰκογενείας πού πρέπει νά ἀγαπήσετε καί τόν ἑαυτό σας σωστά. Σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἔχουμε γίνει τραγικές ὑπάρξεις, γιατί δῆθεν προσπαθώντας νά σώσουμε τόν ἑαυτό μας, νά φυλάξουμε τόν ἑαυτό μας καί νά ἀναπαύσουμε τόν ἑαυτό μας, ἔχουμε γίνει ἄκρως ἐγωιστές, ἄκρως φίλαυτοι.. Ἄκουσα μιά ἔκφραση ἀπό κάποιο παιδί.. λέει «εἶμαι παρτάκιας». Λέω, πῶς τό εἶπες; Δηλαδή; Λέει κοιτάω τήν πάρτη μου. Καταλάβατε; Εἶναι ἔκφραση τώρα στά παιδιά. Ὁ καθένας κοιτάει τόν ἑαυτό του μόνο, τίποτα ἄλλο. Σήμερα οἱ κοινωνιολόγοι τήν γενιά μας τήν ὀνομάζουν γενιά τῶν τριῶν ἐγώ: ἐγώ – ἐγώ – ἐγώ! Αὐτή εἶναι ἡ μεγαλύτερη τραγικότητα ξέρετε, γιατί ὁ ἄνθρωπος δέν εἶναι φτιαγμένος νά λειτουργεῖ ἔτσι. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος κλειστεῖ στόν ἑαυτό του, καταστράφηκε. Εἶναι ὅπως ἡ μαύρη τρύπα. Ἡ μαύρη τρύπα ξέρετε τί εἶναι. Δέν φαίνεται, ἀλλά ὅ,τι μπαίνει ἐκεῖ μέσα, ἀπορροφᾶται καί χάνεται. Ἔτσι καί ὁ ἄνθρωπος γίνεται μιά μαύρη τρύπα γιά τόν ἑαυτό του. Ὅταν κλειστεῖ στόν ἑαυτό του, διαλύεται. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι φτιαγμένος γιά νά κοινωνήσει πρῶτα μέ τόν Θεό καί μετά μέ τόν ὅποιο πλησίον, μέ τόν κάθε πλησίον καί τότε πραγματώνει τόν σκοπό τῆς ὕπαρξής του, τήν θέωση. Συγγνώμη ἄν εἶπα πολλά, ἀλλά μοῦ δίνετε ἀφορμή.. Ἐρ. : Ἀφοῦ ἡ σωτηρία εἶναι προσωπική ὑπόθεση. Εἴμαστε σ’ ἕνα δωμάτιο δύο ἄτομα. Ὁ ἕνας πασχίζει ἄς ποῦμε συνειδητά καί ὁ ἄλλος εἶναι ἀδιάφορος. Ἡ Ἐκκλησία δέν δέχεται τό διαζύγιο. Αὐτός πού ἀγωνίζεται, ἔχει νόημα νά μένει; Νά παλεύει μέ τόν ἀέρα, ὡς πότε καί γιατί; Ἀπ. : Γιατί, προσέξτε, ἡ σωτηρία εἶναι προσωπική ἀλλά εἶναι ἐκκλησιαστική ὑπόθεση, ὄχι προσωπική ὑπόθεση. Δηλαδή, ἡ σωτηρία ἡ δική μου εἶναι σωτηρία καί δική σας καί ὁ χαμός ὁ δικός μου εἶναι χαμός καί δικός σας. Γιατί; Γιατί εἴμαστε ἀλλήλων μέλη, ὁ ἕνας κομμάτι τοῦ ἄλλου. Ἄν δέν τό ζήσουμε αὐτό, δέν εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας. Δέν εἶναι ἀτομική ἡ σωτηρία. Ἡ σωτηρία εἶναι ἡ ἔνταξη στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ καί τό σῶμα τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ Ἐκκλησία. Ἄν δέν ἐνταχθοῦμε ζωντανά – ὀργανικά στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, δέν μποροῦμε νά σωθοῦμε. Κάντε ὅσες μετάνοιες θέλετε, ὅσες προσευχές θέλετε, ὅσες νηστεῖες θέλετε. Ἄν δέν ἐνταχθεῖτε στό σῶμα τοῦ Χριστοῦ, ἄν δέν νιώσετε ἕνα μέ ὅλους, ἄν δέν κάνετε τόν πόνο τοῦ ἄλλου δικό σας πόνο, πολύ περισσότερο τόν πόνο τοῦ ἀνθρώπου πού ἔχεις δίπλα σου… Εἶναι δυνατόν ἕνας σύζυγος νά πεῖ δέν μέ νοιάζει γιά τή σωτηρία τοῦ/τῆς συζύγου μου; Ξέρετε τί θά πεῖ ὁ σωστός σύζυγος; «Νά πάω ἐγώ στήν κόλαση καί νά πάει ἡ σύζυγός μου στόν Παράδεισο, Θεέ μου». Ὄχι νά πεῖ μέ ἔσκασε τόσα χρόνια.. προσπαθῶ νά πάει νά ἐξομολογηθεῖ, δέν πάει.. τόν παρατάω καί ἐγώ. Αὐτό δέν εἶναι ἀγάπη. Ὄχι, θά κάνει τό πᾶν μέχρι τελευταία στιγμή γιά νά τόν σώσει. Καί ἔχουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις πού σώθηκαν τήν τελευταία στιγμή στήν κυριολεξία. Μετά ἀπό πολλά χρόνια ὑπομονῆς ἡ χριστιανή σύζυγος τόν κατάφερε νά πάει νά ἐξομολογηθεῖ καί νά κοινωνήσει. Αὐτό εἶναι ἀγάπη. 37

Ἑπομένως, ἡ σωτηρία δέν εἶναι προσωπική ἀτομική ὑπόθεση, εἶναι ἐκκλησιαστική ὑπόθεση καί ἀφορᾶ ὅλους μας. Κάθε ἁμαρτία πού κάνουμε, προσέξτε, δέν τήν κάνουμε μόνο στόν ἑαυτό μας, τήν κάνουμε εἰς Χριστός καί εἰς τήν Ἐκκλησίαν. Γι’ αὐτό καί ἔχει τεράστιες συνέπειες κάθε ἁμαρτία πού κάνουμε. Δέν ἔχει συνέπειες μόνο σέ μᾶς, ἔχει σ’ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Γι’ αὐτό καί ἕνας πού συζεῖ, δέν κάνει ζημιά μόνο στόν ἑαυτό του καί στό ἄλλο πρόσωπο μέ τό ὁποῖο συζεῖ, κάνει ζημιά σ’ ὅλη τήν Ἐκκλησία, γιατί σκανδαλίζει ὅλη τήν Ἐκκλησία. Καί ἕνας πού πάει καί τόν βοηθάει καί τοῦ δίνει τά ἀπαραίτητα, μπορεῖ νά εἶναι μάνα, πατέρας, καί τόν ἐνισχύει σ’ αὐτή τήν στάση κι αὐτός ἁμαρτάνει, γιατί κάνει ζημιά σ’ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Ἐνισχύει δηλαδή αὐτή τήν ἁμαρτία, τήν στηρίζει. Δέν ἔχεις δικαίωμα, ἄν θέλεις νά λέγεσαι ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ. Μά εἶμαι μάνα λέει καί τό πονάω τό παιδί μου. Τόν Χριστό δέν Τόν πονᾶς; Δέν Τόν ἀγαπᾶς; Ποιός εἶναι πιό πάνω ὁ Χριστός ἤ τό παιδί σου; Ἄν εἶναι πιό πάνω τό παιδί σου ἀπό τόν Χριστό, δέν εἶσαι χριστιανή, πολύ ἁπλά. Γιατί τί εἶπε ὁ Χριστός; «Ἄν δέν μισήσετε τόν πατέρα σας, τή μητέρα σας, τόν ἄνδρα σας, τή γυναίκα σας, τά παιδιά σας..», τό λέει! «Ἀκόμα καί τήν ψυχή σας, δέν μπορεῖτε νά εἶστε μαθητές Μου»26. Θά μοῦ πεῖτε: Πάτερ, τί μᾶς λές; Λέει τέτοια πράγματα τό Εὐαγγέλιο; Ναί, τέτοια λέει! Διαβάστε το, νά τό δεῖτε. Τόσο ἐπαναστατικά πράγματα καί τόσο παράδοξα στίς ἀκοές μας. Αὐτό λέει. Πότε θά τούς μισήσεις; Ὅταν αὐτοί γίνονται ἐμπόδιο στή σωτηρία. Ὄχι μόνο τή δική σου καί τή δική τους, ἀλλά καί ὅλης τῆς Ἐκκλησίας. Θά μοῦ πεῖτε: Δύο πού συζοῦν γίνονται ἐμπόδιο ὅλης τῆς Ἐκκλησίας; Ναί, γίνονται ἐμπόδιο, γιατί σκανδαλίζουν ὅλη τήν Ἐκκλησία. Μπορεῖ νά βρεθεῖ καί ἕνας πνευματικός χωρίς Ἅγιο Πνεῦμα καί νά πεῖ, δέν πειράζει τά παιδιά, ἀφοῦ θά… παντρευτοῦνε, νά κοινωνήσουν κιόλας. Κι αὐτός σκανδαλίζει. Αὐτός σκανδαλίζει πολύ χειρότερα ἀπό αὐτούς πού συζοῦνε. Γιατί; Γιατί διδάσκει ὅλη τήν Ἐκκλησία ὅτι δέν τρέχει τίποτα, ὅταν πορνεύουμε. Γιατί κάθε σχέση ἐκτός γάμου εἶναι πορνεία. «Δέν πειράζει»… Ἄς λένε οἱ Πατέρες ὅτι ἡ πορνεία ἔχει ἕνα ἐπιτίμιο ἑφτά χρόνια ἀπ’ τή στιγμή πού θά μετανοήσεις. Θά πρέπει νά κάνεις ἑφτά χρόνια γιά νά κοινωνήσεις. Κι αὐτό τό ἐπιτίμιο βέβαια δέν εἶναι ἐπιτίμιο τιμωρίας, εἶναι ἐπιτίμιο φάρμακο, γιά νά καταλάβεις τό μέγεθος τῆς ζημιᾶς πού ἔχεις κάνει στήν ὕπαρξή σου καί τόν χρόνο πού χρειάζεσαι γιά νά ἀποκατασταθεῖ ἡ ὕπαρξή σου. Εἶναι ἑφτά χρόνια, ἄν μετανοήσεις σωστά. Τώρα… εἶναι στή διάκριση τοῦ πνευματικοῦ, ἄν δεῖ ἔντονη μετάνοια καί διόρθωση, νά στό μειώσει αὐτό τό ἐπιτίμιο. Ἀλλά σέ καμιά περίπτωση δέν μπορεῖς νά πεῖς, δέν πειράζει παιδιά, κοινωνῆστε καί συνεχίστε μετά νά συζεῖτε. Αὐτό δέν εἶναι θεραπεία, αὐτό εἶναι δολοφονία. Δολοφονία ψυχῶν. Ἑπομένως καί αὐτός σκανδαλίζει. Κάθε ἁμαρτία λοιπόν πού κάνουμε ἔχει ἐπιπτώσεις γιά ὅλη τήν Ἐκκλησία. Ὅπως καί κάθε ἀρετή καί κάθε νίκη προσωπική, δέν εἶναι προσωπική, εἶναι νίκη ὅλης τῆς Ἐκκλησίας. Καί ὅταν κανείς ζεῖ ἐνάρετα, βοηθάει ὅλη τήν Ἐκκλησία νά ἀνέβει. Καί, ὅταν ζεῖ ἁμαρτωλά, σπρώχνει ὅλη τήν Ἐκκλησία πρός τά κάτω. 38

Πῶς νομίζετε φτάσαμε σήμερα στήν κατάσταση αὐτή στήν Ἑλλάδα; Τυχαῖα; Ὄχι! Γιατί ἀκριβῶς δέν προσέξαμε. Ὅταν ἄρχισε ἡ ἁμαρτία στήν ἀρχή ἦταν ἕνας-δυό στό χωριό, στήν πόλη, πού συζοῦσαν. Ἦταν δακτυλοδεικτούμενοι. Μετά εἶπαν οἱ ἄλλοι, ἔλα βρέ παιδί μου τώρα, δέν πειράζει… παιδιά εἶναι… Μετά οἱ δύο γίνανε τέσσερις, οἱ τέσσερις ὀχτώ, οἱ ὀχτώ δεκάξι… Σήμερα γίνανε ὅλοι. Ἔτσι διαδίδεται τό κακό. Γιατί δέν βρέθηκαν κάποιοι νά τούς ἐλέγξουν. Λέει ὁ ἱερός Χρυσόστομος: Ποιά εἶναι ἡ αἰτία πού βαθμιαῖα ἐπικρατεῖ τό κακό; Ἡ αἰτία εἶναι τό ὅτι οἱ χριστιανοί δέν μιλοῦν, δέν ἐλέγχουν τό κακό, γιά νά σταματήσει τό κακό. Ὑπάρχει μιά χαριτωμένη ἱστορία. Τήν ἔχει γράψει ἕνας Ρουμάνος. Αὐτός ἦταν κοσμικός συγγραφέας, Ἰονέσκο λεγότανε. Θεατρικό ἔργο εἶναι: «οἱ ρινόκεροι». Ἴσως τό ἔχετε ἀκούσει ἤ τό ἔχετε διαβάσει κάποιοι. Ἤτανε ἕνα χωριό, ὅπου οἱ ἄνθρωποι ζοῦσαν ἁπλά, ἐνάρετα κ.λ.π. Κάποια στιγμή ἕνας ἀπό τούς συγχωριανούς τους ἐμφανίστηκε στό χωριό μέ ἕνα κέρατο πάνω ἀπ’ τή μύτη του καί ἔμοιαζε μέ ρινόκερο. Τί εἶχε συμβεῖ; Αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἄρχισε νά ζεῖ ἄτακτα, ἁμαρτωλά. Βέβαια ὅλοι λέγανε, κοίταξε ἕνας ρινόκερος… κοίταξε, πῶς εἶναι ἔτσι;… Μετά ἐμφανίστηκε καί δεύτερος. Καί τόν δεύτερο τόν δακτυλοδεικτοῦσαν. Μετά καί τρίτος καί τέταρτος… καί τελικά ὅλοι οἱ ἄνθρωποι στό χωριό ἄρχισαν νά ζοῦν ἄτακτα καί ὅλοι ἔβγαλαν κέρατο καί ἔμειναν μόνο δύο πού δέν εἶχαν βγάλει κέρατο. Ὁπότε, ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο λέει, πρέπει καί ἐγώ νά κάνω τό ἴδιο. Δέν βλέπεις; Ὅλοι ἔχουν βγάλει κέρατο. Αὐτό φαίνεται εἶναι τό φυσιολογικό! Τί λές; Τοῦ λέει ὁ ἄλλος, ἐμεῖς εἴμαστε ἄνθρωποι, δέν εἴμαστε ρινόκεροι. Ἐκεῖνος τρελάθηκε καί πῆγε νά μοιάσει στούς ἄλλους… Ἔ, αὐτό ἔχει γίνει στήν ἐποχή μας σήμερα! Ὅλοι σχεδόν ἔχουν ὑποδουλωθεῖ στήν ἁμαρτία καί ἕνας πού δέν κάνει τήν ἁμαρτία, θεωρεῖται ἀφύσικος! Καί σοῦ λέει, τό παιδί μήπως θέλει γιατρό;… Γιατί δέν ἔχει κοπέλα;… Ἤ ἡ κοπέλα γιατί δέν ἔχει ἀγόρι; Γιατί πλέον τό νορμάλ εἶναι αὐτό. Ἡ πορνεία ἔχει γίνει νορμάλ καί ἡ ὅποια διαστροφή. Ἀλλά ξαναλέω, πῶς φτάσαμε ἐδῶ; Εἶναι, ἀκριβῶς, γιατί δέν ἀντισταθήκαμε στό κακό καί δέν συλλάβαμε τή διάσταση πού ἔχει τό κακό. Τό κακό δέν τό κάνεις μόνο στὀν ἑαυτό σου, τό κάνεις σ’ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Ἕνας πού μοιχεύει, ἕνας πού πορνεύει δέν κάνει κακό μόνο στόν ἑαυτό του καί στό ἄλλο πρόσωπο ἀλλά σέ ὅλη τήν Ἐκκλησία. Θυμηθεῖτε αὐτό πού εἴπαμε, ὁ γάμος εἶναι μυστήριο μέγα, εἰς Χριστόν καί εἰς τήν Ἐκκλησία. Καί ὅποιος ἁμαρτάνει στόν γάμο, ἁμαρτάνει στόν Χριστό καί στήν Ἐκκλησία. Καί ὁποιαδήποτε ἄλλη ἁμαρτία κάνεις, γιατί εἴμαστε κομμάτια τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ, δέν ἀνήκουμε στόν ἑαυτό μας. Αὐτό πού λένε οἱ φεμινίστριες: εἶναι σῶμα μου, τό κάνω ὅ,τι θέλω… Ἀπό ποῦ καί ὡς ποῦ εἶναι σῶμα σου; Τό παιδί πού ἔχεις στά σπλάχνα σου εἶναι σῶμα σου; Εἶναι κρέας σου; Δέν ἔχει ψυχή; Δέν εἶναι ἀνεξάρτητη προσωπικότητα; Ποιός θά μιλήσει γιά τά δικαιώματα τῶν ἐμβρύων; Τώρα μιλᾶνε γιά τά δικαιώματα τῶν ζώων, τῶν σκυλιῶν, δέν ξέρω τί ἄλλο θά βροῦμε σιγά-σιγά.. Γιά τῶν ἐμβρύων τά δικαιώματα κανένας δέν μιλάει. Κι ἄν ἕνα παιδάκι σέ νησί ἀρρωστήσει καί στείλουν ἀεροπλάνο γίνεται πηχυαία εἴδηση στά Μ.Μ.Ε. Ἐντάξει, δέν λέω, νά τό βοηθήσουμε κι αὐτό τό 39

παιδάκι νά μήν πεθάνει. Ξέρετε πόσα παιδιά φονεύονται κάθε μέρα στήν Ἑλλάδα; Ἔχετε σκεφτεῖ; Ἄν ἔχουμε 600.000 ἐκτρώσεις τόν χρόνο, γιά βάλτε διά 300. 2.000 παιδιά τήν ἡμέρα σκοτώνονται στήν Ἑλλάδα μέ τίς ἐκτρώσεις! Μιλᾶμε γιά μεγίστη ὑποκρισία δηλαδή! Ἀλλά πῶς φτάσαμε ἐδῶ; Ὅταν, βέβαια, τό κοριτσάκι σου, ἐσύ ἡ μαμά, τό ξεπουπουλιάζεις πού ἔλεγε καί ὁ Ἅγιος Παΐσιος καί τό βγάζεις ἔτσι ἔξω;… Γιατί, ἄν δέν φορέσει μίνι -συγγνώμη- πῶς θά παντρευτεῖ; Ἔτσι θά τήν παντρέψεις τήν κόρη σου; Ἄν τήν κάνεις ξετσίπωτη; Ἔτσι προετοιμάζεις τό διαζύγιο, προετοιμάζεις τήν καταστροφή της. Συγγνώμη πού τά λέω ἔτσι λίγο ὠμά, ἀλλά πονάω καί τά λέω. Ἐρ. : Πάτερ, ὅταν λέμε νά μισήσουμε … τί ἐννοοῦμε; Ἀπ. : Μισεύω σημαίνει ἀπομακρύνομαι. Ὅταν μιλάει ὁ Χριστός μας γιά μίσος – φυσικά δέν μποροῦμε νά τά ποῦμε ὅλα.. Μιλάει γιά ἄμισο μίσος, τό λένε καί οἱ Ἅγιοι Πατέρες. Δηλαδή μίσος χωρίς ἐμπάθεια. Εἶναι ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό τόν τρόπο ζωῆς. Στήν καρδιά μας ὅλους ὀφείλουμε νά τούς ἀγαπᾶμε καί τούς ἐχθρους καί τούς ἁμαρτωλούς καί τούς μασόνους καί τούς ἀνήθικους, τούς πάντες. Ὀφείλουμε νά τούς ἀγαπᾶμε, ἄν θέλουμε νά εἴμαστε χριστιανοί. Κι αὐτούς πού δέν μᾶς ἀγαπᾶνε. Ἀλλά δέν μποροῦμε νά ἔχουμε σχέσεις φιλίας, συναναστροφές μέ ὅλους. Αὐτό μᾶς τό λέει ξεκάθαρα ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ: «μή συναναμίγνυσθαι πόρνοις»27. Ἐντολή! Τί θά πεῖ αὐτό; Μήν ἀναμειγνύεστε, λέει, μέ πόρνους. Τό ἔχετε σκεφτεῖ αὐτό τί διαστάσεις ἔχει στή σύγχρονη ζωή; Ἕνας νέος ἄς ποῦμε πού κάνει παρέα μέ τούς συνομιλήκους του… μπορεῖ νά κάνει παρέα; Πρέπει νά ἀποκλείσει ὅσους πορνεύουν, ἄν θέλει νά τηρήσει τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. Δέν μπορεῖ νά κάνει παρέα μέ ὅλους. Ἀφοῦ λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ «μή συναναμίγνυσθαι πόρνοις». Σήμερα ὅλοι πορνεύουνε, ἔτσι δέν εἶναι; Καί ἔχουν τήν κοπέλα τους δίπλα, τό ἀγόρι τους οἱ κοπέλες καί πᾶνε βόλτα ὅλοι μαζί ἔξω. Μπορεῖς νά τό κάνεις αὐτό, ἄν θέλεις νά εἶσαι χριστιανός; Δέν μπορεῖς. Ἅμα τό κάνεις, αὐτόματα δέν εἶσαι χριστιανός. Παραβαίνεις μία ἐντολή τοῦ Θεοῦ καί μία ἐντολή εἶναι ἀρκετή γιά νά σέ βγάλει… δέν χρειάζεται νά παραβεῖς πολλές ἐντολές. Ἡ μία ἐντολή σέ βγάζει. Τώρα, γιατί τό λέει αὐτό ὁ Χριστός; Γιά νά μήν ἀγαπᾶμε αὐτούς πού πορνεύουν; Ὄχι, νά τούς ἀγαπᾶς. Ἀλλά, ἄν κάνεις παρέα μ’ αὐτούς, θά πάρεις τά μικρόβιά τους καί ἀργά ἤ γρήγορα θά πορνεύεις κι ἐσύ, θά κάνεις κι ἐσύ τό ἴδιο. Γι’ αὐτό τό λέει, γιά νά μήν κάνεις κι ἐσύ τά ἴδια. Ἑπομένως, θά πεῖς, τό παιδί θά μείνει μόνο του, δέν θά ἔχει φίλους… Νά μείνει μόνο του! Ἄν θέλει νά εἶναι μέ τόν Χριστό, ἄς μείνει μόνο του. Ἐδῶ εἶναι ἡ γενναιότητα τοῦ χριστιανοῦ. Ἐδῶ εἶναι ὁ σταυρός. Θυμηθεῖτε τί λέγαμε… δέν μπαίνουμε στή Βασιλεία χωρίς σταυρό. Νά μήν ἔχεις φίλους, εἶναι ἕνας σταυρός. Βέβαια εἶναι. Ἀλλά ἐγώ θέλω τόν Χριστό κι ἄς μήν ἔχω φίλους. Οἱ φίλοι θά μέ σώσουνε; Ὄχι, ὁ Χριστός θά μέ σώσει. Ἔ, ἄς μείνω καί μόνος μου. Φοβᾶσαι νά μείνεις μόνος σου; Γιατί νά φοβᾶσαι; Ὄχι, δέν φοβᾶμαι καθόλου. 40

Τό ἴδιο καί στήν οἰκογένεια. Ἕνας πολύ εὐλαβής ἄνθρωπος, ἅγιος ἄνθρωπος, ἔγγαμος, μέ τέσσερα παιδιά, ξέρετε τί μοῦ εἶπε; Πάτερ, λέει, πηγαίναμε στόν ἕναν, πηγαίναμε στόν ἄλλον, πηγαίναμε στόν ἄλλον, σέ οἰκογένειες ὑποτίθεται χριστιανικές. Καί τί βλέπαμε; Ὅτι ὅλοι μᾶς ζημίωναν πνευματικά. Καί ποῦ καταλήξαμε; Στόν κανέναν. Χίλιες φορές κανένας! Βρῆκαν μιά οἰκογένεια στήν Ἀθήνα.. ἀπ’ τήν Θεσσαλονίκη νά πηγαίνουν στήν Ἀθήνα! Πού δέν ζημιωνόντουσαν τά παιδιά. Ὅπου πήγαιναν, τά παιδιά βλέπανε ἀρνητικά παραδείγματα καί ὁ ἄνθρωπος ἦταν εὐσυνείδητος οἰκογενειάρχης. Γιατί σήμερα δυστυχῶς καί τά παιδιά εἶναι πολύ διεφθαρμένα καί διαφθείρουν τά ἄλλα παιδιά. Γι’ αὐτό λέω στούς γονεῖς μήν ἀφήνετε τά παιδιά σας. Οὔτε νά πηγαίνουν σέ ξένα σπίτια μόνα τους, πολύ περισσότερο νά κοιμοῦνται σέ ξένα σπίτια μόνα τους. Εἶναι μέγιστος ὁ κίνδυνος. Γι’ αὐτό δέν μποροῦμε νά συναναστρεφόμαστε μέ ὅλους. Αὐτό εἶναι τό μίσος γιά τό ὁποῖο μιλάει, γιά νά μᾶς προφυλάξει, γιά νά μή χάσουμε τόν Ἴδιο, νά μήν χάσουμε τή Βασιλεία, μή χάσουμε τήν Ἐκκλησία, γιατί δέν μπορεῖς νά εἶσαι καί μέ τόν κόσμο καί μέ τόν Χριστό. Εἶναι σαφέστατο αὐτό. Λέει ὁ νόμος τοῦ Θεοῦ «αὐτός πού θέλει νά εἶναι φίλος εἶναι τοῦ κόσμου, ἐχθρός τοῦ Θεοῦ καθίσταται»28. Θέλεις νά τά ἔχεις καλά μέ τόν κόσμο; Νά σοῦ λένε, τί κοινωνικός ἄνθρωπος εἶσαι… μέσα σέ ὅλα εἶσαι… καί τί ὡραῖο παιδί καί ζωντανό παιδί κ.λ.π. καί ὅλα αὐτά τά κοπλιμέντα πού κάνουν στούς κοσμικούς ἀνθρώπους; Εἶσαι ἐχθρός τοῦ Θεοῦ. Τελείωσε. Ἐκτός Χριστοῦ. Δέν μπορεῖς, γιατί «ὁ κόσμος ἐν τῷ πονηρῷ κεῖται»29. Εἶναι σαφές αὐτό καί ὅ,τι θέλει ὁ κόσμος εἶναι ἀντίθετο ἀπό αὐτά πού θέλει ὁ Χριστός. Ἄν θέλετε νά μάθετε τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, γυρίστε ἀνάποδα ὅ,τι πρεσβεύει ὁ κόσμος καί θά δεῖτε ὅτι αὐτή εἶναι ἡ ἀλήθεια. Ὁ κόσμος τί λατρεύει; Τά χρήματα, τήν ὕλη, τά μπράβο, τή δόξα τῶν ἄλλων ἀνθρώπων καί τίς ἡδονές. Ὅ,τι ἀκριβῶς σοῦ λέει ὁ Χριστός ὅτι πρέπει νά πολεμήσεις. Οὔτε τά χρήματα πρέπει ν’ ἀγαπᾶς οὔτε τή μάταιη δόξα οὔτε τίς ἡδονές. Ἐρ. : Ὑπάρχει ὅμως καί τό ἀντίθετο. Οἱ συναναστροφές μας ἀντί νά μᾶς ἐπηρεάσουν ἀρνητικά, νά τούς ἐπηρεάσουμε ἐμεῖς θετικά καί νά τούς ἀλλάξουμε ἐμεῖς. Αὐτό δέν εἶναι καί τό νόημα τῶν πραγμάτων; Νά μπορέσουμε νά μεταδώσουμε τήν ἀγάπη τοῦ Κυρίου σέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, ἄς εἶναι καί διεστραμμένοι. Ἀπ. : Ξέρετε πόσες φορές πρέπει νά τό προσπαθήσουμε αὐτό; Δύο φορές. «Μετά μίαν καί δευτέραν νουθεσίαν παραιτοῦ»30. Γιατί τό λέει; Ὄντως πρέπει νά κάνουμε μιά προσπάθεια, νά μήν τούς ἀφήσουμε ἀμέσως. Ἄν τό κάνεις καί τρίτη, μετά θά βλαφτεῖς ἐσύ. Εἶναι ὅπως ἕνας ἄρρωστος. Ἔχεις ἕναν ἄρρωστο καί προσπαθεῖς νά τόν κάνεις καλά. Τοῦ λές πάρε αὐτό τό φάρμακο, ὄχι σοῦ λέει. Τοῦ λές δεύτερη φορά, ὄχι. Τρίτη φορά θά ἀρχίσεις κι ἐσύ νά παίρνεις τά μικρόβιά του, νά κολλᾶς. Καί ἀντί νά τόν ἀλλάξεις, θά σέ ἀλλάξει ἐκεῖνος. Θά σοῦ ἀλλάξει τά φῶτα… Ἔτσι γίνεται. Γι’ αὐτό δέν εἶναι σωστό ὅπως λένε μερικοί καί μερικές, θά τόν πάρω, θά τήν πάρω -γιατί τό θέμα μας εἶναι ὁ γάμος- καί θά τόν ἀλλάξω. Πολύ ἀμφίβολο.. Μᾶλλον ἐκεῖνος θά σέ ἀλλάξει, θά σέ πάει στό κακό. 41

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης http://hristospanagia3.blogspot.gr/ 1 Ἐφ. 5, 32. 2 Πρβλ. Γεν. 1, 26. 3 Α΄Κορ. 7, 2. 4 Γεν. 2, 25. 5 Γεν. 3, 7. 6 Πρβλ. Γεν. 3,21. 7 Γεν. 5, 2. 8 Γεν. 1, 28. 9 Γεν. 6, 3. 10 Πρβλ. Γεν. 6, 2. 11 Γεν. 6, 2. 12 Γεν. 2, 7. 13 Α΄Κορ. 13, 5. 14 Ἐφ. 5, 32. 15 Πρβλ. Φιλιπ. 3, 20. 16 Ματθ. 28, 19-20. 17 Ἱερ. 9, 21. 18 Ἐφ. 5, 22. 19 Ματθ. 22, 30. 20 Ματθ. 15, 19. 21 Ψαλμ. 4, 5. 22 Γεν. 13, 16. 23 Γεν. 18, 15. 24 Β΄Κορ. 4, 8. 25 Ματθ. 5, 28. 26 Λουκ. 14, 26. 27 Α΄Κορ. 5, 9. 28 Ἰακ. 4, 4. 29 Α΄ Ἰωάν. 5, 19. 30 Τίτ. 3, 10. 42

Ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν κατά τόν Ὅσιο Πορφύριο Πότε ἀρχίζει ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ὁ Ἅγιος Πορφύριος τόνιζε ὅτι ἡ ἀγωγή τῶν παιδιῶν πρέπει νά ἀρχίζει ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεως τους1. Τότε μπαίνουν τά πρῶτα γερά θεμέλια γιά τήν μελλοντική ὀρθή ἀγωγή. Σ’ αὐτό συμφωνεῖ μέ τόν Ἅγιο Ἰωάννη τό χρυσοῦν στόμα τῆς Ἐκκλησίας. «Δέν εἶναι δυνατόν νά γίνει κακός», διδάσκει ὁ Ἱερός ὁ Χρυσόστομος, «αὐτός, πού ἀπό τήν ἀρχή ἀπήλαυσε πολύ ἐπιμέλεια καί φροντίδα»· αὐτός πού ἔτυχε σωστῆς ἀγωγῆς ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεώς του στήν μήτρα τῆς μητέρας του. «Τὸ ἔμβρυο», παρατηρεῖ ὁ Ὅσιος Πορφύριος, «ἀκούει κι αἰσθάνεται μέσα στὴν κοιλιὰ τῆς μητέρας του…Ὅ,τι αἰσθάνεται ἡ μητέρα, λύπη, πόνο, φόβο, ἄγχος κ.λπ., τὰ ζεῖ κι αὐτό. Ἂν ἡ μάνα δὲν τὸ θέλει τὸ ἔμβρυο, ἂν δὲν τὸ ἀγαπάει, αὐτὸ τὸ αἰσθάνεται καὶ δημιουργοῦνται τραύματα στὴν ψυχούλα του, ποὺ τὸ συνοδεύουν σ’ ὅλη του τὴ ζωή. Τὸ ἀντίθετο συμβαίνει μὲ τ’ ἅγια συναισθήματα τῆς μάνας. Ὅταν ἔχει χαρά, εἰρήνη, ἀγάπη στὸ ἔμβρυο, τὰ μεταδίδει σ’ αὐτὸ μυστικά, ὅπως συμβαίνει μὲ τὰ γεννημένα παιδιά. Γι’ αὐτὸ, πρέπει ἡ μητέρα νὰ προσεύχεται πολὺ κατὰ τὴν περίοδο τῆς κυήσεως καὶ ν’ ἀγαπάει τὸ ἔμβρυο, νὰ χαϊδεύει τὴν κοιλιά της, νὰ διαβάζει ψαλμούς, νὰ ψάλλει τροπάρια, νὰ ζεῖ ζωὴ ἁγία. Αὐτὸ εἶναι δική της ὠφέλεια· ἀλλὰ κάνει θυσίες καὶ γιὰ χάρη τοῦ ἐμβρύου, γιὰ νὰ γίνει καὶ τὸ παιδὶ πιὸ ἅγιο, ν’ ἀποκτήσει ἀπ’ τὴν ἀρχὴ ἅγιες καταβολές»2 . Ὅταν τό παιδί ἀποκτήσει ἀπό τήν κοιλία τῆς μητέρας του τίς καταβολές τῆς ἁγιότητας, τότε κατά κανόνα θά ἔχει μία καλή πνευματική ἐξέλιξη, πού θά τό ὁδηγήσει στή σωτηρία. -Αὐτό εἶναι μία μεγάλη ἀλήθεια. Ἀλλά γιατί; -Διότι ἡ ἁμαρτία, ἡ ἀποστασία ἀπό τόν Θεό, δέν εἶναι μές τήν φύση μας. Οἱ διάφορες ἁμαρτωλές προκλήσεις ἀπό τήν κοινωνία, δέν μποροῦν νά νικήσουν μιά σωστή καί ἐπιμελημένη φροντίδα-ἀγωγή, ὅπως εἶναι αὐτή πού προσφέρουν οἱ Χριστιανοί γονεῖς· οἱ πραγματικά Χριστιανοί γονεῖς. Ἡ ἁμαρτία, ὅσο πολλή κι ἄν εἶναι στήν κοινωνία σήμερα3, ὡστόσο δέν εἶναι τόσο ἰσχυρή -ὅσο διεστραμμένη καί ἄν εἶναι ἡ κοινωνία-, ὥστε νά μπορέσει νά ἐξουδετερώσει αὐτήν τήν ἐπιμελημένη ὀρθόδοξη ἀγωγή, πού θά δοθεῖ ἀπό τους σωστούς χριστιανούς γονεῖς στά παιδιά τους, ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεώς τους. 1 2 3 43

«Ὅλη ἡ κακία τῶν παιδιῶν μας» παρατηρεῖ καί ὁ Μέγας Παιδαγωγός, ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, «προέρχεται ἀπὸ τὴν δική μας ἀμέλεια καὶ ἐπειδὴ δὲν τὰ ὁδηγοῦμε ἀπ’ τὴν ἀρχὴ καὶ ἀπὸ τὴν μικρὴ ἡλικία στὸν δρόμο τῆς εὐσεβείας»4. Θά πρέπει, ἀπό τήν στιγμή τῆς συλλήψεως, νά ἀρχίσει καί ἡ ἀγωγή. Τό πρῶτο καθῆκον τῶν γονέων εἶναι αὐτό. Γι’ αὐτὸ καὶ φώναζε ὁ ἅγιος: Πρώτη φροντίδα μας ἡ οἰκογένεια, τὰ παιδιά. «Πάντα ἡμῖν δεύτερα ἔστω τῆς προνοίας τῶν παίδων»5. Ἡ ἀγωγή θά ἔχει ὡς κύριο στόχο νά μάθει στό παιδί τήν εὐσέβεια. Ἄν ἀπό τήν πρώτη στιγμή ποτιστεῖ ἡ ὕπαρξή του μέ τήν εὐλάβεια καί τήν Πίστη, τότε εἶναι πολύ πιθανό νά τήν κρατήσει γιά πάντα. «Δὲν σοῦ λέω», τονίζει ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος,«νὰ κρατήσεις τὸ παιδί σου ἀνύπαντρο καὶ νὰ τὸ στείλεις στὴν ἔρημο ἡ νὰ τὸ ἀναγκάσεις νὰ γίνει μοναχός. Ὄχι δὲ σοῦ τὸ λέω αὐτό. Βέβαια θὰ τὸ ἤθελα καὶ θὰ εὐχόμουν ὅλοι νὰ δεχθοῦν νὰ γίνουν μοναχοί. Ἀλλ’ ἐπειδὴ φαίνεται βαρύ, δὲν ἐπιμένω. Ἀνάθρεψε, λοιπόν, ἕναν ἀθλητὴ τοῦ Χριστοῦ καὶ μάθε τον καὶ σὰν ἄνθρωπος τοῦ κόσμου νὰ εἶναι εὐσεβὴς ἀπὸ μικρὸς»6. Ὀφείλουν οἱ γονεῖς ἀπό τήν πρώτη ἡλικία νά βάλουν σωστούς ὅρους ζωῆς στά παιδιά. «Ἄν λοιπόν ἐξ ἀρχῆς καί ἀπό τήν πρώτη ἡλικία θέσουμε ὅρους ζωῆς καλούς, ὅπως πρέπει τότε δέν θά χρειασθοῦμε μετά νά καταβάλλουμε κόπους ἀλλά ἡ συνήθεια θά γίνει γι’ αὐτά νόμος. Ἄς μήν τά ἐπιτρέπουμε νά ὑποκύπτουν στά ἡδονικά καί νά κάνουν αὐτά πού τά βλάπτουν, οὔτε νά τούς χαριζόμαστε ἐπειδή εἶναι παιδιά. Πρό πάντων ἄς φροντίζουμε γιά τή διαφύλαξη τῆς σωφροσύνης τους· διότι αὐτό περισσότερο ἀπ’ ὅλα καταστρέφει τή νεότητα. Γιά τήν ἐπίτευξη αὐτοῦ ἀπαιτοῦνται πολλοί ἀγῶνες καί πολλή προσοχή. Ἀπό μικρή ἡλικία ἄς τά ὁδηγοῦμε στό γάμο, ἔτσι ὥστε νά δέχονται τή νύμφη μέ καθαρά καί ἀνέπαφα σώματα. Αὐτοί οἱ ἔρωτες εἶναι θερμότεροι. Αὐτός πού σωφρονεῖ πρό τοῦ γάμου, πολύ περισσότερο θά εἶναι σώφρων μετά τό γάμο· ἐνῶ αὐτός πού ἔμαθε νά πορνεύει πρό τοῦ γάμου θά τό κάνει καί μετά τό γάμο» 7. Ἡ συνήθεια γίνεται δεύτερη φύση, ὅταν μάλιστα ἀποκτηθεῖ κατὰ τὴ νεαρὴἡλικία. Τὰ παιδιὰ εἶναι μεγάλη παρακαταθήκη. Ὀφείλουμε νὰ τὰ φροντίζουμε γιὰ νὰ μὴν τὰ κλέψει ὁπονηρὸς καὶ τὰὁδηγήσει σὲἁμαρτωλὲς καταστάσεις, «νή μήν μᾶς τά ἁρπάξει ὁ πονηρός»8 Παρατηρεῖ δέ καί ὁ σύγχρονος Ἅγιος Λουκᾶς Κριμαίας: «Ἐξ ἁπαλῶν ὀνύχων, δηλ. ὅταν ἀκόμα εἶναι μικρά (τά παιδιά), πρέπει νὰ ἀρχίζουμε τὴν ἀγωγή, διότι μόνο σὲ πολὺ μικρὴ ἡλικία τὰ παιδιὰ ἀποδέχονται μὲ εὐκολία νουθεσίες καὶ προτροπές. Ἡ ψυχὴ τους εἶναι σὰν τὸ κερὶ μαλακὴ ὅπου κάθε δικός σας λόγος ἢ πράξη μένουν, καὶ 4 5 6 7 8 44

τὰ καλὰ καὶ τὰ ἄσχημα παραδείγματα, λόγος ἀγαθὸς ἢ αἰσχρός»9. Εἰς ἐπίρρωσιν τῶν λόγων του παραθέτει καί τήν παρατήρησι τοῦ Ἁγίου Τύχωνος τοῦ Ζαντόσκ: «Μικρὸς βλαστός, ὅπου τὸν γέρνεις τέτοια κλίση θὰ πάρει, ἕνα καινούριο δοχεῖο ἂν θὰ ἐκπέμπει μυρωδιὰ ἢ κακοσμία ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ μὲ τί θὰ τὸ γεμίσετε, βάζοντας μέσα εἴτε ἀρώματα εἴτε ἀκαθαρσίες»10. Πολλοί λένε ὅτι ἡ κοινωνία διαμορφώνει τά παιδιά καί τά ὁδηγεῖ σχεδόν ἀναγκαστικά στό κακό. Ἄς μήν ξεχνᾶμε ὅμως, ὅτι τό παιδί, μέχρι «νά βγεῖ στήν κοινωνία», θά ζήσει 4-5 χρόνια περιορισμένο. Ὅλα αὐτά τά χρόνια θά τά ζήσει κυρίως μόνο μέ τούς γονεῖς του. Πρέπει, μάλιστα, νά συνυπολογίσουμε σ’ αὐτά καί τούς ἑννέα μῆνες τῆς κυοφορίας του. Ἄς μήν τό ξεχνᾶμε αὐτό, διότι ἡ χρονική αὐτή περίοδος εἶναι ὁ πιό καθοριστικός χρόνος γιά τήν μετέπειτα ζωή του. Οἱ ἐννέα μῆνες τῆς ἐνδομήτριας ζωῆς καί τό πῶς ἔζησε ἡ μητέρα σ’ ἐκείνη τήν χρονική περίοδο ἀσκοῦν μεγάλη ἐπίδραση στήν ὅλη μετέπειτα ζωή καί στόν χαρακτήρα τοῦ παιδιοῦ. Ὅταν ὅλα αὐτά τά χρόνια (τά 5 πρῶτα χρόνια), τό παιδί ἔχει πάρει πολλά καί ἰσχυρά ἀντισώματα ἐναντίον τοῦ κακοῦ, ὅταν ἔχει ἀνατραφεῖ «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»11τότε δέν θά τό ἐπηρεάσει ἡ κοινωνία μέ τήν ὁποία ἀναγκαστικά θά ἔρθει σέ ἐπαφή. Τό ἀντίθετο· τό ἴδιο θά ἐπηρεάσει θετικά τήν κοινωνία, κι ἄς εἶναι ἀκόμη μικρό παιδάκι. Δυστυχῶς ὅμως, οἱ γονεῖς πολλές φορές εἶναι ἀνέτοιμοι, ἀνώριμοι πνευματικά, ἀτελεῖς ὡς πρός τήν μετάνοια καί τήν ἐν Χριστῷ ζωή, μέ ἀποτέλεσμα νά μήν δίνουν τή σωστή ἀγωγή, ὅταν τό παιδί εἶναι μικρό. Συνήθως, «ξυπνοῦν» ἀπότομα καί ἐνδιαφέρονται γιά τήν ψυχή καί τόν χαρακτήρα τῶν παιδιῶν τους, ὅταν ἀρχίζουν τά μεγάλα προβλήματα τῆς ἐφηβίας. Τότε ὅμως, εἶναι πολύ ἀργά, γιά νά δώσουν τή σωστή ἀγωγή στά παιδιά. Τότε, τούς μένει νά δείξουν ἀγάπη καί νά κάνουν πολλή προσευχή, γιά νά διορθώσει ὁ Θεός τά δικά τους λάθη καί νά ἀναπληρώσει τίς ἐλλείψεις τῆς ἀγωγῆς πού ἐκεῖνοι ἄσκησαν στά παιδιά τους. Γονεῖς καί παιδιά. Καίρια, παρατηροῦσε ὁ Γέροντας, εἶναι ἡ ἐπίδραση τῆς ζωῆς τῶν γονέων στήν διαμόρφωση καί ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Ἄν οἱ γονεῖς ζοῦν ἔχοντας ἕνα πνεῦμα, χωρίς μαλώματα, αὐτό ἀντανακλᾶ στά παιδιά καί τά κάνει νά ἔχουν πνευματική ὑγεία. Ἔλεγε: «Ἐκεῖνο πού σώζει καί φτιάχνει καλά παιδιά εἶναι ἡ ζωή τῶν γονέων μέσα στό σπίτι. Οἱ γονεῖς πρέπει νά δοθοῦνε στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Πρέπει νά γίνουνε ἅγιοι κοντά στά παιδιά μέ τήν πραότητά τους, τήν ὑπομονή τους, τήν ἀγάπη τους. Νά βάζουνε κάθε μέρα νέα σειρά, νέα διάθεση, ἐνθουσιασμό κι ἀγάπη 9 10 11 45

στά παιδιά. Καί ἡ χαρά πού θά τούς ἔλθει, ἡ ἁγιοσύνη πού θά τούς ἔχει ἐπισκεφθεῖ, θά ἐξακοντίσει στά παιδιά τήν χάρι» 12. Ἡ κακή ζωή τῶν γονέων, ἐπισήμαινε, κάνει τά παιδιά μέ τήν παρακίνηση τοῦ διαβόλου νά παρεκτρέπονται καί ἔτσι νά ταλαιπωροῦν τούς γονεῖς των.Ἡ λύση ὅλων τῶν προβλημάτων τῶν παιδιῶν εἶναι ὁ ἐξαγιασμός τῶν γονέων. Ἔλεγε ὁ Γέροντας: «Γιά τήν κακή συμπεριφορά τῶν παιδιῶν φταῖνε γενικά οἱ γονεῖς. Δέν τά σώζουν οὔτε οἱ συμβουλές, οὔτε ἡ πειθαρχία, οὔτε ἡ αὐστηρότητα. Ἄν δέν ἁγιάζονται οἱ γονεῖς, ἄν δέν ἀγωνίζονται, κάνουν μεγάλα λάθη καί μεταδίδουν τό κακό πού ἔχουν μέσα τους. Ἄν οἱ γονεῖς δέν ζοῦν ζωή ἁγία, ἄν δέν μιλοῦν μέ ἀγάπη, ὁ διάβολος ταλαιπωρεῖ τούς γονεῖς μέ τίς ἀντιδράσεις τῶν παιδιῶν»13. Οἱ γονεῖς θά πρέπει νά εἶναι ὁμόψυχοι, σύμφωνοι, καλοί συνεργάτες στήν ὀρθή ἀγωγή, «τήν ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου» ἀγωγή τῶν παιδιῶν τους. Δέν θά πρέπει νά ὑπάρχουν διαφωνίες ἤ κοσμικότητες πού δηλητηριάζουν τήν ἐν Χριστῷ ἀγωγή. Ἐν ὀνόματι τοῦ «νά μήν πιεσθοῦν τά παιδι» πολλές φορές γκρεμίζει ὁ ἕνας γονιός ὅ,τι μέ πολύ κόπο χτίζει ὁ ἄλλος. «Ἡ ἀγάπη, ἡ ὁμοψυχία, ἡ καλή συνεννόηση τῶν γονέων» παρατηρεῖ ὁ Ὅσιος Πορφύριος «εἶναι ὅ,τι πρέπει γιά τά παιδιά. Μεγάλη ἀσφάλεια καί σιγουριά. Τά φερσίματα τῶν παιδιῶν ἔχουν ἄμεση σχέση μέ τήν κατάσταση τῶν γονέων. Ὅταν τά παιδιά πληγώνονται ἀπ’ τήν κακή μεταξύ τῶν γονέων τους συμπεριφορά, χάνουν δυνάμεις καί διάθεση νά προχωρήσουν στήν πρόοδο. Κακοκτίζονται καί τό οἰκοδόμημα τῆς ψυχῆς τους κινδυνεύει ἀπό στιγμή σέ στιγμή νά γκρεμισθεῖ»14. Τά παιδιά καί οἱ νέοι ἀπεχθάνονται τήν ὑποκρισία καί τήν ἀσυμφωνία ἔργων καί λόγων πού πολλές φορές ἐπιδεικνύουν οἱ γονεῖς τους. Ἐπίσης ἐπιζητοῦν ἕναν γνήσιο χριστιανισμό, βιωμένο ἀπό τούς γονεῖς τους καί ὄχι χλιαρότητα στήν πίστη καί στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Ὅταν λείπει τό ὁλοκληρωτικό δόσιμο στόν Χριστό ἀπό τούς γονεῖς, αὐτό τά παιδιά τό ἀντιλαμβάνονται καί δέν θέλουν νά ἐνταχθοῦν σ’ ἕναν τέτοιο ἀστικό χριστιανισμό, πού οὐσιαστικά δέν ἀλλάζει τίποτα στή ζωή τους. Τό ὀλέθριο «δόγμα» ὅτι «ἐμεῖς εἴμαστε κοσμικοί, δέν εἴμαστε μοναχοί, ὁπότε ὁ Χριστός ζητάει λιγότερα ἀπό ἐμᾶς γιά τή σωτηρία μας» εἶναι τελείως λανθασμένο καί «εἶναι αὐτό πού ἔχει φέρει τά ἄνω κάτω στήν οἰκουμένη» σύμφωνα μέ τόν ἱερό Χρυσόστομο. Οἱ ἐντολές τοῦ Χριστοῦ εἶναι οἱ ἴδιες καί ἰσχύουν τόσο γιά τούς μοναχούς ὅσο καί γιά τούς λαϊκούς. Ὅποιος δέν τίς τηρεῖ ἀπενεργοποιεῖ τήν Βαπτισματική Θεία Χάρη καί οὐσιαστικά δέν βιώνει τίποτε ἀπό τόν Χριστό καί τήν Βασιλεία Του. Τηρεῖ κάποιους ἐξωτερικούς τύπους ὡς ἕνας ὑποκριτής, ἀλλά προκαλεῖ τήν ἀποστροφή τῶν ἄλλων καί μάλιστα τῶν παιδιῶν του. 12 13 14 46

Στό σπίτι ὅπου δέν βιώνεται ὁ γνήσιος Χριστιανισμός, ἀλλά κάποιο κακέκτυπό του, δέν ὑπάρχει εἰρήνη, χαρά , ὁμόνοια, πραότητα, ἀγάπη. Ἀπουσιάζει τό Ἅγιο Πνεῦμα. Οἱ γονεῖς διαπληκτίζονται συχνά, ἀλληλοκατηγοροῦνται, ἀντιπαθοῦν ὁ ἕνας τόν ἄλλο, ζοῦν ἀνειρήνευτοι, δυστυχισμένα καί μίζερα, χωρίς τόν μεταξύ τους ἀλληλοσεβασμό καί τήν ἀμοιβαία ἀνιδιοτελή ἀγάπη. Αὐτό ἔχει δυσμενέστατη ἐπίδραση στά παιδιά. Ἐπιδρᾶ τραυματικά καί καταστροφικά στή διαμόρφωση τοῦ χαρακτήρα καί τῆς συμπεριφορᾶς τους. Ἡ συμπεριφορά τῶν ἀνθρώπων στή διάρκεια τῆς ζωῆς τους, ἔλεγε ὁ Γέροντας, ἐπηρρεάζεται τά μέγιστα ἀπό τά παιδικά τους βιώματα μέσα στήν οἰκογένεια. Μάλιστα τόνιζε ὅτι: «Αὐτό φαίνεται καί στίς πιό μικρές ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς. Ἐπί παραδείγματι, σοῦ συμβαίνει μιά λαιμαργία, νά θέλεις νά τρώεις. Πῆρες, ἔφαγες, βλέπεις κάτι ἄλλο, τό θέλεις κι ἐκεῖνο, τό θέλεις καί τ΄ ἄλλο. Αἰσθάνεσαι ὅτι πεινάεις, ὅτι ἅμα δέν φάεις, σέ πιάνει μία λιγούρα, μιά τρεμούλα. Φοβᾶσαι ὅτι θ’ ἀδυνατίσεις. Εἶναι κάτι ψυχολογικό, πού ἔχει ἐξήγηση. Μπορεῖ ἄς ποῦμε, νά μήν ἐγνώρισες πατέρα, νά μήν ἐγνώρισες μητέρα, νά εἶσαι ὑστερημένος καί πεινασμένος, φτωχός κι ἀδύνατος. Κι αὐτό ἀπό πνευματικό γεγονός ἐκδηλώνεται ἀντανακλαστικῶς ὡς ἀδυναμία τοῦ σώματος»15. Ἡ ἐπίδραση τῆς κατάστασης τῆς οἰκογένειας στήν πνευματική κατάσταση τῶν παιδιῶν εἶναι τεράστια. Ἔλεγε ὁ Γέροντας ὅτι ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων μεταγγίζεται στά παιδιά. Ἡ προσευχή καί τό μυστικό ἀγκάλιασμα τῶν παιδιῶν ἀπό τούς γονεῖς διά τῆς ἀγάπης κάνει τά παιδιά ὑγιῆ πνευματικά. Ἔλεγε: «Στήν οἰκογένεια βρίσκεται μεγάλο μέρος ἀπ΄ τήν εὐθύνη γιά τήν πνευματική κατάσταση τοῦ ἀνθρώπου. Γιά νά ἀπαλλαγοῦν τά παιδιά ἀπό διάφορα ἐσωτερικά προβλήματα, δέν εἶναι ἀρκετές οἱ συμβουλές, οἱ ἐξαναγκασμοί, ἡ λογική κι οἱ ἀπειλές. Μᾶλλον γίνονται χειρότερα. Ἡ διόρθωση γίνεται μέ τόν ἐξαγιασμό τῶν γονέων. Γίνετε ἅγιοι καί δέν θά ἔχετε κανένα πρόβλημα μέ τά παιδιά σας. Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων ἀπαλλάσσει τά παιδιά ἀπ’ τά προβλήματα. Τά παιδιά θέλουν κοντά τους ἀνθρώπους ἁγίους, μέ πολλή ἀγάπη, πού δέν θά τά φοβερίζουν, οὔτε θά περιορίζονται στή διδασκαλία, ἀλλά θά δίδουν ἅγιο παράδειγμα καί προσευχή. Νά προσεύχεσθε οἱ γονεῖς σιωπηλά καί μέ τά χέρια ψηλά πρός τόν Χριστό καί ν’ ἀγκαλιάζετε τά παιδιά σας μυστικά» 16. Ὅταν οἱ γονεῖς εἶναι εἰρηνικοί μέσα τους καί μεταξύ τους, ὅταν ἔχουν ἐγκάτοικο τήν Εἰρήνη πού εἶναι ὁ Χριστός, τότε καί θά ἀσκήσουν σωστή ἀγωγή στά παιδιά τους. Ἄν ὅμως εἶναι ταραγμένοι θά ταράζουν καί τά παιδιά τους. Ὅταν θά προσπαθοῦν νά τά διορθώσουν, δέν θά τό κάνουν μέ σωστό τρόπο καί θά τά πληγώνουν. 15 16 47

Τά παιδαγωγικά μέτρα, σύμφωνα μέ τόν Γέροντα, δέν ἀπορρίπτονται, ἀλλά πρέπει νά λαμβάνονται μέ πολύ πόνο καί ἀγάπη. Τό μάλωμα πρέπει νά εἶναι ἀνάλογο μέ τήν ἀταξία. Τό ὑπερβολικό μάλωμα πληγώνει τά παιδιά. Συμβούλευε ὡς ἑξῆς τούς γονεῖς: «Ὅταν (ἐνν. τά παιδιά) κάνουν ἀταξίες, νά παίρνετε κάποια παιδαγωγικά μέτρα, ἀλλά νά μήν τά πιέζετε. Κυρίως νά προσεύχεσθε. Πολλές φορές οἱ γονεῖς, καί κυρίως ἡ μητέρα, πληγώνουν τό παιδί γι’ ἀταξία πού ἔκανε καί τό μαλώνουν ὑπερβολικά. Τότε αὐτό πληγώνεται. Ἀκόμη κι ἄν δέν τό μαλώσεις ἐξωτερικά καί μέσα σου τό μαλώσεις κι ἀγανακτήσεις ἤ τό κοιτάξεις ἄγρια, τό παιδί τό καταλαβαίνει. Νομίζει ὅτι ἡ μητέρα δέν τό ἀγαπάει. Ρωτάει τή μάνα: -Μ’ ἀγαπάεις, μαμά; -Ναί, παιδί μου. Ἀλλ΄ αὐτό δέν πείθεται. Ἔχει πληγωθεῖ. Ἡ μητέρα τό ἀγαπάει, θά τό χαϊδέψει μετά, ἀλλ’ αὐτό θά κάνει τό κεφάλι πίσω. Δέν δέχεται τό χάδι, τό νομίζει ὑποκρισία, γιατί ἔχει πληγωθεῖ»17. Ὁ ἄνθρωπος, σύμφωνα μέ τόν σοφό Γέροντα, μεταδίδει τήν καλή ἤ κακή πνευματική του κατάσταση στό περιβάλλον του. Ἡ μητέρα μεταδίδει στό παιδί της τό ἄγχος της. Ἡ φυσική ἀγάπη κάποτε βλάπτει· μόνο ἡ ἐν Χριστῷ ὠφελεῖ. Αὐτήν πρέπει πάντοτε νά καλλιεργεῖ ὁ ἄνθρωπος. Νά τί δίδασκε ὁ σοφός Γέροντας: «Πολλές φορές μέ τήν ἀγωνία μας καί τούς φόβους μας καί τήν ἄσχημη ψυχική μας κατάσταση, χωρίς νά τό θέλομε καί χωρίς νά τό καταλαβαίνομε, κάνομε κακό στόν ἄλλον, ἔστω κι ἄν τόν ἀγαπᾶμε πάρα πολύ, ὅπως, παραδείγματος χάριν, ἡ μάνα τό παιδί της. Ἡ μάνα μεταδίδει στό παιδί ὅλο τό ἄγχος της γιά τή ζωή του, γιά τήν ὑγεία του, γιά τήν πρόοδό του, ἔστω κι ἄν δέν τοῦ μιλάει, ἔστω κι ἄν δέν ἐκδηλώνει αὐτό πού ἔχει μέσα της. Αὐτή ἡ ἀγάπη, ἡ φυσική ἀγάπη δηλαδή, μπορεῖ κάποτε νά βλάψει. Δέν συμβαίνει, ὅμως, τό ἴδιο μέ τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ, πού συνδυάζεται μέ τήν προσευχή καί μέ τήν ἁγιότητα τοῦ βίου. Ἡ ἀγάπη αὐτή κάνει ἅγιο τόν ἄνθρωπο, τόν εἰρηνεύει, διότι ἀγάπη εἶναι ὁ Θεός»18. Ἡ ὑπερπροστασία, ἔλεγε, εἶναι ἕνα συνηθισμένο λάθος τῆς ἀγωγῆς. Ὁ ἄνθρωπος παραμένει ἀνώριμος ὅταν ὑπερπροστατεύεται ἀπό τούς γονεῖς του. Παρατηροῦσε ὁ Γέροντας: «Ἕνα ἄλλο πάλι πού βλάπτει τά παιδιά, εἶναι ἡ ὑπερπροστασία, δηλαδή ἡ ὑπερβολική φροντίδα, ἡ ὑπερβολική ἀγωνία καί τό ἄγχος τῶν γονέων… Μητέρες πού κάθονται πάνω ἀπ’ τά παιδιά τους συνεχῶς καί τά καταπιέζουν, δηλαδή τά ὑπερπροστατεύουν, ἀπέτυχαν στό ἔργο τους. Ἐνῶ πρέπει ν’ ἀφήνεις τό παιδί μόνο του νά ἐνδιαφερθεῖ γιά τήν πρόοδό του. Τότε θά πετύχεις. Ὅταν κάθεσαι συνεχῶς ἀπό πάνω τους, τά παιδιά ἀντιδροῦν. Ἀποκτοῦν νωθρότητα, μαλθακότητα καί συνήθως ἀποτυγχάνουν στή ζωή. Εἶναι ἕνα εἶδος ὑπερπροστασίας, πού ἀφήνει ἀνώριμα τά παιδιά»19. 17 18 19 48

Για τήν ἀγωγή τῶν παιδιῶν. Νά πῶς συμβούλευε τούς γονεῖς γιά τήν διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν:«Δέν πρέπει νά πολεμᾶτε τά παιδιά σας, ἀλλά τό σατανᾶ πού πολεμᾶ τά παιδιά σας. Νά τούς λέτε λίγα λόγια καί νά κάνετε πολλή προσευχή. Ἡ προσευχή κάνει θαύματα. Δέν πρέπει ἡ μητέρα νά ἀρκεῖται στό αἰσθητό χάδι στό παιδί της, ἀλλά νά ἀσκεῖται στό πνευματικό χάδι τῆς προσευχῆς. Ἡ σωτηρία τοῦ παιδιοῦ σας περνάει μέσα ἀπό τόν ἐξαγιασμό τό δικό σας. Ὁ ἁγιασμός δέν εἶναι ἀκατόρθωτο πράγμα, εἶναι μάλιστα εὔκολος, φθάνει ἐσεῖς νά ἀποκτήσετε ταπείνωση καί ἀγάπη. Ἂν θέλεις μπορεῖς νά ἁγιάσεις καί μέσα στήν Ὁμόνοια»20. Ἄν τίποτε σχεδόν δέν διορθώνεται στήν κοινωνία ἀπό γενιά σέ γενιά, εἶναι διότι οἱ γονεῖς δίνουν λανθασμένη ἀγωγή στά παιδιά. Τούς τρέφουν τήν κενοδοξία ἀπό τήν πρώτη στιγμή, μέ τά καλοπιάσματα καί τούς ἐπαίνους. Ἔτσι, τό παιδί γίνεται ἕνας ἐγωιστικό καί ἀπροσάρμοστο ἄτομο21. Νά πῶς δίδασκε καί συμβούλευε σχετικά ὁ Γέροντας: ««Ἔρχονται ἐδῶ ἑκατοντάδες γονεῖς καί μέ κλάματα στά μάτια μέ παρακαλοῦν νά βοηθήσω τά παιδιά τους, γιατί ἄλλα ἔμπλεξαν μέ ναρκωτικά, ἄλλα μέ κακές παρέες, ἄλλα τούς βρίζουν, τούς ζητοῦν χρήματα, γιά νά τά χρησιμοποιήσουν στίς χαρτοπαιχτικές λέσχες καί στά ἄλλα τυχερά παιχνίδια, καί ὅταν δέν ἔχουν νά τούς δώσουν, τούς ἀπειλοῦν καί ἀκόμη καί τούς χτυποῦν! Ἔτσι φτάνουν οἱ γονεῖς νά καταριῶνται καί αὐτά καί τήν ὥρα καί τήν στιγμή πού τά ἔφεραν στήν ζωή! Ἔχω δεῖ γονεῖς, νά κλαῖνε μέ μαῦρο δάκρυ, γιά τό κατάντημά των παιδιῶν τους καί νά λένε, χίλιες φορές νά μήν τά εἴχαμε! Γιατί, τότε θά εἴχαμε ἕνα καημό καί μιά στεναχώρια, πού δέν θά εἴχαμε παιδιά, ἐνῶ, τώρα μοῦ λένε ἔχουμε χίλιους καημούς καί ἄλλες στεναχώριες γιά τά προβλήματα τά φοβερά, πού μᾶς δημιουργοῦν καθημερινά καί ντρεπόμεθα νά κυκλοφοροῦμε στόν κόσμο. Γι’ αὐτό ζητᾶνε νά τούς βοηθήσω μέ τίς προσευχές μου, γιά νά σώσουν τα παιδιά τους. Ὅμως, ὅταν τούς ρωτῶ ἐσεῖς τί κάνατε, ἤ τί κάνετε τώρα, γιά νά βοηθήσετε αὐτά τά δυστυχισμένα πλάσματα, μοῦ ἀπαντοῦν, σχεδόν, στερεότυπα, ὅτι δέν μποροῦσαν νά κάνουν τίποτα, γιατί ξέφυγαν ἀπό τόν ἔλεγχό τους, γιατί ἦταν ἔφηβοι! Ἔ! Ἑπόμενο ἦταν. Ἀφοῦ ἀφήσατε ὅλα τά παιδικά χρόνια ἀνεκμετάλλευτα καί περιμένατε νά ἔλθει ἡ ἥβη, γιά νά ἀσχοληθεῖτε μέ τά παιδιά σας, ἀσφαλῶς αὐτά τα ἀποτελέσματα, θά εἴχατε καί θά πρέπει νά περιμένετε καί χειρότερα. Τό παιδί εἶναι σάν τό ζυμάρι. Ὅσο πιό μαλακό εἶναι τό ζυμάρι, τόσο πιό εὔκολα πλάθεται, διαμορφώνεται, διαπαιδαγωγεῖται καί τελειοῦται. Τώρα, πού θυμηθήκατε ἐσεῖς, ὅτι ἔχετε παιδιά, ἤ μᾶλλον σᾶς τά θύμισαν αὐτά μέ τίς ἀταξίες τους, τίς ἀπαιτήσεις, τίς παρανομίες τους καί γενικά μέ τήν ἀνήθικη συμπεριφορά τους, τώρα εἶναι ἀργά. Πέταξε τό πουλάκι. Καί ἄν πετάξει τό πουλί, πού τό εἴχαμε στό κλουβί δύσκολα πιάνεται, γιά νά μήν πῶ, πώς δέν ξαναπιάνεται! Ἡ διαπαιδαγώγηση τοῦ παιδιοῦ εἶναι τό Α καί τό Ω τῶν ὑποχρεώσεων, πού ἔχουν οἱ γονεῖς σ’ αὐτήν τήν ἀνθρώπινη ὕπαρξη, πού μέ τήν θεϊκή συνύπαρξη, φέρνουν στήν ζωή! Γονεῖς, πού ἀπέτυχαν νά 20 21 49

διαπαιδαγωγήσουν τό παιδί τους σωστά, θεωροῦνται ἀποτυχημένοι σέ ὅλα! Σέ ὅλα, μέ ἀκοῦτε; Γιατί, ἄν ὑποθέσουμε, ὅτι ὑπάρχουν γονεῖς, πού ἀφιέρωσαν ὅλη τους τήν ζωή νά ἐπεκτείνουν τίς βιομηχανικές τούς ἐγκαταστάσεις καί νά πολλαπλασιάσουν τα χρήματά τους, μέ ἀποτέλεσμα νά γίνουν μεγιστάνες τοῦ πλούτου, ἐνῶ παράλληλα δέν ἔκαναν τίποτε γιά τήν χρηστή διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους, τότε, σᾶς λέω, ὅτι ὄχι μόνο δέν προσέφεραν τίποτε στά παιδιά τους, ἀλλά ἠγωνίστηκαν καί κόπιασαν γιά νά δημιουργήσουν τεμπέληδες, ἀκαμάτες καί ἐγκληματίες! Ναί! Σᾶς τό βεβαιώνω ἐγώ. Ἐγκληματίες ἔφτιαξαν! Καί ξέρετε γιατί; Γιατί τό χρῆμα, ὅταν βρεθεῖ σέ χέρια διεφθαρμένων ἀνθρώπων, κάνει κακό καί στούς ἴδιους, πού τό ἔχουν καί στούς ἄλλους, πού τό στεροῦνται. Γιατί, οἱ πρῶτοι ἐξαγοράζουν τούς τελευταίους ἀπό ἀνάγκη καί τούς χρησιμοποιοῦν σάν ἄβουλα ὄντα, ὅπου, ὅποτε καί γιά ὁποιονδήποτε λόγο θέλουν. Πάντως ποτέ γιά καλό! Δέν ἔχετε ἀκούσει πού λένε: «Τό χρῆμα διαφθείρει συνειδήσεις;». Πιό σωστή κουβέντα γιά τόν ρόλο πού παίζει το χρῆμα στή συνείδηση τοῦ ἀτόμου καί εἰδικότερα στήν ἐξαγορά τῆς συνειδήσεως τῶν ἀνθρώπων, ἀπό καταβολῆς κόσμου, ἐγώ τουλάχιστον, δέν ἔχω ἀκούσει. Ποῦ πᾶτε μακρυά; Ὁ Ἰούδας δέν πρόδωσε τόν Ἰησοῦν μας, γιά τό χρῆμα; Γιά τά τριάκοντα ἀργύρια; Αὐτό δέν σᾶς φτάνει; Δέν εἶναι ἀρκετό νά σᾶς πείσει γιά τήν καταστρεπτική δύναμη πού ἔχει το χρῆμα, ὅταν τό χειρίζονται ἄνθρωποι, πού δέν ἔχουν μέσα τους Θεό; Καί αὐτοί, πού δέν ἀσχολοῦνται μέ τή θεϊκή διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν τους τί νομίζετε ὅτι φτιάχνουν; Ἰοῦδες φτιάχνουν! Καί ἀλλοίμονό τους! Γιατί συγκεντρώνουν θησαυρούς ἐδῶ στήν γῆ καί ἀδιαφοροῦν γιά τή Βασιλεία των Οὐρανῶν. Ἐξάλλου, αὐτά πού συγκεντρώνουν ἐδῶ, οὔτε καί οἱ ἴδιοι θά προλάβουν νά τά ἀπολαύσουν, ἀλλά οὔτε καί τά κακομαθημένα παιδιά τους θά μπορέσουν νά τά διατηρήσουν. Καί ξέρετε γιατί; γιατί οἱ μέν γονεῖς ἔχουν προσβληθεῖ ἀπό ἀνίατη ἀρρώστια, πού λέγεται φιλαργυρία. Καί μέ αὐτή θά πεθάνουν ἀγκαλιά! Ὅλα τα ἄλλα ἀγαθά, πού ἔδωσε ὁ Θεός στόν ἄνθρωπο τούς ἀφήνουν ἀδιάφορους. Ἑπομένως θά πεθάνουν χωρίς νά μπορέσουν νά τά ἀπολαύσουν! Τά δέ παιδιά τους, ἀνίκανα, ὅπως τά κατάντησαν, δέν θά εἶναι σέ θέση νά τά διατηρήσουν! Γιατί, τό νά διατηρήσει κανείς τά ἀγαθά, εἶναι δυσκολότερο ἀπό τό νά τά ἀποκτήσει!»22. Ὁ ἱερός Χρυσόστομος θεωρεῖ αὐτούς τούς γονεῖς πού εἶναι κολλημένοι στόν πλοῦτο καί τά βιοτικά χειρότερους καί ἀπό τούς παιδοκτόνους. Γράφει:«Ἀπὸ πουθενὰ ἀλλοῦ δὲν προέρχεται ἡ διαστροφὴ τῶν παιδιῶν παρὰ μόνο ἀπὸ τὸ ὑπερβολικὸ ἐνδιαφέρον (τῶν γονέων) γιὰ τὰ βιωτικά. Μὲ τὸ νὰ ἀποβλέπουν δηλαδὴ μόνο σὲ ἐκεῖνα καὶ μὲ τὸ νὰ θέλουν νὰ μὴν ἀσχοληθοῦν μὲ τίποτε ἄλλο, ἀναγκάζονται νὰ ἀμελοῦν μαζὶ μὲ τὴ δική τους ψυχὴ καὶ τὰ παιδιά. Αὐτοὺς τοὺς πατέρες –καὶ ἂς μὴ νομίσει κανεὶς ὅτι αὐτὸ ποὺ λέω τώρα εἶναι ἀποτέλεσμα θυμοῦ-θὰ τοὺς χαρακτήριζα χειρότερους καὶ ἀπὸ τοὺς ἴδιους τους παιδοκτόνους. Διότι ἐκεῖνοι χωρίζουν βέβαια τὸ σῶμα ἀπὸ τὴν ψυχὴ , αὐτοὶ ὅμως φέροντας καὶ τὸ σῶμα μαζὶ μὲ τὴν ψυχὴ τὴν ρίχνουν στὴ φωτιὰ τῆς κολάσεως. Καὶ ἐκεῖνο τὸ θάνατο ὁπωσδήποτε θὰ τὸν ὑποστεῖ, ἐπειδὴ ὑπάρχει ὁ φυσικὸς νόμος , αὐτὸν ὅμως μπορεῖ καὶ νὰ τὸν ἀποφύγει, ἐὰν δὲν τὸ ὁδηγοῦσε ἐκεῖ ἡ ἀδιαφορία τῶν πατέρων. Ἐπὶ πλέον τὸ θάνατο τοῦ σώματος θὰ τὸν ἐξαφανίσει 22 50